Kaynak : edebiyatogretmeni.net www.meb-tr.com http://egitimhanesi.wordpress.

com

EKLER I ekim Ekleri . I I sim ekim ekleri 1. oul ekler. 2. Hal ekleri 3. yelik ekleri 4. lgi eki 5. Ek eylem ekleri A) SM EKM EKLER: 1 Fiil ekim ekleri 1.Zaman ekleri 2.Dilek ekleri 3.ahs ekleri .

. I Yapm Ekleri 1. simden isim yapm ekler. 2. simden fiil yapm ekleri 3. Fiilden isim yapm ekleri 4. Fiilden fiil yapm ekleri

1) okluk Eki: simlerin say bakmndan okluunu bildirirler. *elmalar,ocuklar ,renciler.

2)Hal Ekleri:- i,-e,-den,-de ekleridir.

*Kitab ver (belirtme hali) *Yola bak (Ynelme hali) *Evden geliyorum (kma hali) *Sende kald (Bulunma hali) *Sradan insanlarla iim olmaz.(Sfat yapmtr ve bu yzden yapm eki olmutur) *Bunlar gzde ocuklardr.(Sfat yapmtr ve bu yzden yapm eki olmutur) *Sudan sebeplerle yanma gelme (Sfat yapmtr ve bu yzden yapm eki olmutur)

3)yelik ekleri: Eklendii isimlerin kime ait olduunu ifade eder.

*Kitabm,kitabn, kitab, kitabmz, kitabnz, kitaplar iyelik eklerini, ismin bana benim, onun, bizim, sizin, onlarn zamirlerini getirerek bulabiliriz.

4) lgi ekleri (Tamlama Ekleri) :"n, in, un, n" biimindedir.Belirtili isim tamlamas kurar.

*kapnn

kolu , mdrn odas

5)Eitlik Eki : "-ca,--ce" biimindedir.

*Sence bu doru mu? *ocuka davranma

6)Ek eylem Ekleri :sim soylu szckler yklem yapma greviyle kullanlan eklerdir.

iyiy-im, iyisin, iyidir, iyiy-iz, iyisiniz, iyidirler

B)FL EKM EKLER

1)Zaman ekleri (Bildirme Kipleri) :Fiillerde hareketin yapld zaman bildirir.

*gelmi (Duyulan gemi zaman) *okudu (grlen gemi zaman) *gidiyor (imdi gemi zaman ) *yatacak (Gelecek gemi zaman) *imdi gelir (Geni gemi zaman)

2)Dilek kipleri:

*Gidersem gelmem (Dilekart kipi) *Biraz daha oturaym (istek kipi) *Ders alalm (istek eki) *Artk gitmeliy-im (Gereklilik kipi) *Bunlar da okusun (Emir eki) *Dar kn (Emir eki)

3)ahs Ekleri: Fiillerde kip eklerinden sonra gelerek hareketi kimin yaptn ifade eder. Geliyorum, almalsn, yaptokusakk , zlrz koacaksnz yrdler

YAPIM EKLER :sim ya da fiil kk veya gvdelerine gelerek onlardan baka isim ya da fiil treten eklerdir. Yapm ekleri eklendii szcn anlamn da trn de deitirir. Her zaman ekim eklerinden nce gelir. Yapm eki alm bir szce tremi szck ya da gvde denir.Eer szck yapm eki almsa basit yapldr szck ekim eki olsa da basittir

1)simden sim Yapm Ekleri :

*Lk: kmrlk, gzlk , kulaklk *l: ehirli , paral , aal , bal *sz: susuz, parasz, evsiz, *c: gzc, sanat, yolcu, simiti, *ce: Trke ngilizce *da:ada, arkada, yolda *nc: nc beinci *ms:acms ekimsi *cil:etcil bencil insancl *n: sarn *sal: kumsal kadnsal *t: yat *caz: kzcaz ocukcaz *ck:az--ck kkck

*t: horult cvlt

2)simden Fiil Yapan Ekler :sim kklerine veya gvdelerine gelerek onlardan fiil tretir.

*la :su-la, ta-la, uur-la *al: ok-al, az-al, dar-al *l: doru-l, sivri-l *a: kan-a, ya-a, tr-e, bo-a *ar: ya-ar, mor-ar, sar-ar *da: fsl-da, horul-dagrl-de *at: yn-et, gz-et *k: ge-ik, bir-ik *msa: az-msa, benim-se,k(k)-mse --kr:fkr, haykr --lan:evlen, rahatla --la:akala, derle, ocukla --sa:susa, garipse nemse

3)Fiilden sim Yapan Ekler:Fiil kk veya gvdelerine gelerek isim yapan eklere denir.

--ca:dnce, elence --ocakecek: giyecek, yokocak, aocak --ak:yatak, kaak, durak,

--ga:blge, bilge, sprge, --gan:alkan, unutkan, kaygan --g:sevgi, alg, ask --g:bilgi, dalg, balang --gn:yorgun, bilgin, bezgin, bitgin --,--i:yaz, l, yap, at, koku, dou --cici:yapc, grc, alc, satc, --kik:kesik, ak, gk, --mim:saym, seim, lm, lm --nin:yn, akn, ttn, ekin, --n:gln, sevin --nt:kesinti, knt, dknt, --r-er:gelir, gider, okur, --:oturu, yry-, --t:geit, yakt, lt, --ma:glmeyi severim , konumay bil. --mak:gelmek, gitmek --t:belirti, kzart,

Fiilden Fiil Yapan Ekler:Fiil soylu kelimelerden yeniden fiil yapan eklere denir.

--dr:gldr, yaptr, kotur, --ala:kovala, silkele,

--er:gider, kar, --imsa:glmse, anmsa, --n:gezin, grn, sevin, tan, --r:kar, batr, iir, --:gr, uu, gl, --t:uzat, sapt, korkut, t, --:sevil, krl, satl

BRLEK SZCK

ki szcn bir araya gelerek yeni bir kavram karlamak zere birleip kalplamasyla oluan szcklerdir. Birleik szckler deiik ekillerde oluur. Bazlar isim tamlamalarnn kaynamasyla , bazlarnn da sfat tamlamalarnn kaynamasyla oluur. Birleik szckleri u ekilde sfatlandrlr

A)ANLAMSAL KURULULARINA GRE BRLEK SZCKLER

1)Her iki szck de gerek anlamn yitirebilir. *Saksdaki hanmeli mi? *Kuburnu ier misin? *Biraz da imambayld alr msn? *Seni tahtakurusu srm.

2)Szcklerden yalnz biri anlamn yitirmi olabilir. *u yeryznde ne insanlar var. *Eskiehir e gittin mi?

Not:Szckler birleirken szcklerden bir dahi gerek anlamn yitirirse birleik szck bitiik yazlr.

3)Her iki szck de gerek anlamn koruyabilir:

*Kuzeybat ya gideceksin. *Bu ayakkab ne kadar?

B)BMSEL KURULULARI (YAPILILARI) BAKIMINDAN BRLEK SZCKLER

1.sim Tamlamas Yoluyla:

*Yzba seni aryor. *Batk denizalt karld. *Balayna nereye gidecekler? *Saksdaki aslanaz m?

2)Sfat Tamlamas Yoluyla:

*Askerliini Krkkale de yapm. *Sen ne kadar akgz birisin? *Sivrisinek bataklklarda ok olur. *Acgl e hangi yoldan gidebilirim?

3)yelik Ekinin Kaynatrmas Yoluyla:

*rencileri babo brakmamak lazm. *O baryank bir annedir. *Bunlar stbozuk insanlardr.

4)ki ekimli Fiilin Kaynamas Yoluyla:

*Sen ne kadar vurdumduymaz bir insansn. *Bu ekyat eskimi *Dedikodu yapanlar sevmem. *Uyurgezerlik bir hastalktr. *Gelgitin dier ad ne?

EKLERLE LGL GENEL UYARILAR

1)-i 1.tekil kii ekiyle,bu eke benzeyen dier ekler kartrlmamaldr.

*Evi yand. (3.t.k.iyelik eki) *Evi yakt. (smin i hali) *Bu yap Osmanllardan kalmadr. (Fiilden isim y.eki)

2)ekim ekleri eklendii szcn anlamn deitirmez.Fakat isim ekim eklerinden olan -de ve den hal ekleri eer sfat olarak kullanlrsa yani sfat yapmnda grev alrsa o zaman ismin anlamn deitirir ve yapm eki olur.

*Okuldan geliyorum. (kma durum eki) *Senin gibi bir candan arkadam yok. (Sfat yapt iin yapm ekidir.)S *Yalandan bir kavga kardlar. (Sfat yapt iin yapm ekidir) *Sradan insanlarla iim olmaz. *Sende bir eylerim kald.(Bulunma durum eki) *Bunlar,gzde rencilerdir.(Sfat yapt iin yapm ekidir)

3)1.Tekil kii eki olan -m ile bu eke ekilce benzeyen dier ekler birbiri ile kartrlmamaldr.

*Seimi kim kazand? (F.i.yapm eki) *Bir dilim ekmek verir misin? (F.i.y.eki) *Bu iten dilim ok yand. (1.t.k.i.eki) *Sana sam sprge ettim. *Ama ben daha ok km. (Ek-fiil) *O benim kalemim. (Tamlayan durum eki) *Beni brakp gitme km. (1.k.i.eki)

4)2. kii iyelik eki olan -n ile buna ekilce benzeyen dier ekler kartrlmamaldr.

*Akln neredeydi? (2.t.kii iyelik eki) *Bu yl ekin ekmeyeceiz. (F.i.y.e.) *Buraya gelin. (2..kii emir eki) *Yurdun sorular bitmiyor. (lgi eki) *Turistler,bu yl Trkiyeye akn edecek. (F.i.y.e.)

5)sim-fiil eki olan -ma,-me ile f.f. yapan olumsuzluk eki kartrlmamaldr.

*Yrmeyi severim.(sim-fiil) *Onunla biraz konumay dene.(sim-fiil) *Artk benimle konuma.(F.f.yapan olumsuzluk eki) *Peimden gelme.(F.f. yapan olumsuzluk eki)

6) L fiilden fiil yapm ekiyle L isimden fiil yapm eki birbirine kartrlmamaldr.

*Artk gnler ksald.(.f.y.e.) *Bardak krld.(F.f.y.e.)

7) filden fiil yapm ekiyle (itelik eki), fiilden isim yapm eki (isim-fiil) birbiriyle kartrlmamaldr.

*Hep birlikte gltler.(F.f.y.e.) (itelik eki) *Baklarn beni heyecanlandryor.(F.i.y.e.) (isim-fiil) *Bu gl,bu bak hi unutmam.(F.i.y.e.) (isim-fiil) *Bir sre ylece baktk.(F.f.y.e.) (itelik eki)

:Karlkl ya da birlikte yaplma anlam veriyorsa f.f. yani itelik eki dir.

8)simden isim yapm eki olan -c ile fiilden isim yapm eki ici birbiriyle kartrlmamaldr.

*Yolcu var m?(i.i.y.e.) *Kalc bir iin yok mu?(f.i.y.e.)

9)Fiilden isim yapm eki olan -sal ile isimden isim yapm eki olan -sal birbiriyle kartrlmamaldr.

*Kumsal (i.i.y.e.) *Evren-sel (i.i.y.e.)

*Gr-sel (f.i.y.e.) *iit-sel (f.i.y.e.)

10)simden fiil yapan -imse ile F.F.yapan -imse kartrlmamaldr.

*Ben-imse (i.f) *z-mse (i.f)

*Gl-mse (f.f) *An-msa (f.f)

11)Trkede nce yapm eki sonra ekim eki gelir.

*Kork-u-yor-um

*talklar

Bunun istisnalar da olabilir. *Annemsiz gitmem.

12)Bir szck birden ok yapm eki alabilir.

*Gzclk, korkulu, dalgal, ksz, rtl