NDEKLER

1. Giris 2
2. PLC Yapisi 3
3. PLC ile Rle Sistemi Arasindaki Farklar 3
4. PLC Seim ltleri 4
5. S7-200 PLC Ve Genel zellikleri 4
6. Isletim Sistemi 5
7. PLC Programlanmasi 6
8. Zamanlayici ve Sayicilar 9
9. Matematiksel Islemler 16
10. Deneysel alismalar 27
1. Asenkron Motora Yolverme Yntemleri
2. Asenkron Motora Yildiz gen Yolverme
3. Tasiyici Nakil Araci Kontrol
4. Boya Kazani Denetimi
5. Dolum Tesisi Otomasyonu
6. Zaman (Time ) Diyagramlarinda PLC Programinin Yazilmasi
7. Otomatik Giris Kapisinin PLC zerinden Denetimi
8. Bilgi Yarismasi Otomasyon Dzenegi Denetimi
1. Giriy
1
Endstriyel otomasyon sistemleri, her geen gn, artan bir hizla gelismekte ve retim
srecindeki islevleri artmaktadir. Otomasyon sistemlerinin tasarimi ve etkin kullanimi iin
gerekli olan temel unsur bilgi ve bilgiye erisim hizidir.
Gnmzde, en iyi, en hizli ve en verimli retimi saglamanin temel zm olan
endstriyel otomasyon, btn dnyada byk bir hizla gelismekte ve yayginlasmaktadir.
Bu durum, bu konuda her geen gn yetismis insan gcne olan gereksinimi
arttirmaktadir. lkemizde de retimi dnyadaki gelismis lkeler seviyesine ykseltmek
iin endstriyel otomasyona nem verilmeli ve "retim nasil arttirilmali?" sorusuna cevap
aranmalidir. Iste bu soruya verilen cevaplardan biriside seri retim ve seri retim
bantlarinin kontroldr. Bant sistemlerinin yerinden ve yeni gelisen teknoloji sayesinde
internet araciligi ile bir merkezden kontrol ve bu islem iin hangi yntemin
kullanilacaginin tespitidir. Iste PLC (Programmable Logic Controller: Programlanabilir
Lojik Denetleyici) bize bu isteklerimize cevap verebilecek bir otomasyon cihazidir.
Gnmzde endstriyel otomasyon cihazlari denilince ilk akla gelen cihaz PLC`dir.
Teknolojinin gelismesine bagli olarak da PLC` ler de gelismis ve ilk PLC`lere gre epey
gelismeye ugramistir. Teknik gelismeler ile PLC` lere eklenen yeni zellikle ise;
PID denetin kontroln yapabilmesi ,
Denetim yerinden Iarkli mesaIelerden PLC`lere internet araciligi ile kontrol verilerinin
retici Iirma taraIindan belirlenen belirli protokoller araciligi ile aktarilabiliyor olmasi,
Step motor denetiminin ayri src sistemlerine ihtiya duyulmada PLC`ye ilave
edilecek ilave modller araciligiyla direkt olarak yapilabiliyor olmasi,
Termokupl gibi sicaklik algilayicilarinin ilave modller araciligiyla PLC`ye dogrudan
baglanabilmesi,
Hizli darbe reten sensrlerin, yaklasim anahtarlari v.b. gibi cihazlarin rettikleri
darbeleri algilamak iin gelistirilen modller,
Ve en nemlisi ise PLC`nin endstriyel otomasyonda yayginliginin artmasi iin
Iirmalar taraIindan hazirlanan paket yazilim programlarinin teknik elemanlarin daha
kolay anlayabilecegi ve kullanabilecegi hale getirilmesi.
Iste bu gelismeler sayesinde PLC`ler otomasyon sistemlerinde diger sistemlere karsi
ciddi bir rakip olarak, teknolojik evrimini srdrmektedirler.
PLC`ler esitli sanayi kuruluslarinin denetim ihtiyalari dsnlerek, zel bilgisayar
kontrol sistemi olarak gelistirilmistir. Bu yntem kullanilarak kontrol islemi olduka
basitlestirilmistir. PLC`ler sanayinin kumanda ihtiyacinin duyuldugu her blmde
kullanilabilmektedir.
PLC`ler giris ve ikis terminalleri bulunan basit bir kutu grnmndedir. Bunun
yaninda bir programlama nitesi ve ihtiyaca gre giris ve ikislarin sayisini arttirmak iin
ilave modller bulunabilmektedir.
Gnmzde endstriyel otomasyon sistemlerinin nemli bir alanini olusturan kumanda ve
geri beslemeli kontrol sistemleri programlanabilir lojik denetleyici (PLC) veya
Programlanabilir Denetleyici (PCs) olarak adlandirilan aygitlar ile gereklestirilir. PLC,
bu tr sistemlerin uygulanmasi iin gerekli yazilim ve donanim zelliklerini tasir.
2
Kumanda sistemlerinin gereklesmesinde, lojik anahtarlama, zamanlama ve sayma gibi
islevleri saglayan yazilim zellikleri ve kumanda isaretlerinin dnstrmesini saglayan
giris-ikis birimleri kullanilir. Geri beslemeli kontrol sistemlerinde ise analog giris-ikis
birimleri, kontrol algoritmasinin gereklesmesi iin matematik islem komutlari ve kontrol
algoritmasinin n grlen rnekleme zamanlarinda isletilmesini saglayan ek zellikler
aranir.
Bir PLC, diger sayisal veri isleme makineleri gibi merkezi islem birimi, bellek birimi ve
giris-ikis birimlerinden olusur. Ayrica, programi yedeklemek yada baska bir PLC `ye
aktarmak iin ayrilabilir bir EEPROM bellegi, giris-ikis sayisini artirmak iin ayrik
genisleme birimi, analog giris-ikis birimi, enerji kesilmeleri durumunda PLC `yi besleyen
yedek g kaynagi gibi birimler de bulunur.
Merkezi islem birimi, PLC`nin alismasini dzenleyen aritmetik ve lojik islemleri
gerekleyen, zamanlama, sayma gibi islevleri saglayan en nemli birimdir.
Bellek birimi; Giris grnt bellegi, veri bellegi, program bellegi gibi kisimlara ayrilmis
olup, bu bellek alanlari Iarkli islevler iin kullanilir.
Giris birimi, kontrol edilen sistemle ilgili algilama ve kumanda elemanlarindan gelen
elektriksel isaretleri PLC `de islenecek lojik gerilim seviyelerine dnstren birimdir.
Kontrol edilen sisteme iliskin basin, seviye, sicaklik algilayicilari, kumanda dgmeleri
sinir ve yakinlik anahtari gibi elemanlardan gelen iki degerli isaretler (var-yok , 1 veya 0)
giris birimi zerinden alinir. Giris birimi isaret seviyesi degerleri 24V, 48V, 100V-120V,
200V-240V dogru veya alternatiI akim olabilir.
ikis birimi, PLC `de hesaplanan ikis noktalarina iliskin lojik gerilim seviyelerini,
kontrol edilen sistemdeki kontaktr, rle, selenoid gibi kumanda elemanlarini srmeye
uygun elektriksel isaretlere dnstren birimdir. ikis birimi rle, triyak yada transistrl
devrelerden olusabilir. Yksek hizli ama ve kapama gerektiren durumlarda, dogru
akimda transistrl, alternatiI akimda triyakli ikis birimleri diger durumlarda genellikle
rleli ikis birimleri kullanilir.
Her bir PLC, bir programlayici birimi ile programlanir. Programlayici birimi, kumanda
devresine iliskin programin yazilmasi, PLC `ye aktarilmasi yada PLC `deki programin
alinmasi ve yeniden dzenlenmesi gibi amalar iin kullanilan bir el programlayicisi yada
kisisel bilgisayarlarda alisan bir programlama yazilimi olabilir. Her PLC reticisi Iirma,
zellikle kumanda devreleri ile ilgili kisilerin ok hizli ve kolay uyum saglayabilecekleri
programlama yazilimlari gelistirmislerdir.
2. PLC Yaps
PLC`nin iinde bir mikroislemci vardir. Yapilacak islemler bir program haline getirilip
bellekte saklanir. Bellek elemani olarak RAM, ROM PROM, EPROM veya EEPROM
kullanilir. Bellekte saklanilan program mikroislemci taraIindan okunarak isleme konur.
3
PLC` ye programlar teknolojideki gelismelere bagli olarak FAX-MODEM kullanilarak
teleIon hattindan, klasik bir yntem olan tus takimi kullanilarak veya bilgisayar (PC) ile
RS 232 zerinden aktarilabilir.
PLC Kumanda Sisteminin Yapisi
PLC kumanda sistemi ana kisimdan olusur.
A Giris Elemani
B Kontrol nitesi
C ikis Elemani
PLC`leri drt temel blmden olusmaktadir.
1) Merkezi Islem Birimi ( CPU )
2) Bellek Birimi ( RAM,ROM, PROM vb.. )
3) Giris Birimi ( IN )
4) ikis Birimi ( OUT )
2.1. Merkezi ylem Birimi (CPU)
CPU, bellekle birlikte bir PLC`ye zeka veren kisim olup bellekte sakli programin
gerektirdigi btn aritmetik, mantik ve veri isleme gibi operasyonlar bu birimde
gereklestirilir. Temelinde mikroislemci denilen, ok yksek oranda tmlesik devre
teknolojisinin bir rn yer alir. Iki ayri yapimci ayni mikroislemciyi kullanabilir, Iakat
degisik isletim sistemleri nedeni ile sonu PLC` lerin yetenekleri Iarkli olabilir. Isletim
sistemi yapimci taraIindan hazirlanmis olup genelde PLC kullanicisina aik degildir.
Isletim sistemi diyagnostik prosedrleri de ierir. Bu prosedrler genelde ilk baslangita
kendinden alisan veya kullanici taraIindan alistirilan olmak zere iki genel tre
ayrilirlar. Birinci tr diyagnostikler, genelde, sadece isletim sisteminin kullandigi bellegi
test ederler.Kullanici taraIindan gelistirilen diyagnostikler ise btn bellegi ve iletisim
kapilari gibi diger unsurlari teste tabi tutarlar.
4
Anahtarlar Butonlar Sensrler Kontrol
Sinyalleri
Giriy Eleman
Giris terminalleri
PLC
ikis birimleri
ikis Elemanlari
Motor Selenoid Src Elemanlar Ykler
LCD
program
layici
GSTERGE
LER
CPU

$
L
E
T

M
I/O iyleme
Diagnostikler
Denetim prog.
alytrlmas
Denetim
Uygulama
Program
Yukarida belirtilen btn operasyonlar bazi PC`lerde bir tek mikroislemci ile
gereklestirilir. Gnmzde daha yaygin olan yaklasim isletim sisteminin grevlerini
birka mikroislemci arasinda blmektir. Bu yaklasimda (multi-processing) her-bir
mikroislemcinin belirli grevleri vardir. Yaygin olarak kullanilan iIt mikro-islemcili
yaklasimda mikroislemcilerden biri denetim digeri ise mantik islemlerini stlenir. Denetim
mikroislemcisi denetim evirimindeki denklemleri, operatrle etkilesim gibi daha
karmasik hesap ve veri islemlerini yapar. Digeri ise zamanlama, mantik ve sayma gibi
islemlerle birlikte uygulama programinin taramasini gereklestirir. Programin bir yerinde
kendi yeteneginin stne ikan bir islemle karsilasirsa bunu denetim mikroislemcisine
aktarir ve taramaya devam eder.
Son yillarda ortaya ikan yeni bir gelisme de akilli I/O arabaglaridir. Bu I/O`larin
bir mikroislemcisi ve bellegi ve de uygulama programina bagli olmayan bir mini isletim
programi vardir. Byle akilli bir modle rnek olarak PID (Proportional Integral
Derivative ) denetim modl gsterilebilir.
2.2. Giriy ky Ara Birimleri
2.2.1. Ayrk I/O
En yaygin olarak kullanilan arabirim tr ayrik I/O arabirim olup CPU` nun '1 veya '0
tr ikisi olan giris elemanlari veya '1 veya '0 trl bir ikisla denetlenebilecek
anahtarlari, limit anahtarlari, dzey anahtarlari, motor kontaktr veya rle kontaklari,
seici anahtarlar, Iotoelektrik gzler sayilabilir. Ayrik I/O arabirim ile denetlenebilecek
ikis elemanlari iin ise alarmlar, denetim rleleri, selenoidler, motor starterleri, Ianlar,
v.b. birer rnek olarak gsterilebilir.
Giris/ikis elemanlarinin esitli dzeyde gerilimlerle beslenmesi gerekebileceginden I/O
arabirimlerinin nominal gerilimi (A.A. veya D.A.) degerleri de esitlilik gsterir. Sekil
2.1` de A.A. veya D.A. besleme gerektiren giris elemanlari ile TTL dzeyde ikis veren
elemanlarin arabag baglanti sekli gsterilmistir. Sekil 2.2`de ise ikis elemanlarinin
arabaga baglantilarinin tipik olarak nasil yapildigini aiklamaktadir.
5


V
1
2
-V


1
2
3
C
A.A. veya
D.A. besleme
Sekil 2.1 Giris elemani iin baglanti sekli.
a. A.A. veya D.A. besleme gerektiren elemanlar
b. TTL dzeyde ikis gerektiren elemanlar

Sekil 2.2 ikis elemani iin baglanti sekli.
a. A.A. veya D.A. besleme gerektiren elemanlar
b. TTL dzeyde giris gerektiren elemanlar
3. PLC ile Rle Sistemi Arasndaki Fark
Rle sistemlerinde her trl kumanda islemleri rlelerle yapilirken, PLC` de bu islemler
mikroislemci taraIindan gereklestirilmektedir. Mikroislemcinin bir entegre oldugu
dsnlrse kapladigi alan ve kullanim kolayligi aisindan rleli sistemlerden ok stn
oldugu grlmektedir.
Bir kumanda sistemini analiz edersek, temel elemanlar sunlardir:
1) kumanda edecek elemanlar (giris elemanlari)
2) kumanda edilecek elemanla, kumanda eden elemanlar arasindaki kontrol
blm (kontrol nitesi)
3) kumanda edilecek elemanlar (ikis elemanlari)
Kumanda Sistemi Analizi
6
Kumanda Edecek
Elemanlar
Kontrol Blm
Kumanda Edilecek
Elemanlar


L1
1
2
C
A.A. veya
D.A. besleme


+V
1
2
-V
Rleli sistemlerde kontrol blm rle baglantilari ile yapilir. PLC sisteminde ise bu islem
mikroislemci ve bellekten olusan bir elektronik devre ile yapilmaktadir.
Rleli sistemler ile yapilacak kontrol islemleri rle baglantilari ile sinirlidir. Karmasik
islemlerde kullanilan rle sayisinin artmasi sebebiyle kontrol isleminin hacmi byms
olur. Ayrica mevcut sitemde bir degisiklik yapmak olduka zordur.
PLC sisteminde kontrol nitesinin yapabilecegi islem miktari PLC iindeki mikroislemci
ve bellek kapasitesine bagli olarak degisir. PLC sistemlerinde rleli sistemlerde
bulunmayan sayici, zamanlayici, shiIt register, Ilip-Ilop vb. elemanlar kontrol nitesi
tasarimini kolaylastirir.
4. PLC Seim ltleri
Bir kumanda sistemi iin PLC seiminde gz nne alinmasi gereken zellikler su sekilde
siralanabilir;
- Iki seviyeli kumanda isaretlerinin baglandigi ayrik (lojik, dijital) giris-ikis
noktasi sayisi ve elektriksel zellikleri,
- Program ve veri bellegi kapasitesi,
- Komut isleme hizi,
- Zamanlayici ve sayici sayisi,
- Gerek-zaman saati,
- Kesme isletim yetenegi,
- Iletisim olanaklari,
- Program yedekleme olanagi,
- SiIre korumasi,
PLC `nin geri beslemeli kontrol sistemlerinde kullanimi iin ayrica analog giris-ikis
sayisi, matematik islem yetenegi ve komutlarin islenme hizlari gibi zellikler de aranir.
.
5. S7-200 PLC ve Genel zellikleri
SIMATIC S7-200 ailesi programlanabilir denetleyicileri, maksimum 64 giris, 64 ikis
noktasi bulunan kk boyutlu otomasyon sistemlerinin kumanda devreleri ve 12 analog
giris, 4 analog ikis noktasi gerektiren geri beslemeli kontrol devrelerinin gereklesmesi
iin gelistirilmis bir otomasyon aygitidir.
S7-200 serisinin CPU-210, CPU-212, CPU-214, CPU-215, CPU-216 olarak bes ayri
modeli vardir. CPU-210 modeli, ok kk boyutlu basit kumanda devrelerinin
gereklesmesinde kullanilir. Diger modeller hem kumanda devreleri hem de geri beslemeli
kontrol devrelerinin gereklesmesi iin kullanilabilir. Ancak, CPU-214, CPU-215 ve
CPU-216 modellerinde gerek sayilar zerinde matematiksel islem yapabilme olanagi
saglayan komutlar bulundugundan geri beslemeli kontrol algoritmalari veya sayisal Iiltre
yazilimlari daha kolay gereklesebilir. CPU-215, CPU-216 modellerinde ise endstriyel
kontrol sistemlerinde yaygin olarak kullanilan PID denetleyici islevini dogrudan
gerekleyen PID Ionksiyon komutu bulunur.
S7-200 serisi birok otomasyon uygulamalarini zebilecek sekilde retilmis ve kendi
iinde Iarkli CPU`lar (Central Processing Unit Merkezi Isleme nitesi) ihtiva eden ok
7
kullanisli bir PLC`dir. Optimum tasarimi, genisletilebilir niteleri, Iiyat avantaji ve gl
komut seti ile S7-200 genis uygulamalarda ok iyi sonular vermektedir.
S7-200 ailesi kullanicilara genis bir CPU yelpazesi sunmaktadir. Tablo 1`de S7-200
ailesinin kapasiteleri, birbirinden Iarkli olan CPU niteleri genel olarak verilmistir.
Tablo 1. S7-200 CPU zellikleri.
zellik CPU 212 CPU 214 CPU 215 CPU 216
Giris/ikis
Sayisi
8 Giris
6 ikis
14 Giris
10 ikis
14 Giris
10 ikis
24 Giris
16 ikis
Genisletme
nitesi(max)
2 modl 7 modl 7 modl 7 modl
Lojik komut
isleme hizi
1.2 sn 0.8 sn 0..8 sn 0.8 sn
Sayici/zamanla
yici
64/64 128/128 256/256 256/256
Dahili haIiza
biti
128 256 256 256
.
6. yletim Sistemi
Kalici ve yalniz okunabilir bir bellek alanina retici Iirma taraIindan yazilmis olan isletim
sistemi programi, PLC`nin alismasini dzenler ve kullanici programinin yrtlmesini
saglar. Genel olarak bir isletim sistemi programi;
1- Giris noktalarindaki isaret durumlarinin giris grnt bellegine yazilmasi
2- Programin yrtlmesi
3- Haberlesme isteklerinin gereklestirilmesi
4- Islemci, evre birimleri ve bellek durumlarinin incelenmesi
5- ikis grnt bellegindeki degerlerin ikis birimine aktarilmasi gibi islevleri
yerine getirir. Denetleyici, alistirildiktan (RUN) sonra durma (STOP) moduna alinincaya
kadar bu islemler srekli tekrarlanir ve bu bir tarama evrimi (scan) olarak adlandirilir.
Programin yrtlmesi, birinci komuttan, son komuta kadar (END) btn komutlarin
sirayla islenmesi biiminde olur. Alt program kullanilmasi durumunda, alt programin
isletilmesine iliskin kosullar saglandiginda program akisi alt programa geer, alt programa
yazilan komutlar sirayla islendikten sonra tekrar ana programa dnlr. Kesme ile
isletilen alt programlar kesme kosullari saglandigi anda, program tarama evriminin
herhangi bir yerinde isletilebilir.
8
Program tarama sresinden hizli degisen isaretlerin degerlendirilmesi ve belirli kumanda
isaretlerinin isletilmesi iin yksek hiz sayicilari veya dis (donanim) kesme isaretleri ile
isletilen kesme alt programlari kullanilir.
7. PLC Programlanmas
PLC programlama yntemleri genel olarak drt temel baslik altinda toplanabilir.
Bunlar;
1 Ladder ( Merdiven ) Programlama dili,
2 Boolean ( Deyimsel ) Programlama dili,
3 Islevsel Bloklar ( Lojik Kapilar ) ile Programlama,
4 Ingilizce Bildirimler ile Programlama,
Ilk iki programlama dili temel programlama dili olup en ok kullanilan PLC programlama
dilleridir.
Programlama teknikleri yazilis biimine gre, dogrusal programlama ve yapisal
programlama olarak iki gruba ayrilabilir. Dogrusal programlamada btn komutlar
ardarda yazilir ve yazilis sirasina gre yrtlr. Yapisal programlamada ise program
bloklari biiminde yapilar kullanilir. Her iki programlama tekniginde de islem komutlari
ile programlanan ve merdiven diyagrami ile programlama biimleri kullanilabilir.
Merdiven diyagrami biiminde programlama, kontakli kumanda devrelerinin ANSI
standartlari devre simgeleri ile gsterilisine benzeyen bu graIiksel programlama yntemi
olup program girisi graIiksel olarak yapilir. Bu programlama tekniginde komutlar yerine
normalde aik kontak, normalde kapali kontak, hatlar, rle bobini, zamanlayici ve sayici
gibi elemanlari simgeleyen kutular kullanilir.
7.1.Ladder (Merdiven) Programlama dili
Rleli kumanda sisteminde sistemin dizayninda kullanilan rleli kontrol diyagramina ok
benzer. Bu yzden teknik elemanlarin bir ogu programlamada bu metodu kullanmayi
tercih etmektedir. Fakat rle diyagramlarinda bulunmayan birok ilave Ionksiyonlar ve
islevsel bloklar bu yntemde bulunmaktadir. rnegin zamanlayici, sayici, matamatiksel
islevler ve PID gibi st dzey otomasyon komutlari.
Simatic S-7 ile programlama yapilirken dikkat edilmesi gereken nemli bir zellik ise her
network iinde sadece bir temel akis diyagraminin olmasidir.
7.2. Boolean (Deyimsel) Programlama dili
Bu programlama dilinde, denetim uygulama programi ilk olarak rleli sistem olarak
tasarlanir. Daha sonra uygun deyimsel komutlar kullanilarak program boolean diline
evrilir. Bu dilin uygulamasinin g olmasina karsin tercih edilmesinin en nemli sebebi
PLC terminalinin yaninda PC bulunmamasidir. Bu yzden PLC programlama araci
olarak kullanilan tus takimi ile programlamada genelde bu programlama dili kullanilir. En
byk dezavantaji ise her PLC markasinda boolean dilindeki komut karsiliklarinin Iarkli
olmasidir.
7.3. S7-200 PLC Programlanmas
9
S7-200 serisi denetleyicilerini programlamak iin hem komut (deyim) listesi (statement
list, STL) hem de merdiven diyagrami (ladder diyagram,LAD) programlama teknikleri
bulunan programlama yazilimlari kullanilir.
S7 serisi PLC `lerde DOS ortaminda alisan STEP 7-MICRO/DOS ve Windows
ortaminda alisan MICROWIN/WINDOWS programlama yazilimlari ile hem komut
listesi (STL) hem de merdiven diyagrami (LAD) teknigi kullanilarak programlama
yapilabilir. Programlama iin kullanilan yazilimlar programlama disinda, programin
isleyisini gzlemek, veri alanindaki esitli adreslerin ierigini gzlemek, degistirmek gibi
amalarla da kullanilabilir.
Kullanici programi veri bollugu ve denetleyiciye iliskin konIigirasyon verilerini
denetleyiciye yklenmesi iin programlama yazilimi editr mensnden DOWNLOAD` ,
denetleyici RAM belleginde bulunan programi editre alinmasi iin UPLOAD` seenegi
kullanilir.
RAM bellege yklenen kullanici programi, konIigrasyon verileri ve veri blogunda kalici
(retentive) olarak tanimlanan alanlar, ayni zamanda EEPROM bellegine aktarilir.
Bylece, denetleyicinin uzun sreli enerjisiz kalmasi durumunda kullanici programi,
konIigrasyon bilgileri ve kalici veri alani korunur. Kalici veri alanlari (retentive range)
programlama yazilimi ile tanimlanir. Denetleyici RAM bellegi, yksek kapasiteli bir
kondansatr ile beslendiginden, RAM bellegindeki btn veriler CPU-212 modelinde 50
saat ve CPU-214, CPU-215 ve CPU-216 modellerinde 190 saate kadar korunabilir.
7.4. PLC Kumanda Komutlar
Rleli geleneksel kumanda devreleri, rle kontaklarindan olusan lojik anahtarlama
devreleri olup, bu tr devreler VE (AND), VEYA (OR) ve DEGIL (NOT) gibi lojik
islem komutlari kullanilarak gereklenebilir. Asagidaki izelgede anahtarlama
devrelerinin gereklesmesine iliskin komutlar verilmistir.

KOMUT ADI KOMUT SIMGESI (S7-200)
Ykle (LOAD) LD
Tmleyenini Ykle (LOAD NOT) LDN
VE (AND) Islemi A
Tmleyenine VE (AND NOT) Islemi AN
VEYA (OR) Islemi O
Tmleyenine Veya (OR NOT) Islemi ON
Lojik Tmleyen (NOT) NOT
ikisa Atama
Kurma (SET) S
Silme (RESET) R
VE Blok (AND BLOCK) ALD
VEYA Blok (OR BLOCK) OLD
Program Sonu MEND

10
Bu komutlara ek olarak, zamanlayici, sayici ve karsilastirma islevlerini yerine getiren
komutlar kullanilarak, her trl geleneksel kumanda devresi PLC ile gereklenebilir.
7.5. Komutlarn Yrtlmesi ve Lojik Ygn
S7-200 PLC`de komutlar, kosullu isletilen ve kosulsuz isletilen komutlar olarak iki gruba
ayrilir. Kosulsuz isletilen komutlar islem sirasi geldiginde hibir kosula bagli olmadan
yrtlen komutlardir. Kosullu isletilen komutlar ise, lojik yigin belleginin birinci
seviyesindeki degere bakilarak yrtlen komutlardir. Bu tr komutlar, islem sirasi
geldiginde yiginin birinci seviyesinin ierigi bir ise yrtlr, siIir ise yrtlmez. Simdi
bu komutlari ayrintili olarak inceleyelim;
8. Zamanlayclar ve Sayclar
8.1. Giriy
Programlanabilir denetleyiciler ile gereklestirilen kumanda devrelerinde geleneksel
kumanda devrelerindeki zaman rlelerinin islevi zamanlayicilar ile elektro-mekanik veya
elektronik sayicilarin islevi ise sayicilar ile gereklenir. Bilindigi gibi zamanlayicilar
zamana bagli, sayicilar ise olay sayilarina bagli kumanda isaretlerinin retilmesinde
kullanilir. Bu blmde zamanlayici ve sayici komutlari tanitilacaktir.
8.2. Zamanlayclar
S7-200 PLC`de iki tr zamanlayici vardir. Gecikmeli alisan (on- delay timer) ve kalici
gecikmeli alisan zamanlayici (retentive on-delay timer). Zamanlayici ierigi 16 bitlik bir
veri alaninda tutulur ve zamanlayici durumu ayni simgelerle adreslenen 1 bitlik bir veri
alaninda bulunur.
Zamanlayici adresleri ile ilgili bir islem yapilirken uygulanan komuta bagli olarak
zamanlayici ierigi yada zamanlayici biti kullanilir. rnegin, 1 bitlik islem yapan komutlar
yrtldgnde zamanlayici biti, 16 bitlik islem yapan komutlar yrtldgnde
zamanlayici kaydedicisi ierigi (16 bit) ile ilgili islem yapilir.
8.2.1. Gecikmeli alyan Zamanlayc
11
TON Txxx,PT
Gecikmeli alisan zamanlayici yukaridaki komut ile programlanir. Bu komutun etkin
olmasi (isletilmesi) iin yigin bellegi birinci seviyesindeki degerin 1 olmasi gerekir. Komut
isletildiginde Txxx adresindeki zamanlayici ierigi belirli zaman araliklari ile artar.
Txxx~PT oldugunda zamanlayici biti Txxx1 olur. PT istenen gecikme sresine bagli
olarak 1 ile 32767 arasinda herhangi bir tamsayi ya da 16 bitlik bir veri adresi (VW, T, C,
IW, QW....) olabilir. Txxx yerine;
Txxx:T32~T63 (T32,T33,...,T63) ( CPU-212)
Txxx:T32~T63, T96~T127 (T96, T97, ... ,T127) (CPU-214)
Txxx:T32~T63, T96~T255 (T96, T97, ... ,T255) (CPU-215 ve CPU-216)
Zamanlayici adresleri kullanilir. Zamanlayici komutu kosullu isletilen bir komut
oldugundan, zamanlayici kaydedicisi, yigin belleginin birinci seviyesindeki deger 1 ise
etkin duruma geer ve ierigi belirli zaman degerleri ile artar. Zamanlayici kaydedicisi
ierigi;
znrlk Maksimum Zaman CPU 212 CPU 214 CPU 215/216
1 ms 32.767 sn T32 T32, T96 T32,T96
10 ms 327.67 sn T33-T36 T33-T36 T33-T36
T97-T100 T97-T100
100 ms 3276.7 sn T37-T63 T37-T63 T37-T63
T101-T127 T101-T255
Operandlar: PDS 210:
Txxx (word): Tx: T0 - T3
CPU 212: 32-63
CPU 214: 32-63, 96-127
CPU 215/216: 32-63, 96-255
PT (word):
VW, T, C, IW, QW, MW, SMW, SW, AC, AIW, Sabit, *VD, *AC
PT: 0
NOT : CPU 212, 214, 215, 216 iin Aiklama:
12
Gecikmeli alisan zaman rlesi (TON) kutusu, tetikleyen giris (IN) geldiginde maksimum
zaman degerine kadar alisir. Eger Txxx ~ Ayar Degeri (PT) ise, ikis biti T set edilir.
Sayma esnasinda IN girisi 0 olursa sayma durur ve rle siIirlanir. Asagidaki tabloda CPU
'lardaki zaman rlesi numarasina gre sayma kademesi (veya znrlk) grlmektedir.
Zaman rlesinin ayari PT degeri ile bu kademenin arpilmasiyla olusur.
rnegin T32 iin PT 10000 ise, bu 10.000 x 1 ms 10 sn'ye karsilik gelir. Yani zaman
rlesi IN girisi geldigi srece 10 sn bekleyecek (ama bu esnada 1 ms'lik kademeler
halinde sayacak), sonra ikisi 1 olacaktir.
Sayma her durumda maksimum degere ulasilinca durur ki bu da PT degerinin alabilecegi
en yksek degerdir (32767). Bir baska deyisle bir zaman rlesini en Iazla 3276.7 sn (yakl.
54 dakika)'ye ayarlayabilirsiniz.
Durum tablosunda, zaman rlesi ve sayici degerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediginizde ikis durumu (aik veya kapali) grntlenir.
Word olarak izlediginizde anlik deger grntlenir.
8.2.2. Kalc Gecikmeli alyan Zamanlayc
TONR Txxx,PT
Kalici gecikmeli alisan zamanlayici yukaridaki komut ile programlanir. Burada PT, 1 ile
32767 degerleri arasinda herhangi bir tamsayi yada 16 bitlik veri adresi ve Txxx ise;
CPU-212 iin; Txxx:T0~T31 (T0, T1, ..., T31)
CPU-214 iin; Txxx:T0~T31,T64~T95 (T64, T65,..., T95)
CPU-215 ve
CPU-216 iin; Txxx:T0~T31,T64~T95 (T64, T65, ..., T95)
Adresleri ile erisilen zamanlayici veri alanlaridir. Bu zamanlayicida kaydedici ierigi;
znrlk Maksimum Zaman CPU 212/214 CPU 214/215/216
1 ms 32.767 sn T0 T64
10 ms 327.67 sn T1-T4 T65-T68
100 ms 3276.7 sn T5-T31 T69-T95
Operandlar:
Txxx (word): CPU 212: 0-31
CPU 214/215/216: 0-31, 64-95
PT (word): VW, T, C, IW, QW, MW, SMW, SW,
AC, AIW, Sabit, *VD, *AC
13
NOT : Aiklama
Gecikmeli alisan zaman rlesi (TON) kutusu, tetikleyen giris (IN) geldiginde maksimum
zaman degerine kadar alisir. Eger Txxx ~ Ayar Degeri (PT) ise, ikis biti T set edilir.
Sayma esnasinda IN girisi 0 olursa sayma durur ancak rle siIirlanmaz, yani IN girisi
gelince saymaya kaldigi yerden devam eder. Asagidaki tabloda CPU 'lardaki zaman rlesi
numarasina gre sayma kademesi (veya znrlk) grlmektedir. Zaman rlesinin
ayari PT degeri ile bu kademenin arpilmasiyla olusur. rnegin T0 iin PT 10000 ise, bu
10.000 x 1 ms 10 sn'ye karsilik gelir. Yani zaman rlesi IN girisi geldigi srece 10 sn
bekleyecek (ama bu esnada 1 ms'lik kademeler halinde sayacak), sonra ikisi 1 olacaktir.
Sayma her durumda maksimum degere ulasilinca durur ki bu da PT degerinin alabilecegi
en yksek degerdir (32767). Bir baska deyisle bir zaman rlesini en Iazla 3276.7 sn (yakl.
54 dakika)'ye ayarlayabilirsiniz.
Durum tablosunda, zaman rlesi ve sayici degerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediginizde ikis durumu (aik veya kapali) grntlenir.
Word olarak izlediginizde anlik deger grntlenir.
8.2.3 ki Zaman Rlesi Tipi Arasndaki Fark
S7-200 iki ayri zaman rlesi sunar: Gecikmeli alisan (TON) ve alici gecikmeli alisan
(TONR). Iki zaman rlesi tipi arasinda girise verilen tepkiye gre Iarklilik vardir.
Her iki zaman rlesi de giris varken sayar.
Iki zaman rlesi de giris yokken saymaz.
Giris gittiginde TON siIirlanir. Oysa, TONR siIirlanmaz, daha nce saydigi sayma (veya
zaman) degerini saklar. TONR zaman rlesi tekrar enerjilendiginde (enable) nceki
sayma degerinin zerine ekleyerek alisir.
O halde, TON zaman rlesi tek bir araligin zaman kontrolu iin uygunken, TONR birden
ok araligin zaman kontroluna daha yatkindir.
8.3. Sayclar
8.3.1. leri Sayclar
S7-200 denetleyicisinde ileri sayma iin CTU ve ileri/geri sayma iin CTUD komutlari
kullanilir. Her sayici veri alani ayni simge ile gsterilen iki kisimdan olusur: Birinci kisim
sayici kaydedicisi ierigin bulundugu 16 bitlik alan ve ikinci kisim 1 bitlik sayici biti
alanidir. Herhangi bir islem yapilirken hangi verinin kullanilacagi, zamanlayicilarda
oldugu gibi, yrtlen komutla belirlenir. rnegin, bit islemi yapan komutlar
yrtldgnde sayici biti, kelime islemi yapan komutlar yrtldgnde sayici ierigi
(16 bit) islenir.
S7-200 CPU-212 modelinde toplam 64 sayici (C0~C63)
S7-200 CPU-214 modelinde toplam 128 sayici (C0~C128)
14
S7-200 CPU-215 ve S7-200 CPU-216 modellerinde ise toplam 256 sayici
(C0~C256) bulunur.
Ileri sayicida (CTU), yigin belleginin ikinci seviyesindeki verinin 0`dan 1 degerine her
geisinde sayici kaydedicisi ierigi 1 artar. Yigin belleginin birinci seviyesindeki deger 1
oldugunda sayici ierigi ve sayici biti siIirlanir. Sayici ierigi PV (preset value ) degerine
esit ve byk oldugunda sayici biti bir degerini alir. Sayici kaydedicisi ieriginin geerli en
byk degeri 32767 olup bu degere ulasildiginda, sayici ierigindeki artis durur.
Yukari Sayici (CTU) kutusu, CU girisinin her pozitiI ykselen kenarinda (0'dan 1'e
dnsnde) sayar. Eger Cxxx ~ Ayar Degeri (PV) ise, ikis biti set edilir. Reset (R)
girisi gelirse siIirlanir. Maksimum sayma ve ayar degeri 32767'dir.
Durum tablosunda, zaman rlesi ve sayici degerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediginizde ikis durumu (aik veya kapali) grntlenir.
Word olarak izlediginizde anlik deger grntlenir.
LD I0.0 //ileri sayma
LD I0.1 //sayici ierigini silme
CTU C0.5 //C0 ileri sayicisi PV5
Biiminde veya merdiven diyagrami programlama teknigi ile asagidaki gibi programlanir.
Sayici PV degeri iin 16 bitlik herhangi bir veri adresi de kullanilabilir.
15
.
8.3.2. leri - Geri Sayclar
Ileri geri sayicida (CTUD), yigin belleginin nc seviyesindeki degerin 0`dan 1`e her
geisinde, sayici kaydedicisinin ierigi 1 artar; yigin belleginin ikinci seviyesindeki degerin
0`dan 1 degerine her geisinde sayici ierigi 1 azalir. Yigin belleginin birinci seviyesindeki
deger 1 oldugunda sayici ierigi ve sayici biti siIirlanir. Sayici ierigi PV (preset value)
degerine esit ve byk oldugunda sayici biti 1 degerini alir. Sayici kaydedicisi ierigi en
kk -32767, en byk 32767 degerlerini alabilir.
Ileri geri sayici komutu kullanildiginda sayici ierigi, ileri sayicidan Iarkli olarak,
-32767 ve 32767 degerleri arasinda degisebilir. Sayici ileri sayimda iken, en byk isaretli
tam sayi olan 32767 degerine ulasildiktan sonra sayici ieriginin alacagi deger, en kk
isaretli tam sayi olan 32767 degeridir. Bu degerden sonra sayici ierigi artarak (-32767,
-32766, -32765,...,0,...,32765, 32766, 32767) degisir. Sayici geri sayimda iken,
-32768 degeri asildiginda sayici ierigi en byk isaretli tam sayi olan 32767 degerini alir
ve bu degerden sonra azalarak degisir.
Bir Ileri geri sayici, CTUD komutu ile ;
LD I0.0 //ileri sayma
LD I0.1 //geri sayma
LD I0.2 //siIirlama
CTUD C48,3 //C48 sayicisi PV3
biiminde programlanir. Bu program yrtldgnde I0.0 girisine uygulanan isaretin her
ykselen kenari ile C48 sayici kaydedicisi ierigi bir artar, I0.1 girisine uygulanan isaretin
her ykselen kenari ile 1 azalir. I0.2 girisine isaret uygulandiginda (I0.21) sayici ierigi
ve sayici biti siIirlanir.
16
Ileri geri sayicinin merdiven diyagrami programlama teknigi asagidaki sekilde
grldg gibidir;
Yukari/Asagi Sayici (CTUD) kutusu, yukari say (CU) girisinin her pozitiI ykselen
kenarinda (0'dan 1'e dnsnde) yukari sayar. Asagi say (CD) girisinin her pozitiI
ykselen kenarinda asagi sayar. Reset (R) girisi gelirse siIirlanir.
CPU 212, 214, 215, 216: Eger Cxxx ~ Ayar Degeri (PV) ise, ikis biti set edilir.
Maksimum sayma ve ayar degeri 32767'dir. Yukari sayma maksimum degere (32,767),
asagi sayma minimum degere (-32,768) ulasinca durur.
Durum tablosunda, zaman rlesi ve sayici degerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediginizde ikis durumu (aik veya kapali) grntlenir.
Word olarak izlediginizde anlik deger grntlenir.
CPU 210: Maksimum sayma degerine ulastiktan sonra gelecek bir yukari say girisi sayma
degerini minimum (-32,768) yapar. Minimum sayma degerine ulastiktan sonra gelecek
asagi say girisi sayma degerini maksimum (32,767) yapar.
9. Matematiksel ylemler
9.1. Tam Say Toplama
Sembol:
17
ADDI
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki deger toplanacak olan tamsayi degerleridir. Bu degerler sabit
sayi oldugu gibi bir word adresinden de atama yapilabilir.
OUT (word): Sonu burada belirtilen adreste saklanir.
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayiyi (IN1, IN2), toplar ve sonucu 16 bit olarak ikisa
(OUT) yazar, yani: IN1 IN2 OUT
Not: ADD komutu tam sayi, double word ve gerel sayi toplama islemlerinde de
kullanilir.
9.2. Tam Say karma
Sembol:
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki deger ikarilacak olan tamsayi degerleridir. Bu degerler sabit
sayi oldugu gibi adresten de atama yapilabilir.
OUT (word): Sonu burada belirtilen adreste saklanir.
Aiklama:
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayiyi (IN1, IN2) ikarir ve sonucu 16 bit olarak ikisa
(OUT) yazar, yani: IN1 - IN2 OUT
Not:
OUT negatiI olursa SM 1.2 (negatiI) biti set edilir.
Not: SUB komutu tam sayi, double word ve gerel sayi toplama islemlerinde kullanilir.
9.3. Tam Say arpma
Sembol:
Operandlar:
18
SUBI
EN
IN1
IN2 OUT
MUL
EN
IN1
IN2 OUT
IN1, IN2 (word): Bu iki deger arpilacak olan tamsayi degerleridir. Bu degerler sabit
sayi oldugu gibi adresden de atama yapilabilir.
OUT (word): Sonu burada belirtilen adreste saklanir.
Aiklama:
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayiyi (IN1, IN2) arpar ve sonucu 32 bit olarak ikisa
(OUT) yazar, yani: IN1 * IN2 OUT
Not:ikis ve giris operandlari arasindaki akismalar komutu geersiz kilar.
9.4. Tam Say Blme
Sembol:
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki deger blnecek olan tamsayi degerleridir. Bu degerler sabit
sayi oldugu gibi adresden de atama yapilabilir.
OUT (word): Sonu burada belirtilen adreste saklanir.
Aiklama:
Bu kutu, iki 16 bit tam sayiyi (IN1, IN2) bler ve sonu ve kalani 32 bit olarak OUT'a
yazar, yani IN1/IN2OUT. OUT double word'nn kk word' kalani, byk word'
blm ierir.
Not:ikis ve giris operandlari arasindaki bazi akismalar komutu geersiz kilar.
32 bit sonu (OUT) ikinci girisle (IN2) ayni adrese sahip olamaz.
9.5. Bayt Arttr
Sembol:
Operandlar:
IN (byte): Degeri arttirilacak olan sayi degeri sabit olarak veya bir adresten atanabilir.
OUT (byte): Sonu burada belirtilen adrese atanir.
19
DIV
EN
IN1
IN2 OUT
INCB
EN
IN OUT
Aiklama:
Bu komut, giris bayt degerine (IN) 1 ilave eder ve ikis baytina (OUT) yazar. Yani, IN
1 OUT
Not: Bu komut bayt , word ve double word islemleri iinde gereklestirebilir.
9.6. Bayt Azalt
Sembol:
Operandlar:
IN (byte): Degeri azaltilacak olan sayi degeri sabit olarak veya bir adresten atanabilir.
OUT (byte): Sonu burada belirtilen adrese atanir.
Aiklama:
Bu kutu, giris bayt degerinden (IN) 1 ikartir ve ikis baytina (OUT) yazar. Yani, IN - 1
OUT
Not: Bu komut bayt , word ve double word islemleri iinde gereklestirilebilir.
10. Program Aky Denetim Komutlar
Son
Semboller:


Aiklama:
Kosullu Son, nceki mantiga gre (bobine enerji geliyorsa) programi bitirir.
Kosulsuz Son, kullanici programini bitirmek iin kullanilir. Her zaman iin ana programin
(alt programlar hari) son devresini olusturur.
Bir programda Kosullu Son (END) bulunmayabilir veya birden ok bulunabilir, ancak
mutlaka ve yalnizca bir adet Kosulsuz Son bulunmalidir.
Dur
Sembol:
20
DECB
EN
IN OUT
STOP
END
END
Kosullu Son
Kosulsuz Son
Aiklama:
CPU'yu STOP konumuna getirerek program akisini keser.
Not:
CPU'nun tekrar RUN konumuna geirilmesi elle (programlama paketinden ya da
CPU'nun zerindeki anahtardan) yapilacagi iin ok dikkatli kullanilmalidir.
Eger STOP komutu bir interrupt alt programi iersinde alistirilirsa, alt program aninda
sonlandirilir, btn diger bekleyen interruptlar ihmal edilir. Ana program sonuna kadar
icra edilir ve o tarama sonunda RUN`dan STOP`a geilir.
Gzetleyiciyi Resetle
Sembol:
Aiklama:
Program tarama sresinin belli bir sreyi (300 milisaniye) asmasi durumunda dahili
Gzetleyici devreye girer ve CPU'yu STOP konumuna sokar. Gzetleyiciyi Resetle,
Gzetleyicinin saydigi sreyi siIirlayarak program tarama sresinin uzatilmasini saglar.
Not:
Bir dng ierisine yerlestirilecek Aninda Giris Kontagi ve Gzetleyiciyi Resetle ikisiyla
CPU'nun hibir islem yapmadan o girisi beklemesi saglanabilir.
Uyari:
Tarama sresinin hi gzetlenmeden sinirsiz olarak uzatilmasina izin verilmesi girislerin
ge okunmasina ya da hi okunmamasina neden olabilir. Bu da hayati ya da maddi tehlike
yaratabilir.
Program taramasinin 300 msn`yi asmasini ya da bir interrupt olgusunun ana programa
dns 300 msn`den daha ok geciktirecegini dsnyorsaniz bu komutu
kullanabilirsiniz.
Asagidaki islemler taramanin sonunda yapildigindan, programin bir dngye sokulmasi
bu islemleri engelleyecektir:
Iletisim (Ireeport modu hari)
Giris/ikis gncelleme (aninda giris/ikislar hari)
Forse gncelleme
SM bitleri gncelleme (SM0, SM5 ila SM29 gncellenmez)
Runtime hatalari teshisi
25 saniyeyi geen tarama sreleri iin 10 ms ve 100 ms`lik zaman rleleri dzgn
alismaz
Interrupt alt programi iersindeki STOP komutu
Not: CPU zerindeki anahtarin STOP konumuna alinmasi STOP konumuna 1.4 saniye
iinde geilmesiyle sonulanacaktir.
21
WDR
Sra
Sembol:
Bu komut, program iersinde belirtilen etikete (n) atlama saglar.
Etiket
Sembol:
Etiket, Atla (JMP) komutuyla yapilacak atlamanin hedeIini (n) gsterir.
agr
Sembol:
Program akis kontrolunu n numarali alt programa aktarir.
Altprogram
Sembol:
n numarali alt programin baslangicini gsterir.
.
Geri Dn
Semboller:
22
n
JMP
LBL
n
SBR
n
RET
RET
Alt programdan kosullu
dn
Alt programdan
kosulsuz dn
n
CALL
Aiklama:
Kosullu Geri Dn, nceki mantiga gre (komuta enerji geliyorsa) alt programi bitirir.
Kosulsuz Geri Dn, alt programini bitirmek iin kullanilir. Her zaman iin alt programin
son devresini olusturur.
Bir alt programda Kosullu Geri Dn bulunmayabilir veya birden ok bulunabilir, ancak
mutlaka ve yalnizca bir adet Kosulsuz Geri Dn bulunmalidir.
For
Sembol:
Aiklama:
NEXT kutusuyla birlikte kullanilan bu kutu, ikisi arasinda yer alan komutlarin dngsn
saglar. Baslangi degeri (INITIAL) ile son deger (FINAL) arasindaki Iark kadar dng
tekrarlanir. Dngnn her icrasinda kutu, INDEX degerini bir arttirir. INDEX degeri
FINAL degerinden byk oldugu anda dng sona erer. FINAL degeri 32766'dan byk
olamaz.
Baslangi degeri, son degerden bykse komut icra edilmez.
rnegin, INITIAL degeri 1, FINAL degeri 10 olsun. Bu durumda, FOR ve NEXT
kutulari arasindaki komut(lar) 10 deIa icra edilir ve her dngde INDEX degeri 1,2,...10
seklinde arttirilir.
Her FOR komutu bir NEXT`i gerektirir. FOR/NEXT dnglerini 8 kademeye kadar
dallandirabilirsiniz (Dng iersinde bir baska FOR/NEXT dngs).
Not:
ok Iazla sayida dng, program tarama sresinin uzamasina ve CPU'nun Gzetleyici
taraIindan STOP konumuna sokulmasiyla sonulanabilir.
Next
Sembol:
FOR ile tanimlanan dngnn sonunu gsterir.
ylem Yok
Sembol:
23
FOR
EN
INDEX
INITIAL
FINAL
NEXT
n
NOP
Aiklama:
Kullanici programinin icrasi zerinde hibir etkisi yoktur. n sayisi 1 ila 255 arasinda
olabilir.
TA$I/DOLDUR/TABLO
Bayt Tay
Sembol:
Operandlar:
IN (bayt): Tasinacak olan deger sabit veya adresi burada bildirilir.
OUT (bayt): Tasinilacak olan adres burada bildirilir.
Aiklama:
Bu kutu, giris baytini (IN) ikis baytina (OUT) tasir. Giris bayti tasimadan etkilenmez.
Not: bu islem bayt, word, double word ve gerel sayilar iin gereklestirilebilir.
.
Bayt Blok Tay
Sembol:
Aiklama:
Bu kutu, IN baytindan baslayan N adet bayti OUT adresinden baslayan blgeye yazar. N,
1 ila 255 arasinda olabilir. Giris, tasimadan etkilenmez.
Not: bu islem bayt, word, double word ve gerel sayilar iin gereklestirilebilir.
Bayt Saga Kaydr
Sembol:
24
BLKMOVB
EN
IN
N OUT
MOVB
EN
IN OUT
SHRB
EN
IN
N OUT
Aiklama:
Bu kutu, bayt degerini (IN) N adet bit kadar saga kaydirir, sonu ikis baytina (OUT)
yazilir. Tasima alaninin disinda kalan bitler siIirlanir. N, 8`den byk olsa bile kaydirma
islemi 8 bitle sinirlandirilir.
SM1.0 (siIir) 1 eger OUT 0
SM1.1 (tasma) 1 disari kaydirilan son bit 1
Not: IN ' OUT iken:
Eger N endirekt bir adresse ve OUT, endirekt adres pointer'inin bir baytini kapsayan bir
direkt adresse, komut geersizdir. Eger N ve OUT endirekt adres pointer'lariysa ve
pointer'lar esitse, komut geersizdir.
Bayt Saga Dndr
Sembol:
Aiklama:
Bu kutu, bayt degerini (IN) saga dogru N bit kadar dndrr (disari atilacak bitler diger
basa yazilir) ve sonu ikis baytina (OUT) yazilir.
Eger N, 8`e esit veya bykse, N`in 8li modu alinir. Sonu degeri zerinden dndrme
yapilir.
SM1.0 (siIir) 1 eger OUT 0
SM1.1 (tasma) 1 dndrlen son bit 1
Not: IN ' OUT iken:
Eger N endirekt bir adresse ve OUT, endirekt adres pointer'inin bir baytini kapsayan bir
direkt adresse, komut geersizdir. Eger N ve OUT endirekt adres pointer'lariysa ve
pointer'lar esitse, komut geersizdir.
Shift Register Bit
Sembol:
25
RORB
EN
IN
N OUT
SHRB
EN
DATA
SBIT
N
Aiklama:
Malzeme ve veri akis kontrolu iin byk kolaylik saglayan bu komut, bir bit (DATA)
degerini N ve SBIT ile tanimlanan ktge (register) yazar ve kaydirir. SBIT, ktgn
baslangi adresini, N ise bit olarak uzunlugunu tanimlar. N pozitiI olursa ktgn son biti
SBIT N'dir ve DATA(lar)'in hareket yn kk adresten byge dogrudur. N negatiI
olursa ktgn son biti SBIT - N'dir ve hareket yn terstir. rnegin, SBIT V100.0
ve N4 olsun. Bu durumda ktgn ilk adresi (DATA'nin yazilacagi yer) V100.0, ve son
adresi de V100.3'tr. Bu iki adres arasindaki bitlerin durumuna gre rnegin drt
sensrden geen bir bant hattindaki malzemelerin takibi yapilabilir. ShiIt register`in
maksimum degeri pozitiI veya negatiI 64`dr. Bir taramada en Iazla bir kaydirma
yapilabilir.
Hafzay Doldur
Sembol:
Aiklama:
Bu komut, baslangi adresi OUT ile tanimlanan blgeye IN word'ndeki deger N word
kere yazilir. N'in degeri 1 ila 255 arasinda olabilir.
NTERRUPT
Interrupt liykilendir
Sembol:
Operandlar:
INT (bayt): CPU 212: 0-31
CPU 214/215/216: 0-127
EVENT (bayt): CPU 212: 0, 1, 8-10, 12
CPU 214: 0-20
CPU 215: 0-23
CPU 216: 0-26
26
FILLN
EN
IN
N OUT
ATCH
EN
INT
EVEN
Aiklama:
Bu komut, bir interrupt olgusunu (EVENT) bir interrupt altprogramiyla (INT)
iliskilendirir ve interrupt olgusuna izin verir. Interruptlar ncelik grubuna gre CPU
taraIindan 'ilk gelen ilk hizmet alir prensibiyle islenir. Bir anda sadece bir interrupt aktiI
olabilir. Bir interrupt alisirken baska biri olusursa (nceligi olsa bile) sonraki siraya alinir
(kaybolmaz). Eger sistemin tasiyacagindan daha Iazla sayida interrupt olusursa, interrupt
grevi tasma zel haIiza biti set edilir. Grev alani bosalinca ve program akis kontrolu
ana programa dnnce bu bit resetlenir.
Bir tasma olusmadan, grev iin asagidaki sayida interrupt bekleyebilir.
Interrupt Tipi CPU 212 CPU 214 CPU 215 CPU 216
Iletisim 4 4 4 8
Giris/ikis 4 16 16 16
Zaman kontrollu 2 4 8 8
Interrupt liykisini Kaldr
Sembol:
Operandlar:
EVENT (bayt): CPU 212: 0, 1, 8-10, 12
CPU 214: 0-20
CPU 215: 0-23
CPU 216: 0-26
Aiklama:
Bu komut, bir interrupt olgusunun (EVENT) btn interrupt altprogramlariyla iliskisini
keser ve interrupt olgusunu engeller.
Interrupt Altprogram
Sembol:
Operandlar:
n (word): CPU 212: 0-31
CPU 214/215/216: 0-127
Aiklama:
27
DTCH
EN
EVEN
INT
n
Interrupt altprogrami (n) baslangicini gsterir.
Interruptlara zin Ver
Sembol:
Bu bobin, iliskilendirilmis btn interrupt olgularinin islenmesine izin verir.
Interrupt znini Kaldr
Sembol:
Aiklama:
Btn interruptlarin islenmesini engeller.
Interrupttan Dny
Sembol:
Aiklama:
Kosullu dn bobini, ncesindeki mantik 1 ise interrupt altprogramini sona erdirir. (CPU
210 taraIindan desteklenmez.)
Kosulsuz geri dn bobini her interrupt programinin son devresi olarak bulunmalidir.
28
ENI
R
ETI
R
ETI
Kosullu Geri Dn
Kosulsuz Geri Dn
DISI
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
IINDEKILER
1. ASENKRON MOTORA YOLVERME YNTEMLERI
2. ASENKRON MOTORA YILDIZ GEN YOLVERME
3. TASIYICI NAKIL ARACI KONTROL
4. BOYA KAZANI DENETIMI
5. DOLUM TESISI OTOMASYONU
6. ZAMAN (TIME ) DIYAGRAMLARINDA PLC PROGRAMININ YAZILMASI
7. OTOMATIK GIRIS KAPISININ PLC ZERINDEN KONTROLU
8. BILGI YARISMASI OTMOSYON DZENEGI DENETIMI
31
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
DENEY NO : 1
DENEY ADI : ASENKRON MOTORA YOLVERME YNTEMLERI
DENEYIN AMACI: Bu alismada, endstride genel olarak kullanilan kisa devre ubuklu
asenkron motoru kesikli ve srekli alistirabilmek iin gerekli olan PLC ladder ve boolean
programinin yazilmasi ve Giris / ikis (I/O), SET / RESET (S/R) komutlarinin kullaniminin
incelenmesi amalanmaktadir.
TEORIK BILGI :
Bilindigi gibi PLC endstriyel uygulamalarda motor, selenoid valI , kontaktr ve bunun gibi
esitli cihazlarin kontrolnde kullanilmaktadir. Kontrol islemi ise PLC` ye yazilan program ile
gereklestirilmektedir.
Bu deneyde kontrol edilmek istenen asenkron motorun g ve kontrol devresi baglanti semasi
Sekil 1 de verilmektedir.

Sekil 1` den de anlasilacagi gibi input olarak iki adet buton ve ikis olarak ise bir adet
kontaktr kullanilmistir.
Gerekli Bilgiler:
1- Normalde Ak ve Kapal Kontak
Sembol:
Islem Faktrleri (Operandlar):
n (bit):buraya kontagin adresi yazilir bu
adres counter, i rle zamanlayici olabilir
Aiklama:
n adresinin degeri 1 oldugu zaman
normalde aik kontak kapanir. Normalde
aik bir kontak kapandiginda enerji akisi
olur.
32
3
R S T
Q0.0
I0.0 I0.1
Q0.0
R
N
Sekil 1.
n n
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
Seri baglandigi zaman, normalde aik
kontak, takip eden Ladder elemaniyla lojik
olarak AND'lenmis olur. Paralel
baglandiginda ise OR mantigi kullanilmis
olur
2-ky
Sembol:
Bobinin bagli oldugu hatta enerji geldigi
zaman ikis rlesi eker ve n adresi 1 olur.
DEGIL (G Akisini Ters evir) kontagi
bir ikis bobininin nne yerlestirilerek
ters evrilmis bir ikis olusturulabilir.
Yukarida bilgileri verilen komutlarin kullanilmasi ile kisa devre ubuklu bir asenkron motor
gerektigi sekilde kontrol edilebilmektedir.
Sre (Process) in Tanm
1. SRE
Asamalar :
1 1. Butona basildiginda motor ileri ynde alymaya baylasn , ekildiginde motor
dursun.
2 1. Butona basili iken 2. Butona basilir ise motor dursun.
2. SRE
Asamalar :
1 1. Butona basildiginda motor ileri ynde alymaya baylasn , ekildiginde motor
alismaya devam etsin.
2 2. Butona basilir ise motor dursun.
STENLENLER
1. Iki srete tanimlanan asamalari ilk olarak normalde kapali butonlar ile daha sonra ise
normalde aik butonlar ve son olarak da biri aik digeri kapali buton kullanarak
gereklestirecek PLC Programi ladder ve boolean dilinde yaziniz.
2. PLC Baglanti semasini iziniz.
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
33
n
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
ADI ADRES ACIKLAMA
Stop I0.0 Stop butonu
Start I0.1 Start butonu
Motor Q0.0 ikis rlesi
34
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
35
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
DENEY NO: 2
DENEY ADI : ASENKRON MOTORA YILDIZ GEN YOLVERME
DENEYIN AMACI: Endstride genel olarak kullanilan kisa devre ubuklu asenkron
motorlarin yildiz gen yol verme programinin yazilmasi ve zamanlayicilarin (Timer)
kullaniminin incelenmesi amalanmistir.
TEORIK BILGI :
Bu deneyde kontrol edilmek istenen asenkron motorun g ve kontrol devresi baglanti
semasi Sekil 2 de verilmektedir.

Sekil 2 den de anlasilacagi gibi giris ( input ) olarak iki adet buton , ikis ( output ) olarak ise
adet kontaktr ve zamanlayici olarak bir zaman rlesi kullanilmaktadir.
36
Sekil 2
I0.0 I0.1
Q0.0
T37
Q0.2
Q0.1
Q0.2
T37
Q0.2
Q0.2
R
R S T
3
Q0.1 Q0.0 Q0.2
Q0.0
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
Gerekli Bilgiler:
1- Zaman Rlesi
Tm PLC` li sistemlerde zamanlayici (timer) ile amalanan bir zaman dilimi sonrasinda
zamanlayicinin ikisini ON durumuna gemesidir.
Sembol:
Txxx (word): CPU 212: 32-63
CPU 214: 32-63, 96-127
CPU 215/216: 32-63, 96-255
PT (word): istenilen gecikme miktarini tespit edilmesi iin gerekli olan zaman sabitidir.
sabit bir deger atanabildigi gibi bir adresten o adrese ait verilerde atanabilir.
Dz zaman rlesi (TON) kutusu, tetikleyen girisi (IN) enerjili yani lojik 1 oldugu srece
maksimum zaman degerine kadar alisir. Eger Txxx ~ Ayar Degeri (PT) ise, ikis biti T set
edilir. Sayma esnasinda IN girisi 0 olursa sayma durur ve rle siIirlanir. Asagidaki tabloda
CPU'lardaki zaman rlesi numarasina gre sayma kademesi (veya znrlk) grlmektedir.
Zaman rlesinin ayari PT degeri ile bu kademenin arpilmasiyla olusur. rnegin T32 iin PT
10000 ise, bu 10.000 x 1 ms 10 sn'ye karsilik gelir. Yani zaman rlesi IN girisi geldigi srece
10 sn bekleyecek (ama bu esnada 1 ms'lik kademeler halinde sayacak), sonra ikisi 1
olacaktir.
Sayma her durumda maksimum degere ulasilinca durur ki bu da PT degerinin alabilecegi en
yksek degerdir (32767). Bir baska deyisle bir zaman rlesini en Iazla 3276.7 sn (yakl. 54
dakika)'ye ayarlayabilirsiniz.
Durum tablosunda, zaman rlesi ve sayici degerlerini bit veya word olarak izleyebilirsiniz. Bit
olarak izlediginizde ikis durumu (aik veya kapali) grntlenir. Word olarak izlediginizde
anlik deger grntlenir.
znrlk Maksimum Zaman CPU 212 CPU 214 CPU 215/216
1 ms 32.767 saniye T32 T32, T96 T32,T96
10 ms 327.67 saniye T33-T36 T33-T36T97-T100 T33-T36T97-T100
100 ms 3276.7 saniye T37-T63 T37-T63T101-T127 T37-T63T101-
T255
37
IN
TON
PT
TXXX
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
Sre (Process) in Tanm
1. SRE
Asamalar :
1 1. Butona basildiginda Q0.0 ve Q0.1 nolu ikislar aktiI olsun.
NOT: Bylece motor yildiz olarak alismaya baslar.
2 5 sn sonra Q0.2 nolu ikis aktif olsun ve Q0.2 aktiI olunca Q0.1 inaktif hale gesin.
NOT: Bylece motor gen olarak alismaya baslar.
3- I0.0 nolu butona basildiginda Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 kylar inaktif hale gesin .
NOT: Bylece motor durur.
STENLENLER
1. Srete tanimlanan asamalari ilk olarak normalde kapali, normalde aik butonlar ve
zamanlayicilari (timers) kullanarak process taniminlanan islemleri asamalarini
gereklestirecek PLC Programi ladder ve boolean dilinde yapiniz.
2. Yildiz kontaktrnn devreye girmesinden bir mddet sonra (1 sn) M kontaktr devreye
alinip daha sonra (5sn) gen kontaktr devreye girecek biimde yeni bir PLC programi
yaziniz?
3. PLC Baglanti semasini iziniz.
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
ADI ADRES AIKLAMA
Stop I0.0 Stop butonu
Start I0.1 Start butonu
M Q0.0 ikis kontaktr
Yildiz Q0.1 Yildiz kontaktr
gen Q0.2 gen kontaktr
Z.R. T37 Zamanlayici
38
PLC. LABORATUVARI DENEY FY

DENEY NO: 3
39
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
DENEY ADI : TASIYICI NAKIL ARACI KONTROL
DENEYIN AMACI: Endstride kullanilan tasiyici nakil aralarinin PLC ile kontroln
gereklestiren programin yazilmasi ve bylece normalde aik (NA) ve normalde kapali (NK)
kontaklarin Iarkli uygulamalarda kullaniminin incelenmesi amalanmaktadir.
Sre` in Tanm
Bu sistemde bir tasiyici nakil araci bulunmaktadir. Bu ara ve aracin kontrol iin gerekli
sensr ve sinir anahtarinin prensip yerlestirme biimleri Sekil 3.1` de grlmektedir.
1. Sistem enerjilendiginde tasit geri ynnde hareket ederek snr anahtarnn (LS1)
oldugu noktaya gelsin .
2. Yk alana kadar 10sn beklesin.
3. Daha sonra orta noktaya gelsin (LS2).
4. Ilave yk alana kadar 10sn beklesin .
5. leri ynde hareket etsin.
6. Sinir anahtarina (LS3) geldiginde durarak ykn bosaltincaya kadar 20sn beklesin .
7. Boyaltma iylemi sona erdiginde tasit geri ynde hareket ederek sinir anahtari (LS1)` e
geldiginde yk tekrar alsn.
8. Islemler bir dng iinde tekrarlansn.

STENLENLER
1. Srete tanimlanan asamalari ilk olarak normalde kapali, normalde aik butonlar ve
zamanlayicilari (timers) kullanarak tanimlanan islemlerin asamalarini gereklestirecek
40
LS1
LS2
GERI ILERI
LS3
LS2
Sekil 3.1
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
PLC Programi ladder ve boolean dilinde yapiniz. Enerji kesildiginde ara kaldigi yerden
alismasina devam edecektir. Asagidaki tabloda gerekli timer numaralarini yaziniz?

2. Ara sinir anahtarina arptiktan sonra kendi ataleti ile durmasi gecikirse ne gibi bir sorun
olusur? Bunlarin zm iin ne yapilmalidir?

3. PLC Baglanti semasini iziniz.
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
ADI ADRES AIKLAMA
STOP I0.0 Stop butonu
START I0.1 Start butonu
LS1 I0.2 Geri sinir anahtari
LS2 I0.3 Orta sinir anahtari
LS3 I0.4 Ileri sinir anahtari
Q0.0 Q0.0 Geri ikis rlesi
Q0.1 Q0.1 Ileri ikis rlesi
T.. T.. Geri saya
T.. T.. Orta saya
T.. T.. Ileri saya
41
PLC. LABORATUVARI DENEY FY

DENEY NO: 4
DENEY ADI : BOYA KAZANI DENETIMI
DENEYIN AMACI: Bu uygulamada endstride kullanilmakta olan bir sistemin PLC
programinin nasil olabilecegi hakkinda bilgi verilmektedir.
42
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
Sre`in Tanm
Bu sistemde bir boya kazani bulunmaktadir. Bu kazan ve aralarin kontrol iin gerekli
sensr ve sinir anahtarinin prensip yerlestirme biimleri Sekil 4.1` de grlmektedir.
1. Sistem enerjilendiginde 1. ve 2. boya girisinden gelen boya 1. ve 2. ValIler kontrol
edilerek alnsn.
2. Boya alim islemi st snr alglaycsna kadar devam etsin.
3. Boya st snra ulastiginda boya alm durup karistirma motoru alyarak 10 dk boyayi
karistirsin.
4. Boyayi alt snra kadar pompa yardimiyla boyaltsn.
5. Tekrar st snra kadar boya alm iylemi baylasn ve iylemler srekli tekrar etsin.
STENLENLER
1. Srete tanimlanan asamalari ilk olarak normalde kapali , normalde aik butonlar ve
zamanlayicilari (timers) kullanarak process taniminlanan islemleri asamalarini
gereklestirecek PLC Programini ladder ve boolean dilinde yapiniz.
2. PLC Baglanti semasini iziniz.
3. st sinir anahtari arizalanirsa ne olur? Hata nasil nlenebilir?
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
ADI ADRES AIKLAMA
STOP I0.0 Stop butonu
START I0.1 Start butonu
ALT SINIR I0.2 Samandira 1
ST SINIR I0.3 Yaklasim dedektr
43
1.BOYA 1. VALF
GIRISI
1. VALF 2. BOYA
GIRISI
POMPA BOYA
IKISI
KARISITIRICI
MOTOR
ST
SINIR
ALT
SINIR
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
VALF 1 Q0.0 Selenoid valI 1
VALF 2 Q0.1 Selenoid valI 2
MOTOR Q0.2 Karistirma butonu
POMPA Q0.3 Bosaltma pompasi
ZAMANLAYICI T37 Karistirma zamani
44
PLC. LABORATUVARI DENEY FY

DENEY NO: 5
DENEY ADI : DOLUM TESISI OTOMASYONU
DENEYIN AMACI: Bir dolum tesisinde sise dolum sisteminde aralarinin PLC ile
kontroln gereklestiren programin yazilmasi ve altprogramlarin (SBR) kullaniminin
incelenmesi amalanmistir.
Sre` in Tanm
45
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
Bu sistemde bir sise dolum sistemi bulunmaktadir. Bu sistemin kontrol iin gerekli sensr
ve sinir anahtarinin prensip yerlestirme biimleri Sekil 5.1` de grlmektedir.
1. Sistem enerjilendiginde tasiyici bandi hareket ettiren motor alymaya baslasin.
2. Siseler tek tek dolum aracinin nne geldiginde sensr 1 yardmyla algilanarak band
hareket ettiren motor durup, dolum araci ara ayagya dogru 1 s hareket edip 1s`de
dolum yapsn.
3. Dolum araci yukarya dogru 1s hareket etsin.
4. Kapaklama makinasinin nnne geldiginde sensr2 yardimiyla algilanarak band
hareket ettiren motor dursun ve eger yiye dolu ise buda sensr 3 yardimiyla algilanarak
makina siseyi ayag ynde 2s hareket ederek kapaklasin.
5. Degil ise makina bir krmz yk yakarak operatr uyarsn ve sistemi durdursun.
6. Sistem operatr gelene kadar beklesin.
7. Sensr 4 yardimiyla ka adet yiyeye dolum yapildigi saylsn ve 1000 adet oldugunda
sistem durup ikaz lambasn yaksn.
Gerekli Bilgiler:
Altprogram
Sembol:
n numarali altprogramin baslangicini
gsterir.
agr
Sembol:
Program akis kontrolunu n numarali
altprograma aktarir.

Geri Dn
Semboller:
Aiklama:
Kosullu Geri Dn, nceki mantiga gre (komuta enerji geliyorsa) altprogrami bitirir.
Kosulsuz Geri Dn, altprogramini bitirmek iin kullanilir. Her zaman iin altprogramin son
devresini olusturur.
Bir altprogramda Kosullu Geri Dn bulunmayabilir veya birden ok bulunabilir, ancak
mutlaka ve yalnizca bir adet Kosulsuz Geri Dn bulunmalidir.
46
SBR
n
RET
RET
Alt programdan kosullu
dn
Alt programdan
kosulsuz dn
n
CALL
SENSR2
MOTOR
SENSR4
YUKARI
ASAGI
YUKARI
ASAGI
SENSR1
DOLUM MAKINASI KAPAKLAMA MAKINASI
SENSR3
Sekil 5.1
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
ADI ADRES AIKLAMA
SENSR 1 I0.2 Sise dolum sensr
SENSR 2 I0.3 Sise kapaklama sensr
SENSR 3 I0.4 Sise dolu bos algilama sensr
SENSR 4 I0.5 Sise adetini belirleyen sensr
START I0.1 Baslatma butonu
STOP I0.0 Durdurma butonu
MOTOR Q0.0 MOTOR
ASAGI-1 Q0.1 Sise dolum makinasi asagi hareket
YUKARI-1 Q0.2 Sise dolum makinasi yukari hareket
ASAGI-2 Q0.3 Sise kapaklama makinasi asagi hareket
YUKARI-2 Q0.4 Sise kapaklama makinasi yukari hareket
IKAZ Q0.5 Sise bos ikazi veya 1000 adet sise dolum yapildi
STENLENLER
1. Srete (Process) taniminlanan islemleri asamalarini gereklestirecek PLC. Programi
ladder ve boolean dilinde yapiniz.
2. PLC Baglanti semasini iziniz.
47
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
48
PLC. LABORATUVARI DENEY FY

DENEY NO: 6
DENEY ADI : ZAMAN (TIME ) DIYAGRAMLARINDA PLC PROGRAMININ
YAZILMASI
DENEYIN AMACI: Verilen sistemin zaman ekseninde ikislarin, zamanlayicilarin (timers),
sayicilarin (counters) durumlari belirtilerek PLC programlarinin yazilmasinin incelenmesi
amalanmistir.
Sre in Tanm
rnek olarak alinan bir traIik lambasi sistemi ve zaman diyagrami Sekil 6.1` de verilmistir.
49
1. YOL
2. YOL
t1 t2 t4 t6
t8 t10 t12 t14
t16 t3
t5 t7 t9
t11 t13 t15
t1
t2
t4 t6
t8 t10 t12
t14 t16
t3 t5 t7 t9
t11 t13 t15
ZAMAN
IKISLAR
Y
O
L
Q0.3
Q0.4
Q0.5
Y
O
L
Q0.0
Q0.1
Q0.2
Sekil 6.1
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
ADI ADRES AIKLAMA
START I0.1 Start butonu
STOP I0.0 PLC Stop butonu
KIRMIZI Q0.0 1. Yol Kirmizi Isik
SARI Q0.1 1. Yol Sari Isik
YESIL Q0.2 1. Yol Yesil Isik
KIRMIZI Q0.3 2. Yol Kirmizi Isik
SARI Q0.4 2. Yol Sari Isik
YESIL Q0.5 2. Yol Yesil Isik
t140 sn, t2-t12sn, t3-t240sn olacaktir
ISTENENLER
50
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
1. PLC alistiginda start butonuna basildiginda Sekil 6.1`deki zaman diyagraminda
grldg gibi gerekli ikislar aktiI hale gesin.
2. Istenildiginde stop butonu ile sistem dursun.
3. Yukarida tanimlanan bu islemlere PLC` nin I0.0 ve I0.1 girisleri ile kontrol edilsin.
4. Gerekli olan PLC programini ladder ve boolean dilinde yaziniz.
5. PLC Baglanti semasini iziniz.
51
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
DENEY NO: 7
DENEY ADI : OTOMATIK GIRIS KAPISININ PLC ZERINDEN KONTROLU
DENEYIN AMACI: Verilen sistemin PLC programlarinin yazilmasinin incelenmesi
amalanmistir.
Sre in Tanm
Asagida Sekli 7.1`de verilen kapi ileri, geri ve dur butonlari ile hareket ettirilmektedir.
- Kapi normalde ya aik ya da tam kapalidir ancak hareketinin herhangi bir aninda da
dur butonu ile durdurmak mmkndr.
- Kapi hareket ettigi anda uyari isigi da 0.5 saniye araliklarla yanip snmektedir.
52
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
Gvenlik Seridi
Ikaz lambasi
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
Sekil 7.1
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
ADI ADRES AIKLAMA
GERI I0.1 Geri butonu
ILERI I0.0 Ileri butonu
DUR I0.2 Dur butonu
ILERI MOTOR Q0.1 Ileri motor ikisi
GERI MOTOR Q0.2 Geri motor ikisi
LAMBA Q0.3 Uyari isigi
GVENLIK SERIDI I0.3 Gvenlik seridi anahtari
ILERI SINIR I0.4 Ileri sinir anahtari
GERI SINIR I0.5 Geri sinir anahtari
ISTENENLER
1. PLC programini (Ladder ve Komut listesi olarak) yazarak, PLC devre baglantisini
iziniz?
2. Gvenlik seridine yanlislikla bir cisim veya ara arptiginda sistem hemen duracak
sekilde programdaki degisiklikleri yapiniz?
53
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
54
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
DENEY NO: 8
DENEY ADI : BILGI YARISMASI OTMOSYON DZENEGI DENETIMI
DENEYIN AMACI: Verilen sistemin PLC programlarinin yazilmasinin incelenmesi
amalanmistir.
Sre in Tanm
1. Iki kisinin katildigi bir bilgi yarismasinda yarismacilarin ve sunucunun birer butonlari
bulunmaktadir.
2. Butona ilk basan yarismaciya ait lamba 5 deIa 0.5 sn aralilarla yanip snecektir.
Butona ikinci basan yarismaciya ait lamba ise sistem siIirlanana kadar yanmayacaktir.
Sunucu ise istedigi anda sistemi siIirlayarak (reset) lambayi sndrebilecek ve sistemi
yeniden baslatacaktir.
55
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
Sekil 8
PLC GIRIS IKIS ADRES TABLOSU
ADI ADRES AIKLAMA
I. YARISMACI I0.1 1. Yarimaci butonu
II. YARISMCI I0.2 II. Yarimaci butonu
SUNUCU I0.0 Sunucu siIirlama butonu
I. Lamba Q0.1 I. yarismaci lambasi
II. Lamba Q0.2 II. yarismaci lambasi
....
ISTENENLER
1. PLC programini (Ladder ve Komut listesi olarak) yazarak, PLC devre baglantisini
iziniz?
2. Kesme (interrupt routin) komutu kullanarak ayni islemi yapan programi yeniden
yaziniz?
3. Iki yarismacinin ayni anda butona basma islemi durumunda ncelik nasil giderilir?
Ayni anda butona basma islemindeki zaman hassasiyeti nelere baglidir?
56
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
57
PLC. LABORATUVARI DENEY FY
58
Q0.0 Q0.1 Q0.2Q0.3 Q0.4 Q0.5
I0.0 I0.1 I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7
OUTPUT
UT
INPUT
R T S
S7-200