A. .

LAR YAT FAKLTESI YAYINLARI : LXXIX

i
DR. MEHMET MAKSUDO LU

ANKARA I 9 6 9

ANKARA UNIVERSITESI ILAHIYAT FAKULTES YAYINLARI LXXIX

ARAPA DILBILGIS

Dr. Mehmet MAKSIJDO LU

Pgk44: ile
9.

'")./ec4,10.. L%.16,10
11J:N .

.114...).

BIRKA SZ
Bir Arapa Dilbilgisi yaz naa, 1960-61 retim y lnda, mamHatip Okulunda meslek dersleri retmeni olarak bulunduum Izmir'de balamtm. mam-Hatip Okullar mfretat na uygun olarak byk bir blmn hazrlad m taslak, araya baka uralarn girmesiyle tamamlanamamt . Bu kitap, eldeki eski malzemeden de yararlan larak, ancak, derlenen eski ve yeni malzeme, Arapan n bir btn olarak verilmesini ngren bir plana gre, yenibir kahba dklerek meydana gelmi tir. Kitapta, balca blm vardr.

L Blm, harflerin sylenileri ve yaz llar nt belirten, Arapa ile ilgili ilk ve temel bilgileri veren bir Giri niteliindedir. Blm, kelimenin yap s , blmleri, kelimenin u rad dei iklikleri inceleyen biimbilgisi (sarf morfoloji) ne tahsis edilmi tir. Burada, Arapadaki kelime e idi saysna (fal, isim, harf) uygun olarak 3 alt blm vard r. Kelime, her bakmdan bu blmde incelenmi tir.
.

JUNI ) kelimeSes Uyumu ve Yumu ama Kaideleri (Jyl y 1 3 nin yapsndaki deiiklikle ilgili oldu undan, szgelii, kltme ( j k,, ad1) gibi, okluk ( ) gibi bir madde numaras altnda, a)

harf b) teskin c) kalb klara ayrlarak incelenebilirdi. Ancak, geni lii ve hususiyeti, bu konuyu, Sarf'a bir ek blm gibi almam z gerektirdi.

Blifan'de cmle kurulu u, kelimenin cmle iindeki durumu ve bu durumun kelime sonunda gerektirdii deiiklikler gsterilmi , yani, bu son blm szdizimi (nahv : sentaks) ne ayr lm tr.
1 Cem karl oul, mufred kar l tekil szleri kullanlagelmekte ise de, "ok" ve "tek" szlerinin sonuna -1 eklenerek nisbet, aidiyet anlam elde etme iddias nn ne denli rk ve temelsiz olduu hakknda bkz.: Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Trkede -1 Eki, Trk Dili, say 181 (Ekim 1966), s. 24 - 32, Ankara 1966.

Szdizimi, tamamen, dilin yap s ri hu ile ilgili oldu undan, nce kesin, a k olarak bilinmesi gereken, okuyan n zihnine Arapa= bunye hususiyeti olarak nakolunmas istenen hususlar (cmle ve tamlama eitleri gibi) verilmi, sonra cmle ilenmi tir. Bu arada sras geldike, Trke kaideler hat rlatlm , okuyanda "dil uuru" uyank tutulmaa allm tr. Kitap gzden geirilip al trmalar yapldktan, k sas Arapada belli bir seviye kazand ktan sonra "iindekiler" emas na gz atmak, dilin yap hususiyetine olan a inal younlatrabilir midindeyim. Kitab n basm yla yak ndan ilgilenen Do. Dr. Mehmed Hatiboluna, Asis. M. Rami Ayas'a, provalar n tashihinde ok eme i geen Asis. Mustafa Fayda'ya, ok deerli yardm ve tavsiyelelerde bulunan .R id Rewih b. Muhammed'e ve kapa hazrlayan Cevat ulger'e iten teekktrlerimi sunmak, yerine getirilmesi zevkli bir vazifedir.

Mehmet E. Maksudo lu

Iv

IINDEKILER BRNC BLM GIRI Abeee: 1 - Harfler I 1 Elifb 1 2 4 1 4 5

;;

2 - Harflerin Syleni i 3 - Harekeler 4 - Suktin 5 5 - Hemze

6 - Uzatma I reti

,L,J

6 7 7 8

- Balama I reti e ,u..3 1 8 - Nunlama 1

9 - Belirtme Taks (J)

KINC/ BLM B MB LG S Morfoloji

I(}- Fiillerin Kk Bakmndan Ayrmlart...4:i

-5 a ... 5 . - 12

11 - Fiilerin Blmleri 12 - Fiil ekimi 13 - Masdar 14 - Isinu'l -4-'-

14. 11 15 35 51 53 Edilgen Fiil 4

3

15 - Ismul Marl 16 - Etken Fiil (

j:ffij. 1 1
N

54 17 - Be Fiil 54

II -ISIM18 - simlerde Erlik, Di ilik 19 - simlerde Teklik, Ikilik, Cokluk

fi

55

59 66 72 76

20

-121 - I ret Isimleri 22 - Ismu'l MaysI 23 - Zaman ve Yer isimleri t 24 - Mim'li Masdar _} J a ""',..!4 25 - Bir Kez Olu smi 26 :31:45

Zamirler

78

80
81 82

Durum smi

27 - Cins smi, Teklik Ismi

'

r D

82 83 84

28

Alet smi

29 - Obartma

VI

lir

30 - stnlk ve Ye leme smi J.J:,,: .'2.. .11 ft( 31 - IlgiIsmi

;,..;

86 89 92

',..,1-.,:i.j j*

Tl

32 Kltme ii...,.;:,2::iI 33 - as-Sfatu'l Muabbahatu 34 - Soru Isimleri 35 Say , '4,:31

94 96 97

III -HARF 36 - Harfler BAZI SES UYUMU VE YUMUAMA KADELER 37 - Idgam (.0 38 - Ibd1 39 kalb, teskin, hazf 106

,y
j:3 - 1
I

107 108

109

NC BLM SOZDIZIMI
Sentaks
j e

_>,:::.11 >
115

40 - isim Tamlamas 41 - Sfat Tamlamas 42 - Isim Cmlesi 43 - Fiil Cmlesi 44 - Be Isim

1 9 J:p.:3 ^' 3';C:42,2i

117 119 120 121

VII

MEBN ve MU'RAB A MEBN KELIMELER a isim trnden : 45 I ret Isimleri 46 Zamirler 47 al smu'l Mavsller 48 art simleri 49 Soru simleri 50 Baz Kinyeler 51 Baz Zarflar jojiWI 52 Baz Say simleri Joe :1;34 '0.C.J4 -123 123 123 124 126 126 127 127 128 130 131 s j.," J 131 131

fiil trnden :

53 Gemi Zaman 54 Buyruk Kipi

55 Peki tirme Nununa Biti ik Geni Zaman Fiili -*J"ciJI

L., 47;,14 1.,L111

133

56 Diilik Nununa Bitiik Geni Zaman Fiili

j"Qi I
133

e harf trnden: 57 Btn Harfler

133 133

B MURAB KE L MELER i'rb Hakk nda Ummi Bilgiler 58 Mahalli 'rb VIII 139

59 - Nunlanmaz

140

M.ARFULAR 60 ij-PC:21- 1 142 144 145 148 _{ 149 152 ):s.r..::1,1

5 - C- -4-

61 - Szde F'll 62 - Mubted ve Haber 63 - yvlj soyundan olanlar n haberleri 64 - ,:A5- soyundan olanlar n ismi 65 - soyundan olanlarn ismi

66 - Leyse'ye benzeyen harfler 67 - me ve Yerme Fiilleri 68 - 1 Zamiri 69 - Soru Harfleri 70 - L'mn Haberi 11-

153 155 156 157 158

MANSUBLAR 71 - Mutlak Mafill 72 - al-Marlu Bihi 73 - Diyelik Mar -Mu 74 - al-Mar-Mu Fihi 75 al-Mariilu Mdahu 76 - Hl 77 Temyiz IX
-

2.:1 4
.

> jt:L.4:1 11
4LJ

159 162

jj

164 165 167 117 169

78 Mund 79 - Gr ve De i tirme Filleri 80 - ama Flleri 81 Mustesn - j_

.,k

172 -

_9

174 176 178 181

75C,i

82 igr j,L1 J 83 - Tahzir 84 85 istigase Ihtisas 3,,,C.2_;:"T 1

=

''.:JJ -1

181 182

183
184 184 ' 1 1_411 ... 186

86 - Nudbe 87 Itigal

88 - Mansb Geni Zaman Fiili

MACZUM rij,1 89 - Maezm Geni Zaman Fiili 187

M A CR UR LAR 90 - isim Tamlamas 91 - ekim Harfleri 92 - And Harfleri 190 192 204

UYANLAR- -'ts1 93 - S fat 94 - Peki tirme X 206 208

95 - Bedel 96 - Ba :_ja"J.J1

209 210

C 1..1 MLELER

ft4

97 - Basit Cmle 98 - Bileik Cmle 99 - Cmlede Bir o e Olarak Bulunan Cmleler (J

215 216

T _.r-4-"

217 220 220

100 - art Cmlesi 101 - i`tiriizi Cmle 102 - Aklama Cmlesi . fi -

221

XI

BIRINCI BLM
GIRI ABECE: ELIFB.A. I Harfier: Arap alfabesinde 28 harf vard r. Yaz , sadan sola do ru yaz hr. Arapa'daki sesleri gsteren bu harfler, yaln z ba larna veya bir kelime iindeki yerlerinin ba ta, ortada, sonda olmas na gre de iik biimde yazlrlar. Harflerin 22 si, yaz da, hem kendinden nceki, hem de sonraki harfle birle ir, 6 s ise, yalnz kendinden nceki harfle birle ir, kendinden sonra gelen, solundaki harfle birle mez:
c. Kelime bSonun da Kelime t Banda

elif
geMze)

i. : '
Cilii

t Kelime

"OrtaStIlda

Kelime Sonunda

WITRWX

11

ZIPIEA

trudm a

puge

u m ea.gt 2

1111311

19-eA

b.h'
&l

z1
r'

z,
sin in ,:l

IP V

,-...

t'

'PV "C!

lo

ii

_Ii

,:-..
4.-....

4' , ayn
ayn
f' kf kf

1,
1

J.
P

ii
A

,=.>
C P.-

,.

c..
.....

c
-3

. .
>'h

,*

e e.
c_
-I,

t_,
4-.3

k.
il
9..

;,
.4

L.,

k..,

-5-

d'.1 I

:3
...,

:k
...-

Mm
mim

<,,
+5
..!

,.
i

...
'''

i
c:.?
j

J
Ly.'

...
. "

I .1

,-,.
1
)4

nfin vv

4}

h'
y'

"' 'A

1)

LP4'

.0"

.4

(.../4

+S

::

2 Harflerin Syleni i

2t. 11 ,L12

hemze i a ka (mahreci) g rtlak kkdr. Hemze, ses telleri kapan p iddetle alarak karlan sert bir sestir.
b

Dudaklar sklp abucak a larak karlan sestir.

t Dil, st dilerin ucuna yavaa dokundurularak karlan bir sestir. s Dilin, st ve alt di lerin arasna sokulmasyla karlan yumuak, slikh bir sestir. e Bu ses, dilin, st di leri"' az gerisinde dama a de dirilmesiyle karlr. C Boaz tamamen a kken ses telleri s ktrlarak grtlaktan karlr. h Boaz krlarak karlan bir sestir.

d Dil st dilerin ucuna de dirilerek sert bir solukla karlr. & Dil, st ve alt di lerin arasna sktrlarak soluk verilir. Bu ses, nin sertidir.

Trkemizdeki r sesi gibidir, ancak, trkedeki r, dilin st di etlerine yaklatrlinasyla karlr, arapada r sylenirken dil dama a daha yakndr. z Diler hafife s klarak karlan z sesidir. Diler aras ndan karlan, slkh, keskince bir s sesidir. Dil, st di etlerine belli belirsiz dokundurularak di ler arasndan karlan bir sestir.

Diler sklp, dil damaa yaklatrlarak karlan kaln, tok bir sestir. Dil, sa veya sol st az diinin zerine getirilerek karlan z ile 1 aras nda, kaln, tok bir sestir. Dilin st dama a yaptrlp ucu st di lerin i yanna dokundurularak karlan kaln bir t sesidir. Dilin st dama a yaptrlp ucunun diler arasndan hafife karlmasyla meydana gelen kal n bir sestir. `a Ses telleri s ktrlarak grtlaktan karlan bir sestir.

Dil kk dama a do ru yakla trlarak karlan kaln, dolgun bir g sesidir.

f st di lerin alt duda a hafife bast rlmasyIa kan sestir. Dil kknden karlan ok kaln bir k sesidir. k Yumuak damaktan karlan bu ses, trkedeki k den biraz kaln bir sestir. 1 Trkemizdeki 1 gibidir m Genizden gelip dudaktan kan bir sestir. n Dil, st dilerin diplerine dokunurken genizden gelen bir sestir. v Dudaklar yuvarlakla trlp ne uzat larak karlan kaln bir sestir. Trkedeki st di lerle alt dudak aras ndan karlan v sesi de ildir.

Ses yolu akken grtlaktan gelen h sesidir.

y Yumuak damaktan karlan y sesidir. Arapadaki baz sesler aras ndaki ilikiyi gsteren izelgeler: Dilin Ucu Dilin Kk Yumuak Dama a Do ru Grtlak

Fsltl

,. L..., .

,. C . C

Seslek

.3
DudakDil Aras

L
Dietlerinden karlan (.11" + " i...: Damaktan

Dudaksl

Seslek Fslt Akc

,-....

...) )

.5 3

r. j ve

sesleri, dil, st ve alt di ler aras na sokulup J; da

az, 'S da biraz ok, de ise iyice ne do ru karlarak sylenir (teltffuz olunur). Arapa'daki sesler, Bo azdan ba layp dudakta biten k yerlerine (mahree: kak) gre yle de s ralanabilir:
-

- - - .;

-m
-

z
-

.1

is

uzun sesli harfler I -. j (.5 harfleri,

;i:L.:J

J"

ieriz

deriz

S attl

kelimelerinde grld gibi, yalnz balar na uzun sesli harflerdir. Bunlar ve teki harfleri ksa sesli okutmak iin h a r ek e denen i aretler kullanlr. 3 - Harekeler Arapada harekelerin say s iitr: : e,a 4-4,40 tre esre : katele (ldrd) kutubun (kitaplar) ku tile (ldrld)

Altrma u kelimeleri okuyunuz: s

-

s " J - 4:J

4 - Sukun: Bu i aret harfin zerine konur ve onun tabii sesini gsterir: yadhulu 4

(girer)

J J

..-

C_.1`;"1.

yabrueu (kar) yazhabu (gider)

min (-den, -dan) gibi Not 1

, j ,
Not 2

, j harfleri, soldan asla biti mezler.

harfinin iki tr vard r: Ak

.fi

iinde bulundu u kelimenin kendinden saylr: '"i ;J:i (geme) c (azk, yiyecek)
f, o -

(ev)

I.,

(sfat, nitelik) gibi.

Yuvarlak 3 ise, bir kelimenin as l yapsnda bulunmayp teklik veya diilik gibi yeni bir durumu gstermek zere kelime sonuna getirilir: ocuk inanm k z ocuu inanm (hanm)
3

Yuvarlak 3 kelime ortas nda bulunursa ak olarak( s biiminde) yazlr: bir gl "Y.5 95 ., gezi, yolculuk 5 Hemze: 3;,+.3 1 harfi ksa sesli olduu zaman, zerine hemze e denilen i aret konur: 1 yer, yiyor j_5"t okudu
a rO

glnz gezip, seyahatin

buyurdu _1 bir Hemzenin Yazk :

Hemzenin yaz l, kelime iindeki durumuna gre de iir. 5

a Hemze, kelime ba nda bulunursa, herekesi stn veya tre ise, hemze, elif zerine yazd n j:5-1 ata
-

ak ak __, I ana

...

1.!

nutuk ,> 1

Kelime ba ndaki hemzenin harekesi esre ise, hemze, elif harfi in altna konur: bakan, nder 1 , I ad I insan, ki i

b Hemze, kelime ortas nda veya sonunda gelirse, hen zenin harekesi ile kendinden nceki harfin harekesi kar latrlr; hangisi daha gl ise, hemze, o harekeyi temsil eden harf zerine yaz hr. Harekelerin en gls , sonra ." d r, en gsz say lr. Misallerle grelim: yer J S 1_,
.

Hemzeden nceki harfin (y'nu ) harekesi stn,

hemzeninki ise sukundur. stn daha gl say ldndan, hemze, iistn temsil eden 1 harfi zerine konmu tur. inanr - Ya'n n harekesi olan tre, hemzenin harekesi olan

sukundan daha gl say ld iin, hemze, treyi temsil eden j harfi zerine yaz lmtr. yapar Y'mn harekesi olan esre, hemzenin harekesi

olan treden daha gl say ldndan, hemze, esreyi temsil eden cs zerine yazlmtr. e Kelime sonundaki hemzeden nce uzun sesli veya sakin bir harf varsa, hemze yaln z ba na yazlr:

kartltk

para

e- o

nesne,ey-

Abtrtna u kelimelerdeki hemzelerin byle yazl sebebini

belirtiniz: soru j13_,,, sorar, ister J L,_, 6 Uzatma I areti 6
e

okudu

j.9

dolar

(al-Maddatu)

if harfi yanyana bulunursa, bunlar tek harf olarak yaz hr, ifin uzun okunaca n gstermek iin, zerine e denilen uzatma iareti konur:
bir
L>. I
LA

(maddatun)

birler bildirmek .6 5

(ash: (asli:

btraknak, izin vermek

7 - Balama iareti:

(a- addatu)

Bir harf, ardarda iki kez gelirse, tek harf olarak yaz lr, zerine edde denilen - konur:
yutmak, yarmak r sevindirmek J
"'

(okunu u , (okunuu j f N
.

tstrmak rv p (okunu u uzatmak, yaymak (okunu u

2 ) )

Ahtrma u kelimeleri yksek sesle okuyunuz:

3, 3 .,

ss
ai:j

4....

r
ffl.LA-ffij

JJJJ
4
J Z

j j

1!..L;
5 -

4:3

8 - Nunlama

(at-Tanvinu)

Kelimeler sonunda,bu kelimelerin belirsiz oldu unu gstermek zere ;.1 ) denir. harekesiz bir N(,:)) sesi bulunur. Buna nunlama ( .....7Yazl, son harfin harekesine gre de iir: Yazl Okunu Nunlama iareti
'"

so

eklindeki tenvin, yuvarlak e zerinde oldu u z

tnde yazlmaz:

kalamun sihhatun ddrun marhalatun

9 Belirtme Tak m. 7.
.s

kalaman L"; sihhaten

dran

jb

marhalaten

Isim ve sfatlarn belirli olduunu gstermek zere, ba larna e j- I

getirilir, buna belirtme tak s je,
3 o

(harfu't tdrifi) denir:

(herhangi) bir kalem eji- (bildiimiz, belli) kalem 3 bir ev bir mektep bir kitap bir yazara
emsi Harfler
,S

e:Ca:.r.1

o. -

(belli) ev mektep kitap

yana

J-1 den sonra gelen kelime,

harflerinden biri ile balarsa ji in J harfi okunmaz, kelimenin ilk harfi eddeli okunur. Bu harflere Gne Harfleri : denir. Anlanu
Z 5 5 a

Gne sauct, tacir br, kurt

8

Kan:leri

Harfler

3 re

J den sonra gelen kelime kalan 14 harf yni I

1
den biri ile ba larsa, JI in J harfi okunur. Bu harflere de Ay Harfleri: denir. ay

ata yaprak

izgi 431_,n deve

ku ak --Belirtme talus (

) nn 1 harfi, sz ba nda okunur:

ocuk j_o__123 1
sz aras nda ise okunmaz:

yaprak

j.3 1

ocuk geldi J1 den nce

1Si:U

yaprak dt

j"..S

gelirse, j1 in si yazlmaz:

43-)JiJ

_
zel Yazll Szler: Arapa'da bz kelimelerde I yazlmakszn okunur. Bu kelimelerin bahealar unlardr:

e.4 >1 ,

1.:kh

,!.US

Zil

'41

Mishima 1 u belirsiz kelimeleri belirli yapuuz:

, .

t_

2 Yksek sesle okuyunuz:

fi

'CS-;;T

J-

.11

si - 44

r 5u1, ;1,1,231,

10

KNci BLM

Biim
MORFOLOJ

BILGISI

Sarf lm i (biimbilgisi, morfoloji) kelimenin, istenilen mnya gre biim de itirmesini ineeler. Arapada e it kelime vard r
,

Trkernizde sekiz e it kelime vard r: 1- isim: Varl klara ad olan kelimelere isim denir. Trkemizde isimler, trl ynlerden eitlere ayr lrlar: a- Adlar varlklara verilileri bakmndan: 1- cins ismi Varhklardan bir cinse verilen isin din kuzu, ta, ak l, su, ev.. 2- has isim-Bir tek varl a verilmi isimdir: Ahmet, Konya, Fatih, Akdeniz.. b- Varlklarn olularma gre: 1- madde ismi-Varl klar-1, duyularmula anlalan nesnelerin toprak, su, kitap, yaprak, kalem... 2- m'an'a' ismi-Varl klar ancak ak l yoluyla bilinebilen nesnelerin ad : terbiye, kahramanlk, hrriyet, cesaret... e- Varhklann say lanna gre: 1- tekil-tek bir varl gsterir: kitan, kalem, b ak, k l , tolga, brk, kalpak 2- o ul-Birden art k varl gsteren isimdir: kitaplar, kalemler, baklar, kllar, tolgalar, brklar, kalpaklar... Bir de Topluluk smi vardr. Kelime, tekcil oldu u halde birok varl gsterir: boy, oymak, blk, ordu, dernek-. 2- Sfat: Varl klar' niteleyen veya belirten kelirnelerdir. Ba lca iki blme ayrlrlar: a- Niteleme Sfatlan- Varl n nasl olduunu gsterir: byk, sert, ye il, b- Belirtme S fatlan- Varl belirtir: bu, u, o, alt , dokuz, birtak m, ka?. 3- Zamir: Cmlede ismin yerini tutan kelimedir: ben, sen, o, unu, sakn, herkes... 4- Fiil: Salm ve zamanla birlikte i , olu bildiren kelimedin okuyorum, gelirsin, grecekler, inandk... gibi... Fiiller, zaman ve anlam zeillIklerine gre ekindenirler. Bu ekimlenme ekline kip denir. Tiirkernizde dokuz kip vard r: 1- di'li gemi kipi - inandm 2- misli gemi kipi - inanm sin

11

fai l (

isim (

harf (

1.0

fili: belli bir zamandaki durumu, olay gsterir:

okuyor

, t

yazd

isim: insan, hayvan, bitki, cans z nesne veya anlam zamana ba l olmayan bir ii gsteren kelimedir:

oda

..-

Ali

bilgi

Ip

harf: baka bir kelime bulunmad ka tam bir anlam vermeyen gzdr:
-den, -dan

ki, ceyedek

-de, -da iinde eri

I - FL fi

10 - Fiillerin Kk Bakmndan Bliimlenmesi:

a 1) ve (harfi) arttiArapada fiil, kk bakmndan, yahu ( . rlmi \ olmak zere iki blme ayr lr: )
-

3- imdiki Zaman Kipi - inanyorsun 4- Gelecek Zaman Kipi inanacaklar 5- Geni Zaman Kipi - inanerz Bunlar Haber kipleridir. 6- Gereklik Kipi - inanmals n 7- Dilek- art Kipi - inansalar 8- istek Kipi inanalan 9- Emir Kipi - inan. Bunlar da Dilek kipleridir. 5- Zarf: Sfatlardan, fllerden yahut cmledeki i i kendininkine benzeyen kelimelerden nce gelerek o kelimelerin andamlar m herkiten veya Insan kelimeler az yazd ., ok, okudu, yarn gelecek, aa t, indi, geri ekildi. ne atld , iin iin yanyor, sesizce 6 - Ed at: Szler aras nda trl anlam ilgileri kuran kelimedir: gibi, kadar, iin, ile, kar ... 7 - Ba : Eit grevli kelimeleri veya ilgili cmleri birbirine balar: ve, nk, halbuki, zira... 8 - fnlem: Duygular daha canl anlatma a yarayan, birdenbire sylenen kelimedir: amahl ahl oh! gibi

12

a-

Yahn Fili: .3 j..."..,11

JI

J o

Yaln fiilin btn kk harfleri, fiilin ashrdandr, Bu harflerin says gemi zaman kipinde umumiyetle tr, az say da drt harfli yahu fiil de vardr:

yazd at ,

durdu yapt yuvarlad

gitti toplad-

harften kurulu fiile l ( 4..s.;92d

drt harflisine ise drtl

( Lvyr,":;_f) ) denir. Fiil kal bna l (',;;;;11) ad verilir. harfli yahn fiilin ilk harfine o fiilin ta's ( , fis.C.i) ikinci harfine fiilin ayni

J I ."_.,, .r..) son harfine de fiilin Itm' ( :,,,,_;2 3 St s denir. - --5" . '...-r J fiili - j- ,:i _ L., "--;, fiili 1,, _ L..; __,.. j,,,..; fiili, . c. :7 0 .5 fiili - J:1;i .' 6 .f u.-, -- ' lsiindedir denir. ,

ly- Arttrlm (remi ) Fiil: 4.i j.t., -.:JI 5 j_,,,_;t:S -1

veya drt harfli bir kke, bir, iki yahut harf eklenerek elde edilen fiile art rlm fiil (.1,),1 L.,....oil) denir.

, ,, indi J jj . yazd - .5" ,...,::,:kesti _1 2 k rd - - 5 j.,..... .. baladt, yarlgad -,,-.a...C. __ yuvarlad -c.: . j_...-

... .. 41 indirdi J _.7-3 1.

yazt L,.,-:;I:.T.

paralad k rld ba diledi yuvarland - ...._; ...r., - .., 0 J 2je ,_ . I

- - , . . .. C--7-'- -k-:;

Arapada, fiilin ba lca 3 kipi vardr:

gemi zaman ( ) geni zaman ) ve buyruk

13

( > 1). Fiilin ekimi, onun gemi zamandan geni zamana, geni zamandan buyruk kipine aktartl nasyla olur:

s, I aar

at

11 Fiillerin Blmleri
Fiiller, kk harflerine gre blmlere ayr lrlar. Bu, yle gsterilebilir:

Fil! Sayr lefif nks ecvaf misfel

Bunlar, srayla inceleyelim:

Sa muza'af hemzeli salam

1 Salam Fiil S"-

.9

L,L;Li L'

Kkn meydana getiren harfler iinde hemze veya sayr lk harfi bulunmayan fiildir:

dnd
2 Hemzeli Fili J

oyna&
.3 e e - ,..PrjLJ

gibi.

Kkn meydana getiren harflerden biri he nze olan fiildir:

izin verdi
gibi. 3 Muzdaf Fiil

*;t sordu, istedi

I,

okundu 's j_p

Kkn meydana getiren harflerden son ikisi ayn harf olan fiildir:

yardt
4 Misl Fili Kk harflerinin ilki 11 yahut

serpti

olan fiildir:

- buldu _t --,...!-._, yetim kaldt ,, -_, j

F

mirast oldu -,,,,, J; sz verdi ip, -

gerekti :__;.-, . 9 kurudu cy, r,

5 - Ecvaf Fiil ),_:i _rVl 1.1:04j:1- 4 Kkn meydana getiren harfIerden ortadaki harf sayr hk harfi _ ( S 9 I :;I:il ':-:9: 7- ,- ) olan fiildir:
dedi der ',,ji,),,';_,, ' yrd,gitti --JC,...., yiirr

6 - Milas Fiil Kk harflerinin sonuncusu sayrhk harfleri ( olan fiildir:

ar& korktu
o J

nden biri

Lefif Fiil

Lefif filin iki harfi birden illetlidir. Bu iki illetli harf biti ik olursa o fiil makrn lefif (
J o o

,. ."0.2.&1,31), ayr olursa mafrk lefif

I) t r.

korudu

Lrffl i

drd ktzarttt

sznde durdu s i

12 - Fiil ekimi
I - Harfi Yalm Fiilin ekimi ja i-Asj

Arapada ba hea kip C:k:L.0 ) vardr.

a - Gemi Zaman:

1_ 5

Bir iin gemite yap ldn veya olduunu kesin olarak bildirir:

gitti

ld,

okudu -17.3

bildi

..Cp

b - Geni Zaman Bir iin yaplmakta oldu unu veya yap laca n gsterir, hem imdiki zaman, hem de geni zaman ifade eder: gider, gidiyor okur, okuyor - Buyruk lr, lyor
j

. .,`.*'

.7

Bir i in yaplmas n veya olmas n buyurmak iin kullanlr:

git

oku

yaz

.1

>F

Arapada fiiller, nc ahstan birinci ahsa do ru olmak zere ekilir (tasrif edilir)ler. nce erkek (: >:5"--,f_.:4-4 ) sonra dii kiinin yapt i andr: Gemi Zaman C,T. 4

ok ''''',:..,*J- iki (.9 2",T1 tek) :,.. .;:. ,..:n * ) 3. erkek dii erkek dii
1.."-:->

C...a:5 1_:;-.....A

L....gb .5

,_....tUL1 1 ..
._
..

...'

ahs 2. ahs

C.1-" .0 -. ..., ...Z..-A .5 . e .

.5

.:- -....A .3

ZS...j L.;.!

.1 o ... ... .'". .,..."-"-A ..* .. .-

4.:-..A.A .5

4.-..._bi.>r.-.1 J I

- "-A

4,....._?._...a

,...-._.ft, 5 .,
D ....
..,

iLio L:,,..1. 4
.1, .):<,., .". i-.1

1. . ortak

1:....A .5

1..',.......4 .5

4.7.0.../4

16

h fiili, tiirkedeki s raya gre ekersek yle olur:

Gemi Zaman i...5 ;1:4,9 1 , j
dii 4Lji,.1 I

.9 , ,.. .A e-

. ft e 3 r1 .. . 1 e ortak'Lr .)::_.!11 erkek j_< ,J,.....1

tek

.>1 ., A e k:.........A ..s

1.ahs

2 . ahs
3. ahs

..-ge .>

4:-..., .s .

.:........Ab '

.5

k.......lb

iki

c...4""

1A

1.ahs

L.4-0:, .s . 5 o ... ... LJL ....A 5

2. ahs

3. ahs

.. k_:......A .)
ok
A
-

(...*-5
o ...

ot ,

4,...,...},...j I

ahs
.T, A el , ....,

k.:......A, :s
3 ... ....

2. ahs

..;, L., ..... -R1 0 - -,

l'--"r4
lir." .3

3. ahs

. i...r: -A

17

..- e

o .! e

GelckZamn

Arapada, Geni Zaman' n bana bir Gelecek Zaman yaplm olur:

veya

getirilmekle

gider

:41 j:J

gidecek (yakz,nda) gidecek gideceksin "

.1

gidersin

, yakn,

j_

ise daha uzak gelecek iin kullanhr.

buyruk dii - '...;31,1 .., tekeli - ..

j ..-.'1....1 erkek - 7 ,.11 ,.- s L .J . 1 2. ahs

ortak - .ii.../Z:.,,1,1 git

Lsr....A .?)

ikicil

4.-...4. 1 (ikiniz) gidiniz

2. ah'a ...- . 1 J .....4 .y 1

-

okeul

..,_A
-

gidiniz

2. ahs

Buyruk, pek tabii olarak, do rudan do ruya ancak ikinci ahsa (muhatab'a) verilir.

Harfli Yaln Filler

fi'L_SICS4

19

harfli yaln fiilin alt katibi, alt ls vard r, unlardr: . t jL,Eil

cs,.a' W
-, - ...). AL;

anlam yardm etmek vurmak, dmek amak sevinmek cmert olmak, cmertlik etmek sanmak ' _ __ .) _ .._ ) -

1
2

.9 ." ... . ,..r.4a.,...1

"- "

'45

Lri.,, .,: *

3 4 5 6

C-4'. .

C..k
, ) '..)..)`-'',.
p,,,, "..

)
3

":5"

ri ,...,--.....-

) 4...--..... ,.,.. . , ,

Fiillerin masdarlar ise, fiilden fiile de iebilirler, bir fiilin birden ok masdar da olabilir:
,

.P

...

Il

gibi
...

Drt Harfli Yahn Fiiller

Drt harfli yaln fiilin ls (katibi) udur:

-
-*

JI

Aa12 .>

H - Artrdm Filin ekimi

j,,Lqj

J.,473

a - harfli Miden tremi fiillerin kal plar : Drt harfli ller:

1 j,j

20

Kuvvet ve a rlk lsdiir.isin kuvvetle yap ldn , iddetini gsterir:

y rtmak ayrmak
kapamak Bazan, asl nda gei siz lsne sokularak gei li _350

paralamak .. ji datmak sk sk kapatmak

intransitif) olan bir fiil, transitif ) yap ir. Bilindii

C )-

gibi, trkede, gei siz iken gei li yaplan fle oldurgan fiil denir. oldurgan fiil geisiz (nesne almayan) fiil

oynatmak boaltmak. ), yaklatrmak. ji-; j tamam etmek,-,.....S z(.., tamamlamak byltmek.

oynamak boalmak L.-} _ yakla mak 4. . , , 14 .5tamam olmak j ft bymek

ii

Geili bir harfli fiil,

24 kalbna dklerek ettirgen

(ettirgen: iki nesneye gei li fiil)

geili bilmek c yazmak imek zr

ettirgen
bildirmek, anlatmak yazd rmak iirmek
gibi.. 21

j_p

Not : Bu ldeki fiil, isimden de iiremi olabilir:

deri 11,. k,,

deri geirmek, cildemek

Bu ldeki fiilin ekimi yledir:

. . . .. _
O

J:--

J.,_....i.:,

, r.r. _ j..,t-

-'

Bu ldeki fiiller, masdara gre adland rlr. Yani, bu ldeki bir fiil iin bbndandry denir.

Gemi Zaman ok erkek -. ..9.)_5.- .5 - ::_.-. ...) .)-5 -5 :7' '.5' _

j

11.4 iki tek

'_.5- - ')
.5

..' ... .

- ..5- - :3 J

> -.; - > 1 j

. <_:,.,_3 r

1,M4--"",
22

di i erkek

L';
..0

:.:... J.5.-z :5--":'.) o L.. j_3 .5 ".,

;` ....-.. ,

C.4.3 j_.. .5

di i

z.- > .. . :).3 j..S -

..1. o .1:

...

C....._7_,S .- -. I; ..7.5-. .5

ortak

1f S.-S ..r.

> -r. -. ,:... j.5-- .5

Geni Zaman ' ok . ....

1,) 1:,; ' -'3-1

iki
(-5'

'''.1

tek s _. s .-.) ..:- ii.....1

,....,Jk;JI

s 7.7

erkek

J-5.-- -3,-,41 1

.,

. -

,._...- .' . . ...,---- J (.3.9 _J --5 -I,-+ J _. ) 1-1...

.,......- fi
5 -LJ

Bu ldeki bir filin son harfi .. biiminde yazlm 1 olursa, masdari ";,10:.;12,. olur:

sulu swe . z

-,:-

.
s -.14' 1.

,. _. . .,. .,. . ,
erkek 5",:d1 di i

di i

, J: J J:5:-"":. ); .. .
(.) 1

..

. -. > ,.

(:),

-7.:

- S-.3:-.7

_,:s"-.1i.; .

fi t ,
4 ...1.o.1

.311

'

-.. o . .- ...s
j S h.t j

. _...,... . J
S j , 3

. ,,,,.... .1. 1
..t.

-5

-1-'

:;1,1

ortak

,J

.9

w.....,.. , .. 9 .

..0.

. .,,,..... ,...0 I
.

j...S..-J.j

J---

J----' ''

Buyruk_ "A/4 ok Erkek Di i ki Tek

S":5

23

egitmek, yeti tirmek rtmek, kapamak szmek, temizlemek,

.. -

fi

L5 :2 ,

fi . Ls-2.42-1

gibi 2 - ""S.:1- 1 kalb Bu l de, filin gei derecesini artt rr. Basit fil nceden geisiz ise bu lde oldurgan (nesne aldrlm), gei li ise ettirgen olur:

geisiz
girmek gelmek,bulunmak

oldurgan
. sokmak getirmek

kmak
krmak glmek belirmek oturmak rmek uzaklamak, aramak geri dnmek tek olmak fi fi 1;

karmak
k zdrmak . I gldrmek ,!...C,.: gstermk oturtmak rtmek bozmak uzaklatrmak, ratmak geri gndermek ayrmak j_11 I .- -

24

geigli
i itmek binmek anlamak ig:4_, --. okumak 1 -jJ konumak - jJ 2::; iittirmek bindirmek

ettirgen

anlatmak

Iii, 1

okutmak 1 .- j..11 konuturmak - ji:;-.1

Not:

Baz isimlerden treyen fller, bu lde olabilir:

yaprak

yapraklanmak

I Ji -`
gibi

Bu ldeki fiilin ekim ekli:

J-L411

1-)L.-11

Ls.A.1

25

Gemi Zaman _ ok --fr .j...1

.s

,;k11
(... 4- ' ... e
-

iki ...

'14
--

tek
.. - ..,

ill
- -.

3. ahs

4.,;L:il

...

,-,...-1.,,, 4

L.,.. 1,4

..L.c.

';....j1;i4 ,....1,1 1
j :tic, 14

- .L.,- ,..1 -.4 4 .

1-.:- i,.;l ..

::>..1o1

:._.,:,:l.;4
F

C,_::,.:f...: '
L.2>,-.1:.;

..,:,,1,,,:1
k . ..: - ,,,-1

-':c..). 5:;.:1* '1 '''"'

1. ahs l(713

C,:3,,,- I

l.....:,_- 1.4 _

:...:,,=-1:0 -4

Geni Zaman 'l j1..,;211 ok ,..,,I....S iki I tek .,,,,i.iA

4.))

_ . :42-.. .

_.. .41-:.

-....

1. akir

srge

,_..1,1 1
.41 ,t; I

.,
-

bi,J,,,i...i"

:,) _,...-1..02.-1
)1- . , )..41-

rrL2-3
:.>"'I:4j .. ,
fi c...." .0 5 *

sqr;' . z
26

-. 9 sl.,Gifi .; L7 s a ..1

...

I,S...:.3.1 -

-7,12-'

Buyruk ,...1:1 ok L erkek _....._ di i

,..1...;,.0 . 4 .

AT4 iki 1,4 tek .7;41

41_,..-1..0-1 "'

C>,-1:0 -1

LC-...19

h;

Lor". >rl'"4

li.R.14.0-)

4.9.,7-0:

.. . .-

Bu ldeki fiiller de masdara gre adland rhr. Yani, bu ldeki bir fiile: " Jlyl bab ndandr" denir. Bu ldeki fiilin nc harfi uzun sesli 4 olursa, masdar 'idi l olur:
istemek, 4.34 j emek, izin vermek, karlk vermek, cevap vermek, _. 3
-

s4 j I
L.,,

.,,

gibi

3 - J:0.G kahin: Gayret ve sreklilik anlat r. Ayn zamanda i telik bildirir.

a - sreklilik, gayret:
yenmek, gemek, istemek yenmee almak, yensemek. yarmak, geme e almak srekli istemek.

( )
27

b itelik : yazmak , -5"" ldrmek L; vurmak vP imek . yazmak L,21,5* savamak S.71:3 vuru mak birlikte imek

Bu inn, ayr ca, de iik kullamliIar da vard r: sert olmak gzel olmak ekimi: sert davranmak iyi davranmak

.) 1.4.1 JC,Lis veya Z:12c.U-_a

lj 1.,,:zi,1 jc.Ca,

L5,,;k1A

jc.11

Be Harfli ller 1 ls.

oklukla, harfli basit fiilin dn lsiidr:

karmak
-

krlmak almak ekilmek evrilmek almak C-t" ,., 1 e;

amak ekmek uJ r evirmek, dndrmek aklamak 28

blmek

. blnmek : 4L kesilmek. I

kesmek $32;
gibi ekimi:

J ...k...4.1A

Li t.4.11

(.9 ,',15.1

:; T-t

, ,._

, , .

Grld iizre, bu lye giren fiillerin hepsi gei siz dir. o

ls. ekimi:

J ..),.:21.1

1-, L"
,

'

(...s. ul
.., ..-. .... 0.

T-t

.,,

Bu l de, esas olarak, harfli gei li fiillerin dn llk lsdr:

yaymak tamak toplamak gi r alkoymak yay lmak tanmak, gtriilmek J.L..;.:.; 1 toplanmak kanmak
LA 4

gibi 29

Bu ldeki fiillerin baz s, znenin gayretini gsterir:

nmek s j ,,;,i nmek toplant yapmak abalamak !

toplanmak J:L >. al mak

Ji
1

Ayrca, bu ldeki fiiller ist e lik de gsterebilir:

gemek

yar mak.

( L"9' .,

gibi 3 - j5L,Li 1 ls, ekimi:

j..k.,41.1 ...J 11...:i 4

t_JL"'1.
j_k_s1.1

L9,:,114 (...r1.....ui , s

Sfatlar, bu lye sokularak fiil yap lr. Renk veya sakatl gsterir. Obartma (mbala a) vardr:
ye il gk (mavi) kara sar yaz(kahverengi) ... 1 s- s -1 yeermek germek ; kararmak sararmak yazla mak ... 1 I z .

J.; I -

ak
sar Lyt, dilsiz L m

1 fi

aarmak sa rla mak dilsizle mek

30

kambur u ,L>. aksak, topal tek gzl

4fi

kamburla mak aksaklasmak tek gzl olmak

o

e
p1
j j_P I

se

k-j ls. ekimi: j

)-L,a1.1 .0

1_,L,: ... SPI:a....+

cs,,,;411
-

J..c- U.5

SPI- ; j

Anlamca, olabilir:

babndaki bir fillin d

1 1 k ls

nmek
telik de gsterebilir: J

kendi kendine nmek

yardmlamak

nesebini, kkn sylemek karsltklt olarak birbiriyle ilgili olmak

Bu l, yapmac da gsterir:

sayrtlanmak, hastalanmak,

o _re

hasta grnmek

lmek vla lm gibi grnmek- 5 ls. ekimi:

J J,41A

e.,_) L;i3,1
J.i,.

....4, .

11,1

'}:, --i2

J-z

Anlam bakmndan, 1,,,,L; bab mn dn l eklidir. kullandlar : 31

a - J
bir filiyap lr:

babndaki gei li bir fiilden, ayn anlaml , dnl

paralamak - j_ A k rmak

para/anmak
knlmak

b-

babndaki ettirgen fiilden, bu lde znenin gay-

retini gsteren dn l fili yaplr:

bilmek retmek renmek fi

e - a rlk anlam verir:

biiymek byltmek 1 :5"" byklenmek

Alt Harfli ller

J-L411
a

t___)L,
9e ... e

,..94;t1A
...
1

,. .

.0:.. JL.,...... , I .

.. o

j_....g.:-..-i .

.j_.....d.,...., 1
. - - e j I

.. o..

isteyi lsdr:
ba, lamak eyarlgamak _k. ba dilemek, yarl gansamak

konu mak j":1 2; konumas n istemek, sorguya ekmek aemak merhamet dilemek

Bu lnfin, de iik, e itli, kullandlar vardr:

nmek a r olmak birinin yerine gemek .erdemli saymak ar bulmak

halife semek, vekil tutmak

32

ilemek akmak, C_)

kullanmak tkarmak

..),,,,23. I

1-; '-'23. '

-; --

Ly.;A1.1 .

Pek az kullanlan bir ldr. Bu ldeki fiillerde obartma (mbalaga) vardr.

yaymak 1,5:-

fazla uzatmak

.L211

1) 4..wil. 1
j.c.y..v.

u.,;l1A
jP..,,:i 1

J 1--fil

Obartma gsteren bu l de az kullan lr:

kamburla mak yeermek germek topallamak

kamburlamak

yeermek germek topallamak gi jj.):3 1 j_p

J -L,aii

L.) k.,:p_1.1
.-

...4.; U.1 ,

J51... l ,
lsndeki fiillerin daha obartmal anlamn verir: 33

gk ye il sar al, kzl yazlamak : fi

(J:59;1

germek :j1 _*) yeermek

-9
-II' ,ok 1

sararm-alcI A.0 1 Jkzarmak

Drt Har fil Fiilden Tremi F'iiller Drt harfli basit fiilin ls udur:

LAU

L-) Ls -U

s_9

'11A

;........,_,.-

c... 7.-- .i._J

.,..,..-

Tiireyi iin kalp vardr: 1 kahin. ekimi:

Baz basit fillerin dn l eklidir:

datmak, samak dalmak, salmak sarsmak sarszlmak

34
Ao
1.1

o -

9o

9t
-

->j ."!

JJ-J_;-; -

2-

I kalb. ekimi:
J ...Lal 4

1.) 1,;:lA
4

L9

,.:A.1.1

J-Se".-.::+ 1

J:1- ,:.4 _

'' J.a i

Bu lde tretilen fiiller gei sizdir. obartmal (mbalaal) anlam verirler:

rahat bulmak giiven duymak irenmek

- 4:7L 4
'W.
.7.4
--

-12

-!.

..31 .;2..........,.!,.., 1 _._.

.... ...

. - ..-

r.-.--t- ..

......! ...)

1....II......., 1.
..-

iirpermek j1 .):.....!... 1

5 .. ... . 2 o . ...,.."....t..a..: j.."....t...., 1

3-

kalba. ekimi:

.L2.11 :11

1.,,i14
-

L.

,...;:,11, :ii

ft.-

A a yukar hi kullamlnamakta olan bu l, baz drt harf% basit, gei li fillerin d n ii 1 ekli saylr: toplamak
toplanmak parmak alatmak p arma in
111

.- , ,->- 1

j _; ft-S
e

.."J

13 - Masdar

. ,-,

Masdar, zamana bal olmakszn bir olay, bir durumu anlatan szdr. etili yaplardaki fiillerin masdarlar n srayla inceleyelim: 35

1-l Yahu Fillerin Masdarlar .3 _,31 J5k.jI .

l yaln fiillerin masdarlar iin e itli ller vardr. Bunlar renmek zere szlklere ba vurmak gerekirse de, bu fiillerin anlamlarna gre baz belli masdar llerinin kullan ld kesin bir durum olduundan, l yal n fiilin balca masdar llerini yleee

biliriz: ao LLi
san'at, meslek, i anlatan l yal n fillerin masdar-

lar bu ldedir:

boyar ,,,., boyad ., (.._.. 9 fi o ,-.. o_ dokuma, dokuyuculuk : k.,..1.- ,,,; dokur _, _., dokudu .__-_.;
4_,c., 1,_,.4:1

boyama, boyac lk

......

.., ., o -

tarm, iftilik bakanlk

'Ii...-.

tacirlik, alveri

o j i.,.7

halifelik

tarhanlik, bakanlk, vezirlik

Ii -.

..)1.-. _3 "'''-- CL; _. i -

valilik '' ',G'ji _, marangozluk ;;) L,......,

dem irc ilik ''.4 -.5 L,..

-

,.. -berberlik Z_:45 ,L,- siinnetilik Zil.... ---

kamma, uzakla ma, ekindirme anlatan fillerin

masdar bu ldedir:

kamak, ka

korkmak, rkmek

ceza

ut

istememek, reddetmek e-

kamak, sapmak

hareket, k prdan , davran anlatan fiillerin mas-

darlar bu ldedir:

amak, uu ta mak

,s_1, dnmek, dola mak''{)

akmak evi,

kaynamak,..39

k prdanmak, alkanmak

iaret etmek, parlamak, balk mak, akmak

1k

3t

ve

ses ve hastal k, rahats zlk bildiren fiillerin

masdar liisdr: 36

ki nemek, at ki nemesi l k, hayk n 1 bal- , barmak znlanak, nlayt ba dnmesi '_ ) 1;.5 su trldayt ksrme e1R j_..- .3

nezle havlama ulumak, uluyu kargann t kkreme brme

13 .3

ba ars

renk bildiren fiillerin amasdar lsdr: ye illik k rmzlk

.....3

gklk, mavilik
..5.4g 1A )

sarlk 1 A0
.

.3

veya gjl y gemi zaman

if_"; lsndeki

fiillerin masdarlar umumiyetle bu ldedir: kolaylk erefli olmak cmertlik yerlemi lik, ehirlik, medeniyet kahramanlk ,3 ' ,Q,12, gzellik incelik (^

arbahlk, lllk

oturmuluk, kararhlk, sebat lsnde olan geisiz (nesne

,:

gemi zaman

almayan) fiillerin masdarlar umumiyetle bu lde olur: aptallk AL

jb

sevin, sevinme baaramama 4 c; .2

C :3 12.;

kocanltk, ihtiyarlk susama, susuzluk

s
1.

gemi zaman j:,:,

lsnde olan gei siz fiil-

lerin masdarlar umumiyetle bu ldedir:

37

ulamak oturmak kmak

0, r

j.fiti

girmek salchrmak gemek

, 3 j- ,:?L'b
jj7.,

,.jkj

gemi zaman

ve tai

lsnde olan fili-

]erin masdarlar umumiyetle bu lde olur: kazanmak ldrmek almak

11 kr5

L..."' s,5.

zurmak,vuru uv anlamak yarehm etmek

S25

2 - Drtl Yahn Fiillerin Masdarlar

"ama:

Bu fiillerin masdarlar iin ba lca iki l vard r:

a -

'fiLibe,ts }-)

:
.1 e
r

Jt

;Le:- .7,-

3 - Drtl ren Fiilin Masdar

f l-

upU .).11

Bu masdarn tek ls vardr:

d> r

-1

,s

q+

j
38

j 2'1

4 "l Fiilden tiremi Fiillerii Masdarlar

Bu masdarlarm herbiri kysidir, kaidesi vard r, yerinde ineelennekle birlikte, burada bir cedvel halinde gsterilebilir:
.3,:ij.... .j

s'

3 ..-

_.> ... fi.. e. k - 1.31A 1 O

.,2 1.-.1

....

o ,-" ,

i 9

L-)

Q7.11

Ls,G; U.1

..- . 4..) t .,....5. 1

0 , ',.........SE....1.
''''..-

-- ..- . - * S. 1

(r h ;51 7-

-.;

13

..-

.3

!-'-

.-

4: -

,... il

sp
.C.1:Pi".. ..12.4,..J

3 j t._,..3 -i, .. 3

4.1:;1.2... .. _ J1..::_; 3

- ., J.; li, , -

-l

p C; ,.

J
3

. .... Z -'

d, ,
r ...L:ii

e.......:_...,, ,. . ..

.,_......:;..,.....? L.. . . .
r

....... . . .1:-:

^-.4"J 1

1/4.:4_ :,:_.

r L;

.... ".";

J.. i

, ''uj.s

'-' -

_.> -A 1-i ..
7; ,

J ,.....
.

l,

IiI ,

.,, ._p. , --a "o .- 0

:e r r

, 9*-.3.

).,

. 1,

4,

-, . . , 0 ,..-., ,. , , L, t_.,....._i ,....1...b...k.,-

_)1r.10 .
''' '' V' j.:Rj ..

J51....._

.,

.1

.4 j

......_,...,.

.%

t..,?-,

.... e

ir-n--5' ,r-

. .. . . . . . .. . , , ,._.,_.3_, ,...,.._.. ....., . .3 1._, ... .

, ..1,.. I,

39

Kaide:
Muza'af Fiil gei li ise (nesne alyorsa) umumiyetle, rnuzarisinde orta harfi ile harekelidir, yani babndandr. Geisiz (IAzm) ise muzarisinda orta harfi umumiytele ile hareke, lidir, yani fiil babndandr. Misaller:

uzatmak yarmak, ytrimak

3

;r

gei li

3_4;

hafifle mek, hafif olmak iffetli olmk

4 -

.c.

geisiz

Muzgaf filin ekimi :

11A ..., e
3. c ahs d
e

ki .5 j
s ..)
o== ..; Z Z

s,--.) .
-z-

.:

.5 j

L; i
, e ..- = i (.,e..:I .5

z.,
1.... ..1

,. >

2. inci ahs

e
d

e = ..

e .7-

...

k..--1 -5 -5 ..)
e .. ..-

.9.4 0. = ,:,..J .Z .5 ..)

9 e .- = Cre..3 .3 .3

. .,

.C.> s .5 ..} .
41.5.5

1. inci allis

.
O t ..; Z Z j 1 .; Z Z ...,

_.)

40

___)1'4.211

-4 J ..,
) ,

3. nc ahs

_..,...

..)1

7; t ... s .5 -.1

J ...

,3 J -I

e d __

- . .4:) ) .5 j.. .i. i -.!, _o , .5 jj

.. s t'..)1 .5 .." -; 5; ..4.(:31

J

:i. ..,, -5 2 _,
4' t_

_:,"

2. ahs ahs (.. ) .5 ,),j 1. inci ahs :., s .)-;

-

..) -';

4,34 .5 J .5

C ., ) J.; ..7

fi -

)J.) ...:.

ft

)) 1

dii

tek

erkek

2. inci

ahs

veya 4_5

veya

o .9

p.

iki 2. inci ahs

,

veya ok

9 o 3o.

2. inci ahs

fi

S}

t.) > ,) j I

veya

.9 o 91

41

Misal Fiilin ekimi

-

s z

vermek- 1LP_, -1-..t.- ) bulmak .A.. ..,_,),__. nitelemek ___. j A ,,,,,,,_,.."0,2_, _P-.`"

Misal Fiil, vav'll ise, ,_, - ' bab ndandr. Gemi Zaman ok iki C,..:31 ." j:"..41.n tek er di i

1 ..P-1?-_,

LC-?:.,
Cf-lri li-14:-.,

-1?-_, ,..:...s ..X....r., .

:J -b:-..,

('"1"j
r.: L1"7 `b: -,

. L.-).-L':-.3

Cr

1, i .-1,:-.,

'-'-1,?-_, . s e ... .k.:.. ...L...- j .., ,

di i ortak

U ,.1,:-.)

U. ..k -?,,,

ok

iki

tek

)_!L (.., -l...r.-,. . ,..

,...)L4
i)1.-1

..,....< ...*-

er di i

..L.:. s .
.1-4 .

_ '..).,..1,--; .

C.) I ..1,.
...

er ..

,
s

..) ..1-......7
J,..x..;

C-54: .s
'-'t--

(.:7'....-t,-.
1,a.-

di i
ortak

42

.5 _r** dii ortak erkek ..),..,..

2 2

1 -,..1_,-

-,:f.x.._

.., -1 ?-

Eevaf Fiirin ekimi: a Vay% ecvaf fiilin ekimi:

L1.1 ok 4iJI; ,.....ik;LO

LrL. .

iki .ili k:hi

tek j1; erkek di i erkek

::::.1 t;
',..:...L; - c..,:).:i .

.
a% t;

L.4..,..:-1-;
jc:ii

u) ;.4 ...,

> '. c.,21.;

di i
ortak 1. ahs

el..:..

1::_l:i

LI;

',.1'i '',..

3. ahs

43

_J
.

e d e d ortak

L)

J2:4'

,4

di i

ortak

erkek .. j .; 2. ahs 2. ahs 1 j i .., ) 2. ahs

tek iki ok

jij .'

' .j;

--.:7,,1_5;

44

h - Ya'l eevaf fiilin ekinic W ok e iki tek

li,j 1,

ULA .

... t,...
3. alus

.s. e_7 J.,:, ;. ; .9 ...:. ,-. .., J.-. ... . . l'i y.

-s .; .., - -r": li.._.

-, 2. alus ,..::. -If .., ..

"

d
o

s ,....,

1. alus

ok e d e d o

iki s

tek

J.9.i",.1. - . s:),).-....2.

1,,,.., ,

3 i.31.)k-j s .ri:--+
ua

") i .":;
-

Z)b-,..;
'. 5 bi.,..,.!

2
../.......-; Z.7 -

1:7,2::-.5 s -I

45

.... - ./ / dii ortak erkek . .5-iL--.4 -J4

_;" -21...
.

2
9.

3j,....

1 :,...r--.' ..

Naks Fiil'in ekimi:

.9 ok

:, '

t3.!
iki tek

2
d ..

e.

...

$ O ,..'

r;

fi

..

,...

...

ortak 1.-:-..... j .. 1-.:....)

... . - .' ,.......:-....)

4t

t_-)L` ok
e
...5 e ....

iki

tek

:- ..9-4 J-1
..r.

. . i.itz-A j.
;}4,.....)," -

(...5" 5-:.
3. ahs -44-1
1.94 rj. ,

:))- '' J-;

d

_Z) 1......;
(:. k......;

: ...r,...._;..7
...

2. alus
. -

L7.', -`-,
-

Lp........,..;

41}

.94 -.)

1. ahls

j4

dii 2 2
2

ortak

erkek * A% ->--

(..S"-) 4 C.,:j 4

tek iki

--

fi . 4 J., j 4 ..

ok

47

Mafrilk Lefiyf Fiil'in ekimi:

ok e d e d , ! ..".i ,,, ,:r- '-; J . 5 z.

iki L_ ii ...-s i I...J...ii)

.. , 0-

tek
L5-i -, . ... 4.-.....i ,..9
.

r.....,....i _.,
9 . , ... C,j-----i J

p ... ,...

.:..........ii ' o-4.:-.-.j _9 . .. . , , 2 2

L .._:... .._ i ., . ..

t iLiLU
...

d e

. - . 4:-':.., 4:7_, ;2..;

3 (:)1..f; - ...i.31_....4ji .. 4 "";

L?. ,i..;
2 .-.
-4 ...

d
-

c: C

....,
-

O ;

(..5i

fi ,3

di i

ortak

erkek ,. .

i 48 C.,-: :-"

t_.,..!

e _..go

Makri'm Lefiyf Fiiii ekimi

L9,,o 11.1 .

e d I..,..,- J - ,:).7. _.1 )-

t 533 3. ahs

...:,J 1:::,3
---:...,-

::.;j3
"j.,....,

e,. .-: s , ,.....g., ,,,) 1..-.,. ...,,3

j- - J

2. ahs C.4_.4.- ;_i 3 _ C:_.,: 3 i :J);-.3 . .0 it:.,,..,3 1. ahs

d o

t_-)L41 e d e d o ':5_,.,-1-: - Lr....., C

-

, t:3U. .j_1._, .

(5A. 3. ahs

-:..)L, 71

::,.

cs.,17
45-,7 2. ahs ,:)..".1-7 .
4s j:14 r

. .)lis..C: C).

i../ t, _, *G ..4*.)b.. J.C;

(si..)..; .

c.57 -.'

1. ah'a

49

J J4'j

di i t i

ortak

erkek

LS. 1 l a rs 4
. ,

_,-'S . .

2. ahs 2. ahs

,. ., )5,1

J.

,".J 4

2. ahs

Deiike Misaller

4.9,;;U.4

ok e
i ...1 L

iki L.U

tek
(.U1

d e
d

- v-'...:;-ti
.(:......; I
cjJ.........; I

t:::41:;(
C..--......_i I 1.4:.$1'

:::_.ul .
i:.4,;
,..

;.:...g 4

C-,:...-ST

C.::..1.-1'

', ...ir

50

Iji.aoil.1

,..

.."

e d e d

...,..,--...--4-? ... c. ...> ,....,-.4..a...) :..),,,-..,,...ii..; ) - c.) _ -,...,...f.; )

1

c:,) Coh....iJ fi
I4:74.:1'

... -

_ ) ,:)L.........4_;

J'

. J' ..

(`:4-} . .,
..

:.)C.4........a..3; -,:,

.,). .::4--1 ;

(:)C.,...ja...i" '-' -...

3

) ;

.4

; '''''

.5.. i. / 6..':
s

." o ,...-

..,...4

dii

ortak

erkek . -..--

il

i - .. ,_.....i i '-'

C.4-CI ; ..9 .9
-

2 i; 2

14 - Ismul Fail - jp.C;3I Fiilden treyip, bir i i yapan gsteren kelimeye

-

denir. lsndedir:

l yaln (sulasi mucarrad) bir fiilin yazan, yaz .c. 1s

yazmak

ldren
aan C.:7b

ldrmek amak

51

vuran

yLp

vurmak oturmak -

oturan l>

Dier kalplardaki fiillerin ismu'l filleri ise, bu fiillerin geni zamanlarndaki (.,. atlp yerine harekesi .5 olan bir getirilerek yap lr:

.i, ...1........,;LA

2.1.,..,42..1
..-

..L.,co..O;

J (.,4 . .
J

..
J . 4...~..ol.:>..-,4 S

...
...

... ...

,....-..A 1...a...1

.. S,.....-...Al. -.7-,

Jl..i

. -.

P..

Z..1.112_,.
.. --

...

...

,. .

, _ .. . .

. ;..,A '' L Id-E-..13-

9 , ... o ... 71.....12-:0...:.....!

' - - '.12:4;

'3 jC-R-0...1. il .' >

3 ..-...,,,.., J ..-.40.,-.4..,..4

5 .. o ......, f............Z....,1

...

. ''' ' f..3 1:- A

.,. . -.7 ..

, A

A 1,

4.

--

-J- fi
...1.-A ..-. ...L.;,....

1 .*...:-.,-

;-;i-..le
- .C.AbGe.:7

J -0,-4-7

...LA C......L

j_pC.i.7

..

J. . fi
.3 o. o 3 ....12...1t............A -.. .31 o 7 .... .3 3

-.: -

...

"; .. O -.) ...

.

1.R

J51/4...:' _
4_1_,L,...;
V, A0 j1.4.Qj

e .. .. e ,...12-3..:.,..,J

... ...
ii

o .. e

,r 112....k.... AA. I

Li Cie.-::.*N

..

5.- ...1,

e. 3 7: .73.- L,

,--,

c9-,-

LPLI.A.:,...4

'

P2/'

Not: ismu'l fil, hazan isim olarak kullanlr:

retici, retmen j,,,, .0 src, fr -,_;,... '-',

52

... .. .5

retmek Ip srmek - 4.3C,,

... .:,

Altrma u fiillerin ismu'l

bulunuz:

olmak, dmek d nmek

tokala mak
J

_j* gndermek
R,

_,L; yaklamak

..2.; izin istemek

15 ismu 1 Maffil
-

Fiilden treyip de yap lan iten etkilenen ki i veya nesneye dellet naFll denir. smu'l marl, harfli yahn fiilden eden kelimeye , e liisnde tretilir: yazlm,
r>

yazmak krmak balamak

krlm ,k rk balanm, bal bilinen, belli ( bi

o ..

bilmek

Dier kal plardaki fillerin ismu'l marlleri ise, bu fiillerin ismu'l illerinin sondan bir nceki harfinin harekesi ya evrilerek yap lr:

gnderilen

gnderen

(JJ

gndermek yalanlamak kazanmak

)

yalanlanan L , jt_5,_,4 yalanlayan kazandm kazanan byk bulunan (i, nesne) yuvarlanan

k prdatlan c.j.- ;i:f"--) -

Not: 1 l yaln fiil, gei siz (lzm: intransitive) ise, o filin ismu'l maflu olmaz. Not: 2 u bblarn da ismu'l marlu yoktur:

Jt

_.

41 . ii

53

Not: 3 snu'l marid de hazan isim olarak kullan lr:

deli bilinen, iyilik .-

ekmek bilmek

Altrma u fiillerin ismu'l marllerini bulunuz:

yazmak

beklemek

gvenmek

ulamak l p ~ yardm istemek i

azab etmek -;,_;;Cp

16 - Etken Fiili 5

...:J4 5 :,..21:J - 4 L.. -

Edilgen Ffil : fi
9 e

.
.

-1

J j..4.......-U u.:......_,,:f I .. ..
FdiIi anlan fiil etkendir:

, e

'.!

o ....

renci kapy at
cmlesindeki fiilinin olan 5 ,

7:2,1
JU2J1 andmtr, fiili et-

kendir. Arapada etken fiile

j,,,2 denir.
,..

kap ald
cmlesinde ise, fiile edilgen fiil (

fiilini ileyen anlmamtr, belirtilmenaistir. Byle ) denir.

Gemi zaman gsteren bir etken fiili edilgen yapmak, iin, sondan bir nceki harfi di er harekeli harfler ise 3 ile harekelenir.

yazld sokuldu L,-

yazd soktu _ .. dzenlendi ,,_,,;..j rendi 1.,,5

- .. .fi dzenlendi ,___.; . . . . ...) renildi karld 54 ... - 5, 5, ,.._1 .. _ol.,, f -- o. J e ... 7- ,-,..._:_..... 1. ';-'

kard - ,..:;_;.,:_:_...., c I

Geni zaman kipindeki bir etken fiili edilgen yapmak iin, ilk harfi sondan bir nceki harfi ise ile harekelenir:

yazhr sokulur

s -o LJ;
J

yazar sokar diizenler

..-

reniiir
F

renir karr

karlr

18 isinilerde Erlik, Di ilik

1:9

Arapada, bir trdeki varl n erke ine ve diisine ayr adlar verildii olur:

dii deve
ana

deve

s 4,:)12;1

ata v I

di i eek

eek

Fakat, yaygn olarak, bir trdeki hem erkek, hem de di i varlklara ayn ad verilir, yalnz, diilii gstermek zere, isimde baz diilik belirteleri bulunur:

kz renci kitab okuyor

4a) 1.121

A.;

9 Bu cm ledeki ;Z__51_12il sznn sonundaki yuvarlak , di ilik belirtelerinden biridir. Szn asil renci: LJUJI dir, e 5 diilii belirtmek iin eklenmi tir. 55

ilik belirteleri
=
.0

eS;' ,

Di

LA 5Cp ) nin says tr.

yuvarlak t:

0..L.d

Dii saylan varlklarla bunlarn sfatlar nn sonunda bulunur:

dii L,,is J .... .s , Z...;1:5" ,s ... ;11.1, ' . ., .. s

anlam sayr, hasta ,.,

erkek . 4..,-.4
...

yazc

L.....;15-

ocuk

j:-.U,

retmen

...... -A 'l ' 1,2-0 o 4....4,--.; ..... ,ft

....:5 ..;

o - j.ji..1 o. Zj.....iL; ,s ... Si......5"

yoksul

ar, temiz

byk

,..s ... )4.-.1.4...0

kk

.7,- ,...0

Bu belirte, en ok renk ve sakatl gsteren kelimelerin di isinde bulunur:

ft

.J...L.;I lsndeki

56

dii
9 ..o. . S, 1....9....> _,,)

anlam gk, mavi

9

erkek
...- o ..-

(, J) 1 .
-

fi

, g.!

J.

...-.--

al, kzl
3

..?.- 1

fi

1 .7,,:i...s , . r j,..,...

yeil

._

...

. -,-,:- I fi - . .5 j-o l

kara

..9

oA J-.-w
, .. . 0.1.-4... .._., -

yaz,kahve rengi

J -...-..... 1

. .- o --

ak ,
- 0 .. . ,........)....-

at_44 Jr 5 , . 04.:J. o.X.., fi ,- . r...r.. .,..c 5 . ...L..Ec' -

... o . . .

dilsiz

kanbur

fi - e .. ,..... La- 4 5- 0CJ- .(-9 ,P 1

aksak,topal

kr

Grld gibi, j rilerek

lsndeki bu kelimler, yap lar deiti4 bulunuyor.

lsnde di i yaplyorlar, sonlarnda

e
o

Ld I jA,
... o

Bu belirte, en ok lsnde;

1 lsndeki stnlk s fatlar lsnde

lsndeki fiilden remi sfatlar

dii yapldnda, dii kelimenin sonunda bulunur:

57

dii - . 1 ...... -5 -P-P

anlama en byk

erkek

'5" J: I

, -

. ,

(..5_,,-;,,,,,
1.9 ......-,

daha kk

..., -,
..)-''''' 1 , , L.,..... .- S , -..
j-il.....0, 1

... ..,

daha gzel

_ Ls:1. .;5.-,
....

daha kk daha iistiln,dala erdemli daha uzun

Ls-

. 1,,._,I
.,,

, .c.} - 1 '
."

J.,-3'2.--'"

- _.,.

i i..Jo I

... e

-*

susuz,susanu

4:)C...t12:c-

Not: Baz erkek adlar nn sonunda -kaideye ayk r olarak- ; bulunur: Hamza Talha

Baz dii kelimlerin sonunda da ; bulunmaz: gne Alitirmalar: 1 - Trkeye eviriniz:

P,, tI
er

.9

eer

keser

(.1

Zil7,

02...s...1

_T"

.%

'

o jl:o.

C}

LL:s.

u.p _
J""

J' ""

58

2 - Arapaya eviriniz: Daha byk kz renciyi grdm- Kanbur adam kitap okuyor. Hasta kadna su verdim- Kk ocuk geldi- Byk renci dersine alyor. 19 Isimlerde Teklik,
L.5 ;

kilik, okluk

-"

t4.A

A - Teklik ismi:
terir:
ocuk
c

. 1 tek bir varl, tek bir nesneyi

0

Lajil ; duvar

1 adam

.4

7,

1 ev

trL .. 1

B - kilik Ismi:
isminin sonuna

,n

iki varl, iki nesneyi gsterir, teklik

sjl eklenerek yaplr:

bir adam bir kalem bir k z ocuu bir mektep

iki adam iki kalem iki k z ocu u iki mektep

C - okluk

ayn cinsten birok nesneyi, varl ,

gsterir. blmde incelenebilir:

a - Erkek oklu u:
Erkek olan veya say lan varlklarn isimleri, sonlarna nerek ok khnr:
iireticiler, retmenler inantnlar, ni'minler s retmen
3

ekle-

inanm , mmin

59

sulular Halidler

...L.51
.3 e

sulu

Halid

b - Dii okluu : JLI

Dii olan veya say lan bir varl gsteren ismin sonuna nerek o kelime okluk ismi yap lr, ok varl gsterir:

ekle-

hanm retmenler m'min hanmlar sulu kadnlar

c - Krk okluk:
o .3

bir hanm retmen .';Z:..:1_,L,a ) bir m'min hanm sulu kadn

"fr
A..e

3
fr

3.

11

La j ..?r,.4

Tek varl gsteren kelimenin yap s deitirilerek elde edilen okluktur. Azl ve oklu u gsteren e itli kalplar vardr.

azlk okluu: ;L:,;:fl

sadece birka nesneyi gsterir, drt ls vard r:

1

kollar birka ay birka nefis

2 -

kol ay nefis

I yapraklar L.9[7;1 yaprak ocuk

ocuklar . >1 LiCc..10- 4

60

sebepler kalemler blmler renk, boya

3N

_,
i e

sebep kalem

i; I t

blm renkler

yemekler misaller direkler sorular zamanlar

4-

et ,yemek t misal direk I soru

zaman

L b

genler ocuklar
okluk okluu:

gen L5L9 ocuk

Pekok nesneyi, varl gsterir, ba lca lleri unlardr:

13 o 3 1

Erke i althrlar:

Lkst diisi

es

o L )ke et..i

lsndeki kelimeler bu lde o-

ye illler krler kirmzilar dilsizler

IS

yeil
kr ot._fr

13

o 3

o 3

5 o

r MUZ,

o J

dilsiz

61

fi

kitaplar yollar yollar eliler

3

3,

L __;_s"

kitap, bitik yol yol

eli

milletler cmleler dizler

mmet,millet cmle diz

r."

4
En ok kalbndaki kelimeler bu lde o altlrlar:

yarallar tutsaklar lller hastalar 5 j

4.90

yaral tutsak l hasta sayr

En ok o altlrlar:

lsndeki ortalar (etken s fat - fiiller) bu lde

tacirler k skanlar
62

tacir k skan

yaz clar yargclar ahlkstzlar

6

us

yazc
yargc '

A L,.<
N
-

Slr
>4; .7

r.

ahlkstz

bykler kkler adamlar denizler

A J 7J

A _,k,,S . o j t,,

o byk J,._5"

kk -1'-L
adam '''(J-5.-)
S, 0.

,,Li
t am,
g

it,.....$

deniz .."->'.

mezarlar

sin, mezar

kaipler v ili yrek, kalp bilgiler krallar evler

,1

(,,,,j4.p bilgi, bilim

.9

kral 4,!,11,4 ev
'et e

o o, gnahlar 4 _,j; yazk, gnah

bilginler

..

bilgin uslu, akll

akallalar "05 ehidler 59.1.4:1_, '' babular

L; tp. L);

o , ehid -1 :...r_:Z I

o -. o 1.1 .7A1 ba bu, emir

1, hakim karl <yarg ' sz ok yaylmsa da eski ekli ve do rusu 'yargc'dr.

63

erdemliler

"L 5C-,,,6_;

.3 (.bilgisiz j....z1.2J. bakan u.....:x._; ..)

li

bilgisizler ".51/4:4.... " 1. bakanlar yoksullar

9 - .5k_a_t 4
.3

4,...,3 )

.... .3

' I 1_.a"1 .

,3 yoksul j.,,_.;L i ..,

zenginler zekiler gller erenler

10 En ok lde o alr: (diisi:

...

1.1.1/4_.... bay, zengin ..,

_.a..

"g.,,_..5 <>I fi 3 .e..., ...,-

. . -. zeki S .> h..?. . gl 4.5 . .,..;

'': -"'

.13 1...J_, I veli, eren, ermi i 4

) lsndeki stnlk s fatlar bu

daha bykler

daha byk

daha kkler 3- I daha kk daha stnler ij 1

daha stn

Baz isimler de bu lde o altlabilir:

parmaklar

parmak parmak ucu

^J. o

parmak ular 11 gayeler, erekler yaz haneler

64

.3

-"

gaye
9

yaz hane

katlar ujti ,. ekiler .9

bat. eki

12
anahtarlar c jt andlamalar, andlar agt, anahtar t

4 1_,, andlama, and (3t2,_4

13
amlar yakutlar domuzlar

a t, casus L749.vokr yahut domuz

I. I ).

14
mektuplar yapraklar, gazeteler kocakartlar mektup yaprak, gazete kocakart

15 fi atitlar L.),,..) 1:i. meyveler .9 ,,, atlt u., , j t_i

.L5-1 ,; meyve, yemi 4_,.5- 1.9 -I

65.

16 - 1,i
paralar nimetler
a

para nimet
1ft

frlaj

:f

20 - Zanirler

Zamir, emlede ismin yerini tutan kelimedir. Trkemizde drt eittir: 1 - ahs Zamirleri, Ben, sen, o, siz, biz, siz, onlar 2 - i aret Zamirleri Varlklar', i aretle gstererek isimlerin yerlerini tutan kelimelerdir: bu, u, o, bunlar, unlar, onlar 3 - Belgisiz Zamirler Isimlerin yerlerini tutarken varl klar' kesin olarak de il de yle byle belirten kelimelerdir: baz lar , kimisi, biro u, herkes, birka , br.... 4 - Soru Zamirleri Soru yoluyla, isimlerin yerini tutup onlar hatrlatan kelimelerdir: ne? kim? hangisi? ka ? gibi...

Not: Mal, trlk anlatp bitiik yazlar -ki'ye trkede Ilgi Zamiri denir: benimki, onunki, Yavuzunki, kom ununki gibi...
Arapada Zamir, ekilce e ittir: Ayr Zamir
e .9

2 - Biti ik Zamir
fi .5 c it '

3 - rtl Zamir Srayla ineeliyelim:

1

A.,

Ayr Zamirler:

.9 i

,,,z.S I

Yaln z ba larna kullanlabilen zamirlerdir. Say lar 24 olup 12 si

zne 12 si de maful durumu iindir. 66

zne durumu iin Ayr Zamirler: Mufred: Tek ahs 1

-. d. j

Dii

Ortak LA- ben

Erkek

sen o Musenna : ki

- o -,. 4...:-.; I ..,

...,-.4

?:

>,.; ikimiz

2
3

t- .j, 1
;

. . - ...

ikiniz

1,_,R, ikisi Cem: ok

(J

, biz

2
3

7:

L.

t o o ,.....J

siz
onlar

: 1 '
;

....,

:s

oJ

:.,-.4

r4

Not: Bu zamirler, cmlede ancak zne olarak bulunabilirler:

s en (al leanStn
.0
"L

ben yazd m o tacirdir o temizdir ifile iti

4.5:

14
67

Matul durumu iin Ayr Zamirler: Mufred: Tek ahs 1 2 3 Dii Ortak eri_, 1 beni si., Erkek

.t ,- l

seni onu Musenna: iki

,t1-J .

Lebt_A

c.C_. I .._

1
2 3

ue, I ikimizi
5 (5-1_,....i ikinizi 4,- _/, 1 ikisini , e, Cem: ok

1
2 3

ut,
5-5"1? ,.;
_;3 c.., 1,1 s

bizi
. .5

sizi
onlar

_,1 S- L1
e

..1:

1,..,:d_! I

Not: Bu zamirler Sadece , landrlar: Allah bizi ve sizi korusun

_ok_LJ I
1j

(dz tiimle) olarak kul-

.fts,

(Ancak) sana tapar z

"S e,

68

2 Bitiik Zamirler

--

Bu zamirler, yalnz ba larna bir ey anlatmazlar, ba ka bir kelimeye eklenirler. Tek ahs Dii Ortak (S ..sj beni, benim L3 ba seni, senin onu, onun -J Erkek

1
2 3

s s e 4

ki 1
2 3

U ___

ikimizi

U _, ikinizi, ikinizin

1,.> .... 1; ___

ikisini, ikisinin ok

1 2 3

bizi, bizim . s c...

,. , ,. .,

1r. s

sizi, sizin onlar, onlarn

e .1

s..., ..)'

kullandlar : Fiil Ciimlesinde: a Bir fiile eklenip merl (dz tmle) olurlar: 1
e

seni grdm

onu dgdiin

; (o) seni dd-

69

b Bir isme eklenip iyelik (mlkiyet) zamiri i ini grr:

kitabnz kalemin (er) bahesi (er) 4.;

3 3 J

evimiz kalemin (di i) kedisi (di i)

.5

c Bir ntakya eklenerek ismin e itli hallerinde bulunur: ona bir mektup yazd m

ikinizle birlikte yryorum onlar esenledim (onlara selam verdim) et

Not:

tc.

.5

harekeli te; I ikilik elifi ; okluk ,;} ;

fi

-J

di ilik nun'u ; muhatap y' 81 ;

I
s

.."j

5.4:

Bu harfler de, fiillerle biti erek onlarn ahslarn gsterirler. Bu durum, fil ekiminde grld nden, burada uzunca tekrar gereksizdir. 3 rtl Zamirler: ; .. jt,,,j

Grlmeksizin fiile biti en, onunla birlikte bulunan zamirlerdir:

it rd adam geldi

;s

}-)1

hanm retmen okula gidiyor

70

._

(er iin) mescide git (dii) eve git

s

L53

- , )

Kaide:

1dir.

Gemi Zaman'da

;,411

rtl zamir ,

veya

2 - Geni Zaman Ij k:pit da, rtl zamir, kullan lan muzari harflerine gre de ik. 3 - Buyruk Kipi'nde rtl zamir, daima "sen" dir. veya

Altrmalar:

Trkelerini veriniz:
Lg

j.t;

;4,17

14.3

..-

4W_

5Li

r.) 51

kuvvet,g temiz kard y kad temizledi j oi,;

us, akl Sis dil 4,:y1- ,,,J _ , kk ,,,.,.:;,,,,,, k sa j ,,,A; deniz

el 1,_1,:, geni .... 5.1., byk . ),7:5uzun

. _,

J-!.., ,
71

a ' Z- -...... r i'

(kiinin gc usunda ve dilindedir - elim temizdir - iki eliniz temizdir onun iki kz vardr, yals uzun, genci ksa boyludur - onun iki o lu vardr, by ksa, k uzun boyludur - adam a n denize att, sonra kard - adam a n temizledi ve ykad - Abdullah evinden kt - eviniz geni tir.)

21 - Iiret aimleri - (J C.4')/

.9

Trkede, bilindii gibi, yakndaki bir nesneyi gstermek iin "bu", az tedekini gstermek iin " u", uzaktakini gstermek iin de "o" kullanlr. Gsterilen, kendisine i aret olunan nesne ok ise,

bunlar, unlar,

onlar denir.
Arapa'daki i aret isimleri' unlardr: Dii Tek ki
L9 ; 4 cs.... c_e_.:.

Ortak

Erkek I;

'.)17 . unlar

u ikisi

. l.">
unlar

ok

13:\ j

--'

.T

Arapa'daki esas i aret isimleri bunlard r. Ancak, yakn ve uzaktaki nesneleri gstermek zere- bunlar n n veya sonlar na taklar getirilir.

1 Tiirkede ; aret stat' deniyorsa da, "her dilin kaideleri o dilin mant na gre verilmelidir" diilineesiyle, i aret isimleri deyimini kulland k.

72

a - Yakn iin iaret isimleri:

Dii Tek
ki

Ortak 1-), , bu
( bu) ikisi

Erkek
I ls,

.5 Jc

c;A:11.>

..5UA bunlar

ok

bunlar

ifiY3-%

Grld gibi, baa uyarma iin bir A ( d SI st A) eklenerek yap hrlar.

b - Uzak iin i aret isimleri:

Di i Tek ki . ! 1.:-7 (.-,,il-;

...

Ortak o (o) ikisi --,i.u-- ji (ct."si -' ..)-i

J

Erkek
- .4'''..

..1,.:4t..7 ..

. L.-,4-.1.;1' onlar

ok

onlar

Grld gibi, sona -!J eklenerek yap hrlar. I aret isimleri ile, i aret olunan nesneler, erlik, di ilik, teklik, ikilik ve okluk bakmndan birbirine uyarlar. Gstermek (i aret) iin kullan lan fi ,, o fi t fi kelimeye , -,;',.SJ denir. _ 1 gsterilen nesneye

73

Misaller: Anlam bu ocuk bu mektep bu kz renci bu iki renci bu iki gl u sanatkarlar u kzlar bu kzlar bu ocuklar o kz renciler o renciler 4:11 J I.::11 ..)L,' .:. 1 .A

fi

-11>SI

1.1> tii,),

:......),.kl.1 4.,31.1ail

o ,..lft

4:,);...!li211 ,: b'_>.,i4

4)11% ,: 1;1.4 s. ""j _..9 g..,

-....,,431 ,.:Jl...,.fl ., 4.:.. L.11 .., 'itil:Ni '. d uai l ,...

..') 3.4
. ' 1 3A

c!:..1.;`_, ,i..15- i .

1.) 5k123 1

Not: -,tjL

...,

kelimelerine J eklenerek daha uzak-

taki varl k gsterilir: o saray o kubbe

Z..;.;;13 '-'2.1:1.;

Arapa'da, yer gstermek iin, ba lca drt i aret ismi kullanlr: buras, burada 74 uras , urada

oras, orada

buras tren istasyonu uras yaz hanem oras vatanm z

Altrmalar

A.14 Z.12

' LAS

1 u ibarelerdeki i aret isimlerini ve mu arun ileyh'leri

.1jUie )L,,;

2 Bo yerlere uygun i aret isimleri koyunuz: a yak n iin:

... oda . . . masa

yaz .et

_i )

Orta uzaklk iin:

. . . fotograf . . . metin, nas

t'

. . . drbn 3e;
e uzak iin: ... k l . kap L4,11

..

. . . pencere

...
75

22 smisl Mavsul

J
...

o ..- o h

.3'

L) J..4

hulul Mavsl, iki cmleyi birbirine ba layan, anlam ancak kendinden sonra gelen emleyle tamam olan kelimedir, trkedeki ilgi zamiri gibi i grr. ismu'l Mavsl'den sonra gelen cmleye s la (, denir, s la'da, ismu'l mavslle ilgili bir zamir bulunur, ,J,;1. adm alr:

grdgn (o adam ki grdn) gitti

cmlesindeki

sz, ismu'l mavsl, 4-'4) yan eihnieei i

bu sladaki e zamiri de ..kAp dir. Aid, hazan yukarda grld gibi ak, hazan da rtl olur:

Gkleri ve yeri yaradan Allaha tapartz

eiinalesinde:

(s,:01 ismu'l navsl,

Sla, dadr. .:;:jC,

sladr, ..1;10 mstetirdir. demektir, mstetir,

" (iki durumun-

snu'l navsrler, ayr ( u,4;,J1) ve ortak ( iki ana blmde incelenebilirler.

a - ayr al-ismu'l mavsl
J

) olmak zere

r.

J <1

; anlam ki o kimse erkek iin

dii iin tek :-.. -

cs:71 ....c7,,. -,j:j31.___ ...C.A.1:1)1

iki ok

_,....):::,.131..;_)l. j50 j5k1I

ki o ikisi ki o kimseler

._ :1,3 ;

ortak al'ismu'l mavsller

76

Saylar tr, unlardr:

en, - gi, o kimse ki, Yalnz aklllar iindir o nesne ki. Hayvan ve eans zlar iindir.
(

s1

insan, hayvan ve nesneler iin kullan lr.

9
o 9

renci, kendisine reteni sayar ocuk, yapmad :k eyi syler hangisinin cesur olduunu biliriz

.... e 1.12.1 I

9_.

"

al- srnu'l Mavsllerin kullan na e itli misaller:

beni yeneni yendim sattn aldm antay, taultn doru syleyenleri severim yantntzdaki hantmlar yola pkttlar
Not: Hayvan ve eans zlar ok olursa, onlar gsteren ismi''1 mavsl olarak -:J -4 kullanlr:

grdm kalemler uzundur satttm develer oktur

Altrmalar

'r i.; i
L
;

1 - Trkelerini syleyiniz, al-ismu'l maysli, slay , varsa idi belirtiniz:

o

--

L.43

77

2 u cmleleri tamamlay nz:

.9
O

1
5:15

C.t.,1

3 e .... ... o

....

41 1),;

9 o .....

jsti

3 4_;

o 9
-

3 rendi iniz

mavslleri birer cmlede kullan nz.

23

Zaman ve Yer isimleri

Zaman ve Yer isimleri, bir fiilin i lendii zaman veya yeri gsterirler, l yaln fiilden iki lde al nrlar: 1 "ft

ls
veya

Daha ok, ikinci kk harfi (aynu'l fil) geni zamanda ile harekeli olan fillerin zaman ve yer isimleri bu ldedir:

oyun alan, oyun zaman giri yeri, giri zaman kak ( k yeri) ve kma zaman yaz hane ve yazma zaman piirme yeri ve pi irme zaman ahane ve yemek zaman
5,

oynar girer kar

o
..5.

yazar pi irir

yemek yer

Lot.,,4,./o

ls:
ile harekeli ise, bu

Filin kk ikinci harfi (aynu'l fil) muzaride fiilin zaman ve yer ismi bu lde al nr. 78

otutulacak yer, zaman inilecek yer, ev ve zaman J

oturur

.9

.7"-A

iner J

Bir nesnenin veya i in ok oldu u yeri gsteren yer isminin sonuna bir ; eklenir: mahkeme, yargt yeri
y

argdadi

arslana bol yer kpei bol yer mektep boyahane

arslan kpek

incelemek, renmek boyamak

Mikis (son harfi illetli olan) fiilin yer ismi ''' j;2:, lsnde olur: odama yeri, odak at yeri otlatr (.9.-''- ...-: .atar (.9 .., .. _, bar m,odam att - (.9A --)

..-.4 -.. ,..9- .., ..4

barnak, snak -

bar n& l-

Mis1 (ilk harfi illetli) fiillerin zaman ve yer isimleri ise, sndedir: konulacak yer j_4 koydu

bulu ulacak, sz verilen yer ve zaman gelinecek yer Arttrlm ( geldi

,Le....4 sz verdi

) fiillerin zamanve yer isimieri ise, bu fiil-

lerin ismu'l maf -ulleri ile ayn ldedir: hastahane if( aramak, " kazanmak L....,j_ y kand S 79

kazanma yeri, zaman , kazan y kanma yeri

9

24 Mimli Masdar l fiillerden baz s= masdarm n banda bir harfi bulunur. Bunun iin byle bir masdara mimli masdar denir. l yalan fiilin mimli masdar iin, balca iki l vardr:

J
ls:

....C .99....4.

19

Fiilin kk ikinci harfinin harekesi geni zamanda o fiilin mimli masdar umumiyetle lsnde olur:

veya

ise,

oturmak istemek ldrmek

Lk0

L_1 >

Fiilin kk ikinci harfinin harekesi geni zamanda ile harekeli ise o filin mimli masdar lsnde olur:

dnmek sylemek, konu mak

P

c;12;

l yahu fllerin mimli masdarlarma bir ; eklenir: t vermek

istemek, sormak acnuk, merhamet etmek sevinmek "

79: .9.

80

Arttrlm fiillerin mimli masdarlar ise, ismu'l martilleri ile ayn lde olur:

inan r

J,
-

inand baland
5

inan, inanlan ey karlamak karla r

Altrma:

cs,;::::1": kar lat

(.921 -

u fiillerin mimli masdarlarm bulunuz:

sz verdi olur

gelir sona eren

(-L , L.44.-
J-

der

yer j:51,

25 Bir Kez Olu ismi

Masdarlar, yaln zca, fiili, ii bildirirler, fiilin nasl olduunu, ka kez oldu unu bildirmezler. Bir i in bir kez oldu unu gsteren sze, bir kez olu ismi ., 1 denir. Bir kez olu ismi, olan i i gsteren fiilden lsiinde trer:

Adam h rsza bir kez vurdu , ocuk bir kez yedi mii'min bir kez secde yapt at dokundu bir a bir dokur u bir oynay

fi J 31 k+

oynad

Arttrlm fiillerden bir kez olu isni yapmak iin, bu fiillerin masdarlarnn sonuna bir :; eklenir:

bir bak bir gidi

yzn evirip bakmak Frlamak, gitmek glmsemek

^

I
V 5k.6:;1

bir glmseyi ;C,41:r ;

L...L 1
81

Arttrlm fiilin masdarmn sonunda zaten varsa, bir kez olu u belirtmek iin sona kelimesi eklenir:

karlk vermek, yan tlamak, cevap vermek bir yantlay, bir cevaplandu emek bir ei
Bir kez olu ismi, ikilenebilir, ogaltdabilir:

4,j1_.- 1

ocuk bir kez yedi ocuk iki kez yedi ocuk birok defalar yedi S- .CP
26 Durum smi ;1141!I Arapada, durumu gsteren, fiilden tremi bir isim vardr, flin olma tarz n anlat r. Trkemizdeki durum zarfna benzer, l yahu fiilden 1 liisnde al nr: :41 jr )31

JS- 1
516. j:.11

adam kapy hrsz ayla (h rsz gibi yavaa) at

ocuk adam yr yle (adam gibi) yryor renci, retmen gibi oturdu

27 - Cins smi, Teklik smi Cins Ismi ( len isindir: aa (aa cinsi, aalar) 82 1)

:11 -9 9

<

0,-.4.1:

bir cinsteki btn nesnelere veri-

(yaprak, yapraklar)

yldz (y ldzlar) g l (gller)

balk balklar

Bir cinsten, sadece bir nesneyi gstermek istersek, o cinsi gsteren ismin sonuna bir ; ekleriz:

bir aa bir yldz

bir yaprak

4-9

bir gl

bir balk
43

Byle isme, teklik ismi denir. 28 - Alet smi

Arapada, lete isim olarak verilen kelime, aletin iledii ii anlatan flden trer. Alet ismi lde trer:
1
-

geili, l yaln flden u

ls
lek, lecek lmek, tartmak jt:s" Camak tartmak ift srmek ,:; r. ,jo;>1 k rpmak, kesmek

ag, aacak, anahtar terazi sapan makas 2

CA.;A l s 9

trp

- J.

trplemek yedmek
83

yular -

mi ber
.

kaldrmak, ykseltmek eirmek

3 -

ls

kak eki sprge kepe cetvel

Not : Baz let isimleri fiilden tretilmi de ildir:

yalamak

j 9,3

vurmak j:,19 sprmek kepe ile almak izgi ekmek

kk baka, apa
29 - Ohartma ;,;,31,1.1

fi

bak

zil

L?

, denir. Fiilden trer. Bir varl kta bir niteli in ar derecede bulundu unu gsterir. Obartma S fat na Arapada

bilgi yararldr LCX:;

cmlesindeki y_; kelimesi arlk sfa-

tdr. Arlk sfat harfli basit fllerden tretilir. Kullan lan belli bal ller unlardr: 1

ls

En ok kullanlan a rlk lsdr:

al etmek, hile yapmak toplamak bylemek a3.

bilek& toplayc bylyeci

84

beslemek, doyurmak 3":3- besleyici, doyurucu .) vermek eilmek

J

verici eilgin

Bu ldeki birok kelime s fatlktan uzakla p isim olarak kullamlagelmi tir: ta mak ci:?-.

yaralamak -) pi irmek ..--. -,boazlamak ..):,--": dikmek -.1,-C;... tarmak, yeri srmek Ii

tayc, yk JL: .. -operatr c{ ..7_,.. a e:.1, kasap j15. terzi ,1,1:,:_,..:. ifti c5ki,

lk sfat olarak bu lde bulunan bir kelime, isimden treAyr mi de olabilir deve 2ls -

deveci

boamak sanmak, karglyla drtmek erdemli olmak, stn olmak 4..}:"2.

3ls (

ok bo ayan jSk ,Ja.A sanc, yaralayan j erdemliJC4i: .

kin tutmak katlanmak, dayanmak ar olmak, vakarl olmak

yalan sylemek

kinci katlanaan ok sabrl arbal ok yalanc

85

uyumak yemek
Not :

ok uyuyan gSS"`! obur, ok yiyen

Bu ldeki baz kelimeler isim olarak kullamlrlar:

yalva; eli, peygamber J

4ls

kocakar

fi s,

cmert olmak bilmek

fi

cmert

bilici, bilegen
-

hor olmak _7 gev emek, zay f d mek

5ls (d:

hor, aa
artk,

.7 ;2 ,*

zayf

kutlu olmak

_L

ok kutlu

Bunlardan ba ka, ok kullan lmayan

-

5- 3 ;__(2,

ok alay eden)

j1;_:;

,.")C,.; ok

konu an, iyi konu an) gibi obartma kal plar da vardr. 30 - stnlk ve Ye leme smi ) renk ve sakatl k dn'" da, bir niteli in, bir nesnede ba ka bir nesnedekinden daha ok oldustnlk ve Ye leme smi unu gsterir. Bu isim, l yal n fiiiden, erkek iin Ls" liisnde trer: di i iin

(A,:,;s -!!

bymek
86

byk

. daha byk (kadn) csi...,"s" daha byk (erkek) 5;;5--1 klmek fi daha kk (kadtn) alalmak, a a. olmak daha alak (kadn) kk daha kk (erkek) aa, dkii daha aa (erkek) I

Baz fiillerden do rudan do ruya stnlk ismi tretilemez. Byle fiillerin nasdarlarnun nne j 1 j 75"-4 5 tirilir: 1 (!'e1 gibi kelimler ge-

daha dayankl , daha ok kaldrabilen daha krmtzt daha az hayal

Not:

-e

jj I

r.
landrlar:

., (y) ve

(kt) s fatlar da, stnlk ismi olarak kul-

namaz uykudan daha iyidir yalanehk, h rszlktan daha ktdr

stnlk ismine
. ,

IA '5k.4231 fi
15.11 ,

bu ismin belirtti i niteliin kendi-

sine bulundu u nesneye 5 J I 1 (ye lenmi , stn tutulmu), karlatrdan nesneye de fi denir:
,

S I (kendisinden stn tutulmu )

fi (1,p1 fi -

mer, Hlidden daha bilgilidir

eilnlesinde, sz ise

fi

sz

.5

7:

ft

sz

5 41 L+.

dir. 87

En stnlk smi En stnlk smi, biim bakmndan stnlk isminin aymdr. Bir niteli i'', bir varlkta, bir nesnede, teki varl klarm, nesnelerin hepsindekinden daha ok bulundi unu bildirir:
doruluk en iyi huydur kitap en stn arkada tr
amlelerindeki

3 ,

4.9 j,;i1 L..il..; 6J .

I sz, en stnlk ismi olarak kullan lmtr. En

stnlk ismi, iki yolla yap lr: 1 stnlk Isminin Ba na JI Eklenerek:

en byk ocuk zekidir en byk k z uzun boyludur (.9.5
^ ^

'..k3
S SjI -44

en kk renci tembeldir 2 stnlk sminden Sonra Son Harfi Ii Bir Isim Getirilerek: en doru szl.
en iyi dost ocuklar n en by kitapl klar n en niikem neli

Altrma u fllerden stnlk ismi yapm z:

irkin olmak, irkinle mek yakla mak gc yetmek ingin olmak, alak gnll olmak J uzakla mak asil olmak, cmert pinti olmak bilmemek j 5""

L'34.

88

31 - ilgi ismi

.3

3 o

c-

Arapada, isimden treyip de bir yer veya herhangi bir nesne ile ilgiyi, ona mensubiyeti gsteren kelimeye ilgi ismi denir:

Msrl esasa ait, esasla ilgili, mcevherat

Kaideler

Msr j_m 1 esas, cevher o--

1 - Bir ismin son harfinin harekesi k lnarak sonuna eddeli bir cs eklemnekle ismi mensll u yaplm olur:

Badadl fenne ait, sanatta ilgili aa uygun, ada Osmana ait, Osmanl

Badad

pratik ilim. fen, sanat a , devir Osman

2 - Ismin sonunda e bulunursa, mensubu yap lrken bu e d er:

geometriye ait, geometri ile ilgili - alverie ait, alverite ilgili Mekkeli Ls A

,geometri alveri Mekke

3 - U harfli bir kelimenin ikinci harfinin harekesi ise, o ke limenin mensubu yap lrken 3 olur:

krala ait karaciere ait, karacierle ilgili

4-

kral _ L; :L:S karacier _

lsndeki kelimenin mensubu yap lrken, e den ba -

ka, 45 de kaldrlr: 89

Medineli kabilye ait 5 - Kelime sonunda varsa

Medine

-r LS: 5.

kabile

a - Kelime harfli ise, sondan bir nceki harfin harekesi = k lmp ts j a evrilir: kre ait, krle ilgili zntyle ilgili,zc kr kederli, zgn 1

Kelime drt harfli ise, cs der veya sondan nceki harfin k lmarak ts

harekesi

a evrilir:

(5 j_AIJI

4..11

c - Kelime be veya alt harfli ise, o kelimenin mensubu yap lrken der:
(

5:a:+1,1
. 1 -

fi

11

;I

L942,..L:=....-.0, ,1

6 - Kelimenin sonunda = varsa aa evrilir:

"

b - Q oldu u gibi kalp, sone bir ts eklenir:

. 1 PC2.1:; (.5 jLk:J1

...

90

7 - Kelime eddeli y

) ile bitiyorsa 4.5 aslna dner, klnr:

a
ikincisi

eddeli y' dan nce bir harf varsa, birinci a evrilir, kendinden nceki harfin harekesi

eddeli y'dan nce iki harf varsa, birinci L.5 der, ikincisi klm..

J a evrilir ve bir nceki harfin harekesi

eddeli y veya drt harften sonra gelmi se, der:

! .

,34

d - bir isimdeki harflerin ortas nda ile harekeli ve eddeli bir

y varsa, o kelime, bir nesneye mensb k lndnda, ikinci der:

Not: 1 okluk isimlerinin de mensubu yap ld olur: gazeteci J ,

9

yapraklar, sayfalar devletler

devletlere ait, devletler aras o Ls1 kitap _ fifi kitaplar

fi

91

Not: 2
Elif-i Illaksra ile biten baz isimlerin mensubu yap lrken, evrilir:
g.

tatlc
32 Kiiltme

tatl

>"

Trkemizde oldu u gibi, Arap dilinde de kkl , azl gstermek, sevgi belirtmek veya horlamak iin isimlerle s fatlar kltiiIiirler. Kltmeye arapada denir.

Balca kiiltme lleri unlardr:

1.4

ls:

harfli basit isimlerle harfli basit s fatlar bu lyle kiiltlrler:

bir kilit bir adam bir rmak 1 ; bir kurt bir ay

2 ls:

bir kilitik bir adamak bir rmakk bir kurtuk bir apak
g e

s ..

Drt harfli isimlerle drt harfli s fatlar bu lye gre kltlrler:

bir konak, ev J A bir konak k, evcikbir .5 ii bir mescit

92
$

, .>
d

bir trpiiciik bir mescitik

J , J

bir blbl bir kirpi

Not:
N9

*15, _
p ,9

bir blblck bir kirpicik

Drt harften sonra di ilik ;;; si, uzun, 1 veya di ilik

nisbet U c

si, fazla

u ihtiva

eden isimler de bu lde kiiltlrler:

bir kemer, kpr bir mrekkep isesi bir doulu bir melme bir safran iei

, _
J -

bir kprck

,Ja..;,_,9

fi,.

; -

bir iecik bir kk do ulu bir kk melmebir kk safran iei

-

fi. )

ls

Ortalarindaki harflerden biri uzun olan isimler bu lye uydurularak kltliirler:

bir kandil bir agt, anahtar bir deli bir see

. cJ

bir kandilcik bir anaktarctk

fi
IR

bir delicik bir serecik

9

3 e )

Dier ekiller :
Osman . Osmanctk ocukcaular saatikler
-

ocuklar JC.;;_,L; saatler

fi , JCL1, I

93

bir gl bir oda bir bozk r ol k z l, al gk (mavi) kap

bir glciik
bir odack bir bozhrck pl_ r:,. bir krmzick bir macicik kapck bakack aircik . , fi

baka, dier, br air (ozan deil)

Altirmalar: 1 - u isimleri kltnz:

dal

kedi :1 2i gl ;

ku

konak, merhale

mal JC. ay

-_ arslan, L, I ocuk _U dirhem

2 - Kltlm ekilleri birer cmlede kullammz.

3 - u isimlerin bytlm (as l) ekillerini bulunuz:
-- 9 a
l,

Iffl 3 A-1 bk.d.o

o C

Jo

33 - as

Stfatu'l Mu abbahatu

as-Sifatu'l Mu abbahatu harfli gei siz (lAzim) fiilden trer, ifade etti i nn ile s fatlanan ki i veya nesneyi gsterir. Daha ok,

,0 ve isndeki fiillerden trer. En ok kullan lan kalplar

unlardr:

uyank la...Z:J --

sevinli

:ts

g - '3,_:,,:o , .
kahraman '-'4..r.i: ho, tatl hzl , abuk "c...j.,J1 -

iri, kocaman ,.."...,,a . f" gzel . .;--' kat, sert cimri, pinti korkak gzilpek, yrekli

: j-A-i _ o o .. : j_p_i : : o
9

J.R..i,

kambur u susam

ye il k zg n " plak
:

j_e_i 1 >
9

..-

(jr,,,,j;

e9

Notl: as-Sifatu'l Mu abbahatu, baz fllerden ismu'l lsnde trer:

temiz, an
Not 2:

temiz olmak >

Baz kelimeler, as-Sifatu'l Mu abbahatu lsnde olduklar halde, mnlar ismu'l marl mns olabilir:

l
Net 3:

dolu ",:3e;

Yalnz!lsndeki kelimelerin di ileri dii otj j j

m

lsnde Olur:

erkek

gk
kara
SUSUZ

9 Jj1

esrik, sarho ,..)1 (

o ,

as-Sifatu'l Mu abahatu olan kelimleler, sonlar na bir ; eklenerek dii yaplabilirler:

Not 4: as-Sifatu'l Mu abbahatu, l fller d ndaki fiillerden, o fiillerin ismu'l lsnde tretilir: karanitk orta, mutedil o

dogru _
es

o 3

34

Soru isimleri

Soru Isimlerinin ba healar, en ok kullandanlar unlardr:

1:51A
Kullanlilari: "kim" anlamna gelir, akll iin , kullanlr: o adam kimdir?

* C:7 A

L3L., t 1, ise, "ne" anlamna gelir, ak ll olmayanlar' sormak iin

ne yapttn ?
Lo,

11,4

zaman sormak iin kullan lr: ne zaman zk yorsun? cs:54

yeri sormak iin kullan lr: onunla nerede kartlattn?

Le,

;J6 1 "ne zaman" anlamna gelir: 96

ne zaman gidiyorsun? "nasl" anlamna gelir : naslsn? kitab nasl buldun?

kullanlr: ka kalem satn aldn ? "hangi" aanlamna gelir: hangi adam? 35 Say Asil Saylar: Dii iin erkek iin 1 cs 1 *. 1 '5"..

s niteli i sormak iin kullanlr, "ka" anlam na soru ismi olarak

( L5.J.>-4 )

1 2 3

o -

4)

ss

7 8 9 10 97

Saylar, saylan isimden nce gelir. Yaln z 1 says, say lan isimden sonra gelir, say lann sfat durumunda olur:

bir adam
Arapada, say ya .z
9

fr j_o;-) bir kz ocuu

-r4 j Z_J_LI gibi

1ft ,

saylana zi 1 veya

9 o- o."

. 4 denir. Bir cinspek kullan lmaz,

ten iki nesneyi gstermek iin

isim dorudan do ruya ikilik ismi yaplr:

WC;

gibi.

Ancak, anlam kuvvetlendirmek iin kullan lr:

O0.1 O ,

_AY

-9

-'-'

- ki tanr edinmeyiniz.
un daima zt cinsinde olur;

3 10 arasnda:

daima okluk ismidir, harekesi

be gn p4,1 dokuz gn

be gece on gece dokuz gece

on gn E LI 'o' t,..c.
11 19 aras: dii iin

erkek iin

tP

11
12 13 14
r

50
J 1

98

15 16 17 18 19 11
-

19 arasndaki saylar bileiktirler. Saynn iki blm de ...._ le -

harekelidir. Bii harekeler asla de imez: 17 ocuk geldi

17 ocuk grdm
17 ocuu selamladm T.A 0 yalnz.

_r_t.s.

ve ...rj.y

CJ I mansub veya maerur durumda

iken, bu say lardaki I ler, 4.5 ye evrilir:

_ :L],
20
-

99 arasnda saylar:
.0.

20

60 70 j1,2 80

30 40 . 50 J.. "

90

Bu saylar, hem er, hem di i iin ortak olarak kullamlirlar:

50 gece

Zj

50 gn

99

70 k z ocuu

--

e ,-

70 ocuk

Bu saylardan biri, bir cmlede, al-mafulu bih olarak bulunursa sondaki ' n cs olur: n

40 kitap okudum
30 ocuk grdm 21 22 23
-)J..j2:' J J

j-""

ir- , (..) j pk:;,_; *

J J 4-J

24 25

.5.9...r.t.c.
t 4 .-ffiL..'

26 27

j
j

i31

28 29 4..)9^-1)

j v 91 j u

Yerine -.7..;, 5U

c,;)

getirilerek aradaki say lar ifade edilmi olur.Bilesjk ile baldr. Bu saylarn

olan bu saylarn iki blm, birbirine

harekeleri, cmledeki durumlarna gre de iir: Tj-4:12 47 renci gitti ehre, 25 saatte ula t 100 1000 aras

100
1 00

400

700

 200
-

500
:1/4j

800 900

300

600
) 1000

100 ve 200 n dmdakiler bile iktir. kinci blm 4.,

sa-

yldndan - ile harekelidir. Bu say lar er ve di i iin ortakla a kullanlr:

-

700 gn

700 gece

tekeil ve ile harekelidir. 101

ji

:CL4

102 104 110

U5s1'; .)

103 105 M 'ft;".s 1.4. 123 279

ztk,.

115 247

Z,L.,:t5k; 354
4-"LI

Z5Vji
e

463 675
g

4";"

594

996

107 kitap

j .L.f LA
j I j

514 kitap 968 kitap

1....;

Grld zre, bu saylardan sonra gelen ma`duel, say nn son blmne gre, tekcil veya okcul olur ve ona gre harekelenir.

101

1000 den 10 000 e kadar:

`t 1000

jo'D

6000

vi it

2000

7000
:;LC 8000 9000

3000
LYS

sT

J1 4000

5000

000

ve ',.;51.,;i1 nin d ndakiler bile iktir. Isim tamlamas sayldklarndan,

ikinci blmleri daima ile harekelidir. Bu saylardan sonra gelen ma`dud daima mufred (tekeil) olur ve

ile harekelenir:

4000 kitap 10000 kitap

10.000 den sonra

1000 kitap 9000 kitap

l
t;.34

000

12 000

- ;051'; 13 000
20 000 t;i1

19 000 21 000
-

bfi

22 000 29 000
-

23 000

'US

30 000

31 000

39 000
-

40 000 P:.5,53

85 000

99 000

L:AII'ZIA

100 000

;,31 b`l.. 200 000

;13U. 5k; 300 000

)

900 000 102

000000

Bu saylar, daha nce grlen kaidelere gre yap lrlar. Szgeli i: deki daha nce grlen deki

kelinesinin yerinde kullanlmtr. (700 000) deki L:J; kelimesi de, gn) deki kelimesinin yerindedir. (700

Bu saylardan sonra gelen ma`dud'un harekesi kesre ve kendisi teklik ismidir; 17 000 kitap

21 000 kitap
73 000 kitap 99 000 kitap

; J

100 000 kitap

900 000 kitap Byk saylar, oktan aza veya azdan o a doru olmak zere iki trl dizilirler:

8695 kitap L b5"

8695 kitap u lws L .:9V1

L:$.)11'

t.C4

Bu durumda, mddud, saynn son blmne gre ya teklik ya da okluk ismi olur,

veya

ile harekelenir.

Mddudun teklik, okluk ismi olmas ve ald harekeler ylece zetlenebilir: 3 10 aras

okluk teklik teklik

11 99 aras :
99 dan sonra:

ulzS

103

Sra Saylar: dii iin erkek iin

J

birinci ikinci nc drdnc

.s.

jr, L;5.

beinci altlnct yedinci sekizinci dokuzuncu onuncu 4 C . 1:J -

11 19:
onbirinci onikinci onncii
J-

L5.3k.eL-

ondokuzuncu yirminci (ders)^ JJ (" j )

marfu`: mansub: macrur: 104

21 inci 21 inci 21 inci

! Ir

Krk okluk kahplarndan

kalplar, bazan, 10 dan az miktar gstermek zere kulland rlar. Bir ismin iki veya daha fazla okluk kahin varsa ve kal plardan biri bu drt kalptan biri ise, o kalp, ondan az miktar gstermek zere kullamlr:

hapiste aylarca kald hapiste birka (ondan az) ay kald

3 10 arasndaki, belli olmayan bir miktar, ifade edilir: kelimesiyle

birka ki i
Daha byk sayilarn yan nda,

birka kadn,
; (ksur) kelimesi kullan lr:

yirmi ksur
Kesirli Saylar yarm, buuk: V, ten yaplr:
11 Ii 7 ; /2

k rk ksur

u a dein kesirli say lar,

..A

o 5,

(:

lsiinde
o

11 5
li s
:

11 6

9A

.4

1I 9

Baz kesirler, bu kelimlerin terkibiyle yap lr:

1 / 32
o
9 5 AA C:jd ,"""<"

tekiler, sadece kelimelerle ifade edilebilir:

o
A

de-'
29

J 0;Lle.r.4

1 77

105

Cletirme Saylar Asl saylarn tekrarlanmas yla elde edilirler:

birer birer iki er ikier er er drder drder onar onar yirmi er yirmier renciler beer beer geldi 4+
LA

Ayrca, er ve di i iin, ortakla a, asl saylardan j k lsnde le tirme say s yaplr: bir i'd9,; be
.s
IN A

veya

veya
I

birer birer

'- ier er beer beer yedier yedier

yedi dokuz
77

dokuzar dokuzar

(bu l daha ok kullanlr)

mektebe yedi er yedier gittik

Kaide: Grld zre, le tirme saylar daima le barekelidir.

III

HARF veya I

36 Arapada isim veya fiilin ba na gelen,

denilen kelimeler vard r. Harfleri, e itlerini ve grevlerini incelemeyi Szdizimi (Nahv) blmne b rakarak, burada birka misal verelim: 106

de, ile

,..., -

kalemle

:1:;. ti J -e-

ehirde

...;::.,......C. ...:li_,I.

de, da, iinde ji

odada ...:;:jo :_;,$1 . i de, da, zerinde --' 4-.5 ).Sr I L5: e, a, ye, ya L53 ... 1 gibi
jP4

yeryznde,yer zerinde ... mektebe Z,.,j,t11

ktiiphaneye mi? S.14 kotun mu ?

arslan gibi

BAZI SES UYUMU VE YUMU AMA KAIDELERI

Arapada, baz sebeplerle, bir harfin yerine, bir ba ka harfin geti i olur. Bu i e ' LSI \FI denir. De ien harf, illet harflerinden ( L5 _ I )

biri ise, bu deitirme iine

',..)Y'T- 1 de denir. Ayn cinsten iki harf

yanyana geldi inde, baz artlarla, nceki, sonrakine kat lr, ikisi birleir, eddeli bir harf olur. Bu i e de ft(.t- . >'{) denir. _ 37 idgam Bir harf tekerrr eder, ayni harf yanyana gelirse, kolayl k, hafiflik iin, bu iki harf eddeli bir harf haline gelir, bu i e idgam

c ruri,

denir. idgam iin, ayn cinsten olan iki harften ilkinin sakin,

ikincisinin harekeli olmas gerektir:

beyin

o .)

- )

oturduk, ikamet ettik

Kaideler
1 - Ardarda gelen iki harf idgam yap lr, yani bu iki harf birbirine katlrken, nceki harf harekeli ise, harekesi kald rlr:

(asla:

L4 )

, ( asla:

) gibi.

2 - Ardarda gelen iki harf idgam yap lr, yani birbirine katlrken, nceki harften nce uzun bir ses varsa, yine harekesi kald rhr: (asit : ) gibi. 107

3 Ardarda gelen ayn cinsten iki harf idgam yap lrken, bu iki harfen nceki harf sahil olup harekesi sukn ise, idgam yap lan harfin harekesi, bu sakin harfe aktaril r:
.3 y 3
-
)

(as/ :

gibi..

Not:
!cigara, ayn kelime iindeki iki harf aras nda olabildi i gibi, iki kelime iinde bulunan iki harf aras nda da olabilir. Bu bak mdan, emsi harflerden nceki JI in, bu harflere dn en J i ile, bu J in, kendisine dn t emsi' harf aras nda da idgam vardr: gne k 38 Arapada, bir harfin yerine ba ka bir harfin getirilmesine denir. lil yalan bir fiil, _ harflerinden biri ile ba hyorsa, bu in c.J si, 3 harfine dn r: . z., . azk, yiyecek od, ate

fiil cJll lsne girdi inda,

JS.

"_<.
J-

Ayn ekilde ve ayn ses uyumu ve yumu ama e ilimi gere ince, J, _ ( dnr: }jiji ) harflerinden biri ile ba layan l yahu fiil lsne kondu unda, in si

b ya

4-"?.)2"

.5;101

.5 1:10

108

39 hal 3j 5e,c.\,1Deien harf, illa ( 1 harflerinden biri ise, bu de ime

iine j5VY de denir. nal yolla olur: 1 Kali) 3 %:;;:j .1 2 Teskin 3 Hazf Bunlar, srayla inceleyelim: 1 Kalb: illet harflerini birbirine evirme a j ve cs nn j e evrili i: j 3 1_,J1 ile harekehyse,

ve (s harleri harekeli olup daha nceki harf

ve 45. 5

j e evrilir:
(asit : (asit: ) ) il; .4:4 (ash: (asit:

Ji.
j 9j!4

ve

nn hemzeye evrili i:

j ve (.5 harfleri, u yerde hemzeye evrilir: i .5 harflerinden biri, kelime sonunda olur ve kendinden nce zfid elif bulunursa:

(asit: (asit:

)
)

(asit: (asit:

ir

) )

gA" _I
hemzeye evrilir:

ii l ecvaf fiilin ismu'l filindeki

(asit:

sh.,

l;

n;

(asit:

i -

gibi, okluun son llerinde, den sonra gelen

ve is henzeye evrilir: j_i

e - ve i

nin j a evrilii: Tj l

-1

3 ile hareketi bir harften sonra gelirse,

(ash: )

j a evrilir:

ii evrilir:

sakin olup, kendinden nce s ile hareketi harf varsa, , a

(ash: (ash: d - in 4 ya evrili i: Balca kaide alt nda toplanabilir: ve (.5 ayn kelimede yanyana gelir, ncekinin harekesi sukiln olursa:
j

(ash: (ash: i olursa: -

....,,,..., )
,ft

..L..........
,...s

..,......
-

.>4..., c5,-;

Z,....,.; )

4_...;

15 j_:...,

n harekesi sukn, kendinden nceki harfin harekesi ise i

(ash: (ash:

z41)...1 ) )

110

, kelimenin sonunda bulunur ve kendinden nceki harfin harekesi olursa: (ash: ijk. ) (ash: (ash: ej ve

4.9.;W

) ) j j 1j11

ve 4.5 nin ya evrilii

harfleri, jt, ezil lsndeki fiilin btn ekilleinde,

den

nce gelince, v ye evrilirler:

- V-;2:71 2 - Teskin
j

ve 4.5 harflerinin, bahca iki durumda harekeleri giderilir, bu

harfler stikin olurlar, bu i e de teskin denir:

a5

ile, 4.5

"": ile harekeli olup da, kendilerinden nce

9

gelen harf sakin ise, j ve 4.5 rekesiz b raklr, sakin klmr:

fi }.:

harekeli nceki harfe aktanlarak ha-

)1

.J

j veya 45 5 .

ile harekeli ise, 1 e evrilirler: (ash: (asla: (asit: L...3

J
--

)
o
--

111

3 den sonra gelip de

ile harekeli,

5 7 den sonra

gelip de ) ile harekeli ise, harekeler, a r geldiinden, kaldrlr:

((asla:
(ash: (ash: (ash : 3 - Hazf
J9

Hazf , illet harflerinin giderilmesi, ortadan kald rlmas demektir. llet harfleri ba lca, u durumlarda ortadan kalkarlar: a - kendilerine benzeyen harekeli ( e benzer hareke benzer hareke cs ya benzer hareke
5

dir) bir harften sonra

sakin olurlar ve kendilerinden sonra gelen harf de sakin olursa:

(asla :
in ortadan kalk

(asla :

in ortadan kalk].

(asil: (asla : {asla :

tl, n ortadan kalk

(asla:

b - %kis fiilin sonundaki illet harfi, bu fiil maczln olunca d er:

,

ve (.U u durumlarda da ortadan kalkar: c

112

a - naks (son harfi illetli) bir l flin sonuna topluluk vay'

( (asl : (asla ) veya di i muhatab y' ( kb) geldiinde:

)
)

(ash :

)
ise ve fiil, nc

b naks l fiilin ikinci harfinin harekesi

dii tek ah s11 veya ikilisinin zamiri ile biti irse, jilet harfi d er:
G

jp )

.>

(asla : (adi :

) )

(asla :

1.

e naks kelime, belirsiz olur da sonunda nunlama (tenvin) olursa, iki sakin harfin birle mesi 114:,..; nden tr, jilet harfi der : (asla : (asla : L7"9 )

CS j 1;eS1

LS"''UJ I

j u durumlarda ortadan kalkar:

a - Vavl misal ( c.5 ..,1)11

ruunda:

ft Jal )

fiilin geni zaman ve buy-

_.? ,,,
buyruk ,..-,
o .. 4

1,t..,3.1
geni z. .....J...,
9

(O Ili
gemi z.

.. .
..
..

C.P'

L.,.:.
1

(...9--J
.

_9

.......9

4,--aei

.... LA-9 j

113

h Vavl misal (

j1;:1) fiilin masdar 1,1 lsnde olur ile harekeli bulunursa, ilk

ve fiilin kk ikinci harfi geni zamanda

harf olan

der, yerine

gelir, kelimenin sonuna da bir ( 47,51

eklenir:
(asil : (asit : (asil: (asit : )

fi

) )
1.s

:?

Vavl Misal (sj 4j 11 JUI ) filin masdar

J-*-'

lsnde ise,

dmez:

_,..1..43.1

L'ull

..,.;ki.

-?`"..9

e':'-'

e-'.-

.g. o

fi

....'

1. '

114

NC BLM Sz DZM Sentaks .P

Nahvin konusu, kelimelerin cmle iindeki durumu, cmlenin dzgn olarak kurulu u ve kelime sonlarnn cmle iindeki duzumudur. Nahvin as l konusu cmle ve kelimenin cmle iindeki durumu olmakla birlikte, cmleye gemeden nce, isim ve s fat tamlamalarn n incelenmesi daha uygun olacakt r.

40 sim Tamlanuts ki isim, bir isim tamlamas meydana getirir:

hoca= kitab
Burada, sz, szn tamhyor. Bu tandama i ine sz ise

'2,:it,,;'V 1- denir. Bu nislde, M7._,1 sz tamlayan, tamlanand r.

Kaide: 1
Arapada tamlanana Tamlayan tamlayana .

1,,,:z1,1 denir.

( 4:::) I jj..e 1,.1.1 ) n son harfi daima ile harekelidir.

115

anlamat n rengi

tamlayan - 4.,14

LCLIA

tamlanan - "L'..et..4;a1

atn ba

evin kap s

uL
ulq

ev kaps

Kaide 2:
Iki ve ok varl gsteren szler, isim tamlamas nda tamlanan ) olursa, sonlarndaki kj harfi d er:

retmenler -7 retmen
. 1 .9 wkriL.4

iki retmen

mektebin retmeni mektebi'', iki retmeni mektebin retmenleri

Kaide 3:
Tamlanan durumundaki kelimede ikilik elifi ( luk vav veya ,:0,31) veya ok

varsa ve kelimenin son harfinin harekesi olmas gerekiyorsa, L5 harfine dntr.

ss

mektebin iki retmenini grdm . mektebin retmenlerini selmladtm

116

il O

0.-

Ahtrma: u isimlerden isim tamlamalar yapnz:

fi pencere o.'iL.::z -'-' kom u 3_,,C,..:l -4 aalar ') C,...4:,{I

arkada kap yol

ev ehir baar

41 - S fat Tamlamas

Arapada, sfat tamlamas nda s fat, daima, niteledi i, tavsif etti i isimden sonra gelir:

kaln bir kitap ksa bir kalem uzun boylu bir adam temiz bir ev
'le:13 bir sfat tamlamas dr. l; lenmekte, vasfedilmektedir. kelimesiyle niteveya veya

gibi niteleme s fatna

.

1gibi nitelenen, vasfedilen isme

1"

J, e

o -

denir. daima jI veya 1 dan sonra gelir ve

i.:...9":,0 9 _, 1 - 1 veya 5

onunla ayrl harekeyi ta r:

alkan renci alkan renci geldi alkan renciyle konu tum dl alkan rencinindir

3 11.6,fl L.,..111231 -- _111231 k L...11,1z,

jl.471
117

Sfat, maystifa, erlik, di ilik, teklik.; ikilik, okluk, belirlilik ve belirsizlikte dima uyar:

kk bir ocuk kk bir k z ocu u kk ocuk kk k z iki kk ocuk iki kk kz ocu u iki kk ocuk iki kk k z kk ocuklar kk k zlar kk ocuklar kk k zlar

_) Ls,,0J1 I 5 -, 51/4.;;:i
..

Altrma u kelinderden sfat tamlamalar yapnz:

eski
-L;

uzak

uzun g, zor defter kap

yak n kolay ehir masa o iki mektep

118
..L,2;-

yeni -kitap i

adamlar

jk__
...

bahe iki kitap

4_1

CMLE ki veya daha ok kelimeden kurulmu , tam anlam veren sz dizisine cmle denir. Arapada, isim cmlesi ve fiil cmlesi olmak zere iki trl cmle vardr: a isim cmlesi, bir durumu, bir nesnenin nas l olduunu haber verir, bir yarg bildirir, umumiyetle, isim cinsinden bir kelime ile ba lar: kitap faydaldr mektep temizdir hilt uzundur ye

b fiil cmlesi, umumiyetle, zamana ba l olaylar anlatr ve bir fiille ba lar: sulu tutuldu kar eriyor karde in imtihan baaracak 'T I

_s -

.9

42 sim Clesi sim Cmlesi'nde, sze kendisiyle ba lanan kelimeye denir. Mubteda, isim cmlesini t znesidir. ozneyi niteleyen, znenin durumunu haber veren kelimeye 5 -) denir. Haber, isim cmlesinin yklemidir: kap akt r cmlesinde, bildiren 19
.9 o

. .

kelimesi mubteda, kapnn ne durumda oldu unu

i":"4" ise belirsizdir:

A kelimesi ise haberdir. Mubteda, daima belirli, haber

119

anlam ifti sab rhdr

-;''il J, L" J ...

L..1...:.:14

C..j -, ...., t ,i _,.":

kurt atr tren sr'atlidir ...

.''

' i12_:g1 J

misllerden de anla laca zere, gerek mubteda, gerekse haberin harekesi dir. .

43 - Fili Ciimlesi

il

J ,-

Fiil Cmlesi flle ba lar, ilenen, ilenmekte veya i lenerek olan bir ii anlatr:
yamur ya& ocuk oyunuyor yaprak dt
fr

S.:222)
) ile bu fiili ileyen

Fiil Cmlesi'nde esas geler fil (

fail Jtl dir. Mubteda, isim cmlesinin znesi oldu u gibi, fa`il de fiil cmlesinin znesidir, daima ile harekelidir.

Altrma u kelimeleri nce birer isim cmlesinde mubteda, sonra birer fil cmlesinde faeil olarak kullammz:
beki, koruyan hekim masa

t".:3- 4 L.L
;Ci

polis

ii bulut

Fiil Cilmlesinde Nesne

renci bir mektup yazd

120

adam kapy kapad

j_151 .

cmlelerinde, fili ve filden ba ka, dz tmle (nesne) de vard r. nk cmlelerin fiilleri gei li (muteaddi) fiillerdir, yapt klar i bir nesneye gemektedir. ilk cmleyi eklinde b rakrsak, " renci

yazd"sznden, onun"ne" yazd anlalmaz, Mnn n eksik kalmamas iin, rencinin neyi yazdnn belirtilmesi gerekmektedir. ZIL,... ) kelimesi, ilk cmlede, nesne (dz tmle) dir. Kendisine arapada
o o ^'

da(.J.,-"--4-4J

denir. kinci cmlenin d_, in hkm nasb dr, yni harekesi

i dir.

mesidir.

CMLES .
.-- ".
da

J-P
44 Be eim

(5)......44

Arapada, marfd, I ile mansub, 4

,A.4,..')r1 denen be isim vardr ki, bunlar j ile

_5

ile macrur olurlar.Yani, bu isimlerden birinin

li bulunmas gerekse, sonunda nunda I

l bulunmas gerekse, soharfi olur.

li bulunmas gerekse, sonunda bir

Bu be isim unlardr:
111 -.t

ata v I

karde I az

kay npeder sahip

baban mdhir bir hekimdir

L .,1

kelimesi burada marfddur. 121

babam. arda grdm

.. !

!it;

ul kelimesi burada mansubdur.

babam, sektmlad m kelimesi burada macrurdur. mal sahibine gz dikilir
o
s,

tJ

J11.4 _p - I

karde inin kay npederini, alan saydg' n gibi say

esnerken az n elinle rt

!s"

Kaide:
1 Be isim unlard r:

2 Be, isim j la narfu`, I le mansilb, s ile macrr olur.

MEBN ve MITRAB
Arapada, kelimeler cmle iinde bulunduklar , yni yaln halden kp cmle iinde bir grev ald klar zaman, baz kelimelerin sonlarnda, o kelimlerin cmle iindeki durumuna gre de iiklik olur, bazlar unkinde hibir de ime olmaz. Misallerle gerdim: renci retmeni dinledi retmen, renciyi imtihan etti .. kelimesi, ilk cmlede f'il oldu undan, t ile, ikinci elim4.9

lede ise, rnarlun bih oldu undan

ile harekelidir. dan sonra gel ile hareke-

kelimesi ise, ilk cmlede, ekim harfi olan diinden ile, ikinci emlede ise, lidir. olduundan,

Byle, cmle iindeki durumuna gre sonunun harekesi de ien kelimeye mdrab denir.

122

Baz kelimeler ise, cmle iinde hangi grevde ve durumda bulunursa bulunsun, kelimenin sonunda hibir de iiklik olmaz:

olduun yerde dur istediimiz yere gideriz

o adama bakttnLz Byle, cmle iindeki durumu ne olursa olsun, son harfinin harekesi asla de imeyen, hep aym kalan kelimelere mebni denir. Arapa kelimede esas olan, kelimenin ndrab olu udur. Mebni kelimeler azdr. Hangi cins kelimelerin rnebni, hangilerinin mu'rab olduklar n inceleyelim:

A - MEBN KELIMELER Mebni (kurulmu , sonu deimez) kelimlerin ba lcalar unlardr: a - isim trnden: i aret isimleri, zamirler, ismu'l navsaller, art isimleri, soru isimleri, baz zarflar, baz say isimleri (11-19 aras ).

- fiil trnden: gemi zaman, buyruk, sonunda peki tirme n nu

bulunan geni zaman.
e - harf trnden: btn harfler.

Bunlar, srayla inceleyelim: 45 - iaret isimleri

0 ) 1. -4T1
, 4:a:jr)4 ":7 e jj
kelimesi, cmle iinde

o adam geldi

o adama bir dinar verdik

o adama u,radzruz 1 3_5 Grld zere, bir i aret ismi olan

ne durumda, hangi grevde bulunursa bulunsun, son harfinin harekesi olan de i miyor. Byle, son hadi daima olan kelimeye

J.C.
123

bu mektep yeniden yap ld vatandalar bu mektebi yapt renciler nektebe gider

o .ima j1.1
J

...

4 :tA gibi, sonu 7. ile harekeli olan ve asla de imeyen kelimeye,

.;-...

1 Ls_,L,c. .._,, denir.

1.-? .-

Not:

I aret isimlerinden iki nesneye i aret etmekte kullan lanlar mebni de il, mu'rab'dr:

bu iki adam bir dkkan satn ald polis bu iki adam tuttu :j i.st Ly;2,. . ..1

Abtrmalar: u boluklara uygun i aret isimleri koyunuz:

mektuba sevindim kitab okuduk hocaya yazdm hoca derste bulundu 5.

.
.

..

...

hocay veda toplants nda grdn

46 Zambler
Zamirler geni olarak 20 ci maddede grlm t, hat rlamak iin ilgili maddeye baklmaldr. Zamirlerin mebniliklerini misllerle grelim: 1 ayr zamirlerden:
a marff` ayr zamirler:

124

O, yarandandtr

:33 t;,.fi
c."):
9 *,

biz, taptalanz 4:1

b mansub ayrr, zamirler

Ahrnedi ve seni grdm bizi ve onlar ziyaret etti 11 bitiik zamirlerden: a yalnz narffi` olarak kullanlanlar:

4-

j JI.-4,42.1

j _P
.

b bazan mansilb, bazan macriir olarak kullamlanlar:

Go

c lm

beni grdn Burada s mansubdur, kendinden nce gelen ) denir, bu MM, finin harekesini korur. arkadaun beni ziyaret etti eiimlesinde, ilk L.5. mar lun bih, ikinci 5 ise, muzafun ileyh'dir sana baban anlatt, ilk 20 a, koruma mlnu

dan nce gelen fiilin son bar-

man:ilan bih, ikinci Li ise muzafun ileyh'dir. onu hasn vurdu , 125

ilk o mar t lart bih, ikici o ise muzafun ileyh'dir. ana-babas , onu odada buldular J57 Ls".9 _,4-1 ilk Le, muzafun ileyh, ikinci L ise ma`olun Grld gibi:

la

, fiile bitiirse nasb durumunda, isme biti irse

car durumunda oluyor. 47 Maysiiller

al- smu'l Maysll'ler, geni olarak 22 nci maddede anlat lmt , bunlar da mebnidir, yaln z ikilileri mu'rabd r:

tantdtgin iki adam grdm

.1 .5' Dr

n.

N.

Z;

.9

o t-,

..

toplantda bulunmayan iki memureye u radk Bu iki ismu'l maysl d nda btn ismul mavsller mebnidir:
L .f_11

suluyu yakalayan polis ld

iyilik etti in ki inin ktl nden sak n burada muzafun ileyh'dir, maerr yerindedir. I

48 - art isimleri

art isimleri 11 tanedir ve unlard r:

L5.11

Bu1 art isminden - 4 dndaki 10 tanesi nebnidir. Bu 11 art isminden ba ka * ,:y4 ve 4 harfleri de art bildirir. Bu edatlarla ilgili bilgi iin 89 uncu maddeye bak lmaldr. 126

49

Soru isimleri

Soru simleri'nin ba lcalar unlardr:

o renci kimdir

L.1231

kim

tasavvuf hakk ndaki gr n nedir? j L.i;2:31 j ...,!...41- 1,4 ne ? . , . o e, kimi setin? _.,-... -.........;_:, . (i-A kim? kimi? _ , bugn ne yapt n __ _,fl ,.:...1...:1 1 .>1,4, ne?, neyi? : L mektebe ne zaman gittim L.5 ::9 ne zaman

s -kitab n nerede? ?,..L'_5 .- L:"..1 erede?- t ' ,:i.,f :.s - ,. , imtihan ne zaman? ___S: ;j1,,:...." ,:i1_,1 ne zaman? (gelece e ait) -;>1...,,- I naslsn? _ s.- 2,11.)..h-_,- 4-:A:::5ka kitab n var? S' -- 1::.......c. hangi ocuk? nasl

1..:n:-.5

t* l:.. ' -.5'5-

ka? ?' -hangi is I

J: ,i-10

(_')

hangi ocuu grdn?

ismi mu'rabdr, sonu de iir: .

4s
,z L5L,

kaz ocuu hangi sutan tr ldrld

50 - Baz Kinayeler
A
e

Belli bir nesneyi, a k olmayan, belirsiz bir szle anlatmaya kinaye denir. Kinaye, trkemizdeki belgisiz s fat n grd ii grr. Kinaye szlerinden mebni olanlarn says altdr:

Bunlardan ilk (L

CS"es-

belgisiz say sfat

olarak kullan lr: nice, ne kadar ok anlam na gelir:

nice kitap okudu!

127

nice mesele! ___. t ;,:C,t

' Lr

, 4s L3

yle u kadar demektir: u kadar kitabm var yle etti ___ yle Halid yle yle dedi yle Abdullah yle yle etti
arada aktarma (at f) vav olmaks zn da kullanlr:
-

4:15 5-Ls,

J1;

Abdullah yle yle etti

Not:

J";

Mebni olmayp mu'rb olan kinayeler de vard r, ba bealar unlar dr ( ;L; L_. )cJ ( ) L_

kelimesi, 3-9 aras ndki saylara, belirsiz olarak i aret eder:

odada birka ocuk var birka cetvel satn aldm

0

birka gn nce bir mektup yazd m L., 4 filan, filanca ( fikin caddede grdk ,j'yL; L.,U 5k" 1,

filnn evinde toplandlar Z;51/4.is

51 Baz Zarflar

Zarf, yer ve zaman bildirmek iin kullan lan szdr. Zarf olan szlerin bir blii mebni, dier bir bl mdrabdr. Mu'rab zarflar L4_,,,,t.k4 maddesine b rakarak, burada mebni olanlar grelim: 128

Mebni zarflarn says 16 dr, 6 s yer, 9 u zaman, 1 i de hem yer, hem zaman iin kullanlr. a yer iin kullanlan mebni zarflar:

4.5
yer zarfdr, damme zere mebnidir:
tekilerin yatt yerde at yannda, katnda

. ve

1,11 LJ111 s..i

... Salih nerede? ",,,J1,2,11 , k buras bir yazhanedr o r a dakiiiatUrkulbevard r -/z

:.)15"

... Osmanl Devleti kat nda Iran Elisi idi

b zaman iin kullan lan mebni zarflar:

Jyl

-'

_ -

.)I gemi zaman bildirir:

Rabbin meleklere"Ben yeryznde bir halife var edeceim" demiti. kesre zre mabnidir, yni son harfinin harekesi de imez, dili= kesreli (meksr) kalr:
gemi dn ald _ ;L:....,L11 ...-

Not : . 4 den nce . J gelirse, kelime muirab olur:

dn bir sava oldu -

129

O.5

ve j,

0 5

denberi anlam na gelir.

5 .0

..1.,;4 veya onun hafifletilmi

ekli olan p.hA zarf olarak kullan ldnda, isimden nce gelirse, o isim narf' olur:

onu iki gndenberi grmedim

..LLA veya 4.
J,-4 7
"I

9 .3

byle zaman zarf olarak de il de, cer harfi olarak

p0

kullamlrsa, kendinden sonra gelen isim macrr olur:

onu, perembe gnndenberi grmedim

Iz; asla, hi anlamna gelir, olumsuz gemi zaman fiilinden sonra

bulunur:

hi grmedim ntektebe hi gitmedi _k;

3 e- .-

onu L.)

ince, nca anlamna olup, gemi zaman fiilinden nce gelir:

ikisi kartlaznea musafaha ettiler
imdi demektir:

o, imdi kahvede oturmaktad r

c

4-; 1

hem zaman hem yer iin kullan lan mebai zarf: 4.9.; I
ja3 Ls;
4.5.;

nerede durursan dururum bu sana nereden (geldi) ne zaman ulattn?

52 - Baz Say Adlar 11-19 aras (11 ve 19 dahil) say isimlerinin iki blmnn de son harekesi fetha'd r, iki blm de fetha zere mebnidir: 11 adam geldi 19 adam grdk Not: Yalnz 12 saysnn ilk blm rnebni de il mdrabdr:
,

...Lr 1 0-t-

130

12 ocuk grdk t.1.1

*4.;,;.J1

b - fili trnden
53 - Gemi Zaman

UA
I ..0j4

ocuk kap y at ocuk kap y at vLly ocuk kap y at mi? ,

Grld zre, gemi zaman kipinde olana

cmlenin

neresinde bulunursa bulunsun, sonu de imiyor, nk fetha zre mebnidir.

kapy atm kapy atn kapy atk ikiniz kap y atnz L..)U ", s e
1

7.....d.J1

Grld gibi, gemi zaman kipinde, fiil kkniin sonuna harekeli -fi bir raf` zandri ( li gibi) biti irse, gemi zaman fiiili,
sukun zre mebni olur. kapy atlar

mistdinde de grld gibi, gemi zaman fiilinin sonuna topluluk vav ( olur . 54 - Buyruk Kipi

) gelince, gemi zaman fiili, damme

zre mebni

a - Fiili!' son harfi sahihse, buyruk, sukun zre mebnidir :

kitabn oku ban kaldr *6;...5_1

131

Buyru un sonuna, di ilik nnu ( ;;;

) biti irse, buyruk

yine sukun zre mebni'dir. (hantmlar) kitaplarntz okuyunuz (hanmlar) balarnn kaldtrnzz . 7 ,
9

. j__I
varsa, buyruk,

b - Sonunda pekitirme nunu (

fetha zre mebni'dir: kitabtrt oku kitabna mutlaka oku

.2:31 (:).; )

e - Fiilin son harfi illet harfi ise, o fiilin buyru u, illlet harfinin

hazfi zre mebnidir. kalmay ar kaldrm zerinde yr zulmun akibetinden kork u I ,

-F

Grlen buyruk szlerinin hepsi, son harfi olan illet harfinin hazfi zre nebidir. d - Buyru un sonunda, ikilik elifi ( ,CPW-917 1
.

okluk vvl e sir) varsa, o

) veya di i ikinci ahs

buyruk, nunun hazfi zre mebni olur :

(ikiniz) kitaplartntzt okuyunuz (ikiniz) l alartrtzt aldrntz kitaplartnzt okuyun bakartnzt kaldrtn (hanm) iin kitab n. oku (hanm iin) ban. kaldr
132 .3
-

T Jf

44

4 I

55 - Pekitirme NiMuna Bitiik Geni Zaman

9 :7; 9 ft . 1LAJ

1,1.,11

Geni zaman kipinin sonuna peki tirme nunu bitiirse, o fl feth zre mebni olur:

',J;)

dostlara muhakkak yard m ederiz 0.C; ....t:,T I

yardm ederiz fiiliM peki tirmek, anlamn glendirmek iin ba na

-

sonuna da ,5 gelmi tir. Misalde grld zre, flin asl harfi/n

harekesi fetha - d r ve fiil feth zre mebnidir.

56 Diilik Nununa Bitiik Geni Zaman

'

f..L:11

Sonunda diilik nilnu bulunursa, geni zaman, sukun zre mebni

olur:
kadnlar yiyorlar
yiyor
j

&L.J,J1

) fiiline, diilik Minn. bitimitir, kelime sukun zre meb-

nidir.
e - Harf Trnden 57 - Mana Harfleri

Le .)

Hece harflerinden ay rdetmek iin mn harfleri ad verilen larfler

jtel

r*.:1 gibi ) in hepsi mebnidir, sonlar

deimez. Mn harflerinin bir bl isimlere eklenir, bir bl ii fiillere eklenir, bir bl de ortaktr, her ikisine eklenir. Mn harfleri ve eklendikleri kelime trleri yle gsterilebilir: 133

fiile zg

ortak

isme zg

134

B - MU'RAB KELIMELER: Ierb Hakknda Umami Bilgiler: i'rh ( ) kelimenin sonundaki harf ve hareke de iikliine

denir. Harfler, mebni isim ve gemi zaman d ndaki btn isimler ve fiiller mu'rabd r. Itrabda kullanlan almetler 4 tanedir: fiil ve isimler iin ortak yalnz isimler iin yalnz fiiller iin
damme fetha kesra

.....

4.....,,;,J

( > ) raf iin

-;C: .: iyi ( - ) nasb iin .:.. fi 5: .- .,:,1-1 (7 ) cer iin

sukun -s ,:kLii ( ) cazm iin

Birer mislle grelim:

bahe genitir bir mektup yaz yorum bir mektup yazmayacag m bir dostuma yazdm dostumuza yaznadm fi 4.0j

445 .*

a - Fiillerde hah

Muerab olan fiil, yaln z geni zaman (muzari) kipidir. Muzari fllerde bulunan frab almetleri unlardr:
i - kelime sonunda a ka grlen ekil (hareke veya sukun):
,p

marangoz bir masa yapyor

1.35

marangoz bir masa yapmayacak marangoz bir masa yapmada grld gibi, harfli olup, son harfi sahib olan muzari fili damme
9

) 4.>::_Li

marfu (

9:

, _Oy fetha (

19

ile mansilb

sukun ile maedim (

'A .9

) olmaktad r.

ii ij harfinin bulunmas veya dmesi: Muzari`in, sonuna ikilik elifi, topluluk vav ve muhtabe y' bitien llerine, yni slygalarna be fiil fiillerin raf hlinde 45 j1jj _J "s ji,,1i`V1) denir. Bu llerdeki muzari durur, n as b ve e a z m hlinde ise j j d er:

muzari` fillerden herbiri, niinun duruuyla marN ( dur.

.11 o ) e } j

muzari` fiillerden herbiri, nr nun kaldnyla mansiib'

j:J1 )

dur.

136

5e

JX1'

leM

J.C1

muzarr fllerin herbiri, ndnun kaldrhzyla rnacza n ) dur.

..-

iii Sondan bir harf dmesi:

Muzari bir fiilin sonunda bir illet harfi varsa, cazm durumunda o harf d er, illet harfinin d mesi, muzarilin cazm almetidir:

ondan raz olmadkolmad, akmad, komadbalamad-

ondan raz oluruzolur,akar, koarbalar-51 ;

grld gibi, muzariTiil, jilet harfinin dmesiyle maczum oluyor.

b simlerde trab isimlerde i`rab almetleri unlardr: i Ismin sonunda, a ka grlen harekeler:

babu babu ata bindi babuu grdk babuu selmladlar

sz, grld gibi, rar hlinde damme fthea ( )

,

(L)

, nasb hlinde

cer hlinde ise kesra ( ) ile harekelidir. 137

ii

(musenn) ve erkek oklu u ( 3 11-11 J

. ) isim-

lerinde, i`rab ala netleri olarak 1

iki hoca geldi iki kitap yazd m iki kitab , gtrd
o

.5. harfleri kullan lr:

U-2

grld zre, ikilik isimlerinde fazladan

y 1 vardr, raf halinde

durmakta, nasb ve cer halinde ise 45 olmaktadr.

L9i

mcahitler lm ararcasIna sava tilar

Allah mcahitleri (savaa gitmeyip) oturanlara stn ladt mcahitlere '3 1

grld gibi, okluk isimleri j la marf`, (.5 ile mansb ve maerar olur.

Not:
Be isim kelimleri de L\<,..) ad verilen J; __ > I 1

-1,4 si, (birinci ahs ya' L,;) gibi den ba ka bir keile maerr

limeye muzaf oldu unda, j la marfd, 1 le mansb, olurlar:

baban sayrzlandl
3

I,..r--s .74 ,

hekim babam tedavi etti J1 a 4 "Lai211 Sib hizmeti babanlabirlikte geldi

138

58 Mahalli rrab Mebni (kurulmu , sonu de imez) bir kelime, okul-. iindQ, r f` nasb, cer,eaz n gerektiren bir durumda olursa, sonu de imez, o kelimeye raf` yerinde, nasb yerinde... denir. Mesel:

tandn ki i geldi k:i j ;_;

J buSi~grdiintiZ,,,...." ...0
;1/4.Z

4.9
e ... r "

sen, usta bir sanatkirsn

1.A

bu adama urad k J>l Li f: e j"..

lk emiede vw fildir fakat sukun zre mebni oldu undan son harfi
.

deimez. Bunun iin

V_
'

w fildir, mi" yerinde sukun zre kurulmu tur

denir. zamiri de marldur, fetha ile

Yine,

'4 4_i "

kelimesindeki

harekelenmesi gerekti i halde, mebni oldu u iin barekesi de imemektedir. o zamiri, marldur, nasb yerinde damme zre kurulmu tur

%.

....,,,,,ai

L1,4 4,

..,,,ji (...,IP

s.r.,,,.s 4j. 4 ,1_,,;, denir.

emlesinde ise, 4i,,e, nn, manslb olmas gerekmekte, ~k1,1 U:, " -d" -) e' mebni olu u bunu nlemektedir. Bundan tr, Lft, iin, nasb yerinde, sukun zre kurulmu L ,.

J4 U Y . t; J. cmlesinde, cer har) -] -' finden sonra geldi i iin maerr olmas gerekirken, mebnili inden tr Ayni ekilde, Lbe, kelimesi bu olmamakta 4,u, burada ancak mahallen maerr olmaktad r. I cmlesinde ise, zamiri, mubteddl mdan da_ lay marfd olmas gerekti i halde, mebni olu u, bu de iiklii nleJ-A 1-4

rnektedix. Bu cmledeki mu ( J.4 j 1 L6L.

zamiri iin: raf` yerinde feth iizre kurul) denir.

Bu eit rraba da mahalli i'rab denir. 139

59 - Nunlannaz

' ,:r A

Nunlanmaz, sonuna, yaz lmad halde okunan nun (tenvin) kabul etmeyen ve kesre yerine fetha ile mecr 'ir olan isimdir. Nunlanmaz isimleri, ba lca toplulukta inceleyebiliriz: a - isimlerde, b - alemlerde, e - sfatlarda

a - simlerde
Tenvin ve kesre kabul etmeyen isim cinsinden kelimeler, sonunda diilik elifi bulunan veya fi^pl . _ 'il llerine benzer l^ ^

lerde olan okluk isimleridir:

lde 3 /nava 4s.),_.t.,

l hatra cs- * .75-

mescitlerde namaz k ldk mekteplerde rendik birok anahtar satn aldn kaplar anahtarlarla aar z ocuk serelere bakyor '.1,2;11 4),

b - 'dem (zel isim) lerde i - Muennes zel isimler nunlanmaz ve kesre kabul etmez: 3. Zeynep yazd
Zeynebe seln verdiler Kervan Mekke'ye gidiyor

(..1 21; U.1

jel 1 zel

ii - Yabanc bir dilden arapaya girmi

isimler:

140

iii Sonunda vj bulunan zel isimler:

v Fiil kabb nda olan zel isimler: LS  harfli olup ilk harfi damme ( zel isimler.' v Kelimeleri kayna m )4 e sfatlarda Sonunda diilik elifi bulunanlar: ok karanl k bir gecede ok karanlk n fi yeil lsndekiler: ok susam can skkin gk, mavi .),3 ) isimler: ) li, ikincisi fethal (

esrik, sarho kzgn L5L,a_p n I olusundekiler:

v Baz saylar(1-10 aras ): drder onar

Not:

s
,

birer yedi er

Nunlanmaz kelime, ancak muzaf olur veya bas na J 4 gelirse, kesre kabul eder: 141

mescilerin en bynde namaz k ldnz birok mescitlere uradk

MARFULAR 60 '}c.12

F'il ciinalesindeki zne), fiilden sonra gelir, i i yapan gsterir, hkm rafdir, yni fil, marf`dur:
babu geldi adam ld kad n kitab okudu vl l 'El . 1.!
J

eri , i

k z oynuyor

Fil, yukardaki misllerde grld zre, ayr bir isim olabildi i gibi, birinci, ikinci veya nc ahs zamiri de olabilir:
cam lardm cam kardan clzr (erkek) cam k rd (kadn) cam k rd cam krrdrk ikiniz cam k rd nz (erkekler) cam k rdlar (kadnlar) cam k rdlar kelimelerindeki zamiri fildir.

kelimesinde ise zamir rtl (mustetir) dr, takdiri

dir.

kelimelerinde ise, s rayla b'

j

ve

fildir.

142

Grld iizre, fil zarnir olursa, zamirler mebni oldu undan, fail, mahallen marf` oluyor. Bunu, geen cmlelerden birinin i`rabun yaparak a klayalm: fi emlesinde, ckr
,

gemi zaman fiilidir, sukun itzre kurulmutur.

d41.4 :

fildir, raf yerinde tre zre kurulmutur

j.clffl

C_

marlun

stn ile mansi1bdur 4_, J

15

5p

-11

F'il alme l, ikilik isimlerinde 1 ise j dxr:

iki hasm vuru tu mirminler iitti

okluk isimlerinde ve be isimde

c,) 3 o 3_4_31
.5 5

babanz geldi

.11.

""-j Fail, grnen, ayr bir isim ise, fiil ona, erkeklik ve di ilik bakmndan uyar, yani bu durumda fail erkekse fili de erkek, fail di i ise fili de di i olur:
ocuk oynad k z oynad adam gitti kad n gitti f1).1
9

Fail, grnen, ayr bir isimse, fiil ona erlik ve di ilik bakmndan uymakla birlikte, ikilik ve okluk bak mndan uymaz, teklik kahbuda kalr: 143

ocuklar oynad kzlar oynad adamlar gitti kadnlar gitti

Halbuki fil, grnen ( iiall; ) bir isim deilse, fiil ona, her bak mdan (erlik, disilik, teklik, ikilik, oklukta) uyar:

ocuklar uynay p yoruldular l iki ocuk oynad ve yoruldu k zlar oynayp yoruldular
AltirnaIar

J'J,i4

1 - u cmlelerdeki filleri syleyiniz:

2 - u fiillere grnen ve grnmeyen filller bulunuz:

61 - Szde Fail

Fiili edilgen (mechl) olan cmlede zne bulunmay p, nesne (dz tmle: marlun bih) onun yerine geer ve zne (fil) nin i'rab ni alr. Byle, gerekte nesne olan, grn te zne yerine gemi olan kelimeye szde fil ( jpU1 "_.n; ) denir.

adam kapy at ocuk suyu iti ,LU.1 'J ana ocuunu dd ana kz dd
144

j,-.)11

Bu cmlelerdeki zne ( jc-UID ) leri kaldrp filleri edilgen yaparsak, nesne ler szde fail (J kap ald - su iildi ocuk dld kz diild Etken fiilli cmlede, birden fazla nesne varsa, fiil edilgen olduunda, nesnelerin ilki szde fail olup marfa< bulunur: retmen, renciye okumaya gretti

lin L:J' )

olur:

2. nesne 1. nesne facil fiil (etken)

renciye okuma retildi nesne Altrma : u cmlelerin fiillerini edilgen yaparak ortaya kan szde failleri gsteriniz: szde fa'il fil (ediIgen)

tj:;

'}aail

.5-

62 Mubteda ve Haber a Mbteda :

..;,11

... 5.-

Mubteda, isim cmlesinin kendisiyle ba lad isimdir ve marft`dur: ilim faydand r ehir genitir iki retmen gentir 145
.11

iki mektep yenidir renciler alkandr k z renciler alkandr

Grld zere, mubteda'da as l, belirli ( 9Z:i i.1.1) olmakt r. Mubteda, u hallerde belirsiz ( ) olabilir:

mubteda olan isim, nitelendi i yani tavsif

deerli bir dost bizi ziyaret etti

nefy'den sonra gelince:

hapiste kimse yok

ni soru edatndan sonra gelince:

L.

Mdr, arayan (bir ziyareti) oldu mu?

a J

v zarf veya carr ve mecrrdan ibaret olan haber, mubtedadan

nce gelince;

odada bir gvercin vardr atda bir kedi var L;

Haber :
Haber, isim cmlesinin ikinci blmdr, mubteda' n, nasl, ne durumda oldu unu haber verir, marffi'dur:

renci zekidir k z renci zekidir iki renci zekidir iki k z renci zekidir renciler zekidir k z renciler zekidirler
146

Ss J. 5

1.4

Grld zre haber, nekira (belirsiz kelime) dir, mubtedaya, teklik, ikilik, okluk, erlik ve di ilik bakunndan uymaktadr. Not: Mubteda, akll olmayan bir eyi gsteren kelime olup okluk ismi (

e- ) olursa, haber okluk ismi olabilece i gibi, dii teklik (

) ismi de olabilir:
binalar byktr 1 .A.J4 veya
C. ..,hr."s;

Haber, 4 e it olabilir: - tek kelime:

inanm gldr (S J

isim veya fili cmlesi:

kom unun kitaplar oktur biz m m nlert severiz >bk

- crr ve macrr
kr ttlar dosyadadr L9

v - zarf:
Cennet, analartn ayaklara alt ndadr < U

Haber, tek kelime oldu unda, (erlik, di ilik, teklik, ikilik, okluk bakmndan) uyumu o tek kelime ile mubteda aras ndadr:
ocuk glmektedir kz clamaktadr retmenler, saygdeer kiilerdir

Ck,..1"11

Haber, fiil cmlesinden ibaret olunca, bu uyum, fiille mubteda aras nda olur:
ocuk glyor k z alyor

147

ocuklar glyorlar k zlar alyorlar

Haber, isim cmlesinden ibaret olursa, uyum, mubteda ile, cmlede bulunmas gereken zamir aras nda olur:

rencinin kitaptan oktur hanm rencinin kitaplar oktur rencilerin kitaptan oktur hanm rencilerin kitaplar oktur a
De i tirenler

F ,__3112,!4

'Z1112J1

denen neshedici harf ve fiiller, isim cmlesinin ba na gelerek muhteda veya haberinin ad n ve i`rabm deitirirler. Bunun iin de, de i , tirenler anlamna ) diye adlanrlar. De itirenler ( tek: unlardr:
e. --

,-) 1 c

Srayla inceleyelim: 63 ,:)4 soyundan olanlar Arapada 6 harf, yni r'S":.4

den biri, bir isim cmlesinin ba na gelirse, mubteda (isim cmlesindeki zne), ba a gelen kelimenin ismi olur ve mansb hale gelir; haber ise, bataki kelimenin haberi olur, marf` olarak kal r:

cadde genitir
cmlesinde, 'e.7,4t,J1 mubteda, zna C) 4 gelince,

1.Z.3

haber iken, bu isim cmlesinin ba-

muhakkak ki cadde geni tir

148

halini alr. Bu emlede artk ismi denir. durum ayndr.

4

..). 1.2,J1 kelimesine mubteda de il, ,)1 nin .

ise, '5 ,:) I nin haberi olmu tur. Kalan 5 harf iin de

,j I ve wij"4 peki tirme iin kullanlr:

k hava so,u...tur

phesiz hava souktur temizlik gereklidir temizliin gerekli olduunu bildim

1-5 benzetme iin kullan lr:

;LaW4

kitap hoca gibidir

P

istidrk iindir:

mektep geni fakat rencisi azdtr

5;3 bir umma, bekleme anlat r:

belki haber dorudur ke ki anlamna gelir: keki haber doru olayd
64 Eksik Filler
1;;;T:j;

51

j1R1)/1

Eksik Fiiller veya ,,:15" soyundan olanlar unlardr:

_ 7`,!..:L.;
fiil olurlar:

1.4

t.

A1

soyundan olanlar, fiil emlesinde bulunduklarnda, yardmc

ona ktliphaneden bahsediyordum bulunmutu ,:)1

okuyordu

C.515"
149

434.5-- soyundan olanlar, isim cmlesi'nin ba na geldiklerinde, muhteda marf` kalr, ba a gelen kelimenin ismi olur, haber ise, mansfb olur ve ba a gelen kelimenin haberi olur: adam sayrdtr

adam sayrt idi

hava scakttr hava s cak oldu

j.4:1

renci tembeldi, alikan oldu sis youndur ku luk vakti sis yo un oldu tyg"

ocuk oturmu tur ocuk gndzn oturmaktaydt sayr uykudad r, uyumaktad r sayrt uyuyarak sabahlad k zay ft r k geceleyin zay ft hoca yorgundur hoca yorgun olarak akamladt
O ."

J.1;,

Bunlar, yni L ,L _
.

_cy; _

mal _

eksik fiilleri, mazi, muzari` ve buyruk kipi (s ygas)nde gelebilir: 150

beki uyank olur yoksul zenginle iyor msibetlere kari sabrl ol gnl rahat olarak gecede (uyu) JU
J tA C? .

."
LL-4,

C,.

ise, yalnz mazi ve muzarr kiplerinde gelir:

sayrt hala hayattadar daima ihtilftadtrlar ocuk hal sayrdr cahil, inadnda direnmektedir * JA

5,A).4 ,j4j14

c_JJ,
fi

A:LA jib U.- I

-

1Z.4-.)

Bu drd, grld -zere, isminin, haberiyle nitelenmesindeki sreklili i anlatmaktad r. kendinden nce gelen cmlenin md-

detini, kendinden s,nraki eii nleye ba lar:

hayatta olduka (diriliim boyunca) Allaha taparm

Ir

a olduun mddete ye souk iddetli olduu mddete tkma

olumsuzluk bildirir:

L. j":5-

adam sayrt deildir yalan faydah deildir init;

1.41,4 ve Ki"'

L).4

yalnz nzi kipinde bulunur.

Grld gibi,1S soyundan olanlar n (eksik fiillerin) isimleri dima marfi'dur. 151

65

soylularm isimleri

,15" soyundan olanlar, mobteday isim klarak marfi'` brakr, ha

beri ise, kendilerinin haberi kllar ve mansib yaparlar, haberleri muzri< fiil olur. soyundan olanlar, ba lca blmde incelenebilir: - haberde bildirilenin yakla tn anlatanlar: I

yaprak nerede ise decek

sulu ldrleyazd
L

.;:f nin de haberi, .5T' ninki gibi, banda hibir ey bulunma

yan muzari fiildir:

duvar y k lacak gibi oldu

sulu kaayazdt

n - umut bildirenler:

umulur ki sayr , iyile ir umulur ki kar yaar nx - balama bildirenler: L) 5, 9.14:4

_;-"-

J.41
4_,;:)..?.4 eil;

t14

152

Bu fiiller, muzari bir fiilin ba na geldiklerinde, ba lama anlat rlar:

ocuk alama& balad

renci okumaa balad

ii,

deli hayk rmaa balad

j,2?.

Grld gibi .54S- soylularm isimleri de marf` kelimelerdir, 66 f il ye benzeyen harfler isim cmlesinin nne gelir, mubteda, nin haberi olur.c.) nin ismi marfe`,

Bilindii zere, -<..),:.;1

u.,. nin ismi, haber ise

haberi mansbdur:

ifti yorgundur ifti yorgun de ildir , 3c..5U1

S

nin verdi i bu olumsuzluk anlamn, gelen pekitirir:

nin haberi bana

ifti hi yorgun deildir Allah asla zalim deildir

fi

c5W 3 .J4

Arapada, ...,1 ye benzeyen 4 harf vard r, unlardr: Bu harfler de, isim cmlesinin nne gelerek anlam olumsuz kl arlar.

kalem uzundur
j

,;,J1 14

kalem uzun de ildir .:3i 153

kitaplar faydalchr

kitaplar faydal deildir

;.ko s:4U L:; 1

,:)!

yamur yamaktad r
I

3),JQ.0 .
I ..U :14

yamur yamamaktad r jU jl 1.4

.

74 :;s

yemek masas gen itir yemek masas geni deildir

Grld gibi, ve

j;.,J1

,. harflerinin,- 7 nin grd ii gr c meleri iin, nne geldikleri isim cmlesinin dzgn olmas , yni mubWy tedas nce, haberi sonra gelmi olmas , cmlede 4 bulunmamas yeter. Cmlede yyl bulunursa, durum de i ir:

kitap ancak faydalidr (kitapta, faydadan baka ey bulunmaz)

la harfinin haberinin bana da, ninki gibi 4 s gelebilir: -
{,k9-;j

yemek masas geni deildir

IA

harfinin de, Ly ,A5 nin grd ii grebilmesi iin, bu iki arttan baka, isim ve haberinin nekira (belirsiz kelime) olmas gerekir:

gazete faydand r

154

hibir gazete faydalt de ildir

hibir zlim lmez

Grld zere, isimleri marfi`clur. ye benzeyen harflerden ,:)4 nn

nin isim ve haberinin, zaman ismi olmas ge-

rektir ve isim hazfedilir, yani cmlede bulunmaz;

zaman, dinlenme zamanichr

dinleme zaman deildir

%)1

Burada, vy nin ismi nabzftur, yni cmle, demektir. 67 me ve Yerme Fiilleri Arapada, me iin verme iin de

fi

u I, donmu fillleri

kullanlr : bu donmu fiillerden sonra marf` iki isim bulunur:

Ali iyi hocadtr fesatlk kt huydur

lk cmledeki,

31.s'Z;Lf,'

j..131

donmu bir fiildir, yalnz mazi kipi vard r. cmlede fa`ildir, grld gibi, marfl'dur. Ikinci isim, yani jy kelimesine nahss ( denir, grld gibi, o da marf`dur.

Ikinci cmledeki L".1, donmu bir fiildir, yani onun da yaln z mazis vard r. ise, mahsas I cmlenin, f'ilidir, marfa`clur, ikinci isim, 3 Z,U.).44 j,a 4 tur, o da marfu`dur. 155

Mahss, misillerde grld gibi, Miden daha sonra gelirse, ya mahzfif bir nmbteda'n n haberidir (ki mahzf mubteda' n takdiri ve c91 olur), veya kendisi, geriye b raklm mubteda'd r, haberi de kendinden nceki cmledir.Yni, ilk cmledeki nahss, kelime mubteda olunca, cmle aslnda yle olabilir:

Ali iyi kocad r

Li.,,.U.51

Ls1:.c.

kinci cmle de yle olur:

fesattk kt huydur

J JI

Grld zre, me ve yerme cmlesindeki mahsfs marfu`dur. _ yerine da kullanlabilir: 5 ,k,, yerine

gvenilir arkada ok iyidir jt.1 1 1 ft_rr1...2J1 L.k: .,cahil arkada ktdr

68 Zamiri nc tek ahs (gaib ve gaibe) zamiri, anlat lmak, kendisine dikkat ekilmek istenen bir i iin kullanlr. Bu durumdaki zamire i zamiri ( CjLtil ) denir. zamiri: a ayr ( b bitiik ( a ayr i zamiri ) ) olabilir. S rayla grelim:
..}, kU

U:A

1 - 4,-

'Zfly,
L.4%

_ arta

156

b - bitiik i zarniri
3. A

J la3.1

yA

4.; 1

Grld gibi, i zamiri de marf'clur. 69 Soru Harfleri A.. -\ v Soru iin, ve L):_,2, olmak zere iki harf kullan lr. 1- hem isim
-

cmlesinden, hem fiil cmlesinden nce gelebilir, cmleler olumlu veya olumsuz olabilir:

ocuk gitti mi siz mi itiraz ettiniz?

ji12.!;

Grmedin mi Rabbin (Kabe'yi y kmaa gelen) fil sahiplerine, ne yapt ? (Fil Sil. Il) LJ4

CP ) ;;I

(-

ise, yalnz olumlu cmle banda gelir:

4 ve

mektubu yazd n m ? irjb harflerinin sonuna "2 eklenerek olumsuz soru yap lr:
"

konferansa gitmiyor musun? P rev1 1 karde inin ayb n], rtmedin mi? (rtsene) kiitphaneye Halil mi gitti yoksa Halid mi? -111;- r rmak, gndz m ta t, yoksa gece mi? -

; jr;1; Ly;ki

Grld gibi, soru harfi 1- , iki ihtimalden birini sormak zere de kullanlabiliyor. Cevap olarak kullan lan ba lca szler unlard r: olumsuz cevap iin:

hayr

evet anlamnda kullanlanlar ise: J

oJ F

sozleridir

o kitaplar okudun mu?

e ve t

g k -J

157

Olumsuz sorunun cevab olumlu ise, gitmedin mi? evet, gittim iimize kat lmaa raz olmaz m sn? evet, raz olurum o kitab okumad n evet (okumad m) so:

kulllandr:

L91-1

4LJ

5L

70 L'nn Haberi

Yv.

,L11:3i j

bazan, btn bir e ya cinsini olumsuz olarak bildirmekte kullan l r. Bu durumda, kendisine, dan,

`),r denir i`rab bak mmL" . nin grd ii grr, yni ismi nasbeder, haberi raft eder,
,S

marfa` b rakr: sevilen yalanc yoktur (hibir yalanc sevilmez) Nefy (olumsuzluk) y s nr haberi, grld zere, marf`dur. nn haberinin marf` olmas iin u artlar gerektir: btn cinsi nefyeder olmal , yani umurni olmald r. - y n n hem ismi, hem de haberi nekira (belirsiz kelime) olmaldr.
-

ismi y ya biti ik olmal dr. dan nce gelmemelidir.

v - haberi, v 158

dan nce ekim (cer) harfi gelmemelidir.

MANSUBLAR
Arapada, cmle iindeki durumundan tr nasb' gereken gelere mansfiblar ( ) denir. Bu geler, tek isimden ibaret buluna-

bildii gibi, isim emlesi de olabilirler. S rasyla grelim: 71 Mutlak Mat" '11.1 Mutlak Marl, fiilden sonra, onun anlamn pekitirmek .1,_5-4. 14 e idini belirtmek ( :J4 ,:)C.:.,J)ve say sn belirtmek( ) iin gelen, o fiille ayn kkten bir masdard r. nceleyelim:

a - Pekitirme iin
fiilin masdar tekrar edilir: ocuk cam bir kr k rd babug bir oturu oturdu ' -U1:2j 47.:Lr

Grld gibi,

ve

masdarlar , btn masdarlar

gibi isindirler, oldu u bildirilen ii pekitirmektedirler. Bu eiirnlelerdeki

ve

masdarlarndan herbiri, peki tirme iin kullanlm

mutlak mlrl'dur. Cmlelerin i`rab n grelim:

`..,3P
-

Lip

- >JJ_P
-

159

b - e it (nitelik) belirtmek iin -1/4.._

babug, ailesine, gidenlerin veda edi iyle veda etti

Bu cnledeki iindir. renci, retmen gibi durdu

mutlak martlclur,

eit bildirmek

L:A;)

sayr , skin bir uyku uyuyor - 61A t ,_; Bu ciinledeki sfat tamlamas da mutlak mafuldur,

filin yapt iin e idini belirtmektedir. - say (nitelik) belirtmek iin sayr bir kez yemek yedi cmlesindeki sn belirtmektedir. namaz klan iki secde yapt (iki kez secdeye kapand ) ciimlesindeki de mutlak marldur, namaz k lann yapt
-

mutlak mar -ilk:Tur, sayr nn yapt yeme say-

secdenin saysn belirtmektedir. Mutlak mafl, cmle iinde kullan lan fiilin masdarndan yap lmakla birlikte, balca u kelimeler de o masdar yerine kullan labilir: i e anlaml masdar: bir sevin sevindim 1r 160

1>

,9

sulu, suunu bir itiraf etti

h .).

1 ji

ii - mutlak mar'l olarak kullanlan masdar hazan hazfolimur, niteli i bildiren sfat, onun yerine kullanlr: kpek h zl ko tu cmlesindeki Lim,sfat, hazfolunmu olan mutlak marl nibidir. ili fiilin yapt iin ka kez oldu unu gsteren say : 40 adm attm emlesindeki ", in

mutlak marlun nibidir. j1

mii'min, 4 kez secdeye kapand

emlesinde de t"_,,:j4 mutlak rnarlun nibidir. iv J.5" ve kelimeleri muzaf olarak: gen, btn btn azmetti

t, ona biraz yara& Bu emlelerdeki Not: 1 ve

4,j

211

mutlak marlun nibleridir.

Mutlak marl olarak, drtl fiilin masdar yerine l fiil masdar kullanld olur: zengin, yoksula birok ihsanda bulundu laP1

arkadam z yorucu bir yoculuk yapt

Not: 2 Baz masdarlar, kendilerinden nce fiil bulunmad halde, mutlak 161

marl olarak kullanhrlar. Bu e it masdarlar n kaidesi yoktur, iitilerek bilinirler, semldirler:

, ;1;

p11.. -

CA,,

Ahtrma
j(

u cmlelerdeki mutlak marlleri, cinslerini belirtiniz:

.1,44 91 0 : jk-k

ju,k;11

4:1- P _

c);31J 72
Mafillun Bih

4-.; Lis- 5.111

Filin i ledii iten etkilenen isme al-Marillu Bihi denir. Fiil, marlun hih'ten nce do rudan do ruya, kendisi gelmi se, baka bir deyimle, fiille mani] aras nda ekim (cer) harfi yoksa, byle marle sarih marlun bih denir:
;t o I

ciimlelerindeki

ve \cli isimleri, sarih marllerdir.

Baz filler de, maf'llerine, ancak ekim harfi ile tesir ederler. Byle, nnde ekim harfi bulunan marlun hibe de gayri sarih denir:
ktphaneye u radik greneiye dedi:

or

J12i

arkadatna k zda

isimleri gayri sar l marve llerdir, nlerinde ekim (eer) harfi bulundu undan, marl olduklar aka grlmemektedir. Bu cmlelerdeki
c ,1112i1

Baz fiiller iki marl alrlar:

162

Marltn bih olan isimde nasb, o fiilin yap sma gre belirli.:
bir mektup yazd m mektubu okudunuz ; 11,..)1 fi

Bu cmlelerde nasb almeti fetha'd r.

hanm ilkokul retmenlerini grdk

cmlesinde ise, ,:-k1 5,1J ismi, dii okluk kesre ile mansbdur.
iki soru sordum
g 'S,

olduundan,

:231;.

cmlesinin maflun hr' olan

ikilik ismi ( L4,72,: rj

y ol-

duundan, mansb olmas nn almeti, v dan nceki (.5. dr.

mcahitleri sayarz
O

.."-:.,%s0

cmlesinin maflun bihi olan

_Let,tA ise, erkek oklu u dan n-

) olan bir kelimedir. Mansb olu unun almeti ceki harfin j deil L oluudur. Be sim (

) den biri, marlun bih oldu un-

da, mansib olu unun almeti, nn I e evrilmesidir.:

karde ini tanrz az n at ek,

I 3 ,

Altrmalar 1 u cmlelerdeki marhm bihleri belirtiniz:

Mv 4I

) UfI L
-

rS a

jcs

Lk)- J.4;

- 4,:;d 1

JZ...,,0 ": :J 3.-1-31?

_;7,JU:231 ;L.,Y lr

163

2 u cmleleri tamamlay nz: ,, . . L l.)

.. .

4:A.b.1.11 .

73 Diyelik Marlu

jj1_,_,1:4.: . 3-1

Bir fiilin ne diye oldu unu, sebebini bildiren stnl (mansub) isme diyelik marlu ( dar veya muzaf olabilir:

,,i1,1)

denir. Diyelik mar llu, mas-

Allah n buyruuna uyalm diye oru tutanz .L1_1 raz etmek iin ona yazd

41 .L.; I 4.11

sayr, hekimi, if umduu iin dinliyor

i1

t2,511

ocuklarnz yoksulluk korkusuyla ldrmeyin

r1 /

) L351e.' 1

Altlar izili kelimeler, grld zere, fiilin sebebini,fiilin ne diye olduunu bildirmektedirler, bunun iin diyelik marludrler. Diyelik marl, mansii13 oldu u gibi, nne ekim harfi gelirse maerr da olur:
3 3

Allaha itaat iin oru tutam .,;31 Sayr, hekimi, if umduu iin dinliyor

oki:zil o
-

BC>:

Diyelik mart`lii ( 164

) ne, '43

1 1 de denir.

Ahtrmallar 1 - u cmledeki diyelik marllerini belirtiniz:

L9k,,
oL4 J.4; 1<.J ),5_7,;.z

.4 er

: j (.,9ir ' ,p,

la1J -,

di t" .21".";

2 - u masdarlar, diyelik mal" el olarak, uygun yerlere koyunuz: r ( 0 O ,.0 'ft

. . ' .
cs:;,

._c_5L.JUp
4.54:411 'J yk.:211

74 - al-Mafidu Fihi

Marlun Fih, fiilin i lendi i yeri veya zaman bildirir:

gezgin, ehirde bir gn kald ark (kervan), ehre geeeleyin girdi "_,A,3 , ';Lit

Yukardaki cmlelerde geen ty, ve ik_J isimleri, fiillerin olu zamanm bildirmektedirler, mar llun fih olup manstibdurlar.
hrsz kap nn nnde durdu hrs z evin arkas na sakland
,

.-

5.4 ii LA1

emlelerinde ise, "".C4 .-1 ve F1 j isimleri, fiillerin olu yerini bildirmektedirler, mar.slun fih olup mansbdurlar. Grld zere, martlun fil, yer ve zaman zarfid r. Mar lun fih edat olarak L9i, ve v ekim harfleri de kullan labilir: -
gen denizde yzyor

165

ehirde yeni bir mektep yap ld

o -4..; -La

ot ....O

Marlun fib, ekim harfi ile kullan hrsa, grld gibi macrr olur. u e it kelimeler, marlun fih yerine geer ve nansb olurlar: 3 i - yer veya zaman zarf na muzaf olan .. JS' ve

sporcu, mesafenin hepsini ko tu ;i1L-1.1 gecenin bir k sm nda kar ya,d

z:

;S

ii - zarf anlam ta yan masdar:

gemi, gne doarken yola kt onu, le namaz vakti ziyaret edeceim j_*,W1 iii
,G

say :

onlar be gn bekledik tren 90 km. yol ald

Altrmalar 1 i:_/!
-

zt; )112..2i4

u cmlelerdeki marlun fhleri belirtiniz: '')1 4 (.52!

2 - u cmlelerdeki bo yerleri doldurunuz:

166

75 - al-Marlu Ma`ahu

.9 ser

Marlun Ma'ah, beraberlik bildiren isimdir. Maiyyet Vav )

) udan sonra gelir, mansbdur:

ocuk k y boyunca ko tu ordu tan atarken harekete geti Halille birlikte kahvede oturdum ilgilendirmeyen bir konudaki szden bize ne? iddetli s cakla aranz nas l? 76 - Hl 5JC,.:J")
Hl, filin, szde filin veya marlt n bihin durumunu gsteren szdr, mansbdur. Trkcemizdeki durum zarf na benzer:

3 '4311 fi Lrt, :4-

,__1_,:-- (4

14

korkarak (korka korka) konu tu TZI :. ocuk ko a koa geldi i9 ,),:p

eihnlelerindeki ve szleri hrdir, filin durumunu, fiili

nasl iledi ini gstermektedir.

dilenci, yemei scak olarak yedi sayn, siitii souk olarak iti
cmlelerindeki T jl>. ve

w.31

fi

J:U j..5-

szlerinden herbiri hldir, mansii h-

dur, fiil ilenirken marliin ne durumda oldu unu beirtmektedir.

meyve olgun olarak yenir

cmlesinde ise, mansbdur. Hl'in sahibine miyetle belirli ( ) olur. ,

;45- 1.a

szde filin durumunu gsteren hldir,

JU..1

veya

denir, unlu-

167

Halin eitleri Hal, yaln z belirsiz _.; bir kelimeden ibaret olabildi i gibi,

isim cmlesi, fiil cmlesi, zarf,carr ve macrr da olabilir. a

-

isim cmlesi:

Hal olan isim cmlesinin ba nda bu cmleyi as l cmleye ba layan, hal vay' C'4JC.:J1
subay, susam olarak savat babu, elinde (k nndan) sy rlm bir klla grnd

denenn bir j bulunur:

sea 4,: ,, o j LPei

Grld zere, alt izgili cmleler, h/dir. b - fiil cmlesi: imam, gne domadan uyan&
bakan, dinleyenlerin yre ini eritici bir konuma yapt
3 ,3 o

U2_3

I
-..";

L- 12-;;

1 L9 :4_1 I
1
4

hoca mektebe girdi, btn arka -dalar gelmiti c - zarf: mdr, avlunun ortasnda grdk

-1;3

d ostumun sesini kap arkasndan tandm

.,o

- carr ve macrar:
bir dal stnde bir ku grdk Ahmet sevin iinde bir mektup okudu `r? 1 I ji

168

Abtrmalar 1 u cmlelerdeki hlleri ve sahiplerini gsteriniz:

(.7 .':

.,21' 1 J

7 *

us

2 Bo yerlere, uygun hller koyunuz:

...

J;- ,s

, 4,4

77 Temyiz Temyiz, kendinden nce geen bir isimle ne kasdedildi ini aklayan veya i in ne bakmdan oldu unu belirten yahni belirsiz bir isimdir, mansbdur. Temyizin, anlam n aklad isme ise mumeyyez denir: bir sandk portakal satn ald m Ali, hafzaca karde inden daha gldr cmleleri zerinde dural m: s
y0
.1 0 ,

sj.* I jp ;_j_

"bir sandk satn aldm" sznde mphenalik

vardr, bir sandk elma m , zm m, portakal m satn alnd belli , o , deildir. kelimesini aklamak zere kullamlan .5 i smi temyiz, aklad ismi ise mumeyyezdir. Byle, sylenmi olan ) denir.

mumeyyeze, sylenmi mumeyyez ( kinci emlede

ise,

Ali'nin, karde inden hangi ynden, ne bakm-

kelimesi temyizdir. mumeyi yez ise sylenmemi tir. Byle mumeyyeze d nlm ( 1) denir. nceleyelim: 169

dan daha gl oldu unu belirten '0'

a - Malff z mumeyyez Malfz (sylenmi ) Mumeyyez, cmlede kendisiyle a rlk, hacim, alan veya say belirtilen isimdir. Mislleriyle grelim: a rlk:

bir kantar (44 .930 kg) odun sattm

emlesindeki, sat lan bir kantar nesnenin ne oldu unu belirten (odun) temyiz,

ise mumeyyezdir. Murneyyezi sylenmi

olan UL- temyizi, stnl oldu u gibi, u ekillerde de olabilir: 3,-hacim iin:
ten. S

veya L-3;t

0.

ocuk bir bardak st iti

t.:13

cmlesine, t: ::1 temyiz t..1:5" ise mumeyyezdir, malfzdur. yle de ifade edilebilir:
LJ

. veya

uzunluk veya alan iin:

Zeynep bir arn ipek satn ald

ciimlesinde temyiz

1.41 j

,,

tpl

ise mumeyyezdir. yle de sy-

lenebilir:
J.>

4-

1. I veya

.
J.,L'

-,

o.

Demek ki, a rlk, hacim, uzunluk ve alan ls temyizi mansb ( ) olabildii gibi, isim tamlamas (Zil...;14)nda tamlayan ) yap larak veya say iin: den sonra getirilerek meerr da olabiliyor.

mektebin bahesinde 90 ocuk var-

170

taksi 400 km. yol ald kesede 1000 dinar var . tL.A...) I Ly...4 1 15i

Grld zere, say l rdan sonra gelen teklik isimleri temyiz, saylar ise mumeyyezdir. Saynn temyizi, hareke ve okluk bak mndan yle kaidelendirilehilir:
u tS

3 - 10 arasnda okluk ismi ve mecrilr

s

9 ,..

11

19 aras nda teklik ismi ve mansf b U.:5"

11 o

0
o

100 - 1000 aras nda teklik ismi ve macrar

5 kitap satn aldm 99 kitap satn aldlar 999 kitap satn aldk

3 o

b Malhfiz Mumeyyezoda, havaca iyile ti adam, gdece ocuktan daha byktr Ahmet, ya a senden daha byktr Osman, aklca babasn- dan daha stndr Grld gibi, mumeyyez mallfiz oldu u zaman, temyiz, dima manstibdur. 171
ppi
. '

5(.1 .C.?" I
o .9

91-2...C. 4,i 1

Altrmalar 1 u ciimlelerdeki temyizleri gsteriniz:

2 u isimleri birer cmlede temyiz olarak kullan n z:

L:3 l
78 Munda

4 t:.??

Arapada birine nlerken, isminin veya s fat nn ba na L getirilir:

f5c,..: 3 ; t,
nleme edat ( dr. nleme edatmdan sonra denir. En ok kullan lan nlem
51" uzak iin L edatlar da

gelen isme, yni nlenene

edat

t, olmakla birlikte, yak n iin

kullanlr.
Munda, u durumlarda marfii` olur:

a tek kelimeden yap lm zel ad ( ey Halil!!' ey Ahmet!-! eyHalid! ey Ali!-! fi ,,,Cp L .,

) olduunda:

b Nekira (belirsiz) isim olmakla birlikte, kendisi kaydedilmi olunca:

172

Munda, u durumlarda mansb olur: a - izfet hlinde olunca:

b - izfete benzerse: ey akla yitmi ! ! 3 422:j_ 1,_1 ! 1.;41

ey top oynayan! ___. ! ey Hieetz yoleusu!

e - nlenen kesin olarak belli de ilse: ey orulular iftar ediniz ey (herhangibir) yan Mundann banda J1 varsa, nleme edat yla arasna, erkek iin

14_ I

dii iin

.-

1 girer:
z-

ey ilkokul retmeni (hanm) ey millet ey inannular veya

fi 5; 1 ve 1.,4..;_, ; kelimeleri daha ok, a rlan, kendisine iinleneni, saygyla ve yumuaka uyarmak iin kullanlr. Yalnz ,&1 sz nne 1, edat dorudan do ruya gelir: ' d:1 1, o u zaman duada, -9 rine 1 1 kullanlr. Munda, zel isim ( ) veya 1 k. ye

fig.1, e muzaf olur, iinlenen

yaknda bulunur veya hissedilirse, nleme harfi kald nlabilir: Ahmet, o i hakk nda ne dersin? 3 f J ii; 15 14 i 173

Rabbim, gster bana, lleri nasl diriltirsin

L9)_,}

uJ

Rabbimiz, indirdiine inand,k, Peygambere uyduk

...
/
Terhim

;_,),., )
11

Mundamn son harfi, bazan hafiflik sa lamak iin hazfolunur, bu ie terhim denir. Munda alem ise veya di ilik t' bitmise terhim ( ) ) r..17) ile

) ( )

Byle, son harfi hazfolunmu mundaya murabham denir. Mtrmalar 1 u cmlelerdeki mundalar ve e itlerini belirtiniz: iri U t, I y l
-

t).

2 unlar birer emlede nunda olarak kullan mz:

79 Gr ve Deitirme Fiilleri

jUi4 ><J1....Li I

Gr ve De itirme Filleri, isimleri nasbederler. Ba ka bir deyimle, nne bu fiillerden biri gelen isimler de mansb olurlar. 174

a Gr Filleri: Gr Fiilleri, filin gr n, kanaatn anlatr, isim cmlesinin nne gelerek hem trubteda' , hem de haberi nasbederler:

meseleyi kolay sand k

ZL.14

L,3_,1 4.! J).;41 'giSjj,J

Grld zere, mubteda birinci nesne, haber ise ikinci nesne oluyor. Gr Filleri, ba lca iki blme ayrlabilir. Bir blm, "gr", "bilme", "bulma" anlat r:

buldu _L.4..szi

grd

c_51.)

bildi

(.51

insan, ilmi faydal buldu (grd)

cst,

Gr Fiillerinin teki blm ise, "sarmak", "saymak", "kendisine yle gelmek" ifade eder:

cami dolu sand nz

Deitirme Filleri:

t -

i jr:":;!

Deitirme Fiilleri unlardr:

Bu fiiller "etti", "k ld", "deiik bir hale getirdi" anlamna kullanlr, iki marul nasbeder: 175

mii'mirleri karde yapt

Kur'an mrit edindiler i i eksik b raktnz

Not: Dei tirme fiilleri, mubteda ve haber durumunda olmayan iki ismi de nasbedebilir:

Allah, gl kolaylk k ldi

T
(deildi

.11 -7..,,o "

)

Altrmaiar 1 - u cmleleri inceleyerek gr ve de itirme fiillerini, cmledeki etkilerini belirtiniz:

Tup

5Lb
s1;
,

2 - Bo yerlere uygun birer kelime koyunuz:

)1 .

csj.Z.-.34 80 - ama Filleri

.
- SCA j,

Arapada, ama bildirmek iin l yahu fil (

-

L. veya

kalbna dkiilr. jAjl

kalbndan sonra gelen isim, marlun bih oldu undan mansbdur: 176

inanm ki i ne mesuttur!

baaran ne kadar sevinlidir!

1

karn ya ne giizeldir!

c ,z
:

- - -431.1 . .k .~, . J' o ,. , ..

:).-A
.

L.
0
',

__.-1;.4I - iii.L. c

.....,-1.:Jk.i. *c...;;I ' ' .L'zJ4 -Ji5 -.)--,..:- -I 1,.. .. . ,L'-'aJ4 _L.41:::.: '',..,.:,-- 1
j*.;:.41) ise, veya olumsuz

Fiil, l olmayp tremi fiil (menfi) veya edilgen ise, do rudan do ruya

.. bna dklerek ama anlat lamaz. Byle fllerin masdarlar ndan nce:
0 O

L. veya L., J,,i4 kah-

4 L.

L.
kalplar getirilerek a ma anlatlr:

bombann patlamas ne iddetlidirl

avc ne ok av avl yor (avcnn av/ar t ne oktur )

yoksullara ne az sadaka verilir!

Altrmalar 1 u cmlelerdeki ama fiillerini ba ka kalplara dknz: 177

t. _L},:2

JSI 1

L. _
2 u masdarlardan ama fiili yaparak birer cmlede kulla umz: LS5. 81 Mustesna Arapada istisna, ba lca edatlarndan birinin kullanlmasyla yaplr. stisna, bu edatlardan sonra gelen ismin, nceki blmn lkmnden d arda braklmasdr: 4:9p:

Halidden baka btn renciler geldi haftann gemesine iki gn kald birinden baka btn mahpuslar kat

'11 -1.. 3k1234 slr

51; 4'J I

L;.4

Grld zere '5i1 dan sonra gelen isimler, daha nceki isimlerin ba h olduu hkmn dnda bulunuyor. lk mislde, rencilerin gelmi olduklar belirtiliyor; ancak, dan sonraki kelimenin dellet etti i Halid, gelmemitir, durumu, teki rencilerin durumu d ndadr. br misllerdeki "iki gn" ve "bir" de yine )h dan nceki kelimelerin dellet ettikleri kemiyetlerin hkm d ndadr. stisna edatndan sonra gelen isme mustesna, edattan nce gelen isme ise, mustesna mi h(..9" ) denir:
%

bir aa dnda, btn aalar iek at

Mustesna minh anilmsa ve cmle olumlu ise,'))4 ile mustesna klnan kelime rnansbdur.:

bakandan baka btn !arszlar yaraland 4 -4)h-" J

178

C.;)

Mustesna minh andmsa ve cmle olumsuzsa, YI ile mustesna klnan kelime mensb da olabilir, harekete mustesna minhe ba l da

olabilir:

). e j-; biri hari, hibir a a iek amad

j' o

.1

jth 1-Ar, I yokmu a-

Mustesna minh anlmam ise, mustesna, sanki s na cmledeki durumuna gre hareke al r:

Gayb Allah'tan baka kimse bilmez 4:1)44 ava bir tavandan ba ka av avlamad yalnz Halife uradk
ve

ile mustesna k lnm isim, bu iki edattan sonra geldi-

inden, izfetten dolay macrir olur:

mmin, Allahtan ba kasndan korkmaz nineden baka btn dile hastaland ;;;

:r.p

)..c. ve L59, kelimelerinin kendileri, yl dan sonra gelmi birer isim

gibi harekelenir:

bir mdrden baka, bakanlktaki vazifelilerin hepsi kt onu hapiste, ok yak n arkadan ka kimse ziyret etmedi mslman, Allahtan bakasna dayanmaz
I Lso

...5);z1=D

L,j"; ;.J .1. . ,= J danb

Not: kelimesi, belirsiz ( ) bir ismin sfat olarak da kullanlr:

bundan baka bir kitap okudum 1.1 t,

179

4,10

kelimeleri, fiil olarak, abaursa,kendilerinden sonra

gelen mustesnalar marfl saylaca ndan, mandibdur:

biri dnda, btn velilerin kabirlerini ziyaret ettik

4..Xp j1

u Ji

Bu istisna edat , harf say lrsa, kendilerinden sonraki mustesnalar macrfr olur:

biri mstesna, btn velilerin kabirlerini ziyaret ettik

e !

,91

4.;

Bu edat n bana gelirse, mustesna, ancak mansfl olur, mustesna minh hazfolunamaz:

ba bu dan baka btn eriler (askerler) dnd

Altrmalar 1 - u cmlelerdeki bo yerlere `4 koyunuz, mustesnan n harekesini belirtiniz:

jk,,P)11 11,c

...47 I 4_.J101
ve

ji 4 W Z.,46

Ji30 i J,

2 - u cmlelerdeki ...Ii Ii;

kelimelerinin i`rabm belirtiniz: (1,

j i2i1

4j

180

82 - igr

fig.1>,`T el

igr, muhatab iyi bir ii yapmaa te vik etmek demektir, u ekillerde olur: a - ba na S1 gelmi isim manstib klnarak:
Burada, .76,11.-,31 kelimesi, dnmeyi tavsiye ederim, d nmek gerekir, y.;,.N1 ise, almak gerekir, almalsn anlamnaadr. Yap lmas istenen i , byle, do rudan do ruya, o ii gsteren flin masdarnn mansilb olarak anlmasyla olduu gibi, masdarn bana

veya
.o

." de getirilebilir:

b - yaplmas istenen iyi iin ismi tekrarlanarak:

e - igr, at fla da olabilir:

al ve sebat et

j 1

hocadan ve ona saygdan ayrlma

Anlalaca zere, igr iin kullan lan isimler nesne ( naf'lun bih) durunundadrlar, filleri (yap , ayrlma rlm, d m) fiilerdir. 83 - Saka:lu-ma Sakndrma ( muhatab , kt bir nesne veya i ten sakn-

ji I) gibi mahzilf (kald-

drmaktr. Tahzir iin kullanlr, u ekillerde olur: a - sakndrlacak i veya nesnenin ba na jl daha ba a da
'

- L.

s1 getirilerek:

yalandan sakn

._

j .1JJ. 1

insanlara iftiradan sak n

bi 1 jP.

181

'ii;

.-11

li

hasedden saknnz nk hased, ate in odunu yedi i gibi iyilikleri yer (gtr") b - sakndr lacak i veya nesnenin ba na JI daha ba a da ..), getirilerek: dii manlktan (birbirinize dmanlk etmekten) sak nn j4 ileiniz tartmadan ka nn e ; C..S s

I den sonra bir fiil cmlesi getirilerek: 1 7;;;"" , j-,,;)

O.- o

ok konu maktan sakn herhangi bir eve izinsiz girmekten kaan Not:

1 .LJL,

Bir de muhatah (ikinci ahs) a muzaf olan isim ve sak ndrlaeak nesne mensb olarak ifade edilmekle tahzir olur; banz taksinin kapsna j4:..-34 arpmakdan saknn elini yadan sakn

UL

84

stigase

stigase, yardma armaktr. Yardma a rlan L edat ile a, .9.0"' diye adlamr. Kendisi iin yard m istenene ise rlr, 4_,
e 1, o

fi o."

denir;

ey zengin, yoksullar n, yardm na yeti l Burada mustegas bihtir, nnde fethal bir -"J vardr.

,1 )14 ise, mustegas lieelihtir, nnde kesral bir J vardr. Her iki ke182

lime J ile maertirdur, ancak, anlamca nariI olduklar iin, mahallen mansb durlar. ey tabibler, yarallarn imdachna yeti.iniz

1!. ,4-7)1

4.

ey topluluk, ba kann yardm na ko unuz

4-

.1 1
Bazan, mustegas lieclihin nne j yerine Q _.,, getirilir, bu du. rumda mustegas lieclihten ikyet ve ona kar yardma a rma vardr: ey polisler, hrszlardan elaman! t ey vezir, rvet alanlara kar (bize) yarchm et!

1.14

Not:
ama, hayret anlat lmak iin de L ve - kullanlr: J
j

ub3 ).0
'

ne kahramanhk! !

141

85

ihtisas

Ihtisas, birinci veya ikinci ahs zamirinin delIet etti i mnnn aklanmas demektir.Ba ka bir deyimle, birinci veya ikinci ahs zamirinin mbteda olduu emlede, haberin bildirdi i hkmn bir isme zg (mahsus) k lnmasdr. Malsils (u,,2 1) ad verilen bu isim, , zamirden sonra gelir ve mansb olur:
.

7;

biz -aydnlar topluluu islcma hizmeti dit niirz 183

cmlesinde

mubteda 9 <10

haber,

ise mahsustur, naf`til durumunda oldu u iin, mansilb dur. Anlalaca zere, mahss, d m olan rum, kasdediyorum), flinin mafldr. Mahsits, mansbdur, belirlidir. Belirlili i ya ji li oluu veya isim tanlamasyladr:
45:-

(tahsis ediyo-

siz- zenginler toplulu u- yoksullara sadakalar verirsiniz

:.( j

J
0,9

siz servet sahipleri yoksullara haklannt verirsiniz

86 Nudbe Birisi hakknda ac duyularak yap lan nleme nudbe denir. Nudbe iin

4,

ve daha ok

nleme edat kullan lr:

vah Mslim! t fi vah Recep!

tj

gibi iinlenene, mandb CL.. .g.i.1) denir. Mandb, hareke bak mndan, mundan n uydu u kaidelere uyar. Mandbun sonuna, o u zaman, ve D eklenir: 1.9

87

itigal JC;,,L::,,'T -1

Nesne (mamut) bazan, fiilden nce gelir, fiilin sonunda yine nesneyi gsteren bir tamir bulunur. 184

suyu itim k:L1

o
""

Suna i tigal denir. Nesne ba a geldii iin, mubteda durumunda olduundan, marfi;dur:
,

9 9

,9

Fiilden nce gelmi olan bu narulun bihler mansub da olabilir:

e .9 o
O

Byle, fiilden nce gelmi mafflun hibe, maglun anh

.ft

q^y

denir. Ma giilun anh, kendilerinden sonra ancak fiilin buluna-

bilece i edatlardan sonra bulunursa, mansub okunur, nk fiili mahzftur.

Arife rastlarsan ona imtihan neticesini sor(demektir kitaba okudun mu? (demektir ke ke iyi bir i ileseydin
5k.p 51u0 34:d.c,

(demektir
Maglun anh, isimle kullanlan edatlardan sonra veya nnde soru, olumsuzluk, art edat bulunan fiilden sonra gelirse marf` okunur:

odaya girdim, bir de ne greyim, Saidi anast dyor azm temizledin mi?

4.4 I

- 4J. J.,;2.;

1.5111

_ . -, , .'j . Aliye yazarsan, kendisinin re. )14-1 :-.."' 1:i _4", i '' '''' '"'" 5-' 4:5,1 timle ilgili ilerini sor ,.)::: j ) Q...'J j1_, ;C::_.1,::-,_i1 k.; '''' '' ' c -.P Hasan tanimazstn
185

88 - Mansa Geni Zaman Fiili

Geni Zaman Fiilinin ba nda u harflerden biri bulununca, mansfb

olur:

J
a-

L-5j

.a

harfi, geni zaman fiiline masdar anlam verir.

genbirktapoumsd :.)

_)

imtihana baarman z bizi sevindirir b

anlam gelecek zamana evirir:

ona bir ey yazmayar z yalan sylemeyece im c szIc

:j I

bir karlk verme s rasnda kullanlr:

yleyse yorgunlu un gider (dinleneceim diyene cevap)

'J' 4. ")

::5-' sebep anlat r:

l]ai4

renci, renmek iin okuyor ii dinlenmek iin oturuyor

e - sebep lm
iindekileri renmek iin kitaplar aldm . (-5" " -5. L.. .:)

(demektir

186

hasta arkada n ziyaret m iin hastahaneye gidiyoruz

. ej-T

..

(demektir f - olumsuzluk lm : '()/

Bu J ,:As ve soyundan olanlardan sonra, olumsuzluk anlam n peki tirmek iin gelir: ikiyzllerle arkadalk etmeyiz 4,14 L.5-.

gb eder:

ve

anlamna kullandd gnda, muzari fiili nas-

yandan cezalandrdr veya zr h_ ta ki, ceyedek: -!.

s ran gelinceyedek konu ma

i - 0.0 olumsuzluk veya istekten sonra gelerek muzari fiili nasbeder : okumad ki bilsiniyilik et, sevap kazan 1 j_ 9

- beraberlik vv (.1-4 L''

gybetin gnahndan sz edip de (kendin) halk eki tirme

;,11

MACZUM
89 Maczikm Muzari Fili

5-1

J.*iil

Cazm, yalnz fiillere zgdr, fiiller de yaln z muzki kipinde maczna olurlar. Muzri filin cazmi, ba na cazm harflerinden birinin gelmesiyle olur: 187

adam evden kmad ok sevinme

Cazm edatlar cazm ederler, unlardr:

jr)

) nn bir blii yalnz bir muzri fiili

J
1` olumsuzluk anlat r, filin anlam n da gemi e aktar r:

renci bir kitap okuyor renci hibir kitap okuma& polis caddede dolayor polis caddede dolama&

4.9; (.5 J,
(c-

J ba na geldii muzari fiile olumsuzluk ykler, anlam n gemie gtrr, i in henz olmadn anlatr:

Ali bir kitap satn ald , henz okuma& ocuk dkkana gitti, dnmedi

'4311"..45 --

(..V LPI2i

I ..Jb .-

buyruk iin kullan lr:

her renci dersini iyice yaps n kardein postahaneye gitsin

,_
d!

bir i in olmamas n , yap lmamasn istemek iin kullan lr:

pencereyi ama kitaplarn satma 9 "),1

Cazm edatlarm n teki bl ise, iki muzri fiili birden cazm eder, balcalar unlardr:

188

Kullanllarn birer mislle grelim: kim ok okursa 5 bilgisi artar

o o .5 ,
o
,

IS

et

O .

s , ne iyilik yaparsanz Allah onu bilir gu l4"-A-^-?,

( N IkNi
okursan anlarsn koarsan yorulursun

J..!")
s O

4:.; I j_A-7 .) - j , ,

ne yaparsan onu yapar m

ne zaman yalan sylersen horlanrs n ondan ne zaman yardm istersen sana yardm eder kimi sayarsan sayarm Nerede olursanz olun Allah sizi bir araya toplar A 5,7:1. nereye gidersen, giderim nereye, kar yaparsa hava souk olur
^"

-L

:i L.J I

r
J, ,S g

...ab o , -

nasl vurursan yle vurur MACRURLAR Cer, yalnz isimlere zgdr, demek ki, yaln z isim soylu kelimeler macrr olabilir. Ba lca macr'rlar isim tamlamas nda tamlayan ve nne ekim harfi gelmi isimlerdir. 189

90 Isim Tamlamast `(1 40 nc maddede ele alnm olan isim Tamlamas ( burada, tamlayan ( ) in daima nacrr olu u dolaysyla

yeniden ele al nacak ve biraz de iik olarak incelenecektir. Arapada izafet (isim tamlamas ) iki e ittir: a Manevi Lafa 4_1 -

b Lafzi lulfet Srayla ineeleyelim: a Mnevi izfet: Asl izafet, bu e it, yani manevi izafettir. Manevi izafet, taml, nam belirtir veya onu tahsis eder, ay rr: hayvanat bahesi tamlamasmda; , ismi, yalnz ba na belli bir bir baheyi gsterszne izafe

mez, herhangi bir bahedir. Ancak, bu kelime,

edilince (muaf k lnnea) belli bir baheyi, hayvanat bahesini anlatmaktadr.

IlJ
tamlamalarnda da

C,;

:_!

...r."

isimleri, srayla

isimlerini tamlamaktad rlar, onlara belirlilik kazand rmaktadrlar. Tamlayan ( iin tamlama ( ) belirli olursa, bu e it tamlamaya belirtne

) :ii l,;)/ ) denir.

) belli bir tre tahsis eder:

Bir de izafet, tamamlanan (

190

tamlamasnda, ediyor. Aym ekilde,

tanlayan,

ismini belli bir tre tahsis

C!).`4.
:J .,J,1 denir.

Ln;

tamlamalar da, tahsis iindir. Buna, tahsis iin tamlama

b - Lfzi izfet: Lfzi izfet, hafiflik ve kolayl k iin kullanlr;

yerine j:.4:_12Jri,_,j 1,,; C.:,,(oeugu dgeni grdk)

s
) 1S

~gir (hasta, yz solgun geldi)

yerine (iki hasta yz solgun olarak geldi)

Tamlamann Anlamlar : Tamlama, birok anlamlar iin kullanlr, bahealar unlardr:
a - belirtme- iin:

Zeydin o lunu tandk Ruh hastalklar hastanesini ziyaret ettiniz

b - tahsis iin

-j)4 L.,;,1);111

o
.5

nar agalar diktik

e - sahiplik (iyelik) iin:

dkkan n satt

-L4:t

191

d - zarf anlamnda: 2,..,kr1;J

kn souu artyor r. -

z fi

o.

e - benzetme:

tren, kur un gibi geti

L:eL,e1.1.4

fi

f - say temyizi: sulu hapiste dokuz yil kal&

Altrmalar u emlelerdeki izfetlerin e itlerini ve hangi anlamlar iin kullamldklarm beIirtiniz:

"

_ T
L. * ;

..4

,:;
1.Q1 '

a; J; joc> , . . "
.4 9..

5'9 :4?
)..-

( 91 - ekim Harfleri ve Anlamlar ekim Harfi (

)5-

J-

) ad verilen ntaklar, fiili marl

(nesne)ye ba larlar. Fiille birlikte hangi ekim harfinin kullan ld ok nemlidir. yle ki ayn fiil, iki ayr ekim harfi ile, birbirine tamamen zt iki anlama gelebilir: 192

Allaha dnmezler mi? (teybe etmezler mi?)

5k.o
.,)

Vt
Allah tevbenizi kabul etmek ister

.;'j l. Jj

4:3-1

i Z6

rv
Grld gibi,

fitili, J1 ntaks ile kullandd nda teybe

etmek, gnahndan Allaha dnmek, ciy ile kullanldnda ise, tevbesini kabul etmek, glinlum ba -lamak anlam na gelmektedir. Mislleri o altabiliriz:

nesneyi, eyi istemek

'L. ..:1 Lsi ._..j.: ) Z ...

nesneden, eyden yz , .:.- .4 ,.75. 4.9... 1 4"7..evirmek, onu b rakmak_ brahim dininden, kendini bilmezden bakas yz evirmez

-,

_A4 1
e
.

( Y'/ '0'14; jy ,
(kzmak), fiili kzlan gsteren isme c
,

ntaksyla geer:

Ali, karde ine kzd a.r4jc.

(.1. yerine J getirirse, anlam tamamen de iir:

Ali, karde i adna (kardei iin) (bakasna) kzd Ali, karde inden dolay Halide kzd .11141 GG CS'

Anlalaca zre, arapa ciimlelerde, ntak lara son derece dikkat etmek gerekir. Denilir ki, arapa= bir inceli i, dilin rhu gibi olan bu nt aklarla sa lamr: 193

ciimlesi, kelime kelime: "Bey iin bindi" demektir, birinin, Bey'e gitmek zere bir binite (at, deve, vb.) bindi ini anlatmakta, in nne getirilen bir J harfi, anlam yklenerek cmleyi sz kalabal ndan kurtarmakta,

anlamn kapsamaktad r. imdi, ontaklarn ba lcalarn ve anlamla= inceleyebiliriz: 1

a

ntaksnn kullanld balca anlamlar unlard r: alet 5 .o

kasap kemikleri satrla paralad -" 1"'". marangoz tahtay natkapla deldi ot .0 il
,

h sebep
renciler k tatiline sevindiler _ S :L.51/4:J!

Onlar gnahlar sebebiyle yok ettik o r l; ve ardlartndan yeni nesil yetitirdik -

_2.L.ILto
0

e yer zarf gazetelerin ou Istanbul'da baslr gebeler yksek yerlerde yazlarlar

d de er ve kar lkifti tarlasn 1000 dinara satt

-

L.:,2,J

194

renci kitabn baka bir kitapla dei tirdi e - durum renci hocasnn szlerini dikkatle dinledi Allah hakk nda, bilgileri olmad a halde tartan insanlar vard r
)

fi
Uari

(..s'
. .

f - geililik iin hoca, yeni km kitaplar getirdi ;i2z, 44-4 _ &Ir

ana, ocuunu ocuk bahesine gtrd

g - and Allaha andolsun

Allah aluna yoksullara yard m et h - olumsuzlu u pekitirme . ..Rabbin, yaptklarnzdan asla habersiz de ildir e

, J"'""L' 4."

( 1 Yr
Allah kulllara asla zulmedici de ildir

i - fazla olarak Allaha gven, vekil 51d olarak Allah yeter

.111,

J-

a.t3UP .

>

195

Doruyu gsterici ve yar- . &mei olarak, Rabbin yeter -

1,,,,u, , -.t,,,, -",,..i._:,-.1 , ."5:i.:<_, .

.

. (1.1 / :il:i.j .,;i3 j_,.... ) 2

ntaksnn kullanld balca anlamlar:

a - yer zarf

adam yazhanesinde oturuyor kitaplarda birok bilgi vardr balk suda ya ar Lt.1:4:,,,S ".1

S,S; 34.J"--)1

rls

b - zaman zarf
geceleyin kar yagdt
-

memur evine ak am dnd

- durum

4:J.

k lla dman zerine imek gibi atld ordu, arslanlar gibi sava ta

fi

--

cs u;:1 j;;Ii .fle

d - giyinmilik
imam, cbbesini giymi olarak grnd k giysilerini giymi olarak amcasna ziyaret etti
e - birliktelik:
L
,

. '

Liy

>

Sultan, beyleriyle birlikte kt airet bakan atllerla geldi )4

j.4

UrtU

196

f sebep, gaye
mcahitler, Allah adn yceltme u runda savar renciler, niversitelere bilgi iin giderler
g sz veya gr konusu iin

stanbula gitmee ne dersin? ?jj. ; sznde durmayan adam hakkndaki grn nedir?
h

geililik (bilhassa balama filleri ile)

babu kitaba balad i

-

var, bulunur anlamna:

odada bir adam var ."1 bahede aalar var 3

a st

J;JI

ntaksrun kullanld balca anlamlar:

kedi evin at s stnde dolayor kitap masann zerindedir

jc.

Ja.A4 J

b yaknlk
dile sofraya oturdu
e uzaklk
3

orman, 500 m. uzaktadr ,j,* "

jc. '4, 1.S "

d ramen
inannlar, saylarnn aziz.na ramen galip geldiler

Z:L.;
197

e t, te vik
Allahn kitab n okumal snz

f zaman zarfi
stanbul, Sultan kinci Mehmet anda alnd

PI

g durum
zengin, yoksul oldu ama arbahli devam etti

h art
bir defa olsun okuman art ile sana bu kitab satn aldm-

o4

-o
o

O J -4

j-J J

i zan
chil sabunu peynir niyetine ',sr& ft - 1

ci-c-

fi

j aleyhine olma, yk 20 dinar borcu var

k geicilik iin:
akll ki i, kimsenin yanna izinsiz girmez

5kr1

j.>:-* L: 4 .1.c. 4:W' S

Atirahtn Wneti ikiyzller zerine olsun

4

iintaksnn kullanld anlamlarn hahealan:

a uzaklk ve ayrl
tren istasyondan uzaklat hasta kapya ulaamad
4.-0J ,

I cfr J, u .p
-J --

198

- kaynak, k
haberi anandan i ittint Abe Talib olu (Hz.) Ali'den renildiine gre, Allah n Elisi dedi

e - "yerine" anlam na
bakanlar toplantsnda, ikinci dairenin bakan yerine yardmc s bulundu ?.) ' LA;

Lp ;1!31
i - durum
onu kasden ldrd
o

hekime istemeye istemeye gitti

4' ,- I --A .

e - gei in& iin:

Allah dorulardan raz oldu (raz olsun) (so i

5-

ntaksmn kullanld balca anlamlar:

a yer hakknda biti Faklteye ulatk

b - zaman hakk nda biti

yatsyadek seni bekledik g.t.&,,J1 j4

e - yn, ynelme
deniz lay sna gitmee karar verdik ` L ipi.:.; k-44.2131

d - yaknlk
dostumun yan na oturdum _ Lv. "

199

e kat, nezd, yan:

d nme, ona, konu madan daha sevgilidir

f ayrnt anlatr:

14 AJI -

ocuk elmay ikiye bld kitapta bb, fasllara ayrlr

g 'al' anlamna:

bu k lc al
6

:,..4 4,:tb

ntaksmn kullanld balca ardamlar:

a balang Cadde, Zafer Alant'ndan deniz k y sna kadar uzanr -" Il c_si" ocuk mektepten evedek ko tu
b ba lama zaman

4.5-* 1) 1."tj I
I.

hafta banda kitab okumaga baladm

e sebep

ocuk, karnndaki bir agr yznden alad

d kaynak, kk

(:):;J-4"
I
-9

o subay, asil bir iledender

e eit

.9

arkadam gm bir yzk sat n ald mdr, ynden bir giysi giydi
200

1)4 ti

4.7. -- +J

f - belirtme

yemekten az bir ey yedik sayr, A:Ilten bir yudum iti

g - aklama

fi

satn aldm z kurmay yedik ziyaret ettiimiz ehirlerin adlar yazdk n ss e.

Ll.51

.1 .1

1;_,,,3

h - para
o iek, yeryznn e itli lkelerinde biter (yeti ir)

kia.; 1 4 ' (7

*-7P4

" (L113

* *-

i - ayrnt, tafsil fabrika 5 kalldr j

,:r4

iki nesneyi ayrdetmek iin:

hoca, alkan' tem belden ayrdeder

CJA

-7*)

k - yeleme, kar latrma

kldr 1 - olumsuzlu u pekitirme: zlimlerin hi yardmclar yoktur jka:r

. j-,.-U3 tcir,meudanhvl

1,_,
( Yv. I '0',7

m - geililik iin:

ark (kervan) ehre yaklat

" Z.1 A.;214 ...

7 - J ntaksmn kullanld balca anlamlar:

201

a sahiplik Gklerde ve Yerde ne varsa Allah' ndr

birok kitab nz var iki karde i var

L''9

\,-S L51
o '

F 43

Ti

b lehde olma, yarar anlam na

mslman, mslmanlar n hak ve i ntiyazIar ndan yararlanr, mslmanlarn urad zarardan da etkilenir

e'
hkim, susuz lehine karar verdi

4.,P

e sebep, gaye
arkada m z ziyaret iin hastaneye gittik

d izin
renciler Milli Ktphanede okuyabilirler e

Ar

I k--'5U213

zgliik

biz Allah' n kullarlyz Iyi netice muttakileredir

.

9
e

geililik iin
e 5
.9 .9

dersi anlay m. be'deniyorum

8e - e yedek, t ki ntak smn kullanld balca anlam "biti ",

"

sona eri "tir. Bu, zaman ve mekn anlarrilar m kapsar.

202

zamanda biti :

geceleyin saat edek uyan k kaldk

-

t; ),-,

(kadir gecesi) tan atanadek sehimettir

Lilo.. L9 -,- L5A (o

mekanda biti :

yolcu, limana kadar ko tu

9 - j ntaksnn kullanld balca a lanlar:

benzetme iin
,

Dnya top gibidir

-

$ )...,:J CS-

tafsil iin

Trkiye'de, elma, portakal ve incir gibi birok meyve vard r

cud

'AS t,Sy L.!.;

10 -

olur ki, baz , nice ntaksmn kullandlar :

allmam bir iin olabilece i anlamna

olur ki aydtn, lkesinin gereklerini bilmez

5,.

1%

43 "'

Lp

okluk

Allah yolunda nice yolunda mcahit ehit olmu tur

, (-}"="'""

"Lfr-LL

_ -"t-?"--4 `"..")

$.!

veya

denberi. Kullan llar :

3 ,e !

erginlik gnnden . beri namaz gerektir

203

 gndr yamur yamach

Altrma Bildi iniz ekim harflerini birer ciimlede kullan nz. 92 And Harfleri

;:11

, Arap ada, and iin ba lca harf kullan lr:

Bu harfler, nne geldikleri ismi macrr kdarlar:

Kur'an hakky n jj1,2j b Allah'a andolsun .1"L31, ,i .

Andolsun Gne e ve na, andolsun ard ndan gelmekte olan Aya, andolsun Onu ortaya koyan Gndze, andolsun Onu bryen Geceye, andolsun Ge ve Onu Kurana, andolsun Yere ve Onu Yayana, andolsun Nefse ve Onu Yaradana, sonra da Ona iyilik ve ktlk yetene i verene ki nefsini araan onmutur, Onu ktlklere gmene ise yaz k olmu tur. ,,:} ise, yalnz Allah (C.C.) adna andiairken kullan lr: Allaha andolsun

Anddan sonra gelen eiimIeye an da k a r ilik :

.;JI L..)1

L )

And'n cevab , olumlu bir isim ciimlesi ise, bana, pekitirme iin , J veya Ls, yahut ikisi birden gelir:

204

(t-

N/

Kararp ortal brdnde Geceye andolsun, a lp aydnlattnda Gndze andolsun, eri ve di iyi Yaradana andolsun, muhakkak ki ait malartn z eitlidir.
-

(t
Ku lua andolsun. . . Dorusu Ahiret senin iin Dnyiidan daha iyidir.

/ :C..1;11

Dourana ve dourduuna andolsun ki insan zorluklara katlanacak ekilde yarattk. Anda cevap olan cmle, fiil c ii m 1 e s i olursa; fiil, gemi zaman kipinde ve olumluysa, ba nda peki tirme iin 9,1:2 bulunur:

-C,
( -

a.L11 ..-
3

- -"

J ?. '3 1-

jj, )

Andolsun Tin ve Zeytiin adli yerlere, andolsun Sina da na, andolsun bu gvenli Mekke ehrine ki Biz insan en gzel ekilde yarattk . . fiil, geni zaman kipinde ve olumlu ise, sonuna peki tirme Minn eklenir: Allaha andolsun, mutlaka iyilik edece iz

UYANLAR erabda ba msz olmayp daha nce gelen kelimenin i'rab na uyan 205

kelimelere uyanlar:

C:-'

denir. Uyan

kelime kmeleri-

nin balcalar sfat, tekid, bedel ve at ftr. Srayla inceleyelim: 93 Sfat Sfat, uydu u ismi niteler. S fata, niteledii veya 4.:_*.:,J1 , isme de Lft,,...fr....1 I veya denir. S fat, mavsfuna her bak mdan uyar:
a erlik, diilik bakmndan:
3

terbiyeli bir ocuk terbiyeli bir k z

v ama
-

b belirlilik, belirsizlik bak mndan:

terbiyeli ocuk terbiyeli kz e teklik, ikilik, okluk bakmndan: terbiyeli iki ocuk terbiyeli iki k z

d i`rab bakmndan:
terbiyeli iki ocuk geldi terbiyeli iki k z geldi terbiyeli iki ocu u grdm terbiyeli iki k z grdk terbiyeli ocuklar beendiniz terbiyeli k zlar ' cller
206

Niteledi i isme her bakmdan uyan byle s fata gerek s f a ,JY denir. Bir de dolayl s fat vard r ki, harekesi - -kendinden nceki isme uyar, ancak, kendisi o ismi de il, kendinden sonra gelen ismi niteler:

zeki ocuk yola kt

.141

fi

..x3,9J4

cmlesinde L.45,.:01 gerek s fatt r

karde i zeki ocuk yola kt

cmlesinde ise,

fi -

jj4

W4 dolayl sfatt r, kendinden sonraki p j I ismini

nitelemektedir. Ayn ekilde:

erevesi gzel bir resim satn aldm kapa ye il bir kitap grdk
cmlelerindeki t r. Sfat, tek kelime oldu u gibi, cmle veya ciirdecik de olabilir: ve

fi

1,b5- L la
)

T4 sfatlar da dolayl sfat (1

olunu den bir adam grdk kafeste bir arslan grdk

gibi. Altrmalar

u ciimlelerdeki s fatlarn e itlerini

',xj
01,f4 c.);) t. LT

207

94 - Pekiitirne Uyduu, ba olduu kelimenin anlamn pekitiren, anlamdaki l kapabl gideren sze _LStd1 denir. Peki tirme, ya ismin, fiilin, har.. fM, hatta climienin tekrar ile olur ki buna szl peki tirmedenir:
Arslan geliyor Arslan yazd m, ona yazd m yalan syleme katil odur o
L

PUL,..4

veya birtak m kelimeler kullanlarak yap lr ki bu eidine m nevi

I) eki tirme J

..k5"."',.:D denir. Manevi pekitirme ba lca u

kelimelerle yap lr:

C:15-

5L5-

Lrjo:J1

Birer misalle grelim: onunla Sultan kendisi konu tu

Fatmann kendi reddetti arkadalarn hepsini selmlarlmkitab n hepsini okudum
9

9 o

51L5- ve

CL 1.5- szleri, er ve di i ikilii iindir:

(erkek)

CjJ.5..5"
hastalarn ikisi de geldi (hanm)

LA,1:::15-

208

(erkek) hastalar n ikisini de ziyaret ettik (hann) k,. s"" Altrmalar

t;

_LP

j1,1 U ..t:c.

u cmlelerdeki pekitirmeleri ve e itlerini belirtiniz:

J 1122

Le

Ur-

95 - Bedel Bedel, kendinden nce gelen isme i`rab bakmndan uyan bir isimdir: arkadan Veli seni sordu Ktip Hasana rastlad k karde in Mahmdu selmladk
`I

LSL<JI

JO.

crnlelerindeki altlar izdi isimler bedel dir, i`ral bakmndan kendilerinden nce gelen isimlere uymu lardr. Bedelin nne gelen isimlere
o -4

denir. Byle, mubdelun minh'e e it, ona tamamen uygun '5`j -:, denir. Demek ki, ve

bedele

,.

isim-

lerinin herbiri, mut a b k b e d el dir. kitab n yarsn okudum

J

ss-

,3 t-- o

-3

6e...A

kitab n kabn', beendi

...

va

J ...0

209

ciinilelerindeki altlar izili kelimeler de b e d el dir, i'rabda o O , o .. lerine uymaktadrlar, ancak, bu bedeller, k:, j ,_L , lerinin hepsi de.. - -0 il, bir paras drlar. Byle bedele k_s L)... ,),2.,_,! j - _k_, denir, so. .4-; . nunda, ,... ,.. 'Lj"...i::::, e dnen bir zamir bulunur. Bir de 'nc e it b e d e 1 vard r ki 4_: _., '',J...L, e mutabk da de ildir, ondan bir para da de ildir, ancak in kapsam na girer, bunun iin de

JN I j.k, diye adland rhr:

karde inin okuyu unu beendim Hocam z anlanIn severiz

A
s- ji

Grld zere kap s a m bedeli

"ft

(
1ft

j j-L;

) de

in i`rabna uyar ve sonunda,

e dnen bir za-

mir bulunur. Altrmalar u cmlelerdeki bedelleri ve e itlerini belirtiniz:

- 1r5,

fij.0

96

Ba I
e

Cmle iinde, ismi isme veya zamire, fiili fiile ba lama a denir. Ba olarak kullanlan harflere ba harfleri denir, unlardr:
__C5 .

Li4

.9

Si - _ -

Bu atf harflerinden sonra gelen kelimeye ise Z:1,:c. )_:,;12:A:<:3 -1 denir. ; 210

nce gelen kelimeye

Hoca ve renciler oturdular 3

ciimlesin d .
kelimesi ise

-7 -

, dir, ma`tuf, ma`tfun aleyhe, hereke ba-

. kmndan tamamen uyar:

4:Js L:9j,lp.i.4 Zeyd ve Halil kalkt Zeydi ve Halili grdk Zeyde ve Halile u radk L;

Ma`taf ve ma`tfun aleyhin her ikisi de fil ise, zamanlar ayn olur, yani, mdtaf, ma`tfun aleyhe zaman bak mndan da uyar: O yaratt ve ekil verdi

(Y I
Allah n rzk ndan yiyin, iin ( /

1. 1

> $ 1": )

Rabbin, dilediini yaratr ve seer ( "1/1 harfleri: a i l L...J' Ma`tf ve mdtiifun aleyh arasnda bir ortak yn anLi.4> (, ;i5 1 )

latr, sra bildi mez, yani ma:t, ma`tafun aleyb'den sonra gelebilece i gibi, nce de gelebilir: 3,:): . 3L-JSI4 .. , 1.4 . ata ve oul ld { ,,, '7.- 1.4 -:., h i 3,:y 211

Halid ve Ali geldi

j ''' .-kil,;. L;;-1 ... -111.,:. j ..91.- L.;,1

Mslman araplar Enevi ve Abbsi devletlerini kurdular ,...J .),J4 ik;1 ;Li .32
h

L:g harfi ise, ba olarak kullamld nda, ma`tuf ve ma`tfun

aleyh aras ndaki ortak bir yanla birlikte, s ra da bildirir; demek ki, ma`tfun aleyh den nce, ma`tff ise den sonra gelir:

kardeine rastladm ve seni sordum - -21::p AJJ mdr ve retmenler oturdu polis, husul buldu ve tevkif
etti

116:.-Lfiri

kullamldnda, na`tilfm aleylle ria`tf aras nda ardardal k bulunduu, araya uzun bir zaman n girmedii grlyor. e75 ise, yine sra bildirir, js den aynl , ma`tfun aleyh

ile ma`tf aras na zaman girmi olduunu anlatmas dr:

ata kz p olunu dd, sonra piman oldu

6.) ..r_4_ '

Birinci Selim Sultan oldu, sonra da Kanani Sleyman

bahar, sonra da yaz gelir

9,

Ls ;
e-J

-)

( t I
212

Sizi yaradan, sonra rzkland ran, sonra ldren daha sonra da dirilten Allah'tr.
o 9 9 0

;L41.4.JJ
\

(si

r;

o 9<9 ...

17: J

>

.CQ

- e

De ki : "Sizi Allah diriltir, sonra ldrr, sonra phe gtrmez Kymet Gn'ne toplar."

d - ":5 71 "yahut" demektir, tereddt veya seme bildirir:

bir kitap yahut defter satn aldm Hasana veya Abdullaha rastladk onu kur un veya b akla ldrdler e-

t.s'
L. .1 vv l,,oll1; 4515. 1

"yoksa" anlamna gelir, bir i in, bir nesnenin belirtilme-

sini istemek iin kullanlr: uykuda m sn, yoksa uyan k m sn? Aliyi mi grdn, yoksa Halidi mi?
1., <Ir* 9

1 _,; t

11".

- L,, t

tekrarlanarak kullan lr "ya ...ya" anlamn verir:

ya Hasan ya Salih size ya brahim ya Ismail yazd

I
-

"bile" anlamna ba olarak kullanlr:

ihtilcilciler, bakanlarna varncaya kadar, hepsi ldrld

o9
9 r

(.9>-

h - 'y olumsuzluk anlatr, ma`tiifun, ma`tisfun aleybin i ine katlmadn belirtir: elma yedik, armut deil 213

olumsuzluk anlatr, vazgeme

bildirir, "yle

deil, byle", "fakat", "hi olmazsa", "bildkis" gibi anlamlara gelir: Selimi grdm, hay r Hasan', bir ktphaneye, hayr bir kitap ya git, o kitab ara .9 _5.

j, ;kr_

.3

1 .

fakat, ancak anlamna gelir: Hoca bulunmad fakat yardmc s (bulundu)

9 3 5

Hasan gitmedi fakat Ahmet gitti

Not: Ma`tf macrar ise, ndtfun aleyhteki ekim harfi veya tamamlayan n tekrar gerekir:
Aliyi ve Abdullak seldmladtk Halidin ve senin karde ini grdk 1,3A

JP.

Aktrmalar u cmleleri tamamlay nz:

J L..251
... J

2C,s- 4:; i 3 e

CMLELER

Bir dili iyi bilmek, cmle yapsn iyi bilmek demektir. Bir dildeki cmle yap s, cmledeki gelerin s ralan, o dili konu an milletin ruhi yapsn, dnce dzenini gsteren en nemli belgedir. K sacas, bir 214

milletin, dili, dilinin y a p s , o milletin ruh ve dnce dokusunun aynasdr. Bunun iindir ki, bir dili renen kii, bir bakma, o dille syle en milletin ruh yap syla, varliklara bakma, olaylar de erlendirme t a r z yla temasa gelmi ve az ok etkilenmi olur. Onun iin, ana dilinin yapsn, dilbilgisini bilmeden ba ka bir dil renen ki i de, kendi dilini, baka milletten birinin konu tuu gibi konuur, deyim yerindeyse, anadilini, yabanc gibi kullanr. imdi, arapadaki cmle yap sn inceleyelim: Hemen her dilde olmas tabii bir durum olduu zere, arapa cmle de, yap bakmndan iki trliidr: a basit cmle :

bileik cmle :

" 7 L... :71 4

srayla grelim: 97 Basit Cmle Basit Cmle, bir yargy, gr, iste i, olguyu a k olarak anlatan, gelerinin herbiri tek bir szden yap lm olan cmledir:

renci okumay grendi ok konu ma

Basit cmle, fil cmlesi veya isim cmlesi olur. Bilindi i gibi, cmle flle ba larsa fil cmlesi olur:

yel kap y at ocuk sinei ldrd

Cmle, isimle ba larsa isim cmlesi olur:

bilgi faydaldr

L.

I-

Gne aydinlatcdr
Basit Cmlelerin Ba lan Basit cmleler, birbirine atf edt ile balanr. Kullanlacak ba lar, anlama gre de iir: 215

a - Yalnzca birtakm olaylar s ralanyorsa, bu olaylar anlatan

basit cmleleri birbirine ba lamakta umumiyetle
Lsji

kullanlr:

e:L...J

Gerek mslman do ru syler, yalan sylemez, Allahtan korkar ve kullardan korkmaz.

- Birbiri ardnca hzla olan olaylar anlatan basit cmleleri
balamakta umumiyetle 4.ti kullan lr:

rastladm, - iw tokalatk, konu tuk.

arkadama

tc ile &

e - Ardarda olan, aralar nda ksa da olsa bir zaman fas las bulunan olaylar anlatan basit cmleler, birbirine umumiyetle balamr: adam d grd, sonra uyandt

d - Netice, sehebe, umumiyetle s ile ba lanr:

ocuk d t, bir aya k rld

98 - Bileik Cmle

4-5-L>" 1 C-

c3*-; :W1 -t; "; '" '

Bileik Cmle de iki blme ayr lr:

a - bileik fil cmlesi:

h - bile ik isim cii nlesi: srayla inceleyelim: " " ";.. V> 1 "21:

a - Bileik fail cmlesinde temel cmle fiil cmlesidir, bu temel

cmleye bir veya birka cmle ba lanr:

meydanda oynayan bir ocuk grdm

216

Burada esas cmle, )k;'..,a, I

dir,

ise, nesneyi

marlun bihi) nitelemekte, onun durumunu bildirmektedir. Esas cmleye, birden fazla cmle de ba lanabilir:

b
os

_ , o ki

Subay, kendilerinde hi silCll bulunmayan askerlere, dmana yaklamalarn buyurdu. b - Bileik isim cmlesinde esas, isim emlesidir, bir veya daha ok cmle bu esas cmleye ba lanr:
w '423

Doruluk, insana her durumda yarayan bir dosttur.

99 - Cmlede bir ge olarak bulunan cmleler

o
(

:):4

APLiV

Ciimlede bir ge, tek kelimeden ibaret oldu u gibi, bir ciimleden meydana gelmi de olabilir:
a-

Cmleden Meydana Geli i: 3k,..c.Li

9 ... o

Bir cmlenin Will, tek kelime oldu u gibi, fiil veya isim ciimIesi de olabilir:
renci bir sayfa kitap okudu

cmlesinde fdil, tek kelimedir: s

.. Seni tam s hhatte gr- ., . -; m .... - mek beni sevindirir ...4&'42i -- L L-1 41. .. e ..-

9 ,

-)1 4

9' ..--rJ-

cmlesinde Wil, fiil ciimlesidir: :1!,,,,,:,,J4 '' - 4 Lis. --.31 J 1 * ,..)-1 .

Binlerce dinarn olduunu rendim

cmlesinde ise

isim cmlesidir:

..,kJ4

ss ... 217

b - Szde

Ciimleden Meydana Gelii

j

1;2iL U 5:,:nj

Szde Fil de, fil veya isim emlesinden ibaret olabilir: caddelerde dolalmas yasak edildigencin zeki oldu u grld gibi... e
-

_ -

J;2.5-)

Nesnenin (mafflun
j-14..-10...4

Ciimleden Meydana Geli i

J

lvl

Cmleler, nesne olarak bulunabilir. Fil cmlesinin, nesne olarak bulunmas iin ba nda *c_) bulunmas, isim emlesinin nesne olarak kullanlmas iin de ba nda W j 4 gelmesi artt r:
,

pencereleri amak istiyoruz onlarn dostlarm z olduunu rendik d

-

C;

''' I*

, s,""'

Mubteda Olarak Kullanlan Cmle:

Mubteda, tek kelimeden meydana geldi i gibi, fiil veya isim eihnIesinden de meydana gelebilir: kitab okuman sana daha faydaldr bana gre, Cahid hita- s bette arkada larn geecek

- C:L_e tj 1

o fi-L.:_s _

S l ".

e
-

Haber Olarak Kullanlan Cmle:

Haber de, fiil veya isim cmlesinden meydana gelebilir: ate suyu str fi s s:7 -

n'rninirt faziletleri oktur 218

LtC.L.

f - Sfat Olarak Kullanlan Cmle:

Cmle, belirsiz

fi;- ,J4j1 _

bir ismin silah olarak bulunabilir, fiil veya

isim cmlesi olmas farketmez: byk hocalardan birinin yazd bir kitap satn aldk

, a.a: ~I t C2.5'
.

C -..;..
cmlesinde tS isminden sonra gelen fiil cmlesi, tLs ismini nitelemektedir, bu ismin s fat dr. m'minler, altlarndan irmaklar akan cennetlere girer
3 .3o
et J

L:7".4

cmlesinde de geni avlulu bir

isminden sonra gelen cmle, bu ismin s fatdr. _

Jo o

mektep grdk
cmlesinde, isminden sonra gelen isim cmlesi,

isminin sfat durumundadr.

g Harin Cmleden Meydana Geli i:

Fiil veya isim cmlesi, esas cmle iinde hal olarak bulunabilir: renci dersini gece yars bitirdi
s

(ja,y2_;

d .N

U2i1

sayr a olarak uyudu

Lrok>4 rli

h - Mustesna' nn Cmleden Meydana Geli i:

.0
3 , r .1,.91-9 I j3

Fiil veya isim cmlesi, mustesna olarak kullan labilir:

zarif ki i, ancak sorulduunI da bakasnn sZne kar r. k: -1

-.0 9 o -

219

Ordu bozuldu, ancak s ait211 babu direnmekte

34

100 art Cmlesi

art iin kullan lan balca edatlar unlardr:

9o

Bu edatlardan ba ka, art anlatan iki harf vard r: C,.

,:)

art cmlesi, art edatlarmdan biriyle ba lar, iki blmden kuruludur. lk blme a r t, ikinci blme kar l k (ceza veya cevb) denir. Ikinci blm (ceza), ilk blmn anlam n tamamlar:

alrsan baarrsn

o cmlesinde art edat 4".) 1 ,

art,

ise karlk (cezCr) t r.

art ve Karln eitleri art ve karlk, balca u ekillerde olabilir: a art ve karln ikisi de fiil cmlesi olur:
doru syleyen kazan r bana yazarsan, sanayazan n yazan
,
1

101 hirazi Cmle hirazi Cmle, bir cmlenin iigeleri veya birbirine bal iki cmle arasnda bulunur:

ctb

, W

L9s,

Gnde iki sayfa okursan -ki bu sana g deildir-, kitab iki ay iinde bitirirsin.

eiimlesinde
220

i`tirazi eiiraledir.

1 02 - Aklama Cmlesi
.

Mphem bir manay aklayan veya ayr ntlarn belirten cmleye aklama cmlesi: Jz" ., banda umumiyetle bulunur:
ja 4

A
D

1 denir. Aklama cmlesinin

c , (veya zy kknden bir kelime)

ro-ki

Q...0

nsanlar insanlar iindir : ydni bir k sm tekine hizmet eder. - art veya karlk, isim cmlesi olur: kitab okusayd , anlar& 1 ocuk kapy k rarsa, gldr (gl demektir) (S-9 j r5 `I Y I .,1 )')

5 1""'"`" :J

_1

c - Kar lk (ceza), cmlesinin fiili, umumiyetle art cmlesinin fiilinin- kipinde (s ygasnda) olur: ko arsan yorulursun ko arsan yorulursun d - Karlk (ceza, cevap) cmlesi, art cmlesi mazi veya muzari 'lale ba lam olsa bile, buyruk olabilir: ona rastlarsan selm syle o kitab bulursan, sat n al -o o dj,) ( C.> I

(.3 I .

artla Karln Balan

Kar lk cmlesi, u durumlarda, art cmlesine do rudan doruya, yastasz ba lanr: ile balayan art cmlesinin kar lnda (cevab/Ida), umumiyetle anlam berkitmek peki tirmek iin -"" bulunur.

221

a-

Karlk cmlesi, gemi zaman fiiliyle ba lanusa:

.

okuyan anlar

--

I ,J

mslmanlara yard m 4.l o edene Allah yard m eder

42.:,

4...L.1.1 J-4-;

b - Kar lk cmlesi, geni zaman fiiliyle ba lamsa:

incelersen 'grenirsin L,

Kar lk cmlesi, art cmlesine, u durumlarda do rudan do ruya, deil, ,:e ile ba lanr: a - Kar lk cmlesi, geni veya gemi zaman fiiliyle ba lar ve nnde (nefy iin) J harflerinden biri bulunursa:

.. (1 51/4.:12. )

a.0

L--4 -,

Allah n koydu u hadleri kim aarsa, kendine yazk etmi olur. tembellik edersen basaramazs n yalan sylersen sana inanmayacaklar konusursan yalan syleme

Karlk (cez,ei, cev lb) cmlesi, buyruk ise:

e - Kar lk, isim cmlesi olursa:

kitapya gidersen, ona resimli kitab sor bu meseleyi zerL9 5 sen, zekisin demektir .

.
.L1+*ji

Ci

a:ub

222

d - Karlk cmlesi, donmu (eamid, ekilmeyen) fiillerden biriyle

balarsa:

bir a, ekmek paras alarsa, ona ayp deildir

ja":"
.9 (.5 Jk_h_L L.:..4:9, 4_9

, `.j-1

f A.. L

- P 9.0 L>:-

O, Halidin z kardeidir : yani atas ~din atan, anas da Hlidin anasdr.

I de a klama iin kullanlr, ancak, ,3 . n apklama grevinde bu-

lunmas, yni tefir edat olmas iin, kendinden sonra gelen fil, buyruk (emir) kipinde olmal dr:

bu, "saldrn" diye i aret etti Isa'ya, "deneini , denize vur"diye vahyettik

1 .9

Ba

Lid!

:1.9 4 '

_104' L)

-1

L..4"...r

--
)

Onlann, -diimanlarn demek istiyorum- saf ba lam , savaa hazr oldu unu grdk.

o0o

223