You are on page 1of 28

AYDINLATMA

Dicle niversitesi ng Mehmet ADIGZEL M.Y .O. Elektrik Blm r. Gr. brahim BARAN

1. Aydnlatma Linyesi Tanm Datm tablosundan son aydnlatma armatrnn baland buata kadar olan hatlardr. Aydnlatma linyelerinde en az 6 amperlik sigorta kullanlr ve linye sigortas olarak adlandrlr. Standart Kablo Kesitleri Aydnlatma linyesi kablosunun kesiti en az 2,5 mm2 izoleli bakr iletken olmaldr. 2. Aydnlatma Sortisi Tanm Linye hatt ile aydnlatma aygt (armatr) arasndaki balant hattdr. Elektrik Tesisleri Ynetmeliine gre bir aydnlatma linyesine en fazla 9 aydnlatma sortisi balanabilir. Standart Kablo Kesitleri Aydnlatma sortisi kablosunun kesiti en az 1,5 mm2 izoleli bakr iletken olmaldr.

Aydnlatma linyesi ve aydnlatma sortisi

Armatrlerin eitleri ve Yaplar aydnlatma tesislerinde kullanlan armatrlerin standard Trk Standartlar Enstits tarafndan (TS593, TS3430, TS8697- ve TS8698) yaplmtr ve armatr imalatnda kullanlan malzemelerde TS uygunluk belgesi aranmaktadr. Armatrler isminin nndeki harflerle belirtilir. 1) Akkor Flamanl ve Gazl Dearj Ampul Armatrler a) Tip A Tijli (Sarktl) Armatr 25-30 cm apnda opal cam globlu, 150 cm uzunluunda, tijli (sarktl) alminyumdan yaplm armatrdr.

Tijli armatr

b) Tip B1 Tavan Armatr 25- 30 cm apnda opal cam globlu armatrdr.

Tavan armatr c) Tip B2 Tavan Armatr

25- 30 cm apnda opal cam globlu, alminyumdan yaplm, srgl tutuculu, 0,50 mm kalnlnda DKP sac gvdeli armatrdr. d) Tip C Porselen Kaideli Armatr 16- 21,5 cm apnda, lastik contal, vidal opal cam globlu duvar veya tavan armatrdr.

e) Tip E elik Telli Kafesli Etan Armatr zerinde elik tel kafes bulunan, caml, lastik contal, zel alminyum altlkl, kolayca almayacak ekilde retilen armatrdr. Tavan ve duvar iin iki ayr tipte retilir.

elik telli etan armatr

f) Tip G ift Duylu Tijli (Sarktl) Armatr Tip A tijli armatrn iki duylu olarak retilen bir eididir.

g) Tip H Atelye Armatr Tavan ykseklii fazla olan atlye, spor salonu fabrika gibi yerlerde kullanlan yapsnda yaklak 40 cm apnda 1mm sacdan emaye frn boyal, kontak iticili ve soket sktrma yay, porselen duyu bulunan armatrdr. Yapsna ek olarak gerektiinde kondansatr, balast, tij ve cam taklabilir.

Atlye armatr h) Tip J 1 Asma Tavan Armatr Yapsnda yuvarlak kordon, duy ve rozans bulunan armatrdr. Tavan armatrdr.

Asma tavan armatr

I) Tip L Etan Armatr Dkme demir veya alminyum gvdeli, opal cam veya effaf globlu, lastik contal armatrdr. Gvdesi nemli ve tozlu yerler iin zel retilir. i) Tip N Avize Armatr Tij uzunluu 60 ile 80 cm arasnda deien, madeni kollar ve porselen duyu bulunan armatrdr. N 1 tipi bir kollu, N2 iki ve kollu, N3 tipi 4 ve 5 kolludur.

Avize armatr j) Tip O Aplik Armatr Yapsnda madeni kol, opal cam glob ve porselen duy olan armatrdr.

Aplik armatr

k) Tip SS1 Spor Salonu Akkor Flamanl veya Gazl Dearj Ampul Armatr 40-60 cm apnda emaye kaplamal, alminyum reflektrl, havalandrma dzenei bulunan, armatrn n ksm top arpmalarna kar dayankl alp kapanabilen tel kafesli armatrdr. E27 veya E40 porselen duylu armatrdr. Tip SS2 armatr ise Tip SS1'in balastl olan tipidir.

Spor salonu armatr

2) Projektr Armatrler Kullanm yerleri cephe aydnlatmalar, tarihi binalar, limanlar, antiyeler, otoparklar, spor salonlar, depolar, mzeler vb. yerlerdir.

Projektr armatr 3) Acil Aydnlatma Armatrleri Bu armatrler ka yollar zerinde, yrme dzeyinde (tabanda) en az 1 lux, acil aydnlatma sresinin sonunda en az 0,5 lux olacak ekilde yerleim yaplr. Bu armatrler elektrik kesintisinden sonra en az 1 saat sreyle aydnlatma yapabilir. Bu sre binann bykl ve insan ykne gre 1,5 saat, 2 saat ya da 3 saat olabilir.

Acil aydnlatma armatr

Ampuller Elektrik enerjisini a evirmek iin kullanlan aydnlatma gerelerini temel olarak grupta toplayabiliriz. 1) Akkor flamanl ampuller Normal akkor flamanl ampuller Halojen akkor flamanl ampuller 2) Floresan ampuller Normal floresan ampuller Enerji tasarruflu(kompakt) floresan ampuller 3) Gazl dearjl ampuller Civa buharl dearjl ampuller Sodyum buharl dearjl ampuller Neon ampuller Metal hlide ampuller

1) Akkor Flamanl Ampuller Akkor Flamanl ampuller iki eittir.


a) Normal Akkor Flamanl Ampuller meknlarda en ok kullanlan akkor flamanl ampulde elektrik akm, sya dayankl ve direnci yksek bir metal tel zerinden, havas alnm bir ortamda geirildiinde metal tel akkor hle gelerek s retirken ayn zamanda k yayarak evresini aydnlatr. Cam tp ierisindeki hava boaltlp yerine kripton, argon veya azot gaz kullanlrsa uzun sre alan aydnlatma tesisatlarnda kullanlan ampuller elde edilmi olur. Akkor flamanl ampullerin yapsnda kullanlan metal ise wolfram (tungsten ) ad verilen maddedir

stnlkleri: ampul Balants kolaydr. Az yer kaplar. Annda k verir. Montaj maliyeti ucuzdur. Doru akmda ve alternatif akmda kullanlabilir. Ampuln alma gerilimi deitirilerek (dimmer anahtarla) ampuln k aks ayarlanabilir. Kullanm alan genitir. Ortam scaklndan etkilenmez. Az kullanlan (ylda 500 saatten az) tesisler iin uygundur. Ampul sk sk yaklp sndrlmeye uygundur. Sakncalar: Verimi dktr, snr. mr ksadr (yaklak 1000 saat). Armatrsz kullanldnda gz kamamasna neden olur.

Akkor flamanl

b) Halojen Akkor Flamanl Ampuller


Akkor ampullere oranla yaklak % 20 daha fazla k veren ampullere halojen akkor flamanl ampul ad verilmektedir. Halojen akkor flamanl ampullerin yapsnda flaman olarak wolfram (tungsten) maddesi, cam tpteki gazn iinde de iyot ya da brom gibi bir halojen bulunur.

zellikleri: Halojen akkor flaman ampullerin cam tplerinde kararma olumaz. Kararma olumad iin k iddeti zamanla sabit kalr. Bu ampuller vitrin aydnlatmasnda, fotokopi makinelerinde, tarayclarda, tatlarda, projektrlerde kullanlr.

2) Floresan Ampuller Floresan ampuller iki eittir. a) Normal Floresan Ampuller Bu ampullerin cam tpnn ii floresan maddeyle svanmtr. Bu madde ampul iinde oluan ultraviyole nlar grlebilir a evirir. Floresan madde olarak silikatlar, fosfatlar ve wolfram bileikleri kullanlr. Floresan ampullerin iki ucunda elektrotlar tayan metal balklar bulunur. Balklarn i ksmnda zeri baryum oksitle kaplanm wolfram elektrotlar yer alr. Ampuln iinde ise civa buhar ve argon gaz mevcuttur.

Uzun floresan ampul ampul

Yuvarlak floresan

Uzun ve yuvarlak floresan ampuller devreye direkt olarak balanamazlar. Floresan lamba devresi floresan ampul, starter, soket, balast ve armatrden oluur.

stnlkleri Kullanl ekonomiktir. Fazla snmaz. Yksek aydnlklar elde edilir. Armatrsz kullanldnda gz kamatrmaz. mr uzundur(yaklak 10000 saat). Sakncalar Yardmc aralara ihtiya gsterir (balast ,starter). Hemen k vermezler. Tesis maliyeti pahaldr. Verdii a gre boyu byktr. Doru ve iyi balant yaplmad zaman n titremesi ve stroboskopik (ksal grnt yanlmalarn) etki grlr.

b) Enerji Tasarruflu Ampuller Normal ve soket duylu olarak retilirler. Kompakt floresan ampullerin fonksiyonlar floresan ampuller gibidir, ama daha az yer kaplarlar. Cva buhar, elektrotlar arasndaki elektrik alan tarafndan grnmeyen mor tesi nlarn gndermesiyle uyarlrlar. Camn i tarafnda bulunan floresan bir madde bu grnr hle getirir. Bu arada farkl renklerdeki floresan maddeler, farkl k renkleri olutururlar. Bu ampullerin iyapsnda ayrca balast grevini yapan bir elektronik devre bulunur. Bu devre duy (veya soket) ile cam tp arasndadr. Bu ampullerdeki elektronik devre, atelemeyi salad iin starter bulunmaz. Bu ampuller n uzun sreli kullanld ve ok sayda k kaynana ihtiya duyulan yerlerde kullanlr. Bu konu renme Faaliyeti 4te geni olarak ele alnacaktr. zellikleri Standart effaf ampullere gre %80 daha az enerji harcarlar. mrleri uzundur (yaklak 5000 saat). Gerilim ve s deiiminden etkilenmezler.

Soket duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul floresan ampul

Normal duylu enerji tasarruflu (kompakt)

3) Gazl Dearj Ampulleri Gazl dearj ampulleri genellikle d aydnlatmada kullanlr. Ama zel durumlarda endstriyel iletmelerde ve reklamclk gibi i aydnlatma tesislerinde de kullanlr. a)Civa Buharl Ampuller Civa buharl ampuller balast ile altrlr. Gleri 50-1000 Watt arasnda deiir. Ampuln iinde ift elektrotlu dearj tp mevcuttur. Tpn iinde ise civa buhar vardr. Ampul alrken elektrotlarn bulunduu hazne mavi ve ultraviyole k yayar. Bu nedenle ampuln camnn i yzeyi ultraviyole nlar grlr na eviren floresan maddeyle kaplanmtr. zellikle beyaz giysilerin bu ampuln altnda parlak bir grnmnn olmas ultraviyole nlardan kaynaklanmaktadr.

Civa buharl

stnlkleri Ik etkinlii fazladr. mr uzundur (6000 9000 saat). Kullanm ucuzdur. Verimi yksektir. Sarsnt ve darbelere kar dayankldr. Sakncalar Ik verme sresi uzundur (snmas gerekir). Armatr balants zordur. zellikle krmzya bakan renkleri gstermez. lk tesisi pahaldr.

ampul

b)Sodyum Buharl Ampuller Sodyum buharl ampuller scak katotlu, alak basnl ve alak gerilimle alan dearj ampuldr. Bu ampul balast zerinden devreye balandnda, bulunduu ortam scaklnda k yayamaz. nk souk sodyum kat hldedir. Ampuln i scakl flamanlardan geen akmn etkisiyle 200-300 C'ye ykseldiinde sodyum buharlar. Bu esnada tp basnc der. Dearj ilemi nce yardmc bir gaz iinde (argon ya da neon) oluur. Bu sayede tpn ii asal gazla dolar. Ampul elektrotlar, baryum oksitle kapl wolframdan oluan spiral eklindedir. Ampuln iindeki elektrotlar kk bir transformatrle stlr. Tpn her iki ucunda da ayn tip elektrot bulunur. 220 Volt'luk ebeke gerilimi sodyum buharl ampuln k yaymasn salayamaz. Bu nedenle tp iine, elektrotlar birbirine yaklatran madeni bir tututurma teli konmutur. Gerilim uygulandnda kk ltl boalma yollar oluur ve n boalma salanr. n boalma ana boalmay balatr ve ampuln tp snr. Sodyum buharlar ve kl plazma dolgu gazndan sodyum buharna geer. Bu lambalarn alma gerilimi 220 Volttur. Fakat bu lambalar 220 Volta kadar olan gerilimlerde de alabilir.

stnlkleri Sodyum buharl Ik etkinlii en fazla olan ampul ampuldr. Uzun mrldr (9000- 12000 saat). Kullanm ucuzdur. Verimi yksektir. Sisli havalarda gre yardm eder. Sakncalar lk tesisi pahaldr. Renklerin ayrt edilmesine olanak vermez.

c) Metal Hlide Ampuller Metal hlide ampullerin yapsnda kuvars tp ve bu tpn iinde sodyum ve talyum ile birlikte kalay iyodr halojenleri bulunmaktadr. Kuvars dearj tp tek veya ift uludur. Bu ampuller ift zarfldr ( Baknz ekil 1.5). ift ulu olan ampuller saydam ve silindirik bir kuvars tpn iine yerletirilmitir ve d zarfnn havas alnmtr.

Metal hlide ampuller Ampuln yanmas iin bir ateleyici ve bir balasta ihtiya duyarlar.

Metal hlide ampul balastlar

d) Neon Ampuller Neon ampuller datm tablo ve panolarnda sinyal lambas olarak kullanlr. Flamanlar bulunmaz. Sadece iki elektrot birbirine yakn yerletirilmitir. Bu lambalarn havas alnm ve ierisine neon, helyum ve azot gaz doldurulmutur.

Neon ampuller

Bu lambalarn alma gerilimi 220 Volt ve 380 Volttur. 4-5 mA gibi kk akm ekerler. Gleri ise 1W civarndadr.

Anahtarlar Elektrik tesislerinde istenildiinde el ile kumanda ederek alcya giden enerjiyi ama ve kapama grevi yapan kontrol elemandr. Bir anahtar balca iki paradan meydana gelir: -Yaltkan anahtar gvdesi ve gvde zerindeki balant klemensi 1)Anahtar tuuYapm ekline Gre eitleri - Tesisatn ve tutucu vidalar Tesisatn yapm ekline gre gruba ayrlr: a) Sva Alt Anahtar Bu anahtarlar sva alt tesisatlarda kullanlr. Sva alt anahtarn anahtar kapann n ksmnda bulunan tespit vidalar vardr. Bu vidalara tutturulmu kancalar ile anahtar kasaya tutturulur. Sva alt anahtarn kapann arka ksmnda bulunan anahtar gvdesi ve balant klemensleri aktadr. Anahtar, tespit vidasyla tutturulunca bu ksm kasa iinde kalr.

c) Sva st Anahtar Sva st anahtar duvar stne monte edilen anahtardr. Anahtarn gvdesi ve balant klemensleri anahtar kapann iindedir. Anahtarn n yznde bulunan vidalar alarak anahtar gvdesi zerinde bulunan balant klemenslerine iletken balanr. Anahtar gvdesi dbel ve vidalarla duvara tutturulur.

d)Nemli Yer (Etan, Antigron ) Anahtar Kullanm yeri sva st nemli yer tesisleridir. Bu anahtarlar ierisine nem, toz ve patlayc gazlarn girmesini nleyecek ekilde yaplrlar. Kablo giriinde rekor kullanlr. ksmdan oluur; - Sva st kasa - Anahtar gvdesi - st kapak

2) Aydnlatma Tesisat Trne Gre eitleri Anahtarlar aydnlatma tesisat trne gre alt grupta inceleyebiliriz. a) Adi Anahtar Bir lamba veya lamba grubunu bir yerden ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtardr. zellikleri: -Tek kutupludur. - Anahtar gvdesi zerinde iki adet balant klemensi vardr.

b) Komtatr Anahtar ki ayr lambay veya lamba grubunu bir yerden, tek tek veya ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein bir snftaki lambalar iki ayr grup hlinde yakp sndrmek iin kullanlr. zellikleri: ki kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde drt veya kprl adet balant klemensi vardr

c) Vaviyen Anahtar Bir lambay veya lamba grubunu iki ayr yerden yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein, iki kapl salonlarn, mutfaklarn vb. yerlerin lambalarn iki ayr yerden yakp sndrmek iin kullanlr. zellikleri: Konum deitiren kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde adet balant klemensi vardr. Tesisatta faz ucu anahtarn ortak (sabit) ucuna balanr. Dier anahtarn sabit ucu lambaya balanr.

d) Ara Vaviyen Anahtar Bir lamba veya lamba grubunu ikiden fazla yerden yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein, koridorlarn, apartmanlarn merdiven boluklarnn lambalarn ikiden fazla yerden yakp sndrmek iin kullanlr. zellikleri: Konum deitiren tek kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde drt adet balant klemensi vardr.

e) Dimmer Anahtar aydnlatma tesislerinde bir ampul k iddetini ayarlayarak yakp sndren anahtardr. Dimmer anahtar ampuln alma gcn ayarlayarak k iddetini deitirir.

f) Energy Saver Anahtar Elektrik enerjisinden tasarruf edebilmek iin retilmi elektronik anahtardr. Anahtar zerinde ifre kartnn girmesi iin bir yuva bulunur. ifre kartnn anahtarda bulunan yuvasna taklmas sonucunda anahtar elektrik devresini kapatr. rnein, Bir otel odasnda sadece mterinin odada olduu srece elektrik enerjisinin devrede olmasn ve ampullerin yanmasn salar. zellikleri: Anahtar altrmak iin kullanlan kart ayn zamanda oda anahtar olarak kullanlabilir. Anahtar zerine yerletirilen kk bir lamba ile ak veya kapal durumu grlebilir.

Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme lem Sras - Borulara klavuz (susta) ekmek: Aadaki bilgiyi dikkatle okuyunuz. naatn svas kuruduktan sonra aydnlatma tesisatnn yapm iin iletkenler, boru ierisinden oynar bal elik klavuz teli (susta) yardm ile ekilir. -Uygun kesit ve renkte kablo semek: Kablo kesiti, aydnlatma linyesi iin 2,5 mm2, sorti iin 1,5 mm2 kablolar seilir. Kablo rengi, Elektrik Tesisleri Ynetmelii madde 57ye gre ntr hatt iin ak mavi renkte kablo, faz iletkenleri iin anahtardan geen renk krmz, vaviyen anahtarn balant klemensleri arasndaki iletkenlerin ise pembe renkli kablo kullanlr. -Kabloyu klavuza tutturmak: Kablolarn ularn yan keski veya kablo soyma pensi ile aarak klavuz telinin kablo balanacak ksmna dmlenir. -Klavuzla kablo ekmek: Sigortadan gelen kablo, faz (koyu renk, rnein kahverengi) ve ntr (ak renk, rnein mavi) buata kadar ekilir. Buattan armatr montaj yerine borudan klavuzla kablo ekilir. Buattan ayrca anahtar kasasna renklere dikkat edilerek kablolar ekilir.

Kablonun yan keski ile soyulmas ve klavuza tutturulmas

Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma Buat Balantlarn Yapma -Buat balantlarnda mutlaka uygun klemensler kullanlmaldr. Buatta sigortadan gelen faz kablosu klemens ile anahtara giden kabloya balanr. Anahtardan gelen dier kablo klemens yardmyla armatre giden kabloya balanr. Buata gelen ntr kablosu ise klemens yardmyla armatrden gelen dier kabloya balanr. Buat balantlar yaplrken kablo renklerine dikkat edilmelidir. -Uygun duyu ve anahtar semek: Uygun duy seimi: Aydnlatma armatrnn monte edilecei yere gre duy seilir. Armatr tavana vidalarla monte edilecekse tavan duy kullanlr. Armatr duvara monte edilecekse duvar duy kullanlr. Armatr tavana rozans ve tij araclyla balanacaksa asma duy kullanlr. 220 Volt gerilimde 15 ile 150 Watt gcndeki E14, E17 balkl ampuller iin normal duy, 220Volt gerilimde 200 Watt gcnden byk ve E40 balkl ampuller iin, golyat duy kullanlr. Anahtar, Duy Kablo Balantlarn Yapma Uygun anahtar seimi: Yaplacak tesisat sva alt tesisat olduundan sva alt anahtar kullanlr. yapmak: Tesisatn ntr ucundan (buattan) gelen iletken, -Duylara balant duyun iletken ksmlar ile temasl olan dip kontan vidal klemensine balanr. Anahtarn k ucundan geerek duya gelen faz iletkeni ise duyun i ( orta) kontana balanr. -Eer tesisatta vaviyen anahtar kullanlacaksa, vaviyen anahtarn balant ucu vardr. Sigortadan gelen faz ucu anahtarn ortak (sabit) ucuna balanr. Vaviyen anahtarlarn dier ikier ular birbirine balanr. Kablo renklerine dikkat edilmelidir.

- Anahtarlar kasaya tutturmak iin anahtarn tespit vidalarn geveterek yerletirilir. Daha sonra tespit vidalar sklp anahtarlar kasaya tutturulur.

Armatr Montaj -Duy veya armatr tespit yerleri duvara veya tavana iaretlenir. Bu iaretlenen yerler matkapla delinir. Deldiiniz yerlere dbel yerletirilir. Daha sonra duy veya armatr dbel yerletirilen bu deliklere vidalanr. -Seilen armatrn cinsine gre akkor flamanl ampul ya da floresan ampul duyuna veya soketine taklr.

You might also like