Serkan GKKAYA LOJSTK YNETM

SUNUM ER
STOK YNETM
RETM SATI - STOK DNGS YALIN RETM ( JIT STOK ANLAYII) VE TEDARK

ZNCR YNETM
DEPO YNETM
KAYNAKA

STOK YNETM
irketler stoklara mmkn olduunca az sermaye yatrmak ister, bylece kaynaklarn baka yerlerde kullanabilmeye alr. Ayn zamanda iletmenin retim ve pazarlama fonksiyonlarnn da aksamasna yol amayacak kadar stok bulundurmas gereklidir. Bu iki husus arasnda denge kurmaya alr.

STOK TRLER
HAMMADDE STOU YARI MAMUL STOU AMBALAJ MALZEMES STOU

RN STOU
MAKNA ,BAKIM ONARIM LETME MALZEMELER

LETMELERDE STOK TUTARINI ETKLEYEN FAKTRLER

A-HAMMADDE STOUNU ETKLEYEN FAKTRLER

Gelecek dnemde retimi planlanan mamul miktar Hammadde temininin dnemsel oluu Emniyet Stou Bulundurulmas Byk almlardan salanacak tasarruf Hammadde fiyatlar hakknda bekleyiler Satn alma ve stok kontrolnde etkinlik Hammaddenin dayanma sresi Stok tutma maliyeti letmenin depolama kapasitesi

B-RN STOUNU ETKLEYEN FAKTRLER

Sat hacmi Talebin deiken&dnemsel oluu Hammadde almnn dnemsel oluu Piyasadaki rekabet koullar Sat blgelerinin adedi ve dankl retimin sipari zerine veya piyasa iin yaplmas Mamuln fiziki zellikleri ve stok tutmann tad risk

retim eitlilii
Stok tutmann maliyeti ve firmann finansman imkanlar letmenin depolama imkanlar

C-YARI MAMUL STOUNU ETKLEYEN FAKTRLER

malat srecinin teknik nitelii ve uzunluu malat srasnda yaratlan katma deer

retim faaliyetinin devamll

retim miktar

STOK BULUNDURMAMA MALYET

Yeterli mamul stoku bulunmamas nedeniyle karl

sat frsatlarnn karlmas. Hammadde yetersizlii sebebiyle retimin kesintiye uramasnn neden olduu zararlar Mteri siparilerinin zamannda yerine getirilememesi nedeniyle, tazminat, zarar ve ziyan demeleri Mterilerin gvenin yitirilmesi

FAZLA STOK MALYET

Eskime ,Demode olma
Sigortalama Bedeli Stok Personelinin Maliyeti

Stoklara balanan parann zaman deeri ve frsat

maliyeti Kk hrszlklar Hasar ,Bozulma ve Krlmalar Depo ile ilgili maliyetler

SPAR MALYET
Satn Alma Maliyeti
Tama Maliyeti Personel ,Sipari leme ve Evrak Younluk Maliyeti

Kalite Kontrol Maliyeti

Stoklarn yenilenmesiyle oluan sipari maliyeti dardan satn alnan siparilerdeki younlua gre deiim gsterecektir.

ABC ANALZ
Stoklarmzn hepsi ayn derecede neme sahip olmayabilir.Bazlar pahaca daha deerli yada sat rakamlar yksekken ,dier bazlar sayca ok bile olsa greli nemi daha az olabilir. Bu sebeple stok kalemlerini nemli (A) ,Orta nemli (B) ,Dk nemli (C) olmak zere kategoriye ayrabiliriz. Yllk Deer =Yllk Talep x Birim Maliyet

80

Yllk Deer =

Yllk Talep x Birim Maliyet

Yllk Deer indeki Yzde A

Stok Kalemleri indeki Yzde B C 20 20 50 100

EKONOMK SPAR MKTARI

Toplam stok giderlerini (TG) minimum yapacak

sipari miktarnn belirlenmesi iin gelitirilmi bir modeldir

TG=TSG+TSGB 1. Sipari giderleri (TSG) dikkate alnarak

gelitirilmitir. 2.Stok bulundurma giderleri (TSBG)

TOPLAM SPAR GDERLER TSG=SXG S=T/M TSG=T/MXG

S: Bir dnemdeki sipari says G: Beher sipariin gideri T: Dnem iindeki toplam alm miktar M: Beher sipariteki mal miktar Sipariteki birim says artka toplam sipari giderleri azalmaktadr.
TSG

M 100 300

TOPLAM STOK BULUNDURMA GDER TSBG=OBXB OB: Her sipariteki ortalama birim says B: Birim stok bulundurma giderleri

Bu giderler, her sipariteki ortalama birim says arttka artacaktr.

TSBG

M(OB)

Modelin amac her iki giderin toplamn en aza indirmektir.

TG= TSG + TSBG nin minimum olaca sipari miktar TSG ve TSBG nin kesitii noktadadr. Bu durum aadaki ekilde grlmektedir.

TG =Yllk Maliyet TG =toplam maliyet

M(ESM)=

2TG DL

TSBG=Elde Tutma Maliyeti

TSG=Sipari Maliyeti M=Sipari Miktar

ESM(M) En yi Sipari Miktar

M(ESM)=

2TG DL

T: Gelecek dnemde ihtiya duyulan mal miktar G: Beher sipariin gerektirdii satn alma gideri D: Birim al fiyat ( birim stok deeri) L: Stok deerinin yzdesi olarak stok bulundurma gideri RNEK : Yllk Talep T=500 Ad , Sipari Verme Maliyeti G=25 TL , Birim Al Fiyat D=100 TL Stok bulundurmann gerektirecei giderler stok deerinin L= %10u olarak tahmin edilmektedir M(ESM)= 2x 500x 25 / 100x 0.10 =50 Ad

S(Sipari Says)= 500 /50 = 10 kez Ka Gnde bir sipari verilmelidir =360/10 =36 gnde bir.

SPAR VERME NOKTASI

Buraya kadar sipariin verildii an mallarn derhal teslim edilecei varsaylmtr. Bu varsaym geree uymaz. Varsaym geree uydurduumuzda, sipariin stok bitmeden belirli bir sre nce verilmesi zorunluluu ortaya km olur. Sipariin satcnn eline gemesi, sipariin hazrlanmas ve siparii verenin eline ulancaya kadar yolda geecek sreyi gz nnde tutmaldr.

RNEK: letmenin ekonomik sipari miktar 10.000 birim, sipari tedarik sresi 10 gn, gnlk sat miktar (gnlk kullanm) 250 birim ise sipari verme noktas yle bulunabilir. Sipari verme noktas = Sipari tedarik sresi x Gnlk sat miktar (ihtiyac) Sipari verme noktas = 10 x 250 = 2.500 birim O halde stoklar 2.500 birime dtnde 10.000 birimlik sipari verilmelidir. O halde bu iletme stoklar dzeyine (2.500/10.000) dtnde, yani stoklar kullanmaya baladktan 30 gn sonra (40 gn x1/4=10 gn, 40-10=30 gn) sipari vermelidir. ( 10.000 / 250 = 40 gn : stoklarn tkenme sresi)

Bu durumu aadaki ekille gsterebiliriz. ekilde S sipari verme noktasn gstermektedir.

STOK MKTARI

10000

SVN
2500

ZAMAN

30 gn

10 gn

EMNYET STOKU

Gerek hayatta;
Stok kullanma hznn (gnlk stok ihtiyac) sabit olmamas ve Tedarik sresinin her siparite farkl olabilmesi nedenleriyle emniyet stokuna ihtiya duyulabilmektedir. Eer stok kullanma hz ve tedarik sresi (sipari teslim sresi) hakkndaki belirsizlikler yksekse, emniyet stoku miktar da ykselecektir.

STOK MKTARI

rneimizde emniyet stoku miktarnn 500 birim olduunu kabul edelim.

10500

3000

E=500

Emniyet stoku
ZAMAN

30 gn 10 gn

Bu durumda iletme sipariini, stoklarda 3000 birim mal kaldnda yapmak zorunda olacaktr.

STOK DEVR HIZI = Satlan Maln Maliyeti / Ortalama Stoklar

Miktarsal olarakta baklabilir.

Bir irket retimini (faaliyetini) srdrebilmek amacyla gerekli retim girdilerini (hammadde), retim srecinde ilemleri tamamlanmam mamlleri (yar maml), retimini tamamlayp sat iin hazr tuttuu rnleri (maml) stok olarak tutar. Stok devir hz analizinde ama stok olarak tutulan bu varlklarn firma tarafndan ne kadar hzla retim iinde tketildii ve sata hazr hale getirildii grebilmektir. Bu ekilde stoklarn belli bir dnem iinde ka kere yenilendii ortaya kar.

Stoklarn finansman, kira, bakm maliyetleri; bozulma ve demode olma riskleri vardr. Stoklar bahsi geen ekillerle bir maliyet unsuru haline geldii iin, dnem sonunda oluacak gereksiz stoklar nedeniyle ek iletme sermayesi stoklara balanacandan, irketlerin likidite yaps olumsuz etkilenecektir. Bu durumu stok devir hzndan anlayabiliriz.

irketlerin stok devir hzlarnn yksek olmas, stoklarn daha optimal dzeyde tutulduunu ve kullanldn gsterir.

Byle bir durumda irketler daha az iletme sermayesi ile daha fazla kar elde etme olanana sahiptirler; fakat, irketlerin stok devir hzlarnn yksek olmas, yetersiz stoklarla almasndan ileri geliyor olabilir. Bu durumda irketler tam kapasitede alamyorlar ve baz sat frsatlarn karyorlar demektir. Bu da irketlerin istenen dzeyde kar elde etmesini engelleyen bir etmendir.
Ayn ekilde, irketlerin stok devir hzlarnn yavalama eiliminde olmas, sat faaliyetlerinde baz sorunlar ile karlayor anlamna da gelebilir. Stok devir hzlar iin genel kabul gren belli bir oran, endstri ve sektrler arasndaki teknik farkllklarndan dolay saptanamaz; fakat bulunan oran gemi dnemler, ayn sektr/endstrideki dier irketler ve sektr/endstri ortalamas ile karlatrlarak anlaml sonulara ulalabilir.

retim Sat Stok Dngs

Malzeme Planlama & Sipari

Malzeme ,Hammadde Stoklama

Malzeme ve Hammaddelerin rne Dnmesi

retim Planlama

Pazarlama ve Sat

rn Stoklama

PLANLAMA
retim Planlama :Sat tahmin yntemleri ,retim maliyetleri ve

mevcut stok durumuna gre retimin ynlendirilmesi. Malzeme Planlama :retim Planlama departmann pazarlama ve sat verilerine gre oluturduu filli ve beklenen sat tahminlerine gre ihtiya duyulan hammadde ve malzemenin temin edilmesi. Malzeme Stoklama :retim ,irket ii bakm onarm malzemesi ve dier malzeme ihtiyacna gre malzeme ve hammaddlerin belirli bir plana gre uygun stoklama koullarnda stoklanmas ve irket ii kullanma ynlendirilmesi. rn Stoklama :Sat Tahmin yntemleri nda hazrlanan retim planlarna gre retilmi rnlerin uygun stoklama koullarnda stoklanarak ,mterilere sevkinin salanmas.

TALEP TAHMN YNTEMLER

Artk yeni hibir ey yok. cat edilebilecek her ey icat

edildi. Charles H. Duell - Amerikan Patent Dairesi Bakan, 1899

"Atlar her zaman kullanlacaktr. Otomobil ise ancak geici bir moda olabilir. Banka Mdr, Henry Fordun kredi talebi zerine, 1903

 Talep tahmini yaplarak bir iletmenin rnleriyle ilgili

gelecekteki olas taleplerin zaman ve miktar konusunda ngrde bulunulmaldr.Yaplan tahminler dorultusunda planlamann yaplmas gerekmektedir.
Talep tahmini saysal ve deneyimsel ngr

yntemleriyle oluturulabilir.
Tahminler genelde yanltr!

yi bir tahmin, sadece tek bir noktadan ibaret deildir. Hata lsn de ierir.

DELPH TALEP TAHMN YNTEM

Delphi teknii, 1950'li yllarda ABD'de RAND irketinde alan Olaf Helmer ve Norman Dalkey adndak iki aratrmac tarafndan gelitirilmitir. Delphi tekniinin amac; gelecee ilikin tahminlerde bulunmak, uzman grlerini ortaya karmak ve uzlama salamaktr. Delphi teknii zellikle politik ya da duygusal ortamlarda karar verme durumunda kalndnda veya kararlarn gl gruplar tarafndan etkilenme olasl olduu durumlarda kullanlabilir.

Genel olarak Delphi teknii zellie sahiptir:

(l) katlmda gizlilik, (2) grup tepkisinin istatistiksel analizi,(3) kontroll geri besleme. Delphi tekniinin kullanmnda,genellikle uzmanlara uygulanan ardk anketler yer alr. Her bir uygulamadan sonra uygulama sonular katlmclara iletilir. Bu ilem uzlama salanncaya kadar devam eder. Salanan uzlama, bu srecin rndr.

Tam Zamannda (JIT) Stoklama Yaln retimin gereidir

Yaln retim, deer katmayan faaliyetleri (israf) ortadan kaldrmay ve retim srelerini azaltmay hedefleyen retim yaklamdr. (Toyota retim Sistemi)

7 sraf * Gereinden fazla kaynak tketme * Gereksiz beklemeler * Gereksiz tama/hareket/elleleme (firma ii) * Tama (ulatrma) firma d (rn, uzak tedariki) * Gereksiz ilemler (proses) * Gereinden fazla retim (bitmi rn veya YM stoku) * Hatal / tekrarl ilemler, hurda, yeniden ileme

YALIN UYGULAMIN SONULARI

Yar mamul stoklarda % 52 azalma Bitmi rn stokunda % 21 azalma

retim sresi: % 76 azalma

Toplam Maliyet = % 15 azalma

Zamannda teslimat: % 1 % 97

JIT TEDARK ZNCR

Alc ve satclar JIT ortakl iinde olmal Kk miktarlarda daha sk nakliye (Milkrun) Uzun vadeli kontrat Evrak ii minimum Tam olarak istenen miktarda teslimat Tedarikilerin kalite standartlarna uymalarna yardmc olmak Stoksuz envanter Darboazlarn ortadan kaldrlarak srekli iyiletirme salanmas

DEPO YNETM

DEPO YNETM
Stoklarn uygun artlarda, uygun maliyetlerle, hzl hareket salayacak altyaplarla ve nerelerde depolanaca kararlar tedarik zincirinde depo ynetiminin grevleridir.
Temel gereklilikler: depo ynetimi, satn alma, planlama ve stok ynetimi fonksiyonlar entegre almaldr, merkezi ve dank depolama operasyonlar irket kaynaklar dikkate alnarak dengeli bir ekilde gerekletirilmelidir, depo yerleimi malzeme karakteristiklerine uygun olmaldr, depo otomasyonu aralarndan hz ve maliyet avantaj salayacak ekilde yararlanlmaldr.

DEPO SEM
Depo Seimine Etki Eden Faktrler

Yasal ve dier gereklilikler letmenin mali yaps Faaliyet sahas ve Rekabet retim ve sat miktar rn eitlilii ve zellii depo seiminde etkili olacaktr.

Depo Otomasyonu
Otomasyon sistemleri sayesinde daha hzl ve etkin stoklama ve sevkiyat olanaklar salanm olur ,ancak otomasyon karar irketin mali durumuyla alakaldr.lk yatrm maliyetleri yksektir .
Barkod sistemi ve rn eitliliine uygun raf sistemlerinin seimi depolama faaliyetlerinin hzlanmasna ,saymlarn doruluunun salanmasna ve maliyetlerin dmesine ,kayplarn azalmasna ve takip sisteminin etkinlemesini salar.

Barkod sistemiyle rn takibi rn prosesinde balar. retilen ve ambalajlanan her rn ve alt birim rnler barkod numaralar alarak takip edilir. A-rn ve rne bal alt birim rnler takibi Kullanlan hammadde ve malzeme Kim ne zaman retti retim ve Kalite Sorunlar B-rnn depoya girii rn Adresleme ve Bulma ade rn Yeniden lem Gren rn Saym ilemleri C-rnn Mteriye Sevk edilmesi (Ykleme Emrinin Alnmas ,Yklemenin ne zaman ve kimler tarafndan hangi mteri ve nakliye aracna yapld) Gzlemlenmi ve irket kararlarn ynlendirecek net verilere ulalm olur

ERP KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA (Enterprise Resource Planning)

letmelerde mal ve hizmet retimi iin gereken igc, makine, malzeme gibi kaynaklarn verimli bir ekilde kullanlmasn salayan btnleik ynetim sistemlerine verilen genel addr.
Bir iletmenin tm veri ve ilemlerini bir araya getiren yazlm ve donanm btndr.

Kurumsal kaynak planlama (KKP) sistemleri ile oluturulan raporlar neticesinde ilgili blmler verileri kullanarak kaynak planlamaya ilikin kararlar verirler.

MALZEME YNETM MODL (Material Management) DEPOLAMA MODL (Warehouse Management)

Satn Alma Malzeme Planlama Ve Malzeme Ambar

rn Ambar

Depo Ynetimi (WM) zm yetenekleri:

*Depo yapsn belirler. *Stok en alt birimi olan adreslerde takip ile malzemenin depo ierisinde tam olarak nerede bulunduunu belirler. *Karmak depo yaplarnda ihtiyaca ynelik raf ve depo ynetimi salar. *Depolama ve depodan karma zel stratejileri mnferit malzemelerin ve rnlerin zellikleri dikkate alnarak ilenir. *Radyo Frekans destei *Otomatik kontrol sistemleri ile arasndaki veri aktarmnn kontroln salar. *Kaba i yk ve tahmini, zaman performans, teslimat izleme ve depo ilemleri izleme program gibi aralarla planlama ve izleme salanr. *Dier modllerle entegre bir biimde alarak malzemelerin ve rnlerin retimden sevkiyata kadar olan srelerinde takip edilebilirlik salar.

WAL-MART RNE
Efsanevi bir envanter ynetim sistemi kullanarak fiyatlar dk

seviyede ve raflarn da srekli dolu tutabilen Wal-Mart, ABDdeki perakendeciler iinde lider oldu. Wal-Martn srekli yeniden doldurma sistemi ile (continuous replenishment system), mteri kasada para dedikten hemen sonra, yeni mallar gndermesi iin tedarikilere sipari verilir. Sat Noktas (Point-of-sale) terminalleri kasadan geen her bir maln bar-kodunu kaydeder. Ve bu esnada Wal-Mart merkez brosundaki ana bilgisayara bu mala ilikin satn alma emri de gnderilir. Ana bilgisayar tm Wal-Mart maazalarndan gelen siparileri toplayarak bunlar toplu halde tedarikilere iletir.Bu sistem sayesinde Wal-Mart kendi depolarnda byk envanter bulundurma zahmetinden ve bunun maliyetinden kurtulmutur.

Bu sistemin tm iletme maliyetlerini drmesi nedeniyle, Wal-Mart

sat gelirlerinin sadece %15ini genel giderlere harcamaktadr.

(En yakn rakip %21 genel gidere harcamaktadr.)

KAYNAKA
retim Ynetiminde Yeni Yaklamlar Ve Uygulamalar

Prf.Dr.Blent Sezen Stoklarn Ynetimi Prof.Dr.Kemalettin ONKAR Talep Tahmin Yntemleri Dr. Ali ZDEMR Lojistik Ynetimi Yrd. Do. Dr. Tark Kkdeniz Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi 20: 215 220