e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.

com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

HARE KRSHNA HAREKET VE TRKYEDEK FAALYETLER1 Hilal DOAN Babakanlk Devlet Arivleri Genel Mdrl ZET 15. yzylda Sri Chaitanya Mahaprabhu tarafndan Krishnaclk akm olarak ortaya km olan akm, Prabhupada tarafndan 19 yzylda Amerikaya tanmtr. Hare Krishna Hareketine dnmtr. almada Hare Krishna Hareketinin tanr anlay, insana bak ve hareketin temelini oluturan Hare Krishna Bilincinin ne olduu zerinde durulmu, ayrca hareketin ibadet sistemini oluturan yoga, meditasyon ve beslenme kurallarna deinilmitir. Son blmde Hare Krishna Hareketinin Trkiyedeki misyonerlik faaliyetleri zerinde durulmutur. Hare Krishna Hareketi lkemizde stanbulda Hint Kltr Merkezi ad altnda faaliyet gstermektedir. Youn misyonerlik almalar ierisinde olan Hare Krishna Hareketinin Trkiyedeki faaliyetlerini ortaya koymak amacyla merkezin faaliyetlerine katlnm ve bu faaliyetler hakknda bilgi verilmitir. Anahtar Kelimeler: Hinduizm, Krishna, Hare Krishna Bilinci, ISKCON, Misyonerlik, Hint Kltr Merkezi.

NEW RELIGIOUS MOVEMENTS EMERGING IN THE WEST: HARE KRISHNA MOVEMENT ABSTRACT In this research, firstly the new religious movements and the birth of Hare Krishna Movement as a branch of Hinduism has been mentioned. The movement which was found in 15th century by Sri Chaitanya Mahaprabhu as Krishnaism stream flow, has been moved

Bu makale, yazarn Batda Ortaya kan Yeni Dini Hareketler: Hare Krishna Hareketi balyla Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde 2009 ylnda hazrlad Yksek Lisans tezine dayanmaktadr.

68

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

to America by Prabhupada in the 19th century. Therefore the Krishnaism became the Hare Krishna movement in the U.S. In this thesis, the concept of God according to the Hare Krishna Movement, perception of human being and nature of the Hare Krishna Consciousness that forms the basis of the movement has been emphasized and also yoga, meditation which creates movement's worship system.and nutrition guidelines were explained. In the last section, focused on the missionary activities of the Hare Krishna Movement in Turkey which forms the basis of this research. The Hare Krishna Movement in our country Works by the name of the Indian Cultural Center in stanbul. With the aim of revealing the missionary activities of the Hare Krishna Movement in Turkey were participated into the Center's public activities and given information about these activities. Keywords : New Religious Movements, Hinduism, Krishna, Hare Krishna Consciousness, ISKCON, Missionarism, Indian Cultural Center. GR Hare Krishna Ey Rab Krishna! anlamnda bir yakar ifadesidir2. Ve Hare Krishna hareketi Hinduizm kaynakl yeni bir dini harekettir. I. HARE KRSHNA HAREKET NEDR? Tm dnyada faaliyet gsteren bu hareket Trkiyede de on yldr misyonerlik faaliyeti yrtmektedir. Ksa ad ISKCON olan International Society For Krishna Consciousness; Uluslar Aras Krishna Bilinci Topluluudur. Hareketin kurucusu Abhay Charan Prabhupadadr. Prabhupada 1896da Hindistann Kalkta ehrinde dnyaya gelmitir3. Prabhupada, 1965te Hare Krishna Bilincini tm dnyaya yaymak iin en uygun yer olarak grd Amerikaya gider. Burada kendine pek ok taraftan edinen Charan, 1966da SKCONu kurar.4. Prabhupada 1977de vefat eder5. Fakat hareket liderlerinin lmnden sonra da

2 3 4 5

Yitik, Hint Dinleri, s.165. http iskon.com/about/parampara/srila_prabhupada.html, (05.12.08). http iskon.com/about/parampara/srila_prabhupada.html, (19.04.09). http iskon.com/about/parampara/srila_prabhupada.html, (19.04.09).

69

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

faaliyetlerine aktif olarak devam eder. Gnmzdeki tabloya bakldnda hareketin zellikle Hindistan, ABD ve Bat Avrupada yaylm olduu grlmektedir.6

II. HAREKETN NAN VE BADET YAPISI Hare Krishna hareketi, Hinduizm iinde gelien bir mezhep veya tarikat olarak deerlendirilebilir7. Hareket Hinduizmin tm kutsal kitaplarn kabul etmekle beraber en nemli kutsal kitaplar Bhagavad-Gita ve Srimad-Bhagavatamdr.8 Hare Krishnaclara gre yegane mutlak tanr, Krishnadr. Krishnaclar, dier inan sistemlerindeki tanrlar reddetmezler. Bunlar Tanr Krishnann deiik tezahrleri olarak kabul ederler. Allah, Budha, Yahova ve Vishnu, Tanr Krishnann isimlerinden yalnzca bazlardr. Krishna soyut deil somut, insans zellikler tayan, hatta yaramazlklar yapan bir tanrdr. Onun iin hibir gnah yoktur, o dilediini yapmakta serbesttir. Onun yapmas gereken hibir i yoktur; yaplmas gereken ileri onun evrendeki yaylmlar yapar9. Ktlklerin artt zamanlarda deiik ekillerde dnyaya gelerek dnyadaki ileri yoluna koyar. Krishnaclara gre o, be bin yl nce kendi formunda dnyada grnm, yz yirmi be yl yaayarak kendini bir insan olarak gstermitir10. Hare Krishnaclara gre evrende ilah bir adalet vardr. Bu adalet karma kurallar ve reenkarnasyon yoluyla salanmaktadr. Karma, etki tepki prensibiyle alr. Kiinin bana gelen iyi veya kt her ey o kiinin gemi hayatlarnda yaptklarnn bir karldr. Krishnaclara gre tm canl varlklar bilin sahibidir ve bu bilincin z Krishna Bilincidir. Maddi alkanlk ve alakalarndan tr bireylerin Krishna Bilinci kapaldr. Hare Krishna Hareketinin temel amac da kiinin Krishna Bilincini ve tanr akn

6 7 8

zkan, a.g.e., s. 94. Ali Kse, Milenyum Tarikatlar: Batda Yeni Dini Akmlar, stanbul 2006, s. 171. Yitik, http://indianculturalcenter.org/content/view/14/29/, (07.04.08). http://www.harekrishnaturkey.com/defaultarticle.aspx?articleId=3, (19.05.09).

a.g.e.,

s.

176-177.
9 10

70

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

yeniden dirilterek kiiyi zgn konumuna ykseltmektir11. Bu konuma ykselen kii Tanr Krishna ile btnleerek doum-lm dngsnden kurtulur. Krishna Bilincine ulamak iin en uygun yntem; bakti-yoga yogadr12. Baktiyoga yapan kii her zaman Krishnadan ayr olmann acsn duymal, her yerde onu dnmeli, onun adn zikretmeli, her eyi onun adna ve onun iin yapmaldr13. Kiiler Krishna ile ilikili olmayan hibir faaliyette bulunmamaldr. Kii gerektiinde tm varln Krishnaya sunabilmelidir. Tm maddi beklentilerinden vazgeip her eyin sahibinin Krishna olduunu bilmelidir14. Bakti-yogann temel ibadet ekli oluturan Hare Krishna maha mantrasn sylemektir. Bu zikri bir kere bile syleyen ya da iiten bir kiinin kurtulua ulalacana inanlr15. Krishnaclara gre; hibir et tr ve canl yumurtas yenmemelidir16. Krishnaclar her trl uyuturucu maddeden, alkoll ieceklerden; sigara, ay veya kahve gibi eylerden de kanmaktadr17. Yemek kiinin kendisi iin deil, ondan ilk zevki alacak Krishnann hazz iin hazrlanmal ve dua edilerek ona sunulmaldr. Bu ekilde hazrlanan yemek, ruhsal yemek yani prasadam olur. Bu kutsal yemek kiiyi gnahlarndan arndrr. Krishnaclarda evlilik yasaklanmam bilakis tevik edilmitir. Ancak evlilikte ama harekete daha iyi hizmet etmek olmaldr18. Harekete katlan kiiler nceki kimliklerini tamamen terk ederek, bsbtn farkl bir kimlie brnrler. Erkek adaylarn ncelikle salar kesilir; elbiseleri, paras ve dier btn ahsi eyalar tapnaa balanr. Kendisine Sanskrite yeni bir isim verilir. Onun yeme, ime ve barnma gibi her trl ihtiyac tapnak ynetimince karlanr. Dernee

11 11

Hare Krishna Turkey, Krishnahttp://indianculturalcenter.org/content/view/14/29/, (07.04.08). http://www.harekrishnaturkey Bilinci-Krishna Consciousness, http://harekrishnaturkey.wordpress.com/category/krisna-bilinci-krishna-consicousness/, (16.04.09). 12 Prabhupada, zgn Bagavad-Gita, 6.38, s.346. 13 Prabhupada, zgn Bagavad-Gita, 12.9, s. 612. 14 Prabhupada, zgn Bagavad-Gita, 11.55, s. 297. 15 Hint Kltr Merkezi, Mantra Meditasyon, 2009, Brr. 16 http://www.harekrishnaturkey.com/defaultarticle.aspx?articleId=68, (16.04.09). 17 http://harekrishna.com/col/philo/phi-pure.html, (16.04.09). 18 Prabhupada, zgn Bagavad-Gita, 16.3, 725.

71

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

katlan her adaya portakal sars bir elbise verilir. Bu elbiseyi hayat boyu giymeleri gerekmektedir19. Hinduizmde olduu gibi Hare Krishnaclarda da ibadet bireysel olarak yerine getirilir. Krishna adanmlar, evlerinin bir blmn ibadet iin ayrrlar. Buraya kutsal ikonlar veya resimler yerletirerek bunlarn karsnda ibadet ederler. Bu ibadetlerde ttsler yaklr, tanrlarn ikonlar; kirtanlar (ilahiler) ve Hare Krishna Maha Mantras eliinde ykanr. Bu ikonlar yalanr, giydirilir, yiyecek sunulduktan sonra uykuya yatrlr. Hare Krishnaclar Hinduizmin btn bayram ve kutsal gnlerini kutlarlar. Hinduizmde olduu gibi onlar da belirli gnlerde oru tutar. Harekete ye olan herkes, Krishna felsefesini ve uurunu tm dnyaya yaymak iin alan kiilere yardm etmekle ykmldr. III. HAREKETN TRKYEDEK GENEL FAALYETLER Hare Krishna Hareketinin stanbuldaki merkezi, Hint Kltr Merkezi adn tar. Beyolu-stiklal Caddesinde bulunan Hint Kltr Merkezi, 2004 ylnda kurulmutur. Dernein kurucusu Nara Balaramdr. sminden onun bir Hintli olduu dnlebilir. Ancak bu onun harekete katldktan sonra ald Sanskrite isimdir. Gerek ad Nurettin Balaramoludur. Balaram 1969 ylnda ngilterede domutur. Annesi Hintli bir Hindu, babas ise Fasl bir Mslmandr. Balaram, Hindistann Mayapur kentinde bir yllk misyonerlik eitimi alr, ardndan Trkiyede Krishna Bilincini yaymak iin vazifelendirilir. Balamar ve birka adanm, 1996dan itibaren belli aralklarla Trkiyeye gelerek alan aratrmalar ve ett incelemeleri yaparlar. 1999da kesin olarak Trkiyeye tanrlar. Hare Krishna Hareketinin Trkiyedeki ncleri, balangta maddi skntlarla, dil sorunuyla ve katlmc bulmakta zorluklarla karlarlar. Trk halknn dini konularda hassas olduunu fark ettiklerinde misyoner arkadalarna, asl amalarn gizlemelerini ve kendi hlinde mazbut insanlar olduklar izlenimi vererek bilgi talebinin kar taraftan gelmesi iin beklemelerini tavsiye ederler. Her misyonerlik faaliyetinde olduu gibi bu

19

Yitik, Hint Dinleri, s. 172-173.

72

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

hareket de kendisi iin en uygun, en gvenli yntemi tespit etmi, uygulamtr. Bu hareket bir merkezden ynetilmekte, misyonerlik faaliyeti yaplacak yerler ve bu almay geekletirecek kiiler seilip gnderilmektedir20.

IV. STANBULDAK FAALYETLER Hint Kltr Derneinin dersleri ve programlar herkese aktr ve cretlidir. Merkezde yoga, meditasyon, Hint felsefesi, Hint dans ve mzii, vejetaryen yemek ve mutfak sanat, ayurveda dersleri ile Vedik astroloji danmanl, Hint usul masaj gibi aktiviteler dzenlenmektedir. Belirli gnlerde film, dans ve mzik performanslar da gerekletirilmekte, Hinduizmin baz zel gnlerinde kutlamalar yaplmaktadr. Ayrca cretsiz ve katlmn serbest olduu bakti-yoga programlar dzenlenmektedir. Trkiye turlarna klarak farkl ehirlerde Hare Krishna Bilinci hakknda tantm ve faaliyetler yaplmaktadr. Bir de dernek her yl Hindistan Sevgi Festivali Gezisi adyla Hindistana gezi dzenlemektedir. Merkezde, hareketin kurucusu Prabhupada tarafndan yazlm kitaplar

bulunmaktadr. Bu kitaplarn ngilizceden Trkeye tercmesi devam etmektedir. Bunun dnda vejetaryen beslenme kurallar ile ilgili pek ok kitapk21, ocuklar iin de hikaye, boyama vb. kitaplar bulunmaktadr. Grsel olarak videolar22 ve ocuklara ynelik izgi film DVDleri de vardr23. Ayrca e-mail yoluyla faliyetler hakknda bilgilendirme yaplmaktadr. Dernein bir e-posta24 ve Facebook grubu bulunmaktadr. Facebooktaki bu grubun ubat 2010 itibariyle 1160 civarnda yesi vardr. Merkezdeki katlmc says 100n zerindedir. Hemen her ya grubundan kiilerin ilgi gsterdii bu etkinliklerde genler arlktadr. Katlmclarn ounun eitim dzeyi niversitedir. Faaliyetlere katlanlarn yaklak te ikisini bayanlar oluturmaktadr. Evli

20

http://www.hknet.org.nz/Islam-and-Krishna.html. How a Muslim Came NARARATNA DAS, September 27, 2004, (16.04.09). 21 http://krishnastore.com/books-vegetarian-cooking-om-21_35.html, (28.05.09). 22 http://krishnastore.com/video-srila-prabhupada-om-21_39_40.html, (28.05.09). 23 http://krishnastore.com/video-childrens-om-21_39_56.html, (28.05.09). 24 http://groups.yahoo.com/group/krisnabilinci/, (28.05.09).

To

Kirshna,

73

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

olan bayanlar bazen yanlarnda ocuklarn da getirmektedir. Serbest dini anlayta olduklarn dile getiren bu katlmclarn dini bilgileri genel olarak son derece yzeysel ve yetersizdir. Aslnda bu insanlarn dini bir aray ierisinde olduu sylenilebilir. Merkezin isminden ve internet sitesinde yazlanlardan, burann yalnzca bir kltr merkezi olduu ve sadece eitli entelektel faaliyetlerin organize edildii izlenimi uyanmaktadr. Ancak bu merkez asl olarak bir tapnak fonksiyonu icra etmektedir. Hint kltr ve Dou felsefesinden sz edilirken bunlarn temeli olan Hinduizm zikredilmemektedir. Bu bapta dini trenler, kltrel seremoni olarak; Hinduizmin kutsal gnler ise Hindistana ait zel gnler olarak takdim edilmektedir. Vejetaryen yemek ve mutfak sanat olarak sunulan eyler ise aslnda Hiduizmin yemek hazrlama ritelleridir. Burada klasik Sanskrite ezgiler olarak adlandrlanlar aslnda Hint ilahileri; ritmik sesler olarak ifade edilenler ise gerekte mantralardr (zikir). Ksacas bu etkinliklerle kiiler farknda olmadan Hinduizmin ritellerini tatbik etmektedir. V. SONU Hare Krishna mensuplar sylemlerinde her ne kadar kimsenin din deitirmesi gibi bir amalarnn olmadn vurgulasalar da gerekte durum ok farkldr. Katlmcya dernee geldii ilk gnden itibaren, onunla toplum arasndaki balarn hastalkl bir yap olduu, bu balardan kurtulmas gerektii telkin edilmektedir. Bu ekilde bireyin dardan gelecek bir dini ve kltrel etkiye daha ak hle gelmesi salanmaktadr. Hare Krishna Bilincinin tm bu tanmlarn dnda ruhla ilgili olduu, dinlerin zerinde bir felsefe olduu ve herkesin bu bilince ulamas gerektii vurgulanmaktadr. Krishna Bilincinin bir din olmad sylenirken dinlerin zerinde bir felsefe olduunu sylemek, kendi ierisinde elien bir ifadedir. Din denen olgu; insann doas, varln kayna ile ilgili sorulara cevap vermeye alr25. Krishna Bilinci de insann doas, varln kayna, lm ve sonras gibi sorulara cevap verdiini iddia eder ve inananlarna yeni bir yaam tarz izer. Btn bu nitelikler gz nnde bulundurulursa Hare Krishna Bilincinin din bir hareket olmadn sylemek mmkn grnmemektedir. Dernek merkezinde din kelimesini kullanmamaya dikkat edilmekte, retilerin kadim Vedik felsefesi olduu sylenmektedir. Kiilerin gizem merak uyandrlarak dini
25

Mehmet Ali Kirman, Din Sosyolojisi Terimleri Szl., stanbul 2004, s. 61.

74

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

nyarglarla yaklamalar nlenmektedir. Salk, kiisel geliim, kendini tanma, yoga ve meditasyon sayesinde doast glerle balant kurma fikrine srekli vurgu yaplmakta bylece gnmz insannn ilgisi ekilmektedir. Katlmclara daha nce rastlamadklar farkl bir sosyal ortam hazrlanmakta ve olduka scak davranlmaktadr. Ksacas Krishnaclar insan ilikilerini misyonerlik dorultusunda ustaca kullanmaktadr. Dernein kurucusu Balaram Trkiyeye geliinin bir tesadf olduunu sylese de farkl lkelerer giden dier adanmlar gibi merkezden grevlendirilmitir. Ama, Mslman Trk toplumunun kendi deerleri dndaki Hare Krishna Hareketini benimsemesidir. Hareket 1996dan bu yana Trkiyede bu ama dorultusunda sistemli bir ilerleme kaydetmektedir. Hare Krishna benzeri misyoner hareketler lkemizde her geen gn daha geni faaliyet alan bulmaktadr. Trk medyasnda kan yoga, meditasyon vb. faaliyetlere tevik edici yaynlar ve tantmlar da Hare Krishna rneinde olduu gibi misyoner hareket mensuplarnn ilerini kolaylatrmaktadr. KAYNAKA Doan, Hilal, Batda Ortaya kan Yeni Dini Hareketler: Hare Krishna Hareketi, Marmara niversitesi, Baslmam Tez, 2009. Hint Kltr Merkezi.(2009) Mantra Meditasyonu. Kirman,Mehmed Ali. Din Sosyolojisi Terimleri Szl, stanbul: Rabet Yaynlar, 2004. Kse, Ali. Milenyum Tarikatlar: Batda Yeni Dini Akmlar. stanbul: Truva Yaynlar, 2006. zkan, Ali Rafet. Kyamet Tarikatlar Yeni Dini Hareketler. stanbul:IQ Kltr-Sanat Yaynclk, 2006. Prabhupada ,A. C. Baktivedanta Svami. zgn Bagavad-gita. Prabhupada, A.C Bhaktivedanta Svami. Reenkarnosyon Bilimi Yenidendouun Srlar. Prabhupada, Sri Srimad A.C. Bhaktivedanta Svami. Belik draki Bilimi. Prabhupada, Sri Srimad A.C. Bhaktivedanta Swami. Doumun ve lmn tesi. Prabhupada, Sri Srimad A.C. Bhaktivedanta Swami. Krishna Yolu . Wilson, Bryan. Dini Mezhepler. Ali hsan Yitik ve A. Blent nal (ev.). stanbul: z Yaynclk, 2004. 75

e-arkiyat lmi Aratrmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Gen Aratrmaclar zel Says Ocak 2011

Yitik, Ali hsan. Hint Dinleri. zmir lahiyat Vakf, 2005. E. Burke Rochford, Jr. with Jennifer Heinlein, Child Abuse in the Hare Krishna Movement: 1971-1986 ,http://www.iskcon.com/icj/6_1/6_1rochford.html. http://krishnastore.com. http://srivasa.blogspot.com. http://www.groups.yahoo.com/group/krisnabilinci. http://www.harekrishna.com/col/philo/phi-pure.html. http://www.harekrishnaturkey.com. http://www.harekrishnaturkey.wordpress.com. http://www.hknet.org.nz/Islam-and-Krishna.html. http://www.indianculturalcenter.org. http://www.iskcon.com.

76