1

2012
TR

Y
A

A
Y
A
N

G
E
Z
E
G
E
N

R
A
P
O
R
U

2
0
1
2

Z
E
T
Yaayan Gezegen
Raporu 2012
ZET
2
DOA, MUTLULUK VE REFAHIMIZIN TEMELDR. 1970 - 2008 ARASINDA
BYOLOJK ETLLK KRESEL OLARAK YZDE 30 DMTR. TROPKAL
BLGELERDE BU D YZDE 60A VARMAKTADIR. DOAL KAYNAKLARA
YNELK TALEP 1966DAN BER K KATINA IKMITIR. MEVCUT DURUMDA
FAALYETLERMZ SRDRLEBLMEK N 1,5 GEZEGENE EDEER
KAYNAK KULLANIYORUZ. YKSEK GELRL LKELERN AYAK Z DK
GELRLLERNKNN BE KATI FAZLADIR. BYOLOJK ETLL YKSEK
OLAN ALANLAR; KARBON DEPOLAMA, YAKACAK ODUN SALAMA, TATLI
SU DOLAIMI VE BALIK REZERV OLUTURMA GB NEML EKOSSTEM
HZMETLERN YERNE GETRMEKTEDR. BYOLOJK ETLLN VE
EKOSSTEM HZMETLERNN KAYBI, YAAMLARI DORUDAN BU HZMETLERE
3
BALI OLAN DNYANIN EN YOKSUL KESMN DAHA FAZLA ETKLER. YAPILAN
TAHMNLER LERN HER ZAMANK GB YRTLD DURUMDA 2030
YILINDA YILLIK TALEBMZ KARILAMAK N K GEZEGENE HTYA
DUYACAIMIZI GSTERR. NSAN TOPLUMLARININ VE EKONOMLERN
TEMELN OLUTURAN VE DOAL SERMAYEMZ OLAN BYOLOJK
ETLLK, EKOSSTEMLER VE EKOSSTEM HZMETLER KORUNMALI,
GEREKL DURUMLARDA RESTORE EDLMELDR. WWFN TEK DNYA
YAKLAIMI YERYZNN EKOLOJK SINIRLARI GZ NNE ALINARAK DOAL
SERMAYENN NASIL YNETLECENE VE PAYLAILACAINA DAR ZMLER
SUNAR. AYAK ZMZ; DAHA AZ DOAL KAYNAK KULLANIP DAHA FAZLASINI
RETEREK; DAHA Y, DAHA AKILCI VE DAHA AZ TKETEREK AZALTABLRZ.
4

S
i
m
o
n

d
e

T
r
e
y
-
W
h
i
t
e

/

W
W
F
-
U
K
x
Ot bien kadnlar, Khata, Nepal.
1
Dnyann kaynaklarnn ve
dayankll nn temelini sarstmz
etkileyici bir biimde ortaya koyan
grafklere hepimiz ainayz. Yaayan
Gezegen Raporunun 2012 yl
basm, gezegen zerinde
yarattmz basknn boyutunu
ve yaamlarmz mmkn klan
ormanlarmzn, nehirlerimizin ve
okyanuslarmzn salnda ortaya
kan bozulmay anlatmaktadr.
Elimizin altnda bir gezegen
daha varm gibi yayoruz.
Dnyann salayabildii
kaynaklarn yzde 50 fazlasn
kullanyoruz. Ynmz
deitirmezsek, bu oran byk bir
hzla artacak ve 2030 ylnda iki
gezegen bile yetmeyecek.
Tercih bizim. 2050 ylnda gezegeni
paylaacak 9 belki de 10 milyar
insana gda, su ve enerji salayan
rahat bir gelecek yaratabiliriz.
htiyacmz olan gday
retebiliriz. zmler; atklar
azaltmak, daha iyi tohumlar ve
daha iyi retim tekniklerini
kullanmak, bozulmu alanlar
yeniden retime kazandrmak ve
yksek gelirli lkelerde et tketimini
azaltarak beslenme eklimizi
deitirmek gibi alanlarda yatar.
Salkl nehirleri, glleri ve
sulak alanlar koruyarak ihtiyacmz
olan suya sahip olabiliriz. rnein;
akll sulama yntemleri ve kaynak
planlamasnn iyiletirilmesi suyu
verimli kullanmamza yardmc olur.
htiyacmz olan btn enerjiyi
temiz ve bol kaynaklar olan rzgr
ve gneten salayabiliriz. Enerjiyi
etkin kullanmamz ncelikli bir
zorunluluktur. Binalarmzn,
arabalarmzn, fabrikalarmzn
verimliliini artrarak kullandmz
enerjiyi yarya drebiliriz.
Bunlar ve Yaayan Gezegen
Raporunda ifade edilen dier
zmler; dnyamz, herkes iin
suyu, gdas ve enerjisi olan, yaam
mmkn klan canl ekosistemleri
barndran yaayan bir gezegen
olarak korumakta hepimizin
stlenmesi gereken roller
olduunu gsterir.
Jim Leape
Genel Mdr
WWF International

S
i
m
o
n

d
e

T
r
e
y
-
W
h
i
t
e

/

W
W
F
-
U
K
DNYAYI YAAYAN BR GEZEGEN OLARAK KORUMAK

2
Usuz bucaksz evrenin iinde,
gezegenin birini incecik bir yaam
dokusu kuatmtr. Alt kayalarla
st uzay boluuyla snrlanm
olan bu gezegende, milyonlarca canl
tr gelimitir. Bu canllarn hep
birlikte oluturduklar
ekosistemlerle ve habitatlarla,
insanlarn ve tm yaamn bal
olduu birok ekosistem hizmetiyle
bu gezegen, hepimizin yakndan
tand Dnyadr.
Ancak, insanolunun
kaynaklara ynelik talebi srekli
bymekte, bu da biyolojik
eitlilik zerinde muazzam bir
bask yaratmaktadr. Ekosistem
hizmetlerinin srekliliini tehdit
eden bu durum, hem biyolojik
eitlilii hem de kendi trmzn
gelecekteki gvenliini, saln ve
refahn tehdit etmektedir.
Dnya sadece bir yl iinde
tkettiimiz kaynak miktarn
retmek ve yenilemek iin 1,5
yla ihtiya duymaktadr. Yaayan
Gezegen 2012 Raporu, 1970 ile 2008
yllar arasnda dnya genelinde
yzde 30 olan biyolojik eitlilik
kaybnn korkutucu boyutta olduunu
ortaya koymaktadr. Bununla bir-
likte, Yaayan Gezegen Raporu doal
dnyay ekonominin, i modellerinin
ve yaam biimlerinin merkezine
oturtan daha iyi seimlerle mevcut
eilimlerin tersine evrilebileceinin
altn izer.
YED MLYAR BEKLENT, TEK GEZEGEN
Yaayan Gezegen 2012 Raporu
Bu kitapk, WWFin gezegenin durumunu belgelemek zere iki
ylda bir yaynlad Yaayan Gezegen Raporunun (Living Planet
Report LPR) 9. basmnn zetidir. Gezegenin durumundan
kastedilen, biyolojik eitlilikteki, ekosistemlerdeki ve insann doal
kaynaklara talebindeki deiimdir. Rapor, bu deiimin biyolojik
eitlilie ve insanla olas etkilerini inceler. Raporun tamam
ve konuyla ilgili ok daha fazla kapsaml deerlendirmeler web
sitemizden indirilebilir: www.panda.org/lpr
L
IV
IN
G
P
L
A
N
E
T
R
E
P
O
R
T
2
0
1
2
TR
2012
RAPOR
Yaayan Gezegen
Raporu 2012
Biyoeitlilik, biyokapasite
ve daha iyi tercihler
living planet cover+inside cover .indd 3 23-04-12 16:01
3

S
u
s
e
t
t
a

B
o
z
z
i

/

W
W
F

i
n
Nanjing Yolu, angay, in
4
YAAYAN GEZEGEN ENDEKS
0
1.0
2.0
E
n
d
e
k
s

D
e
g
e
r
I

(
1
q
;
o

=

1
)
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2008
YiI
Ke
GIobuI IvIng PIuneL ndex
$ekil 1: Kresel Yoogon
Cezegen Endeksi
Endels :p;o-zoo8 crcsindc
uzde o'lul bir duu osterior.
Arctirmc z.88 lu, memeli,
ijtccmli, surunen te bclil
turune cit p.o:( populcson uze-
rinde cpilmitir. u te dier
elillerdeli olelemeler eilim
izisini etreleen uzde p'lil
uten duzeini ostermeltedir,
dchc lclin oleleme, dchc
deilen eilimlere icret eder
(WWI,ZSL, zo:z).
0.0
1.0
2.0
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2008
YiI
1970 1975
E
n
d
e
k
s

D
e
g
e
r
I

(
1
q
;
o

=

1
)
Anchtcr
TropIkuI Yuuyun Gezegen EndeksI
Iimun Yuuyun Gezegen EndeksI
Yuuyun Gezegen EndeksI (YGE), IurkIi
bIyomIurdukI ve bIgeIerdekI memeII,
ku, srngen, IILyuumIi ve buIikIur-
dun oIuun z.688 Lrn LopIum q.o1q
popIusyonunu InceIeyerek gezegenIn
bIyoIojIk eILIIIIgIndekI degIImI
orLuyu koyur. YGE, borsu endeksIne
benzer ekIIde, zumun IIndekI orLuIu-
mu degIImIerI IesupIur. SeIImI buzi
LrIerIn mIkLurindukI degIIm, geze-
genIn ekoIojIk durumunun nemII bIr
gsLergesI oIuruk kuIIuniIubIIIr.
Pek ok Lrn gemILekI pop-
IusyonIurinu uIL verIIerIn duIII edIIdIgI
Yuuyun Gezegen EndeksI, 1q;o-zoo8
urusindu bIyoIojIk eILIIIIgIn sugIi-
ginin yzde o gerIIedIgInI gsLerIr
($ekII 1). KreseI LropIkuI kuuk
endeksI 1q;o-zoo8 urusindu yzde
6o`in sLnde d gsLerIr. Iimun
kuuk endeksI Ise uyni dnemde
yzde o urLmiLir ($ekII z). TrIerIn
popIusyonIurindukI orLuIumu urLiIur
iIimun kuuk ekosIsLemIerInIn LropI-
kuI kuukLukIIerden duIu IyI durumdu
oIdugu unIuminu geImez.
$ekil z: Tropikol oe 1ltmon
Kuok Yoogon Cezegen
Endeksleri
Kuresel tropilcl lucl endelsi
:p;o-zoo8 crcsindc uzde o'in
ustunde duu osterir. Ilimcn
lucl endelsi ise cni donemde
cllcil uzde o crtmitir
(WWI,ZSL, zo:z).
Anchtcr
KreseI Yuuyun
Gezegen EndeksI
-%28
+%31
-%61

)LJXUH7KH7URSLFDODQG7HPSHUDWH
/LYLQJ3ODQHWLQGLFHV
The lobcl tropiccl index shous c decline oj
cround : betueen :p;o cnd zoo8. The
lobcl tempercte index shous cn increcse
oj cround : oter the scme period (WWI,
ZSL, zo:z).
+31%
-61%

AruLirmuci ve kuLup uyisi
SumuLru rInosunu uIL IoLokupun grnLs.

J
o
n

A
a
r
s
/

N
o
r
w
e
g
i
a
n

P
o
l
a
r

I
n
s
t
i
t
u
t
e
/
W
W
F
-
C
a
n
o
n
KorucuIur bebek kuru smsge IuIkuIumu
yupurken.



%L\RORMLNoHLWOLOLLL]OHPHN
Yubun IuyuLindukI popIusyon
egIIImIerIyIe IIgIII bIIgI LopIumuk
IIn ok eILII IzIeme LeknIkIerI
kuIIuniIir. Endeks; beIIrII bIr
popIusyondu IoLo kupun
kuIIunuruk bIrey suyimi,
yuvuIumu uIunIurindukI
uruLirmuIur, uyuk IzI vb. Iuyvun
IzIerInIn InceIenmesI gIbI IurkIi
ekIIIerde LopIunmi verIyI bIr
uruyu geLIrIr. IIIpInIer`de beyuz kpek buIigi murkuIumusi.

R
a
y
m
o
n
d

A
l
f
r
e
d

/

W
W
F
-
M
a
l
a
y
s
i
a

J
u
r
g
e
n

F
r
e
u
n
d
/

W
W
F
-
C
a
n
o
n

J
u
r
g
e
n

F
r
e
u
n
d

/

W
W
F
-
C
a
n
o
n

6
EkoIojIk Ayuk zI, yeryznn
kendInI yenIIeme kupusILesI yu du
bIyokupusILesIyIe yenIIenebIIIr kuy-
nukIurin LkeLImInI kuriIuLiruruk,
Insunin bIyoIserden LuIebInI InceIer.
BIyokupusILe, yenIIenebIIIr kuynuk-
Iurin reLImI ve CO
2
emIsyonIurinin
zmsenmesI IIn kuIIuniIubIIIr uIu-
nin bykIgdr.
EkoIojIk Ayuk zI ve bIyokupu-
sILe kreseI IekLur (kIu) dIye udIun-
diriIun orLuk bIr bIrImIe IIude edIIIr.
DnyudukI orLuIumu reLkenIIk dIk-
kuLe uIinuruk, 1 kIu bIr IekLur uIunin
bIyoIojIk reLkenIIgInI LemsII eder.
EkoIojIk Ayuk zI, uzun sreII
uiri LkeLIm egIIImI oIdugunu gsLe-
rIr ($ekII ). zoo8 yiIindu, yeryznn
bIyokupusILesI 1z mIIyur kIu yu du kII
buinu 1,8 kIu Iken Insunin EkoIojIk
Ayuk zI 18,z mIIyur kIu yu du kII
buinu z,; kIu`ydi. Kurbon emIsyon-
Iurinin sekesLrusyonu IIn gerekII oIun
ormunIik uIun en byk EkoIojIk Ayuk
zI bIIeenIdIr ( yzde ).
ArudukI Iurk ekoIojIk IImIL uimi
oIdugunu gsLerIr. nsunIurin bIr
yiIdu LkeLLIgI yenIIenebIIIr kuynuk-
Iurin dnyu LuruIindun yerIne ko-
nuImusi IIn gereken sre 1,
yiIdir. uIzIe yeLInmek yerIne doguI
sermuyeyI LkeLmekLeyIz.
Duncdcli herles Turlie'deli
inscnlcr ibi ccscdi, :,
ezeene ihticcimiz olccclti.
Turlie'de lii bcinc duen
Elolojil Acl zi z,; lhc'dir.
utun inscnlil Endonezc'dcli
ortclcmc bir bire ibi
ccscdi, ezeenin biolojil
lcpcsitesitesinin scdece ute
ilisi lullcnilmi olccclti. Herles
ortclcmc bir Arjcntinli ibi c-
cscdi, inscnlil :, ezeenden
dchc jczlcsinc ihtic ducccl-
ti. Herles ortclcmc bir AD'li
ibi ccscdi, inscnin docdcn
tclebini lcrilcmcl iin tcm
dort ezeen erelecelti.
0
1
2
1961 1970 1980 1990 2000 2008
(
N
R
O
R
M
L
N

$
\
D
N

]
L

*
H
]
H
J
H
Q

6
D
\

<O
EKOLOJK AYAK Z
$ekil j: Bileenlerine gre
kresel Ekolojik Agok 1zi,
1po1-zooS
En buul Elolojil Acl zi
bileeni Kcrbon Acl zi'dir
() (Kuresel Acl zi Ai,
zo::).
Anchtcr
YupiIumi uIun
BuIikiIik
Ormun
OLIuk
Turim
Kurbon

Tarm Alan
nsunin gidu ve III
LkeLImI, Iuyvun besInI,
yugIi bILkI ve kuuuk LemIn
eLmek IIn rn
yeLILIrmek umuciyIu
kuIIuniIun LopIum Lurim
uIunini IIude eder.
Tarm Alan
nsunin gidu ve III nsunin gidu ve III
LkeLImI, Iuyvun besInI, LkeLImI, Iuyvun besInI,
yugIi bILkI ve kuuuk LemIn yugIi bILkI ve kuuuk LemIn
eLmek IIn rn eLmek IIn rn
yeLILIrmek umuciyIu yeLILIrmek umuciyIu
kuIIuniIun LopIum Lurim kuIIuniIun LopIum Lurim
uIunini IIude eder. uIunini IIude eder.
Karbon
OkyunusIur LuruIindun LuLuIun mIkLur
diindu IosII yukiL kuIIunimiyIu oIuun COz
emIsyonIurinin sekesLrusyonu IIn gerekII
oIun LopIum ormun uIunini IIude eder.
Otlatma Alan
EL, sL, derI ve yn
reLmek IIn
yeLILIrIIen IILIIk
IuyvunIurinin
LopIum oLIuLmu
uIunini IIude eder.
Yaplam Alan
UIuim, konuL, endsLrIyeI yupi,
IIdroeIekLrIk enerjI rezervuuri gIbI
uILyupiyu yneIIk uIunIurin LopIum
bykIgn IIude eder.
Orman
KeresLe rnIerI, kugiL
Iumuru ve yukucuk
odun LemInI IIn gerekII
oIun LopIum ormuni
IIude eder.
Balklk Sahalar
TuLuIun denIz ve LuLIi su LrIerI verIIerI
buz uIinuruk, buIik ve denIz muIsuIIerInI
desLekIemek IIn gereken LuImInI LemeI
reLImden IesupIunir.
EKOLOJK AYAK Z
BLEENLER
0
1
2
8
0
2
4
6
8
10
12
(
N
R
O
R
M
L
N

$
\
D
N

]
L

.
L

E
D

Q
D

H
Q

U
H
V
H
O

K
H
N
W
D
U

V
D
\

F
ilis
t
in
D
o
g
u

T
im
o
r
A
f
g
a
n
is
t
a
n
H
a
it
i
E
r
it
r
e
B
a
n
g
la
d
e

R
u
a
n
d
a
P
a
k
is
t
a
n
K
o
n
g
o

D
e
m
o
k
r
a
t
ik

H
a
lk

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
N
e
p
a
l
M
a
la
w
i
M
o
z
a
m
b
ik
Z
a
m
b
iy
a
B
u
r
u
n
d
i
H
in
d
is
t
a
n
Y
e
m
e
n
A
n
g
o
la
T
a
c
ik
is
t
a
n
K
e
n
y
a
F
ilip
in
le
r
T
o
g
o
L
e
s
o
t
h
o
K
o
n
g
o
K
a
m
e
r
u
n
G
u
in
e
a
-
B
is
s
a
u
E
n
d
o
n
e
z
y
a
S
ie
r
r
a

L
e
o
n
e
E
t
iy
o
p
y
a
M
a
d
a
g
a
s
k
a
r
Z
im
b
a
b
w
e
T
a
n
z
a
n
y
a
K
a
m
b
o

y
a
S
r
i
L
a
n
k
a
L
ib
e
r
y
a
K

r
g

z
is
t
a
n
L
a
o
s

D
e
m
o
k
r
a
t
ik

H
a
lk

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
K
o
r
e

D
e
m
o
k
r
a
t
ik

H
a
lk

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
F
a
s
B
e
n
in
O
r
t
a
A
f
r
ik
a

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
V
ie
t
n
a
m
G
a
m
b
iy
a

r
a
k
D
o
m
in
ik

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
G

r
c
is
t
a
n
N
ije
r
y
a
S
o
m
a
li
S
v
a
z
ila
n
d
S
u
r
iy
e
B
u
r
k
in
a

F
a
s
o
S
e
n
e
g
a
l
N
ik
a
r
a
g
u
a
U
g
a
n
d
a
S
u
d
a
n
C
e
z
a
y
ir
G
in
e
J
a
m
a
ik
a
H
o
n
d
u
r
a
s
E
r
m
e
n
is
t
a
n
G
a
n
a
T
u
n
u
s
G
u
a
t
e
m
a
la
K
o
lo
m
b
iy
a
A
r
n
a
v
u
t
lu
k
G
a
b
o
n

z
b
e
k
is
t
a
n
M
a
li

a
d
K

b
a
M
y
a
n
m
a
r
A
z
e
r
b
a
y
c
a
n
E
l
S
a
lv
a
d
o
r
P
e
r
u
N
a
m
ib
y
a
M

r
M
o
ld
o
v
a

in

r
d

n
E
k
v
a
d
o
r
T
a
y
la
n
d
K
o
s
t
a

R
ik
a
T

r
k
i
y
e
S

r
b
is
t
a
n
G

n
e
y
A
f
r
ik
a
B
o
liv
y
a

r
a
n
P
a
p
u
a

Y
e
n
i
G
in
e
A
r
ja
n
t
in
B
o
s
n
a

H
e
r
s
e
k
R
o
m
a
n
y
a
B
o
t
s
v
a
n
a
L

b
n
a
n
M
o
r
it
a
n
y
a
B
r
e
z
ily
a
P
a
n
a
m
a
P
a
r
a
g
u
a
y
V
e
n
e
z

e
la
L
ib
y
a
U
k
r
a
y
n
a
S
ili
M
e
k
s
ik
a
B
u
lg
a
r
is
t
a
n
M
a
c
a
r
is
t
a
n
M
a
le
z
y
a
P
o
lo
n
y
a
L
e
t
o
n
y
a

s
r
a
il
T

r
k
m
e
n
is
t
a
n
B
e
la
r
u
s
S
u
u
d
i A
r
a
b
is
t
a
n
P
o
r
t
e
k
iz
K
a
z
a
k
is
t
a
n
J
a
p
o
n
y
a
H

r
v
a
t
is
t
a
n
Y
e
n
i
Z
e
la
n
d
a
L
it
v
a
n
y
a
R
u
s
y
a

t
a
ly
a
M
a
u
r
it
iu
s
A
lm
a
n
y
a
K
o
r
e
S
lo
v
a
k
y
a

n
g
ilt
e
r
e
E
s
t
o
n
y
a

s
p
a
n
y
a
N
o
r
v
e

F
r
a
n
s
a
Y
u
n
a
n
is
t
a
n

s
v
i
r
e
U
r
u
g
u
a
y
S
lo
v
e
n
y
a

e
k

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
A
v
u
s
t
u
r
y
a
M
a
k
e
d
o
n
y
a
M
o
n
g
o
ly
a
U
m
m
a
n

s
v
e

S
in
g
a
p
u
r
F
in
la
n
d
iy
a

r
la
n
d
a
H
o
lla
n
d
a
K
a
n
a
d
a
A
v
u
s
t
r
a
ly
a
B
e
l
ik
a
A
m
e
r
ik
a

B
ir
le

ik

D
e
v
le
t
le
r
i
D
a
n
im
a
r
k
a
B
ir
le

ik
A
r
a
p

E
m
ir
lik
le
r
i
K
u
v
e
y
t
K
a
t
a
r
$ekil q: lkelerin kii hotno
den Ekolojik Agok 1zi
Nujusu bir milonun uzerinde olcn
te elsilsiz teri buluncn butun
ulleler bu lcrilctirmcc dchil
edilmitir (Kuresel Acl zi
Ai, zo::).
FARKLI LKELER, FARKLI AYAK ZLER
Kii ba Ekolojik Ayak zi'nin Dnya ortalamas 2008'de 2,7 kha'yd.
KreseI oIuruk, 1q61`Len berI Iem
nIus, Iem de kII buinu den
uyuk IzI urLmiLir. BununIu bIrIIkLe,
nIusun ve kII buinu den uyuk
IzI urLiinin EkoIojIk Ayuk zI`ndekI
LopIum urLiu eLkIsI bIgeIere gre
IurkIiIik gsLermekLedIr. Ayni
dnemde kII buinu den
bIyokupusILe neredeyse IkI kuLinu
ikmiLir ($ekII ).
1q;o`Ierden ILIburen Insunin doguyu
yneIIk yiIIik LuIebI, Dnyu`nin Ier
yiI kendInI yenIIeyebIIdIgI mIkLuri
umiLir. Bunku IesubindukI mIk-
Lurdun duIu IuzIu puru ekmeye
benzer ekIIde, kuynukIur sonuLu
LkenecekLIr. MevcuL LkeLIm
mIkLuri, kuynukIurin Lumumen
LkenmesInden bIIe nce, buzi
ekosIsLemIerIn kmesIne neden
oIucukLir.
8
q
F
ilis
t
in
D
o
g
u

T
im
o
r
A
f
g
a
n
is
t
a
n
H
a
it
i
E
r
it
r
e
B
a
n
g
la
d
e

R
u
a
n
d
a
P
a
k
is
t
a
n
K
o
n
g
o

D
e
m
o
k
r
a
t
ik

H
a
lk

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
N
e
p
a
l
M
a
la
w
i
M
o
z
a
m
b
ik
Z
a
m
b
iy
a
B
u
r
u
n
d
i
H
in
d
is
t
a
n
Y
e
m
e
n
A
n
g
o
la
T
a
c
ik
is
t
a
n
K
e
n
y
a
F
ilip
in
le
r
T
o
g
o
L
e
s
o
t
h
o
K
o
n
g
o
K
a
m
e
r
u
n
G
u
in
e
a
-
B
is
s
a
u
E
n
d
o
n
e
z
y
a
S
ie
r
r
a

L
e
o
n
e
E
t
iy
o
p
y
a
M
a
d
a
g
a
s
k
a
r
Z
im
b
a
b
w
e
T
a
n
z
a
n
y
a
K
a
m
b
o

y
a
S
r
i
L
a
n
k
a
L
ib
e
r
y
a
K

r
g

z
is
t
a
n
L
a
o
s

D
e
m
o
k
r
a
t
ik

H
a
lk

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
K
o
r
e

D
e
m
o
k
r
a
t
ik

H
a
lk

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
F
a
s
B
e
n
in
O
r
t
a
A
f
r
ik
a

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
V
ie
t
n
a
m
G
a
m
b
iy
a

r
a
k
D
o
m
in
ik

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
G

r
c
is
t
a
n
N
ije
r
y
a
S
o
m
a
li
S
v
a
z
ila
n
d
S
u
r
iy
e
B
u
r
k
in
a

F
a
s
o
S
e
n
e
g
a
l
N
ik
a
r
a
g
u
a
U
g
a
n
d
a
S
u
d
a
n
C
e
z
a
y
ir
G
in
e
J
a
m
a
ik
a
H
o
n
d
u
r
a
s
E
r
m
e
n
is
t
a
n
G
a
n
a
T
u
n
u
s
G
u
a
t
e
m
a
la
K
o
lo
m
b
iy
a
A
r
n
a
v
u
t
lu
k
G
a
b
o
n

z
b
e
k
is
t
a
n
M
a
li

a
d
K

b
a
M
y
a
n
m
a
r
A
z
e
r
b
a
y
c
a
n
E
l
S
a
lv
a
d
o
r
P
e
r
u
N
a
m
ib
y
a
M

r
M
o
ld
o
v
a

in

r
d

n
E
k
v
a
d
o
r
T
a
y
la
n
d
K
o
s
t
a

R
ik
a
T

r
k
i
y
e
S

r
b
is
t
a
n
G

n
e
y
A
f
r
ik
a
B
o
liv
y
a

r
a
n
P
a
p
u
a

Y
e
n
i
G
in
e
A
r
ja
n
t
in
B
o
s
n
a

H
e
r
s
e
k
R
o
m
a
n
y
a
B
o
t
s
v
a
n
a
L

b
n
a
n
M
o
r
it
a
n
y
a
B
r
e
z
ily
a
P
a
n
a
m
a
P
a
r
a
g
u
a
y
V
e
n
e
z

e
la
L
ib
y
a
U
k
r
a
y
n
a
S
ili
M
e
k
s
ik
a
B
u
lg
a
r
is
t
a
n
M
a
c
a
r
is
t
a
n
M
a
le
z
y
a
P
o
lo
n
y
a
L
e
t
o
n
y
a

s
r
a
il
T

r
k
m
e
n
is
t
a
n
B
e
la
r
u
s
S
u
u
d
i A
r
a
b
is
t
a
n
P
o
r
t
e
k
iz
K
a
z
a
k
is
t
a
n
J
a
p
o
n
y
a
H

r
v
a
t
is
t
a
n
Y
e
n
i
Z
e
la
n
d
a
L
it
v
a
n
y
a
R
u
s
y
a

t
a
ly
a
M
a
u
r
it
iu
s
A
lm
a
n
y
a
K
o
r
e
S
lo
v
a
k
y
a

n
g
ilt
e
r
e
E
s
t
o
n
y
a

s
p
a
n
y
a
N
o
r
v
e

F
r
a
n
s
a
Y
u
n
a
n
is
t
a
n

s
v
i
r
e
U
r
u
g
u
a
y
S
lo
v
e
n
y
a

e
k

C
u
m
h
u
r
iy
e
t
i
A
v
u
s
t
u
r
y
a
M
a
k
e
d
o
n
y
a
M
o
n
g
o
ly
a
U
m
m
a
n

s
v
e

S
in
g
a
p
u
r
F
in
la
n
d
iy
a

r
la
n
d
a
H
o
lla
n
d
a
K
a
n
a
d
a
A
v
u
s
t
r
a
ly
a
B
e
l
ik
a
A
m
e
r
ik
a

B
ir
le

ik

D
e
v
le
t
le
r
i
D
a
n
im
a
r
k
a
B
ir
le

ik
A
r
a
p

E
m
ir
lik
le
r
i
K
u
v
e
y
t
K
a
t
a
r
BILkI rLs LuruIindun emIIemeyen
uiri mIkLurdukI seru guzIurinin
sonuIuri ImdIden grImek-
LedIr. CO
2
uLmosIerde bIrIkerek
kreseI sicukIikIurin urLmusinu,
IkIIm degIIkIIgIne ve okyunusIurin
usILIenmesIne neden oImukLudir.
Tm bu eLmenIer sonu oIuruk,
bIyoIojIk eILIIIIk, ekosIsLemIer ve
InsunIurin bugimIi oIdugu kuynukIur
zerInde buski oIuLurmukLudir.
$ekil g: Cogrop
gruplondtrmoglo
Ekolojik Agok 1zi,
1po1-zooS
Duncnin tum bolelerinde
lii bcinc duen ccl
izindeli te nujustcli deiim.
ubullcrin iindeli clcn her
bolenin toplcm ccl izini
osterir (Kuresel Acl zi
Ai, zo::).
0
4
8
2000 3000 4000 5000 6000
Nfus (milyon)
0 1000
K

r
e
s
e
I

I
e
k
L
u
r

c
I
n
s
I
n
d
e
n

k
I

I

b
u

i
n
u

d

e
n

E
k
o
I
o
j
I
k

A
y
u
k

z
I

1q61'de kII buinu den bIyokupusILenIn
dnyu orLuIumusi (,z kIu)
0
4
8
2000 3000 4000 5000 6000
Nfus (milyon)
0 1000
K

r
e
s
e
I

I
e
k
L
u
r

c
I
n
s
I
n
d
e
n

k
I

I

b
u

i
n
u

d

e
n

E
k
o
I
o
j
I
k

A
y
u
k

z
I

zoo8'de kII buinu den bIyokupusILenIn
dnyu orLuIumusi (1,8 kIu)
Anchtcr
AIrIku
OrLudoguJOrLu Asyu
Kuzey AmerIku
AB
DIger Avrupu IkeIerI
uLIn AmerIku
Asyu-PusIIIk
q
10
Biyokapasitesi yksek olan pek ok
lkenin ulusal ayak izi ok byk
deildir. rnein; Bolivyada kii
bana den ayak izi 2,6 kha, bi-
yokapasite ise 18 khadr. Bununla
birlikte, sz konusu biyokapasite-
nin ihra edildii ve baka lkeler
tarafndan kullanld unutulma-
maldr. rnein, Birleik Arap
Emirliklerinde (BAE) yaayan bir
kiinin Ekolojik Ayak zi 8,4 kha
Gda ve yakt iin toprak kavgas
Gelimekte olan lkelerin genelinde, yabanc yatrmclar gelecekteki
gda retimi iin tarm arazisi kapma mcadelesine girmi du-
rumda. 2000li yllarn ortalarndan beri neredeyse Bat Avupann
yzlm kadar alan, arazi tahsisi anlamalarna devredilmi
durumda. Ekilebilir arazi bulma tela, son olarak 2007-08deki gda
kriziyle tetiklendi. Uzun vadedeki nedenler arasnda; nfus art,
kresel olarak belirli bir aznln tketiminin ve piyasalarda gda,
biyoyakt, hammadde ve kereste talebinin ykselmesi yer alr.
ekil 6: 2008deki ilk
10 ulusal biyokapasite
2008de Dnyann top-
lam biyokapasitesinin
yzde 60ndan fazlas 10
lkede yer almaktadr.
BRIICS lkelerinin bei bu
10 lke arasndadr:
Brezilya, Rusya,
Hindistan, Endonezya
ve in (Kresel Ayak
zi A, 2011).
Dier lkeler
Brezilya %15,4
in %9,9
Amerika Birleik Devletleri %9,8
Rusya Federasyonu %7,9
Hindistan %4,8
Kanada %4,2
%38,8
Kongo Demokratik Cumhuriyeti %1,6
Avustralya %2,6
Endonezya %2,6
Arjantin %2,4
olsa da, bu lkenin kendi snrlar
dhilinde kii bana den biyo-
kapasite 0,6 khadr. Bu durumda,
BAEde yaayan insanlar ihtiyala-
rn karlamak iin baka lkelerin
kaynaklarna muhtatr. Kaynaklar
azaldka rekabet artmaktadr.
Kaynaklar fazla ve az olan lkelerin
arasndaki dengesizlik, gelecekte
ok nemli jeopolitik sonular
douracaktr.
FARKLI LKELER, FARKLI BYOKAPASTELER
11
0
7
6
5
4
3
2
1
1961 1970 1980 1990 2000 2008
.

U
H
V
H
O

K
H
N
W
D
U

F
L
Q
V
L
Q
G
H
Q

N
L

E
D

Q
D

H
Q

(
N
R
O
R
M
L
N

$
\
D
N

]
L

<O
Yksek geIIrII IkeIerde kII buinu
den EkoIojIk Ayuk zI, orLu ve
dk geIIrII IkeIerInkInI gIgede
birukmukLudir ($ekII ;).
Yksek geIIrII IkeIerde Yu-
uyun Gezegen EndeksI, 1q;o-zoo8
urusindu yzde ; urLi gsLerIr ($ekII
8). Bu sonu bIrku eLmenIn bIIeI-
mInden kuynukIunmi oIubIIIr. Bu
IkeIer duIu dk geIIrII IkeIerden
kuynuk ILIuI edebIImekLedIr. ByIe-
ce kendI urku buIeIerInde gerIye
kuIun bIyoIojIk eILIIIIgI ve ekosIs-
LemIerI korurken dIger IkeIerIn
gerIIemesIne neden oImukLudirIur.
Dk geIIrII IkeIerde en-
deksIn yzde 6o d gsLermesI
Ise mLII bIr ziLIik oIuLurmukLu-
dir. Bu gIdIuL, Iem bIyoIojIk eIL-
IIIIk, Iem de bu IkeIerde yuuyun
InsunIur IIn IeIukeLIe sonuIunubI-
IIr. Herkes enInde sonundu ekosIs-
Lem IIzmeLIerIne ve doguI vurIikIuru
muILu oIsu du, yeryzndekI en
yoksuI InsunIur evreseI bozuImunin
YKSEK GELRL LKELERN AIRI TALEB
0
1
2
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2008
YiI
1970 1975
E
n
d
e
k
s

D
e
g
e
r
I

(
1
q
;
o

=

1
)
eLkIsInI dogrudun IIsseLmekLedIr.
Toprugi, LemIz suyu, yeLerII gidusi,
yukiLi ve muIzemesI oImuyun
Iussus durumdukI InsunIur,
yoksuIIuk gIrdubindun
kurLuIumuz ve buuriIi oIumuz.
$ekil S: lkelerin gelir gruplortno
gre Yoogon Cezegen Endeksi
:p;o-zoo8 crcsindc, endels ulsel
elirli ullelerde uzde ; ulselmi, ortc
elirli ullelerde uzde : dumu, duul
elirli ullelerde ise uzde o dumutur
(WWI,ZSL, zo:z).
$ekil ;: Yksek, orto oe dk
gelirli lkelerde 1po1- zooS
orostndo kii hotno den Ekolojik
Agok 1zi'ndeki degiim
Sich lesil izi eruzunun zoo8'deli
ortclcmc biolcpcsitesini osterir
(Kuresel Acl zi Ai, zo::).
Yksek GeIIr
OrLu GeIIr
Dk GeIIr
Anchtcr
11
12
geebilmekte ve bozulmalarn en-
gellemektedir. Yine de, ou
ekosistem hizmetinin yerine bir
bakas konamaz.
Biyolojik eitlilik, ekosistem
hizmetleri ve insanlar arasndaki
etkileimin anlalmas, nceki
sayfalarda zetlenen gidiat tersine
evirmenin ve insan toplumlarnn
gelecekteki gvenliini, iyiliini ve
saln korumann k noktasdr.
BYOLOJK ETLLK, EKOSSTEM HZMETLER VE NSANLAR
ARASINDAK BALANTIYI KURMAK
Biyolojik eitlilik, insan sal ve
yaam iin ok nemlidir. Yaayan
organizmalarn (bitkiler, hayvanlar
ve mikroorganizamalar) karlkl
etkileimleri, karmak ve birbirine
balanm ekosistem ve habitat a-
lar oluturur. Bunlar, tm yaamn
bal olduu pek ok ekosistem hiz-
meti salar. Tm insan faaliyetleri
ekosistem hizmetlerinden yararla-
nr; ancak, ayn zamanda bu sistem-
leri destekleyen biyolojik eitlilik
zerinde bask oluturur. Teknoloji,
baz ekosistem hizmetlerinin yerine
En byk be dorudan bask unsuru:
Habitatlarn kayb, deiiklie uramas
ve paralanmas Bunun en temel nedeni
tarm, kltr balk, endstri ve kentsel kullanm
alanlarna dntrlmeleri; nehir sistemlerine su-
lama ve ak dzenleme amacyla baraj yaplmas
ve dier mdahalelerdir.
Doal trlerin poplasyonlarnn ar
smrs Hayvan ve bitkilerin yeniden reye-
bildikleri miktardan daha fazla toplanarak gda,
malzeme ya da ila retimi iin kullanlmas.
Kirlilik Tarmda ve kltr balklnda ar
miktarda pestisit kullanm, kentsel ve endstriyel
kirli sular, madencilikteki atklar ve fazla yapay
gbre kullanmndan kaynaklanan kirlilik.
klim deiiklii Fosil yakt kullanm, or-
manlarn yok edilmesi ve endstriyel sreler nede-
niyle atmosferdeki sera gaz miktarnn artmas.
stilac trler Dnyann bir yerinden baka
bir yerine kasten ya da yanllkla tanan istilac
trler doal trlerin rakibi, predatr ya da
paraziti haline gelir.
13
DOLAYLI ETMENLER
Tarm ve ormanclk
Habitat kayb, deiimi
ve blnmesi
stilac
trler
Kirlilik
Balklk ve avlanma ehir ve endstri Enerji ve ulam
BYOLOJK ETLLK VE
EKOSSTEMLER ZERNDEK
DORUDAN BASKI
UNSURLARI
EKOSSTEM HZMETLER
KRESEL BYOLOJK
ETLLN DURUMU
Ar
kullanm
Karasal Tatl su Deniz
nsanlarn ekosistemden saladklar faydalar
NEDENLER
Nfus Tketim Kaynak Verimlilii
Tedarik
hizmetleri
Destek
hizmetleri
Dzenleyici
hizmetler
Kltrel
hizmetler
yiyecek
ila
kereste
lif
biyoenerji
besin dngs
fotosentez
toprak oluumu
su fltreleme
atk ayrmas
iklimin dzenlenmesi
rn tozlamas
hastalklarn kontrol
zenginletirici
dinlenme/elence
estetik
manevi
Su kullanm
klim
deiiklii
14

R
o
g
e
r

L
e
g
u
e
n

/

W
W
F
-
C
a
n
o
n
Matcho Orman. Fransz Ginesi
15
Yeryzndeki ormanlarn salad
karbon depolama hizmetinin ikli-
min dengede tutulmas asndan
yaamsal nemi bulunmaktadr. Tu-
tulan karbonun miktar ormandan
ormana deikenlik gsterir. Yery-
zndeki karbonun neredeyse yars
Latin Amerika, yzde 26s Asya ve
yzde 25i Afrika ormanlarndadr.
Kuzeydeki ine yaprakl ve
geni yaprakl usuz bucaksz
ormanlar da nemli karbon
depolardr. Byk bir ksm
yzyllar iinde yok olan lman
kuak ormanlar, Amerikada ve
Avrupada yaylmaya balayarak
karbon tutmaktadr. Dnyann baz
blgelerinde turbalklarda byyen
ormanlarda, ormandakinden
daha fazla karbon toprakta
bulunabilir.
Avrupa ve Amerikay bir kenara b-
rakacak olursak, yeryznde insan
etkinlikleri sonucunda kesilmi ve
zarar grm ormanlar atmosfere sera
gazlar, zellikle de CO
2
salmaktadr.
Kresel olarak 2000-2010 yllar ara-
snda her yl, 13 milyon hektar orman
yok olmutur. u anda, insan kaynakl
CO
2
emisyonlarnn yzde 20si or-
manszlama ve ormanlarn bozulmas
nedeniyle olumakta olup, kmrden
ve petrolden sonra nc sradadr.
Bu gerek, sera gaz emisyonlarnn
drlmesindeki kresel almalar-
da, ormanlarn korunmasn en nemli
strateji haline getirmektedir.
ORMANLARIN KARBON DEPOLAMA VE
KLM DENGELEME AISINDAN NEM

R
o
g
e
r

L
e
g
u
e
n

/

W
W
F
-
C
a
n
o
n
ORMANSIZLAMA VE ORMANLARIN
BOZULMASI KLM DEKLNE NEDEN OLUR
KLM DEKL DE ORMANLARA VE
SUNDUKLARI HZMETLERE ZARAR VEREBLR
16
Tatl su ekosistemleri Dnyann
yzlmnn yaklak yzde
1ini kapsyor olsa da, bilinen
tm hayvan trlerinin neredeyse
yzde 10unu barndrr. Bu
ekosistemler, yeryzndeki
konumlar gerei, karasal ve kysal
deniz biyomlarn birbirine balar.
Nehirler; balklk, tarmsal ve
evsel su temini, hidrolojik ak
dzeni, denizcilik ve ticaret, kirlilik
kontrol ve detoksifkasyon gibi
insan topluluklarnn sal ve
dengesi iin yaamsal hizmetler
sunar. Ancak; arazi kullanmndaki
deiiklikler, su kullanm, altyap
geliimi, kirlilik ve kresel iklim
deiiklii gibi saysz bask
unsuru, teker teker ve toplu olarak
yeryzndeki nehirlerin ve gllerin
salna olumsuz etki eder.
Barajlar, bentler, su setleri,
derivasyon kanallar gibi su
ynetimiyle ilgili altyaplarn
hzl geliimi nedeniyle, tamamen
serbest akan rmak says
olduka azalmtr. 1.000 kmnin
stnde uzunlua sahip 177
rmaktan yalnzca te biri, ana
kanallar zerinde herhangi bir
baraj olmadan serbest akn
srdrmektedir. Hidroelektrik
ya da sulama amal altyap
tesislerinin belirli bir dzeye kadar
yararl olduu ok ak olsa da,
su ekosistemlerine ve saladklar
ekosistem hizmetlerine ynelik gizli
kalm bir maliyet sz konusudur.
Tatl su ekosistemlerinin sunduu
hizmetler arasnda; takn ovalarnda
ve deltalardaki iftiler iin nemli
olan tortu tama ve besin datm, i
sulardaki balklk iin yaamsal olan
g balants ve alt havzadaki ehirler
iin nemli olan takn depolama
saylabilir. Tatl su ekositemlerinin
salad doal srelerin zenginliini
devam ettirmek iin serbest akan
nehirlerin neminin anlalmas
ve altyaplarn havza leinde ele
alnmas gerekmektedir.
ekil 9: Tm dnyada
1.000 kmnin
zerinde uzunlua
sahip serbest akan
nehirlerin says
Zaman iinde baraj
yaplan nehirlerin
saysnn (stunlar),
1900den gnmze
ve 2020ye ynelik
tahminlerle (izgi)
karlatrmas.
SERBEST AKAN SULAR NSANIN SALII VE YL N YAAMSALDIR
Anahtar
zerine baraj
kurulmu nehirlerin
says
Serbest akan
nehirlerin says
0
25
50
75
100
125
150
175
0
20
15
10
5
<1900 10'lar 30'lar 50'ler 70'ler 90'lar 2006-2020
tahminleri

z
g

r

a
k
a
n

n
e
h
i
r
l
e
r
i
n

s
a
y

z
e
r
i
n
e

b
a
r
a
j

k
u
r
u
l
m
u

n
e
h
i
r
l
e
r
17

B
r
e
n
t

S
t
i
r
t
o
n

/

G
e
t
t
y

I
m
a
g
e
s

/

W
W
F
SERBEST AKAN SULAR NSANIN SALII VE YL N YAAMSALDIR
Alar kurumas iin asan balk. Papua Yeni Gine.
Anahtar
zerine baraj
kurulmu nehirlerin
says
Serbest akan
nehirlerin says
18
Okyanuslar; milyarlarca insann
balca protein kayna olan ba-
lklar ve dier deniz rnlerini
sunmann yan sra gda, kimyasal
madde, enerji ve inaat malzemesi
retiminde kullanlan yosun ve de-
niz bitkilerini temin eder. Mangrov-
lar, ky bataklklar ve resifer gibi
denizel habitatlar; kasrga ve tsu-
namilere kar tampon blge grevi
stlenir ve nemli miktarda karbon
depolar. Bu habitatlarn bazlar,
zellikle de mercan resiferi, turizm
endstrisi asndan ok nemlidir.
Okyanuslardaki dalgalar, rzgrlar
ve akntlar, yenilenebilir enerji arz
iin nemli bir potansiyel olutur-
maktadr. Btn bu hizmetlerin ok
byk bir deeri bulunmaktadr: gda
retmek, gelir kayna oluturmak ve
insan yaamna, ekonomik etkinlikle-
re, topraa, araziye ve mlke ynelik
hasar ve kayplar nlemek.
Bununla birlikte, okyanusla-
rn sal ar tketim, sera gaz
emisyonlar ve kirlilik yznden
tehdit altndadr. Son 100 yl iinde,
okyanuslar; balklk, su rnleri
yetitiricilii, turizm, denizcilik,
deniz dibi madencilii gibi eitli
kullanm biimleriyle ok youn bir
bask altndadr.
Balkln ar derecede
artmas arpc sonulara neden
olmutur. 1950-2005 arasnda
kuzey Atlantik ve kuzeybat Pasifk
kylarnda gerekleen endstriyel
balklk gneye doru yaylarak
gney yarmkrenin i ksmlarna
doru ilerlemitir.
Dnyadaki okyanuslarn te
biri ve kylarn te ikisi balklk ne-
deniyle ar kullanm basks altnda
olup, yalnzca eriilmesi mmkn ol-
mayan kutup blgeleri bakir kalmtr.
Northern bluefn tuna migration, Mediterranean Sea
OKYANUSLAR BALICA PROTEN KAYNAIDIR
Balkln deniz ekosistemleri zerindeki etkileri
Kresel balk ve su rnlerinin av hacmi 1950 ylnda 19 milyon ton iken,
2005 ylnda 87 milyon tona karak 5 kat art gstermitir. Bu art bir
ok balklk sahasnn ar kullanmna ve tahribatna neden olmutur.
Ton bal, marlin, deniz turnas gibi predatr trlerin poplasyonlarndaki
azalma nedeniyle av oranlar da, son 50 yl iinde zellikle Kuzey Atlantik ve
Kuzey Pasifk kylarnda byk lde dmtr.
Byk predatr balklar avlamaya ynelik balklk, ekolojik
topluluklarn btnn etkilemektedir. Predatr trlerin azalmasyla
tropikal seviyelerdeki kk deniz canllarnn says artmtr. Bu da
alglerin bymesine neden olur ve mercanlarn saln etkiler.
19
ekil 10: Dnyada balklk flolarnn
1950den (a) 2006ya (b) yaylmas ve etkisi
Yandaki haritalar, 1950den 2006ya (en son
veriler) dnya balklk flolarnn coraf ya-
ylmn gsterir. 1950den beri kresel balk-
lk flolarnn girdii alan on katna kmtr.
2006 itibaryla, okyanuslarn yzlmnn
te biri olan 100 milyon kilometrekarelik alan
balklktan ar derecede etkilenmitir. Bilim
insanlar, bu alanlardaki balklk etkinlikleri-
nin ne kadar youn olduunu lmek iin, her
lkede avlanan balk miktarndan yola karak
ana retim orann hesaplamaktadrlar. Ana
retim oran, baln belirli bir blgede b-
ymek iin gereksinim duyduu toplam besin
miktarn ifade eder. Mavi alanlarda flolar
balklarn ihtiyac olan enerjinin en az %10unu
avlamtr. Turuncu, en az %20lik ve krmz
en az %30luk avlanma miktarn ifade eder.
Krmz alanlar en youn avlanmann olduu,
ar balkln gerekletii yerlerdir.
1950
2006
Anahtar
Ana retim orannn en az
%10unun avland alan
Ana retim orannn en az
%30unun avland alan
Ana retim orannn en az
%20sinin avland alan
Ana retim oran baln belirli
bir blgede bymek iin
gereksinim duyduu toplam
besin miktarn ifade eder.
20
Hemen hemen herkes ayn eyi arzu
eder: Gereksinimlerimizin karlan-
d bir yaam; salk ve gvenlik;
ilgi duyulan konularn kef ve
potansiyelin harekete geirilmesi;
refah ve mutluluk.
Yaayan Gezegen Endeksinde-
ki d tersine evirmek iin Eko-
lojik Ayak zinin gezegenin snrlar
iine ekilmesi, tehlikeli iklim dei-
ikliinin nlenmesi ve srdrle-
bilir kalknmann gerekletirilmesi
gerekmektedir. Dnyann doal
sermayesi olan biyolojik eitlili-
in, ekosistemlerin ve ekosistem
hizmetlerinin bir snrnn olduu
balca gereklik olarak ele alnmal;
bu da ekonomilerin, i modelleri-
nin ve yaam biimlerinin temelini
oluturmaldr.
WWFin Tek Dnya yaklam, do-
al sermayenin dnyann ekolojik
snrlar kapsamnda ynetilmesini
ve paylalmasn nermektedir.
Doal sermayenin korunmas ve
yenilenmesi iin WWF, btn re-
tim ve tketim sisteminin daha iyi
seimlerle ekillenmesi gerektiini,
bunun da fnansal aklarn yn-
nn deitirilmesiyle ve kaynaklarn
daha eitliki ynetimiyle destek-
leneceini belirtir. Btn bunlar
insani kalknmann srdrlemez
tketimle (malzeme ve enerji youn
rnlerden uzaklalmas) balant-
snn kesilmesini, sera gazlarndan
kanlmasn, ekosistem btnl-
nn korunmasn ve yoksullar
lehinde bir kalknma ve bymeyi
gerektirir.
Tek Dnya yaklam seimlerimizin
birbiriyle balantl olduuna dikkat
eker. rnein, doal sermaye-
nin korunmas retim ve tketim
eklimizle ilikili kararlar ve olas
sonular etkileyecektir. Finansal
aklar ve ynetsel yaplar, benzer
ekilde, retim ve tketim tercih-
lerinin biyolojik eitliliin korun-
masn, ekosistem btnlnn
salanmasn ve sonu olarak gda,
su ve enerji gvenliini byk l-
de belirleyecektir.
GELECEKTE BZ NELER BEKLYOR?
21
YYECEK, SU VE
ENERJ GVENL
Eitliki
kaynak
ynetimi
VuroIun kuynukIuri
puyIumuk
EILIIkI ve ekoIojIk
uidun bIIInII
kururIur vermek
Buuriyi GSYH`nIn
LesIne geerek
Imek
Daha aklc tketmek
Dk Ayuk zI'ne suIIp yuum bIImIerInI
benImsemek
EnerjI kuIIunim egIIImIerInI degILIrmek
SugIikIi LkeLIm egIIImIerInI desLekIemek
Doal sermayeyi korumak
Zurur grm ekosIsLemIerI ve ekosIsLem
IIzmeLIerInI onurmuk
OnceIIkII IubILuLIurin kuybini engeIIemek
Tm dnyudukI korunun uIun ugini nemII
orundu genIIeLmek
Daha iyi retmek
UreLIm mekunIzmuIurindukI gIrdIIerI ve uLik
orunini nemII Ide uzuILmuk
KuynukIuri srdrIebIIIr bIr ekIIde kuIIunmuk
YenIIenebIIIr enerjI reLImInI urLirmuk
BYOLOJK ETLLN
KORUNMASI
EKOSSTEM
BTNL
Doguyu deger vermek
evreseI ve sosyuI
gIderIerI
IesupIumuIuru duIII
eLmek
Korumuyi ve
srdrIebIIIr kuynuk
yneLImInI
desLekIeyIp
dIIendIrmek
Finansal
aklar
yeniden
ynlendirmek
DAHA Y SEMLER
TEK DNYA
YAKLAIMI
WWFN TEK DNYA YAKLAIMI
GEZEGENN SINIRLARI NDEK
DOAL KAYNAKLARI ETLK
BR EKLDE YNETMEY VE
PAYLAMAYI NERR
22
Bylece gelecek nesillere borlu kal-
mamz nlenecektir.
5. Eitliki kaynak ynetimi
Tek dnyann kendini yenileme
kapasitesi dahilinde dahilinde
yaamann ikinci koulu; kaynak
kullanmmz azaltmak ve kay-
naklar paylamaktr. Gda, su ve
enerji gvenliine herkesin sahip
olmasn salayacak salk ve ei-
tim standartlarnn gelitirilmesi ile
uygulanabilir ekonomik kalknma
planlarnn hazrlanmas yasal ve
siyasi erevede ele alnmal, srd-
rlebilir arazi ynetim sreleriyle
desteklenmelidir. Eitliki kaynak
ynetimi ayn zamanda, refah ve
baar tanmnn kiisel, toplumsal
ve evresel sal da kapsayacak
ekilde deiitirilmesini gerektir-
mektedir.
Yksek gelirli toplumlarn Ekolojik
Ayak zinin, zellikle karbon ayak
izinin kltlmesi acil ve ncelik-
lidir. Zengin toplumlarn beslenme
alkanlklarnn deitirilmesi ve
gda israfnn azaltlmas ok nem-
lidir.
4. Finansal aklar yeniden
ynlendirmek
Kaynaklarn ar tketimi ve eko-
sistemlerin bozulmas, pek ok
durumda, belirli bir kesim iin ksa
dnemde krl olabilir. Ancak, doal
sermayenin korunmasnn uzun
dnemdeki yararlarna, ekonomik
anlamda gerektii gibi deer bi-
ilmemektedir. Finansal aklarn
yeniden ynlendirilerek, doa koru-
mann ve srdrlebilir ekosistem
ynetiminin desteklenmesi, hem
doal sermayenin korunmasn
hem de daha iyi retim ve tketim
kararlar alnmasn salayacaktr.
1. Doal sermayeyin tkenme-
mesi iin biyolojik eitlilii
korumak
Gda, su ve enerji gvenliinin yan
sra iklim deiikliine diren geli-
tirilmesi ve uyum salanmas iin
temel ekolojik srelerin korunmas
ve onarlmas ncelikli olarak ele
alnmaldr. Dnyann tr ve habi-
tat eitlilii, kendi isel deerleri
nedeniyle de srdrlmelidir.
2. Daha iyi retmek
Verimli retim sistemleri; toprak,
su, enerji ve dier doal kaynaklara
ynelik talebi drerek, Ekolojik
Ayak zinin azaltlmasna ve ekolo-
jik snrlarda yaamamza yardmc
olacaktr.
3. Daha aklc tketmek
Dnyann ekolojik snrlar dahilin-
de yaamak biyokapasiteyle dengeli
bir tketim modelini gerektirir.
TEK DNYA YAKLAIMIYLA DAHA Y SEMLER
23
Bask bilgileri
WWF - Dnya Doay Koruma Vakf (World Wide
Fund for Nature, eski adyla World Wildlife Fund),
tarafndan hazrlanan Yaayan Gezegen Raporu 2012
zetinin Trke basks Mays 2012de
WWF-Trkiye (Doal Hayat Koruma Vakf) tarafndan
yaymlanmtr. Bu yaynn tamam ya da herhangi
bir blm, WWF-Trkiyenin izni olmadan yeniden
oaltlamaz ve baslamaz.
Editrler: Natasja Oerlemans, Richard McLellan,
Monique Grooten
Tasarm: Coen Mulder
Kaynak: WWF, 2012. Yaayan Gezegen Raporu 2012.
WWF International, Gland, svire.
Metin ve grafikler: 2012 WWF
Her hakk sakldr.
Raporun ierii ve corafi isimler, WWFin herhangi
bir lkenin ya da blgenin yerleim alannn ve
snrlarnn belirlendii yasal konumuna ilikin
dncesinin hibir ekilde ifadesi deildir.
Kapak fotoraf: Rio Negro Orman Rezervi,
Amazonlar, Brezilya. Michel Roggo / WWF-Canon
Yaayan Gezegen Raporu 2012nin tamamna ulamak iin:
wwf.panda.org/lpr
Trkesi: Deniz ztok
Trke Tasarm Uygulama: Yavuz Gndz, 12punto
Bask: Ofset Yapmevi
ISBN: 978-2-940443-60-4
Aral Glnn uzaydan grnts.

U
S
G
S
24
W
W
F
.
BYOLOJK ETLLK
Biyolojik eitlilik,
ekosistemler ve ekosistem
hizmetleri- doal
sermayemizi- herkesin refah
iin korumamz gerekir.
BYOKAPASTE
Gezegenin insanlarn bir
ylda kullandklar doal
kaynaklar retmesi ve CO yi
tutmas iin 1,5 yla ihtiyac
vardr.
DAHA Y SEMLER
Ekolojik snrlar iinde
yaamak iin kresel retim ve
tketim ekillerini gezegenin
biyokapasiteyle uyumlu hale
getirmemiz gerekir.
W
W
F
.
O
R
G
.
T
R

Y
A

A
Y
A
N

G
E
Z
E
G
E
N

R
A
P
O
R
U


2
0
1
2

Z
E
T

n
a
s
a
100%
RECYCLED
ETLK PAYLAIM
Kaynak kullanmmz
azaltmak ve paylamak iin
eitliki kaynak ynetimi
gerekmektedir.
1986 Panda Symbol WWF-World Wide Fund For Nature (Formerly World Wildlife Fund)
WWF is a WWF Registered Trademark. WWF International, Avenue du Mont-Blanc, 1196 Gland,
Switzerland Tel. +41 22 364 9111 Fax +41 22 364 0332.
Burada olmamzn nedeni.
www.wwf.org.tr
Gezegenimizin doal evresinin bozulmasnn durdurulmas
ve insanln doayla uyum iinde yaad bir gelecein
kurulmas.
Yaayan Gezegen Raporu 2012nin Trkesi, MAVA ve Garanti Bankasnn desteiyle
WWF-Trkiye tarafndan yaymlanmtr.
2