ALMNYUM ESASLI SiC TAKVYEL KOMPOZTLERN RETM VE AINMA ZELLKLERNN ARATIRILMASI

Kamil ZDN

DOKTORA TEZ MAKNA ETM

GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

UBAT 2006 ANKARA

iii

ALMNYUM ESASLI SiC TAKVYEL KOMPOZTLERN RETM VE AINMA ZELLKLERNN ARATIRILMASI (Doktora Tezi)

Kamil ZDN

GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS ubat 2006

ZET Bu almada, basnl Vorteks metodu ile farkl boyut ve hacim oranlarnda SiC partiklleri ile takviye edilmi Al esasl (Al-2011) Metal Matriksli Kompozit (MMK)ler retilmi ve anma zellikleri aratrlmtr. Younluk lmleri, porozitenin ok dk olduunu; partikl orannn artmas ve boyutunun dmesi ile porozite orannn arttn gstermitir. Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) ile yaplan mikroyap incelemeleri, partikl boyutunun artmasyla homojen bir dalm salandn gstermi; dk boyutlu partikllerin, partikl topaklanmasna ve porozite oluumuna neden

olduklarn ortaya karmtr. Kompozitler ve alamn, pim-disk tipi anma deney dzenei ile hem sulu hem de rulman elik bileziine (H13) kar, kuru ortamda anma davranlar aratrlmtr. Bu almada; partikl yzdesinin, partikl boyutunun ve uygulanan ykn anmaya etkisi sistematik olarak aratrlmtr. Her iki anma testinde de kompozitin anma direncinin Al alamna gre ok daha yksek olduu ve bunun partikl yzdesi ve partikl boyutu ile artt tespit edilmitir. Yk arttka her iki anma testinde de anma oran btn numunelerde artmtr. Ayrca kompozitlerin anmasnda belli yk snr tespit edilmitir. Yk snr partikl yzdesine ve ebatna gre deiebilmektedir. Bu yk snr aldnda numunenin anma orannda baz ykseliler gzlenmitir. Dier taraftan zmparal anmadaki kayma mesafesi

iv

arttka birim kayma mesafesindeki ama orannn azald grlmtr.

Bilim Kodu : 708 Anahtar Kelimeler : Anma, MMK, retim, Vortex yntemi, partikl, Al alam, SiCp, abrasiv anma, kuru kayma Sayfa Adedi : 134 Tez Yneticisi : Prof. Dr. Yusuf AHN

PRODUCTION OF ALUMNUM BASED SiC-REINFORCED COMPOSITE MATERIALS AND INVESTIGATION OF THEIR WEAR PROPERTIES (Ph. D. Thesis)

Kamil ZDN

GAZ UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY February 2006

ABSTRACT

In the present work, Al alloy (Al-2011) based Metal Matrix Composites (MMCs) reinforced with varying size and volume fraction of SiC particles have been produced by using a vortex method and subsequently applied pressure. The density measurements showed that the samples contained little porosity, and the amount of porosity in the composites increased with increasing volume fraction and decreasing size of particles. Scanning electron microscopic (SEM) observation of the microstructures revealed that the dispersion of the coarser sizes of particles was more uniform, while finer particles led to agglomeration of the particles and porosity. In addition, wear of the alloy and the composites has been investigated using a pin-on-disc type ofwear machine both abrasive and pin-on-ring made of bear steel (H13) under dry sliding. In this study, the effect of SiC particle content, particle size, and load on the wear properties of the composites were systematically investigated. It was found that the wear resistance of the composites was more higher than that of Al alloy for both wear tests, and increased with increasing SiC particle content and size. The wear rates of all samples increased with increasing loads at all tests. However there is a load limit at the wear of composites. The load limitation can changed depending on the particule content, and particle size. When this load limit was over 45 N, some increases of wear rate of the samples occured especially for

vi

higher volume fraction composite. On the other hand, the wear rate in a unit distance decreased for abrasive wear test as the sliding distance increased.

Scence code : 708 Key Words : Wear, MMC, production, vortex method, particle, Al-alloy, SiCp abrasive wear, dry sliding Page number : 134 Adviser : Prof. Dr. Yusuf AHN

vii

TEEKKR Bu almann hazrlanmasnda ve aratrmalarm srasnda, benden ilgi ve yardmlarn esirgemeyen danman hocam Prof. Dr. Yusuf AHN'e, deney dzeneklerinin hazrlanmasnda yardmlarn esirgemeyen Makine Program r. Gr. Hikmet GZELBULUT'a, Elektrik Program Teknikeri Oktay

ZDEMECye, almalarm destekleyen mesai arkadalarma, sabr ve yardmlarndan dolay eim Filiz ZDN 'e ve ocuklarma teekkr ederim.

viii

NDEKLER Sayfa ZET...........................................................................................................................iii ABSTRACT.................................................................................................................v TEEKKR...............................................................................................................vii NDEKLER..........................................................................................................viii ZELGELERN LSTES...........................................................................................x EKLLERN LSTES...............................................................................................xi RESMLERN LSTES............................................................................................xiv SMGELER VE KISALTMALAR.........................................................................xviii 1. GR........................................................................................................................1 2. TEMEL KAVRAMLAR ve KURAMSAL AIKLAMALAR...............................5 2.1. Kompozit Malzemeler.......................................................................................5 2.1.1. Partikl takviyeli kompozitler..................................................................6 2.1.2. Srekli elyaf takviyeli kompozitler..........................................................8 2.1.3. Ksa elyaf takviyeli kompozitler............................................................10 2.2. Metal Matriksli Kompozitler ve retim Teknikleri.........................................11 2.3. Kompozit Malzemelerin Avantaj ve Dezavantajlar........................................12 2.4. Seramikler........................................................................................................12 2.5. Takviye Elemanlar..........................................................................................13 2.5.1. Boron......................................................................................................15 2.5.2. Silisyum karbrler (SiC)........................................................................15 2.5.3. Whiskersler (SiCw)................................................................................16 2.6. Karbon ve Grafit Fiberler.................................................................................16 2.7. Matriks Malzemeler ve zellikleri..................................................................18 2.8. Temel Anma Mekanizmalar.........................................................................19 2.8.1. Abrasiv anma.......................................................................................20 2.8.2. Difizyon anmas..................................................................................21 2.8.3. Oksitlenme anmas..............................................................................21

ix

Sayfa 2.8.4. Yorulma ve tabakalama anmas.........................................................21 2.8.5. Adhesiv anma......................................................................................22 3. LTERATR TARAMASI....................................................................................23 4. MATERYAL VE METOT.....................................................................................41 4.1. Kompozit retim Frnnn Tasarlanmas........................................................41 4.2. Kompozit retimi............................................................................................44 4.3. Matriks Malzeme ve Kimyasal Analiz............................................................49 4.4. Anma Deneyleri............................................................................................51 4.4.1. Abrasiv anma deneyleri.......................................................................51 4.4.2. Kuru kaymal rulman elii zerinde adhesiv anma deneyi...............52 5. DENEYSEL SONULAR ve TARTIMA...........................................................55 5.1. retim..............................................................................................................55 5.2. Mikroyap.........................................................................................................55 5.3. Younluk ve Porozite......................................................................................59 5.4. Malzemelerin Sertlik Deerlerinin Belirlenmesi..............................................61 5.5. Abrasiv Pim Anmas......................................................................................63 5.5.1. Zmpara numarasna gre anma miktar...............................................63 5.5.2. Kayma mesafesine gre anma miktar.................................................70 5.6. Adhesiv Anma Deneyi ..................................................................................81 5.6.1. Uygulanan ykn anma zerine etkisi.................................................81 5.6.2. Kayma hznn anma zerine etkisi......................................................85 5.6.3. Anm yzeylerin mikroyaplarnn gzlenmesi..................................90 6. SONULAR VE NERLER..............................................................................107 KAYNAKLAR.........................................................................................................111 EKLER.....................................................................................................................120 EK-1 Al-2011 Kosgeb spektral analiz sonu raporu................................................121 EK-2 Zmparal anma deneyinin hacimsel anma deerleri ...............................122 EK-3 Zmparal pim-disk anma deney sonular...................................................124 EK-4 3 km kayma mesafeli, sertletirilmi elik zerinde pim anma sonular ..129 ZGEM..............................................................................................................134

ZELGELERN LSTES izelge Sayfa

izelge 2.1. Kompozitlerde kullanlan baz takviye elemanlarnn zellikleri (9).....14 izelge 4.1. Al-2011 alamna ait spektral analiz sonular (%)...............................49 izelge 4.2. Takviye malzemesi silisyum karbrn kimyasal bileenleri (%)...........51 izelge 5.1. Numunelerin teorik ve deneysel younluk deerleri ve poroziteleri.....59 izelge 5.2. Al-2011 Matriks alamnn ve SiC takviyeli MMK malzemelerin Brinell sertlik deerleri.................................................62

xi

EKLLERN LSTES ekil Sayfa

ekil 2.1. Partikl takviyeli metal matriksli kompozitin ematik yaps.....................7 ekil 2.2. Srekli fiber takviyeli metal matriksli kompozitin ematik yaps;.............9 ekil 2.3. Kesik elyaf takviyeli metal matriksli kompozitin ematik yaps (50) ..................................................................................................10 ekil 2.4. Temel anma mekanizmalar (44);............................................................10 ekil 2.5. Abrasif anma mekanizmalar;..................................................................20 ekil 4.1. Kompozit retim nitesinin ematik grn...........................................42 ekil 4.2. 2011-Al matriks alamnn EDXR Spektroskobi analiz sonular...........................................................................................49 ekil 4.3. Abrasiv anma deney dzeneinin ematik grn...............................52 ekil 4.4. Rulman elii zerinde pim kuru kayma dzeneinin ematik grnm......................................................................................54 ekil 5.1. Kompozitlerin teorik ve deneysel younluklar.........................................60 ekil 5.2. Kompozitlerin poroziteleri.........................................................................61 ekil 5.3. Kompozitlerin SiC hacim oranlarna gre sertlik deerleri........................62 ekil 5.4. Deiik hacimsel ierikli kompozitlerin 400 numaral zmparadaki 480 m kayma mesafesi iin anmann deiimi ........................................63 ekil 5.5. Deiik hacimsel ierikli kompozitlerin 240 numaral zmparadaki 480 m kayma mesafesi iin anmann deiimi.........................................64 ekil 5.6. Deiik hacimsel ierikli kompozitlerin 120 numaral zmparadaki 480 m kayma mesafesi iin anmann deiimi.........................................64 ekil 5.7. Al-2011 matriksinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri..........................................................................................70 ekil 5.8. 32 m-%5SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri......................................................................74

xii

Sayfa ekil 5.9. 32 m -%15SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri......................................................................74 ekil 5.10. 240 m -%5SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri....................................................................75 ekil 5.11. 240 m -%15SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri....................................................................75

ekil 5.12. Al-2011 matriksinin 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar..........................................................78 ekil 5.13. 32 m -%5SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar..................................................70 ekil 5.14. 32 m -%15SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar..................................................79 ekil 5.15. 240 m-%5SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar..................................................80 ekil 5.16. 240- m %15SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar...........................................80 ekil 5.17. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi................................82 ekil 5.18. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi................................82 ekil 5.19. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi................................83 ekil 5.20. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi................................83 ekil 5.21. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi...................................84 ekil 5.22. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi...................................84 ekil 5.23. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi...................................85

xiii

Sayfa ekil 5.24. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi...................................85 ekil 5.25. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar...........................................................86 ekil 5.26. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar...........................................................86 ekil 5.27. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar...........................................................87 ekil 5.28. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar...........................................................87 ekil 5.29. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar......................................................................................88 ekil 5.30. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar......................................................................................88 ekil 5.31. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar......................................................................................89 ekil 5.32. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar......................................................................................89 ekil 5.33. Anma hz ve kompozit partikl ebatna gre anma deiimi............90

xiv

RESMLERN LSTES Resim Sayfa

Resim 4.1. Kompozit retim nitesi;..........................................................................43 Resim 4.2. Kompozit retim frnnn yakn grn;..............................................44 Resim 4.3. Tavlama frn;..........................................................................................46 Resim 4.4. Prizmatik demir kokil kalp......................................................................46 Resim 4.5. Dkm sonras numune zerine presleme ilemi;....................................47 . Resim 4.6. Dkm sonras elde edilen prizmann boydan boya blnme dzenei;...................................................................................................47 Resim 4.7. Dkm sonras n numunelere ayrlmak iin bir kenarndan boydan boya blme sisteminde blnm prizma numune......................48 Resim 4.8. Boyuna blnm n numuneler ve bunlardan elde edilmi silindirik numuneler.....................................................................48 Resim 4.9. 128 m boyutlu SiC partiklnn grnts...........................................50 Resim 4.10. 240 m boyutlu SiC partiklnn grnts.........................................50 Resim 4.11. Rulman elii zerinde kompozit pimin anmasnn grn............53 Resim 4.12. Rulman elii yzeyinin talama tezgahnda ilenmesi.........................54 Resim 5.1. Al-2011 matriks alamnn SEM fotoraf..............................................56 Resim 5.2. 32 m ve %5 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf.........................57 Resim 5.3. 64 m ve %10 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf........................57 Resim 5.4. 128 m ve %15 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf......................58 Resim 5.5. 240 m ve %15 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf......................58 Resim 5.6. 32 m SiC partikll kompozitin 120 nolu zmparaya kar, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki SEM fotoraflar;......................................................................................66

xv

Sayfa Resim 5.7. 240 m SiC partikll kompozitin 120 nolu zmparaya kar, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki SEM fotoraflar.......................................................................................67 Resim 5.8. 32 m SiC partikl ierikli kompozitlerin 120 nolu zmparada, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma dorultusuna dik kesit SEM fotoraflar;.................................................68 Resim 5.9. 240 m SiC partikl ierikli kompozitlerin 120 nolu zmparada, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma dorultusuna dik kesit SEM fotoraflar......................................69 Resim 5.10. Al-2011 matriksinin 120 nolu zmparada, 8 N yk altnda 60m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar...........................................................71 Resim 5.11. Al-2011 matriksinin 400 nolu zmparada, 8 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar...........................................................72 Resim 5.12. Al-2011 matriksinin 400 nolu zmparada, 2 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar...........................................................73 Resim 5.13. 240 m-%15 SiC kompozitinin 120 nolu zmparada, 8 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar.....................................76 Resim 5.14. 240 m -%15 SiC kompozitinin 400 nolu zmparada, 2 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar. ..................................77 Resim 5.15. 15 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 32 m partikl boyutlu %5SiCl pim yzeyinin abrasiv mekanizmasn gsteren yiv ve talalama................................................................................................91 Resim 5.16. 75 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 240 m partikl boyutlu %15SiCl pimin anma debrisi iindeki elik erit elik kar yzeyindeki abrasiv anmasn gsterii......................92 Resim 5.17. 15 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 128 m partikl boyutlu %10 SiCl pim yzeyinin baz ksmlarnn oksit filmiyle kapl grn.................................................................................................92 Resim 5.18. 15 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 128 m partikl boyutlu %10 SiCl pime ait anma debrisi iinde ince alimnyum oksit tozu..........93

xvi

Sayfa Resim 5.19. 45 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC pim yzeyinde tabakalama ile anp uzaklaan ince levhalarn at s krater......................................................................94 Resim 5.20. 45 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC pimine ait tipik ince levha veya tabaka eklindeki tabakalaan debris..................................................................................95 Resim 5.21. 15 N ve 1 m/sn deney artlarnda 32 m partikl boyutlu %5 SiCl pim yzeyindeki adhesivin grn...................................96 Resim 5.22. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5 SiC pim yzeyinin ekstrze olmu ksmnn anm yzeyi.....................................................................................................96 . Resim 5.23. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5SiC pim malzemesi katmanndan ayrlan ufalanm debrisler..................................................................................................97 Resim 5.24. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5SiC pim yzeyinin ekstrze olmu ksmnn pim yan yzeyi.......................................................................................98 Resim 5.25. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5SiC pim anma yzeyi kenarnda ekstrze olmu ksmn kesit grn..................................................................98 Resim 5.26. 15 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10SiC piminin debrisi..........................................................................99 Resim 5.27. 30 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi.......................................................................100 Resim 5.28. 45 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi.......................................................................100 Resim 5.29. 60 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi.......................................................................101 Resim 5.30. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi.......................................................................101 Resim 5.31. 64 m-%10 SiC takviyeli piminin anma yzeyleri; ........................102 Resim 5.32. 64 m-%10 SiC takviyeli piminin anma yzeyleri; ........................103

xvii

Sayfa Resim 5.33. 64 m-%10 SiC takviyeli piminin anma yzeyleri; ........................104 Resim 5.34. 75 N ve 1 m/sn kayma artnda 64 m-%5 SiC piminin anm yzeyinin dikey kesiti...........................................................................105 Resim 5.35. 15 N ve 0,3 m/sn kayma artnda 64 m-%5 SiC piminin anm yzeyinin dikey kesiti...........................................................................105 Resim 5.36. 30 N ve 0,7 m/sn kayma artlarnda, 128 m pareckl %5 SiC takviyeli pim yzeyinin kesiti;..............................................................106

xviii

SMGELER VE KISALTMALAR Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar, aklamalar ile birlikte aada sunulmutur.

Simgeler C d dg dt h m F m mi ms n NS P Po S V

Aklama Santigrad derece ap, mm Gerek zktle, gr/cm3 Teorik zktle, gr/ cm3 Anan hacim miktar, mm3 Ktle fark (anan ktle miktar), gr Yk, Newton Metre lk ktle, gr Son ktle, gr Devir says, dev/dak Zmpara numaras Basn, N/mm2 Porozite Yol, km Hz, m/sn

Ksaltmalar Al2 O3 Al-Cu Al-Mg Al-Si B4 C

Aklama Alminyum oksit takviye eleman Alminyum bakr alam Alminyum magnezyum alam Alminyum silisyum alam Bor karbr

xix

Ksaltmalar BHN Cu ISO kam m Mg MMK MPa N Ni Pb SiC SiCp Si3N4 SiO2 sn W TiC TiN

Aklama Brinell sertlik deeri Bakr elementi Uluslararas Standart Organizasyonu Ktlesel anma miktar Metre Magnezyum Metal matriksli kompozit Mega paskal Newton Nikel elementi Kurun elementi Silisyum karbr takviye eleman Silisyum karbr parack Silisyum nitrr Silisyum oksit Saniye Wolfram elementi Titanyum karbr kaplama malzemesi Titanyum nitrr kaplama malzemesi

1. GR Gnmz metal malzemelerinin birok zellikleri gelien teknolojinin ihtiyacna cevap veremeyince, daha stn zelliklere sahip kompozit malzemeler retilmeye balanm ve bu konuda hzl bir gelime srecine girilmitir. Kompozit malzemeler klasik malzemelere gre ok daha hafif ve salamdrlar. Yaplan almalar neticesinde, bu malzemelerin mekanik, kimyasal ve elektrik zelliklerinin iyiletirilmesi mmkn olmutur. Kompozit malzemeler yaygn ekilde havaclk, deniz tatlar, otomotiv, inaat, askeri ve uzay teknolojisi alanlarnda

kullanlmaktadr (1, 2).

Metal Matriksli Kompozitler (MMK)'in zelliklerini iyiletirmek iin metal matriks ierisine gl seramik takviye elemanlar eklenmektedir. En yaygn kullanlan takviye elemanlar SiC, Al2O3 ve TiC fiberleri ve partiklleridir. Metallerin sneklik ve tokluu, seramiklerin yksek mukavemet ve yksek elastik modll zellikleri ile birletirilmeleri neticesinde son derece nemli mhendislik malzemeleri ortaya kmaktadr (3-7). ahin, Roebock ve di. bu stnlklerinin yannda mekanik zelliklerin ve dk younluun daha ok nem kazandn belirtmitir (8, 9).

Son zamanlarda uzay, havaclk ve otomotiv sanayi uygulamalar iin yksek mukavemet ve elastik modlne sahip srekli fiberlerle takviye edilmi alminyum matriksli kompozitler zerinde ok sayda aratrma yaplmaya devam edilmektedir. Elde edilen kompozitler mkemmel zellikler gstermelerine ramen retimlerinin zor, takviye elemanlarnn pahal ve ok masrafl olmasndan dolay ticari uygulamalarda kendine yer bulamamaktadr. Bu snrlamalardan dolay MMK'ler sadece uzay ve askeri uak endstrileri gibi ok zel alanlarla snrl kalmtr (3-7, 10). Son yllarda gelitirilen kaliteli ve ucuz partikl ve ksa fiberler sayesinde MMK'ler daha ucuz olarak retilmeye balanmtr. Otomobil endstrisi bata olmak zere bir ok endstri alannda kullanm yaygnlnn artmakta olduunu belirtmilerdir (10, 2). Bundan dolay partikl takviyeli MMK'lerin gelitirilmesi almalar byk nem tamaktadr (11).

Dk younlua ve ergime scaklna, iyi dklebilirlie, iyi mekanik ve fiziksel zelliklere ve bir ok seramik takviye malzemesini kolay slatabilmesi dolaysyla alminyum alamlarnn, kompozit malzemelerde matriks olarak kullanmda bata gelmektedir (12-15). Son yllarda eitli alminyum alamlarnn SiC ve Al2O3 gibi seramiklerin partikl ve ksa fiberleriyle takviye edilerek elde edilen kompozitler nemli miktarda ilgi uyandrmtr (7, 16-21). Kompozitlerin ekonomik olarak elde edilebilmeleri neticesinde ticari uygulama alanlar artmtr. Bunlara rnek olarak; ksa alimna fiberlerle takviyeli Toyota dizel motor pistonlar, SiC partiklleri ile takviye edilmi piston kol ve dier aksesuarlar gsterilebilir (22, 23). SiC veya Al2O3 ile takviye edilmi alminyum alam matriksli kompozitlerin uzay ve otomotiv endstrilerindeki uygulamalar; pistonlar, silindir kafalar gibi malzemelerin tribolojik zelliklerinin ok nemli olduu yerlerde gittike artmaktadr (2, 3, 24-26). Bu kompozitlerin retiminde genellikle kartrma ve infiltrasyon teknikleri kullanlmaktadr (27).

Partikl takviyeli MMK'lerin retimi elyaf takviyelilere gre daha kolay ve ucuzdur. Partikl takviyeli MMK'lerin en ucuz ve kolay retim yolu da dkm tekniidir (2831). Dkmle retilen partikl takviyeli MMK'ler zellikle anmann istenmedii alanlarda ok geni uygulama alan bulmaktadr (32, 33). rnein Al-Grafit ve AlSiC MMK pistonlar, yksek anma dayanm vermeleri ve yakt tketimini drmeleri asndan nemlidirler (34). Temel kullanm alanlar; havaclk, otomotiv, savunma ve dier baz yapsal uygulamalar olan kompozit malzemeler, yatak, elektrik kontak malzemesi ve silindir gmlei olarak da kullanlmaya balanmtr (3, 34). Bu malzemelerin kullanmlar olduka yaygnlam ve ileriki yllarda daha da artaca tahmin edilmektedir (9).

Partikl takviyeli MMK'ler zerindeki almalar younlamtr. Bu kompozitlerin kullanm alanlarnn genilemesi ve retim potansiyeli ayn zamanda retim ekonomisi asndan tercih edilmektedir. Ancak retimde karlalan problemler nedeniyle, zellik ve yntem gelitirme almalar devam etmektedir (35). Bu tip kompozitlerin baarl sonular vermesi, seramik-matriks arasndaki ara yzey ba mukavemetinin yksek olmasna baldr. Ara yzey ba mukavemetini, dolaysyla

sv-kat (matriks-partikl) ara yzeyinde, slanmay etkileyen temel faktrlerden birisi partikllerin homojen dalmasdr. Kompozit ierisinde partikl dalmnn homojen olmas iin, partikl boyutunun byk, dkm scaklna bal olarak deien svnn viskozitesinin ve katlama hznn yksek olmas gerekir. Ayrca sv matriks ile seramik partikl arasndaki younluk farknn ve ara yzeydeki scaklk farknn da dk olmas gerekir. Btn bunlarn yannda; partikl topaklanmasn nlemek iin kartrc, kartrc devir says, scaklk parametrelerinin iyi seilmesi ve partikl yzey przllnn az olmas gerektii de belirtilmektedir (8, 36).

Partikl takviyeli MMK retimi iin ok sayda metotlar olup, bu metotlardan en kolay ve en ucuz olan seramik partikllerin ergimi sv metal ierisinde kartrlmas eklinde olan Vorteks metodudur (37-39). Bu metod kompozit retiminde en yaygn kullanlanlardan biridir (40, 41). Bu metotta, kartrlmakta olan sv metalde oluturulan vorteks ierisine takviye eleman uygun bir debi ile ilave edilip ilave ileminden sonrada homojenliin salanmas iin kartrma ilemine devam edilip uygun scaklkta dkm ilemi yaplr (41, 42). Vorteks metoduyla iyi nitelikli MMK malzeme elde edebilmek iin kartrc kabiliyeti, bu kabiliyete uygun kartrma hz, kartrma scakl ve debi gibi ilem parametrelerinin hassas olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu parametrelerin hassas olarak kontrol edilemedii uygulamalarda, zellikle, dk partikl boyutlu ve yksek partikl hacim oranl kompozit retimlerinde, zellikle partikller etrafnda porozite oluumu ve partikl topaklanmas grlmektedir (33, 43).

Bu metotta iki nemli problemle karlalmaktadr. Birincisi, genellikle seramik partikllerin sv metal tarafndan yeterince slatlamamasdr (32, 44, 45). kincisi, partikllerin younluunun, sv metalin younluuna bal olarak bal durumuna gre ya sv metal yzeyinde kalma ya da sv metalin dibine kelme eilimi gstermektedir (46, 47). Alminyum alamlarnda slatmay iyiletirmek iin yaygn olarak Mg elementi ilave edilmektedir (48). Magnezyum svnn, yzey gerilimini drerek ve kat-sv Aliminyumun ara yzeyinde kimyasal reaksiyona neden olarak iyiletirdii belirtilmektedir (49). Islatmann

slatmasnn

iyiletirilmesi, hem partikllerin sv metal ierisinde karmn kolaylatrmakta

hem de homojen partikl dalml kompozit retimini gerekletirmektedir (24). Kompozitlerde slanma arttka, anma direncinin, ekme ve akma mukavemetinin, srnme direncinin ve yorulma mrnn artt belirlenmitir (32, 50, 51).

Dkmle retilen partikl takviyeli MMK'ler zellikle anmann istenmedii alanlarda ok nem arzetmektedir. Al-Grafit ve Al-SiC MMK pistonlarnn yksek anma dayanm gstermeleri ve yakt tketimini drmeleri, balca tercih nedenlerindendir. Partikl ilaveli kompozitlerin anma direnci; partikl boyutu, partikl oran ve uygulanan ykn de iine alan bir ok faktre baldr.

Bu almada, be amacn gerekletirilmesi dnlmtr:

1- Ergimi metal kartrma metoduyla metal matriksli kompozit malzemelerin retilmesi iin bir frn nitesinin tasarm ve retimin gerekletirilmesi, 2- Bu retim metodu ile 32 m, 64 m, 128 m ve 240 m byklklerinde SiC takviye eleman paracklar, hacimce % 5, % 10 ve % 15 oranlarnda Al-2011 alamna takviye edilerek MMKlerin retilmesi, 3- retilen bu kompozitlerin, mikroyap zellikleri, younluk ve porozite yannda baz mekaniksel zelliklerin belirlenmesi, 4- retilen bu kompozitlerin ve matriksin 120, 240 ve 400 numaral zmparaya ve kuru kaymal, rulman eliine kar deiik yk ve hzlar altnda anmaya tabi tutulmas ve anma davrannn sistematik olarak aratrlmas, 5- Kompozitlerin mikro yaplarnn, anma yzeylerinin optik SEM mikroskobu aracl ile fotoraflarnn ekilmesi ve sonularn deerlendirilmesi.

2. TEMEL KAVRAMLAR ve KURAMSAL AIKLAMALAR

Bu blmde; metal matriksli kompozitler, eitleri, retimlerinde kullanlan takviye elemanlar, matriks malzemeleri, anma eitleri ve yaygn olarak kullanlan retim teknikleri ile ilgili temel kavramlar aklanmtr.

2.1. Kompozit Malzemeler

Kompozit malzeme, iki ya da daha fazla saydaki ayn veya farkl gruptaki malzemelerin en iyi zelliklerini, yeni ve tek bir malzemede toplamak amacyla, makro dzeyde birletirilmesiyle oluturulan malzemeler olarak adlandrlrlar. Pek ok tr mevcut olup; bunlara karbon elyafl plastikler, otomobil lastikleri, seramikler, elik takviyeli beton, cam takviyeli plastik ve bor takviyeli alminyumlar rnek olarak gsterilebilir. Genel olarak bir kompozit malzeme; dk elastikiyet modl ve dayanma sahip reine veya metalik matriks ana fazyla, uygun bir teknikle bu ana fazn iinde dalm daha az oranda kullanlan takviye eleman fazlarndan olumaktadr. Ancak, moleklsel ve atomsal dzeyde birletirilen malzemeler (alamlar) mikroskobik olarak homojen olduklarndan kompozit malzeme olarak snflandrlmazlar. rnein; elikteki krom ve vanadyum bir karm oluturur; bir kompozit deildir, nk yap mikroskobik olarak homojendir. Fakat sert metal ulu takmlarda, yumuak kobalt metal matriks iine sert karbrlerin yerletirilmesi, parackl bir kompoziti oluturur.

Bir kompozit malzemenin bnyesinde ekirdek olarak adlandrlan takviye eleman ve bunun etrafn evreleyen matriks malzemesi bulunmaktadr. Takviye eleman olarak deiik morfolojiye sahip ksa ve uzun elyaflar, whiskerler (klcal kristaller), krplm veya parackl seramikler kullanlmaktadr. Bunlarn temel fonksiyonu gelen yk tamak ve matriksin rijitlik ve dayanmn artrmaktr. Matriksin fonksiyonu ise elyaflara yk ve gerilim transferi salayabilmek iin elyaf-matriks iftini bir arada tutmak yannda, ou takviye elemanlar ok gevrek ve krlgan olduundan onlarn yzeylerini d ve evresel etkilere kar korumaktr. Ayrca

plastiklik ve sneklik stnl ile elyaflar da krlgan atlaklarn yaylmasn nlemektedirler. Plastik deformasyonlar ve atlaklar varsa, elyaflara paralel olarak ynlerini deitirir. Yeni gelien bir malzemenin, kompozit olarak adlandrabilmesi iin; insan yaps olmas, en az iki veya daha fazla fiziksel ve mekaniksel zellii ayn olan malzemenin birletirilmesi ve bunlarn farkl ara yze sahip olmalar, Herhangi bir ferdi bileenle elde edilemeyen mekanik zelliklerin gerekletirilmesi, Optimum zellikler elde etmek iin bir malzemenin dier malzeme iine kontroll ekilde datlmasyla iki ayr malzeme kartrlarak kompozit (karma) bir malzeme oluturulmas, zelliklerinin mkemmel olup, kompoziti oluturan elemanlarn en iyi zelliklerinin bir arada toplanmas, kriterlerini tamas gereklidir.

Yukarda belirtilen zellikleri ieren kompozit malzemeler, genellikle, matriks malzemesine gre de kompozitler; plastik, metal ve seramik matriksli kompozitler olmak zere ana gruba ayrlrlar.

Ayrca takviye elemanlarna gre de; parack takviyeli, srekli elyaf takviyeli, ksa elyaf takviyeli, rasgele dzlemsel ynlendirilmi takviyeli, dispersiyonla dayanm artrlan kompozit olarak snflandrlr.

2.1.1. Partikl takviyeli kompozitler

Bu tip kompozitler tek veya iki boyutlu makroskobik partikllerin veya sfr boyutlu olarak kabul edilen mikroskobik partikllerin matriks ile oluturduklar

malzemelerdir (ekil 2.1). Pratikte en ok kullanlan partikller Al2O3 ve SiC den oluan seramiklerdir (8, 22, 33, 40). Seramik parack takviyeli metal matriksli kompozit malzemeler, stn zel mukavemet ve zel modl, anma dayanm ile yksek scaklk mukavemetine sahiptir.

Glendirilmi partikl hacmi, dkm yoluyla retilen kompozitlerde pratikte karlalan zorluklardan biri partikl eklendiinde tozlarn kartrlma zorluu ve eriyik viskozitesinin dmesidir. Bazen de eriyiin seramik partiklleri slatmad grlmektedir. Islanabilirliin gerekleebilmesi iin kat yzey enerjisinin

artrlmas, ergimi metal yzey geriliminin azaltlmas ve kat-sv ara yzey enerjisinin azaltlmas gibi tedbirler alnmaktadr. rnein, parack yzeyinin kaplanmas ve sl ilem, matriks sv geriliminin azaltlmas iin bileimin ayarlanmas gibi yntemler de uygulanmaktadr. Alminyum alamlarnda slatmay iyiletirmek iin yaygn olarak kullanlan alam elementi Magnezyumdur.

ekil 2.1. Partikl takviyeli metal matriksli kompozitin ematik yaps Kompozitin dayanm; partikllerin byklne, partikller aras mesafeye ve matriksin zelliine baldr. Partikller yap ierisinde homojen daldnda genellikle partikl hacminin art ile kompozitin dayanm ve anma direnci de doru orantl olarak artar. Fakat artan takviye oran ile porozite de artma gzlenir. Partikl takviyeli kompozitin dier kompozitlerden fark, dkm yolu ile imal edildiinden, artan takviye eleman ilavesi ile birlikte yap ierisinde porozite vb. hatalarn, ikincil bir ilem olan haddeleme veya basnl dkm ile

giderilebilmektedir. Yani, partikl takviyeli MMK retimi yapldktan sonra, ikincil bir ilem yaplabilmektedir. Bunun kompozit asndan nemi ok byktr. nk ara reaksiyon esnasnda oluan bu boluklar kompozitin dayanmn drmektedir.

Genellikle dkm yntemi ile retilmi bir kompozitin sneklii ve dayanm, toz metalurjisi yntemi ile retilmi kompozitten daha dktr. Bunun nedeni takviye elemanlarnn matriks ierisinde homojen dalmamas ve tane byklnn etkisidir. Partikl takviyeli kompozitler ise izotropik zellik gsterdiinden homojen dalm istenilene ok yakndr.

Seramiklerle metal tozlarnn karmyla elde edilen kompozit malzemeye sermet ad da verilir. Seramikler genel olarak yksek scaklk direnleri, yksek ergime scaklklar, sl kararllklar ve elastik davranlar ile karakterize edilirken, metaller ise genellikle snek malzemelerdir. Sermetler bu iki malzemenin zelliklerinin faydal taraflarnn bir araya getirilmesiyle oluur. Matriks ierisinde ergimi metal kartrma yntemi ile retimde seramik partikllerinin hacmi maksimum % 30 kadardr. Bu oran infiltrasyon yntemiyle %50lere kadar ykseltilebilmektedir.

Sermetler, oksit ve karbr esasl olabilirler. Oksit esasl sermetler yksek sl ve oksidasyon direnci, bunlarn yannda dk srtnme katsaylarna sahiptir. Bu nedenlerle oksit esasl sermetler ilenmesi zor olan malzemelerin yksek hzda kesilmesinde kullanlan takm malzemelerinde byk lde kullanlr. Isl direnleri ve yksek anma dayanmlar yksek sl iletkenliklerinden dolay termokapl

tplerinde, anma direnleri ve dk srtnme katsaylar nedeniyle de mekaniksel salmastra yapmnda kullanlrlar. Karbr esasl sermetler metalik matriks ile karbrn bileiminden oluur. Karbrler ok sert, gevrek, anmaya kar yksek diren gsteren tokluk zelliini artran ve ergime scaklklar yksek malzemelerdir. Yksek kesme hzlarnda kullanlan takm ularnn yan sra madencilikte kaz ve sondaj aletlerinde ve askeri zrh malzemelerinin yapmnda kullanlr.

Wolfram karbr, krom karbr, titanyum karbr ve bor karbr en fazla kullanlan karbr trlerindendir (52). Balayc olarak kobalt ve alamlar kullanlr. Mekaniksel zellikleri balaycnn bileim ve hacim oranna bal olarak deiir ve matriksin hacim oran yaklak % 35 kadardr.

2.1.2. Srekli elyaf takviyeli kompozitler

Bu tip kompozitlerde seramik esasl ve metalik esasl elyaflar kullanlr. Srekli lifler eklinde olan bu flamentler en bykleri 100-200 m, en kkleri ise 20 m den daha kk aplarda retilir ve kompozit iinde % 10-70 gibi farkl hacim oranlarnda kullanlrlar. Srekli fiberler uygulamada kullanld yere ve amaca gre

tek flamentler halinde kullanlr. Flamentler kimyasal veya fiziksel buharlatrma ile kaplama yaplarak retilirler. lk retilen srekli fiber boron ve silisyum karbr esasl olmasna ramen, daha sonraki almalarda, dk younluk, mkemmel sl diren ve dayanma sahip, karbon, silisyum karbr ve almina esasl elyaflar kullanlmtr.

Srekli fiberler ynlendirilebilme zelliklerinden dolay, dier takviye elemanlarna gre baz stn zelliklere sahiptir. Tek ynde ekme dayanmna maruz kalan blgelerde, tek ynde ynlendirilmi elyaflar, elyaf dorultusunda maksimum performans gsterirler. Buna karn, fibere dik ynde daha dk gerilme dayanm elde edilir. Bunu da karlamak iin ekil 2.2de grld gibi iki boyutlu ve boyutlu ve istenilen ada ynlendirme yaplabilir. Srekli fiberler ok ynl ynlendirilebilmek iin oklu flamentler halinde veya dokunmu halde kalp ierisine yerletirilir. n stmadan sonra metal emdirilir.

a)

b)

ekil 2.2. Srekli fiber takviyeli metal matriksli kompozitin ematik yaps. a) Tek dorultuda ynlendirilmi, b) 90 al ift dorultuda ynlendirilmi (8) oklu flament takviyeli MMKler genellikle ergimi metal emdirmesi yolu ile retilirler. Metal matriksli kompozitlerde kullanlan dier srekli fiber pekitiriciler, metalik tellerdir. Arln nemsiz olduu yerlerde kullanlrlar. Dezavantajlar, yksek scaklklarda oksidasyona kar zayf olmas ve matriks deki baz

alamlardan metalik tellerin gevreklemesine neden olmasdr. Bu problemde difzyon nleyiciler kullanlarak nlenir. Metalik matrikslerin pekitirilmesinde kullanlan metalik teller genellikle tungsten, molibden, berilyum, elik ve nikel

10

alamlardan retilirler.

2.1.3. Ksa elyaf takviyeli kompozitler

Ksa fiber veya sreksiz fiber olarak adlandrlan fiberler 0,5-6 mm uzunluunda ve yaklak 3-5 m apnda retilirler. Ksa fiberli kompozitler, takviye elemannn eriyik iinde malzemeyle birletirilmesiyle, sktrlmal dkme n ekli verilmi kalba basnl olarak eriyik emdirilerek retilirler. Eriyik iinde takviye elemannn hacim oran, esasnda svnn viskozitesinin ykselmesi ile snrldr. n ekil halindeki fiberlere ergimi metal szdrlrken hacim oranlar nem arz ettiinden fiber oran en ok % 35 civarndadr. Bu deerin stndeki uygulamalarda istenilen mekanik ve fiziksel zellikleri elde etmek zorlamaktadr. Ksa fiberler genellikle rasgele ynlendirilirler (ekil 2.3).

Sktrmal dkm yntemi ksa elyafl kompozitleri retmek iin en uygun yntemdir. rnein, Saffil almina tabanl ksa fiberli kompozitler sktrmal dkme teknii ile retilirler. Piston bal olarak kullanlan kompozitler bu yntemle retilirler. Pistonun bu ba ksmnda sk karlalan termal yorulmay nlemek iin genellikle takviye eleman olarak ksa elyaflar kullanlmaktadr. Ksa elyafl kompozitlerin dier retim teknikleri de toz metalrjisi ve plazma pskrtmedir.

ekil 2.3. Kesik elyaf takviyeli metal matriksli kompozitin ematik yaps (53)

Toz metalrjisi ile retimde mekanik kuvvetlerden dolay elyaflar da dikkate deer

11

zararlar grlr. Plazma pskrtmeli keltme ileminde ekil ve l faktrlerinin snrl olmas nedeniyle dk performansl bir retim ekli olarak kabul edilir. Srekli fiberlere gre, ksa fiberli kompozitlerin retim ileminin hzl ve maliyetinin dk oluu, biimlendirme ve ekil verme yeteneinin yksek olmas nedeniyle tercih edilir. Otomobil sanayisinde baaryla kullanlabilecek bir kompozit trdr.

2.2. Metal Matriksli Kompozitler ve retim Teknikleri

Hafif metaller, kompozitler iin matriks malzemesi olarak ok ekicidir. Bunlar plastiklerden daha yksek dayanma sahiptirler; yksek tokluk ve scaklklarda zellikleri daha iyidir. Ancak MMK retimi daha zordur. Bunlar her elyafla iyi ara yzey ba oluturmazlar. Metallerle en kolay ba oluturan silisyum karbr ile kaplanm bor elyaftr; fakat bunlar da pahaldr.

MMKlerin retiminde kullanlan teknikler; sv hal retim teknii ve kat hal retim teknii olarak ok genel bir snflandrma yaplabilirken, yaygn olarak kullanlan retim teknikleri: Sv metal emdirilmesi, sktrmal dkm, ergimi metal kartrlmas, plazma pskrtme, toz metalrjisi, vakumda presleme ve scak presleme teknikleridir (54, 55).

Bu tekniklerden en uygun ve en ekonomik olan, klcal kristalli ve krplm elyafla (paracklarla) takviyeli kompozitlerin retiminde kullanlan ergimi metal kartrlmas tekniidir. Bu tekniin avantajlar; klasik dkm ilemleriyle daha dk scaklkta gerekletirilir, slanamayan takviye elemanlarnn kartrma hareketiyle slanabilirlii artmaktadr, yar kat durumda daha dk basnla kusursuz paralar retilebilmekte ve kat alam partikllerin varlyla kelti, yzme ve ylma nlenebilmektedir ve byk boyutlu ubuklar retilebilir (56).

Ancak bu metodda da; elyaflar arasnda kalan boluklar tamamen yok edilememesi ve kartrma srasnda elyaflarn birbirine temas neticesinde mamln zellii olumsuz olarak etkilenebilmektedir (56, 57). Ergiyik ve parackl elyaf arasndaki temas zaman uzun olursa birbirini etkilemekte, bundan dolay seilecek takviye

12

elemanlarnn kararl olmas veya elyaflarn kaplanmas gerekmektedir. Paracklarn dalm, katlama noktas ve kartrma ilemi dahil, birok faktre bal olmaktadr.

2.3. Kompozit Malzemelerin Avantaj ve Dezavantajlar

Kompozit malzemelerin, genellikle kendi balarna elde edilemeyen, bileenlerinin en iyi zelliklerinin bir malzemede toplanmas nemli bir avantaj meydana getirmektedir. Kompozit malzeme retilmesi ile; rijitlik, yksek yorulma dayanm, mkemmel anma direnci, yksek scaklk kapasitesi, iyi korozyon direnci, dk zktle, ekicilik ve estetik grnm v.b. zellikler salanabilmektedir (52, 56).

Uygun matriks/takviye eleman seiminin, sistemin mekanik ve fiziksel zellikleri zerine etkisi byktr.nk kompozit ierisinde matriksler tarafndan ykn takviye elemanna iletilmesinde matriks ile takviye eleman arasndaki ara yzey bann da kuvvetli olmas gerekmektedir.

Bu avantajlar yannda; retim gl, pahal olmas, ilenme problemi, maliyetin yksek oluu ve gerekli yzey przllnn elde edilmesinin gl, dier malzemeler gibi geri dnmn (recycle) olmay ve krlma uzamasnn az oluu gibi dezavantajlar vardr (52).

2.4. Seramikler

Seramikler, metal ve metal olmayan elemanlardan meydana gelen inorganik bileikler olup doada kayalarn d etkilere kar paralanmas sonucu oluan

kaolen, kil vb. maddelerin yksek scaklkta piirilmesi ile elde edilen malzemelerdir. Bunlar farkl ekilde silikatlar, alminatlar ile birlikte metal oksitlerinden oluurlar. Genelde bunlar ya iyonik veya iyonik+kovalent ba karmna sahip olduklar iin ok kararldr. Bu nedenle de ok sert, gevrek ve yksek scakla dayankldrlar. Seramik malzemeler endstriyel frnlar, tula, elektronik ve optik aralarda

13

kullanlan yeni malzemelere kadar geni bir alan kapsarlar. Son seramik grubu ince seramik malzemeler olarak adlandrlr. Seramikler, gevrek olduklarndan

mikroyapsal kusurlar entikler ve mikro-atlaklar gerilme ylmasna yol atklarndan ekme dayanm dktr. Basma dayanmlar ise ok yksektir. Ancak mikroyapsal kusurlar azaltacak ekilde ok ince apl elyaflar retilerek daha dayankl kompozit retmek mmkn olmaktadr. Bu malzemelerde kayma direnci ok yksek olduundan plastik ekil verme olmakszn gevrek tarzda krlrlar. Bununla beraber ok sert olduundan dolay Al2O3 ve SiCler andrc malzeme olarak kullanlr.

Seramik malzemelerin yksek scaklk zellii iyidir. Kompozit yapmak iin byle seramik malzemeler takviye eleman olarak krlganl azaltmak iin

kullanlmaktadr. Yaygn olarak kullanlan seramik mhendislik malzemeleri SiC, Si3N4 ve Al2O3 gsterilebilir. ahin, bunlarla kompozit oluturulduunda 1200C ye kadar kullanlabileceini belitmitir (11).

2.5. Takviye Elemanlar Kompozit malzemelerde iki yada daha fazla sayda farkl faza sahip malzemeler biraraya geldiinde, malzemeden beklenilen zelliklerin gerekleebilmesi iin fazlar arasnda belirli fiziksel ve kimyasal uyumun olmas gerekir. Matriks ile takviye eleman arasndaki fiziksel uyum, sneklik ve sl genleme zellikleri ile ilgilidir. Kimyasal uyum ise, ara yzey ba ve ara yzey reaksiyonlar asndan nem tar. Takviye eleman ve matriksin sl genleme katsaylar arasndaki uyum, kalc yapsal gerilmelerin olumas ynnden nemlidir.

Takviye eleman, kompoziti oluturan en nemli elemanlardan biri olup, kompozit zerine gelen ykn byk bir blmn tamaktadr. Ykn takviye elemanna iletilmesi iin ara yzey bann gl olmas gerekir. Takviye elemanlarnn slanamamas durumunda ara yzey balarnn oluumunu engellemesine ve hava boluklarnn olumasna neden olur. Bundan dolay takviye eleman seimi, matriks

14

ierisinde ynlendirilme ekilleri ve hacim oranlar, kompozitin fiziksel ve mekaniksel karakteristiklerini etkiler.

Metal matriksli kompozitler iin kullanlan takviye elemanlar; partikller, srekli ve sreksiz fiberler, whiskersler ve benzerleridir. Takviye elemanlarnn seimi kompozit iin byk nem arzettiinden, takviye elemanlarnn zelliklerinin de ok iyi bilinmesi gerekmektedir. Fiberler; younluk, retim kolayl, sl diren, kimyasal uyumluluk gibi kriterlere gre tetkik edilip, seilmektedir. zellikle uzay ve uak sanayinde dk younluklu, yksek mukavemet ve modll takviye elemanlarnn kullanlmas kanlmazdr.

Yksek modll ve yksek mukavemetli baz malzemelerin fiber veya whiskers eklinde retilmeleri zordur ve zel tekniklerin uygulanmas gerektiinden ekonomik deildir. Bunun yannda, metalik kompozitler yksek genellikle yksek scaklk fiberlerin

uygulamalar

iin

gelitirildiklerinden

scaklklarda

mukavemetlerini koruma zellikleri, oda scaklndaki mekaniksel zelliklerinden daha nemlidir. Takviye elemannn metalik matriks ile iyi bir ara yzey ba oluturmas, matriks ierisinde reaksiyona girmemesi gerekir. Metal matriksli komozitlerde, en yaygn olarak kullanlan seramik takviye elemanlar izelge 2.1de gsterilmitir.

izelge 2.1. Kompozitlerde kullanlan baz takviye elemanlarnn zellikleri (11) Younluk (kg/m3) 3300 3950 3200 2600 2600 1950 1800 Elastikiyet Modl (GPa) 300 380 390 390 400 358 235 ekme Dayanm (GPa) 2,0 1,7 2,0 3,4 2,9 2,2 2,6

Fiber Tipi Saffil (-Almina) FP (-Almina) Silisyum Karbr Boron SiC Kapl Boron Y. Modll Karbon Y. Dayanml Karbon

ap (m) 3 20 13 100-200 100-200 8 6,8

15

2.5.1. Boron

Boron fiberler, mukavemet ve elastikiyet modll zelliklerinin yksek olmas istenilen kompozitlerin retiminde kullanlrlar. ekme ve basmaya kar ok dayankl olup yksek elastikiyet modlne sahiptir. Metal matriksler arasnda en ok alminyum matriks ile birlikte kullanlrlar. Boron fiberler, yaklak 15 mlik karbon veya tungsten flamentler zerine boron tri klorr gaznn kimyasal buharlatrma teknii ile kaplanmasyla retilir (58). Bu ilem sonucunda, boron fiberler, genellikle, 100-200 m apnda olup, zellikle basma kuvvetinin yksek olduu yerlerde kullanlrlar. retim maliyetlerinin yksek olmasna ramen halen uzay sanayinde ve sava uaklarnda bor-alminyum olarak kullanlmaktadr. Karbon flamentleri zerine bor kaplama daha ekonomik ve flament younluu daha dktr. Boron fiberler alminyum ve titanyum ile kompozit oluturduklarnda scaklk altnda abuk tepki verir. Alminyum matriksli kompozitlerin imalatnda yksek scaklk kullanldnda boron fiber zerindeki difzyonu engelleyen tabaka ortadan kalkar. Boron ticari olarak silisyum karbr ve boron karbr (B4C) olarak retilir. ki katmanl olan silisyum karbr fiberde silisyum karbrn kalnl 2,5m civarndadr ve scak presleme esnasnda metal matriks ile boronun kimyasal reaksiyona girmesini nler (11). Boron, hem mikro kristal yapl hem de amorf ekilli (ekilsiz) yapdadr. Kristal yapl boron yaklak 1400C de retilmesine ramen, yksek dayanml amorf eklindeki yap, tungsten telin 1250 C nin altndaki scaklkta tutulmasyla elde edilir.

2.5.2. Silisyum karbrler (SiC)

Silisyum karbr fiberlerin oksidasyon direnci, yksek scaklklarda mukavemet ve rijitliini koruma zellii bor fiberlerden daha iyidir. Ergimi alminyum SiC fiberler zerindeki etkisi de bor fiberlere gre ok dktr. Bu nedenle alminyum matrikslerin takviyelendirilmesinde kullanlan bor flamentleri SiC ile kaplanr. Bor fiberlere benzer bir yntemle retilen silisyum karbrler, uzun kristalli yapya sahip olmalarna ramen, yzeyleri boron fiberlerinkinden daha dzgndr. SiC fiberlerin

16

yannda metalik matriksli kompozitlerde SiC whiskerslerde kullanlr. Bu SiC whiskersler 20 51 x 10-6 mm apnda ve 30 m uzunluunda retilirler. ahin, SiC whiskerslerle retilen kompozitlerin nemli bir avantajnn, ekstrzyon, haddeleme, kalpta dvme ve presleme gibi plastik ekil verme tekniklerinin, whiskerslerde mekaniksel bir hasar meydana getirmeden uygulanabilmesi olduunu belirtmitir (8).

2.5.3. Whiskersler (SiCw)

Plastik deformasyon tekniklerinin yan sra, toz metalurjisi teknii ile metalik matrikslerin SiC whiskersleriyle glendirilmeleri mmkndr. Kompleks ekilli paralar scak izostatik presleme ile ekonomik bir ekilde retilebilirler. Preslenmi paralar scak izostatik presleme ile ekonomik bir ekilde retilebilirler. Preslenmi paralar, minimum dzeyde bitirme ilemine ihtiya duyarlar. Ksaca SiC whiskersleriyle pekitirilmi metalik kompozitler, klasik ekillendirme tekniklerinin uygulanabildii tek sistemdir. Bu whiskerslerle glendirilmi alminyumun ilenebilirlik zellii, srekli SiC, bor ve almina fiberle glendirilmi esasl kompozitten daha iyidir (41).

2.6. Karbon ve Grafit Fiberler

Karbon ve grafit fiberler, dk younluklu, yksek mukavemet ve modll, sl kararllklar ve direnleri yksek olan takviye elemanlardr. Bu zellikleri nedeniyle ok yaygn olarak kullanlrlar. Karbon ve Grafit fiberler organik maddelerden retildikleri iin organik fiber olarak da adlandrlrlar. Ham madde olarak rayon, polikrilonitril (PAN) ve zift kullanlr, retildikleri maddeye gre de anlrlar (8, 41).

Karbon ve grafit fiberler bir biri yerine kullanlmakla beraber kimyasal bileimleri arasnda fark vardr. PAN esasl karbon fiberler % 93-95 arasnda karbon ierirken, grafit fiberlerde % 99 ve stndedir. retim scaklklarnn farkl oluu, karbon bileeninin deimesine neden olur. PAN esasl karbon fiberler yaklak 1361C de retilirken, yksek modll grafit fiberleri 1900-3000C scaklklarda retilirler.

17

Reaksiyon scaklklarnn kontrol ile farkl zelliklerde fiberler retmek mmkndr. rnein, grafit fiberleri yksek modll fiberler veya yksek mukavemetli fiberler eklinde retilebilirler. Yksek modll fiberlerin kopma uzamas, yksek mukavemetli karbon fiberlerine gre daha dktr. Karbon ve grafit esasl fiberler 1000-1300 C arasnda piroliz edilirler. Rayon esasl fiberlerin retimi pahal olduundan fazla yaygn olarak kullanlmaz. PAN esasl maddelerden karbon fiberlerin retimi daha ekonomiktir. Kayma mukavemeti 92119,3 N/mm2 kadar olup, yksek kayma mukavemeti, fiberlere dik yndeki kompozit mukavemetinin yksek olmasn salar. Yksek modll fiberler 1982C nin stndeki scaklklarda retilirler ve grafitik yapdadrlar. Elastikiyet modl ykseldiinde retim maliyeti artar. Yksek mukavemetli grafit fiberleri rayondan ve daha dk scaklklarda retilirler. Karbon ve grafit pekitiriciler kompozit malzeme teknolojisinde eitli ekillerde kullanlrlar. Srekli fiberler, saylar 400-160 000 arasnda deien iplik demeti eklinde ve aplar da yaygn olarak 8 m civarndadr. Sreksiz takviye elemanlar, deiik boylarda kesilmi tlm fiberlerden oluur. En ksa fiberler 0,03-3 mm arasnda deien tlm karbon fiberlerdir. Ortalama olarak boyun apa (L/d) oran 30 kadardr. Elyaf eklindeki pekitiricilerin boylar yaklak 6,4 mm ve L/d oran ise 800 civarndadr (58). Tek ynl eritler, srekli flamentlerin organik bir reine ile erit eklinde bir araya getirilmesi ile retilirler. rg ve kuma eklindeki pekitiriciler srekli filamanlardan eitli tekstil ilemleri ile retilirler. Kompleks ekilli paralarn kalplanmas iin ok elverilidir.

Metal matriksli kompozitlerde seramik takviye elemanlar da kullanlr. Seramikler iinde en yaygn olarak kullanlan Almina (Alminyum Oksit)dir. Almina fiberler iki farkl alotropik formda olabilir. Bunlardan birincisi FP snf - alminadr. Almina partiklleri srekli bir amurlama ilemiyle % 99 - alminadan imal edilirler. Almina fiberler, tane boyutu 0,5 m olup, ok kristallidir ve ortalama ap 20 m olan srekli fiber olarak da kullanlr. Ergime scaklklar 2045C olup yksek scaklklardaki imalat teknikleri iin uygun zelliklere sahiptir. FP -almina fiberler maliyetinin yksek oluu nedeniyle istenilen derecede uygulamaya geilememitir.

18

Bunun yannda ICI Mond Division firmas ksa fiber formunda retilen ve Saffil olarak da bilinen RF snf yeni bir alminay piyasaya srmtr. RF snf bu saffiller, iinde - almina faz baskn olan ok kristalli yapdan oluur. Saffiller % 3-4 SiO2 yi ierir. Yapda bulunan bu SiO2 fazl yapy dzenler ve alminyum alam matriks arasndaki ba kuvvetlendirir. Bunun yannda saffilin esas yaps % 96-97 Al2O3tr. Bu saffil fiberler olduka kalitelidir. Kompozit retmek iin ortalama 500 m uzunluunda kesilir. Seramik malzeme oluundan dolay yksek scaklklarda dier fiberlerden daha iyi zelliklere sahiptir ve srekli almina flamentlerden daha yksek ekme dayanmna sahiptir.

2.7. Matriks Malzemeler ve zellikleri

Yksek performansl kompozit malzeme retimi iin matriks malzemesi takviye elemanlarnn arasna emdirilmeli, takviye elemann tam olarak slatabilmeli, kimyasal veya belli artlarda yapma ba oluturmal, mmkn olan dk basn ve scaklkta hzl ekilde katlama yapabilmelidir. Badan ayr olarak, matriks ve takviye elemanlar arasnda dier kimyasal etkileimler, retim esnasnda veya bundan sonraki ilemlerde olmamal ve matriks zamanla kararl kalmaldr. retim srasnda matriksin doall nedeniyle, takviye eleman da fiziksel hasara maruz kalmamaldr. Kompozitin scakla, kimyasal etkileime ve neme kar direnci ncelikle matriks tarafndan belirlenir, ardndan takviye eleman da scakla kar kararl olmaldr (8).

Kompozitlerde yaygn olarak kullanlan matriks malzemesi dk younluklu, iyi tokluk ve mekanik zelliklere sahip olan hafif metaller ve alamlardr. Bu hafif metal alamlar dayanm ve zgl arlk oranlarnn iyi olmas nedeniyle hafif yap konstrksiyonlarda tercih edilmektedirler. Atmosfere kar korozyon dayanmnn da ok yksek olmas dier karakteristik zelliklerinden biridir. Genellikle metal matriksli kompozit malzemelerin retiminde Al, Mg, Zn, Cu, Ti ve Ni gibi malzemeler ve bunlarn alamlar matriks olarak kullanlrken; silisyum karbr (SiC), bor (B), grafit, alminyum oksit (Al203), wolfram (W) ve molibden (Mo) gibi

19

deiik srekli, klcal kristalli veya parackl elyaflar takviye elaman olarak kullanlmaktadr. Ancak matriks olarak yaygn bir ekilde kullanlan Al, Ti, Mg ve bunlarn alamlardr.

2.8. Temel Anma Mekanizmalar

Bir yzeyin kendisi ile temas halinde olan baka bir yzey zerindeki hareketinin sonucunda yzeylerinden malzemenin uzaklamasna anma ad verilmektedir. Hem srtnme hem de anma ayn tribolojik temas prosesinin sonucu olarak bir arada meydana gelirler. Genellikle dk srtnmenin dk anmaya, yksek srtnmenin yksek anmaya sebep olduunu deneysel sonular gstermektedir. Fakat bu durum genel bir kural deildir. Normal anma artlarnda birden fazla temel anma mekanizmasnn ayn anda etki ettii durumlara ska rastlanr. Bunlar;

1. Abrasiv anma, 2. Difzyon anmas (atomik yer deitirme), 3. Oksidasyon anmas, 4. Yorulma anmas( statik veya dinamik), 5. Adhesiv anma, eklinde gruplandrlmaktadr ( ekil 2.4) (52).

ekil 2.4. Temel anma mekanizmalar; 1-Abrasyon, 3-Oksitlenme, 4-Yorulma, 5-Adhesyon.

2-Difizyon,

20

2.8.1. Abrasiv anma

Abrazif anma; bir yzeyin temas halinde bulunduu dier yzeyden daha sert olduu durumlarda veya temas blgesinde sert taneciklerin bulunduu durumlarda meydana gelir. Sert yzeyin yzey przllkleri yumuak yzeye bastrld zaman yumuak malzemede plastik akma meydana gelir. ayet sert yzey teetsel olarak hareket ettirilirse dalma meydana gelir ve yumuak malzemenin yzeyinde kanallar ve izikler meydana gelir. Sert yzeyin geometrisine ve nufuziyet derecesine bal olarak yzeyden malzeme uzaklatrr. Abrasiv anma, iki elemanl, elemanl ve erozyon anmas olarak gruba ayrlr. Abrasiv anma mekanizmalar ekil 2.5.de ematik olarak gsterilmitir.

a)

b)

c)

ekil 2.5. Abrasiv anma mekanizmalar; a) iki elemanl abrazyon, b) elemanl abrazyon, c) Erozyon (59) ki elemanl abrazif anma, przl bir yzeyin veya sabit andrc taneciklerin hareketi ile yzeyden malzemenin kaldrlmasdr. elemanl abrazif anma ise, iki yzey arasnda kayma ve yuvarlanma hareketi yapabilen andrc taneciin yzeyden malzeme kaldrmasdr. Serbest bir ekilde akan taneciklerin yzeyden malzeme kaldrmasna ise erozyon denilmektedir. Abrazif anma malzemenin yzey sertlii ile yakndan ilgilidir ancak, mikroyap da nemli rol oynar (60). Abrazif parack sertliinin yzey sertliine oran nemlidir. Anma direnci yalnzca abrazif paracklarn ve yzeyin sertliklerinin oranna bal deil ayn zamanda abrazif paracklarn dayanmna, ekline ve tane boyutuna da baldr (61-63). Abrazif taneciklerin metal yzeyini mikro boyutta kazmas plastik olarak ekil deitirmi anma izleri meydana getirse de malzeme kaybna neden olmaz. Ancak andrc taneciklerin yzeyi bir torna kaleminin malzemeyi kestii gibi mikro boyutta

kesmesi ve yzeyden tala kaldrmas anma izleri yannda malzeme kaybna da

21

sebep olur. Mikro kazma ve mikro kesme tok blgede meydana gelir ve anma direnci sertliin artmasyla artar. Ancak gevrek mikro yapl blgelerde mikro atlaklar parack ayrlmalarna sebep olur bundan dolay anma direnci artan sertlikle azalr (63).

2.8.2. Difizyon anmas

Difzyon anmasnda, yzeylerin karlkl almas srasnda oluan kimyasal olaylar daha etkili olmaktadr. Karlkl alan malzemelerin kimyasal zellikleri ve karlkl malzemeyle olan birleme eilimleri difzyon anmas mekanizmasnn olumasn salamaktadr. Karlkl alan malzemelerin sertlii bu anmada ok fazla etkili olmamaktadr. Malzemeler arasndaki metalrjik iliki, asl anma mekanizmasnn bykln tayin etmektedir. Mekanizma daha ok scakla baldr ve bu sebeple yzeyler arasnda yksek basn ve yksek kayma hzlarnda daha fazla olmaktadr.

2.8.3. Oksitlenme anmas

Pek ok malzeme iin oksitlenme olduka farkl olmakla beraber, metal malzemelerin ou iin yksek scaklk ve havann varl oksidasyon anlamna gelmektedir. Srtnme etkisi yzeyde yksek scaklklarn meydana gelmesine neden olur ve bu scaklk art kimyasal reaksiyonlarn sebep olduu atlak oluumunu arttrr. Hava alan iki yzey kenarlarndan ve abrasiv anmann neden olduu kanallardan ieri girme imkan bulur. Bu tr anma yksek scaklk ve d havayla temas gerektirdiinden daha ok kuru kayma anmasnda meydana gelir.

2.8.4. Yorulma ve tabakalama anmas

Yorulma anmas, genellikle termo-mekanik bir kombinasyondur. Scaklk dalgalanmalar ve karlkl kaymann sk sk durup balamas neticesinde alan yzeylerin kenarlarna den yklerdeki deiimden dolay kenarlarda atlaklar ve krlmalar oluur. Yorulma byk bir atlan orijinini balatabilir ve malzeme

22

yzeyinden taneciklerin kopmasn salayabilir. Tabakalama anmas; yzey przllklerinin birbiri zerinde kaymas srasnda mikroskobik lekte meydana gelen bir yorulma anmasdr (ekil 2.4). Kk atlaklar yzeyin altnda ekirdeklenir. Yzeyin hemen altnda eksenli basma gerilmelerinden dolay atlak balang yzeyin hemen altnda meydana gelmez. Tekrarl ykleme ve deformasyonlar, atlaklarn genilemesini, ilerlemesini ve dier komu atlaklarla birlemesine neden olur. atlaklar yzeye paralel dorultuda oluur ve sonuta uzun ince anm tabakalar meydana gelir (11, 59).

2.8.5. Adhesiv anma

Adhezyon ( yapma ) anmas belli bir scaklk aral, karlkl alan yzeyler arasndaki yaknlk ve basn ile oluan yklerin kombinasyonu neticesinde oluur. Bu anma mekanizmasnda, karlkl alan yzeylerde yapma olup, karlkl yzeylerde malzeme film transferine neden olur. Debrisin bir ksm kar yzeye kaynaklanarak sertlemekte ve kar yzeyin bir paras halini almaktadr. lem devam ettike kar yzeyde film tabakas olumaktadr. Yaplan deneysel almalar; birok kayma artlarnda adhesiv anmann temel anma mekanizmas olarak ortaya ktn gstermektedir (59).

23

3. LTERATR TARAMASI

Aratrmaclar MMKlerin sahip olduklar zellikleri iyiletirmek ve retim safhalarnda karlalan problemleri en aza indirmek iin almalarna devam etmektedirler. Bu almalarn neticesi de yeni bir malzeme gurubunun endstriyel alanlardaki yerini daha hzl bir ekilde almas olmaktadr. Aratrmaclar zellikle, MMKlerin retimi ve anma direncinin artrlmas zerinde youn almalar yapmaktadrlar. Bu almalar ve sonular aada daha detayl olarak sunulmutur.

Mondal ve Das (3), ADC-12 alminyum alaml SiC partikl takviyeli kompozitlerin yksek basnl abrasiv anma davranlarn; uygulanan yk, takviye boyutu ve hacimsel orann fonksiyonu olarak incelenip, matriks alamnn anmas ile kyaslanmtr. Takviye eleman olarak 25-50 ve 50-80 m boyutlarnda SiC partiklleri kullanlmtr. SiC n hacimsel oran arlka %5-12 arasndadr. SiC partikl ilavesinin artmasyla kompozitin abrasiv anma oran ok dt gzlenmitir. Alam ve kompozitin anma oran yke gre lineer fakat abrasiv ebatna gre sabit olup, bir kritik abrasiv ebatnda gei olduu belirlenmitir. Bu durum analitik olarak elde edilen denklemlerle ve anma yzey incelemeleri sonucunda dorulanmtr.

ahin (4), bu almada, silisyum karbrle kapl srekli boron elyaflardan oluan alminyum esasl kompozit malzemeler sktrmal sv metal emdirilmesi teknii ile retilmi ve mikro yaplar tarayc elektron mikroskopu (SEM) ile belirlenmitir. Bu kompozitler ve matriksin oda scaklnda ekme deneyleri yaplmtr. Elyaflar eksen dorultusunda tek ynde takviyeli 0 ve iki ynde takviyeli 0/90 olarak test edilmitir. ekme deney sonras krlma yzeyleri de SEM altnda incelenmitir. Boylamasna takviye edilen bu elyaflarn, matriksin ekme dayanmn elyaf ieriine bal olarak nemli oranda artrdn gstermitir. Tek ynde takviyeli kompozitlerin mekanik zellikleri, iki ynde takviyeli kompozitlerden daha iyi olduu ortaya kmtr. Keza, matriksten elyafa yk transferi salad iin, elyaf ve matriks arasnda yeterince ba kuvvetinin olduu gzlenmitir.

24

ahin (5), bu almada, sv metal yntemi ile retilmi bulunan deiik hacim oranlarnda e eksenli srekli boron elyaf ieren alminyum esasl kompozitlerin, anma ve srtnme davranlar, standart deney aparatnda, elyaf dorultusuna dik ynde kesilen kompozit ve takviyesiz matriks alam numneleri, farkl yklerde anma testine tabii tutulmutur. Deneylerde, elyafla takviyelendirilen matriksin anma miktarnn hayli azald, artan ykle orantl olarak artt, fakat elyaf ieriinin anma zerine etkisinin olmad ortaya kmtr. Ancak kompozitlerde srtnme katsaysnn, matriks alamndan daha byk olduu ortaya kmtr. Bununla beraber, anma yzeylerinin tarama elektron mikroskobu incelemesi, takviyesiz alamda anmann abrasiv olarak meydana gelirken, kompozitlerde ise elyaf dorultusuna dik ynlerde kk boyutlu krlmalar, bu krlan paracklarnda matriks iine gmlmesi eklinde olutuu dolaysyla, adhesiv ile birlikte yorulma/krlma tipi anma mekanizmalaryla malzeme kaybna sebep olmutur.

Zhiqiang ve di. (7), tarafndan toz metalurjisi metodu ile 9Si/Al-Cu-Mg kompozitleri retilmitir. Sarsntl anma zerinde ring anma mekanizmasnda, kar yzey malzemesi olarak GCr15 elik bilezik kullanlp kompozitlerin anma davran farkl alma artlarnda incelenmitir. Kompozitlerin anma

mekanizmalarnn belirlenmesi amac ile anma yzeylerinin ve kompozitlerin anma yzeylerinin incelenmesi iin optik mikroskop ve SEM kullanlmtr. Anma deneyleri sonunda kompozitin kayp ktlesinin matrikse gre ok az olduu gzlenmitir.

Kk ve di. (13), Vortex

metodu ile farkl boyut ve hacim oranlarnda Al2O3

parack takviyeli kompozit malzemeler belli oranda basn uygulanarak baarl ekilde retilen alminyum esasl kompozit malzemeler, farkl kesici takmlarla saysal denetimli torna tezgahnda tala kaldrma deneylerine tabii tutulmu ve deiik kesme hzlarnda yzey przll incelenmitir. Deney sonular; TP30 takmla ilenmi yzeylerdeki przllk deerlerinin, TiN +K10 takmlarla elde edilen yzey przllklerinden daha az olduunu gstermitir. Bunun yannda yzey przll, kesme hznn ve para boyutunun artmas ile artarken parack orannn artmas ile azalmtr. En byk ortalama yzey przllk deerleri

25

2024Al+%10 ierikli 16 m parack boyutlu alminyum oksit esasl kompozitlerin ilenmesinde ortaya kmtr. Ancak optimum yzey przllk deeri 160 m/dak kesme hz ile kesme ilemi gerekletiinde bulunmutur.

ahin ve Murphy (14), pim-disk anma test makinas kullanlarak, srekli B(SiC) fiberle takviyelendirilmi alminyum alaml kompozitlerin kuru kayma

anmasnda fiber ynnn etkisi aratrlmtr. MMK numuneleri normal (N), paralel (P) ve antiparalel (AP) ynl olarak elik diske kar 1 m/sn sabit hzl ve 12 den 60 Na kadar yk altnda test edilmitir. Sonular kompozitin ve matriksin ortalama anmasnn yk art ile dorusal arttn gstermitir. Kompozitin anmas fiber ierii bakmndan hassas deil fakat bu almada % 16 nn zerinde fiber hacim ierii kullanlm ve anma oran yaklak matriksin % 18 kadar olmutur. Fiber yn anma orannn zerinde ok az bir etkiye sahip olmutur. N ve AP ynlerinde kompozitin ortalama srtnme katsays anma orann artmas ile dorusal olarak azalm ve ykn artmas ile de dorusal olmayan azal gstermitir. Fakat P yn deiimlere kar duyarsz kalmtr. Anma mekanizmasnn metalografik incelenmesi, kompozitin anma mekanizmasnn matriksin oksitli anma mekanizmasna sahip olduu anlalmtr. Sert fiberler ynlerine bal olarak bunu bir derece deitirmitir.

ahin (17), bu almada, boron elyafla takviyelendirilen alminyum matriksli kompozitlerin 20, 150 ve 300C scaklklarda ekme dayanmlar aratrlm ve tarama elektron mikroskobunda krlma yzeyleri incelenmitir. Deneylerde kullanlan iki tip kompozitten birinde elyaf ayn ynde ve paralel (e eksenli), dierinde ise iki ynde ve paralel yani apraz (0/90) halde takviye edilmitir. Sonular oda scaklnda elyaf hacim orannn artmasyla kompozitin ekme dayanmnn dorusal olarak arttn ve 300C scakla kadar kompozitin dayanmnn matriksinkinden olduka yksek olduunu ortaya karmtr. Ancak iki ynde takviyeli kompozitlerde, elyaf ekilmesi nedeniyle daha dk mekanik zellikler elde edilmitir.

26

Yang ve Chung (21), Arlka %1-20 boksit partikl katk elemanl Al-12Si-1,4Cu1,3Mg alam matriksli kompozit, birleik dkm (rheocasting) metoduyla retilmitir. Yksek scaklkta kararl, dk s genleme katsayl ve yksek sertlie sahip mkemmel kimyasal madde boksit, alminyumun hammaddesidir. Partikl ilavesiyle abrasiv anma direnci artmtr. Dk ve orta ykler altnda arlka %20 boksit ihtiva eden kompozitin anma direnci karbon elii ile kyaslanabilir durumdadr. Boksit partikl ebatlarnn kklnden dolay kompozit ierisinde partikl kmelenmesi gzlenmi olup; bunun kompozitin ekme gerilmesine ve anma drencine etkisi az olmutur.

ahin ve Murphy (25), kayma hz ve mikroyapnn kuru anmaya olan etkisi ve takviyelendirilmemi Al-2014 alam matriksinin srtnme zelliklerinin ve ynsz takviyelendirilmi boron fiberli kompozitlerin anmas incelenmitir. Testler, dik ve kayma ynne paralel farkl ykler altnda 0.6, 1.0 ve 1,6 m/sn hzlarda dnen elik disk zerinde yrtld. Matriks ve kompozit numunelerinin anma yzeyleri ve yzey alt ksmlar, anma testinden sonra SEM ile incelenmitir. Matriksle kyaslandnda MMK muhteem anma direnci gsterdi fakat kayma ynne gre elyaflarn yn anma orann etkilemektedir. Testler 0,6 ve 1.m/sn hzla yrtld zaman normal ynelimin (N) paralel ynelimden (P) daha iyi anma direnci gstermekte fakat hz 1,6 m/sn olduunda ufak farkllklar olmaktadr. Her iki kayma ynnde de elyaflar yzey hasarn ve alt yzey plastik deformasyonunu azaltmaktadr. N ynelimli numne yzeyindeki elyaflar test esnasnda

entiklenmektedir. Elyafdan ayrlan paralar yumuak alminyum matrix iine gmlmektedir. Bu durum zellikle dk kayma hzlarnda dk anma oran verir. P ynelimli numnelerde, dk hzlarda elyafn pek ok blm anma yzeyi tarafndan ekilir ve yzeyin srlmesi vuku bulur. Yksek hzlarda elyafn ekilmesi yer deitirir ve kk elyaf paralar yzeye gml olarak kalr. Yzeyin oksitlenmesi ve anma oran onun minimum deerine iner. Genellikle matriks ve kompozitlerin anma katsays kayma hznn artmasyla azalr. Matrix kompozite gre daha dk srtnme katsaysna sahiptir. Dk yk her iki elyaf ynelimi iin elyaf oran ile srtnme katsays artmaktadr. Ancak daha yksek yklerde intizamsz ve kararszdr. P ynelimi iin kompozitin srtnme katsays N

27

yneliminden daha dktr.

ahin ve Murphy (26), hazrladklar bu makale srekli fiber takviyeli alminyum alaml dkm artlarndaki kompozitlerin kuru kayma anmas sonularn ve onlar alam temelli olanlarnki ile kyaslanmasn tanmlar. Deneyler, farkl hz ve yk artlarnda pim-disk sisteminde sertletirilmi elie kar gerekletirilmitir. Deneysel sonular, btn durumlarda kompozitin anma oran takviyelenmemi alminyumdan ok daha az olmutur. Alminyum alamnn anma oran orta ve yksek hzda yk art ile dorusala yakn art gstermitir. Yk ve hz artm anma oran artmna neden olmutur. MMKlerde yk art ile anma oran hafif art gstermi ve kayma hz art da anma orann armas ynnde biraz etkilemitir. MMKin srtnme katsays alamdan daha fazla olmu ve artan kayma hz ve ykle azalmtr.

Kurnaz ve di. (27), yaptklar bu almada inko-alminyum esasl ZA12 alamn % 10, 15, 20 ye 30 hacim oranlarnda ksa saffil (-alumina) ieren mastarlara, 0.10.3 MPa arasnda deien basnlarda infiltre ederek MMKler retmilerdir. retilen malzemelerin belirlenen younluklar sonucu, her bir hacim oranndaki mastar iin infiltrasyonun belirli bir basn aralnda gerekletii grlmtr. Fiber hacim orannn artmas, bu basn araln yksek basn deerlerine kaydrm ve buna bal olarak mastarlarn dolma orann azaltmtr. Ayrca elde edilen malzemeler zerinde yaplan sertlik lmleri ve anma deneyleri; kompozitlerin fiberlere dik ye paralel kesitlerindeki sertliklerinin birbirlerine eit olduu ve her ikisinin de fiber hacim oran ile dorusal olarak artt, anma miktarlarnn ise artan saffil fiber hacim oran ile nemli lde azald bulunmutur. Matriks ZA12 alam ve kompozitlerin anma miktarlar ykn artmasyla artm, fakat art hz ZA12 alam ve % 10 saffil ieren kompozitte yke daha fazla baml olarak gereklemitir.

pek (32), Sv metalurji ile retilmi, arlka %10,15 ve 20 B4C partikll (4147Al/ B4C) kompozitleri ve arlka %20 SiC partikll (Al/SiC) kompozitleri kuru deney artlar altnda aratrlm ve anma davranlar kyaslanmtr. Al

28

matriks alamnn ayn anma artlarnda iddetli abrasiv-adhesiv anmada iken Al/ B4C kompozitlerinde hafif oranl adesif anma gzlenmitir. B4C partiklnn matriks tarafndan slanabilirliinin kompozitin anma direnci ve anma mekanizmasyla dorudan ilikili olduu gzlenmitir. Al/ B4C ile Al/SiC n anma direnleri kyaslandnda Al/SiC n anma direncinin daha yksek olduu; ayn anma artlarnda Al/B4C normal anma durumunda iken Al/SiCn anmasnda sadece hafif adesif anma izi grld rapor edilmitir. Akbulut ve di. (33), farkl boyut (75, 63 ve 36 m) ve hacim oranlarndaki (% 5-20) SiC partikllerinin Vorteks metodu ile LM13 alamna ilvesiyle Metal Matriksli Kompozitler elde etmilerdir. Kompozitlere sl ilem uygulanm, dkm halinde ve sl ilem grm malzemelerdeki sertliin, artan SiC hacim oranyla ve azalan partikl boyutuyla yaklak dorusal bir ekilde artt grlmtr. Fakat art hz, sl ilem grm malzemelerde daha yava olarak gereklemitir. Metalografik incelemeler, SiC partikl boyutunun artmas ile homojen bir dalm salandn gstermi ayrca dk boyuta sahip partikllerin partikl topaklanmasna (agglomerasyonuna) ve porozite oluumuna yol atklarn ortaya karmtr. Matrikste SiC hacim orannn artmasnn mikroyapy modifiye ettii (iyiletirdii) ve ayrca %15-20 SiC hacim oranlarnda primer Si kristallerinin oluumuna sebebiyet verdii gzlenmitir.

Gl ve nem (35), dkm yoluyla SiC takviyeli kompozitlerin gelitirilmesi hakkndaki almalarnda ticari kodu ETAL-8 ye ETAL-8 + % 5Mg olan matriks malzemelere sv metal kartrmal dkm (Vorteks) yntemiyle % 10-35 hacim oranlarnda yaklak 16 m iriliinde SiC paracklar ilve ederek kompozit malzemeler elde etmilerdir. Bu almada, 900 dev/dak kartrma hz, 200 C takviye scakl, % 5Mg ilvesi, takviye hacim orannn % 30dan az olmas iyi bir karm elde edilmesini salamtr.

ahin (38), ktlece % 10 ve 20 ve farkl ebatlarda SiC ile takviyelendirilmi alminyum alaml kompozitler, argon gaz altnda ergiyik kartrma ve sktrmal

29

dkm metodu ile hazrlanmtr. Paracklarn ilavesi esnasnda grafit cubukla kartrlmtr. Kartrma tamamlandnda ergiyik karm, kalba dklp basn uygulayarak kompozit retilmitir. Mikroskobik inceleme, sertlik, younluk ve porozite lm gerekletirilmitir. Buna ilaveten, MMK farkl kesme takmlar kullanlarak farkl hzlarda ve derinliklerde kesme ilemi yaplmtr. Partikllerin matriks alamnda uygun dalm gzlenmitir. Younluk azalan partikl ebat ile dm fakat porozite artan partikl ebad ile azalmtr. laveten, btn testlerde takm mr, artan kesme hz ile fazlaca dmtr. Kesme takmlar arasnda, Al2O3 kapl takmn anma direncinin ferformans, SiC takviyeli kompozitin ilenmesinde, krc entii olmayan dier takmlarnkinden daha iyi olmutur.

Glda ve di. (57), yaptklar bu almada, pim-disk tipi anma deney dzenei aracl ile -Al2O3 elyaf ierikli inko-alminyum esasl kompozitlerin anma davranlar farkl ykler altnda, 0.8 m/sn sabit kayma hznda kuru srtnmeli olarak incelenmi, matriks, elyaf ierii ile elyaf dorultularnn etkileri karlatrlmtr. Deney sonular, anma orannn Zn-Al (Zn-8) matriksine gre Al2O3 elyaf takviyelendirilmesi ile azaldn, artan yk ile de arttn gstermitir. Bununla birlikte, deneyler, normal dorultuda ynlendirilmi kompozitlerin anma direnleri rastgele dzlemsel ynlendirilmi kompozitlerin anma direnlerinden daha dk olduunu gstermitir.

ahin (62), Metal matriks ve SiC takviyeli kompozitin pim-disk anma deney tezgahnda farkl artlarda deiik parackl SiC abrasiv anmaya tabi tutulmutur. Ortogonal deneysel tasarm ve varyans analizi yaplmtr. Deneysel sonular SiCn matriks ierisine takviye edilmesiyle abrasiv anma zerine en byk etkiyi i paras gstermitir. Bunu uygulanan yk takip etmitir. Kayma hznn ise ok az etkisi gzlenmitir. Bunun tesinde SiC parack/uygulanan yk ve SiC parack/kayma mesafesi etkileimi abrasiv anma zerine orta etkiyi gstermitir. ahin (63), -alminyum elyaf ile takviyelendirilmi alminyum-inko alaml kompozitlerin anma davran, fiber dorultusunun kompozite olan etkisini

30

belirlemek iin standart anma makinasnda alamla birlikte incelenmitir. Pim-disk sisteminde sertletirilmi rulman eliine kar deney yaplmtr. Yasz ve farkl ykler altnda kayma anma testleri kaymaya kar normal ve rasgele fiber ynlerinde gerekletirilmitir. MMKlerin anm yzeyleri SEM ile incelenmitir. Deneysel sonular kompozitin anmasnn matrikse gre daha dk olduunu gstermektedir. Anma oran artan ykle artm ve artan fiber hacim oran ile azalmtr. En uygun anma direnci, fiber ucunun mikroyapsndan dolay, fiberlerin ounun anma dzlemine dik olduunda gereklemitir. Purazrang ve di. (65), % 20 hacim orannda ksa -alumina fiberleriyle (saffil) takviye edilmi ve basnl infiltrasyon ilemiyle retilmi olan AZ91 magnezyum alaml (% 8.5-9.5A1, % 0.45-0.9Zn, % 0.15-0.3Mn, % 0.2Si, % 0.OlNi, dengeleyici Mg) metal matriksli kompozitlerin sertliklerini, ekme mukavemetlerini ve kopma tokluklarn incelemilerdir. Takviye eleman olarak yaklak 3 m apnda ve 150 mden daha kk uzunlukta olan ksa alumina fiberler kullanlmtr. Matriks magnezyum alam da ayn dkm artlarnda retilmitir. Mekanik testler, hem sadece dkm halinde olan ve hem de dkmden sonra sl ilem uygulanan numuneler zerinde, oda scaklnda gerekletirilmitir. Dkm halinde ve sl ilem uygulanm olan AZ91 alaml matrikslerin mikroyaps incelendiinde, sl ilemin, alamn mikroyapsnn homojenlemesine neden olduu, ayn zamanda byk ve gl olan Mg17A112 bileeninin tamamen kelmesini nledii grlmtr. Bu alma sonucunda, ksa alumina fiberleriyle takviye edilmi AZ91 magnezyum alaml kompozitler, basnl infiltrasyon tekniiyle baarl bir ekilde retilmitir. Ksa alumina fiberleri, AZ91 magnezyum alamnn sertliini, ekme mukavemetini ve elastik modln dikkate deer ekilde iyiletirmi ve onun tokluunu hafif bir ekilde azaltmtr. Isl ilem yaplmam dkmlerde, kompozitin rijitlii, ekme mukavemeti ve sertlii olduka artm, ancak sneklii ve krlma tokluu matriks alamnkinden hafif olarak daha dk olmutur. Isl ilem, takviyesiz AZ91 alamnn krlma tokluunu ve ekme mukavemetini hafif olarak iyiletirmi, ancak arayzey reaksiyonunun bir sonucu olarak kompozitin krlma tokluunu belirli bir ekilde azaltmtr. Takviyeli ve

31

takviyesiz AZ91 alamlarnn ekme ve kopma tokluu testleri, kopmann ok az plastik deformasyonlu gevrek olduunu gstermitir.

Tweed (66), hacimce % 0-40 silisyum karbr partiklleri ile takviye edilmi 2014 alminyum a1aml MMKlerin vakumlu scak preslemeyle retimini incelemitir. Matriks olarak soy gazla atomize etmeyle retilen, ortalama 25 m byklnde 2014 alminyum tozlar ve takviye eleman olarak ortalama 12 m byklndeki SiC partiklleri kullanlmtr. Tozlar arasndaki sl iletkenlii iyiletirmek iin, souk n presleme yaplm ve bunun etkisi aratrlmtr. % 0-10 poroziteli numuneler elde edilmitir. Uniform ve kontroll takviye elemanl ve porozite miktarl 2014 alminyum-SiC kompozitler vakumlu scak preslemeyle

retilebilmitir. Karm toz iindeki scaklklarn dengelenme hz, 11 MPalk bir basnla souk n preslemeyle byk bir oranda artmtr. 2014 alminyum-SiC karm tozlarn gazlarnn atlmas sresince, gazlarn atlma hznn ve oluan toplam gazn 2014 alminyum toz miktarna bal olduu gzlenmitir. Kompozitlerin oluma hzlar kalp scakl, uygulanan basn ve SiC toz miktaryla etkilenmitir.

Shanker ve di. (67), sv metal infiltrasyon yntemiyle retilmi, TaC tabanl MMKlerin mekanik zelliklerini incelemilerdir. Takviye eleman olarak ortalama partikl bykl 1mden kk olan TaC tozlar ve matriks olarak saf Al ya da Cu kullanlmtr. TaC tozlarndan 33 MPa basnla preslenerek hazrlanm olan seramik mastarlar, argon gaz atmosferinde sinterlenmitir. Sonra sinterlenmi TaC mastarlarna Al ya da Cu infiltrasyon edilmitir. TaC/Al MMKler, hacimce % 40-65 TaC ile kolaylkla retilmi ve optimum infiltrasyon artlar, 0.1 MPa argon atmosferinde 0.5 saat zaman iin 1500 C scaklk olarak belirlenmitir. Infiltrasyon scaklnn 1500 Cnin zerine artrlmasyla, kompozit malzemenin ekme mukavemeti ve tokluu azalmtr. Optimum infiltrasyon artlarnda, % 48-63 TaC ieren kompozitlerde yaklak 440 MPa ekme mukavemeti ve % 7 uzama miktar salanmtr. Daha dk TaC ieren kompozitlerde ekme mukavemeti daha dk ve uzama miktar daha yksek olmutur. TaC miktarnn artmasyla, elastik modl

32

artmtr. Cu/TaC kompozitler, hacim olarak yalnzca % 43-50 TaC oranlarnda kolaylkla retilmi ye infiltrasyon artlar 1500 C, 1 saat vakumlu (<100 Pa) olarak gerekletirilmi ve bu artlarda ekme mukavemeti yaklak 760 MPa, elastk modl 90-13 5 MPa ve uzama miktar yaklak % 15 olmutur.

Hanumanth ve Irons (68), hacimce % 15 silisyum karbr partiklleri ile takviye edilmi A356 alminyum alaml MMKlerin, ergimi metali kartrma yntemiyle retimindeki partikllerin alminyum alam iine katlmn incelemilerdir. Matriks olarak % 7.35i ye % 0.33Mg ieren ve kompozitler iin sk sk kullanlan A356 alminyum alam; takviye eleman olarak da, ortalama 17 m apnda yeil silisyum karbr partiklleri kullanlmtr. Alminyum alaml kompozitlerin kartrma yntemiyle retiminde, birinci olarak partikllerin sv metalle slanmamas ve ikinci olarak partikllerin younluklarna bal olarak dibe kme ya da yzme eilimi gstermesi gibi iki nemli problemin olduu belirtilmitir. Bu almada, partikllerin slanabilirlii problemi zerinde durulmutur. Bu alma sonucunda, SiC partikllerinin ergimi A356 alminyum alamna temasnn yava olduu, 15 dakika kartrldktan sonra ergimi metal ierisine eklenen toplam SiC miktarnn yalnzca % 16snn metale kart, ancak ergimi metale magnezyum eklenmesiyle bu orann % 36ya ulat belirtilmitir. Metale karma oran, metalin yzey gerilmesini azaltan magnezyumun eklenmesiyle ve bu almada elde edilen 550 dev/daklk optimum kartrma hznn kullanlmasyla iyiletirilmitir.

Liu ve dig. (69), hacimce maksimum % 30 Nb ieren Cu-Nb kompozitlerin mekanik ve tribolojik zelliklerini incelemilerdir. Cu-Nb kompozitler, Cu ve Nb elektrotlarnn arkla ergitilerek dkm yaplmasyla elde edilmilerdir. Silindirik eklinde dklen bu kle Cu-Nb kompozitler daha sonra ekstrzyon ya da haddelemeyle deformasyona uratlarak levha ya da ubuklar hline getirilmitir. Burada Cu matriks olarak, Nb fiber takviye eleman olarak kullanlmtr. Elde edilen bu kompozitler, dier yaygn kompozitlerden farkl olmutur nk burada Nb fiber malzeme ve Cu matriks malzemenin her ikisi de yumuaktr. Nb orannn Cu-Nb kompozitlerin tribolojik davran zerindeki etkisi aratrlm, kompozit iindeki

33

Nb orannn artmasyla srtnme katsaysnn azald ve hacimce % 20 Nb ieren Cu-Nb kompozitin en iyi anma direncine sahip olduu bulunmutur. Bu kompozitler, yksek mekanik mukavemet, yksek termal ve elektriksel

iletkenliklerin bir bileimini gstermitir.

Ylmaz ve A1tnta (70), SiC parack takviyeli Al-% 5Mg esasl kompozitleri modifiye edilmi bir dkm teknii ile retmiler ve bu kompozitlerin mikroyap ve anma zelliklerini incelemilerdir. Takviye eleman olarak kullanlan ortalama 86 m apndaki SiC paracklarnn yzeyleri alminyum iine kartrlmadan nce 1000 Cde 1.5 saat sre ile suni olarak oksitlendirilmi ve yzeyde paracklarn alminyum alam tarafndan daha iyi slatlmasn salayan bir silisyum dioksit (Si02) tabakas oluturulmutur. Ayrca paracklar ile matriks arasndaki ba kuvvetlendirmek ve paracklarn daha iyi slanmas iin alminyum iine % 5 Mg katlmtr. Daha sonra dkm halindeki bu kompozitler scak ekstruzyon ilemine tabi tutulmulardr. Sonu olarak dkm teknii ile retilen ve scak ekstruzyon ilemi ile zellikleri iyiletirilen SiC parack takviyeli alminyum esasl kompozitlerde paracklarn matriks iinde homojen bir dalm gsterdii ve matriks ile paracklarn arasnda kuvvetli bir ba olutuu ve bu kompozitlerin anma dayanmlarnn artan SiC parac oran ile artt grlmtr.

Purazrang ve di. (71), ksa almina fiberlerinin hacim oranlarnn magnezyum alaml kompozitlerin mekanik zelliklerine olan etkisini incelemiler, oda ve yksek scaklklarda ekme ve krlma tokluu testleri yapmlar ve elektron mikroskobu ve optik mikroskopla kompozitlerin mikroyaplarn incelemilerdir. Matriks malzeme olarak uygun sl ilem yaplabilen AZ91 magnezyum alam; takviye eleman olarak da ortalama ap 3 m, uzunluu 150 m ve kopma mukavemeti 2000 MPa olan ksa -alumina fiberleri kullanlmtr. Metal matriksli kompozitler basnl infiltrasyon tekniiyle hazrlanmtr. Kompozitin mikroyaps incelendiinde, takviye eleman dalmnn hemen hemen iki boyutlu olduu ve baz fiberlerin infiltrasyon ilemiyle krld gzlenmitir. Matriks alam ve almina fiberler arasndaki yeterli kimyasal reaksiyon, fiber/matriks arayzeyinde iyi bir ba

34

oluturmutur. Takviye elemannn artmasyla, oda scaklnda ve yksek scaklklarda kompozitlerin ekme mukavemetleri artm, bununla beraber magnezyum alam ierisine fiberlerin eklenmesi matriksin krlganlamasna neden olmutur. Sonu olarak takviye elemannn artmasyla kompozitlerin kopma uzamas azalmtr. Bu almada elde edilen sonular, sreksiz ksa almina fiberlerle takviye edilmi magnezyum matriks alamlarnn 100Ce scakla kadar kullanlabileceini gstermitir. Akbulut ve di. (73), Vorteks metodu kullanlarak, 75, 63 ve 36 m tane boyutlarnda ve % 5, 10, 15 ye 20 hacim oranlarnda -Al203 partiklleri ile takviye edilen Al-Si (LM13) kompozitlerin esasl kompozitleri baarl bir ekilde retmiler ve bu zelliklerini incelemilerdir. Younluk lmleri,

mekanik

porozitenin ok dk olduunu gstermitir. Takviyesiz alam ve kompozitlere sl ilem uygulanm, partikl hacim orannn artmas ve boyutunun dmesi ile sertlik ve maksimum ekme mukavemetinin artt saptanmtr. Ancak her iki zellikteki art hznn, sl ilem uygulanan MMKlerde daha yava olduu belirlenmitir. Bu davrann muhtemel sebebinin -Al203 partikllerinin matriks alamn yalanma hzn artrmalarndan ileri geldii sonucuna varlmtr.

Tjong and Lau (77), TiB2 partiklleriyle glendirilmi bakr matriksli kompozitlerin abrasiv anma davrann incelemitir. Saf bakr ve TiB2 ile glendirilmi kompozitleri eit scaklk ve eit basnla hazrlamtr. Bu numunelerin abrasiv anma davran, numunenin 240 elek ebatl SiC partikll zmparaya kar, pimdisk sistemi kullanlarak aratirilmitir. Saf bakr yumuaklndan dolay yksek abrasiv anma kayb sergilemitir. Sadece %5 TiB2 partikl ilave edilmesi sonucunda anma direncinde ciddi bir iyileme grlmtr. SiC andrclarnn mikro kesmesine direnen glendirme partikllerinin hacimsel oran arttka anma direnci de artmtr.

ahin (81), MMKlerin Taguchi metoduna dayal anma direnci modeli tahmini gelitirilmitir. Numunelerin iki elemanl anma davran, farkl artlar altnda

35

eitli

SiC

partikl

ebatl

numunelerin

pim-disk

sistemindeki

anmalar

incelenmitir. Sinyal-grlt (S/N) oran ve analizi optimal deney artlarn ortaya karmak iin deneyler yaplmtr. Deney sonular, zmpara taneciklerinin byklnn, zmpara anmas zerinde dier kontrol faktrleri arasnda en nemli parametre olduunu gstermitir. Bununla birlikte, kayma mesafesinin nemli olmad ve uygulanan ykn daha az etkili olduu grlmtr. stelik, deney parametrelerinin optimal kombinasyonu belirlenebilmi ve anma miktar tahmin edilebilmitir. Yaplan bu modelleme ile tahminler ve gerek anma deerleri arasnda %5lik hata ile iyi bir uyum salad anlalmtr.

Sigh ve di (84), Silimanite partikll glendirilmi Al alaml kompozitin abrasiv anma davrann incelemilerdir. Dkme Al alam ve arlka %10 silimanite partikll Al matriksli kompozitin abrasiv anma davran, farkl kayma mesafeleri iin farkl yklerde ve abrasiv ebatlarnda allmtr. Anma orannn kayma mesafesinin artmasyla azalp sabit bir deere yaklat ve btn malzemeler iin abrasiv ebadnn ve uygulanan ykn artmasyla art belirtilmitir. Tm yklerde 25m abrasiv ebatl anmadaki kompozit direnci srekli olarak alamdan byk olurken, 200 m abrasiv ebatl anmada kompozit anma direnci alam anma direncinden daha dk olmutur. Orta ebatl abrasivlerde dk uygulanan yklerde kompozit yksek seviyede anma direnci sergilerken yksek uygulanan yk de bu eilim tersine dnd tespit edilmitir. ahin (89), basnl dkmle retilen -Al fiberle takviyelendirilmi alminyuminko-bakr alaml kompozitlerin anma davran pim-disk anma makinas kullanlarak incelenmitir. MMK numneleri normal ve rastgele ynde przsz elik yzeye kar, sabit hzda ve farkl ykler altnda yasz olarak test edimitir. MMK ve alamn anma yzeyi SEM ile incelenmitir. Deneysel sonular, takviyesiz alamla kyaslandnda kompozitlerin dk anma sergilediini gstermitir. Fiber orannn artmas ile anma oran dm, ykn artmasyla da ykselmitir. En uygun anma direnci fiberlerin ou kayma yzeyine dik olduunda gereklemitir. Anm yzylerin SEMi, normal ynde elyafn

36

mikroskobik atlaklar tekrar balanabilir krntlar rasgele ynlenmi kompozitlerin temel mekanizmas olduunu gstermitir. Oksidasyon ve ksmi delaminasyon takviyesiz matriks alamnda baskn olmutur.

ahin (90), hazrlad bu almada bor-fiber-takviyeli alminyum kompozitlerinin kuru kayma anmas deneylerinden elde edilen anma yzeylerinin analizleri yaplmtr. Anma testleri farkl yk ve kayma hzlarnda (0,6 ve 1,6 m/sn) dnen elik diske kar normal ve paralel olarak yaplmtr. Ayrca, alminyum esasl kompozitin anma yzeyinin X-ray ve XPS analizi incelenmitir. MMK, alamla kyaslandnda ok iyi anma direnci gstermitir. Normal ynde dk hzda en dk anma orann vermitir. Fakat bu eilim yksek hzda tem tersine olmaktadr. Kullanlan deney artlar altnda, XPS analizleri yzeydeki oksit orannn nemli olmadn gstermitir.

Tiejun ve di. (91) Bilezik zerinde blok kuru srtnme deneyleri basnl dkm A390 alminyum alamna, yksek basnl %20 SiC-Al kompozitlerine ve yeni gelitirilmi dkme %50 SiCAl kompozitlerine uygulanmtr. Tm malzemeler iin deney aralk artlar hafif anma konumundan iddetli anma mekanizmasna kadar olmutur. Sonular, SiC partikl hacmi arttka anma direncinin ykseldiini gstermitir. yi huyludan iddetli anma mekanizmasna geiteki kritik scaklk SiC orannn artmasyla artmtr. Anma yzeylerinin incelenmesi yzey alt karakteristikleri ve anma debrisi sert bir mekanik alminyum tabakasn tanmlamtr. Bu tabaka A390 alamnda adhesiv anma mekanizmasn engellemi ve %20 SiC ierikli kompozitlerinin hafif anmasn tabakalamaya evirdii rapor edilmitir. Oksitlenmeyle %50 SiC kompozitin anmas hafif anmayla

sonulanmtr.

Lim ve di. (94) Bu alma, Mg temelli ve SiC partklleri ile takviye edilmi kompozitlerin kompozitlerin anma davranlarn incelemitir. Deneyler pim-disk olmak zere 10 ve 30 N ykleri altnda 0,2-5 m/sn kayma hzlarnda sertletirilmi takm eliine kar yaplmtr. Kompozitler dk yk altnda biraz iyi anma direnci gstermi fakat SiC partikllerinin anma direnci zerine etkisi artan ykte

37

olmamtr. SEM incelemeleri abrasiv, oksitlenme, tabakalama, adhesiv, tokluu ve erime anma mekanizmalarn gstermitir.

Akbulut ve Durman (102), geleneksel piston malzemesi olan LM13 (ETIAL145) alamn kullanarak santrifj dkm yntemi ile younluu sv matriks alamnkinden yksek olan SiC partikllerini, dkm d yzeyinde biriktirip, anmaya dayankl bir tabaka oluturmaya almlar; tabaka derinlii ve sertliinin partikl boyutu ve hacim oran ile deiimini incelemilerdir. Kompozit dkmle retilen ve farkl boyut (36 m, 17 m ve 9 m) ve hacim orannda (% 5, 10 ve 15) SiC partikl takviyeli alminyum-silisyum (Al-Si) kompozitler, n stlm yatay tip bir santrifj cihaznda dklmlerdir. Kompozit dkm ve santrifj dkm tekniklerinin beraber kullanlmas ile retilen bu SiC partikl takviyeli

kompozitlerde, santrifj dkmde SiC partiklleri dkm d ksmna radyal olarak hareket edip silindirik parann d yzeyinde birikmilerdir. SiC partikllerince zengin d tabaka kalnl, artan partikl hacim oran ve azalan partikl boyutu ile artmtr. Dkm kesitinde yaplan sertlik lmleri ile sertlik profili elde edilmi ve d yzeylerin maksimum sertlie sahip olduklar, ama i kesite gidildike SiC partikllerinin hacim oranlarnn srekli azalmasna bal olarak sertlikte srekli dler meydana geldii grlmtr.

rakolu ve di.(103), yaptklar almada AlN-B4C/Al kompozitlerinin basnsz infiltrasyon yntemiyle retimini incelemilerdir. Alminyum matriksli AIN-B4C kompozit malzemelerinin retimi infiltrasyon teknii kullanlarak gerekletirilmitir. Bu almada alminyum metali ile slanma davran farkl iki seramik malzeme olan AIN (ortalama partikl boyutu 13.6 m) ve B4C (ortalama partikl boyutu 5 m) tozlar kartrlarak kullanlmtr. SEM incelemesi ve birim yzey alan lm sonular allan bu sistemde sinterlemenin 1600 Cde baladn gstermitir. allan artlarda baarl bir infiltrasyon iin B4C ieriinin % 4n ve sinterleme scaklnn 1600 Cnin zerinde olmas gerektii belirtilmitir. Daha yksek B4C yzdelerinde (% 10 gibi) daha dk sinterleme scaklklarndan (1400 ye 1500 C) sonra bile infiltrasyon gereklemitir.

38

Ma ve di. (104), SiC partikl takviyeli 2024 alminyum alaml kompozitlerin srtnmeli anma davranlarn incelemilerdir. Matriks olarak ortalama bykl 60 m olan 2024 alminyum alam tozlar (% arlka, Al-4.2Cu-1.47Mg0.56Mn-0.O2Zr-0.4S1-0.27Fe) ve takviye eleman olarak ortalama byklkleri 3.5, 10 ve 20 m olan -SiC partiklleri kullanlmtr. Partikl takviyeli kompozitler hacimce %0, 15, 20 ve 30 oranlarnda SiCp ile takviye edilmi ve toz metalrjisi teknii kullanlarak retilmitir. Yaplan sertlik deneyleri sonular; kompozitlerin sertliinin, SiC partikllerinin hacim orannn artmasyla arttn, ancak SiC partikl boyutlarnn artmasyla azaldn gstermitir. Alminyum alamnn anma zellikleri, SiC partikllerinin eklenmesiyle belirli bir ekilde iyilemi ye kompozitlerin anma direnci yksek yk altnda takviyesiz alamnkinin yaklak iki kat olmutur. Ancak SiC partikllerinin hacim orannn ve boyutlarnn artmasyla, kompozitlerin anma direnci artmtr. SiC partikl boyutlarnn kompozitlerin anma direnci zerindeki etkisinin, SiC partikllerinin hacim orannkinden daha byk olduu gzlenmitir.

ahin ve Murphy (105 a,b,c), metal infiltrasyon tekniiyle retilmi % 16, 27 ve 32 hacim oranlarnda silisyum karbr ile kapl tek ynl bor fiberlerle takviye edilmi, alminyum alaml kompozitlerin srtnme ve anma davranlarn

incelemilerdir. Matriks olarak 2014 alminyum alam (% 4.5 Cu, % 0.8 Si, % 0.8 Mn, % 0.6 Mg ve dengeleyici Al); takviye eleman olarak 2.5 m kalnlnda silisyum karbr ile kapl, 15 m apnda tungsten filament ieren, 140 m apndaki srekli bor fiberleri B(SiC) kullanmlardr. Yaplan almalar sonucunda, MMKlerin ve matriks 2014 alamnn sertliklerinin B(SiC) fiber hacim oran ile dorusal olarak artt ve younluklarnn ise dorusal olarak azald gzlenmi, sertlikteki artma hznn ok byk olduu ortaya kmtr. Kuru kaymal anma koullar altnda sabit kayma hznda, farkl sabit yklerde kompozitlerin hacimsel anma hzlar matriks alam ile kyaslandnda olduka az olduu grlm, ancak fiber oranlarnn anma hzlarna etkisinin ok kk olduu gzlenmitir. Kompozitlerin ve matriks alamn hacimsel anma hzlar ykn artmasyla artm,

39

kompozitler iin bu artn ok kk olduu, fakat takviyesiz 2014 alminyum alam iin bu artn ok byk olduu belirlenmitir. Kompozitlerin srtnme katsaylarnn matriks alamnnkinden daha byk olduu bulunmutur.

Jiang ve di. (106), Al-Si alaml ve hacimsel olarak % 5,8,12 ve 16 ksa Al2O3 fiberli kompozitlerin kuru kayma anmas halka zerinde blok yntemiyle aratrlmtr. Anma hacmi, srtnme katsays, hem matriks alamnn hem de metal matriks kompozit (MMK)'in temas yzey scakl, farkl kayma aralklarnda ve 20-150 N dizili yk altnda llmtr. Merkezka gl infiltrasyon metoduyla retilmi kompozitle skma infiltrasyon yntemiyle retilmi kompozitin anma zellikleri kyaslanmtr. Deneysel sonular; Al-Si alam iine ilave edilen Al2O3 fiberleri sadece anma orann drmeyip birde 100-150 N yk aralnda, Al-Si alamnda vuku bulan youn-anmaya-geii etkili bir ekilde sindirmitir. 100 N 'un altnda yk uygulandnda kompozitlerin srtnme katsays alamnkinden daha byk fakat 100 N 'un zerinde de 0,4 'den farkl bir deer hemen hemen yoktur. Artan ykle temas yzey scakl artar ve 150 N 'da 520 K 'e ulamaktadr. Anm yzeylerdeki SEM incelemesi, Al2O3 fiberlerinin varlnn, younanmaya-geii engelledii rapor edilmitir.

Bai ve Xue (107), Glendirilmemi Al-20Si-3Cu-1Mg (ASCM) Alminyum alam ve SiC partiklleriyle glendirilmi Al-20Si-3Cu-1Mg Alminyum matriksli kompozitler toz metalurjisi metodu ile retilmitir. Numuneler 25-175 N ykleri arasnda, karlkl srtnmeli deney dzeneinde 4Cr13 paslanmaz elie kar ve kayma hz 0,3-1,2 m/sn arasnda olmak zere kaydrlmtr. Sonular, kompozitlerin kuru kaymada iyi ve sulu kaymada daha az anma drencine sahip olduklarn gstermitir. Kuru kaymada oluklanma anma mekanizmas ve sulu anmada tribokimyasal anmann baskn olduu belirtilmitir. Tarama Elektron Mikroskopu (SEM) ve X-nl Fotoelektron Spektroskopu (XPS), anma morfolojisini ve yzey kimyasn incelemek iin kullanlmtr.

Taha ve E1-Mahallawy (108), sv metalin birbirine balanmayan seramik partikllere basin uygulanarak infiltrasyon edilmesiyle Al-A1203 kompozit

40

malzemeler retmiler ve bunlara iki farkl teknik kullanarak basn uygulamlardr. Bunlar merkezka kuvveti ile yaplan dkm ve dardan uygulanan basnla yaplan dkmdr. Her iki teknik de % 50-70 A1203 hacim oranl A1-A1203 esasl kompozit retiminde baarl bulunmutur. Matriks olarak merkezka dkmde ticari Al, basnl dkmde Al-l2Si-2Mg ve takviye eleman olarak farkl llerde alfa A12O3 (almina) partiklleri kullanlmtr. Deneyler, merkezkal dkmde tam infiltrasyonu salamak iin gerekli olan basncn basnl dkmdekinden daha az olduunu gstermitir. Merkezka dkmde, tam infiltrasyon 2 saniyeden daha az bir surede gerekleirken, basnl dkmde 25 saniyede gereklemitir. Merkezkal dkmde kompozit, kalbn uzak tarafndan balayarak merkezka kuvvetine zt ynde dnme merkezine doru; basnl dkmde ise kompozit, metal-partikl arayzeyinden balayarak basn kuvvetinin ynnde kalbn uzak noktasna doru olumaya balamtr. Merkezkal dkmle, partikl dalm yaklak niform olurken; basnl dkmle partikl dalm niform olmamtr.

41

4. MATERYAL VE METOT

4.1. Kompozit retim Frnnn Tasarlanmas

Kompozitlerin retiminde laboratuarda imal edilmi olan 2 kW gcnde, 1000C scakla kadar kabilen, ergitme hz ve Argon gazl koruyucu atmosfer kontroll ekil 4.1de ematik olarak gsterilen devrilebilir elektrikli frn ile takviye eleman nitesi kullanlmtr. Ergitme ilemi grafit pota ierisinde gerekletirilirken, kartrma ilemi iin zel olarak laboratuarda yaplm, drt kanada sahip ve bir elik mil zerine monte edilmi olan 50 mm apl grafit kartrc kullanlmtr. Argon gaz iki kola ayrlarak birisi ergimi metalin atmosferle temasn nlemek iin pota zerine verilirken, dieri de takviye elemannn ak hzn kontrol etmek iin takviye eleman nitesine balanmtr. Kompozit retim nitesinin ve frnn yakn grn Resim 4.1 ve Resim 4.2de verilmitir. Frn ve ergimi metalin scaklk kontrol NR911 termostat kullanlarak zel olarak hazrlanm kontrol nitesi ve termoiftler ile yaplmtr.

42

ekil 4.1. Kompozit retim nitesinin ematik grn

43

Resim 4.1. Kompozit retim nitesi; 1- Frn gvdesi, 2- Frn kapa, 3- Kartrc, 4-5- Frnn sa ve sol mentee tutucular, 6- Mandren, 7- Kartrcy konumlandrma kolu, 8- Matkap tezgah gvdesi, 9- Kumanda kutusu, 10Kumanda anahtar, 11- NR911 termostat, 12- Termostat ayar vidas, 13Argon gaz borusu, 14- Argon tp

44

Resim 4.2. Kompozit retim frnnn yakn grn; 1- Gvde, 2- Frn evirme menteesi, 3- Kapak, 4- Bakr Argon gaz borusu, 5- Gaz hortumu, 6- Frn evirme kolu, 7- Elektrik girii, 8- Termostat girii

4.2. Kompozit retimi

Matriks alam, elektrikli frndaki st i ap 102 mm ve alt i ap 70 mm olan grafit potada ergitildikten sonra scakl 700 Cye karlmtr. Ergimi metalin scakl ile frn scakl arasnda bir fark olduundan, ergimi metalin gerek scakl kontrol nitesindeki ayn termostata bal dier bir termoiftin potaya daldrlmasyla llerek 700 Cye ayarlanmtr. n stlm ve 900 dev/dak hzla dndrlm 50 mm apl grafit kartrc svya daldrldktan sonra, nemini almak ve slanabilirliini gelitirmek iin dier bir tavlama frnnda (Resim 4.3) 300 Cde 10 dak bekletilerek havada soumaya braklm olan SiC paracklar oda

45

scaklnda yaklak 8 gr/dak hzla takviye eleman nitesindeki bakr boru vastasyla kontroll bir ekilde kartrc ucun ergimi metal ierisinde oluturduu girdabn ortasna verilmeye balanmtr. Ergitme ve ilavelerin tm % 99 saflktaki Argon gaz atmosferinde yaplmtr. Argon gaznn basnc 0,5 MPa ve debisi 4 lt/dak olacak ekilde sabit tutulmutur. Argon gaz srekli frn ierisine verilerek potann yzeyinde koruyucu bir atmosfer oluturulduundan, ierde oluan gazlarn darya atlmas iin kartrc ucun daldrld frnn zerindeki kapak srekli olarak ak braklmtr.

Parack ilavesi tamamlandktan sonra, paracklarn pota dibine kmeden sv metal ierisinde homojen olarak dalmasn salamak iin kartrma ilemine 3 dak daha devam edilmitir. Daha sonra kartrc u hzl bir ekilde darya karlm ve sv karm, frn devrilerek 500 Cye tavlama frnnda n stlm 25 x 27 x 105 mm hacim boluklu prizmatik dkme demir kokil kalba (Resim 4.4) dklmtr. Porozitenin en az seviyede olmas iin, hemen akabinde kalp hidrolik pres altna gtrlm (Resim 4.5) jel kvamndayken sv karma yaklak 5 MPalk bir basn uygulanmtr. Kalp 5 dak sonra alm ve numuneler havada soumaya terk edilmitir. Bu ekilde 25 x 27 x 105 mm llerinde prizmatik kompozit numuneler elde edilmitir (Resim 4.7). Bu yol takip edilerek, 32, 64, 128 ve 240 m ebatl ve hacimsel olarak % 5, 10 ve 15 SiC takviyeli kompozitler retilmitir. Daha sonra bu numuneler hazrlanan blme dzeneinde (Resim 4.6) boydan boya blnerek her dkmden drt numune elde edilmitir. Elde edilen drt ubuk numune ilenerek silindirik n numuneler (Resim 4.8) haline getirilmitir. Bu n numunelerden de anma numuneleri ve dier numuneler elde edilmitir.

Ayrca retilen kompozitlerin zelliklerinin, matriks alamnn zellikleriyle kyaslanabilmesi iin takviyesiz matriks alamda ayn retim artlar altnda hazrlanmtr. Takviye eleman olmamasna ramen matriks alam da yine ksa bir sre kartrldktan sonra kalba dklmtr.

46

Resim 4.3. Tavlama frn; 1- Gvde, 2- Kapak, 3- Frn gzetleme cam, 4- Kapak kilitleme nitesi, 5- Direnler, 6,7- 6, 7- Dkm ncesi n stmaya tabi tutulan alt ve st kalp, 8- n stma altl, 9- Program nitesi, 10Havalandrma delii

Resim 4.4. Prizmatik demir kokil kalp

47

Resim 4.5. Dkm sonras numune zerine presleme ilemi; 1- Pres mili, 2- Yk datc, 3- Kalp st bask paras, 4- Kalp, 5- Dayama, 6- Hidrolik borusu

Resim 4.6. Dkm sonras elde edilen prizmann boydan boya blnme dzenei; 1Dkm numune, 2- Granit blme aks, 3- Bilezik, 4- Skma somunu, 5Mil, 6- Ayna, 7- Mengene, 8- Punta, 9- lerleme spotu

48

Resim 4.7. Dkm sonras n numunelere ayrlmak iin bir kenarndan boydan boya blme sisteminde blnm prizma numune

Resim 4.8. Boyuna blnm n numuneler ve bunlardan elde edilmi silindirik numuneler

49

4.3. Matriks Malzeme ve Kimyasal Analiz Matriks olarak younluu 2,767 gr/cm3 olan 2011-Al alam kullanlmtr. Bu alamn taramal elektron mikroskobunda (SEM) yaplm olan elementsel (EDXR) spektroskobi analiz sonular ekil 4.2de verilmitir.

ekil 4.2. 2011-Al matriks alamnn EDXR Spektroskobi analiz sonular

Al-2011 matriksinin Kosgeb spektral analiz sonu raporu EK-1de verilmi olup, % oranlar izelge 4.1de grlmektedir.

izelge 4.1. Al-2011 alamna ait spektral analiz sonular (%) Si 0,347 Fe 0,324 Cu 5,02 Pb 0,299 Al 93,91

50

Takviye eleman olarak CRYSTOLON firmas tarafndan retilmi olan 32 m, 64 m, 128 m ve 240 m tane boyutlarnda ve 3,9 g/cm3 younluundaki yeil renkli SiC paracklar (Resim 4.9, 10) kullanlmtr. Takviye eleman olarak kullanlan silisyum karbrn standart FEPA kimyasal analiz sonular izelge 4.2de verilmitir. SiC paracklar matriks ierisine hacimce %5, %10 ve %15 oranlarnda ilave edilmi ve kompozit malzemeler Sv Metal Kartrma (Vortex) metoduyla birlikte basn uygulanarak retilmilerdir.

Resim 4.9. 128 m boyutlu SiC partiklnn grnts

Resim 4.10. 240 m boyutlu SiC partiklnn grnts

51

izelge 4.2. Takviye malzemesi silisyum karbrn kimyasal bileenleri (%)

SiC 98,8 min

SiO2 0,5 max

Si 0,35 max

C 0,20 max

Fe 0,05 max

4.4. Anma Deneyleri

Bu almada iki eit anma uygulamas yaplm olup bunlar; abrasiv pim-disk ve sertletirilmi elik zerinde pim-disk anma deneyleridir. 4.4.1. Abrasiv anma deneyleri

Abrasiv pim-disk dzenei laboratuarda hazrlanm olup bu dzenek ematik olarak ekil 4.3de verilmitir. Kompozitler ve alminyum matriksinin anma deneyleri bu dzenekte gerekletirilmitir. Bu dzenekte iki eit deney gerekletirilmitir. Her iki deneyde de ykleme ilemi yaplmadan nce ykleme kolu denge ykyle

dengelenmitir. Anma piminin ucu her deneyden nce 600 numaral sulu zmpara zerinde dzeltilmitir. Testlerden sonra pim suyla temizlenip kurutucuyla kurutulup, 0,01 mg hassasiyetindeki teraziyle tartlmtr. Her deneyden sonras sulu zmpara yenisiyle deitirilmitir. Anma testleri oda artlarnda yaklak 2,7 m/snlik evresel hzla uygulanmtr. Pim numunelerinin anmas kayp ktlelerinin llp, bilinen younluklarndan kayp hacme dntrlerek bulunmutur.

Birinci abrasiv deney; bu deneyde, matriks ve eitli boyut ve ayn yzdelikli kompozitlerin deiik numaral zmparalarla andrlmasndaki anma zelliklerinin aratrlmas hedeflenmitir. Bu deneyde 32 m, 64 m, 128 m ve 240 m partikll; % 5, %10 ve % 15 SiC hacimsel partikl katkl kompozitler ve matriksden 6,35 mm apl numuneler zerine 2N ykle, 480 m kayma mesafeli, 120 (115 m SiC partikll), 240 (46 m SiC partikll), ve 400 (18 m SiC partikll), numaral zmparalar zerinde yaplmtr.

52

kinci abrasiv deney; ikinci deney grubunda, farkl kayma mesafesi, yk ve zmpara numaras kullanlarak bu parametrelerin anma mekanizmasndaki etki miktarlarnn ve birim boydaki anma miktarlarnn farkllklarnn sebeplerinin belirlenmesi hedeflenmitir. Bu amala da 120 (115 m SiC partikll), 240 (46 m SiC partikll), ve 400 (18 m SiC partikll), numaral zmparalar; 2, 3, 7 ve 8 N ykler; 150 mm yrnge apnda 60, 120, 240 ve 300 m kayma mesafeleri, numune olarak da 32 m, 64 m, 128 m ve 240 m partikl ebatl %5 ve %15 SiC hacimsel ierikli ve 6,35 mm apl kompozitler ve matriks seilmitir.

ekil 4.3. Abrasiv anma deney dzeneinin ematik grn

4.4.2. Kuru kaymal rulman elii zerinde adhesiv anma deneyi

Kuru kaymal rulman elii zerinde pim anma dzenei laboratuarda hazrlanmtr (Resim 4.11). Bu dzenein ematik grn ekil 4.4de verilmitir. Bu deneyde 63 Rc sertliinde TMKEN rulman bilezii (H13) kullanlmtr. Bu dzenekte hazrlanm olan aparat mil zerine rulman elik bilezii monte edilmitir ve bu mil tornada iki punta arasna alnmtr. Numune ekseni ile bilezik ekseni tam kesiip eksenler arasnda 90 lik dik a ayarlanp, hazrlanan kuvvet uygulama nitesi torna sportu zerine monte edilmitir. Deneylerde kayma mesafesi 600 m, rulman bilezik ap 80 mm ve her bir numune iin uygulanan kuvvetler 15, 30, 45, 60 ve 75 N seilmitir. Her bir numune iin evresel hz 0,3, 0,7 ve 1 m/sn seilmitir.

53

Resim 4.11. Rulman elii zerinde kompozit pimin anmasnn grn; 1- Numune, 2- Rulman elik bilezii, 3- Bilezik balama aparat, 4, 5- Mil bilezikleri, 6- Skma somunu,7- Frdnd, 8- Punta, 9-Bask kuvveti yay,

Her deneyden nce rulman elik bileziinin yzeyi talama tezgahnda ayn hassasiyette ilenmitir (Resim 4.12). Her deneyden sonra numune ykanarak

kurutucuyla kurutulup, 0,01 mg hassasiyetindeki terazide tartlmtr. Ayn numune iin her deneyden sonra numune ayn konumda rulman elik bilezii zerine

konumlandrlmtr.

54

ekil 4.4. Rulman elii zerinde pim kuru kayma dzeneinin ematik grnm

Resim 4.12. Rulman elii yzeyinin talama tezgahnda ilenmesi; 1- Rulman elik bilezik, 2- Mesafe ayar bilezikleri, 3- Mil, 4- Ta, 5- Ayar bilezikleri tespit somunu, 6- Punta, 7- frdnd, 8- Soutma svs vanas

55

5. DENEYSEL SONULAR ve TARTIMA

5.1. retim

Bu alma esnasnda, daha yksek ergimi metal scaklnda SiC paracklar dibe kelmi, daha dk scaklkta ise paracklar metalin ierisine girememi ve metalin yzeyinde topaklanmtr. Daha yksek kartrma hzlarnda, SiC paracklar kartrcnn meydana getirdii rzgarla savrularak bir ksm potann dna gitmi ve bir ksm da potann yan yzeylerine svanarak orada birikmitir. Daha dk kartrma hzlarnda ise; kartrc u, paracklar metalin ierisine itememi ve paracklar metalin yzeyinde topaklanarak birikip kalmtr. Kalp scakl daha dk olduunda, karm kalba dklr dklmez katlam ve uygulanmas gereken basn uygulanamam, dolaysyla malzemedeki porozite miktar fazla olmutur. Daha yksek kalp scaklnda ise, katlama hz dk olduundan SiC paracklar kalbn alt tarafna doru kelmi ve homojen bir dalm salanamamtr. Yine yksek takviye hzlarnda, paracklarn bir ksm metalin ierisine karmayarak yzeyde topaklanm ve karm homojen olmamtr.

5.2. Mikroyap

Sonu olarak bu almada elde edilen kompozitlerde, kk boyutlu SiC partikllerinin homojen dalmad ve kk boyutlu partikllerle takviyeli kompozitlerde partikl ylmasnn olduu (Resim 5.2) buna karn byk boyutlu SiC partikllerinin homojen olarak dald gzlenmitir (Resim 5.3-5). Partikl ylmasnn nedeninin de, kompozitin katlamas srasnda partikllerin byyen dendritler tarafndan kat-sv arayzeyine doru itilmeleri ve partikllerin dendritler arasna skarak bir araya toplanmalarnn olduu sanlmaktadr. Bu olayn kk boyutlu partikllerde daha fazla olduu gzlenmitir. Ayrca basn uygulanmasna ramen, kk boyutlu SiC takviyeli kompozitlerde byk boyutlu SiC takviyeli kompozitlere gre porozite oran daha fazla olmutur. Akbulut ve di., Sur: yaptklar almada, partikl boyutunun artmas ile homojen bir dalmn salandn ve dk boyutlu partikllerin, partikl topaklanmasna ve poroziteye

56

neden olduunu belirtmilerdir (42, 48). Yine, ahin, partikl hacim orannn artmasyla porozite orannn arttn belirtirken (8); Purazrang ve di., yaptklar almada, partikl hacim orannn artmas ve partikl boyutunun azalmasyla porozite orannn arttn vurgulamlardr (65). Resim 5.1de de matriksin SEM fotoraf grlmektedir. Gri blge alfa Al kristallerini (Al-Cu) ak renkli dendritler teta (CuAl2) keltisini gstermektedir.

Resim 5.1. Al-2011 matriks alamnn SEM fotoraf

57

Resim 5.2. 32 m ve %10 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf

Resim 5.3. 64 m ve %15 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf

58

Resim 5.4. 128 m ve %15 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf

Resim 5.5. 240 m ve %15 SiC partikll kompozitin SEM fotoraf

59

5.3. Younluk ve Porozite

Kompozitlerin ve ayn artlarda retilen 20011-Al alamnn deneysel younluk lmleri Arimed prensibine gre, arlklarnn ve su iinde hacimlerinin belirlenmesi ile yaplmtr. Bunlarn teorik younluklarnn belirlenmesi ise kompozitin ierdii SiC parack hacim oranna bal olarak, karm esasna gre hesaplanmtr. Numunelerin teorik ve deneysel younluklar izelge 5.1de verilmitir. Her bir numunenin, teorik ve deneysel younluk farkndan hesaplanan, ierdii porozite oran da izelge 5.1de verilmitir.

Numunelerin porozite oranlar; d teo

d % porozite =

teo d

den 100

[4.1]

forml ile hesaplanmtr. Bu formlde dteo teorik younluu, dden deneysel younluu gstermektedir.

izelge 5.1. Numunelerin teorik ve deneysel younluk deerleri ve poroziteleri SiC (%) (Hacimce) 0 5 10 15 5 10 15 5 10 15 5 10 15 Teorik Younluk (gr/cm3) 2,748 2,7872 2,8265 2,8658 2,7872 2,8265 2,8658 2,7872 2,8265 2,8658 2,7872 2,8265 2,8658 Deneysel Younluk (gr/cm3) 2,7480 2,7667 2,7740 2,7735 2,7697 2,7840 2,7820 2,7750 2,7806 2,7850 2,7762 2,8063 2,8059 Porozite (%) 0 0,73551 1,85742 3,22074 0,62787 1,50363 2,92414 0,43772 1,4895 2,81946 0,39466 0,71113 2,09017

Malzeme 2011Al matriks 32 m SiC-2011Al 32 m SiC-2011Al 32 m SiC-2011Al 64 m SiC-2011Al 64 m SiC-2011Al 64 m SiC-2011Al 128 m SiC-2011Al 128 m SiC-2011Al 128 m SiC-2011Al 240 m SiC-2011Al 240 m SiC-2011Al 240 m SiC-2011Al

60

Malzemelerin teorik younluk deerlerinin karm kuralndan beklenecei gibi tam dorusal olarak artt ekil 5.1de grlmektedir. llen deneysel younluklarda da dorusal bir art grlmesine ramen, art hz teorik artn hzndan dktr. Burada grld gibi, takviye eleman SiC paracklarnn boyutunun ve hacim orannn artmasyla malzemelerin younluklar da artmaktadr.
2,88 2,86 Younluk (gr/cm )
3

2,84 2,82 2,8 2,78 2,76 2,74 0

teorik 32 m 64 m 128 m 240m

5 10 SiC Hacm Oran (%)

15

ekil 5.1. Kompozitlerin teorik ve deneysel younluklar ekil 5.2de SiC paracklarnn hacim orannn artmas ve tane boyutunun azalmasyla malzemelerdeki porozite oranlarnn artt grlmektedir. Bu sonuca benzer sonular dier almalarda da gzlenmitir (36, 73). Partikl hacim orannn art ile MMK malzemelerin retimleri esnasnda partikl ilave sresinin uzun olmas ve partikl boyutunun dmesi ile hava ile temas eden yzey alan arttndan dolay porozitenin artmas doaldr ve bu durum birok aratrmac tarafndan da ifade edilmektedir (73). Buna ramen, bu alma dkm ileminden hemen sonra basncn uygulanmas, porozite orannn azalmasna, Al alam ile SiC partikl arasndaki ba kuvvetinin ve slanabilirliin iyilemesine neden olduundan, vorteks metodu ve basn ile daha iyi ve olduka dk poroziteli MMK malzemeler elde edilmitir. Basn uygulanmamasndan dolay, daha nceki almalarda (36, 73).

61

Vorteks metodu ile retilmi kompozitlerdeki porozite oranlarnn, bu almadaki porozite oranlarndan daha yksek olduu anlalmtr.

3,5 3 2,5

32 m 64 m 128 m 240 m

Porozite (%)

2 1,5 1 0,5 0 0 5 10 15

SiC Partikl Oran (%)

ekil 5.2. Kompozitlerin poroziteleri 5.4. Malzemelerin Sertlik Deerlerinin Belirlenmesi

Al-2011 alamnn ve farkl boyut ve hacim oranlarnda SiC partikl takviyeli MMK malzemelerinin, Brinell sertlik lmleri 2,5 mm apnda bilya ve 187,5 kg yk kullanlarak gerekletirilmitir. Her bir numune iin 10 lm yaplm ve bunlarn ortalamas, sertlik deeri olarak alnmtr. Al-2011 alamnn ve elde edilen kompozit malzemelerin sertlik deerleri izelge 5.2de verilmitir. Malzemelerin SiC hacim oranlarna gre sertlik deerleri ise, ekil 5.3de grlmektedir. ekil 5.3de grld gibi, partikl hacim orannn artmasyla MMK malzemelerin sertlii artmaktadr. Ayn hacim oranl partikl boyutu farkl kompozitlerde, partikl boyutu kldke sertlik artmtr; partikl boyutlarna gre sertlik deerlerinin bykten ke doru sralan: 32 m, 64 m, 128 m ve 240 m eklinde olmutur. Sonu olarak, partikl hacim orannn artmas ve partikl

62

boyutunun artmasyla kompozitlerin sertlikleri artmaktadr. Matriks malzemesi ile kyaslandnda, btn MMK malzemelerin sertliklerinin daha fazla olduu grlmekte ve partikl ilavesinin malzemenin sertliini arttrd anlalmaktadr. izelge 5.2. Al-2011 Matriks alamnn ve SiC takviyeli MMK malzemelerin Brinell sertlik deerleri Hacimce Malzeme
Al-2011 matriks 32 m SiC-Al-2011 32 m SiC-Al-2011 32 m SiC-Al-2011 64 m SiC-Al-2011 64 m SiC-Al-2011 64 m SiC-Al-2011 128 m SiC-Al-2011 128 m SiC-Al-2011 128 m SiC-Al-2011 240 m SiC-Al-2011 240 m SiC-Al-2011 240 m SiC-Al-2011

Sertlik Deeri SiC (%)

0 5 10 15 5 10 15 5 10 15 5 10 15

(BHN)
98 100 105 109 103 111 117 106 116 122 108 119

127

130 Sertlik (BHN) 120 110 100 90 0 5 10 SiC Hacim Oran (%) 15 20 240 m 128 m 64 m 32 m

ekil 5.3. Kompozitlerin SiC hacim oranlarna gre sertlik deerleri

63

5.5. Abrasiv Pim Anmas

5.5.1. Zmpara numarasna gre anma miktar 400 (18 m SiC partikll), 240 (46 m SiC partikll), ve 120 (115 m SiC

partikll),

numaral zmparalarla, 2011-Al alam ve deiik hacim ierikli

kompozitler pim-disk tipi deney cihazlarnda kuru abrasiv anma deneylerine tabi tutululardr. Deneylerde kayma mesafesi olarak 480 m alnmtr. Elde edilen sonular aada sunulmutur.

Hacimsel Anma Oran (mm /m)

0,16 0,14 0,12 0,1 0,08 0,06 0,04 0,02 0 0 5 10 15

32 m 64 m 128 m 240 m

SiC Hacim Oran (%)

ekil 5.4. Deiik hacimsel ierikli kompozitlerin 400 numaral zmparadaki 480 m kayma mesafesi iin anmann deiimi ekil 5.4-5.6da grld gibi kompozitlerin anma direnleri matrikse gre ok daha fazladr. Kompozitin partikl yzdesi arttka anma direncide artmaktadr. Ayn yzdelikli kompozitlerde partikl ebad byk olann anma direnci daha fazladr.

64

Hacimsel Anma Oran (mm /m)

0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,08 0,06 0,04 0,02 0 0 5 10 15 SiC Hacim Oran (%)
32 m 64 m 128 m 240m

ekil 5.5. Deiik hacimsel ierikli kompozitlerin 240 numaral zmparadaki 480 m kayma mesafesi iin anmann deiimi
0,3

Hacimsel Anma Oran (mm /m)

32 m 64 m 128 m 240 m

0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0 5

10

15

SiC Hacim Oran (%)

ekil 5.6. Deiik hacimsel ierikli kompozitlerin 120 numaral zmparadaki 480 m kayma mesafesi iin anmann deiimi

65

ekil 5.4-5.6da grld gibi matriks ile kompozitlerin anma miktarlar arasnda ok fazla oranda fark grnmektedir. Yukardaki grafiklerde de grlebildii gibi ayn hacimsel SiC partikl ierikli kompozitlerde partikl boyutu daha byk olan kompozit daha az anmtr. Abrasiv partikl yumuak matrikse dalsa bile matriks iindeki partikller numune yzeyine dalarak abrasiv partikln hareketini nleyici etki yapmaktadr. Bu yzden kompozitler iin anma oran matriks alamndan ok daha dk olmutur (3, 7, 74-77). Zmpara numaralar bydke (zmparada bulunan abrasiv taneciklerin boyutu kldke) zmparann andrma kabiliyeti azalmaktadr. Resim 5.6 ve Resim 5.7de 32 m ve 240 m ;%5 ve %15 SiC ierikli kompozitlerin 120 numaral zmpara ile anm yzeylerinin SEM fotoraflar verilmitir. 32 mlu kompozite ait resimlerdeki partikllerin orta ksmlarnn parlak olmas o partikllerin yeni olduunu ve kompozitin yzeyinde kalarak o blgenin anmasn engellediini gstermektedir. Numune iindeki partikller abrasiv partikln numune yzeyine dal miktarn azaltr (66). Bunun nedeni ise kompozit bnyesindeki 32 m boyutlu SiC partiklnn 120 numaral zmparadaki abrasiv taneciklerinden ok daha kk olduundan 32 mluk partikller zmpara partikl tarak dileri arasna alnarak kolayca kompozit bnyesinden uzaklatrlmaktadrlar. 240 m partikll kompozitlerde ise;

partikllerin orta noktalarnda parlaklk olmad gibi fazlaca ypranmlk grlmektedir. Bu da 240 m partikll kompozitlerdeki partikllerin 120 numaral zmparaya daha fazla diren gsterdiinin belirtisidir. Resim 5.8 ve Resim 5.9da 32 m ve 240 m ;%5 ve %15 SiC ierikli kompozitlerin 120 numaral zmpara ile anm yzeylerinin anma yzeyine dik kesit SEM fotoraflar verilmitir. 32 m SiC ebatl kompozitlerin bakalite olan snrlar 240 m SiC boyutlu kompozite gre daha az przldr. Her bir partikl boyutlu kompozitin bakalite olan snr yksek yzdelikli olan da daha przldr. Bu snr ekilleri partikl boyutu, partikl oran ve kullanlan zmpara numarasna gre deimektedir. Resim 5.6daki yzeylerin Resim 5.7ye gre daha az przl

olduu, bu yzeylere ait dik kesit SEM fotograflarnda da (Resim 5.8, Resim 5.9)

66

grlmektedir. 32 m SiC partikl ebatl kompozitin anma yzeyleri 240 m SiC partikl ebatlya gre daha az przl olduu grlmektedir.

a)

b) Resim 5.6. 32 m SiC partikll kompozitin 120 nolu zmparaya kar, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki SEM fotoraflar. a) %5 SiC, b) %15 SiC

67

a)

b) Resim 5.7. 240 m SiC partikll kompozitin 120 nolu zmparaya kar, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki SEM fotoraflar. a) %5 SiC, b) %15 SiC

68

a)

b) Resim 5.8. 32 m SiC partikl ierikli kompozitlerin 120 nolu zmparada, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma dorultusuna dik kesit SEM fotoraflar. a) %5, b) %15

69

a)

b) Resim 5.9. 240 m SiC partikl ierikli kompozitlerin 120 nolu zmparada, 2N yk altnda 480 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma dorultusuna dik kesit SEM fotoraflar. a) %5, b) %15

70

5.5.2. Kayma mesafesine gre anma miktar

Bu deneyde 60 m kayma mesafesinde anma miktarlarnn deiimi incelenmitir. Deneyden iki farkl adan sonu karlm olup; birincisi kayma mesafesine gre hacimsel anma miktar, ikincisi ise kayma mesafesi boyunca her 20 m sonundaki birim boylara gre anma zellikleridir. Deney sonular EK-2de verilmitir.

Kayma mesafesine gre anma anma miktar; ekil 5.7-11de grld gibi; deney artlarnda matriksdeki hacimsel anma kompozitlere nazaran ok fazladr. Matriksdeki kayma mesafesi boyunca hacimsel anma miktar dorusal bir ekilde artarken (ekil 5.7) kompozitlerde durum byle olmayp; kayma mesafesi dorusal artarken hacimsel anma miktar azalarak artmaktadr (ekil 5.8-5.11). Bu durum, kompozitteki partikl boyutu, partikl hacim oran ve zmpara numaras arttka daha da barizlemektedir.
Al-2011 (8N-120ZN) Al-2011 (8N-400ZN) Al-2011 (2N-120ZN) Al-2011 (2N-400ZN)

Hacimsel Anma Miktar (mm )

60 50 40 30 20 10 0 0

20

40

60

Kayma Mesafesi (m)

ekil 5.7. Al-2011 matriksinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri

71

a)

b) Resim 5.10. Al-2011 matriksinin 120 nolu zmparada, 8 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar.

72

a)

b) Resim 5.11. Al-2011 matriksinin 400 nolu zmparada, 8 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar.

73

a)

b) Resim 5.12. Al-2011 matriksinin 400 nolu zmparada, 2 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar.

Resim 5.10,5.11de grld gibi, ayn lekli fotoraflarda zmpara numaralar farkndan dolay kk numaral zmparadaki anma yarklar daha geni ve derindir. Bundan dolay ayn kayma mesafesindeki anma miktarlar farkldr (ekil 5.7). Resim 5.11,5.12de grld gibi ayn numaral zmparalar kullanlmasna

74

ramen kullanlan yk farkndan dolay anma yarklar ayn genilikte olmamaktadr; basn farkndan dolay ayn numaral zmparalardaki partikllerin numuneye batma miktarlar da farkldr. Bundan dolay eit kayma miktarlarndaki anma miktarlar farkl olup, dk ykl anmadaki anma miktar daha azdr (ekil 5.7).

Hacimsel Anma Miktar (mm )

14 12 10 8 6 4 2 0 0

Ko,32-%5SiC (8N-120ZN) Ko,32-%5SiC (8N-400ZN) Ko,32-%5SiC (2N-120ZN) Ko,32-%5SiC (2N-400ZN)

20 40 Kayma Mesafesi (m)

60

ekil 5.8. 32 m-%5SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri
Hacimsel Anma Miktar (mm ) 7 6 5 4 3 2 1 0 0 20 40 60 Kayma Mesafesi (m)
Ko,32-%15SiC (8N-120ZN) Ko,32-%15SiC (8N-400ZN) Ko,32-%15SiC (2N-120ZN) Ko,32-%15SiC (2N-400ZN)
3

ekil 5.9. 32 m -%15SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri

75

Hacimsel Anma Miktar (mm )

4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 0 20 40 60 Kayma Mesafesi (m)

Ko,240-%5SiC (8N-120ZN) Ko,240-%5SiC (8N-400ZN) Ko,240-%5SiC (2N-120ZN) Ko,240-%5SiC (2N-400ZN)

ekil 5.10. 240 m -%5SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri

3 Hacimsel Anma Miktar (mm )

3

2,5 2 1,5 1 0,5 0 0 20 40 Kayma Mesafesi (m) 60

Ko,240-%15SiC (8N-120ZN) Ko,240-%15SiC (8N-400ZN) Ko,240-%15SiC (2N-120ZN) Ko,240-%15SiC (2N-400ZN)

ekil 5.11. 240 m -%15SiC kompozitinin 60 m kayma mesafesi iin abrasiv anma deerleri

76

a)

b) Resim 5.13. 240 m-%15 SiC kompozitinin 120 nolu zmparada, 8 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar.

77

(a)

(b) Resim 5.14. 240- m %15 SiC kompozitinin 400 nolu zmparada, 2 N yk altnda 60 m kayma mesafesinde anma sonrasndaki anma yzeyinin iki farkl lekdeki SEM fotoraflar. Resim 5.13,5.14de grld gibi, ayn lekli fotoraflarda zmpara numaralar farkndan dolay kk numaral zmparadaki anma yarklar daha geni ve

78

derindir. Bu derinlie ulaabilmesinin dier bir nedeni de uygulanan ykn Resim 5.13de daha byk olmasdr. ahin, yksek yk ve byk ebatl abrasiv artlarnda abrasivin kesme katsaysnn arttn ve daha geni ve daha derin anma yivinin olumasna neden olduunu belirtmitir (66). Bundan dolay ayn kayma mesafesindeki anma miktarlar farkldr (ekil 5.11). Kayma mesafesine gre birim boydaki anma; ekil 5.12-5.16da grld gibi; deney artlarnda matriksdeki birim boydaki hacimsel anma miktar kompozitlere nazaran ok fazladr (ekil 5.12-5.14). Matriksdeki kayma mesafesi boyunca birim boydaki hacimsel anma miktar sabite yakn veya az bir eimle azalrken kompozitlerde durum byle olmayp; kayma mesafesi dorusal artarken birim boydaki hacimsel anma miktar matrikse gre daha fazla eimle azalmaktadr. Bu durum elbette zmpara numaras, partikl yzdesi, partikl ebad ve yke bal olarak deimektedir. Partikl yzdesinin artmas, zmpara numarasnn klmesi, ve ykn armas bu eimi artrmaktadr. Yukardaki artlarn biraraya gelme miktar arttka kayma mesafesi artarken birim boydaki anma miktarnn d miktar o kadar artar ki grafii ibkey olur (ekil 5.15, 5.16).
1 Birim Boydaki Hacimsel Anma (mm 3/m) 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 10 20 30 40 50 60 70 Kayma Mesafesi (m)
Al-2011 (8N-120ZN) Al-2011 (8N-400ZN) Al-2011 (2N-120ZN) Al-2011 (2N-400ZN)

ekil 5.12. Al-2011 matriksinin 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar

79

0,25 Birim Boydaki Hacimsel Anma (mm 3/m)

0,2
Ko,32-%5SiC (8N-120ZN) Ko,32-%5SiC (8N-400ZN) Ko,32-%5SiC (2N-120ZN) Ko,32-%5SiC (2N-400ZN)

0,15

0,1

0,05

0 10 20 30 40 50 60 70 Kayma Mesafesi (m)

ekil 5.13. 32 m -%5SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar

0,14 Birim Boydaki Hacimsel Anma (mm 3/m) 0,12 0,1 0,08 0,06 0,04 0,02 0 10 20

Ko,32-%15SiC (8N-120ZN) Ko,32-%15SiC (8N-400ZN) Ko,32-%15SiC (2N-120ZN) Ko,32-%15SiC (2N-400ZN)

30 40 50 Kayma Mesafesi (m)

60

70

ekil 5.14. 32 m -%15SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar

80

0,14 Birim Boydaki Hacimsel Anma (mm 3/m) 0,12 0,1 0,08 0,06 0,04 0,02 0 10 20 30 40 50 60 70
Ko,240-%5SiC (8N-120ZN) Ko,240-%5SiC (8N-400ZN) Ko,240-%5SiC (2N-120ZN) Ko,240-%5SiC (2N-400ZN)

Kayma Mesafesi (m)

ekil 5.15. 240 m-%5SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar
0,25 Birim Boydaki Hacimsel Anma (mm3/m)
Ko,240-%15SiC (8N-120ZN) Ko,240-%15SiC (8N-400ZN) Ko,240-%15SiC (2N-120ZN) Ko,240-%15SiC (2N-400ZN)

0,2

0,15

0,1

0,05

0 10 20 30 40 50 60 70 Kayma Mesafesi (m)

ekil 5.16. 240 m-%15SiC kompozit 60 m kayma mesafesi iin birim boydaki abrasiv anma miktarlar Kayma mesafesi arttka toplam anma miktar artmaktadr. Bununla birlikte kayma

81

mesafesi arttka birim kayma mesafesindeki anma miktar azalmaktadr (79). Bunun sebebi ise zmpara yzeyindeki abrasiv tanecikleri yol uzadka krelmekte, bunun neticesinde zmpara ile numune arasndaki temas yzey alann artrmakta ve temas yzey basnc azalmaktadr.

Yk arttka zmpara numune arayzey temas basnc arttndan anma miktar artmaktadr (85). Bununla birlikte yk arttndan dolay zmpara yzeyindeki abrasivlerdeki, kayma esnasndaki birim boydaki tahribat (krelme) arttndan dolay kayma mesafesi arttka birim boydaki kaymadaki anma miktarndaki d hz daha az ykl anmaya gre daha fazla olmaktadr.

Zmpara numaras kldke, zmparann abrasiv boyutu bydke, anma miktar artmaktadr. Bunun nedenide abrasiv boyutlar bydke numune ile zmpara arasndaki temas yzeyi azalp, temas yzey basncnn artmasdr.

5.6. Adhesiv Anma Deneyi Kompozit ve matriksten oluan pim numunelerinin adhesiv anma deney dzeneinde anma miktarlar, pim-disk tipi anma deneyi farkl deney artlarnda yaplmtr. Bu deneye ait genel sonular izelge EK-4de verilmitir.

5.6.1. Uygulanan ykn anma zerine etkisi

Matriksdeki yk artna gre hacimsel anma miktar art dorusala yakn olmasna ramen (ekil 5.17-5.24) kompozitlerde durum byle deildir.

Kompozitlerde

belli bir yk snrndan sonra anma orannda ani bir art

gzlenmitir (ekil 5.21de 45 N, ekil 5.22de 30 N ve ekil 5.23de 15 Nda grlmektedir). Yk snr kompozitten kompozite deimekte olup partikl byklne ve partikl oranna bal olmaktadr. Bu yk snrndan sonra anma hz art da yine kompozitin partikl ebad ve partikl yzdesine baldr (ekil 5.25,5.27).

82

18 Hacimsel Anma Miktar (mm3) 16 14 12 10

Matriks

8 6 4 2 0 15 30 45 Yk (N)

32-%5 SiC 32-%10 SiC 32-%15 SiC

60

75

ekil 5.17. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi
18
Hacimsel Anma Miktar (mm 3)

16 14 12 10 8 6 4 2 0 15 30 45
Yk (N)
Matriks 64-%5 SiC 64-%10 SiC 64-%15 SiC

60

75

ekil 5.18. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi

83

25 Hacimsel Anma Miktar (mm3)

20

15

10
Matriks 128-%5 SiC

128-%10 SiC 128-%15 SiC

0 15 30 45 Yk (N) 60 75

ekil 5.19. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi

30 Hacimsel Anma Miktar (mm )

Matriks
3

25 20 15 10 5 0 15 30

240-%5 SiC 240-%10 SiC 240-%15 SiC

45 Yk (N)

60

75

ekil 5.20. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 0,3 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi

84

20 Hacimsel Anma Miktar (mm ) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 15 30 45 Yk (N) 60 75

Matriks 32-%5 SiC 32-%10 SiC 32-%15 SiC
3 3

ekil 5.21. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi

20 Hacimsel Anma Miktar (mm ) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 15 30 45 Yk (N) 60 75

Matriks 64-%5 SiC 64-%10 SiC 64-%15 SiC

ekil 5.22. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi

85

20 Hacimsel Anma M iktar (mm ) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 15 30 45 Yk (N) 60 75

Matriks 128-%5 SiC 128-%10 SiC 128-%15 SiC
3

ekil 5.23. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi

25 Hacimsel Anma Miktar (mm )

Matriks
3

20

240-%5 SiC 240-%10 SiC 240-%15 SiC

15

10

0 15 30 45 Yk (N) 60 75

ekil 5.24. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin rulman eliine kar 1 m/sn kayma hznda anma miktarnn deiimi 5.6.2. Kayma hznn anma zerine etkisi

Matriks ve kompozitlerin 15 N yk altndaki hacimsel anma miktarlar, kayma hznn 0,3 m/sn den 1 m/snye ykseldike azalmtr (ekil 5.25-5.28). Hacimsel anma miktarlarndaki, bu hz artndaki, hacimsel anma miktarndaki d eimi

86

kompozitlerde daha az olup, partikl yzdesi ve partikl ebat arttka bu azal eim klmtr. Hatta 240 m %5 ve %10 numunelerinde hz artndaki hacimsel anma miktarndaki d sfra yaklam ve 240 m %15 numunesinde bu eim ters yne dnp; hacimsel anma miktarnda art gzlenmitir (ekil 5.28).
14 Hacimsel Anma Miktar (mm 3) 12 10 8 6 4 2 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 Kayma Hz (m/sn)
Matriks 32-%5 SiC 32-%10 SiC 32-%15 SiC

ekil 5.25. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar
14 Hacimsel Anma Miktar (mm )
3

12 10 8 6 4 2 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 Kayma Hz (m/sn)
Matriks 64-%5 SiC 64-%10 SiC 64-%15 SiC

ekil 5.26. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar

87

14

Hacimsel Anma Miktar (mm )

12 10 8 6 4 2 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1

Matriks 128-%5 SiC 128-%10 SiC 128-%15 SiC

Kayma Hz (m/sn)

ekil 5.27. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar

14
Hacimsel Anma M iktar (mm )
3

12 10 8 6 4 2 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9

Kayma Hz (m/sn)
Matriks 240-%5 SiC 240-%10 SiC 240-%15 SiC

1,1

ekil 5.28. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin rulman elii zerinde 15 N yk altnda anma miktarlar Matriks, 32 m ve 64 m SiCl kompozitlerin 75 N yk altndaki hacimsel anma miktarlar 0,7 m/sn kayma hznda en dk deere sahipken, bu hzn artmasnda da azalmasnda da hacimsel anma miktarnn azald grlmtr (ekil 5.29,5.30).

88

Partikl ebat ve partikl yzdesi arttka bu durumdan uzaklama gzlenmi olup, bu deiim 64 m %15 SiC partikll kompozitten itibaren balayp, partikl boyutu ve partikl yzdesi arttka kayma hz artnda genel olarak hacimsel anma miktarnda azal olduu gzlenmitir (ekil 5.31, 5.32).
20 Hacimsel Anma Miktar (mm )
3

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 Kayma Hz (m/sn)
Matriks 32-%5 SiC 32-%10 SiC 32-%15 SiC

ekil 5.29. Matriks ve 32 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar

20 18 Hacim sel Anm a Miktar (m m 3) 16 14 12 10 8 6 4 2 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 Kayma Hz (m /sn)

Matriks 64-%5 SiC 64-%10 SiC 64-%15 SiC

ekil 5.30. Matriks ve 64 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar

89

20 Hacimsel Anma Miktar (mm 3) 18 16 14 12 10 8

Matriks

6 4 2 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7

128-%5 SiC 128-%10 SiC 128-%15 SiC

0,8

0,9

1,1

Kayma Hz (m/sn)

ekil 5.31. Matriks ve 128 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar

30 Hacimsel Anma Miktar (mm )
3

25 20 15
Matriks

10 5 0 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7

240-%5 SiC 240-%10 SiC 240-%15 SiC

0,8

0,9

1,1

Kayma Hz (m/sn)

ekil 5.32. Matriks ve 240 m partikll kompozitlerin 75 N yk altnda anma miktarlar ekil 5.33de % 5 SiC ierikli 32, 64, 128 ve 240 m partikl ebatl kompozitlerin 0,3, 0,7 ve 1 m/sn kayma hzlarnda 15 N yk altndaki hacimsel anma miktarlar grlmektedir. ekilde de grld gibi; 32 ve 64 m partikll kompozitler iin kayma hz arttka hacimsel anma miktar azalm ancak 128 ve 240 m partikll kompozitlerde fazla bir deiim olmamtr. Bununla beraber, 240 m partikll kompozit en fazla anma direncini orta hz olan 0,7 m/sn kayma hznda

90

gstermitir. Btn kayma hzlar iin kompozitlerin partikl ebat arttka anma miktarlar azalmtr.

12 Hacimsel Anma Miktar (mm3) 10 8 6 4 2 0 32 142 Partikl Boyutu (m) 66 266 0,3 0,7 1 Kayma Hz (m/sn) 1 0,7 0,3

ekil 5.33. Anma hz ve kompozit partikl ebatna gre anma deiimi 5.6.3. Anm yzeylerin mikroyaplarnn gzlenmesi Anm pim yzeyinin SEM incelemeleri be farkl anma mekanizmasnn yalnz veya birleik, farkl kayma artlarnda tanmlamtr. Onlar: abrasiv, oksitlenme, tabakalama, adhesiv ve scaklk yumuamas ve erime. Al2011 alam ve onun SiC partikll kompozitindeki anma mekanzmalar tip ve dereceleri arasndaki farklar belirlenmitir.

75 N ve 1 m/sn; ok iddetli kayma artl testler hari, btn anm pimlerde, ounlukla kayma ynne paralel, dz ve gze arpan taraf olmayan bir ok yiv ve tepeler grlmektedir. Resim 5.15de hacimce %5SiC partikl takviyeli pimin 15 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda kayma ynne paralel dzenli yiv ve kazmalar grlmektedir. 0,3 ve 0,7 m/sn hzlarnda yivleme ve kazma daha iddetli

grnmtr. elie kar yzeyindeki sert przler veya temas eden iki yzey arasndaki sert partikller, oluk aarlar veya pim yzeyinde delik eklinde oluk ya da kanal aarlar. Abrasiv anma, temas halindeyken hareket eden yzeylerden biri dierinden daha sert veya temas blgesinde sert taneciklerin bulunduu durumlarda

91

vuku bulur.

Resim 5.15. 15 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 32 m partikl boyutlu %5SiCl pim yzeyinin abrasiv mekanizmasn gsteren yiv ve talalama Al-2011 kompozitindeki almada 30 - 60 N ve 0,3 - 0,7 m/sn aralarnda abrasiv baskndr. Al/SiCp kompozitlerin kayma testlerinde, Kwok ve Lim, abrasivi 1 3 m/sn ve 10 100 N arasnda gzlemitir (86). Al kompozitlerinde 0,98 m/sn ve P=0,3 3 MPa arasnda, iddetli anmay aklamlardr. Her ne kadar abrasiv kaymann ilk sralarnda vuku bulmakta ise de daha sonra dier mekanizmalar baskn hale gelmektedir. Bu almadaki gzlemler abrasivin dk hzlar altnda baskn olduu konusunda nceki yaplan almalarla hemfikirdir.

Abrasiv SiC partikll Al kompozitlerinde SiC partiklnn yerinden kmasnn ve kar yzeylerde kesici az olmas veya partikln yzeylere gmlmesini destekledii belirtilmektedir (86, 87). Ayn kayma artnda alam ve kompozit arasnda anma miktar bakmndan farkedilebilir bir fark yoktur. Bu yzden SiC partiklnn yerinden karlmas veya krlmas muhtemelen snrl olarak elik bilezik zerindeki sert przlle neden olmaktadr. Anma debrisinin

incelenmesi, elik malzeme kar yzeyinde abrasivin olduunu belirten ince erit eliklerin bazen mevcut olduunu gsterdi (Resim 5.16). Kompozit pim yzeylerinde uygun ekilde hareket ettirilmi SiC partiklleri kar yzeyin kesilmesine neden

92

olmutur. laveten kayma yzeyleri arasnda krlan SiC partiklleri elik bileziin abrasiv anmasna neden olmutur.

Resim 5.16. 75 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 240 m partikl boyutlu %15SiCl pimin anma debrisi iindeki elik erit elik kar yzeyindeki abrasiv anmasn gsterii plak gz denetimine gre 30 Nnun altndaki yklerde ve zellikle 0,3 m/snde test edilmi pimlerin yzeyleri koyu grnrken daha yksek yk ve hzdaki testler sonucunda pim yzeyleri metalik parlaklkta grnmtr.

Resim 5.17. 15 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 128 m partikl boyutlu %10 SiCl pim yzeyinin baz ksmlarnn oksit filmiyle kapl grn

93

Koyu yzeyler ince partikllerle youn bir ekilde kaplanmtr (Resim 5.17). ok miktarda ince toz da anma debrisinde mevcuttur (Resim 5.18). Kayma esnasnda oluan srtnme scaklnn neden olduu yzey oksitlenmesi, oksitli anmay belirtir (88-91). Kayma ileminin devam etmesiyle oksitli anma debrisi pim yzeyinde geniler ve skp koruyucu bir tabaka haline gelir. Bylece metalik temas engellenmi ve anma oran engelleme orannda dmtr. Kayma artlarnn sadece belli bir alannda oksit filmleri gzlenmitir.

Resim 5.18. 15 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 128 m partikl boyutlu % 10 SiCl pime ait anma debrisi iinde ince alimnyum oksit tozu Dier taraftan yk ve hzn, kayma boyunca oksit filmini uzaklatracak kritik bir bileimi vardr. Bu kritik bileimde metalik gei vuku bulmutur. Yk

yklendiinde plastik deformasyonun nedeni olan yeterli srtnme scakl oluur. Bundan sonra malzemede sabit koruyucu oksit tabakas artk korumasn devam ettiremez ve ardndan metalden metale temas gerekleir. 15 N yk ve 0,3 m/sn hz artlarndayken sreklie yakn oksit filmleri olumutur. Fakat alma deerleri verilen deerlerden artarak uzaklatka oksit filmleri nce blgesel olup daha sonralar da azalarak yok olmutur. Oksitlenmenin bu seyri esnasnda anma nce lml daha sonra da iddetli anmaya dnmtr. Kararl oksit tabakasnn metalik anmay engelleyerek 0,3 m/sn ve 15 N da dk anma oran olarak ekil 5.255.28de ve Resim 5.17,5.18de grlmektedir. Resim 5.18de debrisin ak renkli

94

ksmlar metalik, koyu renkli ksmlarda oksitli ksmlar gstermektedir. 60 Nun stndeki ykler altnda ve 0,3 m/snde hibir Al-2011 piminde oksit filmi grlmezken, kompozit pimlerinde blgesel oksit filmleri gzlenmitir.

Oksidasyonun bu artlar oranndaki egemenlii Chen ve Alpasn sonularyla uyumaktadr (92). Glendirilmemi MgAl alamnn 0,3 m/sn ve 30 N un altndaki yklerdeki debris temel olarak magnezyum ve magnezyum oksitten olutuunu rapor etmilerdir.

Oksit filmleri kompozitlerde Al-2011 alamnndan daha fazla olduunu daha nceki Al/SiCp kompozitlerindeki alma gzlemiyle uyumaktadr (93, 94). SiC partikl glendirmeleri partikller arasnda oksit filminin sklamasn kolaylatrmtr (93). SiC partikllerinin krntlar oksit tabakas ile de karabilir, bu da oksit filminin sertliini ve anma direncini artrr (93). Neticede kompozitin daha yksek sertlii oksit filmi oluumu iin daha iyi destek salar. Bylece oksit filmi ile birlikte kompozit yzeyinin kararll ve yk tama kapasitesi iyileir. Resim 5.19da 64 m ve hacimce %10SiC partikl takviyeli pimin, 45 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda derin olmayan ukurlar (delaminasyon) grlmtr.

Resim 5.19. 45 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC pim yzeyinde tabakalama ile anp uzaklaan ince levhalarn at s krater

95

Bu deneye ait anma debrisinin incelenmesinde ok sayda ince tabakalar ve yzeyler grlmtr (Resim 5.20). Yaklak debris uzunluklar: 80-400 m, genilikleri: 50-200 m olmutur. Bu anma mekanizmasnda malzeme

yorgunluundan dolay alt yzey atlaklar olumaktadr. Tabakalama 45 Nun zerindeki yklerde daha youn grlmtr. Daha nceki almalarda benzer ekilde ykn artyla tabakalama egemenliinin olduu belirtilmitir (95, 96). Tabakalama alt yzey deformasyonunu da ierdiinden atlak oluumu ve gelimesi, ykteki bir art, bu ilemi abuklatracak ve daha fazla anma retecektir. Bu testlerde tabakalamann ok nemli olduu, 0,7 m/sn kayma hznda ve 45 N ykn altndaki yklerde kompozitlerin anma orannn daha fazla olmasyla grlmtr. Bu tabakalamann baskn olduu Al-6061 alamnn Al2O3 ile glendirildiinde faydas olmadn belirten, Zhang ve Alpasn (95) bulgularyla rtmektedir.

Resim 5.20. 45 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC pimine ait tipik ince levha veya tabaka eklindeki tabakalaan debris Resim 5. 21de 32 m ve hacimce %5SiC takviyeli pimin, 15 N ve 1 m/sn deney artlarnda tabakalama anmas zelliklerinde oluk almalar yer yer tekrar edildii grlmektedir. Pim yzeylerinde malzeme transferi ak olup, leke iaretleri ve plastik deformasyon grlmtr. 45 Nun zerindeki yklerde bilezik zerindeki anma izleri, grlebilir transfer olan malzeme tabakasyla kaplanmtr. Anma

96

debrisinin hacmi abrasiv, oksitlenme ve tabakalamann baskn olduundan ok daha azdr. Youn malzeme transferi anmann adhesiv tipi olduunu gsterir.

Resim 5.21. 15 N ve 1 m/sn deney artlarnda 32 m partikl boyutlu %5 SiCl pim yzeyindeki adhesivin grn Kompozit iin adhesiv tipi anmann, alamnkinden biraz daha az olduu gzlenmitir. Bu Archardn (97) malzemenin anma orannn sertlii ile ters orantl nerisiyle uyumludur.

Resim 5.22. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5 SiC pim yzeyinin ekstrze olmu ksmnn anm yzeyi

97

Alminyum kompozitlerindeki almalarda hem SiC partikl hem de ubuk ilavesi daha az anma oran bulunmasna neden olmutur (98, 99). Tabakalamadan adhesive gei daha yksek yk ve kayma hznda olmutur. 64 m ve %5SiC piminin 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda malzeme tabakalar, iz kenarndan hafif dar sarkk olarak grlmtr (Resim 5.22). Yaklak olarak sarkan ksmn genilii 1000 m ykseklii 200 m olarak grlmektedir. Bu pimin debrisinde byk, dzensiz debris paralar grlmtr (Resim 5.23). Yaklak olarak en byk debrisin boyu 600 m iken en kn boyu 80 m olmutur. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m ve %5SiC; son derece iddetli kayma artlar altnda pim yzeyinde kaba plastik deformasyonu olmu ve malzeme pimin yaklak tekrar katlamas civarndan nce yzeyden ekstrsyon olmutur (Resim 5.24, 5.25). Alminyum alam ve onun kompozitlerindeki daha nceki almalar ayn sonular paylamtr (86, 93, 95).

Resim 5.23. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5SiC pim malzemesi katmanndan ayrlan ufalanm debrisler Kayma hz ve uygulanan yk belli kritik balangta iken temas sertliinde ani ykselen scaklk, matriks alamnn erime noktasn geebilir. Artan scaklk matriksin aama aama yumuamasna neden olur. Kaymann devam, hzn ve ykn art scakl daha fazla artrp erimeye neden olur. Al kompozitlerinin

98

nceki aratrmalarnda SiC partikllerinin ilavesi, anma orannn drlmesinde faydal olup, bu ssal aktivite deformasyon ileminin balamasn geciktirip, bu kritik noktay daha yksek yk ve hzlara tamtr (93, 96, 100). Bu kompozitlerin dayankllklarnn daha yksek scaklklarda olmasna izin verip, kompozitlerin daha yksek ssal kararllkta olmalarna neden olmutur (101).

Resim 5.24. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5SiC pim yzeyinin ekstrze olmu ksmnn pim yan yzeyi

Resim 5.25. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %5SiC pim anma yzeyi kenarnda ekstrze olmu ksmn kesit grn

99

Resim 5.26-5.30da farkl artlarda oluan anma debrislerinin SEM fotoraflar grlmektedir. Debris dk yklerde ok kk ve gri toz halinde olmaktadr. Resim 5.26da 15 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 64 m ve %10SiC piminin debris tozunu gstermekte olup, topaklanm toz debris ebatlar yaklak olarak 50-400 m arasnda olmutur. Artan ykle ortalama debris boyutu artm ve metalik renkli levhams debris olumutur (Resim 5.27). Bu levhams debrislerin yaklak boylar: 200-450 m enleri 140-280 m civarnda olmutur. Zayf anma blgesinde ounlukla debris toz biiminde olup, oksit ve alimnyum oksit ieren debris olumutur. yi huylu anma blgesinin ilk safhalarnda genelde orta boyutlu, yzeyinde anma izi bulunan, yzeyi ksmen oksit kapl debris olumutur (Resim 5.28). Bu debrislerin ounluu lamel yapl olup, yaklak olarak boylar: 100-400 m enleri: 150-200 m civarnda olmutur. yi huylu anma blgesinin son safhalarnda genelde orta ve byk boyutlu, levhams, yzeyinde dzgn anma izi bulunan, metalik renkli ve ounluu alamdan olmutur (Resim 5.29). Bu levhams debrislerin yaklak boylar: 150-450 m enleri 100-250 m civarnda olmutur

Resim 5.26. 15 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10SiC piminin debrisi iddetli anma blgesinde debris byk plakalar eklinde, yzeyinde dzensizlik ve

100

daha fazla przllk hakim olmutur (Resim 5.30). Bu debrislerin ounluu lamel yapl olup, yaklak olarak boylar: 300-600 m enleri: 200-400 m civarnda olmutur.

Resim 5.27. 30 N ve 0,3 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi

Resim 5.28. 45 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi

101

Resim 5.29. 60 N ve 0,7 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi

Resim 5.30. 75 N ve 1 m/sn deney artlarnda 64 m partikl boyutlu %10 SiC piminin debrisi Resim 5.31-5.33de farkl artlarda oluan anm pim yzeylerinin optik mikroskop fotoraflar grlmektedir. Resim 5.31deki 0,3 m/sn ve 15 N dk ykl anm

102

yzeyin yaps, dzgn anma oluklu; akc ve dz yzeyli ve geneli koyu renkli; blgesel oksitli grlmektedir. Ayn pimde anm yzeydeki yivler artan ykle (30 N) genilemi; ortalama olarak 15 Nda 30 m, 30 Nda 50 m, yzeyde blgesel olarak koyu renk grlmtr; ak renkli metalik yzey oran artmtr.

a)

b) Resim 5.31. 64 m-%10 SiC takviyeli piminin anma yzeyleri; a) 15 N, b) 30 N

103

Resim 5.32de 0,7 m/sn kayma hzl anmada, dzgn yapl ve daha byk yivler; 30 Nda 50-100 m, 45 Nda 100-160 m aralnda ve metalik renkli yzey gzlenmitir. Yk arttka kk alanl s ukurlar; ortalama olarak 200 m boyunda, 100 m eninde ve genilii daha da artm yivler gzlenmitir.

a)

b) Resim 5.32. 64 m-%10 SiC takviyeli piminin anma yzeyleri; a) 30 N, b) 45 N

104

Resim 5.33.adaki anm yzey byk alanl s ukur ve geni yivlerden olumutur. Grsel olarak kaba yivli ve kaba ukur blgeleriyle kendini gstermektedir. 1 m/sn kayma hzl bu sert anma blgesinde anm yzeyin tipi dier blgelerden belirgin olarak farkldr. Bu blgede yk biraz daha artrldnda, yivler daha da seyrekleip, ukurlar derinlemi ve kapladklar alan artmtr (Resim 5.33.b). Bu iddetli anma blgesinde pimden bilezie bir miktar malzeme transfer olup, bilezik zerindeki anma izi ksmen pim malzemesiyle kaplanmtr.

a)

b) Resim 5.33. 64 m-%10 SiC takviyeli piminin anma yzeyleri; a) 60 N, b) 75 N

105

Yzey altnda eitli mekanik tabaka, partikll Al kompozitlerinin anma davrannn nemli bir gstergesidir. iddetli anma blgesinde mekanik tabaka eidi grnmemitir. Dier anma blgelerinde eitli anma tabakalar grlmtr. Resim 5.34-5.35de 64 m ve %5 SiC piminin deiik kayma artlarnda anm yzeyinin dikey kesit resimleri verilmitir.

Resim 5.34. 75 N ve 1 m/sn kayma artnda 64 m-%5 SiC piminin anm yzeyinin dikey kesiti

Resim 5.35. 15 N ve 0,3 m/sn kayma artnda 64 m-%5 SiC piminin anm yzeyinin dikey kesiti Yukardaki Resim 5.34, 5.35de grld gibi yksek yk ve yksek kayma hznda; iddetli anma artlarnda oksit tabakas oluma frsat bulamazken, daha

106

dk yk ve kayma hz artlarnda oksit tabakas olumakta olup kayma zaman arttka katman kalnlamaktadr.

Aadaki Resim 5.36da yolun artmasyla oksit tabakasnn oluum aamalarn gstermektedir. Anma 30 N yk ve 0,7 m/sn kayma artlarnda olmutur. Ayrca Resim 5.36.ada anma esnasnda yuvasndan ayrlan partikln anma hzn artrp kan debrisin ekil olarak dzensizliine neden olmutur.

a)

b) Resim 5.36. 30 N ve 0,7 m/sn kayma artlarnda, 128 m-%5 SiC takviyeli pim yzeyinin kesiti; a) yol:1 km, b) yol: 2 km

107

6. SONULAR VE NERLER

Ergimi metal kartrma metodu ile basn uygulanarak Al-2011 alamnn hacimce %5, %10 ve %15 oranlarnda, ortalama 32 m, 64 m, 128 m ve 240 m byklklerindeki SiC paracklar ile takviye edilmesiyle MMK malzemelerin retimi yaplmtr. retilen kompozitlerin abrasiv ve adhesiv anma aratrlmtr. Numunelerin abrasiv ve adhesiv anmalar zerine yaplm olan bu almada aadaki sonular elde edilmitir:

1. MMK malzemeler vorteks metodu ve basnla baarl bir ekilde retilmitir. Optimum sonular; 700 C ergimi metal scakl, 900 dev/dk kartrma hz, 550 C kalp scakl, 5 gr/dk takviye eleman ilave hz, 6 MPa basn ve 5 dk takviye bittikten sonraki kartrma sresi artlarnda elde edilmitir. 2. SEM fotoraflar ile yaplan mikroyap incelemeleri sonucunda, 240 m, 128 m ve 64 m boyutlu SiC partikllerinin matrikste homojen olarak dald gzlenirken, 32 m boyutlu SiC partikllerinin homojen olarak dalmad; bu partikllerin topaklanmalara ve porozite oluumuna neden olduklar gzlenmitir.

3. Kompozitlerin; partikl hacim orannn ve boyutunun artmasyla younluklar; partikl hacim orannn artmas ve partikl boyutunun azalmasyla porozite oran artmtr. Bu almada retilen MMK malzemelerde porozite olduka dk olmutur. Dkmden sonra basn uygulanmas; porozite miktarnn azalmasna, Al alam ile SiC partiklleri arasndaki ba kuvvetinin ve slanabilirliin iyilemesine neden olmutur.

4. Abrsiv deney artlarnda matrikse ait birim boydaki hacimsel anma miktar kompozitlere nazaran, matriks ierisinde anmaya diren gsterecek SiC partiklleri olmadndan dolay ok fazladr.

108

5. Matriksdeki kayma mesafesi boyunca birim boydaki hacimsel anma miktar sabite yakn iken kompozitlerde durum byle olmayp; kayma mesafesi dorusal artarken birim boydaki hacimsel anma miktar kompozitlerin kayma mesafesi boyunca zmparay matrikse nazaran daha fazla yprattndan dolay

azalmaktadr. Bu durum, kompozitteki partikl boyutu ve partikl hacim oran arttka daha da barizlemektedir.

6. Kayma mesafesi arttka birim mesafedeki anma miktar da kayma mesafesinin artmasyla zmparann andrma kabiliyetini yitirdiinden azalmtr. zellikle bu durum bariz olarak 64 m daha byk SiC ierikli kompozitlerde grlmektedir.

7. Kayma mesafesi arttka toplam anma miktar artmaktadr. Bununla birlikte kayma mesafesi arttka birim kayma mesafesindeki anma miktar azalmaktadr. Bunun sebebi ise zmpara yzeyindeki abrasiv tanecikler yol uzadka krelmekte, bunun neticesinde zmpara ile numune arasndaki temas yzey alann artrmakta ve temas yzey basnc azalmaktadr.

8. Yk arttka zmpara numune arayzey temas basnc arttndan anma miktar artmaktadr. Bununla birlikte yk arttndan dolay zmpara yzeyindeki abrasivlerdeki, kayma esnasndaki birim boydaki tahribat (krelme) arttndan dolay kayma mesafesi arttka birim boydaki kaymadaki anma miktarndaki d hz daha az ykl anmaya gre daha fazla olmaktadr.

9. Zmpara numaras kldke anma miktar artmaktadr. Bunun nedeni, abrasiv boyutlar bydke numune ile zmpara arasndaki temas yzeyi azalp, temas yzey basncnn artmasdr.

10. Kuru kaymal adhesiv anmadaki anma miktar abrasiv anmadaki kadar fazla deildir. Ancak bu anmada da abrasiv anmada olduu gibi; yk arttka anma miktar da artmtr. 15 N ykl anmadaki zellikle matriksde ve az partikl ierikli kompozitlerde dk hzlarda daha fazla anma olmaktadr.

109

11. Adhesiv anmada 32 ve 64 m partikll kompozitler iin kayma hz arttka hacimsel anma miktar azalm ancak 128 ve 240 m partikll kompozitlerde fazla bir deiim olmamtr. Bununla beraber, 240 m partikll kompozit en fazla anma direncini orta hz olan 0,7 m/sn kayma hznda gstermitir. Btn kayma hzlar iin kompozitlerin partikl ebat arttka anma miktarlar azalmtr.

12. Matriksdeki yk artna gre anma oran art lineere yakn olmasna ramen kompozitlerde durum byle deildir. Kompozitlerde belli bir yk snrndan sonra anma orannda ani bir art gzlenmitir. Yk snr kompozitten kompozite deimekte olup partikl byklne ve partikl oranna bal olmaktadr. Bu yk snrndan sonra anma hz art da yine kompozitin partikl ebat ve partikl yzdesine baldr.

Dkm ileminden hemen sonra basncn uygulanmas, malzemedeki porozite orannn azalmasna, Al alam ile SiC partikl arasndaki ba kuvvetinin ve slanabilirliin iyilemesine neden olduundan, vorteks metodu ve basn ile daha iyi MMK malzemeler elde edilmitir.

Takviye eleman partikl boyutunun artmasyla, partikller matriks ierisinde homojen olarak dalmtr. Kk partikll kompozitler kartrcnn kartrma kabiliyetini, daha uygun devir saysnda ergiyike olan partikl ilave hzn daha uygun belirleyerek daha homojen elde edilebilir.

Daha kaliteli kompozit malzeme retmek iin, bu almada uygulanm olan basntan daha farkl basnlar uygulanarak ve daha az hacim oranl partikl takviyeli kompozit retim almalar, yaplabilir.

Abrasiv anma deneyinde anma miktarn; basn, zmpara numaras, numune, sistemin titreimli (boluklu) olup olmamas gibi parametreler etkilemitir. Bu parametrelerin optimize edilmesi gerekir.

110

Adhesiv anmada karlkl alan yzeylerin yapsna bal olarak deien anma miktarn aniden artran bir yk vardr, anmada bu basn miktar gz nnde bulundurulmaldr.

Optimum

deney

parametrelerini

belirlemek

iin

bir

matematiksel

model

oluturulabilir.

retilen kompozitler farkl boyuttaki Al2O3 zmpara tr ile de deneye tabi tutulup SiC ile elde edilen sonularla karlatrma yaplabilir.

111

KAYNAKLAR 1. Tavman, .H., Kompozit malzemelerin savunma sanayinde kullanm, Savunma Sanayindeki Teknolojik Gelimeler Sempozyumu, Ankara, 5-6 (1997). 2. Ramesh, C.S., Anwar Khan,A.R., Rvikumar, N. and Savanprabhu, P., Prediction of wear coefficient of Al6061-TiO2 composites, Wear, 259: 602-608 (2005). 3. Mondal, D.P. and Das, S., High stress wear behaviour of aluminium hard particle composites: Effect of experimental parameters, particle size and volume fraction ,Tribology International., xx:1-9 (2005). 4. ahin, Y., Srekli B(SiC) elyafla takviyeli alminyum matriksli kompozit malzemelerinin mikroyaps ve mekanik zelliklerinin aratrlmas ,Endstriyel Teknoloji, 2: 41-46 (1996). 5. ahin, Y., Elyaf takviyeli metal matriksli kompozitlerin anma ve srtnme davranlarnn incelenmesi,7. Denizli Malzeme Sem., Denizli 286-292 (1997). 6. Ibrahim. I.A., Mohammed, F.A. and Lavernia, E.J, Particulate reinforced metal matrix composites a review, J. Mater. Sci., 26: 1137- 1156 (1991). 7. Zhiqiang, S., Di, Z. and Guobin, L., Evaluation of dry sliding wear behaviour of silicon particles reinforced aluminium matrix composites ,Materials and Design., 26: 454-458 (2005). 8. ahin, Y., Kompozit Malzemelere Giri, Gazi Kitabevi, Ankara, 67-69 (2000). 9. Roebock, B., Gorley, T.A.E. and McCartney, I.N, Overview, mechanical property test Procedures for metal matrix composites Mater. Sci. Tech., 5: 1219 (1989). 10. Stubbington, C.A., Materials trend in military airframes,Metals mater., 4: 424431 (1988). 11. ahin, Y., The machanical and wear behaviour of SiC reinforced metal matrix composite Ph. D.Thesis, The University of Aston, Birmigham, 28-31 (1994). 12. Mortensen, A., Fabrication of particulate reinforced Metal composites, Montreal, PQ, Canada, ASM international, Montreal, 217-233 (1990). 13. Kk, M., ahin, Y. ve elik, H., Metal matriksli kompozit malzemelerin ilenmesinde yzey przllne takm ve malzeme zelliklerinin etkisi, Gazi n. Fen Bil. Der., 15: 37-46 (2002).

112

14. ahin, Y. and Murphy, S., The effect of fibre orientation of the dry sliding wear of borsic-reinforced 2014 aluminium alloy, Journal of Mat. Sci., 31: 53995407 (1996). 15. Howe, J.M., International Materials Review, 38: 233- 271 (1993). 16. Surappa, M.K. and Rohatgi, P.K., Preperation and Properties of cast aluminum ceramik Particle composites,Materials Science, 16: 983 (1981). 17. ahin, Y., Investigation of the tensile properties and fracture surfaces of aluminium-based composites at room and elevated temparatures, Gazi n.Fen Bil. Der., 9: 681-693 (1996). 18. Mehrabian, R., Riek, R.G. and Flemings, M.C.,. Metall. Trans. A, 5: 1899-1905 (1974). 19. Sato, A. and Mehrabian, R., Aluminium matrix composites: fabrication and properties, Metallurgical Transactions B, 7: 443-451 (1976). 20. Hosking, F.M., Portillo, F.F., Wunderlin, R. and Mehrabian, R., J. Mater. Sci., 17: 475-498 (1982). 21. Yang, J. And Chung, D.D.L., Wear of bauxite-particle reinforced aluminum alloys, Wear, 135: 53-65 (1989). 22. Donomoto, T., Funatani, K., Miura, N. And Miyake, N., Ceramic fiber reinforced piston for high performance diesel engines, Journal of Composite Materials, 9-10 (1983). 23. Dinwoodie, J., Automotive applications for MMC's based on short Staple alumina fibres, Journal of Composite Materials, 23-27 (1987). 24. Rohatgi, P.K., Cast aluminum matrix composites for automotive applications, Journal of Metals, 43 (4): 10-15 (1991). 25. ahin, Y. and Murphy, S., The effect of sliding speed and microstructure on the dry wear properties ofmetal-matrix composites, Wear, 214: 98-106 (1998). 26. ahin, Y. and Murphy, S., Dry sliding wear and friction properties of fibrereinforced composites and metal matrix, 2nd nternational Conference on Tribology, Atina 299-306 (1996). 27. Kurnaz, S.C., Akbulut, H. ve Durman, M., Saffil (-Al2O3) fiber takviyeli inko-alminyum alam (ZA12) metal matriksli kompozitlerin infiltrasyon yntemi ile retimi ve zelliklerinin incelenmesi, 7. Uluslararas Metalrji ve Malzeme Kongresi, Ankara, 1155 1164 (1993).

113

28. Girot, F. A., Rheocasting Al matrix composites, Journal of Metals, 21: 17-18 (1987). 29. Akakaya, R., Sava, M. A. ve Altnta, S., Alumina-alminyum kompozitinin dkm yntemi ile retilmesi, Doa, 4: 204- 214 (1990). 30. Akakaya, R., Production of a cast alumina- aluminum particulate composite, M.S.Thesis, The Bosphorus University, Bosphorus 62-64 (1988). 31. Das, A.A, Clegg, A.J., Zantout, B. and Yakoub, M.M., Solidification Under pressure: Aluminium and zinc alloys containing discontinuous SiC fibre, Cast Reinforced Metal Composites op., 59: 139-147 (1986). 32. pek, R., Adhesive wear behaviour of B4C and SiC reinforced 4147 Al matrix composites (Al/ B4C-Al/ SiC) ,Materials Proc. Tech., 162-163: 71-75 (2005). 33. Akbulut, H., Durman, M. ve Ylmaz, F., SiC seramik partikl takviyeli alminyum-silisyum metal esasl kompozitlerin retimi ve zelliklerinin incelenmesi, 7. Uluslar aras Metalrji ve Malzeme Kongresi, Ankara, 11831194 (1993). 34. Rohatgi, P.K., Asthana, R. and Das, S., Solidification, stuructures and properties of cast metal-ceramic particle composites, International Metals Reviews., 31 (2): 115-139 (1986). 35. Gl, F. ve nem, B., Dkm yoluyla SiC takviyeli kompozitlerin gelitirilmesi, Savunma Sanayindeki Teknolojik Gelimeler Sempozyumu, , Kara Harp Okulu Ankara, 134-139 (1997). 36. Stefanescu, D.M., Dhindaw, R.K., Kacar, S.A. and Moitra, A., Behaviour of ceramic particles at the solid-liquid metal matrix composites, Met.Trans., 19A, 2847-2855 (1988). 37. Ray, S., Porosity in foundry composites, World materials Congress, Chicago, 77-80 (1988). 38. ahin, Y., Preparation and some properties of SiC particle reinforced aluminium alloy composites, Materials and Design, 24: 671-679 (2003). 39. Sur, G.,Alminyum esasl kompozitlerin retimi ve ilenebilirliin incelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Gazi n. Fen Bil. Ens., Ankara, 93-95 (2002). 40. Akbulut, H. ve Durman, M., SiC partikl takviyeli Al kompozitler, 7. Uluslar aras Metalrji ve Malzeme Kongresi, Ankara, 1165- 1182 (1993).

114

41. Kk, M., Metal matriksli (Al2O3 takviyeli) kompozit malzemelerin retimi ve seramik takmlarla ilenebilirliin aratrlmas, Doktora Tezi, Frat niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Elaz, 43-51 (2000). 42. Pai, B.C., Ramani, G. and Pillai, R.M., Role of magnesium in cast aluminium alloy matrix composites, Journal of Materials Science, 30: 1903-1911 (1995). 43. Ghost, P.K. and Ray, S., Influence of process parameters on the porosity content in Al(Mg)- Alumina cast particulate composite produced by Vortex method, AFS Trans., 88: 775- 782 (1988). 44. Lloyd, D.J., Factors influencing the properties of particulate reinforced composites produced by molten metal mixing,In Proc. 12th Riso Int. Symp, Denmark, 81-99 (1991). 45. Banerji, A., Rohatgi, P.K. and Reif, W., Role of wettability in the preparation of metal matrix composites- a review, Metall., 38 (7): 656- 661 (1984). 46. Lafreniere, S. And Irons, G.A., Production, refining, fabrication and recycling of light metals, International symposium, Hamilton, 177 (1990). 47. Stefanescu, D.M., Advances in metal Matrix Composites, Trans. Tech., Switzerland, 75-90 (1993). 48. Mortensen, A. and Jin, I., Solidification processing of metal matrix composites,Int. Mater. Rev, 37 (3): 101-128 (1992). 49. Sukumaran, K., Pillai, S.G.K., Pillai, R.M., Kelukuty, V.S., Pai, B.C., Satrayana, K.G. and Ravikumar, K.K., The effect of magnesium additions on the sturucture and properties of Al-7Si-10SiCp composites, Journal of Materials Science, 30: 1469- 1472 (1995). 50. Nair, S.V., Tien, J.K. and Bates, R.C., SiC- reinforced aluminium Metal matrix composites, Int. Met. Rev., 30: 275-290 (1985). 51. Karakaya, M. and ehitoglu, H., Thermomechanical fatigue of particulate reinforced aluminium 2XX- T4, Met. Trans., 22A, 697- 707 (1991). 52. Lubin, G., Handbook of composites, Van Nostrad Reinhold Co., 196 (1982). 53. Young, J.H., Advanced composite materials: Structural hardware devolopments and testing programme, AFML Report, 23: 245-249 (1969). 54. Weeton, W. J., Peters, M.D. and Thomas, L.K., Engineers guide to composite materials. American Society for Metals, Metals park, Ohio, 44073 (1987).

115

55. ahin, Y., Metal matriksli kompozitlerin fabrikasyon teknikleri zerine bir inceleme, 2. Makine Tasarm ve malat Kongresi, ODT Makine Mhendislii Blm, UMTK 94, Ankara, 82-86 (1994). 56. Kreider, G.K., Metal matrix composites, Academic press, New York, 132-135 (1974). 57. Glda, A., Sahin, Y. ve Dilipak, H., Zn-Al esasl metal matriksli kompozit malzemelerinin anma davranlarnn incelenmesi, Politeknik, 3: 97-102 (2000). 58. Hughess D.H., Fibres reinforcement composite materials-Part 2, The Journal Inst. of Metals and Materials, 45: 359-365 (1986). 59. Halling, J., Principles of Tribology, MacMillan Press, London 214-219 (1975). 60. Karam, M.B., Wear properties of steel plasma nitrided at high temperatures, Material Science and Engineering-A, 168: 49-53 (1993). 61. Nair, F., Al/SiCp kompozitlerin ekstrzyonunda kalp srtnme-anma zelliklerinin incelenmesi ve deerlendirilmesi, Doktora Tezi, Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Kayseri, 93-97 (2005). 62. ahin, Y., Tribological behaviour of metal matrix and its composite, Science and Design, (2006) (Baskda). 63. ahin, Y.,Dry wear behaviour of saffil fibre-reinforced metal composites, 8th International Machine Design and Production Confereance, Ankara 469-477 (1998). 64. Karam, M.B., Experimental study of the abrasive wear behaviour op plasma nitrided gearing steel, Wear, 161: 199-206 (1993). 65. Purazrang, K., Kainer, K.U. and Mordike, B.L., Fracture toughness behaviour of a magnesium alloy metal-matrix composite produced by the infiltration technique, Composites, 22 (6): 456-462 (1991). 66. Tweed, J.H., Manufacture of 2014 aluminium reinforced with SiC particulate by vacuum hot pressing, Materials Science and Engineering, A135: 73-76 (1991). 67. Shanker, K., Mavropoulos, L.T., Drew, R.A.L. and Tsantrizos, P.G., Properties of TaC-based metal-matrix composites produced by melt infiltration, Composites, 23 (1): 47-53. (1992).

116

68. Hanumanth, G.S. and Irons, G.A., Particle incorporation by melt stirring for the production of metal-matrix composites, Materials Science, 28: 2459-2465 (1993). 69. Liu, P., Bahadur, S. And Verhoeven, J.D., The mechanical and tribological bahavior of Cu-Nb in situ composites, Wear, 166: 133-139 (1993). 70. Ylmaz, M. ve Altnta, S., Parack SiC takviyeli alminyum esasl kompozitlerin mikroyap ve anma zellikleri, 7. Uluslar aras Metalrji ve Malzeme Kongresi, Ankara, 1175-1182 (1993). 71. Purazrang, K., Abachi, P. And Kainer, K.U., Investigation of the mechanical behaviour of magnesium composites, Composites, 25 (4): 296-302 (1994). 72. Liauo, C.S., Chang, H., Huang, J.C. and Kao, P.W., Microstructural evolution and mechanical properties of AC8A/Al2O3 short-fiber composites after thermal exposure at 150C to 350 C, Metallurgical and Materials Transactions A, 26: 143-158 (1995). 73. Akbulut, H., Durman, M. ve Ylmaz, F., Vorteks metodu ile retilen Al2O3 partikl takviyeli Al-Si metal matriksli kompozitlerin mekanik davranlar, 8. Uluslararas Metalrji ve Malzeme Kongresi, stanbul, 1329-1334 (1995). 74. Kiourtsidis, G.E. and Skolianos, S.M. Wear behaviour of artificially aged AA2024/40 m SiCp composites in comparison with conventionally wear resistant ferrous materials, Wear, 253: 946-956 (2002). 75. Seyed Reihani, S.M. Processing of squeeze cast Al6061-30vol%SiC composites and their characterization, Materials and Design, 27: 216-222 (2006). 76. Sin H, Saka N. and Suh NP. The effect of abrasive grit size of wear mechanisms of metal composites , Wear, 55: 163-168 (1979). 77. Tjong, S.C. and Lau, K.C., Abrasive wear behaviour of TiB2 particle-reinforced copper matrix composites, Materials Science and Engineering A.,282: 183186 (2000). 78. ahin, Y, Wear behaviour of aluminium alloy and its composites reinforced by SiC particles using statistical analysis, Materials and Design., 24: 95-103 (2003). 79. Prasad, BK., Das, S., Jha, AK., Modi, OP., Dasgupta, R. and Yegneswaran AH., Factors controlling the abrasive wear response of a zinc-based alloys silicon carbide particle composite, Composites., 28: 301-308 (1997). 80. Bajwa, S., Rainforth, W.M. and Lee, W.E., Sliding wear behaviour of SiCAl2O3 nanocomposites, Wear, 259: 553-561 (2005).

117

81. ahin, Y., The prediction of wear resistance model for the metal matrix composites, Wear, 258: 1717-1722 (2005). 82. Das, S., Saraswathi, Y.L. and Mondal, D.P., Erosive-corrosive wear of aluminum alloy composites: Influence of slurry composition and speet, Wear, (2005) (Baskda). 83. ahin, Y., Optimization of testing parameters on the wear behaviour of metal matrix composites based on the Taguchi method, Materials Science and Engineering A, 408 1-8 (2005). 84. Singh, M., Mondal, D.P., Modi, O.P. and Jha, A.K.,Two-body abrasive wear behaviour of aluminium alloy-silimanite particle reinforced composite, Wear., 253: 357-368 (2002). 85. Prasad, BK., Abrasive wear caracteristics of a zinc based alloy and zinc alloy/SiC composite, Wear., 252 (34): 250-263 (1996). 86. Kwok, J.K.M. and Lim, S.C., High-speet tribological properties of some Al/SiCp composites, II. Wear mechanisms, Composites Sci. Tecnol. 59: 65-75 (1999). 87. Zhang, Z.F., Zhang, L.C. and Mai, Y.W., Wear of ceramic particle reinforced metal-matrix composites, J. Mater. Sci., 30: 1961-1966 (1995). 88. Quinn, T.J.F., The role of oxidation in the mild wear of steel, Br. J. Appl. Phys., 13: 33-37 (1978). 89. ahin, Y., Wear behaviour of planar-random fibre-reinforced metal matrix composites, Wear, 223: 173-183 (1998). 90. ahin, Y., Tribological behaviour and wear surface analysis of metal-matrix composites, Journal of Materials Sci., 34: 875-880 (1999). 91. Tiejun, M., Hideki, Y., Donald, A.K. and Robert, C.V., Dry sliding wear behaviour of cast SiC-reinforced Al MMCs, Materials Science and Engineering A., 360: 116-125 (2003). 92. Chen, H. and Alpas, A.T., Sliding wear map for the magnesium alloy Mg-9Al0.9Zn (AZ91), Wear., 246: 106-116 (2000). 93. Wilson, S. and Alpas, A.T., Wear mechanism matrixcomposites, Wear., 212: 41-49 (1997). maps for metal

94. Lim, C.Y.H., Lim, S.C. and Gupta, M., Wear behaviour of SiCp-reinforced nagnesium matrix composites, Wear., 255: 629-637 (2003).

118

95. Zhang, J.and Alpas, A.T., Transition between mild and severe wear in aluminium alloys, Acta Mater., 45: 513-518 (1997). 96. Alpas, A.T. and Zhang, J., Effect of SiC particulate reinforcement on the dry sliding wear of aluminium-silicon alloys (A356), Wear, 155: 83-104 (1992). 97. Archard, J.F., Contact and rubbing of flat surfaces, J. Appl. Phys., 24: 981-988 (1953). 98. Cao, L., Wang, Y. and Yao, C.K., The wear properties of an SiC-whiskerreinforced aluminium composite, Wear., 140: 273-277 (1990). 99. Venkataraman, B. and Sundararajan, G., The sliding wear bahaviour of Al-SiC particulate composites, I. Macrabehaviour, Acta mater., 44: 451-460 (1996). 100. Pramila, B. N., Ramasesh, B. S. and Surappa, M. K., Dry sliding wear of A356 Al-SiCp composites, Wear., 157: 295-304 (1992). 101. Zhang, J. and Alpas, A. T., Wear regimes and transitions in Al2O3 particulate-reinforced aluminum alloys, Materials Science and Engineering A., 161: 273-284 (1993). 102. Akbulut, H. ve Durman, M., SiC partikl takviyeli Al-Si metal matriksli kompozitlerin santrifj dkm, 8. Uluslararas Metalrji ve Malzeme Kongresi, stanbul, 687-692 (1995). 103. rakolu, M., Toy, ., Tekin, A. ve Scott, W.D., AIN-B4C/Al kompozitlerinin basn infiltrasyon yntemiyle retim artlarnn incelenmesi, 8. Uluslararas Metalrji ve Malzeme Kongresi, stanbul, 1307-1315 (1995). 104. Ma, Z. Y., Liang, Y. N., Zhang, Y. Z., Lu, Y. X. and Bi, J., Sliding wear behaviour of SiC particle reinforced 2024 aluminium alloy composites, Materials Science and Technology, 12: 751-756 (1996). 105. ahin, Y . and Murpy, S., Friction and wear behaviour of unidirectional borsic fibre-reinforced aluminium alloy, 7th International Machine Design and Production Conference, METU, Ankara, 333-342 (1996). 106. Jiang, J.Q., Tan, R.S. and Ma, A.B., Dry sliding wear behaviour of Al2O3-Al composites produced by centrifugal force infiltration, Materials Science and Technology, 12: 483-488 (1996). 107. Bai, M. and Xue, Q., Investigation of wear mechanism of SiC particulatereinforced Al-20Si-3Cu-1Mg aluminium matrix composites under dry sliding and water lubrication, Tribology International, 30 (4): 261-269 (1997).

119

108. Taha, M.A. and El-Mahallawy, N.A., Metal-matrix composites fabricated by pressure-assisted infiltration of loose ceramic powder, Journal of Materials Processing Technology, 73: 139-146 (1998). 109. Kiourtsidis, G. E. and Skolianos S. M., Wear behaviour of artificially aged AA2024/40 m SiCp composites in comparison with conventionally wear resistant ferrous materials, Wear, 253: 946-956 (2002). 110. Sevim, I and Eryrek, I.B., Effect of abrasive particle size on wear resistance in steels, Materials and Design, 27: 173-181 (2006). 111. Cesini, L., Bosi, C., Casagrande, A. And Garagnani, G.L., Effect of thermal treatment and recycling on the tribological behaviour of an AlSiMg-SiCp composite, Wear, 251: 1377-1385 (2001).

120

EKLER

121

EK-1 Al-2011 Kosgeb spektral analiz sonu raporu

122

EK-2 Zmparal anma deneyinin hacimsel anma deerleri Numune Yk (N) Zmpara No 120 Matriks (d = 2,767 gr/cm3) 2 400 Yol (m) 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 Arlk Kayb (mg) 13,558 26.702 39,568 11,483 22,330 32,844 51,660 102,296 151,300 32,014 62,424 89,623 5,051 10,017 14,911 1,571 3,008 4,265 11,505 22,224 32,325 2,385 4,377 6,137 3,586 5,865 7,163 0,346 0,591 0,793 6,664 11,973 16,791 1,212 1,933 2,239 Hacim Kayb (mm3) 4,9 9,65 14,3 4,15 8,07 11,87 18,67 36,97 54,68 11,57 22,56 32,39 1,8 3,57 5,314 0,56 1,072 1,52 4,1 7,92 11,52 0,85 1,56 2,187 1,243 2,033 2,483 0,12 0,205 0,275 2,31 4,15 5,82 0,42 0,67 0,776

120 8 400

120 32-% 5 (d = 2,806 gr/cm3) 2 400

120 8 400

120 32-% 15 (d = 2,885 gr/cm3) 2 400

120 8 400

123

EK-2 (Devam) Zmparal anma deneyinin hacimsel anma deerleri Numune Yk (N) Zmpara No 120 240-% 5 (d = 2,806 gr/cm3) 2 400 Yol (m) 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 20 40 60 Arlk Kayb (mg) 3,061 3,067 3,087 0,368 0,457 0,502 6,454 7,071 7,183 0,811 0,976 1,035 1,235 2,242 2,963 0,087 0,147 0,170 11,800 12,253 12,339 0,594 0,854 0,969 Hacim Kayb (mm3) 1,091 1,093 1,1 0,131 0,163 0,179 2,3 2,52 2,56 0,289 0,348 0,369 0,428 0,777 1,027 0,03 0,051 0,059 4,09 4,247 4,277 0,206 0,296 0,336

120 8 400

240-% 15 (d = 2,885 gr/cm3)

120 2 400

120 8 400

124

EK-3 Zmparal pim-disk anma deney sonular Malzeme Zmpara Kayma No Mesafesi (m) Yk (N) Arlk Kayb (mg) 729,1 196,75 151,3 39,57 406,749 152,16 89,62 32,84 463,196 207,69 257,33 119,45 428,05 207,87 249,83 110,43 Arlka Anma Miktar (mg/m) 2,43 0,656 2,522 0,660 1,356 0,507 1,494 0,547 1,93 0,865 2,14 0,995 1,783 0,866 2,082 0,92 Hacim Kayb (mm3) 263,5 71,106 54,68 14,3 147 54,99 32,39 11,87 167,4 75,06 93 43,17 154,7 75,106 90,29 39,91 Hacimce Anma Miktar (mm3/m) 0,878 0,237 0,911 0,238 0,49 0,183 0,54 0,198 0,697 0,313 0,775 0,36 0,634 0,313 0,752 0,332

8 Matriks (d = 2,767 gr/cm3) 300 120 60 2 8 2 8 300 400 60 Matriks (d = 2,767 gr/cm3) 2 8 2 7 240 120 120 3 7 3 7 240 240 120 3 7 3

125

EK-3 (Devam) Zmparal pim-disk anma deney sonular Malzeme Zmpara No Kayma Mesafesi (m) Yk (N) Arlk Kayb (mg) 151,52 72,98 32,33 14,91 21,94 18,87 6,14 4,265 142,85 36,93 92,037 28,41 35,76 18,35 32,27 12,84 Arlka Hacim Anma Kayb Miktar (mm3) (mg/m) 0,505 54 0,243 0,539 0,249 0,073 0,0629 0,102 0,071 0,537 0,154 0,767 0,237 0,149 0,0765 0,269 0,107 26,01 11,52 5,314 7,82 6,724 2,187 1,52 45,92 13,16 32,8 10,124 12,744 6,54 11,5 4,577 Hacimce Anma Miktar (mm3/m) 0,18 0,0867 0,192 0,0885 0,026 0,0224 0,0363 0,0253 0,191 0,0548 0,273 0,0844 0,0531 0,0272 0,0958 0,0381

8 32-%5 (d = 2,806 gr/cm3) 300 120 60 2 8 2 8 300 400 60 2 8 2 7 32-%5 (d = 2,806 gr/cm3) 240 120 120 3 7 3 7 240 240 120 3 7 3

126

EK-3 (Devam) Zmparal pim-disk anma deney sonular Malzeme Zmpara Kayma No Mesafesi (m) Yk (N) Arlk Kayb (mg) 51,87 14,66 16,78 7,161 5,197 1,903 2,238 0,793 48,356 18,965 38,18 17,376 11,23 4,568 6,24 3,172 Arlka Anma Miktar (mg/m) 0,173 0,049 0,28 0,119 0,0173 0,00634 0,0373 0,0132 0,201 0,079 0,318 0,145 0,0468 0,019 0,052 0,0263 Hacim Kayb (mm3) 17,986 5,082 5,82 2,483 1,802 0,66 0,776 0,275 16,767 6,576 13,239 6,025 3,895 1,584 2,163 1,1 Hacimce Anma Miktar (mm3/m) 0,06 0,0169 0,097 0,0414 0,006 0,0022 0,00258 0,00458 0,07 0,0274 0,11 0,0502 0,0162 0,0066 0,018 0,0092

8 32-%15 (d = 2,884 gr/cm3) 300 120 60 2 8 2 8 300 400 60 32-%15 (d = 2,884 gr/cm3) 2 8 2 7 240 120 120 3 7 3 7 240 240 120 3 7 3

127

EK-3 (Devam) Zmparal pim-disk anma deney sonular Malzeme Zmpara Kayma No Mesafesi (m) Yk (N) Arlk Kayb (mg) 8,763 3,13 7,183 3,628 1,504 0,7015 1,035 0,502 6,19 3,844 6,145 2,845 3,367 1,179 3,179 1,15 Arlka Anma Miktar (mg/m) 0,0292 0,0104 0,120 0,06 0,005 0,0023 0,0172 0,00837 0,0258 0,016 0,051 0,0237 0,014 0,0049 0,0265 0,00958 Hacim Kayb (mm3) 3,123 1,116 2,56 1,293 0,536 0,25 0,369 0,179 2,206 1,37 2,19 1,014 1,2 0,42 1,133 0,41 Hacimce Anma Miktar (mm3/m) 0,0104 0,00372 0,0427 0,0215 0,00179 0,00083 0,00615 0,00298 0,00919 0,0057 0,0182 0,00845 0,005 0,00175 0,00944 0,00342

8 240-%5 (d = 2,806 gr/cm3) 300 120 60 2 8 2 8 300 400 60 240-%5 (d = 2,806 gr/cm3) 2 8 2 7 240 120 120 3 7 3 7 240 240 120 3 7 3

128

EK-3 (Devam) Zmparal pim-disk anma deney sonular Malzeme Zmpara Kayma No Mesafesi (m) Yk (N) Arlk Kayb (mg) 13,15 10,146 12,33 2,962 1,96 0,421 0,969 0,17 13,056 7,997 8,969 6,137 3,939 1,125 2,547 1,11 Arlka Anma Miktar (mg/m) 0,0438 0,0338 0,205 0,0494 0,0065 0,0014 0,0162 0,00283 0,0544 0,033 0,0747 0,051 0,0163 0,00469 0,0212 0,00925 Hacim Kayb (mm3) 4,56 3,518 4,277 1,027 0,68 0,146 0,336 0,059 4,527 2,773 3,11 2,142 1,366 0,39 0,883 0,385 Hacimce Anma Miktar (mm3/m) 0,0152 0,0117 0,0713 0,017 0,00227 0,000487 0,0056 0,00098 0,0189 0,0116 0,0259 0,0177 0,0057 0,00163 0,00736 0,0032

8 240-%15 (d = 2,884 gr/cm3) 300 120 60 2 8 2 8 300 400 60 2 8 2 7 240-%15 (d = 2,884 gr/cm3) 240 120 120 3 7 3 7 240 240 120 3 7 3

129

EK-4 3 km kayma mesafeli, sertletirilmi elik zerinde pim anma sonular

Malzeme Hz (m/sn) Yk (N) 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 Ktlesel Kayp (mg) 33,20 35,25 37,77 38,74 41,50 32,24 32,65 33,89 34,72 36,66 26,56 31,43 34,86 41,23 49,80 Hacimsel Kayp (mm3) 12,00 12,74 13,65 14,00 15,00 11,65 11,80 12,25 12,55 13,25 9,60 11,36 12,60 14,90 18,00

0,3 Matriks (d = 2,767 gr/cm3)

0,7

130

EK-4 (Devam) 3 km kayma mesafeli, sertletirilmi elik zerinde pim anma sonular Malzeme Hz (m/sn) Yk (N)
15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75

Ktlesel Kayp (mg)

33,11 36,62 39,14 42,09 45,88 32,55 35,24 35,78 36,48 38,33 26,94 28,90 30,42 30,87 39,28 23,92 28,84 34,62 39,01 49,04 19,65 23,37 29,57 32,46 39,67 18,93 24,52 33,18 37,51 46,16

Hacimsel Kayp (mm3)

11,80 13,05 13,95 15,00 16,35 11,60 12,56 12,75 13,00 13,66 9,60 10,30 10,84 11,00 14,00 8,29 9,65 12,00 13,52 17,00 6,81 8,10 10,25 11,25 13,75 6,56 8,50 11,50 13,00 16,00

0,3 32-%5 (d = 2,806 gr/cm3)

0,7

0,3 32-%15 (d = 2,885 gr/cm3)

0,7

131

EK-4 (Devam) 3 km kayma mesafeli, sertletirilmi elik zerinde pim anma sonular Malzeme Hz (m/sn)
0,3 64-%5 (d = 2,806 gr/cm3)

Yk (N)
15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75

Ktlesel Kayp (mg)

29,18 30,89 33,45 35,64 39,28 25,25 28,12 30,39 33,53 37,88 22,59 25,93 28,37 34,23 41,11 21,75 25,10 30,35 35,92 39,38 17,34 21,64 31,01 43,33 62,03 13,65 20,28 26,11 33,18 44,75

Hacimsel Kayp (mm3)

10,40 11,01 11,92 12,70 14,00 9,00 10,02 10,83 11,95 13,50 8,05 9,24 10,11 12,20 14,65 7,54 8,70 10,52 12,45 13,65 6,01 7,50 10,75 15,02 21,50 4,73 7,03 9,05 11,50 15,51

0,7

0,3 64-%15 (d = 2,885 gr/cm3)

0,7

132

EK-4 (Devam) 3 km kayma mesafeli, sertletirilmi elik zerinde pim anma sonular Malzeme Hz (m/sn)
0,3 128-%5 (d = 2,806 gr/cm3)

Yk (N)
15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75

Ktlesel Kayp (mg)

21,63 24,81 27,92 33,11 39,70 24,38 27,44 32,27 39,87 44,90 23,15 32,27 36,79 41,16 47,45 16,30 19,04 29,28 45,87 63,50 11,39 17,14 23,14 32,46 42,55 13,18 18,75 21,78 25,39 31,01

Hacimsel Kayp (mm3)

7,71 8,84 9,95 11,80 14,15 8,69 9,78 11,50 14,21 16,00 8,25 11,02 13,11 14,67 16,91 5,65 6,60 10,15 15,90 22,01 3,95 5,94 8,02 11,25 14,75 4,57 6,50 7,55 8,80 10,75

0,7

128-%15 (d = 2,885 gr/cm3)

0,3

0,7

133

EK-4 (Devam) 3 km kayma mesafeli, sertletirilmi elik zerinde pim anma sonular Malzeme Hz (m/sn)
0,3 240-%5 (d = 2,806 gr/cm3)

Yk (N)
15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75 15 30 45 60 75

Ktlesel Kayp (mg)

15,74 18,80 27,08 40,13 54,75 11,50 13,44 19,73 42,12 68,75 13,86 14,76 19,59 38,86 61,76 15,93 24,90 34,65 53,46 73,57 20,08 21,06 26,69 54,06 80,84 18,09 18,52 23,22 35,49 51,96

Hacimsel Kayp (mm3)

5,61 6,70 9,65 14,30 19,51 4,10 4,79 7,03 15,01 24,50 4,94 5,26 6,98 13,85 22,01 5,52 8,63 12,01 18,53 25,50 6,96 7,30 9,25 18,74 28,02 6,27 6,42 8,05 12,30 18,01

0,7

240-%15 (d = 2,885 gr/cm3)

0,3

0,7

134

ZGEM

1966 ylnda Kayseri' de dodu. lk ve Orta renimini Kayseri' de tamamlad.1986 ylnda Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Blmn kazand.1990 ylnda Makine Mhendisi olarak mezun oldu.1991-1992 yllar arasnda 221. K.D. olarak askerliini yapt. 1992 ylnda Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstitsnde Yksek Lisansa balad. 1993 ylnda K.S.. K.Mara Meslek Yksek Okulu Makine Programna retim Grevlisi olarak atand.1995 ylnda Mak.Yk.Mh. nvann ald.1996 Gz yarylnda Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Eitimi Anabilim dalnda doktora eitimine balad. Halen K.S.. K.Mara Meslek Yksek Okulu Makine Programnda retim Grevlisi olarak grev yapmakta, Kalite Kontrol, malat Kontrol, malat lemleri, Teknolojinin Bilimsel lkeleri derslerini vermektedir. Orta derecede ngilizce bilmektedir. Evli ve ocuk babasdr.