T.

C CUMHURYET NVERSTES KMYA MHENDSL

BTADEN 1,3 RETM

2008134021 GZEM BAL

DERS SORUMLUSU : NSAL AIKEL

MAYIS 2012

TEEKKR

Bu almann konusunu belirleyen ve almalarm srasnda benden ilgi ve desteini esirgemeyen ok deerli hocam Yrd. Do. Dr. nsal AIKELe sonsuz teekkrlerimi sunarm

Urunun Tanm

Butadien, molekul yapsnda iki adet cifte ba bulunan dort karbonlu bir diolefinik hidrokarbon turu olup iki tane izomeri vardr. Bunlardan cifte balarn pe pee yer ald butadien-1,2 (CH2=C=CH-CH3) izomerinin ticari bir onemi yoktur. Konjuge bir diolefin (veya ksaca dien) olan, yani cifte balar ile tek ban sra ile yer ald butadien 1,3 ise petrokimya sanayinin temel balangc urunlerinden biri olup balca fiziksel ozellikleri aada ozetlenmitir.

Butadien 1,3un fiziksel ozellikleri Formulu Molekul arl Kaynama nokta Donma noktas Kritik scakl Kritik basnc Kritik younluu Younluu(20 0C de) Doal hali Rengi CH2=CH-CH=CH2 54,09 -4,41 0C -108,9 0C 152 42,7 atm 0,245 g/ml 0,6211 g/ml Gaz Renksiz

Kullanm Alanlar Kimyasal yapsnda icerdii iki adet cifte badan oturu cok reaktif bir madde olan butadien-1,3 Diela-Alder kondensasyonu Polimerizasyon ve Kopolimerizasyon Siklizasyon Oksidasyon Katlma ve Substutasyon Reaksiyonlarn kolaylkla verebilme ozelliine sahip ise de butadien-1,3un en yaygn kullanm alan polimerizasyon ve kopolimerizasyon turevlerinin uretimidir. Dunya genelinde butadien-1,3un yarsna yakn bir bolumu bir butadien-stren kopolimeri olan Stren-Butadien Kaucuu (SBR) ve yaklak 1/5 i de butadien polimeri olan Polibutadien Kaucuu uretiminde kullanlmaktadr. Bu iki butadien turevinin hemen hemen tumune yakn bir bolumu otomotiv sanayinde tekerlek lastii yapmnda kullanlmaktadr. Butadienin yaklak %10unu tuketen Polikloropren (Neopren) ile nitril kaucuklar genellikle tekerlek lastii dndaki ozel kaucuk urunlerinin yapmnda kullanlmaktadrlar. Neoprenin suya, sya, yaa ve anmaya kar dayankllnn yan sra duuk scaklkta mustesna bir esneklie sahip olmas bu iki kaucuk turunun bata otomotiv sanayi olmak uzere endustriyel kaylarn, hortumlarn ve contalarn yarsnda geni kullanm alan bulmalarna yol acmaktadr.

Stiren-Butadien lateksi ile Akrilonitril, Butadien-Stiren (ABS) recinesi uretimi butadienin dier onemli kullanm alanlardr. Stiren-butadien lateksi counlukla hal tabanlarnn yapsnda ve kat kaplanmasnda kullanlrken ABS recinesi darbeye ve sya kar dayankl olma ozelliinden oturu sert borularn ve dayankl araba ve alet parcalarnn yaplmasnda kullanlmaktadr. Butadienin yaklak %12sinin kullanld adiponitril uretimi ise butadienin kaucuk ve elastomer esasl olmayan en buyuk kullanm alandr. Adiponitrilin hidrojenasyonu ile elde edilen hegzametilen diamin, naylon-66 uretiminde kullanlmaktadr. Goruluyor ki, butadien-1,3 un cok buyuk bir bolumu otomotiv sanayi icin kullanlmakta olup butadien talebi sk bir ekilde otomotiv sanayinin ekonomik durumuna baldr. . retim Yntemi Teknoloji

Btadien retimi, btadien kayna olan C4 karmnn retilmesi ve C4 karmndan btadienin artlmas olmak zere iki kademede gerekletirilmektedir. Her iki kademe iin uygulanan balca yntemler aada verilmektedir: C4 Karmnn retim yntemleri Hidrokarbonlarn ssal paralanmas; Btann katalitik dehidrojenasyonu, Btilenlerin katalitik dehidrojenasyonu, Btilenlerin katalitik oksi-dehidrojenasyonu olmak zere gerekleir.

C4 Karsmndan btadienin artlmas yntemleri Shell-Asetonitril Prosesi Nippon Zeon-DMF Prosesi BASF-NMP Prosesi Union Carbide-DMAC Prosesi

1- C4 KARIIMININ URETM YONTEMLER Butadienin yan sra balca butan butilenlerden (butil-1-en ve butil2-en) oluan C4 karmnn uretimi gunumuzde tumuyle hidrokarbonlara dayal olarak yaplmaktadr. Girdi olarak kullanlan hidrokarbon turlerine gore uygulanan C4 karm uretim yontemleri unlardr: Hidrokarbonlarn Issal Parcalanmas; Kullanld bu yontemin temel amac etilen uretimi olu C4 karm etilenin bir yan urunu olarak elde etmektir. Issal parcalama yonteminde girdi olarak kullanlan hidrokarbon turunun molekul arl arttkca etilen veriminin tersine C4 karmnn ve icerdii butadienin verimi de artmaktadr.C4 karmnn miktar hammadde faktorunun yan sra parcalama tesisinin kapasite kullanm oran ve parcalama severitesi gibi faktorlere de baldr ve genellikle bu faktorler butadien uretiminden ziyade etilen uretimine gore optimize edildii icin

butadienin bu yontemle uretimi her zaman butadien talebi ile bir denge oluturmamaktadr. C4 karm butadien ihtiyacn tumuyle karlayamad icin C4 karmnn bir bolumu de aadaki yontemlerle uretilmektedir Btadien Artma Yntemleri Issal paralama ve dehidrojenasyon yntemleriyle elde edilen C4 karmlar genellikle % 4555 orannda btadien iermektedir. C4 karmnn dier bileenleri balca btan ve btilenler ile az miktarda asetilenler (vinil asetilen, metil asetilen, etil asetilen ve dimetil asetilen), karbonil bileikleri (aldehitler ve ketonlar) ile dier oksijenli bileikler ve daha ar hidrokarbonlardr. Btadien trevlerinin retimi iin kullanlan btadienin en az % 99 saflkta olmas ve zellikle asetilenler, karbonil bileikleri ve dier oksijenli bileiklerden arndrlmas gerekmektedir. nk bu bileikler btadienin polimerizasyonunu engelledikleri gibi polimerizasyon katalizrlerini de aktive etmekte ve ar katalizr kullanmna neden olmaktadr. Ayrca son derece reaktif ve dengesiz yapya sahip olan asetilenler proses ekipmanlarnda birikerek iddetli patlamalara yol amaktadr. C4 karm iinde yer alan bileenlerden bazlarnn kaynama noktalar btadienin kaynama noktasna ok yakn olduundan btadienin dorudan doruya allagelmi fraksiyonlu destilasyonla ayrlmas pratik olarak mmkn deildir. Bu nedenle btadienin artlmas iin ekstraksiyon veya daha yaygn olarak ekstraktif destilasyon yntemleri uygulanmaktadr. Btadienin C4 karmndan arndrlmas amacyla ekstraksiyon veya ekstraktif destilasyon ilemlerinde kullanlan solventlere gre eitli prosesler gelitirilmi olup en yaygn olarak kullanlan solventler unlardr: Asetonitril Bakr Amonyum Asetat zeltisi (CAA) Dimetil Asetamid (DMAC) Furfural

 Beta-Metoksi Propionitril (MOPN) n-Metil Pirolidon (NMP) Dimetil Formamid (DMF) Bu solventlerden bakr amonyum asetat zeltisi kullanlan CAA prosesi ekstraktif destilasyon olmayan tek prosestir. II. Dnya Sava srasnda dehidrojenasyon yntemiyle elde edilen C4 karmndan btadienin artlmas iin uygulanan bu proses, gnmzde tmyle terk edilmi bulunmaktadr. Bakr amonyum asetat btadien ile bir kompleks oluturarak btadienin selektif absorbsiyon yntemiyle ayrlmasn salamaktr. Btadienin ekstraktif destilasyonla artlmas yntemlerinde kullanlan yksek kaynama noktal solvent C4 karm, iindeki komponentlerin relatif uuculuklarn deitirmek suretiyle btadienin ayrlmasn kolaylatrmaktadr. Bu zelliin yan sra iyi bir solventin sya kar dayankl olmas, zgl ss ile buharlama ssnn ve viskozitesi dk olmas, toksik etkisi ile korozyon etkisinin az olmas ve karm iindeki komponentlerle reaksiyona girmemesi gibi zelliklere de sahip olmas istenmektedir. Ayrca makul bir solvent/C4 karm orannn kullanlabilmesi iin karmdaki tm komponentlerin solvent iinde yeterli lde znebilmesi gerekmektedir. Solventin kaynama noktasnn karm iindeki komponentlerin kaynama noktalarndan daha yksek olmas gerekmekle beraber, btadienin polimerizasyonuna yol aacak kadar yksek olmamas gerekmektedir. Ekstraktif destilasyon prosesleri genellikle iki blmden olumaktadr. Birinci blm, solvent iinde daha az znen komponentlerin solventten ayrld bir veya iki kademeli ekstraktif destilasyon blm, ikinci blm ise metil asetilen uzaklatrma kolonu ile btadien saflatrma kolonunu ieren geleneksel destilasyon blmdr.Ekstraktif destilasyonla btadien artma yntemi olarak gnmzde yaygn olarak kullanlan

Nippon Zeon irketinin DMF prosesi ve Basf irketinin NMP Prosesi aada zetlenmektedir: SHELL-Asetonitril Prosesi Bu proseste C4 karm once icerdii aldehitlerden temizlenmek uzere su ile ve icindeki oksijenin giderilmesi amacyla da sodyum nitrit cozeltisi ile ykandktan sonra bir on stcda yeniden devreye sokulan scak asetonitrili solventi tarafndan 56 oC ye kadar stlarak Ekstraktif Destilasyon Kolonuna beslenir. Bu kolonda buhar halindeki C4 karm yukar doru yukselirken kolonun tepesine yakn bir yerden verilen soutulmu asetonitril solventi ile temas eder. Butadien ve cozunurluu az olan butan ve butilenler karmdan ayrlarak kolonun tepesinden ckarlar ve birlikte surukledikleri az miktardaki solventten ayrlmak uzere butan-butilen ykama kolonuna gonderilirler. Asetonitril icinde cozunmu olan butadien ve cozunurluu fazla olan az miktardaki dier bileikler solventten ayrlmak uzere syrma kolonuna gonderilirler. Syrma kolonunda asetonitrilden ayrlan butadien ve dier komponentler tepe urunu olarak kolonu terk ederken kolonun dip ksmndan alnan scak asetonitril solventi soutulup yeniden devreye sokulmak uzere bir s deitirciden gecirildikten sonra ekstraktif destilasyon kolonuna gonderilir. Syrma kolonunun tepe ksmndan alnan ham butadien icerdii dier komponentlerden arndrlmak uzere direkt destilasyon bolumune gonderilir. Bu bolumun ilk destilasyon kolonu olan Hafifler Kolonunda metil asetilen ve az miktardaki butadienden daha duuk kaynama noktal bileikler kolonun tepesinden alnarak LPG tankna gonderilirler. Hafifler kolonunun dip ksmndan ckan butadien ise C4 asetilenlerinden ya daha yuksek kaynama noktal bileiklerden arndrlmak

uzere Son Saflatrma Kolonuna gonderilir.Bu kolonda tepe urunu olarak ayrlan %99 saflktaki butadien younlatrldktan ve polimerizasyonu onlemek amacyla bir miktar t-butyl catechol (TBC) katldktan sonra Butadien Tanknda toplanr.Son saflatrma kolonunun d ksmndan ckan C4 asetilenleri ile C5 ler gibi butadienden daha yuksek kaynama noktal bileikler ekstraktif destilasyon kolonunun tepesinden gelen butan ve butilenler ile birletirilerek surukledikleri az miktardaki solventten ayrlmak uzere butan-butilen ykama kolonuna gonderilirler.Bu kolonda su ile ykanan butan, butilenler ve az miktardaki C4 asetilenleri ile yuksek kaynama noktal bileikler surukledikleri asetonitrilden ayrlarak kolonun tepesinden ckarlar ve Hafifler Kolonundan gelen metil asetilenle birlikte LPG tanklarna gonderlirler.Ykama kolonunun dip ksmndan ckan sulu asetonitril cozeltisi ise stldktan sonra Solvent Geri Kazanma Kolonuna gonderilir ve bu kolonda sudan ayrlan asetonitril kolonunun tepesinden ckarak Solvent Tankna gonderilir

N SHELL-Asetonitril Prosesi akm emas

SHELL-Asetonitril Prosesnin kullanld Yarmca Petrokimya

Kompleksindeki Butadienin Artma Tesisinde 1 ton butadien uretimi icin kullanlan girdiler Tablo da verilmitir: GRDNN TURU BRM MKTAR HAMMADDE C4 Karm Ton 3,14 II.YARDIMCI KMYEV MADDE Asetonitril Kg 7,05 Sodyum Nitrit Kg 0,96 Tertiary Butyl Catechol (TBC) Kg 0,03 III. UTLETELER Proses Suyu m3 5,00 Demineralize Su m3 0,24 Soutma Suyu m3 7 ,76 Buhar Ton 7,70 Hava N m3 80,90 Azot N m3 2,10 Elektrik kWh 170,40

Nippon-Zeon-DMF prosesi ve balca zellikleri eitli C4 karmlarn ileyebilmektedir. Isnn etkin olarak geri kazanlmas sonucu enerji sarfiyat dktr. Solvent olarak kullanlan Dimetil Formamidin kaynama noktas dier proseslerde kullanlan solventlerin kaynama noktalarna gre daha dk olduu iin kaynama noktasn drmek amacyla su ilavesine gerek duyulmamakta ve bylece korozyon tehlikesi ortadan kalkmaktadr. Dier proseslere oranla daha kk kompresr kullanlmaktadr.

 DMFin zgl ss ve buharlama ss dk olduu iin az enerjiye gerek duyulmaktadr. Btadien ve dier komponentler iin iyi bir zc olmasnn yan sra DMF, ayrlacak komponetler arasnda yksek bir selektivite salamaktadr. BASF-NMP prosesi ve balca zellikleri Yksek btadien verimi elde edilmektedir. Deiik kompozisyonlardaki C4 akmlarn ileyebilmektedir. Tesis dizayn sayesinde ihtiya duyulan snn byk blm proses akmlar tarafndan karland iin enerji sarfiyat dktr. inde btadien bulunan akmlarn getii yerlerde yksek scakla meydan verilmeyecek ekilde tesis dizayn yapld iin btadienin polimerize olma ans ok dktr. Asetilenlerin ekipman iinde birikme tehlikesi olmad iin tesisin gven altnda almas sz konusudur. Solvent olarak kullanlan NMPnin toksik ve korozif etkisi olmamasnn yan sra sya kar dayankldr.

Nippon Zeon prosesi akm emas

1,3- Btadienin Trevleri 2.4.1. SBR Kauuu (Stiren Butadien Kauuu) zellikleri ve retim yntemleri: En ok kullanlan sentetik kauuk trdr. eitli oranlarda kopolimeri vardr. ok iyi mekanik zelliklere, esneklie ve srtnme direncine sahiptir. retim yntemleri; Souk emlsiyon polimerizasyonuyla, zelti polimerizasyonuyla, Scak emlsiyon polimerizasyonuyladr. Kullanld yerler: Tat lastikleri (%65 70), ayakkab, mekanik paralar, kaplamaclk, yaptrc, szdrmazlk elemanlar, otomotiv paralarnda ve lateks uygulamalarnda kullanlr. Ayrca tayc bantlar, oyuncaklar, rtler, hal tabanlar vs. de SBRden retilmektedir. 2.4.2. CBR Kauuu (Cis Butadien Kauuu) trdr. Tabi kauua benzer, yksek srtnme dayanmna, atlamalara kar dirence, ok iyi yksek ve dk scaklk zelliklerine sahiptir. retim yntemleri; Kobalt katalizrl polimerizasyonla, Lityum katalizrl polimerizasyonla, yot Ziegler katalizrl polimerizasyonla, Nikel katalizrl polimerizasyonladr. Kullanld yerler: Tat lastiklerinde (%40 yolcu aralarnda, %50si kamyonlarda), SBR ile birlikte antiok polistiren retiminde, ok az ksm da

hortum, conta, vibrasyon nleyici, oyun toplar, ayakkab imalinde, kablo izalasyonu ve snger imalinde kullanlr. 24.3. Adipik Asit ( Hekzandioik Asit) zellikleri ve retim yntemleri: Beyaz renkli kristal veya kristal tozu hlindedir. Suda ok az znr (1,4 g/100 ml 15O Cde). Etanol ve eterde znr. retim yntemleri; Siklohegzannn nitrik asit ve hava ile oksidasyonuyla, Siklohegzanolun nitrik asit ile oksidasyonuyla, Btadienin sv fazdaki katalitik karbonilasyonuyla gerekleir. Kullanld yerler: % 90a yakn naylon elyaf ve reinelerde dier ksm esterlerde, poliretanlarda ve gda asitletiricilerinde kullanlr. 2.4.4. Naylon 6,6 zellikleri ve retim yntemleri: Kristal yapda, termoplastik bir polimerdir. Bu nedenle hem elyaf hem de mhendislik plastii olarak uygulama alan bulmaktadr. Alkalilere kar dayankl, mineral asitlere kar dayankszdr. Fenol, kresol, ve formik asitte znebilir. Organik zclerin ounda znmez. Elyaf olarak yn ve pamukta kullanlabilir.

Adipik asit ve hegametilen diaminden Naylon 6,6chips retimi yaplabilir. Kullanld yerler: Elyaf olarak kord bezi, balk alarnn yapmnda, orap imalinde ve eitli tekstil rnlerinde, eitli fra trlerinin retiminde, yksek dayanm isteyen her eit tekstil uygulamalarnda, mhendislik malzemesi olarak eitli dili, flan, paneller vs. retiminde kullanlmaktadr.

2.4.5. 1,4 Btandiol (1,4 Butilen Glikol ) ( Tetra Metilen Glikol) HO (CH2)4 OH zellikleri ve retim yntemleri: Renksiz, yams bir svdr. Suyla karr, alkolde tamamen, eterde ise ksmen znr retim yntemleri; Btadien ve asetik asidin reaksiyonuyla, Asetilen ve formaldehitin reaksiyonuyla, Propilen ve asetik asitin reaksiyonuyla, Propilen oksitten oluur. Kullanld yerler: En nemli kullanm alan, tetrahidrofuran (THF) retimidir. Ayrca, plastikletirici ve ila sanayinde ara madde olarak poliretan esasl elastomerlerin retiminde apraz balama ajan olarak tereftalat esasl plastiklerin retiminde, zgen karmlarnda ve hmektant olarak kullanlmaktadr.

. 2.4.6. 3 Sulfolen (C4H6O2S) zellikleri ve retim yntemleri: Kat bir maddedir. Su, aseton ve toluende ksmen znr retim yntemleri; Btadien ve kkrt dioksitin reaksiyonu ile elde edilebilir.

Kullanld yerler: Hidrolik sv katk maddesi olarak kozmetikte kullanlr. zc olarak dimetil sulfon ayrc destilasyonu ve mrekkep zcs olarak

ayrca 4,4 dihidroksifenil sulfonen hzl ykama maddesi ve fenolik reinelerde de bir komponent olarak kullanlr.

2.4.7. Sulfolan (C4H8O2S) zellikleri ve retim yntemleri: Genellikle sv hlde bulunur. Su, aseton ve toluenle karabilir. Polar yapda olduundan ok iyi bir zcdr. retim yntemi; Sufolenin hidrojenasyonu reaksiyonuyladr. Kullanld yerler: Aromatik hidrokarbonlarn ekstrasyonunda solvent olarak, odun katrannn ekstrasyonunda, tall oil ve dier ya asitlerinin ayrlmasnda, polimerizasyon zcs olarak, plastikletiricilerde, hidrolik sv formlasyonlarnda katk maddesi ve asit gazlarn zellikle karbondioksitin uzaklatrlmasnda kullanlr. 2.4.8. Sebasik Asit zellikleri ve retim yntemleri: Beyaz, pulumsu bir yapdadr. Suda az, alkolde ve eterde tamamen znr. Yap forml HOOC ( CH2)8 COOH eklindedir retim yntemleri; Btadienden dikloro bten ve onun nitril trevlerinden klarak retimi, Kastor yalarnn alkalilerle kuru destilasyonu sonucu retimidir. Kullanld yerler: Poliretanlarda, maleik ve dier polyesterlerde, alkid

reinelerinde stabilizan olarak elyaf yapmnda, boyalarda, mum ve parfmlerde, soukta kullanlan yalama yalar ve hidrolik svlarnda ve naylon 6,10 retiminde kullanlmaktadr. 2.4.9. Btadien Dimerleri ( 1,3 ve 1,5 Siklooktadien) zellikleri ve retim yntemleri: Sv hlde bir btadien dimerdir (Dimerleme: ki karboksilli asitin hidrojen bayla birlemesine denir.) retim yntemi; Btadien Dimerleri, 1,3 Btadienin katalitik dimerlemesi ile gerekleir. Kullanld yerler: Reine ara maddesi, ETP kauuunda nc monomer, naylon 8 edesinde kullanlr. 2.4.10. Kloropren zellikleri ve retim yntemleri: Renksiz bir svdr. Suda az, alkolde tamamen znr. retim yntemleri; 1,3 Btadienin klorinasyonuyla, Asetilenin dimerizasyonudur(Dimerizasyon: Sadece iki mlekln birlemesine denir.). Kullanld yerler: Neopren kauuu retiminde ham madde olarak kullanlr. 2.4.11. Neopren ( Polikloropren) zellikleri ve retim yntemleri: Lateks veya esnek kpk gibi kat hlde

olan sentetik bir elastomerdir. Kkrtten ziyade metal oksitlerle vulkanize edilir. Yalara, oksijene, ozona ve elektrik akmna dayankldr. zosiyanatla modifiye hlinin aleve dayankll ykseltir. Kullanld Yerler Kat hli: Mekanik kauuk paralarnn imalinde, akaryakt hortumlarnn kaplanmasnda, zel ekipmanlarn kaplanmasnda, roket yaktlarnda balayc olarak, elektrik kablolarnn kaplanmasnda, conta ve szdrmazlk elemanlarnn imalinde, konveyr kaylarnda ve koruyucu malzeme retiminde kullanlmaktadr. 2.4.12. Hegzametilen Diamin zellikleri ve retim yntemleri: Renksiz ve pul eklindedir. Alkol ve benzende az, suda tamamen znr. Forml H2N (CH2)6 NH2 eklindedir. retim yntemleri; Akrilonitrilin elektrolitik dimerizasyonuyla, Adipik asit ile amonyan reaksiyonuyla gerekleir. Kullanld Yerler: Naylon 6,6 gibi yksek polimerlerin retiminde kullanlr. 2.4.1.3. Nitril Kauuu zellikleri ve retim yntemleri: Gazlara ve svlara kar geirgenlii dktr. Plastik akmna, anmaya, yrtlmaya, soua, havaya ve petrole kar dayankldr. Kt bir k rezistansna sahiptir. Bu kauuklar akrilonitril miktarna gre gruplara ayrlr. Yksek akrilonitril ieren kauuklar yalara ve

zenlere kar ok iyi bir rezistansa sahiptir. Daha dk akrilonitril ieren polimerler ise greceli olarak daha dk ya ve zc rezistansna, fakat daha30 iyi eski hline dnme zelliine ve dk scaklklarda daha iyi esneklie sahiptir. Kullanld yerler Yksek Akrilonitril Kauuk: Petrol kuyusu paralarnn kaplanmasnda, yakt hortumlarnda, tank kaplamalarnda, szdrmazlk eleman malzemesinde, yalara ve zclere kar yksek dayanm isteyen dier uygulamalarda kullanlr. Orta Akrilonitril Kauuk: Genel amal yaa mukavim uygulamalarda, ayakkab tabanlarnda, mutfak eyalarnda, shhi tesisat malzemelerinde ve bask merdanelerinde kullanlr. Dk Akrilonitril Kauuk: Contalarda, ok dk scaklklarda alan o ringlerde, szdrmazlk elemanlarnda ve yaptrclarda kullanlmaktadr 2.4.1.4. ABS ( Akrilonitril Butadien Stiren ) Terpolimerleri zellikleri ve retim yntemleri: En yaygn olarak kullanlan mhendislik plastiklerinden biri olan ABS, nitrik asit, slfrik asit, aldehit, keton, ester ve klorlu hidrokarbonlara kar dayankszdr. Alkolde, alifatik hidrokarbonlarda, mineral ve bitkisel yalarda znmez . retim yntemleri;

 Emlsiyon / emlsiyon polimerizasyonu ile ABS graft reine, Sspansiyon / emlsiyon polimerizasyonu ile ABS graft reine, Ktle / sspansiyon polimerizasyonu ile ABS graft reinedir. Kullanld yerler: Boru ve boru balantlarnda, otomobil paralarnda, i makineleri, telefonlar, elektrik ve elektronik cihazlarda, ambalajlarda, oyuncaklarda, ev uygulamalarnda ve buzdolaplarnda kullanlr.

URETM Yarmca Petrokimya Kompleksindeki Butadien-1,3 uretim tesisi 87.000 ton C4 karm ileyebilecek kapasite olmasna karn ayn kompleksteki Nafta Parcalama tesisinde bir yan urun olarak elde edilen C4 miktar bu miktarn ancak . unu karlayabilmektedir. Geriye kalan C4 ac ise dalm yolu ile karlanmaktadr. Bununla beraber d piyasadaki butadien ve C4 fiyatlarnn goreli deimesine bal olarak C fiyatlarnn daha avantajl olduu durumlarda C4 dalm yaplrken butadien fiyatlarnn daha avantajl olduu durumlarda ise C4 dalm yeniden direkt butadien d alm yoluna gidilmektedir. Bunun sonucu olarak da d piyasada C4 fiyatlarnn daha avantajl olduu yllarda Butadien Artma Tesisi daha yuksek kapasite ile, butadien fiyatlarnn daha avantajl olduu yllarda ise daha duuk kapasite ile uretim yaplmaktadr. DI ALIM PROJEKSYONLARI Urun Dalm Beinci Plan doneminde SBR ve CBR kaucuklarnn saptama uretim hedefleri icin gereksinen butadien miktar tam kapasite kullanmna gore saptanan butadien uretim hedeflerini at icin uretim ac dalm yoluyla karlanacaktr. Bu plan doneminde SBR ve CBR tesislerinin tam kapasiteyle uretim yapmas ongorulduu icin gereksinen butadien miktar talep projeksiyonunda gorulecei uzere 35.640 tondur.Butadien icin saptanan uretim hedefi her yl icin 33.000 ton olup aradaki 2.640 tonluk butadien ac her yl icin dalm yoluyla karlanacaktr. Hammadde Dalm Butadien uretiminde hammadde olarak kullanlan ve 1984 ylnda Aliaa kompleksinin devreye alnmasnda sonra Aliaa ve Yarmca kompleksindeki nafta parcalama tesislerinde yan urun olarak elde edilecek olan C4 karm tum hammadde gereksinimi karlayabilecei icin beinci plan doneminde hammadde dalm yaplmayacaktr. Shell-Asetonitril Prosesi ile Butadienin Artlmas icin kutle denklii; Karm Ykama Kolonu icin kutle denklii Sodyum Nitritle Ykama Kolonu

 Ekstraktif Destilasyon Kolonu syrma Kolonu icin kutle denklii Hafifler Kolonu icin kutle denklii Butan Butilen ykama Kolonu icin kutle denklii Atk Bolumu icin kutle denklii

 C4 Karm Ykama Kolonu icin kutle denklii; Toplam kutle denklii; Giren Ckan = 0 m1 + m2 = m3 + m4 5 + 78.500 = (m2.0,20 + m1) + m4 78.505 = (15.700 + 5) + m4 m4 = 62.800 ton Sodyum Nitritle Ykama Kolonu; Toplam kutle denklii; m4 + m5 = m6 + m7 m4 + m5 = (m4.0,15 + m5 ) + m7 62.800 + 7,6 = (62.800.0,15 + 7,6) + m7 m7 = 53.380 ton Ekstraktif Destilasyon Kolonu ; Toplam kutle denklii; m7 = m8 + m9 m8 = m7.0,20 m8 = 10.676 ton m9 = m7.0,80 m9 = 42.704 ton

 syrma Kolonu icin kutle denklii ; Toplam kutle denklii; m10 = 4270.4 ton m9 = m10 + m11 m10 = m9.0,10 m11 = 38433,6 ton m11 = m9.0,90 m9=42703.33 Hafifler Kolonu icin kutle denklii ; Toplam kutle denklii; m12 = 11530,1 ton m11 = m13 + m12 m11 = m12.0,30 m11 = 26903,52 ton m11 = m13.0,70 Butan Butilen ykama Kolonu icin kutle denklii Toplam kutle denklii; m14 = 269,03 ton m13 = m14 + m15 + m16 m14 = m13.0,01 m15 = 25.558 ton m15 = m13.0,95 m16 = 1076,14 ton m16 = m13.0,04

 Shell-Asetonitril Prosesi ile Butadienin Artlmas icin enerji denklii; C4 Karm Ykama Kolonu icin Enerji Denklii Qgiren = Qckan Nitritle Ykama Kolonu icin Enerji Denklii

 Tref = 293 oK (20 oC) Tgiri = 298 oK (25 oC) Tck = 303 oK (30 oC) m4 icin; Q = m4.Cport.T Q = m4.[(xbutil1.Cp butil1) + (xbutil2. Cp butil2) + (xo2.Cp O2)].(Tg - Tref) Q = 62800.[(0,622.0,32)+(0,46.0,772)+(0,20.0,864)].(298 293) Q = 228265 kw/gn m5 icin; Q = m5.Cport.T Q = m5.(xNaNO2.Cp NaNO2).(298 293) Q = 7,6.(1.0,896).(298 293) Q = 34,05 kw/gn m6 icin; Q = m6.Cport.T Q = m6.(xNaNO3.Cp NaNO3).(303 293) Q = 9427,6.(0,932.1).(303 293) Q = 87865,2 kw/gn m7 icin; Q = m7.Cport.T Q = m7.[(xbutil1.Cp butil1) + (xbutil2. Cp butil2) + (xasetilen.Cp asetilen)].(Tg - Tref) Q = 53380.[( 0,622.0,42)+(0,56.0,772)+(0,02.0,454)].(303 293) Q = 375069,2 kw/gn Ekstraktif Distilasyon Kolonu icin Enerji Denklii Tref = 298 oK (25 oC) Tgiri = 333 oK (60 oC) Tck = 343 oK (70 oC)

 m7 icin; Q = m7.Cport.T Q = m7.[(xbutil1.Cp butil1) + (xbutil2. Cp butil2) + (xasetilen.Cp asetilen)].(Tg - Tref) Q = 53380.[( 0,622.0,42)+(0,56.0,772)+(0,02.0,454)].(333 298) Q = 1312742,3 kw/gn m8 icin; Q = m8.Cport.T Q = m8.[(xbutil.Cp butil) + (xbutan. Cp butan)]. (343 298) Q = 10676.[(0,75.0,294) + (0,250,222)]. (343 298) Q = 132596 kw/gn m9 icin; Q = m9.Cport.T Q = m9.[(xbutadien.Cp butadien) + (xasetonitril. Cp asetonitril)]. (343 298) Q = 42704.[( 0,75.0,294) + (0,250.0,158)]. (343 298) Q = 499637 kw/gn Syrma Kolonu icin Enerji Denklii m9 icin; Q = m9.Cport.T Q = m9.[(xbutadien.Cp butadien) + (xasetonitril. Cp asetonitril)]. (343 298) Q = 42704.[( 0,75.0,294) + (0,250.0,158)]. (343 298) Q = 499637 kw/gn m10 icin; Q = m10.Cport.T Q = m10.(xbutadien.Cp butadien) . (353 298) Q = 4270,4.(1.0,294). (353 298) Q = 69052,4 kw/gn m11 icin;

 Q = m11.Cport.T Q = m11. (xasetonitril. Cp asetonitril).(353 298) Q = 38433,6.(1.0,212). (353 298) Q = 366656,5 kw/gn

Hafifler Kolonu icin Enerji Denklii Q = m11.Cport.T Q = m11.(xbutadien.Cp butadien) . (343 298) Q = 38433,6.(1.0,294). (343 298) Q = 508476,5 kw/gn m12 icin; Q = m12.Cport.T Q = m12.(xmetilasetilen.Cp metilasetilen) . (353 298) Q = 11530,1.(1.0,394). (353 298) Q = 249857,3 kw/gn m13 icin; Q = m13.Cport.T Q = m13.[(xbutadien.Cp butadien) + (xC4 asetilenleri .Cp C4 asetilenleri). (353 298) Q = 26903,52.[(1,21.0,65) + (0,35.1,1). (353 298) Q = 1733461 kw/gn

Son Saflatrma Kolonu icin Enerji Denklii m13 icin; Q = m13.Cport.T Q=m13.[(xbutadien.Cpbutadien)+(xC4asetilenleri.CpC4asetilenleri) .(353298) Q = 26903,52.[(1,21.0,65) + (0,35.1,1). (353 298) Q = 1733461 kw/gn

 m14 icin; Q = m14.Cport.T Q = m14.(xasetilen.Cp asetilen) . (363 298) Q = 269,03.(1,3.1). (363 298) Q = 22733 kw/gn m11 icin; m16 icin; Q = m16.Cport.T Q = m13.(xC4 asetilenleri .Cp C4 asetilenleri). (363 298) Q = 1076,14.( 1,3.1). (363 298) Q = 123840kw/gn

KAYNAKLAR:

1. Encyclopedia of Chemical Technology Vol . 19.Kirk-othymer 2. Ullmanns Encyclopedia of Industrial Chemistry Vol. A-10 3. Industrial Chemicals W.L. Faith, Donald B. Keyes, Ronald L. Clark 4. Perrys Chemical Engineers Handbook ..7th Edition, Robert H. Perry & Don W. Gren 5. Encyclopedia of Chemical Processing & Design, Vol. 21, John Mcketta 6. Refrigeration & Air Conditioning, C.P.Arora 7. Introduction to Chemical Equipment Design, Mechanical Aspects,.. B.C. Bhattacharya 8. Process Equipment Design, Brownell & Young 9. Process Equpment Design, M.V. Joshi 10. Plan Design & Economics for Chemical Engineers, Peters & Timmerhaus 11. Plant Layout, J.C. Mecklenburgh