Epoksi Reine; Gelimi kompozitlerde genellikle tercih edilen ve her tr elyaf ile kullanlabilen bir reinedir.

Epoksi grubunun polimerizasyonu ile elde edilir. Farkl formller kullanlarak zelliklerini byk lde deitirmek mmkndr. Uak sanayinde ok farkl formllerle gelitirilmi epoksi reineler kullanlyor.

Epoksi Reinelerin Yaps ve zellikleri Epoksi Reineleri: Balca polimer matris malzemelerinden biridir. Yksek scaklklarda, epoksi reineleri gibi matrisleri kullanmamz gerekir. Epoksi reineleri Bifenol A ile Epiklorhidridin reaksiyon rn olup sertletirici (katalist) ile kartrldnda adi scaklkta veya frnlama (70 90 derece) sonucu belli bir srede sertleir ve bir plastik grnm alr. nemli zellikleri olarak sv, viskoz sv veya kat hallerde bulunabilmeleri, elektrik, s, kimyasal direnleri ile mekanik zelliklerinin yksek olmas, hava artlarndan etkilenmemeleridir. Depolanma sreleri oda scaklnda 24 aydr.

Epoksi reinelerinin; uzay ve havaclk endstrisinde kullanlan kompozit malzemelerinin retilmesinde, eitli takviyelere (karbon, cam, bor) matris malzemesi olarak seilmesini salayan zellikleri unlardr; Dk ve yksek scaklklarda sertleebilmesi Yksek anma direnci eitli yzeylere iyi yapabilme Yksek kimyasal diren

Epoksilerin fiziksel ve kimyasal zellikleri; 1. yi mekanik zellikler, 2. Suya dayanm, 3. Islakken 140C, kuruyken 220C ye kadar s dayanm, 4. Sertleme srasnda dk oranda ekme, 5. Yksek maliyet, 5 25 $/kg. 6. Cilde ar zararl, 7. Doru karm son derece nemlidir.

Epoksi retim Yntemleri

stenilen zelliklerde ve biimde kompozit malzeme retimi iin birok yntem bulunmaktadr. Bu yntemlerden balcalar aadadr;

Elle yatrma (hand lay-up) Dokuma veya krplm elyaflarla hazrlanm takviye kumalar kalp zerine elle yatrlr ve zerine sv reine dklerek elyaf katmanlarna emdirilir. Elyaf yatrlmadan nce kalp temizlenerek jelkot srlr. Jelkot sertletikten sonra elyaf katlar yatrlr. Reine ise kompozit malzemenin hazr olmas iin en son srlr.Elle yatrma youn isilik gerektirmesine ramen dk saydaki retimler iin ok uygundur.

Pskrtme (spray-up) Pskrtme yntemi elle yatrma ynteminin aletli sekli olarak kabul edilebilir. Krplm elyaflar kalp yzeyine, iine sertletirici katilmi reine ile birlikte zel bir tabanca ile pskrtlr. Pskrtlme ilemi sonras yzeyin bir rulo ile dzeltilmesiyle rn hazrlanm olur.

Elyaf Sarma (filament winding) Bu yntem zel biime sahip rnlerin seri retimine uygundur.Bu yntemle yaplan rnler genellikle silindirik borular, araba aftlar, uak su tanklar, yat direkleri, dairesel basn tanklardr.

Reine Transfer Kalplama RTM / Reine Enjeksiyonu Bu kompozit retim ynteminde elle yatrma sistemlere gre daha hzl ve uzun mrl olmakla birlikte iki paral kalp kullanmak gereklidir. Kalbn kompozit malzemeyle yaplmas elik kalp maliyetine gre daha dk olmasn salar.Bu yntemi ounlukla jelkotlu veya jelkotsuz her iki yzeyinde dzgn olmas istenen paralarda kullanlr. Matris enjeksiyonu souk, ilik veya en ok 80Cye kadar stlm kaplarda uygulanabilir. Bu yntemde ierideki havann dar karlmas ve reinenin elyaf iine iyi ilemesi iin vakum kullanlabilir.Bu yntemle karmak paralar retilebilir. Concorde uaklar ve F1 arabalarnda baz paralar bu yntemle hazrlanmaktadr.

Hazr Kalplama / Conmpression Molding Karmak ekillerin retilebilmesi, metal paralarn bnye iine gmlebilmesi, farkl cidar kalnlklar gibi avantajlar bulunmaktadr. Ayrca rnn iki yzde kalp ile ekillenmektedir. Dier kompozit malzeme retim tekniklerinin olanak vermedii delik gibi kark ekiller elde edilebilmektedir. Bu

yntemin dezavantajlar kalplama bileimlerinin buzdolaplarnda saklanmalar gereklilii, kalplarn metal olmasndan dolay dier kalplardan daha maliyetli olmas ve byk paralarn retimi iin byk ve pahal preslere ihtiya olmasdr.

Vakum Bonding / Vakum Bagging Kompozit malzeme nce bir kalba yerletirilir, ardndan bir vakum torbas en st katman olarak yerletirilir. erideki havann emilmesiyle vakum torbas, yatrlan malzemenin zerine atmosferlik basn uygulayarak aaya ekilir. Sonraki aamada tm bileim bir frna yerletirilerek reinenin kr ilemi iin stlr. Bu yntem sklkla elyaf sarma ve yatrma teknikleri ile balantl olarak uygulanr. Kompozit malzeme tamir ilemlerinde de vakum bagging yntemi kullanlmaktadr.

Otoklav / autoclave bonding Vakum bagging yntemindeki gibi szdrmaz bir torba ile elyaf/reine yatrmasnda basn uygulanabilir. Fakat bir atmosferden fazla dzenli ve kontrol edilebilir bir basncn uygulanabilmesi iin dsal basnca ihtiya duyulur.Bunun iin, otoklav ynteminde uygulanan ve karmak ekillerde en ok kontrol edilebilen metot, dardan sktrlm gazin kompozit malzemenin iinde bulunduu kaba verilmesidir. Frn yerine bir otoklav kullanlr. Bylece zel amalar iin yksek kalitede kompozit retebilir.Bu yntem dierlerine oranla daha uzun srede uygulanr ve daha pahaldr.

Preslenebilir takviyeli termoplastik/glass mat reinforced thermoplastics(GMT) Kee trnde elyaf takviyesi ieren termoplastik reine ile yaplm plaka seklinde preslenebilir kalplamaya hazr zel amal bir takviyeli termoplastik eidini tanmlamaktadr. Ekstruderden ekilen bir termoplastik levha zerine yumuak haldeyken bir elyaf takviyesi yerletirilir. Bu katmanlarn zerine bir dier termoplastik levhada yumuakken yerletirilerek souk hadde silindirlerinin arasndan geirilir. Sertleen plakalar kesilerek preslenmeye hazr duruma getirilir. Havaclkta son yllarda yaplan temel bir atlm metal malzeme yerine kompozit malzeme kullanm konusudur. Uak yaplarnda kullanlan ileri kompozitler, elyaf takviyeli kompozitlerdir. Genellikle epoksi matris iinde srekli elyaflar kullanlmaktadr. Uak yaplarnda alminyum alamlar gibi konvansiyonel malzemelerin yerini alan kompozit malzemeler, dk arla oranla yksek mukavemet zelliine sahiptirler. Uak yaps iin malzeme seiminde nemli bir kriter olan mekanik zelliin younlua oran ile ifade edilen, zgl mekanik zellik deerleri karlatrldnda bor/epoksi ve karbon/epoksi kompozitlerin konvensiyonel malzemelerden nemli farklarla stn olduklar grlmektedir. Kompozit yaplarn uak tasarmndaki yaygn kullanm 1960'larda balamtr (A.B.D'de bor elyaflar, ngiltere'de ise grafit elyaflar). ngiltere'de grafit epoksinin geliimi ok yava olmutur. Strikemaster'ler iin istikamet dmeni gibi kk paralar retilmitir ve Jaguar'larn aerodinamik frenlerinin yapmnda kullanlmtr. 1970'lerin ortalarnda A.B.D bor/epoksiden grafit/ epoksiye

gemitir. Bunun en nemli nedeni maliyet problemidir. 1979/da uak yapmclar tarafndan "prepreg" ad altnda retilen grafit/epoksi malzemenin maliyeti 40 $/lb iken bor/epoksi'nin maliyeti 180 $/lb'dir. A.B.D'de bu gei askeri uaklarda hzl olmutur. F-18'larda grafit/epoksi yatay ve dikey kuyruk yzeyleri kaplamasnda ve kumanda yzeylerinde kullanlmtr. Grafit/epoksi kompozitlerin F-18' lerde kullanm ise yapsal arln %10'unu, toplam alann ise %50'sini oluturmaktadr. Avrupa'da retilen askeri uaklar ele alndnda, talyan-ngiltere-Almanya yapm Tornado uaklarnda grafit/epoksi yatay kuyruk kumanda yzeylerinde kullanlmtr. Fransa yapm Mirage 2000'lerde ise bor grafit/ epoksi karma kompozitler kanat kumanda yzeylerinde ve dey kuyrukta kullanlmtr. Gelimi kompozitlerin sivil uaklardaki uygulamas askeri uaklardan daha sonra gerekletirilmitir. Ancak bu konuya ilgi hzla artmaktadr. Grafit/epoksi kompozitlerin sivil yolcu uaklarndaki ilk uygulamalar Boeing 727'lerin gvde kaplamasnda gerekletirilmi ve %14 arlk kazanc salanmtr. Boeing 737'lerin aerodinamik frenleri grafit epoksi kompozitten retilmitir ve 1981'den itibaren 22000 uu saatlik kullanmlar esnasnda nemli bir problemle karlalmamtr. Bu uaklarda kompozit kullanmyla %15'lik bir arlk kazanc salanmtr. Airbus A310 yolcu uanda grafit/epoksi kompozitler istikamet dmeni, aerodinamik fren ve kanat hcum kenarnda kullanlmtr. Ayn uan kanat firar kenar ve irtifa dmeni kevlar/epoksi kompozitten retilmitir. A320'lerde bu ksmlara ek olarak radar konisi, motor kaplamas ve tm kuyruk grubu grafit/epoksi kompozitten retilmitir.

Grafit (Karbon) Epoksi Kompozit Malzemelerinin Dier Kullanm Alanlar Su kaya; Termoplastik prepreg Kar kaya; Ahap zerine sarlm karbon, aramid, cam elyaf karm+epoksi Kano krei; (%33 Cam+Poliftalamid) Srf Tahtalar Golf Sopas; Karbon Fiber+Epoksi Zpkn Gvdesi; Karbon Fiber+Epoksi Palet; Karbon Fiber+Epoksi

Mzik Aletleri; Keman; Karbon Fiber+Epoksi Akustik Gitar; Grafit-Epoksi ello; Karbon + Epoksi

Kaynaklar; Bilim Teknik, 2000 Haziran Says zel Ek Havaclk ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 2, Temmuz 2005