Turkiyeyi Anlama Kilavuzu EKitap

indekiler
01 Sunu 02 Toplumsal Kmeler 03 Gl ve Zayf Tutumlar 04 Fiziksel zellikler 05 Hane zellikleri 06 Gnlk Yaam 07 Aktiviteler 08 Deerler ve Kiilik 09 Alveri Alkanlklar 10 Medya 11 Reklam 12 Teknoloji 13 Salk-evre-Sosyal Duyarllk 14 Siyaset / 1 15 Siyaset / 2 16 Din 17 Kadn 3 8 14 18 24 31 35 40 50 58 67 73 83 91 95 104 111
TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 2
Sunu
01
Anlamak...
T
Vural akr
rkiyeyi Anlama Klavuzunu 2003 ylndan bu yana her iki ylda bir tekrarlyoruz. Aratrmann son iki dnemini Prof. Dr. Halil Nalaolunun genel ynlendiriminde gerekletirdik. Bu son dnemde Yrd. Do. Dr. zlem Hesap Sanaktekin proje koordinasyonunu yapt. Ipsos KMGde ok geni bir uzman kadro proje uygulamasnn eitli aamalarnda yer ald. Yaklak 16,000 yurttamz ankete cevap vererek grleriyle bize yardmc oldular. Trkiyenin ok deerli akademisyenleri, gazetecileri ve aratrmaclar kan sonularn yorumlanmasna katkda bulundular. Hepsine ok, ok teekkr ediyoruz. Bu ibirliinin nmzdeki yllarda aratrmay ok daha glendirerek devam etmesini diliyoruz. Anlamak yaamn her alannda anahtar rol oynayan sihirli bir kelime Neyle urarsanz uran, ister siyasetle ister ticaretle, baarl olmanz sizi desteklemesini istediiniz insanlar doru anlamanza bal. Bunun, bilinen en iyi yolu bilimin yol gstericiliinde yaplan aratrmalar. Trkiyeyi Anlama Klavuzu, Trkiye toplumunun tarihi geliimini yakndan izleyen bir tank haline dnrken, bugn anlamak isteyenler iin de temel bir kaynak olmay amalyor. statistiklere ve yorumlara gz atan bir okuyucunun bu lkeyi gznde ok iyi canlandrabileceini umuyoruz. Yararl olmas dileiyle,
01 SUNU
ARATIMA YNETM
ARATIRMA LE LGL DAHA GEN BLG N:
Prof. Dr. Halil Nalaolu Genel Koordinasyon Yrd. Do. Dr. zlem Hesap Sanaktekin Proje Koordinasyonu Ahu endilmen Uygulama Koordinasyonu Cenk Ozan Veri leme Koordinasyonu Sinem zbakan Saha Uygulama Koordinasyonu Dr. mer Eren statistik Analiz Destek
ZAMANLAMALAR
Ahu endilmen ve Evren Doan ahu.sendilmen@ipsos.com evren.doganc@ipsos.com
Hazrlk almalar Temmuz Ekim 2011 Saha Uygulamalar Veri Toplama Kasm Aralk 2011 Analizler ve Yorumlamalar Ocak Mart 2012
01 SUNU
YAZILARIYLA KATKIDA BULUNANLAR
Aye Arman Kadn Ayegl Molu Reklam Prof. Dr. Deniz lke Arboan Siyaset ( Politika Ortadou) Yrd. Do. Dr. Fato Karahasan Teknoloji Haluk Sicimolu Deerler ve Kiilik Kvan Bilgeman Alveri Alkanlklar Meral Akyel Gnlk Yaam Prof. Dr. Meyda Yeenolu Din
Yrd. Do. Dr. zlem Hesap Sanaktekin Salk, evre, Sosyal Duyarllk Tongu oban Siyaset (Ordu - Demokratik Alm) Vural akr Toplumsal Kmeler Yaprak Aykan Medya
01 SUNU
METODOLOJ
Ipsos KMG her iki ylda bir Trkiyeyi Anlama Klavuzu Aratrmasn gerekletiriyor. Bu aratrma Trkiye nfusunu temsil gcne sahip olan Ipsos KMG Tketici Panellerine ye bireylerle yaplyor. Aratrmann soru formu arlkl olarak lekli sorulardan oluuyor ve bireylerin kendilerinin cevaplandrmasna imkn verecek ekilde tasarlanyor. Bu aratrmalarn beincisi Aralk 2011de tamamland. Saha almas 10 Ekim - 28 Kasm 2011 arasnda yapld. Aratrma kapsamnda Trkiyede 14 ya st 15.953 kii ile grld. Aratrma, fiziksel zellikler, hane yaps, kiilik, din, kadn, evre, siyaset, gnlk yaam, reklam, medya, teknoloji gibi birok farkl ynden Trkiye insannn zelliklerini, tutum ve davranlarn mercek altna alyor. Aratrmann rneklem yaps yle zetlenebilir:
%
CNSYET ERKEK KADIN AB SES C1 C2 DE 14-17 18-24 YA 25-34 35-44 45+ Marmara Ege BLGE Anadolu Akdeniz Dou ve GD Karadeniz 49.2 50.8 16.2 24.2 36.5 23.1 9.1 15.0 22.8 18.5 34.5 31.1 13.9 17.3 12.6 15.9 9.2
01 SUNU
Toplumsal Kmeler
Kmeler Nasl Oluturulur, statistik Sre
02
KMELER NASIL ANLAILMALI?
KME SMLER NASIL OLUUR ?
statistik analizler kullanlan sorulara verdikleri cevaplar asndan birbirine grece daha benzeyen ve dierlerinden grece daha fazla ayrlan gruplar (kmeleri) gsterir. Burada dikkat edilmesi gereken ana noktalardan birisi grecelilik kavramdr. Kmeler birbirlerinden tamamen kopmu, yaltlm deildirler. Her bir kmenin dier kmelerle ortak yanlar ve kesiim noktalar bulunur. Bireylerin tutum ve davranlar standart bir kalp iinde gereklemez. Her zaman mantksal bir tutarllk da gstermez. rnein, istatistik analiz sonucu birbirine daha ok benzeyen zellikleri nedeni ile Yeni Muhafazakr diye tanmlanan kmede yer alan bir birey CHPye de oy veriyor olabilir. Kmeleri yorumlarken bu grecelilik kavramna dikkat edilmelidir.
statistik sre sonunda kmeler olutuunda her trl pratik nedenle bunlara bir isim vermek gerekir. Bu isim sbjektiftir ve tamamen aratrmay yapann deerlendirmesine baldr. Yani, istatistik sre kmelerin istatistik zelliklerini, ortalamadan ve dierlerinden hangi konularda farkllatklarn syler. Aratrmac bu farkllama noktalarna bakarak en uygun olduunu dnd ismi verir. Her zaman alternatif isimler de mmkndr. rnein bu almada daha nceki aratrmalara dayanarak Prof. Dr. Binnaz Toprakn Endieli Modernler diye adlandrd gruba ok benzer bir kme grld. Bu kmeye bu kez Tepkili Modernler ad verildi. Bir baka aratrmac Umutsuz Modernler demeyi de dnebilirdi. Tepkili Modernler isimlendirmesi mevcut ileyilere ortalamaya gre ok belirgin ve aktif bir kar k grlmesi nedeni ile tercih edildi. Aradan geen srede endienin tepkiye dnt eklinde bir yorum da yaplabilir. Ksaca, kme isimleri aratrma raporunu hazrlayan ekip iindeki sbjektif deerlendirmeye baldr.
02 TOPLUMSAL KMELER
TRKYE DEK BE TEMEL KME
%13.3
Tutunamayan Yoksullar
Analizler sonucunda Trkiye tutum ve davranlar eksenli be ana kmeye ayrld. Bu kmeler nfus yaygnl asndan bykten ke yle sraland.

%35.5 %13.5
Yeni Muhafazakarlar Tepkili Modernler
Yeni Muhafazakarlar: Geleneksel Orta Snf: Geleneksel Milliyetiler Tepkili Modernler Tutunamayan Yoksullar
% 35,5 % 21,8 % 15,9 % 13,5 % 13,3
Geleneksel Milliyetiler Geleneksel Orta Snf
%15.9
% 21.8
02 TOPLUMSAL KMELER
YEN MUHAFAZAKARLAR (%35,5)
GELENEKSEL ORTA SINIF (%21,8)
Trkiyedeki en yaygn grubu Yeni Muhafazakrlar oluturuyor. Grubun muhafazakr zellikleri mevcut ileyiten memnun olmalar ve Trkiyenin geleneksel yanlarna ortalamadan gl bir ekilde sahip kmaktan geliyor. Yeni olarak adlandrlmalar ise demokratik alm ve Krte eitim gibi geleneksellikle pek yakn olmayan alanlarda verdikleri destek. Siyasi olarak AKP lehine ok belirgin bir durular var. Yeni Muhafazakrlar modern tketim konusunda itahl bir grup. Birok markal rnn bymesinde nemli bir itici g ve talep noktas olacaklar. Balca zellikleri yle:

kinci en yaygn grubu oluturan Geleneksel Orta Snf ekonomik giditen daha fazla siyasal giditen ise daha az memnun. Demokratik alm ve Krte eitim konusunda Yeni Muhafazakrlarn verdii destek burada yok. Buna karlk okullarda din eitimini Yeni Muhafazakrlardan daha fazla destekliyorlar. Ayn ekilde, internetteki kstlamalarn da daha ok yanndalar. AKPyi tercihleri dier parti tercihlerinden daha fazla. Geleneksel Orta Snf tketim konusunda ortalama bir duru sergiliyor. Reklamlardan daha az etkileniyorlar. Ortalama bir tketim talebi ile devam edebilecek bir kesim. Geleneksel Orta Snfn balca zellikleri yle:

Ekonomik ve siyasi giditen gl bir ekilde memnunlar Siyaset kurumuna ve devlete gvenleri daha fazla Demokratik alm ve Krte eitimi destekliyorlar Dini duyarllklar ortalamadan daha yksek HES ve nkleer santralleri gl ekilde destekliyorlar Orduya ortalamadan fazla gveniyorlar Kadnn i hayatna katlmn da, e rzasn da daha fazla nemsiyorlar Alveri eilimleri daha yksek ve daha rasyonel alveriiler; reklamlara daha duyarllar AKP tercihi en yksek grup
Ekonomik giditen gl ekilde memnunlar, siyasi giditen de memnunlar ama daha az gl olarak Devlete ve siyasete ortalamadan fazla Yeni Muhafazakrlardan daha az gveniyorlar; AKP tercihi ikinci en yksek grup Dindarlar; okullarda din eitimini en gl destekleyen grup Demokratik alm ve Krte eitim konusunda ortalamaya ok yaknlar Orduya ortalamadan biraz daha fazla gveniyorlar lkeyi beenmeyenlerin lke dna gitmelerini daha fazla destekliyorlar Ortadounun en gl lkesi olduumuza inanyorlar Kadnn i yaamnda daha aktif olmasn desteklemiyorlar Alveri ve tketim konusunda ortalama bir durular var. Reklamlarn rn seimine yardmc olmad kansndalar nternetin kstlanmasn gl olarak destekliyorlar
02 TOPLUMSAL KMELER
GELENEKSEL MLLYETLER (%15,9)
TEPKL MODERNLER (%13,5)
Trkiyenin bildii klasik anlamda milliyetiliin zelliklerini gsteren bu kmenin toplum iindeki pay %15,9. Ekonomik ve siyasal giditen memnun deiller, dindarlar ve kadnn i hayatna katlmasn destekliyorlar. evre konusunda belirgin bir farkllama gstermiyorlar. Tepkili Modernlerden sonra AKPye en uzak ikinci kmeyi oluturuyorlar. Marka tketimi ve alveri eilimleri asndan ortalamadan farkl deiller. Geleneksel Milliyetilerin balca zellikleri yle:

Prof. Dr. Binnaz Toprakn nceki aratrmalarnda Endieli Modern diye tanmlad kmeye ok benziyor. Aradan geen srede endie, tepkiye dnm diye de yorumlanabilir. Toplumsal yaygnlklar %13,5 orannda. Mevcut durum, devlet ve siyasete gvenmiyorlar. Krte eitime karlar. Marka sadakatleri yksek ve belirgin bir ekilde byk market alveriisiler. Oy tercihleri en keskin kesim; nerdeyse blok halinde CHP tercihleri var. AKPye yok denebilecek kadar az oy veriyorlar. Tepkili modernlerin balca zellikleri yle:

Ekonomik ve siyasal giditen memnun deiller (ortalamann altnda) Dindarlar Krte eitime karlar; demokratik almda ortalama bir durular var Orduya gveni en yksek olan kme Kadnn i hayatna katlmasn destekliyorlar Kamuda bartsn gl ekilde destekliyorlar HES ve nkleer santraller konusunda belirgin tavrlar yok D grnlerine en fazla dikkat eden grup Marka ve alverie ynelik tutumlar ortalamaya uygun AKPye ikinci en uzak kesim; MHP tercihi ortalamann stnde, ancak tercihleri dalyor
Youn olarak Marmara, Egede ve kent merkezlerindeler. AB grubunda, kadnlar arasnda ve 35 ya stnde yaygnlar Ekonomik gidiat konusunda en gl biimde ktmserler Devlete ve siyasete kar en gvensiz kme Dinin hayatndaki rol ortalamann belirgin ekilde altnda Krte eitime karlar Kadn erkek eitliini destekliyorlar evreye kar en fazla duyarl segment Marka sadakati var ve spermarket alveriisi; ucuz rn aray az Gl CHP tercihi var; AKPye ok uzak
02 TOPLUMSAL KMELER
TUTUNAMAYAN YOKSULLAR (%13,3)
KMELER ZAMANLA NASIL DEYOR?
Anadolu krsal da denebilecek bir belirginlikte daha ok krsal alandalar. Umutsuzlukla da tanmlanabilirler. En nemli zellikleri Trkiyenin bilinen gndeminin dnda ve buna kar da kaytsz olmalar. Tutunamayan Yoksullarla ilgili temel konu lkede gelir dalmnn dzelmesi ve (veya) bu kmenin lke ile tekrar btnletirilmesi. Bu konuda salanacak gelime ayn zamanda ekonomik hareketliliin artmas ve bir byme kanalnn almas anlamna gelecek. Tutunamayan Yoksullarn balca zellikleri yle:

Byk konjonktrel nedenler olmadka toplumsal deiim daha hafif tempo ile gerekleir ve uzun yllara dayanr. Toplumsal kmelerdeki zaman iindeki deiim de ayn nedenle byk oynamalar deil, kk farkllklar gsteriyor. 2009 - 2011 Aralk aylar arasnda en belirgin farkllk, Tutunamayan Yoksullarda grlen 3.1 puanlk azalma. Denebilir ki Tutunamayan Yoksullarda kmesinden kan (belki de kurtulan) bireyler btn dier gruplara dalyorlar. Yani bu dnemde btn dier kmelerde ok hafif bymeler var. En belirgin byme ise geleneksel milliyetilerde gerekleen 1.6 puanlk byme. Bu durum toplumsal tutum ve davranlar asndan Tutunamayan Yoksullarn en kolay gei yapt grup Geleneksel Milliyetiler oluyor.
Dou, Gneydou Anadolu ve Ege krsalnda yaygnlar lkedeki genel gndem ve tartmalarn byk lde dndalar ve bunlara kar kaytszlar Devlete ve siyasete Tepkili Modernlerden sonra en az gvenen kesim; orduya gvenleri de dk Ekonomik ve siyasi gidiata kar da gl olarak negatifler Gerekirse kadna bir tokat atlabilecei konusunda ortalamann stnde destekleri var Tketim ve marka hayatnn byk lde dndalar Siyasi tercihleri dank, AKP tercihi ortalamann biraz altnda
Kmelerin Deiimi
2009 Aralk (%) Yeni Muhafazakarlar Geleneksel Orta Snf Geleneksel Milliyetiler Tepkili Modernler Tutunamayan Yoksullar 35.0 21,3 14,3 13.0 16,4 2011 Aralk (%) 35,5 21,8 15,9 13,5 13,3
02 TOPLUMSAL KMELER
Gl ve Zayf Tutumlar, Eilimler
03
TRKYEY ANLAMA KLAVUZU -14
ANALZ NASIL YAPILIYOR?
Aratrma 2003 ylndan bu yana toplumsal trendlerimizi tutum ve davranlar anlamaya ynelik bir dizi soru ile lmeyi srdryor. Her bir tutum konusu yurttalara sorulan birden fazla sorunun birletirilmesi ile oluturuluyor. rnein gemie zlem olarak adlandrlan tutum 3 soruya verilen yantlarn tek bir soru imi gibi toplulatrlmasndan oluuyor. Yurttalara 1 ve 5 arasnda bir puan vererek belirtilen ifadeye ne kadar katldklar ve ne kadar kar olduklar soruluyor. 1 rakam kesinlikle kar olduklarn ve 5 ise kesinlikle onayladklar anlamna geliyor. 3 rakam ortada olduklarn gsteriyor. Gemie zlem iin kullanlan 3 soru yle:

Eskiden insanlar daha erdemli, ahlakl ve kibard Eskiden insanlarn daha mutlu olduunu dnyorum Eski tat ve lezzetleri zlyorum
Aratrmada bu yntemle nceden belirlenmi 25 trend konusu iin toplam 75 soru kullanld.
03 GL VE ZAYIF TUTUMLAR, ELMLER
EN GL TUTUMLAR NELER?
nanl olmak lkemizdeki en gl eilim; zaman ierisinde nemli bir deiiklik gstermiyor. Toplumun %79unun yaamnda nemli bir yer tutuyor. Dinimin gereklerini mutlaka yerine getiririm, Allaha olan inancm bana huzur veriyor, Dini inancm hayatmdaki birok eye yn veriyor eklindeki ifadeye verilen yantlarn birleiminden oluuyor. evre duyarll ikinci gl trend (%71). Tutumun, davranla kartrlmamas nemli Gnlk hayatta evre konusunda zensiz davran sergileyenler de evreyi nemsediklerini syleyebilirler. Burada dikkat edilmesi gereken nokta evrenin kavram olarak Trkiye toplumunda da gl bir yer edinmi olmas. Gemie zlem ya da gemile balant diyebileceimiz nc gl eilimin yaygnl %71. Trkiyenin gelenekleri ve gemii ile ilikisi gl. Bir baka deyile gemii ile kavga etmekten ok barma eilimi tayor. Kk lksler, kk mutluluklar diye adlandrdmz drdnc sradaki eilimin yaygnlk oran %70. Bir anlamda, reklam slogan olarak topluma giden bu mesaj giderek iselletirilmi. nsanlar gnlk hayatlarnda kendilerini bireysel olarak mutlu edebilecek bireyler istiyorlar. Buna, hayatlarnda bir yer am durumdalar. Beinci srada yer alan evde yaam (%69) Trkiye iin evin neminin altn iziyor. Ev balca yaam alan ve evin iindeki yaam destekleyen eylere az.
En Gl 5 Tutum

nanl Olmak evre Duyarll Gemie zlem / Gemi Balants Kk Lksler / Kk Mutluluklar Aramak Evde Yaam
%79 %76 %71 %70 %69
EN ZAYIF TUTUMLAR NELER ?
Byk kent, st snf terminolojisinde ok yaygn hale gelmi gibi grnen formda olmak aslnda Trkiye genelindeki en zayf tutum %12lik bir etkisi var. Toplumun gndemi ile st snf kentsel gndemin nasl farkllaabileceine dair ilgin bir rnek. Bu tutumu lmeye yarayan ifadeler unlar: Formda kalmak iin dzenli spor yapmaya alyorum, Yediklerimin kalorisine her zaman dikkat ederim, Fast food (ayakta hzl yenen yiyecekleri) severim ve tketirim, Diyet rnleri kullanrm. Teknoloji tutkusu ikinci en zayf, ama bu kez zaman iinde hzla artan bir eilim Henz %18lik bir yaygnl var. Bu grup teknolojik gelimeleri yakndan izleyen, ilk adapte olan ve bir anlamda kullanm lideri olan kesimi oluturuyor. Teknoloji tutkusu ile ilgili kullanlan sorular (ifadeler) yle: Bilgisayar ve internet insan asosyal yapar, dier insanlardan uzaklatrr, Teknolojik rn ve hizmetler bana karmak ve kullansz geliyor, Internet zerinden alveri yaparm, Bteme uygun yeni teknolojik rnleri satn alrm. Reklam etkisi tartma yaratacak bir baka eilim. ifade (soru) ile deerlendiriliyor; Televizyondaki reklamlar ilgiyle izlerim, Reklamlarda grdm rnleri satn almak isterim, Televizyondaki reklamlar rn ve marka seiminde yardmcdr. Bu ifadenin birleimi %24 orannda bir reklam etkisini aklkla gsteriyor. letiim giderek daha ustalk gerektiren bir i oluyor diyebiliriz.
Zevkin intikam biraz fazla batl gibi gzkse de, artk daha sk rastlamay bekleyebileceimiz bir eilim (%28). Srekli keyif veren eylerin zararl olduu iletiimi ile karlaan bireyin bir anlamda yeter demesi. Bazen sala aykr eyler yapmak gerekse de hayatn tadn karmalyz diyen yaklam. Aslnda, alt sralarda olsa bile hi de kmsenecek bir oran deil. zel hizmet aray (%34) mteri ilikileri ynetimi diye isimlendirilen pazarlama felsefesinin karl olarak yorumlanabilir. Benim ihtiyalarm ve zevklerime gre hazrlanm rn ve hizmetlere daha fazla para vermeye hazrm eklinde zetlenebilecek bir yaklam yanstyor. En Zayf 5 Tutum Formda Olmak Teknoloji Tutkusu Reklam Etkisi Zevkin ntikam zel Hizmet Aray
%12 %18 %24 %28 %34
Fiziksel zellikler
Gz Rengi Grme Bozukluu Ten Rengi Sa Rengi Sa ekli Sakal/Byk Ayak Numaras Kilo Boy
04
TRKYEY ANLAMA KLAVUZU -19
Gz Rengi (%)
17
Kahverengi/Siyah Ela/Bal Rengi

33
59
Mavi
70
Trkiye
Aratrma bulgularna gre Trkiyede insanlarn %70i kahverengi gzl. Gz rengi ela veya bal rengi olanlarn oran %17. Yeil ve mavi renkli gzller ise %12lik bir kesimi oluturuyor. te yandan Trkiyede insanlarn %33nde gz bozukluu bulunuyor. Bu oran 45 ya zeri nfusta %59a kyor.
04 FZKSEL ZELLKLER
Ten Rengi (%)
Sa Rengi (%)
18
32 25 57 62
Siyah /Koyu Kahve Kumral / Ak Kahve Sar Kzl
Ten rengine bakldnda, Trkiyede insanlarn %57sinin buday tenli, %25inin beyaz tenli ve %18inin ise esmer tenli olduu grlyor. Sa renginde ise, Trkiyede insanlarn yarsndan ounun (%62) sa renginin siyah veya koyu kahve olduu tespit ediliyor. Sarnlarn oran sadece %4.
04 FZKSEL ZELLKLER
Sakal Byk (%)
7
Trkiye 14-17 7 4 6 26 7 19 11 21 13 6 53 Byk Sakal 11 3 Byk + Sakal 13 12 21 8 14
36
Dz Dalgal Kvrck
18-24 25-34 36-44 45+
57
Trkiyede insanlarn yarsndan ou (%57) dz sal. Salar kvrck olanlarn oran sadece %7. Trkiye genelinde erkeklerde bykllarn oran %26 iken, 18-24 ya grubu gen erkeklerde bu oran sadece %7 olarak tespit ediliyor. te yandan 45 ya ve zerindeki erkeklerde bykl olanlarn oran %53e kyor.
04 FZKSEL ZELLKLER
Erkek Ayakkab Numaras (%)
Kadn Ayakkab Numaras (%)
Erkeklerin %35inin ayakkab numaras 42 iken kadnlarn %31inin ayakkab numaras 38 olarak tespit ediliyor.
16 8
Erkek
11
20
35
15
Kadn
13
27
31
40
41
42
43
44
36
37
38
39
40
Boya baktmzda, 19-25 ya arasndaki gen erkekler arasnda boyu 1.80 metrenin zerinde olanlarn orannn %20 olduunu gryoruz. 14-19 ya grubundaki gen kzlarn ve kadnlarn %12sinin boyu 1.70 metrenin zerinde. Hem erkeklerde hem de kadnlarda yeni neslin boyu uzuyor.
Boy (Erkek) (%)
Boy (Kadn) (%)
Trkiye 14-19 19-25 26-35 36-45 46+
13 14 20 17 11 10 >180 cm
Trkiye 14-19 19-25 26-35 36-45 46+ 6
9 12 11 9 8
>170 cm
04 FZKSEL ZELLKLER
Hane zellikleri
Ev Sahiplii Metrekare Istma Sistemi Zemin Aydnlatma Tuvalet Telefon/nternet Sahiplii
05
TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 25 TRKYEYANLAMA KLAVUZU -25
Oda Says (%)
63
62
59
63
70
41
40
Trkiye
AB
C1
C2
DE
3 oda
4 oda
Trkiye nfusunun %63 kendi evinde oturuyor. Ev sahibi olma orannn en yksek olduu SES grubu ise krsal kesimde yaama oran daha yksek olan DE. Bu kesimde ev sahiplii oran %70e kyor. Evler ounlukla mutfak ve banyo hari, salon dahil, 3 veya 4 odal. Evlerin %41i 3, %40 ise 4 odal.
05 HANE ZELLKLER
Yakt Tr (%)
41 23 Kat yaktl soba 17 Kombi

M AR
40 20
52 30 13 5 32 34 28
59
53 14 9
68
11
Kat yaktl soba
kalorifer
AR
EG E
Do algaz kalorifer
Kombi
Trkiyede hanelerin %41inde kat yaktl soba kullanlyor. Doalgaz ve kombi Marmara Blgesinde en sk kullanlan stma sistemi iken, Ege, Akdeniz, Karadeniz ve Dou ve Gneydouda ise ounlukla kat yaktl soba kullanlyor.
05 HANE ZELLKLER
Evlerde yemek piirilirken en ok kullanlan enerji trleri tpgaz ve doalgaz. Trkiyede insanlarn %57sinin mutfanda tpgaz kullanlyor. Trk halknn %31inin evinin salon veya oturma odas zemini laminat parke ile kaplyken, ahap en ok kullanlan ikinci zemin tipi. Buna karlk evlerinin zemini mermer-fayansseramik ile kapl olanlarn oran da %19 olarak tespit ediliyor.
57 40
Do
Tpgaz
Zemin Malzemesi (%)
Laminat Parke Ah Mermer-Fayans-Seramik
31 25 19
05 HANE ZELLKLER
Aydnlatma (%)
Tuvalet (%)
Avize plak Ampul Basit Sarkt 20 36
47
Alaturka Alafranga Alaturka + Alafranga 25
38
34
Avize, %47lik kullanma oran ile evlerin oturma odas ve salonlarnda en ok kullanlan aydnlatma ekli. nsanlarn %36s ise evlerinde aydnlatma arac olarak sadece ampul kullanyor. Trkiyede insanlarn %38inin evlerinde alaturka tuvalet bulunuyor. Yksek SES gruplarnn evlerinde ounlukla hem alaturka hem de alafranga tuvalet bulunurken, C2 ve DE SES grubunda olan bireylerin hanelerinde ise genellikle sadece alaturka tuvalet var.
19 21
51 30 19 32 40 27
42 25
52 32
AB
C1
C2
DE
Alaturka
Alafranga
Alaturka + Alafranga
05 HANE ZELLKLER
61 46
50
46
38
27
37
Hanelerinde internet balants bulunanlarn oran %46 olarak tespit ediliyor. Marmara blgesinde bu oran %61e karken, Akdeniz, Karadeniz ve Dou blgelerinde evlerde internet bulunma oran Trkiye ortalamasnn altnda.
AR
AR
EG E
05 HANE ZELLKLER
Gnlk Yaam
Spor Seyahat Sosyal Alar Kiisel Bakm Yemek Aile-Arkadalar Kltrel Aktiviteler
06
YOUN TEMPO HOBYE ZN VERMYOR
i
Meral Akyel retim Grevlisi, stanbul Bilgi niversitesi
nsanlarmzn gnlk yaamlarna baktmz zaman ilk arpc veri tm ya gruplarnda ve cinsiyette gnlk temponun younluu, insanlarn ounluunun bin bir paraya blnp yapmas gerekenleri yetitirmekte zorland...
Bin bir paraya blnme 14-17 ya aras grupta %49 iken 25-45 ya aras en yksek seviyeye (%67) kmakta... Trk toplumunda, aile hayatnda ocuk, ev ve aile byklerini idare etme grevinin kadnlarmza yklenmesine paralel olarak kadnlar ortalama %64 orannda younluk yaarken erkeklerde bu oran %54te kalmakta... Gn iinde yapmak istediklerine yetiememe sorunu kadn erkek arasnda daha eit gzkmekte ancak zellikle 35-44 ya grubunda bu zorlanma %62 ile en yksek seviyeye kmakta. Katlmclarn %61inin kentsel yerleim birimlerinde yaamakta olduu gz nne alnrsa kentsel yaamn her geen gn artan yk, uzun alma saatleri ve ulamda harcanan vakit, aile hayatnda ekirdek aile yapsna geile ocuk bakm ve gnlk ev hayatnda ilerin paylamnda geni ailelerde alnan destein olmamas hatta yalanan ebeveynlerle yetikin ocuklarnn ilgilenme ve destek olma gerekliliinin ortaya kmasyla gen yetikinlerde 25 ya stnden balayarak 35-45 ya arasnda iyice younlaan gnlk ileri yrtmede zorlanma gzlenmektedir. Bu veri, daha ileride greceimiz insanlarn kendilerine ve hobilerine zaman ayrarak kendilerini gelitirecek sosyal ve kltrel faaliyetlere katlma gibi konularda verilen olumsuz yantlarnda bir gerekesi olmaktadr.
Gn iinde bin paraya blnyorum (%)
54
64 49
57
67
66
55
52
56 41
58 44
62
57
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Aratrma bulgular, gnlk yaam ierisinde bin paraya blndn syleyen kadnlarn orannn (%64), erkeklere gre (%54) daha yksek olduunu gsteriyor. Bu fikre katlanlara bakldnda, 2544 ya grubundaki insanlarn %67sinin bu fikirde olduu grlyor. te yandan toplumun ounluu gn ierisinde her eye yetimekte zorlandn sylyor. Kadnlarda bu kayg daha ok ne kyor. Kadnlarn %56s, erkeklerin ise %52si gn ierisinde her eye yetimekte zorlandn ifade ediyor. 35-44 ya grubundaki orta yallarda bu fikre katlanlarn oran %62 olarak tespit ediliyor.
06 GNLK YAAM
Aktiviteler
07
SOSYAL AKTVTE ALIKANLII ZAYIF
Televizyon izleme orannn ykseklii ok normal ama gnde ka saat ve neler izlendii de ok nemli... Bu aratrmadaki dier verilere bakldnda halkmzn en nemli gnlk faaliyetinin aslnda televizyon izleme olduunu gryoruz... Toplumun yaklak 1/3 hi radyo dinlemiyor, hi gazete okumuyor, yaklak yars hi kitap okumuyor, yry, koma, jimnastik yapmyor, nerdeyse 2/3 hi sosyal alara girmiyor, internette chat yapmyor, 3/5i hi bilgisayar oyunu oynamyor, sinemaya gitmiyor, %96s hi opera veya baleye gitmiyor, 4/5i tiyatroya gitmiyor, 3/4 konsere gitmiyor... Dzenli gazete okuyan radyo dinleyen, kitap okuyan, yry ve spor yapan kesim toplumun ancak 1/3n temsil ediyor. Radyo dinleme ve kitap okuma kadnlarda erkeklere gre daha yaygnken erkeklerde gazete okuma greceli olarak daha yksek. Ksaca televizyon Trk halknn byk blm iin tek bilgilenme ve elenme kayna. Dizi endstrisinin bu denli gelimi olmasna ve rating savalarna amamak lazm. Pazarlama iletiimi iin televizyon markalarn mesajlarn iletecei vazgeilmez mecra olarak btn arln koruyor. Mzik dinlemek sanatla en youn ilikinin olduu alan... Toplumun yaklak yars dzenli mzik dinlediini ifade etmekte. Kadnlarmzn gnlk yaamlarnda televizyon izlemeden sonra gelen en nemli rutinleri yemek yapmak. Erkeklerin 2/3 hi yemek yapmazken kadnlarmzn 3/4 dzenli yemek piirmekte. Alk mesleinin toplumumuzda hala erkek ii olmasna karn ataerkil aile yapsnn bir rn olarak ev hayatnda yemek piirmenin kadnn asli grevi olarak kabulne devam edilmekte. Yaam Tarz aratrmasnn ortaya koyduu vahim bir durum insanlarmzn kendilerini gelitirmek, grg bilgi artrmak ve topluma katkda bulunmak zere hibir faaliyete katlm gstermemeleridir. Toplumun yaklak yars oturduu evrede hi gn birlik bile seyahat etmemi, yars yurt iinde hi tatile kmam, %94 yurt dnda hi tatile gitmemitir. Baka deyile toplumun yars iinde yaad blgeyi ve lkeyi tanmamaktadr, kendi dar evresi dnda farkl insanlar ve kltrleri grebilecei ana kaynak televizyon olmaktadr. (Devam sonraki sayfada)
07 AKTVTELER
SOSYAL AKTVTE ALIKANLII ZAYIF
Resim yapmak, mzik aleti almak, vakf/dernek ilerine katkda bulunmak gibi faaliyetleri yaam tarz iinde dzenli yapan kiiler %2-3 orannda kalmaktadr. Fotoraf ekmek daha yaygn bir faaliyet olarak grlmektedir. zellikle kadnlarn %12si haftada bir ve daha fazla fotoraf ektiklerini beyan etmektedir. Kameral cep telefonlarnn yaygnlamasyla an grntleyen hatra fotorafl bu ilgi alannn dierlerinden daha yaygn grnmesinin bir nedeni olarak dnlebilir. Toplumumuzun dijital dnya ile ilikisi ilk bakldnda genel tahminin altnda gibi gzkmektedir (%62 hi sosyal alar kullanmam, %68i, hele kadnlarda %73 hi internette surf ve chat yapmam). Dnyada byk internet kullancs ve facebook kullanmnda yine ilk sralarda yer alan bir lke olarak ilk bakta dzenli kullanclarn toplumun sadece %30unu temsil etmesi elikili gibi durmasna karn nfusun bykl nedeniyle bu orann saysal arl anlamldr. Trkiye insannn gnlk yaam profilini zetlersek; gnlk grevleri yerine getirmekten bunalm, kiisel, sanatsal ve kltrel geliimine zaman ayramayan, akraba, dost, arkada ziyaretleriyle sosyalleen ama ana elencesinin televizyon izlemek olduu dar erevede bir aile hayatnn iine gmlm bir profil ortaya kmakta. Alveri merkezlerini ziyaret ve internet ortamnda iliki kurmak hayata alm kanallarnda artan bir eilim...
07 AKTVTELER
Aratrma sonular, toplumun %84nn her gn TV izlediini ortaya koyuyor. Bir baka deyile, insanlarn balca aktivitesi TV izlemek! Trkiyede insanlarn %46s en az haftada bir kere mzik dinlerken, %24 ise hibir zaman mzik dinlemiyor. Erkeklerde hi mzik dinlemeyenlerin oran %30 iken, kadnlarda bu oran sadece %18. Kadnlarn %53 en az haftada bir kere mzik dinliyor, erkeklerde ise bu oran %38. nsanlarn %39u en az iki haftada bir akraba-dost ziyaretlerine, bir baka deyile ev gezmesine gidiyor. Bu oran kadnlarda %57 iken, erkeklerde %45 olarak tespit ediliyor. te yandan katlmclarn %47si hafta sonlar yakn bir yerleri gnbirlik ziyaret etmek gibi bir aktiviteyi hibir zaman yapmyor. Bulmaca veya zeka oyunlar zmeyenlerin de oran %47 Trkiyede insanlarn %41i en az haftada bir kere yemek yapyor, %39u ise hibir zaman yemek yapmyor. Kadnlarn sadece %9u hibir zaman yemek yapmadn belirtirken, %73 en az haftada bir kere yemek yapyor. Erkeklerde yemek yapmama oran %69 olarak tespit ediliyor. Erkeklerin sadece %7si haftada bir veya daha fazla yemek yaptn sylyor. Hibir zaman kiisel geliim kurslarna gitmeyenlerin oran %87 iken, katlmclarn %38i hibir zaman ailesiyle dar yemee kmyor. Katlmclarn %34 ise bu aktiviteyi iki ayda birden daha seyrek gerekletiriyor.
En az iki haftada bir arkadalaryla evde buluanlarn oran %39 iken, bu oran kadnlarda %50, erkeklerde ise %27 olarak tespit ediliyor. Trkiyede insanlarn %96s hibir zaman opera veya baleye gitmiyor, %80i hibir zaman tiyatroya gitmiyor, %73 hibir zaman konsere gitmiyor, %78i hibir zaman resim yapmyor, %84 hibir zaman mzik aleti almyor Bir baka ilgin bulgu ise, toplumun %29u hibir zaman radyo dinlemiyor! Haftada bir kereden fazla radyo dinleyenlerin oran %39 olarak tespit ediliyor. Toplumun %46s hibir zaman yrmek, komak,jimnastik yapmak gibi fiziksel aktivitelerde bulunmuyor. Bunu haftada bir veya daha fazla yapanlarn oran %20. Kadnlarn %42si, erkeklerin ise %50si bu aktiviteleri yapmyor. Toplumun %28i hibir zaman gazete okumuyor. Erkeklerin %23, kadnlarn %33 hibir zaman gazete okumuyor. Haftada bir kereden fazla gazete okuyanlarn genel oran ise %30. Erkeklerin %38i, kadnlarn ise %23 haftada bir kereden fazla gazete okuyor. Trkiyede insanlarn %68i hibir zaman internette srf veya chat yapmyor, %59u hibir zaman bilgisayar oyunu oynamyor, %58i hibir zaman facebook, twitter vb. sosyal alar kullanmyor. Sosyal alar haftada bir kereden fazla kullananlarn oran %27.
07 AKTVTELER
Trkiyede insanlarn %94 yurtd, %45i ise yurtii tatil amal seyahate kmyor. Senede bir veya daha seyrek de olsa yurtii tatile kanlarn oran ise %41. Trkiyede insanlarn %45i hibir zaman kitap okumuyor. Haftada bir kereden fazla kitap okuyanlarn oran %17 olarak tespit ediliyor. Hibir zaman kitap okumayanlarn oran erkeklerde %52, kadnlarda ise %38. Haftada bir kereden fazla kitap okuma oran ise erkeklerde %11 iken kadnlarda %22. Trkiyede %56lk bir kesim hibir zaman fotoraf ekmiyor ve hibir zaman sinemaya gitmiyor. Hibir zaman alveri merkezine gitmeyenlerin oran %23 iken, en az iki haftada bir alverie gidenlerin oran %35 olarak tespit ediliyor. Erkeklerin %59u hibir zaman kahvehane veya kraathaneye gitmiyor. %17si ise bunu en az haftada bir kere yapyor. Kadnlarn %38i hibir zaman makyaj yapmazken, %30 en az haftada bir kere makyaj yapyor.
07 AKTVTELER
Deerler ve Kiilik
Bireyci mi kolektif mi? Geleneki mi yeniliki mi? Mutlu mu depresif mi? Tatminkar m memnuniyetsiz mi?
08
BZ VE BEN
F
Haluk Sicimolu Alice BBDO, Stratejik Planlama Direktr
atih Altayl ve Murat Bardak, Teke Tekte Nihat Doan konuk ediyorlard. Nihat Doan, meerse ben diyemezmi. Kendisinden bile bahsederken hep biz dermi. Bu elbette Nihat Doana zg bir ey deil. rnein Kadiristlerin de bavurduu yntemlerden birisidir bu oul konuma. Hasan Pulur da byle konuur ve yazar. Bu kendisine sorulduunda bizim kuan ounluunun bir alkanldr bu tarz der ve bunun eskiden konuma ve yazma dilinde alakgnlll gstermek iin ska kullanlan bir biim olduunu aklar. Bu bana Nihat Doan izlerken ok sevimli gelmiti. Biraz Anadolu safl, biraz sufi geni, biraz da modern dnyada yara alm benliin yansmasn gryorum bu slupta ben. Murat Bardak program boyunca birey olmak kt bir ey deildir diye eletirdi Nihat Doan. Hakl olabilir. Ama benim buradan gzlediim u ki herkes cemaat konuurken aslnda cemaat de insanlara bireyselliklerini ve benliklerini iade ederek geniliyor. Bir eyler yapmak isteyen biraz bilgili, potansiyel sahibi ama imkn olmayan benlikleri yaral insanlar alyor, onlara sen yaparsn, biz de arkandayz deyip, cemaati kullandrp kaplar ayor. Bylece insanlar hem hep iinde bydkleri biz duygusundan ve o biz olmann salad gvenlik emberinden kopmuyorlar, hem de Trkiyede Maslow hiyerarisinin kendini gerekletirme (self actualization) aamasn gemek iin de bir imkn buluyorlar. Aslnda bu 80lerde nl Mc.Kinseyci John Naisbittin (Search For Excellence) tam da altn izdii durumdur: Baarl irketler hem insanlar bir yere ait hissettiren, hem de kiisel baarlar iin onlar birey olarak takdir eden irketlerdir. (Devam sonraki sayfada)
08 DEERLER VE KLK
BZ VE BEN
Bu insan kaynaklar alanna giren bir konu gibi grnse de aslnda baarl markalarn da Trkiyede bunu yaparak oluacan dnyorum: Kiiyi hem markaya ait hissettir, hem de bireysel olarak kendini gerekletirmesini sala. Ipsos KMGnin aratrmasnda kiilikle ilgili bulgular tam da bu dinamik zerine oturuyor: Balang olarak katlmclarn kiilik blmnde verdii yantlardan hareketle hemen kiiliin cinsiyetlere ok az bal olduunu, daha ok kltr ile ekillendiini syleyebiliriz. Aka gryoruz ki bu blme ait sorularda, kadn-erkek sonular arasnda dramatik bir fark yok. Sadece evredeki uyumu koruma, alveri yapmadan evvel danma ve bakalarnn dncelerini nemseme konularnda kadnlar erkeklere kyasla daha hassaslar. Bunun kadnlarn daha d referansl, d etkenlere daha ak ve daha kolektif bir ruha sahip olmasna bal olduunu syleyebiliriz. Dier tm noktalarda ise kadnlar da erkekler de iinde bulunduklar ya ve SESin kltr paralelinde hareket ederken bile biz-ben ikileminin etkisinde bir duru sergiliyorlar: rnein, yaa bal olarak, alkanlklara ve kurallara ballk doal olarak artyor. Haliyle evrede uyumu salamak konusunda da ilerleyen ya pozitif etkiye sahip oluyor. Bunun tersi d grne nem verme, modaya uyma, gncel kalma, deiime uyum salama gibi konularda ise ya ilerledike geriye dlyor. Ancak bu doal trende ramen geleneki olmamakla zdeleenler %5-6larda dolarken, byk ounluk kendisini geleneki ve alkanlklarndan vazgeemez olarak tanmlyor. 18 ya alt grubun bile %23 bu paralelde bir duru sergiliyor. Otoriteye uygun davranma ve bize tabi olma konusunda da, her zaman kurallara uygun davrananlar neredeyse %40lara kadar kyor. D grne dikkat etme, aslnda ilk bakta estetik bir kaygym gibi kulaa gelse de, aslnda d referansl olmann, bizin ne diyeceini dikkate almann baka bir gstergesi olarak rahatlkla okunabilecek bir tavr olarak rabet gryor. (Devam sonraki sayfada)
Haluk Sicimolu Alice BBDO, Stratejik Planlama Direktr
08 DEERLER VE KLK
BZ VE BEN
Buradan yle bir karm yapabiliriz: Gelenek ve kurallara uyum ile ilgili bulgulardan hareketle Trk insannn genelde geyiklere malzeme olmu bir zellii olan kural tanmaz yapsnn aslnda rahatlkla sorgulanabilir olduu aktr. Sigara ime yasann, imknsz grld kahvehanelerde bile %95 zerinde uygulanabilmesi bu bulgulara iyi bir rnek olarak gsterilebilir. Rakamlar bize Trk insannn byk lde yeniliklere ak olduunu gsteriyor. Teknolojiye kolay uyum srecimizi ve yeni teknolojileri hemen sahipleniimizi buna balayabiliriz. Trkiye bu nedenle phesiz yeni rnler, inovasyonlar ve teknoloji zincirleri iin iyi bir pazar. Ama dier taraftan da, yine balangta dikkat ektiimiz biz-ben ikileminin bir yansmas olarak Trk insan bireysel ve toplumsal olma skorlarnda net cevaplar verememi gibi grnyor. rnein moday takip edip-etmeme konusunda bile kararszlar, baka bir deyile ne yle ne byle yapanlar dierlerinden daha yksek bir yzdeye sahip (yine %40lara kadar kyor). Ya da kendi sosyal evresinde insanlarn dant bir lider olup-olmama konusunda da ne yle-ne byle diyenler ounlukta. Bu durumun ncelikli nedeni, birey olma yolunda hala bir arafta bulunmamz, sosyopsikolojik adan bireysel ve kolektif kimlik aray srecimizi tamamlamam olmamz olabilir. Dier bir nedeni ise bireysel ve kolektif kimliin bu tarz bir anketle anlalamayacak kadar grece olmas, duruma gre deiebilmesi, de olabilir. Ancak profesyonel deneyimlerime dayanarak unu da gz ard etmemeyi vurgulamalym ki, ne bu topraklarn insanlarn, ne de Trkiyeli tketicilerin dinamiklerini mota mot bat normlaryla anlamak mmkndr. Biz zaman zaman ykselen tm milliyetilik etkilerine ramen Anadoluluyuz ve ok kltrl bir gemiin ocuklaryz. Haluk Sicimolu Alice BBDO, Stratejik Planlama Direktr Bu aslnda son derece post-modern bir durum ve hakikaten samimi olarak, hem yleyiz - hem de biraz byle. Bu sebeple bir taraftan yeniliklere akken, dier taraftan dibine kadar gelenekseliz. te bu sebeple ben-biz ikilemi, her birimizi hibir Bat toplumunda olamayacak kadar kendimiz yapyor.
08 DEERLER VE KLK
Trkiye toplumunun genelinde yksek bir kiilik zellii olan bizcilik, bir baka deyile toplulukuluk konusunda kadnlar erkeklere gre bir adm daha ne kyor. Kadnlarn %63 bakalarnn kendisi hakkndaki dncelerini nemsiyor, %56s kendi mutluluunu evresindekilerin mutluluuna bal gryor, %76s ise evresinde uyumu korumay kendisi iin nemli gryor.
60 63 55 56 74 76
Bununla birlikte toplulukuluk deerleri genelde yala birlikte ykseliyor.
Erkek
Kadn
3- evremde uyumu korumak benim iin nemlidir.
61
62
65
62
60
54
56
56
53
58
67
74
76
76
77
evremde uyumu korumak benim iin nemlidir

14-17 18-24 25-34 35-44 45+
08 DEERLER VE KLK
te yandan toplumda daha az, ama yine de nemli bir kesimde var olan bencilik (bireyselcilik) deerleri, erkeklerde daha yaygn. Erkeklerin %44 etraf ne der diye dnmeden diledii gibi yaadn sylerken, bu ifadeye katlan kadnlarn oran %33 olarak tespit ediliyor. Genlerin yallara gre daha bireyselci olduu gzleniyor. Etrafn ne der, diye dnmeden dilediim gibi yaarm diyenlerin oran 18-24 ya grubunda %43 iken, yine ayn ya grubundakilerin %60 kendi nceliklerinin her eyden nce geldiini dnyor.
72 44 49 33 50
71
Erkek
Kadn
3- Genelde kirlerimi rahata ifade edebiliyorum.
43
43
39
58 36 37
60
50
44
45
64
72
73
72
72
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
08 DEERLER VE KLK
Gelenekiyim ve
Trkiyede yaayan insanlarn %60 geleneki olduunu ve alkanlklarndan vazgemeyeceini sylerken, bu ifadeye katlanlarn oran 35-44 ya grubunda %64e, 45 ya stndekilerde ise %63e kyor.
60
48
55
59
64
63
TR 25-34
14-17 35-44
18-24 45+
08 07 DEERLER VE KLK
Her zaman kurallara uygun
Trkiyede insanlarn %73 her zaman kurallara uygun davranmaya altn belirtiyor. Bu oran kadnlarda %75 olarak tespit ediliyor. Her zaman kurallara uygun davranmaya almak, ileri yalarla kyaslandnda genlerde daha az karlalan bir tutum. Yine de 14-17 ya grubundaki genlerin de %64 bu fikre katldn ifade ediyor. te yandan, Trkiye ayn zamanda yeniliklere ak bir toplum. Yeniliklere ak olduunu ve kolay uyum saladn belirtenlerin oran kadnlarda %65 iken, erkeklerde %61 olarak tespit ediliyor. te yandan, beklendii gibi, gen nfusta yeniliklere ak olmak ve kolay uyum salamak yallara kyasla daha yaygn bir tutum.
73
71
75 64 68
74
76
76
TR
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
61
65
63
70
72
68
62
55
Erkek
Kadn
TR
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
08 DEERLER VE KLK
Kyafet tercihimde moday takip etmeye zen gsteririm (%)
51 31
45
33
24
23
39
47
48
53
45
40
38
Trkiye
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Kyafet tercihimde moday takip etmeye zen gsteririm diyenlerin oran Trkiye genelinde %31 iken bu oran 14-17 ya grubundaki genlerde %51e kyor. Bu orann en dk olduu ya grubu ise 45 ya stndekiler (%23). Kadnlarn %47si evrelerinin yeni bir ey alrken kendilerine dantn sylyor. Bu fikre katlmda ne kan grup ise 18-24 yandaki genler (%53).
08 DEERLER VE KLK
Alveri Alkanlklar
Marka Tercihi ndirim ve Promosyonlar Grsellik Yeni rnlere Aklk Pazarlk Planl Alveri
09
ALIVERTE PATRON KADIN
S
Kvan Bilgeman Ipsos KMG, Tketici Panelleri Genel Mdr
izce Trk ailelerinde kadnn sz m geer erkein mi? Konuya gre deiir mi? Erkek dardayken ve toplum ierisindeyken ok mao gzkrken evin ierisinde farkl bir kimlie mi brnr? Hanenin btesini kim ynetir? Parann kontrol kimdedir? Evin patronu erkek midir kadn mdr? Cevap konuya gre deiir de olabilir aileye gre deiir de olabilir. Ama u bir gerek ki konu evin genel ynetimi olunca patron kadndr. Evin genel ynetimindeki en nemli maddelerden biri olan ev alveriinin sorumlusu ok byk oranda evin kadndr. Kadn sadece teknoloji ve elektronik satn alm sorumluluunu byk oranda eine brakrken geri kalan konularda alverii sahiplenmitir ve neredeyse tm sektrlerde satn alm kararn stne almtr. Bu sebepten dolay satn alm davranlarnda ok ciddi bir uzmanlk gzlemlemekteyiz. Bunun bir uzants olarak almayan kadnlar mesleklerine ev kadn yazmaktalar, yani aslnda bu bir i ve iyi yaplmas gereken bir i. Aile btesini ay sonuna kadar denkletirebilmek iin ok nemli bir grev stleniyorlar. Mecburen denecek olan kira, snma, ulam, iletiim, elektrik, salk ve ocuklarn okul masraflar vb. gibi giderler dndaki deiken giderler ki bunlar genel ev alverileri, ay sonunun rahat gelmesi iin ok kritik. Dolays ile ev kadn meslei aslnda ok nemli. Peki ev kadn ay sonunu nasl getiriyor diye baktmz zaman bir kere sadece ihtiyac olan eyleri aldn gryoruz. zel olarak promosyonlarn ve indirimli rnlerin peinde kotuunu gryoruz. Yani gnlk alverilerinde birok marketi dolaarak evin sepetini farkl marketlerden toparlyor. Bir ksmn zincir marketlerden, bir ksmn mahalle marketinden, dierlerini de indirim marketlerinden. Bu dorultuda promosyonlarn haber verilmesi konusunda komular arasnda mthi bir haberleme sistemi olduu da kesin. st mahalledeki marketin yapt promosyon kulaktan kulaa etraftaki tm mahallelere yaylarak marketteki stoun hzlca bitmesi ile sonulanabiliyor. (Devam sonraki sayfada)
09 ALIVER ALIKANLIKLARI
ALIVERTE PATRON KADIN
Kvan Bilgeman Ipsos KMG, Tketici Panelleri Genel Mdr
Bizler pazarlk etmeyi de ok seviyoruz, sadece pazarda, iportaclarda, tekil maazalarda deil artk neredeyse tm satn almlarda pazarlk ediyoruz. Aslnda bir ekilde marketlerin promosyonlar veya sadakat kartlar ile yaptklar da bu pazarlklarn kurumsal halleri diye yorumlanabilir. Prestije de ok dknz. Her zaman en ucuz rn alrz diye bir dncemiz yok ve prestijli bulduumuz veya memnun olduumuz markalar kullanmaya devam etmek konusunda da olduka kararlyz. Ama unu yapyoruz; kendi markamz en ucuza satan marketin peinde kouyoruz. Hatta o gnlerde ucuza bulamazsak o rn grubunu almyoruz ve evdeki stoklarmz bitene kadar promosyon yakalamaya alyoruz. Bunu yapabilmek iin de ev stoklarna ok hakimiz ve evde stoklu gitmeyi ok seviyoruz. Yeni rnleri denemeyi de ok severiz. Fiyatlar uygunsa tabii ki. Satn almadan evvel incelemeyi, evirip evirmeyi, zelliklerini okumay da ok severiz. Sonuta alveriten holanyoruz, mecburen bile olsa, para harcamay kim sevmez ki.
Yeni rn ve markalar denemeyi severim (%)
39 25
42
47
47
45
39
38
Erkek
Kadn
TR
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Trkiyede insanlarn alveri tutumlarna bakldnda, ilk arpc bulgu, alveri ile uramaktan holanmayan erkeklerin oran %39 iken kadnlarda bu orann sadece %25 olmasdr. te yandan, alverite yeni rn ve markalar denemeyi sevenlerin oran Trkiye genelinde %42 iken, bu oran genlerde %47ye kyor.
Prestijli rnleri tercih ederim (%)
Biraz daha pahal olsa bile istedi im markay satn alrm.
40
Al veri srasnda promosyonlu ve indirimli rnleri zellikle ararm.
44
48 40
44
38
34
Her zaman en ucuz rn almaya al rm.
30
TR AB C1 C2 DE
Trkiyede insanlarn %40 istedii rn almak iin daha fazla para deyebileceini belirtiyor, %44 promosyonlu ve indirimli rnleri takip ediyor. Her zaman iin en ucuz rn almaya alanlarn oran ise %30. Prestijli rnleri tercih etme oran Trkiye genelinde %40 iken, sosyal stat azaldka bu oran da azalyor..
50 39 35
43
34 26
50
40
44
50
53
54
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
TR
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Maaza kartlarn kullanma oran kadnlarda erkeklere gre daha fazla. Kadnlarn %39u maaza kartlar kullanrken bu oran erkeklerde %35 olarak tespit ediliyor. te yandan maaza kartlarn kullanma oran en yksek SES grubu AB (%50). DE grubunda ise bu oran %26ya dyor. Alverilerinde pazarlk yapmay ihmal etmeyenlerin oran Trkiye genelinde %50 iken, ileri yalarda bu oran daha fazla. 45 ya stndekilerin %54 alverite pazarlk yaptn sylyor.
htiyacm olmayan eyleri satn almam.
63
Trkiyedeki insanlarn %63 ihtiya duymad eyleri satn almadn belirtirken, %31lik bir kesim ise alveri srasnda nceden hazrlad listeye sadk kaldn ifade ediyor. Bir baka deyile bilinli tketicilerin orannn yksek olduu sylenebilir. Ayn ekilde, bir ey satn almadan nce rnlerin kullanm talimatlarn incelemek de yaygn bir davran. Bu oran kadnlarda daha gl bir alkanlk. Kadnlarn %56s rnlerin kullanma talimatlarn incelediini ifade ederken bu oran erkeklerde %48 olarak tespit ediliyor.
nceden hazrlanm olan al veri listesinin d na kmam
31
48
56
Erkek
Kadn
Medya
TV zleme Alkanlklar Favori TV Programlar nternet Yasaklar
10
HANG MECRA?
rkiyede herkes TV izliyor. Gazete okuyanlarn oran (hi okumuyorum diyenleri darda brakrsak) ise %72. Buna vapurda otobste yan koltuktakinin gazetesine gz atmalar, dayanamayp sayfann kesini kendine doru kvrmak suretiyle ke yazsn okumalar, yz bulunursa ekine bakabilir miyim? diyerek ortak kmalar dahil mi bilmiyoruz. Farkl sklklarla da olsa radyo dinleyenler nfusun %71ini oluturuyor. Bu oran dergi iin %49larda. Mecralar her gn takip edenlere baktmzda enteresan bir tablo gryoruz. Gazeteyi her gn takip edenlerin oran %18 iken, radyo iin bu oran % 21, dergi iin ise %2. Ne zlersen Osun! tiraf ediyorum yerli dizi izleyicisiyim. Bu balamda Trkiyenin %62si ile hemfikirim. Ayrca kocas hafta ii eve ge gelen ansl kadnlardan biriyim. Neden? nk ocuklar uyuduktan sonra (tamamen mesleki geliim asndan) televizyona sarlyorum. Muppet Show eletirmenleri gibi (dizilerin ekimlerine, mziine, oyunculuklara hitaben yapt uzman grleri ile) kafa tleyecek kocam olmadan rahat rahat dizi izliyorum. Asla canl yaynla senkronize olmadan, (zira haftada 4-5 dizim var), er saatimi veremeyeceime gre, kaydedip yle izliyorum dizileri; Byk blmn de en az x8 ile. Evet nk hlyal baklara, telefon tularnn tamamna basmalara filan tahamml edemiyorum. Kocam eve geldiinde ben dizimi izlemi stelik tm kantlar silmi oluyorum. Woody Allen, hzl okuma kursunda Tolstoyun Sava ve Barn okumu da Olay Rusyada geiyordu demi. Benimki biraz o hesap, ama etkin zaman ynetimi bu kadarna izin veriyor, ne yapalm. Diziler, genel nfusun en fazla meylettii ikinci, kadnlarn ise en ok tercih ettii program tipi. Trkiyedeki 14 ya st bireylerin izlemekten en ok holand program tipi %65 ile haberler ve haber programlar. Erkekler iin bu oran %73. (Devam sonraki sayfada)
Yaprak Aykan Ipsos KMG, Medya Aratrmalar Genel Mdr
10 MEDYA
HANG MECRA
Haberleri %41 ile ans-bilgi-zeka yarmalar izliyor., Onu da %38 ile belgeseller takip ediyor. Acaba sel gibi belgelerin havada uutuu ve insanmzn vahi doasn en iyi yanstan programlar olmas sebebiyle tartma programlar veya haberler, halkmzn gznde belgesel ile karyor mu diye dnmeden edemiyorum. Bu bir mesaj m? oktan Semeli mi Sememeli mi? Herkes benim gibi ne izleyeceine nceden karar vermi olmuyor. rnein, TV ile normalde ii olmayan, bana gre daha rafine taklan kocam arada bir de olsa istisnasz tuhaf eyleri izlerken yakalyorum. Bu bazen bir kunduzun hayatta kalma sava oluyor, bir gn de ak deniz yelken yarlar. Seneler nce de tek seyrettii program, yarmaclarn bir arabaya elini dayad ve dayanabildii kadar dokunmaya devam ettii (2 gn), sona kalann kazand, Dokunsana adl dnyann (kanmca) en seyirlik olmayan yarmasyd. Oradan pay biin. Babam iin ise, misafirlikte dahi televizyonun ak olmamas bir handikaptr, sohbet olmuyor dediimizde, Canm, oradan bir konu alrz onu tartrz diye savunuyor bir de. Uygun bir zamanda bunun misafirlie gittiimiz veya ardmz insanlar tarafndan sohbetinize de doyum olmuyor! eklinde alglanma ihtimalini tekrar hatrlatmak gerek. Konumuza dnersek, Trkiyeyi Anlama Klavuzu almamza katlan yaklak 16 bin kiinin %48i nceden ne izleyeceini bildiini beyan etmi. Bu kadar ok televizyon izlendiine gre, vatani grev bilinciyle TV karsnda saatler geiriliyor diyebilir miyiz? (Devam sonraki sayfada)
10 MEDYA
HANG MECRA
Sansrc Bir Millet miyiz? Bizim iin her konuda ahlakl olmak nemlidir. Her frsatta bunu belirtir, buna inanrz. Dizilerle ilgili yrttmz bir proje dahilindeki bir grup tartmasnda, gen erkeklerden oluan bir grubun tamamna gre ideal bir dizi, Trk rf ve adetlerine ve aile yaamna uygun olmal ve iddet iermemeliydi. Ayn kiiler, en beendii dizilerin banda Ak- Memnu ve Kurtlar Vadisini saynca, kendi kendileriyle elitiklerinin ararak ayrdna vardlar. Bu kendini kefetme deneyiminden gememi niceleri iin durum devam ediyor. Trkiyede deerlerimize zararl medya ierii yasaklanabilir diyenlerin oran %60. Bunun uygun olmadn dnenlerin oran %15. Baz internet sayfalarnn kapatlabileceini savunanlarn oran %61: Bunun uygun olmadn dnenlerin oran yine %15.
Yani bahsettiimiz tutum genele sirayet etmi vaziyette, elikileriyle yzlemeden samimiyetle bunu savunmaya devam etmekteler. Her tr sansre kar da galiba ayn %15 bayrak ayor.
10 MEDYA
Aratrma sonular Trkiyede insanlarn medya kullanm hakknda da ilgin veriler ortaya koyuyor. Toplumun %84 her gn televizyon izlerken, sadece %21i her gn radyo dinliyor. Her gn gazete okuyanlarn oran ise %18e dyor.
Her gn 84
Hibir zaman radyo dinlemediini syleyenlerin oran %29 iken, bu oran gazete iin de %28 olarak tespit ediliyor.
Haftada bir
Ayda birden daha nadir
40
41
Her gn
21
Her gn
18
Haftada bir
18
Haftada bir
12
13
32
Hi
29
Hi
28
10 MEDYA
42
Haberler ve Haber Programlar
65
Haberler ve haber programlar televizyonda izlemekten en ok holanlan program tr. Trkiye genelinde insanlarn %65i haberler ve haber programlarn izlemekten holandn ifade ederken, bu oran yerli diziler iin %62 olarak tespit ediliyor. Erkeklerin %72si haber ve haber programlarn izlemekten holandn belirtirken, %46s yerli dizileri izlemekten holanyor. te yandan kadnlarn ise %77si yerli dizi izlemekten holanrken, haberler ve haber programlarn izlemekten holanan kadnlarn oran %57 olarak tespit ediliyor.
Yerli Diziler
62
Yar malar ans-Bilgi-Zeka yar malar
41
Erkek Haberler ve Haber Programlar
Kadn
72
Yerli Diziler
77
Yerli Diziler
46
Haberler ve Haber Programlar
57
46
44
10 MEDYA
43
44
40
38
36 28
42
45
48
50
52
51
48
45
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
Erkeklerin %40, kadnlarn ise %38i izleyecek bir ey bulamadklarnda televizyonda karlarna ne karsa izliyorlar. zleyecek bir ey bulamadklarnda karlarna ne karsa izleme orannn en yksek olduu SES grubu ise DE (%45). Kadnlarn %50si televizyonun bana oturmadan ne izleyeceine karar veriyor. Yksek SES gruplarnda televizyonun bana oturduunda ne izleyeceini bilenlerin orannn daha yksek olduu grlyor.
10 MEDYA
45
46
Baz internet sayfalarnn
Nfusun %60 deerlerimize zararl medya ieriinin yasaklanabilecei grn tayor. 25 ya ve zeri grupta bu gr savunanlarn oran daha yksek. Toplumun %61i baz internet sayfalarnn kapatlmasn doru buluyorum ifadesine katlyor. 35-44 ya arasnda bu grte olanlar daha byk bir ounluu oluturuyor.
54
57
62
61
62
64
63
67
71
62
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
10 MEDYA
Reklam
Televizyon Radyo Gazete&Dergi Mobil Aralar nternet
11
ANLAMLANDIRMAK...
esap verebilirlik gnmz pazarlama dnyasnn belkemiini oluturuyor. Rekabet younlar, bteler byrken pazarlamann hesap verebilirlii, buna bal olarak da mecrann etkinlii gncel ve nemli konular...
rn - marka seimine mecrann etkisi ve mecrada yaynlanan reklamlara ynelik ilgi Ipsos KMGnin Trkiyeyi Anlama Klavuzu 2012 verileri arasnda yer alyor.Bunlar dier saysal lt ve birimlerin yannda nemli hesap verebilirlik unsurlardr. Sosyo-ekonomik gruplar ve cinsiyet baznda krml sunulmu olan verilere baktmzda; Tm sosyo-ekonomik gruplarda, marka seimine yardmc olmak bakmndan ne kan mecrann gazete olduunu gryoruz. Reklam yatrmlarndan aslan payn alan mecra televizyon iken, Trkiyeyi Anlama Klavuzunda basnn marka seimindeki etkisinin ne kmas dikkat ekiyor. Ayegl Molu Reklamclar Dernei ve Reklamclk Vakf Genel Mdr Bilgi niversitesi AdSchool Program Direktr Rating vd. lmler yeterli midir, markalar medya planlama srelerini daha te tketici aratrmalaryla desteklemeli midir? Tm bunlar veriler nda irdelenmesi gereken salkl sorulardr. Tm sosyo-ekonomik gruplarda ve tm mecralarda ne uygun ne de deil yantnn en yksek oranda verildiini gryoruz. Tketicinin bu yant verirken, ne bileyim? duruma bakar! bazen yardmc olur, bazen de olmaz! gibi ifadelerden hangisini kastettiini sorgulamak yararl olacaktr. Mecrann rn ve marka seimine etkisinde, cinsiyetin ne kan bir faktr olmadn gryoruz. Trk insannn, kadn ve erkeiyle, medyaya ynelik ortak bir tavr tadn anlyoruz. Hangi mecrann ilgiyle incelendii konusundaki yantlara baktmzda, eve gelen brorlerle gazete eklerinin kitle iletiim aralarndaki reklamlardan daha fazla ilgiye mazhar olduu kansna varabiliriz. Oysa bu yant, muhtemelen, bror ve eklerin muhteva iermesi, daha fazla sre ayrarak inceleme gerektirmesine baldr. Kssadan hisse; verinin mutlak deerinin tesine gemek, merak etmek, te sorular sormak hesap verebilirliin gereidir.
TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 69 11 REKLAM
47
rn-Marka Seiminde TV Reklamlarndan Etkilenme (%)
48 rn-Marka Seiminde Gazete-Dergi Reklamlarndan Etkilenme (%)
36
41
39
40
39
37
45
44
42
38
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
AB
C1
C2
DE
Peki, reklamlar konusundaki tutumlarmz nasl? Burada ncelikle rn ve marka seiminde televizyondaki reklamlardan etkilenme orannn kadnlarda daha yksek olduunu gryoruz. Kadnlarn %41i TV reklamlarndan etkilenirken bu oran erkeklerde %36 olarak tespit ediliyor. TV reklamlar rn ve marka seimime yardmc olur diyenlerin orannn DE SES grubunda dierlerine gre nispeten daha dk olduu grlyor. Sosyal stat azaldka, rn ve marka seiminde gazete ve dergilerdeki reklamlardan etkilenme oran da dyor.
11 REKLAM
49 rn-Marka Seiminde Radyo Reklamlarndan Etkilenme (%)
50 rn-Marka Seiminde Mobil Reklamlardan Etkilenme (%)
26
28
25
27
29
26
28
28
26
29
28
28
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
te yandan rn ve marka seiminde radyolardaki reklamlardan etkilenme orannn dier kanallara gre daha dk olduu gzleniyor. Bununla birlikte, C2 SES grubu, radyodaki reklamlardan rn ve marka seiminde en ok yararlanan kesim olarak tespit ediliyor. Toplumun %28i mobil reklamlarn rn ve marka seimlerine yardmc olduunu sylyor. Ancak mobil cihaz kullanmnn daha yaygn olduu AB SES grubunda cep telefonuna gelen reklm ierikli mesajlarn etkili olma oran dierlerine gre daha dk (%26).
11 REKLAM
51
52
inceliyorum (%)
23
28
32
28
61 27 23 24 46
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
53
TV reklamlarn ilgiyle izleyenlerin oran %26 iken bu oran kadnlarda (%28) erkeklere gre daha yksek. 14-17 ya grubu da televizyon reklamlarn ilgiyle izleyenlerin en youn olduu kesim (%32). Kadnlarn %61i evlerine gelen rn brorlerini ilgiyle inceliyor. Gazetelerle birlikte ek olarak verilen alveri eklerini inceleme oran da kadnlarda erkeklere kyasla daha yksek.
incelerim (%)
37
47
Erkek
Kadn
11 REKLAM
Teknoloji
Teknolojiye Bak nternet Kullanm Alkanlklar Cep Telefonu Kullanm
12
LKEMZDEK DJTAL UURUM KAPANMIYOR!
H
Yrd. Do. Dr. Fato Karahasan stanbul Bilgi niversitesi retim yesi, Milliyet/Capital Ke Yazar
er nesil kendi genlik dneminde kan bulularn modern ve artc olduunu dnr. Genler, yeni akmlar kendileriyle zdeletirirler. Mzikten, modaya, yaam biimlerinden, inan sistemlerine kadar gncel olanlarn genel dalgasna kaplrlar. Bu balamda, teknoloji her zaman yenilikle zdetir. Apple, Atari, Xerox gibi nemli markalarla alm olan nl Amerikal bilgisayar uzman Alan Kayn dedii gibi, teknoloji, siz doduktan sonra icat edilen eylerdir. Gemite bulunmu olanlar hayatn normal paralardr. Kimse onlarn varln sorgulamay aklndan geirmez. Doal olarak, genlerin yenilikleri kabul etmesi ve uyum salamas daha kolaydr. Yetikinler, balangta dirense, uzak dursa hatta eletirseler bile, sonunda onlar da yeniliin cazibesine kaplr ve genlerin balatt trendlere ayak uydurmaya alrlar. Trkiye Sohbete Baylyor! Yirminci yzyln ikinci yarsnda gnlk yaamn merkezindeki en teknolojik cihaz televizyondu. 1990larn ortalarnda nce cep telefonu, sonra internet hayatmza girdi. letiim ve biliim alannda yaananlar, insanlar arasndaki ilikilerin temelini devrimci bir biimde deitirdi. Trkiye, televizyon yaynclna Bat lkelerine gre olduka ge balad. Bunun acsn da, ekran bandan kalkmayarak alyor. eitli aratrmalarn sonularna gre, gnde kii bana 4 saatle dnyann en ok televizyon izleyen lkeleri arasndayz. lkemizde internet sahiplii hzla artyor. Ancak nfusun yars henz internetle bulumam durumda. Blgeler arasndaki dijital uurum kapanmyor. Marmara, Ege ve Anadoluda internet kullanm oranlar yksekken, Karadeniz ve Dou Anadoluda hala gidecek ok yolumuz var. Aratrma sonularnn da ortaya koyduu gibi sohbet etmeyi seven bir lkeyiz. Cep telefonu sahiplii ve kullanm oranlarmz ok yksek. Akll cihazlara ve mobil servislere olan talep de hzla artyor. (Devam sonraki sayfada)
12 TEKNOLOJ
LKEMZDEK DJTAL UURUM KAPANMIYOR!
nterneti arlkl olarak sosyallemek, elenmek ve bilgi edinmek iin kullanyoruz. Facebooka ak olmu durumdayz. Annda mesajlama ve sohbet imkan veren MSN de yllar sonra bile favorilerimiz arasnda kalmay baaryor. Ne yazk ki, okumay ve yazmay sevmediimiz iin, bloglara yz vermiyoruz. Basnn byk ilgi gsterdii micro-blogging sitesi Twitter bile halk arasnda pek de benimsenmi grnmyor. Aratrma, sosyallemek kadar elenceyi de sevdiimizi gsteriyor. Oyun sitelerinde vakit geirmeyi, Youtubeda video izlemeyi ve paylam sitelerinde mzik dosyalar dei tokuunu seviyoruz. Teknolojik gelimelerin insan hayatn kolaylatrdn dnyoruz. Aratrmaya katlan erkeklerin %73, kadnlarnda %71i bu dorultuda cevap vermi. Ancak, teknolojiye gvenmiyor ve kukuyla yaklayorum, teknoloji gvende hissettirmiyor diyenlerin oran da dikkat ekici. Aratrmann en elenceli elikisi, interneti hangi amala kullanyorsunuz sorusuna verilen yantlar. Birinci srada %70le bilgi edinmek yer alm. Elenceli vakit geirmek %59la ikinci srada. Onu %54le haberlemek izlemi. Belli ki halkmz okumay ve kltrl olmay diliyor.
Yrd. Do. Dr. Fato Karahasan stanbul Bilgi niversitesi retim yesi, Milliyet/Capital Ke Yazar
Ancak, bu arzusunu hayata geirmek iin uramyor. Okumak, incelemek, renmek gibi uralara pek vakit ayrmyor. Kolay tketilen, yorucu olmayan, hakknda konuarak vakit geirebilecei bilgiyi almay ve bunu paylamay tercih ediyor.
12 TEKNOLOJ
54
Trkiyede teknoloji gelitike kendini gvende hissettiini belirtenlerin oran %25. Erkeklerde bu oran kadnlara gre daha yksek. Yeni nesilde teknoloji gelitike kendini gvende hissetme oran daha fazla. 14-17 ya grubundaki genlerde bu oran %34 iken, 45 ya stndekilerde %20ye dyor.
28
34 21
31
25
22
20
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
12 TEKNOLOJ
55
56
Teknolojiye gvenmiyorum (%)
73
71
76
74
74
72
69 15 12 13 13 13 12 13
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
te yandan teknolojik gelimelerin hayat kolaylatrd dncesi toplumda ok yaygn. Erkeklerin %73, kadnlarn da %71i bu gr tayor. Ya ilerledike teknolojik gelimelerin hayat kolaylatrdna inananlarn oran azalyor, ama yine de 45 ya stndekilerin de ounluu (%69) ayn grte. Teknolojiye gvenmeyen ve kukuyla yaklaanlar aznlkta. Erkeklerin sadece %15i, kadnlarn da sadece %12si teknolojiye gvenmediini ve kukuyla yaklatn sylyor.
12 TEKNOLOJ
57
58
37
36
31
33
36
41
36
24
26
22
21
22
23
31
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Toplumun %36s gelien teknolojinin insan ilikilerini kt etkiledii grn tayor. Gelien teknolojinin insan ilikilerini olumsuz ynde etkiledii gr 35-44 ya grubunda daha yaygn (%41). Teknolojik rn ve hizmetleri kark ve kullansz bulanlar toplumun %25ini oluturuyor. Bu fikre katlanlarn oran genlerde ve yallarda olduka farkl. 14-17 ya grubundaki genlerin sadece %22si bu fikirdeyken, bu oran 45 ya stndekilerde %31e ykseliyor.
12 TEKNOLOJ
58
59
25
31 16
31
46 22 18 12
55
46
45
41
37
37
Eg e
iy e
ar a
ni z
ar
de
Ak
Trkiyede insanlarn %20si teknolojik yenilikleri yakndan takip ediyor ve hemen kullanmaya balyor. Erkeklerde teknolojik gelimeleri takip etme oran kadnlarn olduka zerinde. Genlerde teknolojik gelimeleri yakndan takip edip hemen kullanmaya balayanlarn oran %30un zerinde iken bu oran ilerleyen yalarda %12ye kadar dyor. Trkiye genelinde internet kullanm oran %46 iken, bu oran Marmara blgesinde %55e ykseliyor. Dou Anadolu, Gneydou Anadolu ve Karadeniz ise internet kullanm orannn en dk olduu blgeler.
Ka
re
de
rk
ni z
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
12 TEKNOLOJ
60
Hemen hemen her gn Haftada birka kere Haftada bir Ayda birka kere 7 7 22
58
nternet kullanclarnn %58i hemen hemen her gn internete giriyor. nternet kullanclarnn %73 Facebooku dzenli ziyaret ediyor. nternet kullanclar en ok bilgi edinmek iin interneti kullanrken (%70), bunu elenceli vakit geirmek (%59) izliyor.
62
61
Bilgi Edinmek Facebook MSN Gazete siteleri Mzik siteleri Youtube 37 36 26 26 Rahatlamak- Rutin 33 27 13 73
70 59 54
12 TEKNOLOJ
63
Trkiye genelinde cep telefonu sahibi olanlarn oran %84 iken, bu oran erkeklerde %89a kyor. Cep telefonu sahiplii 18-44 ya aralnda ortalamann zerinde.
79
89
84
61
89
92
90
78
Erkek
Kadn
TR
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
12 TEKNOLOJ
Salk evre Sosyal Duyarllk
evre Kirlilii Sivil Toplum rgtleri Enerji Tasarrufu Kurumsal Sosyal Sorumluluk Organik Besinler
13
21. YZYILIN YEN HTYACI: DOAYI NSANA KARI KORUMAK
On dokuzuncu yzyla kadar, hi sona ermeyen zorlu grev, insan soyunun ve evresinin doal etkenlere kar korunmasyd. Ama bu yzylda yeni bir ihtiya domutur: Doay insana kar korumak (Peter Drucker)
H
zlem Hesap Sanaktekin Boazii niversitesi retim yesi
zla artan dnya nfusu, hzl endstrileme, plansz kentleme, dk maliyetli enerji retimi abalar, doal kaynaklarn bilinsiz kullanm, nkleer denemeler, tarm ilalar ve birok farkl amala kullanlan kimyasallar... evre kirliliine, ekosistemlerin bozulmasna yol aan insan kaynakl bir sr faktr... Bunlarn doal sonucu olarak kirlenen hava, su ve toprak... nsanolu, ekosistemdeki dier canllarla i ie yaarken, refah uruna, giderek doann dengesini bozmu ve birok geri dn zor evre tahribatna sebep olmutur. Karlalan evre sorunlarnn en nemli kayna hzl nfus artdr ki bu durum hzl nfus artnn gzlendii lkemizde evre sorunlarnn artacann bariz gstergesidir. Etkili ve geni kapsaml nlemler alnmaz ise yaam artlarmzn durmadan bozulmaya devam etmesi kanlmazdr. nlem alnmaya balanmasnn ilk koulu ise phesiz evre bilincinin olumasdr. Aratrma bulgular nda toplumun, evre kirliliinin vard boyuttan korku duyduu sylenebilir. Ancak bu korkular, halen bir kesimde duygu boyutunda hapsolmu, bilincin olumasna katkda bulunmamaktadr. Doa elden gidiyor korkusu yaayan bir grup, ayn zamanda ben ne yapabilirim ki? sorusunu sormay dahi akl etmez durumdadr. evre bilinci olan birey, evre kirliliine kar kendi etkinliini kavrayan, kaynak kullanmnda gelecek nesiller ve tm insanlk iin duyarl bir tutum ierisinde olan sorumlu bireydir. Kadnlarn, belki de oluumun onlara sunduu analk kayglaryla evreye kar ak ara daha duyarl olduklar grlmektedir. Cinsiyetler aras bu fark birok evre meselesinde karmza kmaktadr... Geri dnm, kaynaklarn dikkatli kullanm, doaya zarar vermeyen rnlerin tercihi... (Devam sonraki sayfada)
13 SALIK-EVRE-SOSYAL DUYARLILIK
21. YZYILIN YEN HTYACI: DOAYI NSANA KARI KORUMAK
Geri dnmn yaygnlatrlmam olmas, cam, kt, metalik maddelerin ve evre kirlilii oluturan plastik maddelerin ayrtrlmasnda sorunlarn yaanmasna neden olmaktadr. Trkiye toplumunun yaklak yarsnn geri dnm konusunda pozitif bir tutum sergiliyor olmas yeterli altyap ile verimli bir geri dnm sisteminin toplum tarafndan kolaylkla kabul edilebileceinin de en yaln gstergesi. Srdrlebilir kalknmay, bugnn gerekliliklerini, gelecek kuaklarn kendi ihtiyalarn gidermelerine engel olmadan karlamak eklinde tanmlarsak, Trkiye toplumunun srdrlebilir kalknmaya destek olmaya hazr olduunu vurgulamak elimizdeki verilerle hi de yanl olmaz. Erkeklerin %74, kadnlarn ise %80i kaynaklar kullanma konusunda dikkatli olduunu ifade ediyor. Kresel snmay nlemek iin karbon salmlarnn snrlandrlmasnn byk nem arz ettii bu dnemde Trkiye toplam karbondioksit salmnda ilk sralarda yer alyor. Toplum olarak gerek endstri baznda gerekse bireysel bazda alabileceimiz birok nlem var. Bireysel nlemler almaya toplu tamay daha ok tercih ederek, kullandmz rnler konusunda seici olarak balayabiliriz... Toplum bu konuda da olduka temkinli olduunu vurguluyor. Uygulamada nasl? Bu da baka bir aratrma konusu sanrm... Dnyann herhangi bir yerinde evreye verilen ciddi boyutlardaki zararn herkesin sorunu olduu ve hepimizi tehdit ettiini kabul etmedike, evre konusunda hi bir etkili nlem almamz mmkn deil. Toplumun byk bir ksm bu bilin dzeyine ulam gzkyor. Sra uygulamalar verimli bir ekilde hayat geirmekte!
zlem Hesap Sanaktekin Boazii niversitesi retim yesi
64
65
beni korkutuyor
ayr plere atmak gerekiyor(%)
68
72
54
60
66
59
57
50
Erkek
Kadn
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
Su, hava ve gda kirlilii Trkiye insann korkutuyor. Kadnlar bu konuda erkeklere gre daha duyarl. Kadnlarn %72si, erkeklerin ise %68i su, hava ve evre kirliliinin kendilerini korkuttuunu ifade ediyor. Cam, kat ve organik atklar ayr toplama ve ayr plere atma bilinci gl. zellikle kadnlar bu konuda daha duyarl. AB SES grubu da atklar geri dnme kazandrmaya dier gruplardan daha fazla nem veriyor (%66).
66
vermemesine dikkat ediyorum (%)
68
GDOlu rn tketmekten kanyorum(%)
63
67
59
61
71
64
56
52
Erkek
Kadn
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
67 Su ve elektrik tketiminde dikkatli davranyorum (%)
Kadnlar kullandklar rnlerin doaya zarar vermemesine erkeklerden daha fazla dikkat ediyorlar. Trkiyede insanlar su ve elektrik tketimini de daha dikkatli yapyor. zellikle kadnlar bu konuda daha duyarl. Toplum, GDOlu rnler (genetii deitirilmi organizmalar) tketmekten kanyor. Sosyal stat dtke GDO tketimine kar bilin de azalyor. te yandan organik rnleri sk kullandn syleyenlerin oran %39 olarak tespit ediliyor.
74
80
Erkek
Kadn
69
Nkleer santral kurulabilir (%)
70 Hidroelektrik santralleri kurulabilir (%)
71
daha sorumlu davranmal (%)
38
31
24
71 22
68
Erkek
Kadn
Erkek
Kadn
Erkek
Kadn
lkenin enerji ihtiyacn karlamak iin nkleer santraller kurulmasna erkekler daha scak bakyor. Hidroelektrik santraller kurulmasna ise toplumun %23 olumlu bakarken, bu oran erkekler ve kadnlar arasnda ok farkllamyor. Trkiyede insanlar irketlerin topluma kar daha sorumlu davranmasn istiyor. Bu fikirde olanlar, erkekler arasnda daha yaygn (%71). irketlerin spora ve sanata destek olmas gerektiini dnenlerin oran da %55 olarak tespit ediliyor.
72
73
topluma katk yapyor (%)
(%)
Trk halk yardm kurulularnn topluma byk katkda bulunduunu dnyor. Btn bunlarla birlikte, erkeklerin sadece %37si, kadnlarn da %42si sivil toplum rgtlerinde grev almaya istekli olduunu beyan ediyor.
58
60
37
42
Erkek
Kadn
Erkek
Kadn
Siyaset / 1
Ekonomi Politika Ortadou
14
EKONOMK VE SYASAL GDAT KONUSUNDA TUTUMLAR FARKLI
on yllarda giderek daha da popler hale gelen yaam tarzlar aratrmalar, akademik dnyann toplumu ve deiimi anlama/aklama abasnn nemli aralarndan birisi konumuna ykseldi.
inde yaadmz uygarlk sistemi inanlmaz bir sratle evrilirken deerlerimizin, alglarmzn, kavramlarmzn, duygu ve dnce sistematiimizin bundan nasl etkilendiini tespit etmek akademik bir merak konusu olduu kadar, piyasay tanmlamaya alan ekonomik aktrler iin de bir ilgi nesnesi. Bu bakmdan bir sosyolog iin toplumu anlamaya dnk bir aba, bir pazarlamac asndansa doal olarak tketici davranlarn renmeye ynelik bir aratrma niteliinde. Aratrmak, renmek ve bilmek niversitede merakn odak noktas. Srecin bilinenler zerinden ina
Prof. Dr. Deniz lke Arboan stanbul Bilgi niversitesi Mtevelli Heyeti yesi
edilecekler blm ise kimi zaman ekonomik aktrlerin, kimi zamansa siyasal karar alclarn ilgi alanna giriyor. 21. yzyln sanayi sonras uygarlnn temel referans noktas olan bireylerin tm tercihleri gnmzde artk bir merak konusu. Bu yeni uygarln yeni insanlarnn ne yiyip ne itiinden, ne tr mzik dinlediine, nasl meknlarda yaamay tercih ettiinden, hangi politikalar desteklediine kadar her ey aratrlyor, sorgulanyor. Elimizdeki cevaplar ise bize yeni uygarln yaam tarznn nasl kurgulanmakta olduunun genel erevesini sunuyor. Dnyann hemen her lkesinde olduu gibi Trkiyede de yaplan yaam tarz aratrmalarnn nemli paralarndan birisi siyasal davranlar blm. nsanlarn d politik tercihleri, dnyann kalanyla ilikilerinde lkelerini nasl konumlandrdklarn da gsteriyor. Trkiyede halen siyaset tarihimizdeki en yksek oy oranlarna ulam bir partinin iktidar yaklak 10 yldr devam ediyor. (Devam sonraki sayfada)
14 SYASET / 1
Trkiye siyasal anlamda nasl gidiyor? ieriindeki sorunun cevab, toplumun daha geni bir blm iyiye doru kanaatinde olmakla birlikte, ikiye ayrldn gsteriyor. Henz iyi ya da kt bir kanaati olumam ya da orta halli gidiyor fikrindeki merkezin oran ise %35 seviyesinde. En ktmserler %16lk bir orandalar. Trkiye ekonomik anlamda nasl gidiyor? ieriindeki sorunun cevab, siyasal bakmdan verilen cevaplarn hemen hemen ayns. %34lk bir kitle merkezde ve orta halli bir gidi olduunu dnyor. ok iyi durumda olduunu dnenler ise siyasal nitelikli sorudaki gibi %19 seviyesinde. D politikaya dair sorulan soru Trkiyede bugne kadar yaplan aratrmalardaki temel sorudan, yani AB yeliini istiyor musunuz? sorusundan farkl ve Trkiyenin yeni d politika perspektifindeki arlk noktasn sorguluyor. Trkiyenin Ortadou blgesindeki en gl lke olduunu dnyor musunuz? sorusunun cevab olduka yksek bir oranla yani %50 ile Evet. %35lik kitle yine merkezde kalm ve tam bir kanaat sahibi olmam grntsnde. En karamsar kitle bu konuda %8e dyor. Bir Ortadou Birlii kurulmas lkemiz iin yararl olur mu? sorusunda ise olumlu destek %41e dyor, fikir sahibi olmayan kitle %43e ykseliyor. Bu Trkiye Ortadouda byk bir g olsa bile, onu Ortadoulu bir lke olarak grmek konusunda tereddtlerin varln gsteriyor. Trkiyenin AB hedefinin halen devam etmesi ve bu tr bir Ortadou birliinin ona alternatif olarak alglanmasnn da bu %10luk de bir neden olarak gsterilmesi mmkn. Bulgular, Trkiye halknn ekonomik/politik gelimelere nasl baktnn zet bir gstergesi. Sandktan kan oy oranlar ile de uyumlu bir grnt verdii inancndaym. Son olarak anlk konjonktrel gelimelerin siyaset alannda, yaam tarz aratrmalarnn dier tm unsurlarndan daha fazla etkili olduunu da vurgulamak gerekir. nsanlarn gndelik yaam pratikleri, alkanlklar daha statik bir srecin rndr, oysa siyasetteki yaklam krizlerle ve gndelik olumsuzluklarla daha paralel geliir.
Prof. Dr. Deniz lke Arboan stanbul Bilgi niversitesi Mtevelli Heyeti yesi
Basit bir terr saldrs, politik bir gaf ya da haftalk ekonomik bir knt tm bu alglar hzla dntrebilir. Bu bakmdan bu blmdeki sonularn daha deiken olduunu hatrda tutmakta fayda bulunmaktadr.
14 SYASET / 1
Siyaset / 2
Ordu Demokratik Alm Krte Eitim Din Eitimi Trban
15
YEN ANAYASADAN BEKLENT ETLK VE ADALET
Ergenekon, Balyoz, And vb. davalar siyaset gndeminde arln koruyor. Bir yandan bu davalar nedeniyle tutuklu muvazzaf ve emekli askerler, dier yandan bedelli askerlik, szlemeli erlik vb. gibi dzenlemeler, te yandan Gneydoudaki olaylar, Suriye vb. ile yaanan gerginlik... Btn bunlar ordunun toplumsal gndemimizde nemli bir yer tutmaya devam etmesine yol ayor. Peki, toplum bu konuda ne dnyor? Aratrma bulgularna gre, kamuoyunun %63 ordunun en gvenilir kurum olduuna inanyor; daha byk bir kesim ise (%77) askerlerin bamszlmzn ve toplumsal dzenimizin gvencesi olduunu dnyor. te yandan, yine toplumun ounluu (%54) her konunun zmnn Meclisten getiini ifade ediyor. zetle, kamuoyu, orduya gveniyor, bamszln ve toplumsal dzenin gvencesi sayyor ama siyasetin mutlaka seilmiler ve Meclis eliyle yaplmas gerektiini dnyor. 2012nin en nemli gndem maddelerinden biri olan yeni Anayasa konusunda, toplumun %38i yeni bir anayasann toplumun farkl unsurlarnn barmas iin gerekli olduunu dnyor; bu fikre katlmayanlar ise sadece %9. Yeni anayasadan esas beklentinin ise hukuk nnde eitlik ve adalet duygusunun vurgulanmas olduu tespit ediliyor. Kamuoyunun %53 bu fikre katldn ifade ediyor. te yandan, yeni anayasa tartmalarnda en zor ksm balang blm ve temel ilkeler oluturuyor. Burada kamuoyunun sadece %26s eski anayasada yer alan ve Cumhuriyeti tanmlayan maddelerin yeniden dzenlenmesi, yeni bir Cumhuriyet tanm yaplmas ve sadece %20si farkl etnik gruplarn ismen tannmas fikrine katlyor. Bir baka deyile bu yndeki grlere katlanlar ciddi olarak aznlkta. te yandan grece daha byk bir kesim (%40) yeni anayasada etnik vurgu olmakszn Trkiye Cumhuriyeti vatandal fikrinin yannda olduunu ifade ediyor. (Devam sonraki sayfada)
Tongu oban Ipsos Sosyal Aratrmalar Enstits Genel Mdr
15 SYASET / 2
Toplum yeni bir anayasaya scak bakyor, temel ilkelerde ksmi dzenlemeler yaplabileceini dnyor ama esas olarak eitlik ve adalet duygusunun glendirilmesi gerektiini dnyor. Peki, siyaset seilmiler eliyle yaplacana gre seenler neye gre karar verecek? Aratrma bu konuda da dikkat ekici bulgular ortaya koyuyor. Her eyden nce semenlerin %45i oy verdikleri partilerin seimden seime deiebileceini ifade ediyor. Bir baka deyile, oy verilen parti, sadece ideolojik nedenlerle deil, koullara gre deien tercihlerle belirlenebiliyor. Semenlerin az bir blm, dini cemaat liderinin (%14), arkada evresindeki kiilerin (%14), aile veya akraba evresindeki kiilerin (%21), airet liderinin (%11) veya gvendii baka kiilerin (%19) oy vermede kendilerine yn verdiini ifade ediyor. Buna karlk semenlerin %58i yalnzca kendi dnya grne gre oy verdiini belirtiyor. Bu bulgular, kentleme ve bireyleme eilimiyle aklamak mmkn olabilir. Dier yandan, semenler asndan oy vermede en etkili faktrlerin banda adayn kim olduu geliyor (%57). Semenlerin %45i seim dnemlerinde gazete veya TVlerdeki tartmalar takip ediyor, %43 siyasi ierikli haberleri izliyor, %36s partilerin bror vb. gibi tantm materyallerini inceliyor.
Tongu oban Ipsos Sosyal Aratrmalar Enstits Genel Mdr
zetle, semenlerin nemli bir blm, zellikle seim dnemlerinde partilerin, liderlerin ve adaylarn sylediklerine, yaptklarna ve vaatlerine bakyor, kendi dnya grne uygun olan ve beklentilerine tatmin edici cevaplar reten partilere oy veriyor.
15 SYASET / 2
74
Ordu Trkiyenin en gvenilir kurumudur (%)
75 Her konunun zm meclisten geiyor (%)
72
63
57
59
60
64
68
45
48
55
55
58
2009
2011
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Kamuoyunun %63 ordunun en gvenilir kurum olduuna inanyor. Bu oran 2009 ylndan gnmze d gstermi bulunuyor.Ordunun Trkiyenin en gvenilir kurumu olduuna inanma oran genlerde daha dk. Askerleri ve orduyu bamszlk ve toplumsal dzenin gvencesi olarak grenlerin oran %77 olarak tespit ediliyor. Devlete ve siyasilere gvendiini ifade edenlerin oran ise %34 olarak tespit ediliyor. Toplumun %54 her konunun zmnn meclisten getiine inanyor. Bu oran ileriki yalarda daha da yksek.
15 SYASET / 2
76
Demokratik alm her kesime (%)
Yerel ynetimlerin yetkilerinin artrlmasna olumlu bakyorum (%)

77
Tamamen Uygun
19 18 37 9 16
Tamamen Uygun
19 21 42 9 10
Son yllarda gndemde yer alan bir konu da demokratik alm. Toplumun %37si demokratik almn Trkiyede her kesime yarayacan dnyor. Tam kart grte olanlar ise %25 olarak tespit ediliyor. Yerel ynetimlerin yetkilerinin arttrlmasna toplumun %40 olumlu bakarken, nemli bir kesim bu konuda net bir gr bildirmiyor
15 SYASET / 2
78
79
(%)
(%)
Tamamen Uygun
42 15 22 7 14
14-17 18-24 25-34 35-44 45+
Tamamen Uygun
9 7
56
56
63
58
52
19 11 54
Nfusun %70i niversitelerde isteyen kz rencilerin trban takmasndan rahatsz olmayacan belirtiyor. Kamu kurum ve kurulularnda kadn alanlarn balarn rtmelerine izin verilmesi gerektiini dnenler ise nfusun %57sini oluturuyor. Bu konuda erkekler ve kadnlar arasnda belirgin bir fark yok. Kamu kurumlarnda kadn alanlarn balarn rtmesine izin verilmesi gerektii grnde olanlarn oran 25-34 ya grubunda daha fazla grnyor. Toplumun %54 Krte eitime kar olduunu ifade ediyor. Krte eitimi savunanlar ise toplumun %15i olarak tespit ediliyor.
15 SYASET / 2
80
Yeni anayasada neler olmal? (%)

Farkl etnik gruplarn ismen tannmas
20
Trkiyede yaayan insanlarn %38i toplumun farkl unsurlarnn barmas iin yeni bir anayasann gerekli olduunu dnrken, yeni bir anayasaya ihtiya olmadn dnenlerin oran %18 olarak tespit ediliyor. te yandan toplumun ounluu yeni anayasada hukuk eitlik ve toplumsal adalet duygusunun vurgulanmas gerektiini dnyor. Yeni anayasada farkl etnik gruplarn ismen tannmas fikrine destek oran %20de kalrken, etnik vurgu olmakszn Trkiye Cumhuriyeti vatandal kavramn ne karan bir tanmlamaya verilen destek %40 buluyor.
duygusunun vurgulanmas Eski anayasada yer alan ve Cumhuriyeti tanmlayan maddelerin yeniden dzenlenmesi, yeni, bir Cumhuriyet tanm yaplmas Etnik vurgu olmakszn Trkiye Cumhuriyeti tanmlamalarn yaplmas
53
26
40
15 SYASET / 2
81
Oy verme tutumlar (%)
58 58 45 22
Oy verirken ailemin ve akrabalarmn kirlerinden etkileniyorum
Toplumun oy verme hakkndaki tutumlar incelendiinde, kamuoyunun %45i oy verdii partinin seimden seime deiebileceini ifade etmektedir. ounluk hangi partiye oy vereceini belirlerken bireysel karar aldn ifade ediyor (%58). Adaylarn kim olduu da parti tercihinde ne kyor.
21
19 16
kirleri bana yn veriyor.
lideri bana yn veriyor.
14 11
bykleri bana yn veriyor.
15 SYASET / 2
82
Oy verme kararnda bilgi kaynaklar (%)
Toplumun %45i seim dneminde gazete ve TV tartmalarn takip ederken, parti brorlerini incelediini syleyenlerin oran %37 olarak tespit ediliyor.
45
Seim dnemlerinde gazete yazlar veya televizyon
Siyasi partiler ve adaylarla ilgili kir sahibi olmak iin medyada kan haberleri takip ediyorum.
44
partilerin programlarn incelerim
39
malzemelerini incelerim.
37
15 SYASET / 2
Din
Geleneksel Deerler Kiisel nanlar Namaz Oru Barts Din Eitimi
16
DN VE SEKLERZM
iyaseti ve dini kurumsal olarak birbirinden ayrtrmak ve dini kamusaln ve siyasetin alanndan kartarak zel alanda bireysel inan ile snrlandrma arzusu seklerleme srecinin tanmlayc zelliidir. Ancak gerek Trkiyede gerekse dnyann bir ok yerinde, siyasallaan dinin gittike artan grnrl bize siyasetin, ekonominin, bilimin bireysel inan ve imandan arndrlmas giriiminin baarsz kaldn gsteriyor. Tm dnyada olduu gibi, slamc siyaset de modern toplumsal olgularn dinin prensipleri nda nasl yeniden dzenlenmesi gerektii konusundaki grlerini dile getiriyor. Hi bir siyasi hareketin modern dnyadaki olgulara duyarsz kalamad gibi slam da, seklerizmin bireysel iman alan olarak adlandrd bir alana hapsedilmeye tepki veriyor ve kamusal alanda kendisinin de sz yetkisi olduunu dillendiriyor. Trkiyede dinin geri dndne ve toplumsal, kltrel ve siyasi birok konuyu ekillendirmeye baladna ilikin yaygn sekler kaygnn gerisinde yatan ey din ve kamusal alan birbirinden ayrmaya ynelik bu seklerleme srecinin kurumsallamasdr. slamn kamusal alandaki toplumsal olgulara tepkiler vermesi sonucu oluan geri dnne ilikin kaygy anlamak iin modern Trkiye kimliinin nasl slamdan uzaklatrlmas sayesinde kurulduunu ve slamn modern ve sekler kimliin kurucu dars ilevini yerine getirdiini hatrlamalyz. Cumhuriyetin kurulma srecinden itibaren gittike marjinalletirilen slam, medeni Trk ulusal benliinin adeta olumsuz etkisi olarak kurguland. Ancak bu dlama btnsel olarak baarya ulaamayacak bir sre olduundan, dlanm olan her zaman izini ve varln, modern Trkiye kimliinin iinde srdrd. Dlanm olan tamamen silmenin veya yok etmenin imknszl, bugn kendisine dinin geri dn kaygs olarak ifade buldu. (Devam sonraki sayfada)
Prof. Dr. Meyda Yeenolu stanbul Bilgi niversitesi
16 DN
DN VE SEKLERZM
Yeni bir sekler toplumsal dzen yaratmak arzusunu tayan elitler kamusal alann nasl bir grnt edinecei konusuna ok byk nem atfettiler. Bu nemin kendisini en net tezahr ettii yerlerden birisi rtnme pratiinin kamusal alandan kalkmas oldu. Atfedilen bu neme mtenasip olarak siyasi slam da son yllarda bartsnn grnrlk kazanamamasna bir o kadar deer verdi ve sekler elitin kamusal alandan slamn izlerini silmesini yerinden oynatmak abasnn bir paras olarak kadnn kamusal alanda rtl bir biimde grnr olmas byk nem kazand. Barts yalnzca slama inananlarn var olduunu gstermenin deil, ayn zamanda slamn rehberlik ettii bir yaam biiminin de varln srdrdnn en temel sembollerinden birisi haline geldi. O halde slam, seklerleme tezinin bir trl kabul etmek istemedii gibi, yalnzca bireysel bir iman ve inan meselesi deil, bireylerin yaam biimlerine, rf ve adetlerine rehberlik eden bir dizi kolektif toplumsal ve kltrel prensipler dizgesi olma ilevini de yerine getirmektedir. slamn kamusal alanda kendini var klma stratejisi, inan biimleri ile kltrel kimliklerin ve yaam biimlerinin birbirinden kolayca ayrlamamas olgusu ona siyasi olma niteliinin yaktrlmasndaki temel etmendir. Bu aratrma sonularnn da gsterdii gibi, bartsnn slamn emri olduu iin mi, yoksa kltrel kimliin bir paras olarak m kullanld konusu belirsiz kalmaktadr. Bu belirsizlik, dinin ne basite kiisel bir iman ne de basite kltrel ve siyasi bir olgu olmamasndan kaynaklanmaktadr. Dini inancm hayatmdaki birok eye yn veriyor (dinin yalnzca bir iman meselesi olarak bireysel bir alana hapsedilip hapsedilmediini anlamamza ynelik bir soru) sorusuna verilen arlkl olumlu yant ile Darya karken banz rter misiniz ve nasl rtersiniz? (kamusal alanda dini inancn gstergelerinin sorusuna yar yarya verilen earpla-tlbentle ve hi rtmem) sorularna verilen yantlar arasndaki eit dalm bize kltrel ve dinsel pratiklerin birbirlerinden hi de yle kolayca ayrlamayacan, nerede kltrn balayp, nerde dinin bittiinin snrlarnn birbirinden cetvelle ayrlrcasna izilemeyeceini gsteriyor.
Prof. Dr. Meyda Yeenolu stanbul Bilgi niversitesi
16 DN
83
Dini inanlarm hayatma yn veriyor (%)
84
Allaha olan inancm bana huzur veriyor (%)
64
70
62
65
69
68
66
82
87
81
82
86
86
84
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Aratrmaya gre, dini inanlarnn hayatlarna yn verdiini syleyenler ounlukta. Bu fikirde olanlarn oran %66 olarak tespit ediliyor. Kadnlarda bu oran %70e kyor. te yandan gen nfusta bu oran nispeten daha dk. Trkiyede yaayanlarn %84 Allaha olan inancnn kendilerine huzur verdiini sylyor. Kadnlarda bu oran %87 olarak tespit ediliyor.
16 DN
85
Dinin gereklerini yerine getiririm (%)
86
(%)
67
75
64
66
73
71
73
37 11 21
30
40
56
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Trkiye
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Trkiyedeki insanlarn %71i dinin gereklerini yerine getirdiini ifade ediyor.Kadnlarda bu oran erkeklere kyasla daha yksek. Ayrca 25 ya ve zeri nfusta da bu oran daha yksek grnyor. Kadnlarn %37si evde ban hep rttn belirtiyor. Bu oran gen nfusta daha dkken ileri yalarda %56ya ulayor.
16 DN
87
(%)
88
Tamamen Uygun
32 14 25 9 37 41 48 50 48
60 26
61 42
67
74
Trkiye
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
21
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Kadnlarn %60 dar karken ban rtyor. 18-24 ya arasnda ban rtme oran ise %42. Erkeklerin %46s evlenecei kiinin veya einin bann rtl olmasna nem veriyor. leri yalardaki erkekler evlenecei veya evli olduu kadnn bann rtl olmasna daha fazla nem veriyor.
16 DN
Kadn
Kadn-Erkek Eitlii Kariyer Barts iddet
17
KADIN OLMAK ZOR
Aye Arman Hrriyet Gazetesi
Kadn olmak zor. Dnyann her yerinde. Trkiyede daha da zor. Bu cmleyi de laf olsun, torba dolsun diye yazmyorum. Bu kitapta ismi olan bir sr erkein de bu gerein tam anlamyla farknda olabildiini sanmyorum. Kadn ok kimlikli Anne, e, sevgili, a, hizmeti, bakc ve ii 32 ksm tekmili birden. Kadnsanz siz beklenensiniz. Srekli bir ey yapmanz beklenir. Ve tabii sizin performansnz deerlendirecek olan da erkekler. ounlukla da iddetle dllendirilirsiniz. Kadna kar ilenen iddet sular konusunda o kadar hzla ilerliyor ki iler, akl alacak gibi deil. Mesleimiz icab, her Allahn gn, kadnlara kar uygulanan iddet eitlerinin haberlerini yapmaktan, okumaktan, deerlendirmekten, yorumlamaktan bize gna geldi Hi de azalacak gibi durmuyor. Yllar ilerledike de artyor, eksilmiyor Aratrma verilerine gre, u veya bu sebeple (gerektii zaman) kadnlara tokat atabileceini dnen erkeklerin oran %20. (Devam sonraki sayfada)
17 KADIN
KADIN OLMAK ZOR
Aye Arman Hrriyet Gazetesi

Bu ne demek? Bu lkede yaayan her be erkekten biri, sokakta yrrken yanndaki kadnn suratna, tokat patlatabilir. Zaten gazetelerde, haberlerde bol bol fotoraflarn gryorsunuz. Vahim bir durum evet. Ama daha da vahim bir ey var. u veya bu sebeple kadnlara tokat atlmasn normal kabul eden kadnlarn oran da %18. Bu ne demek? Kadn olmak zor ama kadnlarn da renecei ok ey var demek. Dayak atlmasn normal kabul eden bir kadnn, gerekli gereksiz dayak yemesinden daha normal bir sonu olabilir mi? Peki una ne dersiniz? Erkeklerin neredeyse %70i (%69u), kadnlarn almas iin kocalarndan izin almalar gerektii dnyor. Yani bu lkenin geldii ekonomik seviyeyi dnn, modernleme seviyesini dnn, hayat artlarnn zorluunu, arln dnn ve bu artlarda adamlarn %70i Karm benim iznim olmadan alamaz! diyor. Bedeli ne olursa olsun. Ya da daha vahim bir sonu: Ancak benim iin alrsa alabilir Vahim bir durum evet. Ackl bir durum evet. Ama daha ackl olan bir ey var. Ne yazk ki, kadnlarn da neredeyse %60 (%57) erkeklerle ayn ekilde dnyor. Kocasnn izni olmadan alamayacana, almamas gerektiine inanyor. te byle bir lkede yayoruz. Gereimiz bu. Alamak neye yarar bilmiyorum. Ama deitirebilmek iin elimizden geleni yapmamzn art olduuna inanyorum.
17 KADIN
89
(%)
90
62
70
64
63
67
67
67
53
46
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
Aratrma kadnlarla ilgili kimi tutum ve davranlar hakknda ok arpc bulgular ortaya koyuyor. rnein, kadnlara gerektiinde tokat atlabilecei grne kadnlarn %70i, erkeklerin ise %62si kar olduunu sylyor. Gen nfusta kadnlara gerektiinde tokat atlabilecei grne kar kanlarn oran daha dk. Eimi sokakta kar cinsten biriyle grrsem sert tepki veririm diyen erkeklerin oran kadnlardan daha fazla. Erkeklerin %53, kadnlarn ise %46s bu fikirde olduunu sylyor.
17 KADIN
91
(%)
92 Gelecekte kadnlarn hayatnda kariyer bugnknden daha n plana kacak (%)
59
75
65
69
66
65
67
64
75
71
71
69
69
68
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Kadnlarn i yaamnda daha aktif olmasn destekleyen erkeklerin oran %59 iken, kadnlarda bu oran %75e kyor. 18-24 ya grubundakiler, bu fikre katlm orannn en yksek olduu ya grubu. Gelecekte kadnn hayatnda, kariyerin bugnknden daha n plana kaca inanc kadnlar arasnda daha yaygn. Bu fikre katlm oran kadnlarda %75, erkeklerde ise %64 olarak tespit ediliyor. Genlerde de bu fikri savunanlarn oran daha yksek. Yine AB SES grubundakilerin %76s ayn fikirde olduunu sylyor.
17 KADIN
93
(%)
94
69
57
47
62
66
72
30
56
47
47
43
43
42
Erkek
Kadn
AB
C1
C2
DE
Erkek
Kadn
14-17
18-24
25-34
35-44
45+
Erkeklerin %69u kadnn almas iin erkein rzas gerekir diyor. Bu oran kadnlarda da %57 olarak tespit ediliyor. AB SES grubunda bu fikre katlm %47de kalrken, DE SES grubundakilerin %72si bu fikri savunuyor. Erkeklerin de ev ii yapmasn gerektiini dnen kadnlarn oran %56 iken, erkeklerde bu fikre katlanlarn oran sadece %30. Bu fikir genlerde daha yksek oranda destek buluyor.
17 KADIN

Turkiyeyi Anlama Kilavuzu EKitap

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Turkiyeyi Anlama Kilavuzu EKitap

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

indekiler

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 2

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 4

ARATIRMA LE LGL DAHA GEN BLG N:

Ahu endilmen ve Evren Doan ahu.sendilmen@ipsos.com evren.doganc@ipsos.com

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 5

YAZILARIYLA KATKIDA BULUNANLAR

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 6

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 7

KMELER NASIL ANLAILMALI?

KME SMLER NASIL OLUUR ?

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 9

TRKYE DEK BE TEMEL KME

% 35,5 % 21,8 % 15,9 % 13,5 % 13,3

Geleneksel Milliyetiler Geleneksel Orta Snf

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 10

YEN MUHAFAZAKARLAR (%35,5)

GELENEKSEL ORTA SINIF (%21,8)

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 11

GELENEKSEL MLLYETLER (%15,9)

TEPKL MODERNLER (%13,5)

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 12

TUTUNAMAYAN YOKSULLAR (%13,3)

KMELER ZAMANLA NASIL DEYOR?

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 13

Gl ve Zayf Tutumlar, Eilimler

ANALZ NASIL YAPILIYOR?

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 15

03 GL VE ZAYIF TUTUMLAR, ELMLER

%79 %76 %71 %70 %69

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 16

03 GL VE ZAYIF TUTUMLAR, ELMLER

EN ZAYIF TUTUMLAR NELER ?

%12 %18 %24 %28 %34

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 17

03 GL VE ZAYIF TUTUMLAR, ELMLER

Kahverengi/Siyah Ela/Bal Rengi

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 20

Ten Rengi (%)

Siyah /Koyu Kahve Kumral / Ak Kahve Sar Kzl

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 21

Sakal Byk (%)

18-24 25-34 36-44 45+

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 22

Erkek Ayakkab Numaras (%)

Kadn Ayakkab Numaras (%)

Boy (Erkek) (%)

Boy (Kadn) (%)

Trkiye 14-19 19-25 26-35 36-45 46+

Trkiye 14-19 19-25 26-35 36-45 46+ 6

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 23

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 24

Ev Sahiplii Metrekare Istma Sistemi Zemin Aydnlatma Tuvalet Telefon/nternet Sahiplii

Oda Says (%)

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 26

41 23 Kat yaktl soba 17 Kombi

Kat yaktl soba

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 27

Zemin Malzemesi (%)

Laminat Parke Ah Mermer-Fayans-Seramik

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 28

Avize plak Ampul Basit Sarkt 20 36

Alaturka Alafranga Alaturka + Alafranga 25

TRKYEY ANLAMA KILAVUZU - 29