MALZEME BLM VE MHENDSL

Malzeme retim Laboratuar I Deney Fy

NCEL (KANTTATF) METALOGRAF

DENEYN ADI: Nicel (Kantitatif) Metalografi

DENEYN AMACI:
Metal ve alamlarnn ince yaplarnn (=mikroyap) incelenmesi ile hangi fazlarn var
olduu, bu fazlarn konumlar ve dzenleri hakknda bilgiler edinilir. Bu bilgilerden de
yapnn geirdii kristalleme, dnm, yaynma ve bozunum sreleri ile ilgili sonulara
varlabilir. Bu sonular ounlukla nitel deerler de olabilir. rnein, hibir hesaplamaya
girimeden, mikroskop altnda karlatrmaya gidilerek, martenzit iindeki artk stenit %si
bulunabilir. Metal bilimin ulat son aamann, bileiminin gelitirilmesinden ok
mikroyapnn kontrol ile yeni malzemelerin dizayn olduu gz nne alnacak olursa, nicel
metalografinin yantn saysal olarak verdii u sorularn nemi ortaya kar:
Taneler ya da kelti paracklar edalml m?
Dalmlar nasl?
Tanelerin ya da keltilerin ortalama ap nedir?
keltilerin uzaklklar nedir?
Faz miktarlar hangi oranlardadr?
Nicel metalografi, zdeklerin ayrntlarn iki boyutlu dzlemde inceleyerek nicel deerlere
ular ve bu deerlerle boyutlu dzlemdeki nicelikler arasnda bantlar kurarak,
boyutlu dzlemdeki nicel deerleri belirler; ou zaman bu iliki birebirdir. Yani iki boyutlu
dzlemde elde edilen saysal deerler, hibir deiiklie ya da dorulatrmaya uratlmaya
gerek olmakszn, boyutlu saysal deerler olarak anlrlar.

Deneyde kullanlan cihaz ve malzemeler
1) Optik mikroskop
2) len okler
3) Pellur kt
4) Cetvel

Teorik Bilgi
Nicel metalografinin kulland bantlar, simgeleri iki harf ile belirlenen nicelikleri kapsar.
Byk harf, yapnn incelenen ayrntsn, indis ise bu ayrntnn greceli olarak ait olduu
birim nicelii kapsar. Tablo 1 de kullanlan simgeler ve tanmlar verilmitir.







MALZEME BLM VE MHENDSL

Malzeme retim Laboratuar I Deney Fy

NCEL (KANTTATF) METALOGRAF

Temel bantlar
V
v
= A
A
= L
L
=P
A
mm
S
v=
(4/). L
A
=2 P
L
mm
1
L
v
= 2P
A
mm
2
P
v
= 1/2 L
v
S
v
= 2P
A
P
L
mm
3


izelge 1. Nicel metalografide kullanlan simgeler ve tanmlar
Simge Boyutlar Tanm
P Deney noktalar says
P
P

Nokta oran, deney noktas bana den nokta says
P
L

m
1
Birim deney izgisi uzunluuna den, kesime noktalar says
P
A

m
2
Birim deney alanna den nokta says
P
V

m
3
Birim deney hacmine den nokta says
L m Deney izgileri uzunluu
L
L

m/m izgi oran, birim izgi uzunluuna den kiri says
L
A

m/m
2
Birim deney alanna den izgi uzunluu
L
V

m/m
3
Birim deney hacmine den izgi uzunluu
A m
2
Deney alan
S m
2
Yzey alan (Eri yzey de olabilir)
A
A

m
2
/m
2
Alan oran, birim deney alanna den kesimi alan
S
V

m
2
/m
3
Birim deney alanna den yzey
V m
3
Deney hacmi
V
V

m
3
/ m
3
Hacim oran, birim deney hacmine den hacim
N Ayrnt says (saylan taneler, parack)
N
L

m
1
Birim deney izgisine den, paracklar iindeki kiri says
N
A

m
2
Birim deney alanna den kesime noktas says
N
V

m
3
Birim deney hacmine den ayrnt says
L m
Ortalama dorusal kesinti, L
L
/ N
L

A m
2

Ortalama alan kesinti, A
A
/ N
A

S m
2

Ortalama yzey kesinti, S
V
/ N
V

V m
3

Ortalama hacim, V
V
/ N
V


ekil 1de grlen, kresel paracklar ieren bir yapnn rasgele bir kesit alan olsun. aplar
deiik bir dizi kelti ( daire ) nceden seilmi bir kare a iine yerlemi durumdadr. Bu
dairelerin temsil ettii krelerin hacim orann saptamak iin u hesaplamalar yapabiliriz:




MALZEME BLM VE MHENDSL

Malzeme retim Laboratuar I Deney Fy

NCEL (KANTTATF) METALOGRAF



ekil 1. Nokta says ynteminin dorusal zmleme ve alansal zmleme yntemlerine
edeerlilii

a) P
P
=
da|re|er|n ||nde ka|an nukta|arin xayixi
kare ain tup|am nukta xayixi
=
P
u
P
t
= . 148

b) L
L
=
da|re|er|n ||nde ka|an tup|am k|r| uzun|uu
kare ain tup|am duru uzun|uu
=
L
u
L
t
= . 133

c) A
A
=
da|re|er|n a|an tup|ami
kare ain tup|am a|ani
=
A
u
A
t
= . 139

Bu oranlarn birbirine ok yakn kmas byk bir rastlant deildir. Dzlem kesitler zerinde
yaplan nicel gzlemlerin temel bir kural, bu orann da birbirine eit olduu ve her nn
de ayrca hacim oranna eit olduudur.

TANE BYKLNN VE TANE APININ LLMES

1)Karlatrma Yntemi
Bir mikroskoba taklan ASTM standartlarna uygun zel tane bykl okleri ile yaplr.
Tane boyutu 100 bytmede saptanr.
Tane boyut numaras (N) ile 100 bytmedeki 1 in
2
deki tane says (n) arasnda
n= 2
N1
bants vardr.





MALZEME BLM VE MHENDSL

Malzeme retim Laboratuar I Deney Fy

NCEL (KANTTATF) METALOGRAF


ASTM tane byklk
numaras
1 in
2
deki tane says (100X)
(Ortalama)
Tanelerin hesaplanan ortalama kesit
alanlar mm
2
bytmesiz
1 1 0,0625
2 2 0,0312
3 4 0,0150
4 8 0,00781
5 16 0,00390
6 32 0,00195
7 64 0,00098
8 128 0,00049

2) Jeffries ya da Alan lme Yntemi
Ortalama tane bykln lmek istediimiz numunenin grnts fotoraf kdna veya
ekran zerine alnr.
Fotoraf kart veya ekran zerindeki grntnn toplam alan veya incelemek istediimiz alan
iaretlenir.
ncelemek istediimiz alandaki taneler saylr.
Aadaki forml uygulanarak ortalama tane bykl saptanr.

T
uh
=
F. 1

Z. F
2
= (m
2
)

F incelenecek alan Z F alanndaki tane says
X F alanndaki tam tanelerin says Y F alanndaki ksmen
grlen taneler Z= X+0,67YV= Toplam
bytme
V= toplam bytme












MALZEME BLM VE MHENDSL

Malzeme retim Laboratuar I Deney Fy

NCEL (KANTTATF) METALOGRAF



TANE APININ LLMES
Ortalama tane apn lmek istediimizde numunenin grnts, fotoraf kdna alnr.
Bu grnt zerine ayn boyda en az 5 en ok 10 izgi izilir. Bu izgilerin ka taneden
veya ka tane snrndan getii saylr ve aadaki forml uygulanarak tane ap
hesaplanr.
d =
L. P. 1
3
n. F


d= ortalama tane ap
L= izgi boyu (mm)
P= izgi says
n= izgiler tarafndan kesilen tane says
(n=Z-1 Z izgiler tarafndan kesilen tane says)
Not: Ortalama tane byklyle tane ap arasnda
d ~T
uh







MALZEME BLM VE MHENDSL

Malzeme retim Laboratuar I Deney Fy

NCEL (KANTTATF) METALOGRAF

Deneyin Yapl:
1. Ortalama tane byklnn hesaplanmas
2. n kare bana den tane says
3. % Karbon miktar
4. Oklerle tane byklnn hesaplanmas

Boyutlarndaki 3 para milimetrik kdn kullanarak yukardaki 4 temel aamay
gerekletirilir. Milimetrik ktlarn ncelikle k metal mikroskobunda incelenmi fotoraf
kdnda grnts olan numunenin incelemek istediimiz alanna yerletirir. Daha sonra
incelemek istediimiz alandaki taneler saylarak aadaki deerler edilmi olup gerekli
hesaplamalar yaplr.
Daha sonra ikinci milimetrik kdn ilgili grntye koyduktan sonra izgilerin ka taneden
ve ka snrdan getii sayld ve elde edilen deerlerle hesaplamalar yaplr.
Milimetrik ktla bnyeden ortalama bir blge seerek perlit ksmlarn alan el edilip %C
oran bulunmutur.

Mm deki siyah noktalarn says belirlenir.

Son olarak numune normal bir oklerle inceleyip yapy grdkten sonra zel bir okler
takarak yeniden bir inceleme yaplr. Bu oklerde sekiz ayr yap bulunmakta ve ayn
zamanda ortas botur. Ortada malzeme yaps gzkr ve yapya bakarak referans yaplarla
karlatrr. Hangisiyle uyutuu bulunur.