ERHU AKDETU'L VASITIYYE

26/02/2008

EL-AKDETUL VASITIYYEDEN AKDE DERSLER
Ubeydullah Arslan Uluslararas slamabad slam niversitesi Mezunu

Not : Aadaki erh, eyhul slam mam bn Teymiyyenin Akidetul Vastyye adl Ehl-i Snnet Akidesini ieren risalesinin erhidir. Bu risale her mslman tarafndan okunmal, ezberlenmeli, okutulmal, iman edilmelidir. Aadaki risalede ncelikle eyhul slamn yazd ana metin verilmekte sonra da o metin erh edilmektedir.

GR :

El Akidetul Vastyye ne demektir? Akide Szlkte: Rabtetmek, balamak, salamlatrmak, iyice balamak, kenetlemek demektir. Akide Istlahta: nsann hak olsun batl olsun itikad ettii hkmler, inanlardr. Vastyye demek: Vast Irakn gneyinde Kfe ile Basra arasnda orta bir yerde olduundan dolay isimlendirilen bir diyardr. mam bn Teymiyye kimdir ? Ad: eyhul slam Takyud Din Ebul Abbas Ahmed bin Teymiyyedir. Doduu yer :O zaman am topraklarndan saylan Harrandr. (Yani Urfa yaknlarnda ki Harrandr. ) Doum Tarihi: Rebiulevvel aynn Onuna rastlayan bir Pazartesi gn 661(h) ylnda domutur. lm Tarihi: Zilkade aynn 20. gn Pazartesi gecesi 728 ylnda vefat etti. mam bn Teymiyye nasl bir kiilie sahipti ? Bedrud-Din el-Ayni[1] yi dinleyelim: O, Faziletli, maharetli, Takval, tertemiz, vera sahibi, hadis ve tefsir ilimlerinin svarisi, fkh ve hadis usul ve fkh usul ilimlerinde gerek anlatm ve gerek yazm itibariyle ileri derece idi. Bidatilere kar ekilmi yaln klt. Marufu oka emreden, mnkerden oka alkoyand. Son derece gayretli, kahraman ve korku ve dehete dren yerlerde atlgan, oka zikreden, oru tutan, namaz klan, ibadet eden bir kimse idi.[2] Yaad dnemde hapislere atlmasnn ve eletirilmesinin sebebi nedir mam bn Teymiyye, Allah kitabndan ve Rasulullah (s.a.v.) snnetinden deliller getirerek toplumun batl, bidat itikadlarn ve amellerini rtnce ona kar limler ve limlere mutaassp derecede bal olanlar, ona dmanlk ettiler ve grlerini reddettiler. O iman ve amel ettii her eyi Allah kitabna ve Rasulullah snnetine dayandryordu. Yneticilerin yannda yer edinmek isteyenler onu hep suladlar ve dladlar. O ise, Yolundan dnmedi ve bu yzdende hapse atld. Alimlerin Onun hakknda ortak kanaatleri nedir ? Allahn Kitab ve Resulnn snneti hakknda ondan daha bilgilisini, her ikisine ondan daha ok tabi olan grlmemitir. En Mehur Talebeleri kimlerdir ? 1-emsud-Din bin Abdil-Hadi 2-emsud Din ez-Zehebi

3-emsud Din bnl Kayyim 4-emsud Din bn Mflih 5-madud-Din bn Kesir. Hangi Akide zerine yaam ve lmtr [3] ? mam bn Teymiyye, Ehl-i Snnet Akidesi zerine yaam, O Akidenin ycelmesi uruna cihad etmi, ve O Akide zerine de lmtr (ehit edilmitir. )

Bismillahirrahmanirrahim. Rahman ve Rahim olan Allahn ad ile Mellif, Allahn kitabna ve Rasulullahn ( sallallahu aleyhi vesellemin) snnetine uymak amac ile eserine Bismillahirrahmanirrahim diyerek balamtr. Rasulullah ( sallallahu aleyhi vesellem) Sahabiler, limler bir amele ve sze balarken Bismillahirrahmanirrahim diyerek balamlardr.[4] 1.Delil: Kuran surelerinin banda bulunan Bismillahirrahmanirrahimler. 2.Delil: (Nuh) dedi ki: Binin ierisine! Onun akmas da durmas da Allahn adyladr.(Bismillah ) (Hud, 41 ) 3.Delil: Rasulullahn ( sallallahu aleyhi vesellem) mektuplarna Bismillah diyerek balamalardr.

Resuln hidayet ile, hak dini de btn dinlere stn klmak zere gnderen Allaha hamd olsun. ahid olarak Allah yeter. Resul: Allahn kullarna tevhidi ve kulluu emretmeleri iin gnderdii elisidir. Hidayet (Huda) :Allah Resulnn tikadi, ameli, eri emirler ve hkmler konusunda bildirmi olduu faydal ilim demektir.[5] Allah, Rasulullah( sallallahu aleyhi vesellem) mmetine faydal ilimleri ve amelleri retmesi ve yaamas iin gndermitir. Rasulullah ( sallallahu aleyhi vesellem) mmetin hidayetine yol aan bir mriddir. Hak din :Allahn ister itikadi, ister fiili, ister kavli olsun emrettii ve yaplmasn istedii hkm ve eriatlar ve Salih amellerdir.Allah, dinini yeryzndeki beeri batl dinlere galip gelsin kklerini kurutsun diye Rasulullah ( sallallahu aleyhi vesellem) delillerle-hccetlerlebeyyinelerle-belgelerle ve Allah yolunda cihad etmekle gndermitir. Allah; dinini, Kuran ayetleriyle, eri emirleriyle, hak beyyineleriyle, mminlerin cihadlar ile stn klar. slam,

Allah n nusreti ve yine Rasulullah ve Onu seven Mslmanlarn destei ile ancak, btn dinlere stn gelir. Hak din; ancak ayet, ilmi delil ve sahih snnetle galib gelecektir. Allah, Rasulullah ( sallallahu aleyhi vesellem) mutlaka batl dinlere galip edecektir. Zira Onun beraberinde hak din vardr. Her kim hak dine tutunursa mutlaka o galip gelecektir, kim de izzeti bu hak dininin dnda ararsa zillet bulur, Zira, zafer, izzet, keramet(eref) ancak hak dindedir.[6] 1.Delil: O ki Resuln hidayet ve hak dinle btn dinlere stn klmas iin gnderendir velev ki mrikler istemese de ( Fetih-28 )

ahitlik ederim ki, Allahtan baka hibir lah yoktur. Bir ve tektir, Onun orta yoktur. Bunu ikrar ederek ve (Onu) tevhid ederek (sylyorum) ehadet, bir ey hakknda bilerek haber vermek, onun doru olduuna ve sabit olduuna inanmak denir. Yani itiraf etmek ve haber vermek manasndadr. Kiinin ehadeti, dille sylemesine ve kalple de tasdik etmesine dayanr. Kii dille syleyip kalbiyle tasdiklemezse Mnafklardan olur. Kii bu durumda ehadet etmi olmaz.[7] ehadet artlar tr. 1-man ettiini krar etmek (dille sylemek ). 2-man ettiini kalben tasdiklemek. 3-man ettiine itaat etmek. La lahe llallah iki esasla bilinmelidir. 1-Nefy(Reddetmek) : Yani, Allah dndaki taplan, sevilen, hkmeden tm ilahlar-putlar inkar etmek-reddetmek. Mslman, Allah dndaki tm ilahlar reddetmekle emrolunmutur. 2-spat etmek (Kabul etmek): Yani, yalnz Allahn hak mabud olduunu kabullenmek-itiraf etmek-[8] Bir ve tektir, Onun orta yoktur denilirken, Allahn hak mabud olduu ve Onun tek olduu tekid (pekitirme) edilmitir.[9]

Ve yine ahadet ederim ki Muhammed Allahn kulu ve Resuldr. Allahn salat ve artp duran selam ona, aile halkna ve ashabna olsun. Rasulullahn ( sallallahu aleyhi vesellem) kul olduunu sylemenin maksad; O bir nsandr, lah veya Rab deildir diye iman etmek ve ehadet getirmek iindir. Bu ise, mmetinin Rasulullaha( sallallahu aleyhi vesellem) Uluhiyyet hakk vermesinin caiz olmadn gsterir. Kimsenin Rasulullah (s.a.v.) ar sevgi gstererek Onu insan konumundan lah konumuna karma hakk yoktur.
1.Delil: Hristiyanlarn Meryem olu say ar tazim ettikleri gibi, siz de beni tazim etmeyiniz. Ben ancak bir kulum. Bu sebeple, Allahn kulu ve Rasulu deyiniz. (mam Buhari)

mdi [10] bu (Risale) kyametin kopaca vakte kadar yardma mazhar, kurtulua eren frka olan ehl-i snnet vel cemaatin itikadna dairdir.
Akide Latta: Dmlemek, Balamak, manasndadr. Akide Istlahta: Kalp ve vicdan ile tereddt duymadan Allah ve Resulnn emrettikleri imani ilkelere inanmaktr.

: :

Frka:Topluluk demektir.[11] 1.Delil: Onlarn her bir topluluundan bir kesim de dinde fakih olmak ve kendilerine dndkleri zaman kavimlerini uyarmak zere (geri) kalmal deil miydi ? Olur ki saknrlar diye. (Tevbe, 122) Naciye: Dnyada bidat yollardan uzak duran ve ahirette de cehennem ateinden kurtulua eren demektir. 1.Delil: Bu mmet yetmi frkaya ayrlacaktr. Biri mstesna hepsi atetedir, o ise bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduumuz yolun benzeri zerinde gidenlerdir. (Tirmizi )

Bu hadiste kurtulua eren bir topluluk vardr, o ise Rasulullah ve Ashabnn zerinde olduu cemaattir. Onlar dnyada bidatten uzak ahirette de ateten beri olanlardr.[12]

Frka Naciye demek; Yardma mazhar(dnyada), kurtulua eren(cehennem ateinden ahirette) topluluk cemaat demektir.[13] Frka Naciye olan topluluk ise, Ehl-i Snnet vel Cemaatdr. eyhul slam mam bn Teymiyye diyor ki; hadis ve snnet ehli Frka Naciye olmay hak edenlerdir. [14]Ahmed Bin Hanbel diyor ki: Eer onlar Ehl-i Hadis deilse kimdir ?[15]mam Buhari ve Tirmizi diyor ki: Onlar lim ehli olan kimselerdir.[16] Frka Naciye, Allah ve Resulne sava aanlara, dinde bidat karanlara, batl ve heva yollara davet edenlere, sapk akidelerle mmeti saptranlara, kuranla snnetle, beyyineyle, hccetle inallah galip gelecektir. Taifa Mansura, Frka Naciye, Ehl-i Hadis, hepsi de ayn topluluk mudur ? Taife Mansura ( lahi yardma mazhar), Frka Naciye(kurtulua ulaan), Ehl-i Hadis diye isimlenenlerin hepside ayn topluluktur. Bu Mslmanlar; salam tikadl, bidatten uzak snnet ehli Mslmanlardr. man ve amel ilkelerine kuran ve sahih snnetten deliller getirerek iman ederler.Dinin esaslarna ve frularna; hccet-delil-beyyineyle sarlrlar.O halde tm bu ismi alanlar ayn topluluk olup tek ismi Ehl-i Snnet vel Cemaattir. Allah bizleri onlardan eylesin (Allahumme Amin.) Ehl-i Snnet vel Cemaat ne demektir ? tikadlarn, szlerini, amellerini, Rasulullah ve ashabndan alarak iman ve amel edenlerdir. Ehl-i Snnet Rasulullah ve ashabnn iman ettii ve amel ettii yol zerinde gidenlere verilen bir isimdir.Ehl-i Snnet vel Cemaat Rasulullahn, szlerine, amellerine ve takrirlerine sarlan amel eden Mslmanlardr.[17] Cemaat:tikadlarn, szlerini, amellerini Rasulullah ve Ashabna dayandran, bir araya gelmi topluluktur. Frka Naciyenin sfat bulunur.

1-Kurtulua eren vasf. 2-Zafere eren vasf 3-Kyamet bu akide mensubu zerine kopmamas.
1.Delil: mmetimden bir kesim hak zere yardma mazhar olarak kalmaya devam edecektir. Onlar yardmsz brakanlarn, onlara zarar olmayacaktr. Allahn emri gelinceye kadar (mam Buhari-Mslim) 2.Delil: Yeryznde Allah Allah denildii mddete kyamet kopmaz. (mam Mslim)[18] 3.Delil: Allah, misk kokusunda, ipek yumuaklnda bir rzgar gnderir ve kalbinde bir hardal tanesi kadar iman olan mminlerin ruhunu alr, ve geride insanlarn en erlileri kalr ve kyamet onlarn zerine kopar. (Hakim)

man Allaha, meleklerine, kitaplarna, resullerine, ldkten sonra dirilie iman etmek ve hayryla, erriyle kadere inanmaktr. Allaha iman:Allahn kesin olarak Rab, Malik, lah olduuna inanmak, zatna layk isim ve sfatlar ispat etmek, zatna yakmayan isim ve sfatlarn nefy etmek, ibadete layk tek ilah olduunu kabullenmek ve birlemek, emrettiklerini yerine getirmek, yasakladklarndan uzak durmaktr. Meleklerine iman:Allahn ismen bildirdikleri meleklerin varlna, sfatlarna, kulluklarna, itaat ettiklerine, evlenmediklerine, isyan etmediklerine iman etmektir.

Kitaplara iman:Allahn indirdii kitaplara iman etmek, emirlerine tutunmak, yasakladklarndan uzak durmak, ismen kabullenmek, nur-hidayet- hak beyan ettiine inanmak. Resullere iman:Allahn onlar kullarna gnderdiine, bildirdiklerinin doruluuna, Allahn emrettii risaleti ulatrdklarna, aralarnda hibir fark olmadna,kuran ve snnette ismi geenlere iman etmektir. Hayr ve errin Allahtan geldiine iman:Zamann ve mekann Allahn takdir ettii baa gelen tm hayr ve errin Allahtan geldiine inanmaktr. Zira Allah ezeli ilmi ve yce kudreti ile her eyin kaderini belirlemitir. ldkten sonra dirilie inanmak; Allahn insan ldrdkten sonra dirilteceine inanmaktr. Kadere iman [19] Kader Latta: Bir eyin miktarn kuatmak, bilmek, anlamna gelir. Istlahta: Allahn eyann miktarlarn ve zamanlarn ezelden Levh-i Mahfuz da yazm olduu szler ve amellerdir.

Kaderin erri ve hayr takdir edilenlerden baka bir ey deildir. zerimize yazlan er takdir edilendir ama Allah Fiili deildir. Yani Allahn kuluna yazd er gibi gzken eyler, bir baka ynden hayr olabilmektedir.
1.Delil: ster yeryznde, ister nefislerinizde meydana gelen her bir musibet mutlaka bizim onu yaratmamzdan nce o bir kitapta yazlmtr. (el-Hadid, 2) 2.Delil: Allahn ilk yaratt ey kalemdir. Ona Yaz dedi, O Ne yazaym? Deyince, olacak olan her eyi yaz, diye buyurdu. (Ebu Davud, Tirmizi, Msned, sahih hadistir.) 3.Delil: Allah yarattklarnn kaderlerini gkleri ve yeri yaratmadan elli bin yl nce takdir etmitir. Ar da su stnde idi.(mam Mslim-Tirmizi) Gerek Allah aziz kitabnda kendisini, gerekse Resul Muhammed(s.a.v.) Onu ne ile nitelendirmi ise bunlara tahrif, tatil, keyfiyetlendirme ve temsil (rneklendirme) sz konusu olmakszn inanmak da Allaha iman etmenin kapsam ierisindedir.

Allahn Kuranda kendi zat hakknda hangi isimleri ve sfatlar vermise(sfatlandrmsa), o ekilde olduu gibi, hakiki manada iman etmek, kabul etmek, itiraf etmek demektir. Allah zatn, iiten, gren, konuan, Rahim, Rahman, Metin, Cebbar, gibi isim ve sfatlarla tantr. Bizler bu isim ve sfatlara Allahn dedii, Resulnn buyurduu, Tahrif-Tatil, Tekyif-Tebih etmeden zahir manalar zerine iman ederiz. eklinde anlarz. Allahn zatn, Allah ve Resulnn sfatlandrd gibi sfatlandrarak aada gsterilen drt esas ile iman edeceiz.[20]
1-Tahrif etmeden iman edeceiz. Tahrif Latta: Deitirmek demektir Istlahta : Nass (ayet ve hadisleri) lafz veya anlam olarak deitirmektir. Tahrif eittir. 1-Anlam deien Lafz(sz, kelime) Tahrifi : Baz sapk frkalar(Muattla) Allahn konuma sfatn inkar etmek iin, ve Allah Musa ile konutu. Ayetinin Allah lafz- celalini stn okumas(Allahe diyerek), aslnda okunmas gereken Allahu olarak idi. Bu tr okuma manay-anlam deitirir ki kim byle deitirirse (bilerek) kafir olur. 2-Anlam deimeyen Lafz ( sz, kelime ) Tahrifi : Mesela Kiinin Elhamdu okumas gereken yerde Elhamde okumasdr ki bu insann hatasdr. 3-Anlam Tahrifi: Delilsiz olarak bir lafz(sz-kelimeyi) ak anlam dna karmaktr. Mesela; Allahn elinden maksat, nimet ve kudret demek. Bu sz hibir delile dayanmaz. Mesela yine stiva manasnn sapk frkalarn yannda stila, egemenlik olarak manasnn doru olarak kabul edilmesi. 2-Tatil etmeden iman edeceiz. Tatil Latta: Boaltmak ve terk etmektir.

Istlahta:Allahu Teala iin gerekli olan isim ve sfatlarn tamamn veya bir ksmn inkar etmektir. Tatil iki ksmdr. 1-Tam (Klli) Tatil :Allahn sfatlarnn kkten inkar edenler. Cehmiyye gibi 2.Ksmi(Czi) Tatil : Allahn baz sfatlarn kabul edip bazlarn inkar edenler. Eariyye gibi
Tahrif ve Tatil arasndaki fark nedir ?

Tatil Kitab ve Snnetin delalet ettii gerek ve hak olan manay kabul etmemek, Tahrif ise, nasslar delalet etmedikleri batl anlamlarla yorumlamaktr.
3-Tekyif etmeden iman edeceiz. Tekyif: Allahn sahip olduu sfatlarn keyfiyetini (naslln) soruturmaktr. Allahn elinin, Allahn inmesinin, Allahn yznn nitelii, zellii u ekildedir diyerek konumaktr. Diyelim ki, Benim bir kalemim var, keyfiyeti yle yle demek gibidir. 4-Tebih etmeden iman edeceiz.[21]

Tebih ise, Muhammedin baz sfatlar veya tm sfatlar Halid gibidir demektir. Eer, tm sfatlarda benzetme olursa Tebih ve temsil ayndr. Bu yzden Ehl-i Snnet temsille tebihi bu manada birbirinin aynsdr diyerek kullanr.[22]
Temsil: Allahn sfatlarnn, yaratlmlarn sfatlar gibi olduuna inanmaktr. Diyelim ki, Kalemim tpk unun kalemi gibidir demek Ehl-i Snnet Allahn isimlerini temsilsiz ispat eder, derki Allah haydr, ama bizim haylmz gibi deildir, Allahn yz vardr, ama yz bizim ki gibi deildir.[23] 1.Delil: Onun benzeri hibir ey yoktur. ura, 11 (Allah bu ayette temsili reddetmektedir.) 2.Delil:Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun ? Meryem, 65 (Allah benzeri olmadn ispat etmektedir.) 3.Delil: Kimse Onun dengi deildir. hlas, 4 (Allah dengi olmadn sylemekle temsili olmadn ispat etmektedir. ) 4.Delil: Artk Allah hakknda rnekler bulmaya kalkmayn. (Nahl, 74)

Temsil tebihten farkldr.

Temsil, bir eyi olduu gibi, her eyde, her sfatnda bir eye benzetmektir. rnek verelim: Muhammed tpk Halid. dediimizde, Muhammedi Halid de bulunan tm iyi veya kt olsun ne bulunuyorsa o sfatlarla benzetmi oluyorum. Yani Muhammed cmertlikte tpk Halid gibi, cesarette tpk Halid gibi, ahlakta tpk Halid gibi diyerek Tebih ise, Muhammedin baz sfatlar veya tm sfatlar Halid gibidir demektir. Eer, tm sfatlarda benzetme olursa Tebih ve temsil ayndr. Bu yzden Ehl-i Snnet temsille tebihi bu manada birbirinin aynsdr diyerek kullanr.[24] Mmessile (Temsilciler) neye dayanarak temsile ynelmilerdir, delilleri nelerdir ? Mmessile, Allah; kitabn anlayabileceimiz, manalarn idrak edebileceimiz ak ayetlerle bize bildirmitir der. Allah el, yz, gz diyorsa bu bizim anladmz, grdmz, bildiimiz el yz gzdr. Bu sebeple Allahn eli yz gz insann eli ve gz gibidir, tpk diyerek bu inanca ynelmilerdir.. Delil olarak kendilerine el, yz, gz kelimelerinin getii ayetleri delil alrlar. Bu sapk frkaya verilecek en gzel cevap udur,

Allahn yarat mahluklarn hemen hemen hepsinde el, yz, gz bulunmaktadr. Sfatlarn ortakl bu ortak sfat tayanlarn tpa tp ayn benzerlikte ve ayn ekilde zatlardr demek deildir. Yani ortak sfat tayanlar tpa tp birbirlerinin aynsdr demek akln ve eriatn kabullenecei bir ilke olmaz. Diyelim ki, yukarda da beyan ettik, karncann eli, gz yz insann ki gibi midir ? Karncada da el, gz, yz bulunur, bu sfatlarn insanda da olmas demek ayn sfatlar ve ayn zelliler tarlar demek midir ? Karncann iitmesi ve grmesi ile insann iitmesi ayn mdr ? Filin ayaklar ve insann ayaklar ayn m, kuvvet ve arlkta eitler mi ? Peki Allahn eli, yz, gz, hi kullarnn sfatlaryla isimlerde ortaklk tasalar da ayn sfatlar denilir mi ? denilmez. O halde Allahn ve insann eli, yz ayn demek caiz deil, denilirse bu bir tebihtir.
Bilakis yce Allahn: Onun benzeri hibir ey yoktur ve O her eyi iitendir, grendir.(e-ura, 11) buyruunda dile geree iman ederler.

Mellif, Ehl-i Snnet olan Mslmanlarn Allah mahlukatna benzetmeden, zatna yakr sfatlar ispat ederek ve zatna yakmayan sfatlar da nefy ederek iman ederler demektedir. Ehl-i Snnet vel Cemaat Akidesinin sfatlar hususunda ki dsturu ura 11. ayeti kerimeye dayanr. Allah ayetinde iki temel esas beyan ederek iman ve inkar edilmesi gerekenleri belirler.
1.Esas: Allaha yarar kuran ve snnetin ispat ettii (kabullendii) tm isim ve sfatlar ispat eder. 2.Esas:Allaha yaramayan Kuran ve snnetin nefyettii (reddettii) tm isim ve sfatlar nefy eder.

Ehli Snnet bu iki esas zerine bina ettii sfatlar konusunda; Hak yoldadr. Zira, dier sapk frkalar ve bidati itikadi akmlar kurann ve snnetin snrn amlardr. Frkalardan kimileri Allahn sfatlarn (Semi-Basir) ispat edersem Allah beere benzetmi olurum diyerek inkara ynelmi (Muattla), kimileri de Allah beere benzeterek (Mebbihe)[25] sapk irk yola ynelmitir. Hak yol ise, Allahn sfatlarn 7 yola kamadan, Allah ve Resulnn ispat ve nefyettikleri gibi ylece kabul etmektir. u gerei Unutma Kardeim ! Allah ura 11. ayetinde beyan ettii sfatlarn varln ispat etmek iin beyan eder. Allah zatna Semi ve Basir sfatlarn layk grr. Allah bu sfatlarn zatna verdii gibi kullarna da vermitir. Fakat kullarnn iitmesi ve grmesi asla Allahn iitmesi ve grmesi gibi deildir. Diyelim ki, bir sinekte, karncada iitir, peki sinek ve karncann iitmeleri insann iitmesi gibi denile bilinir mi ? Asla denilemez. Sonra kim diyebilir insan ve karnca iitmesi birbirinin aynsdr, iitmeleri tpatp birbirinin dengidir ? Allahn iitmesinin insann iitmesiyle ayn olduu da sylene bilinir mi ? Allah iitme ve grmeyi ispat etmekle iitmenin ve grmenin zatna laykln ve benzeri olmadn ispat etmitir. Asla denk olduunu, bir mahlukun kendi gibi iittiini deil. Buradaki ispata ispatul vucud denilir, ispatul musave denilmez.
Bu sebepten tr onlar yce Allahn kendi zatn nitelendirdii vasflar ondan nefyetmezler, kelimeleri kullandklar yerlerinden (ak anlamlarndan) uzaklatrmak yoluna gitmezler. Onlar Allahn isim ve ayetlerine ilhada sapmazlar. Onun sfatlarn, yaratklarnn sfatna benzetmezler ve keyfiyetlendirmezler.

ncelikle bilelim ki; Allah kendi zatna hangi isim ve sfatlar ispat etmi ve hangisi de layk grmeyip nefy etmise ylece ispat etmek ve nefyetmek esastr. Zira bu yol Ehl-i Snnetin akidede yoludur. Kim Allah ve Resulnn ispat ve nefyettii isim ve sfatlar ispat etmeyerek ve nefyetmeyerek kelimeleri kullanlmas gereken yerde kullanmazsa sapar. Bir kimse, Allahn elini kudret, istivay istila gibi tahrif ederek kullanlmas bir sapklktr. Bu yzden Ehl-i Snnet Allahn isim ve sfatlar hususunda; Allahn ispat ettiini ispat eder, nefyettiini nefyeder, kelimeleri kullanlmas, bilinmesi gereken manada kullanr, isim ve sfatlarda inkara ynelmez, Allahn sfatlarn mahluklara benzetmez, sfatlar hususunda keyfiyetlendirmeye gitmez.
unu unutma Kardeim! Allahn sfatn nefyetme iki trldr.

1-Sfat czi ve klli nefy (inkar) ki, mesela Allah elini, gzn, inkar etmek . 2-sfatn manasn tahrif ederek nefyetmek (inkar etmek)istivay istila-kuatma olarak tahrif etmekle nefyetmek.
Aadakini bilmen ey kardeim zorunluluktur! lhad 5 eittir.

1-Allah kendini isimlendirdii gibi isimlendirmemek.(Zira bu bir haktan meyletmek olup Allaha kar edepsizlik ve byk bir dmanlktr. Allah ancak nassla sabit olan isimlerle isimlendirilir. Allah ismi tevkifidir (nassla bellidir) bir kii seni sana layk olmayan bir isimle ansa ne dnrsn bu sana hakszlk olmaz m peki Allah hakknda ona layk olmayan isimler verilirse? 2-Allahn isimlerini inkr etmek.(Cehmiyye insana benzetme korkusundan Allahn isimleri yoktur demitir.)

3-Allahn ismini kabullenip sfatn inkr etmek.(Allah iitmeden Semi, bilmeden lim, kudreti olmadan Kadir gibi iman etmek, onlara (Mutezile) gre, Allah isimleri sadece bir zel isim hkmndedir. itmesi, bilmesi, kudreti olmayan bir Allah dnrler. Kimileri tm sfatlarn tek bir sfat olduuna inanrlar. Bu ise doru deildir. Allaha iman ancak isimlerinin ierdii sfatlar da ispat etmekle gerekleir.) 4-Allahn isim ve sfatn mahluka benzetmekle (Allah gzn insan gzne benzetmekle..) 5-Allah ismini taplan ilahlara vermek gibi..(lah yerine Lat , Aziz yerine Uzza demek..) [26]
u soruyu sormal ve cevabn mutlaka bilmelisin ! Nefiyciler (Muattla) diye tannan mehur sapk frkalar kimlerdir ?

Nefiyciler; Allahn isim ve sfatlarn klli ve czi inkar eden Muattaladr ki onlar, Cehmiyye, Muteziledir. Bu sapk frkalar Allahn sfatlarn insana benzetiriz endiesi ile inkara ynelerek sapklaan frkalardr. Oysa ki Allah ayetinde bir benzeri olmadn beyan etmitir. Mesela bu sapk frka Rahman ismini tevile ynelip ihsan demek yerine ( ki buda doru deildir) inkara ynelmi ve sapmtr. Ehl-i Snnet gre, Rahman Allahn isimlerinden bir isim olup Allahn Celaline, Zatna layk, bir benzeri olmayan bir isimdir demektedir. Ehl-i Snnet Rahman lafzn ve onun hakknda iman edilmesi gereken zahiri manay ispat ederken, Nefiyciler inkar ederler. Unutma ki deerli mslman ! Allah zatn, Allah ve Resulnn nitelendirdii bir ekilde(elinigzn-parman-glmesini, sevmesini, gazaplanmasn, merhametini) ispat ve nefyetmek, kesinlikle bu zatn hakknda keyfiyetlendirmek demek deildir. nk, sfatlara dair sz sylemek zat hakknda sz sylemenin bir ayrntsdr. Zatn ispat varln ispatdr. Bu yzden Allah kendi hakknda hangi isimleri ve sfatlar vermise kabul etmek iman etmek keyfiyetlendirme demek deildir. Bu balk altnda u sorular mutlaka bilmelisin.
Ehl-i Snnet ve-l Cemaat: Allahn isim ve sfatlar hususunda ne bildirilmise, olduu gibi kabul edilmeli, keyfiyetine gidilmemelidir derken ne demek istemitir? Allahn isim ve sfatlar hususunda bildirilenleri olduu gibi kabul eder, keyfiyetine gitmez demek; bildirilen isim ve sfatlarn manalarn tevile-tahrife-tebihetemsile-keyfiyetlendirmeye kamadan kabullenmektir. Bu cmleden manalar da kabullenmemek anlalmaz. Bu mmetin ilk asrda yaayan limleri, manalarn zerinden geerken manalarn bilerek ve anlayarak keyfiyetlendirmeye kamadan iman eder, kabul ederlerdi. 1.Delil: mam Ahmed : Allah kendi zatn nitelendirdii yahut Resulnn onu nitelendirdii sfatlarla vasfedilir. Bu hususta Kuran ve hadisin snrlarnn dna klmaz 2.Delil: mam Buharinin Hocas Nuaym bin Hammad: Allah yaratklarna benzeten kfir olur. Allahn kendi zatn nitelendirdii sfatlar inkar eden de kafir olur. Allahn kendi zatn nitelendirdii vasflarda da, Resulnn Onu nitelendirdii vasflarda da ne tebih sz konusudur, ne de temsil. Kelimelerin kullanlmas gereken yerde kullanmayarak lhada(erilie) sapmann hkm nedir? Kelimelerin kullanlmas gereken yerde kullanlmamas ve bylece erilie sapmak haramdr. Allahn bildirdiklerini, hibir delile-hccete-burhana dayanmadan, tevil-tahrif-tatil-tebih etmek asla kabul edilir bir doru deildir. Bu sapmadr, Allah korusun, bu inan biimi, kfr, byk gnah, olabildii gibi, gnah sahibini zrl klacak bir hata da olabilir. O zaman lhadn hkm eit eittir. Her tahrif kfr hkmnde deildir.[27] Bazen alimler nefiyden maksat kemalin ispatdr derler bu ne demektir ? Bu szden maksat, Allahn kendi zat iin nefyettii bir sfatn zddnn Allah iin bir kemal sfat olmasdr. Mesela, Allah Bakara 255. ayette Onu ne bir uyuklama alr ne de bir uyku buyurmaktadr. Allah bu ayette uyuklamay ve uyumay zatndan nefyetmitir. Bu nefy, Allahn Diri ve Kayyum olduunu ve bu sfatlarnda Allah da kemal derecede olduuna delildir. Buradaki uyuklama ve uyuma nefyi, Allahn diri ve Kayyum sfatn ispat eder. Diyelim ki Muhammed tembel ve asi deildir dersek , biz Muhammed hakknda tembellii ve asilii nefyetmi oluruz. Bu nefyin gerei de Muhammedin alkan ve itaatkar olduunu, alkanl da kemal derecede bulunduunu sylemi oluruz.

Allah ayetlerinden sapmak ne demek ve ilhada sapanlar Allah ayetinde uyarm mdr ? Allah ayetinden sapmak iki trldr: 1-Kevni sapma: Allahn yaratan, ldren, dzenleyen, meydana getiren olarak grmeyerek Nebilere-salihlerehlara-velilere bu sfatlar vermektir ki bu bir sapmadr.(Yaratan Allah olduuna ayetler:Fussilet, 37 / Rum, 2022-23-24/Sebe, 22) 2-eri sapma:Allah ayetlerini inkar etme, yalanlama, tahrif etme, zddna hareket etmedir.(Hac, 25) Allah isim ve sfatlarnda sapanlar uyarmtr. 1.Delil : En gzel isimler Allahndr. O halde Ona bunlarla dua edin. Onun isimlerinde erilie sapanlar terk edin. Onlar yapmakta olduklarnn cezasn greceklerdir. (Araf, 180) 2.Delil : Ayetlerimiz hakknda doru yoldan sapanlar, muhakkak onlar, Bize gizli kalmazlar. (Fussilet, 40) simler ka hususa delalet ederler aklaynz ? hususa delalet eder. 1-Lafzn delalet ettii uygun anlam: Lafzn delalet ettii mana eer Allaha ait ise o isimle Allah isimlendirilir. Diyelim ki; Halk (yaratan) demektir kimdir o zat ? Allahtr, buradaki yaratan lafznn anlam ancak Allaha delalet eder. 2-Lafzn ierdii anlam: Allah ismi yaratmay, ldrmeyi, diriltmeyi iine alan bir isimdir. 3-Lafzn zorunlu kld anlam: Allah yaratan, ldren dediimiz zaman Allahn Alim, Kadir olduuna delalet eder ve bu sfatlar da kabullenmek zorunludur. Diyelim ki; Bir kimse yaratan bir zat olduuna inanrm fakat O zatn yaratan olduuna inanmam derse bu Allah isminde sapmtr. Diyelim ki; Bir kimse yaratan Allahn zat olduuna ve yaratma sfatnn da Allah iin olduuna inanrm dese fakat yaratma alim ve kadir ismini veya sfatn gerekli klmaz derse sapmtr. Diyelim ki Ev bu kelime mana tar.1-Ev denince, her insann aklna gelen ilk anlam bellidir, bu lafzn ilk anlamdr. 2-Ev denince salon, hamam, mutfak iermesi gerekir ki bu ise lafzn ierdii anlam aklar. 3- Ev denince mutlaka onun duvarlar, kirileri, zorunludur, bu da lafzn tad zorunlu manay aklar.[28] nk an yce Allahn ada yoktur, dengi yoktur, ei benzeri yoktur.

Onun ismi gibi bir isme layk, o ismi hak edecek bir benzeri yoktur. [29]Yani bn Abbasn dedii gibi;Onun ismine benzer, ayn, tpk bir isim yoktur.[30] Allahn benzeri, tpk ayn ismi ve dengi yoktur. Onun sfatlarndan birini mahlukatn sfatna benzetmek, dengi olduunu sylemek, sfatlarn tayan ayn isimde zat olduunu sylemek, caiz deildir.[31]
1.Delil: Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun ?(Meryem, 65) Onun dengi yoktur denince:Onun dengi, benzeri, eit olan yoktur demektir. 1.Delil: Kimse de Onun dengi deildir (hlas, 4) Onun ei benzeri yoktur denince:Onun benzeri, ayn sfatlar tayan, dengi yoktur. 1.Delil: Artk Allaha eler komaynz (Bakara, 22) Allahn isminin ayns yoktur demitik fakat insanlardan kimileri Allahn baz isimlerini(Aziz-Alim) tamaktadrlar ne derseniz ? Bu isimlerdeki ortaklk sfatlarnda ortakln getirmez. Eer Aziz Allaha izafe edilirse bu aziz ismi ancak Allaha verilir. Fakat aziz ismiyle insana izafe edilirse bu da ona verilir. Allahn azizlii ile insann azizlii birdir demek de mmkn deildir. an yce Allah yaratklar ile kyas edilemez.

ncelikle bilelim ki Kyas benzetmedir. Hi Halk (yaratan) ile mahluk (yaratlan) bir midir ki kyas olsun. Kyas ancak iki ayn isim ve sfatlar tayan eyler arasnda olur. Allah ile insan veya mahluk arasnda kyaslama asla doru deildir. Mesela desek ki, Allah mevcut (bulunmaktadr) insan da mevcut, nsann mevcutluu Allahn mevcutluuna kyas edilerek

haktr. Bu cmle doru deildir. Allahn mevcutluu vaciptir, fakat insann ki ise, mmkn (olabilir-olmayabilir) Mesela yle Ben nsann iitmesini Allahn iitmesine kyas ettim denemez. Zira Allahn iitmesi vacip, insann ki ise mmkndr.
Kyas eittir. 1-umuli Kyas:

Klli bir eyi czi olan bir eye delil gstermektir. Klli verilen hkm czi de ierir.
Mesela: Hayat (diri) diyelim. Her canl (klli) diridir diyerek bu sebeple Allah da diridir demek ki bu kyaslama yolu yanltr, Zira Allah kullar ile kyaslanmayacak kadar ycedir. Allahn diri olmasn insann diri olmas sebebiyle kyaslamak sapklktr. 2-Temsili Kyas:

Byk nerme ile kk nerme arasndaki benzerliin varlna dayal olan kyastr.
Mesela: Allahn eli, gz insann eli gz gibidir diyerek kyaslamaya gitmektir. Mesela: nsan sarho eden her eyin iki olduunu sylemek ki (esrar-eroin solunum yollar ile alnr ki bunlara iki demek doru olur mu ) demek gibi kyaslamaya gitmek. 3.Evla kyas:

Yaratlmlar iin sabit olan her bir kemal sfat, Allaha daha ok yakr bir sfattr diyerek yaplan kyastr ki bu kyas caiz, dier ikisi asla caiz deildir. nsanda olan bilme-iitme-grmekudret sahibi olma sfatlar yaratan an yce olan Allah iin daha evladr.(daha layktr) Yine insan ycedir, eer insann ycelii sz konusu ise Allah daha ycedir. nsanda olan her bir sfat Allahn verdii kadar ile bulunurken, Allah iin bu sfat kemal derecede bulunur.nsanda bulunan sfatlar, Allaha kemal derece de isnad ederken, nassla sabit olan sfatlar ancak verebiliriz. [32]
phesiz ki O hem kendi zatn, hem de bakasn en iyi bilendir. Onun sz yaratlmlarn sznden daha ve daha gzeldir. Dier taraftan Allahn Resulleri de Onun hakknda bilmedikleri eyleri syleyenlerin aksine hem doru szldrler, hem de doruluklar tasdik edilmi olanlardr.

Allah kendi zatn en iyi bilendir demek, Allah zatna en uygun isim ve sfatlar vermede en layk olandr, bu sebeple Allah zatna layk olan en gzel isim ve sfatlar layk grmtr demektir. Bizler o isim ve sfatlar 4 yola kamadan kabul etmeli, iman etmeli, Allah ve Resulnn layk grdkleri o gzel isim ve sfatlar Allah iin layk grmeliyiz. Allah kendi zatna, kullarna, kainata neyin gerekli neyin layk olduunu en iyi bilendir, bunda phe yoktur. Allah hakknda ve onun isim ve sfatlar hakknda kyasa, benzetmeye, inkara gidenlere bu szler bir reddiyedir. mam bn Teymiyye bu cmlelerle, Ehl-i Snnet d frkalara cevap vermekte ve Allah kendi zatna layk grd isim ve sfatlar en iyi bilen olduundan ona layk olan tm isim ve sfatlar kabul etmeliyiz demektedir. Diyelim ki, bir retici firmann mhendisleri, patronlar m daha iyi bilir karlan rn kap nndeki beki mi ? Diyelim ki, Bilgisayar mhendisi bir kimse mi daha iyi bilir Bilgisayardan hi anlamayan biri mi ?
1.Delil : Rabbinin kelimesi doru ve adil olarak tamamland. (Ayette Allah ayetlerinin dosdoru ve adil olarak bildirildiini, tamamlandn beyan ederek eksiksiz ve en layk olacak bir gzellikte beyan edildiini bildirir.) Onun sz yaratlmlarn sznden daha ve daha gzeldir. Sznden maksad, sim ve sfatlar yce olan Allah, szlerin, emirlerin, hkmlerin en gzelini syler ve koyar. Allah dan daha gzel szl kim olabilir ? Allahtan daha gzel kim hkm verebilir ? Allahtan daha gzel kimin ismi olabilir ? O en gzel isim ve sfatlarn sahibidir. 1.Delil: Hi phesiz en doru sz Allahn szdr. (bn Mace, Tirmizi, Msned, Tabarani, Beyhaki, Ebu Davud, Nesai)

Dier taraftan Allahn Resulleri de Onun hakknda bilmedikleri eyleri syleyenlerin aksine hem doru szldrler, hem de doruluklar tasdik edilmi olanlardr. Sznden maksad, Allah Resulleri, Allah hakknda bildirdikleri isim ve sfatlar hususunda bilmedikleri haberleri bildirmemilerdir. Onlar doru bilgilerle, en sadk haberlerle mmetlerini bilgilendirmilerdir. Allah onlar sadklar olduunu teyid etmitir. Rasulullah insanlara haber vermek istedii isim ve sfatlar hususunda en iyi bilendir. Rasulullahn bildirdii ve davet ettii yol vahyin yolu olduundan dolay eksiklik olmas mmkn deildir. O halde, Allah ve Resulnn bildirdikleri tm isim ve sfatlar haktr, iman edilmelidir ve ayrca en gzel isimlerdir. 1.Delil : Eer baz szleri uydurup bize isnad etseydi, biz onu elbette kudretimizle alverirdik. Sonra kalbinin damarn elbette koparrdk. (Hakka, 44-45-46 )
Allahn isim ve sfatlarna iman hususunda yaplmas gereken temel vacip nedir ? 1-Allaha zatn vasflandrd gibi kabullenerek inanmalyz:

Allaha iman onun isim ve sfatlarna inanmay gerektirir. Allahn zat, isimler ve sfatlarla vasfldr. Allahn zatnn sfatlar olmadna inanmak mmkn deildir. Kesinlikle bir zat sfatla vasfldr, sfatsz zat olmaz.[33]
2-Allahn sfatlar bizlere gaybidir. Bu yzden nass(ayet ve hadis) da geldii gibi nass dna kmadan inanmalyz:

Allah Allah ve Resulnn sfatlandrd gibi vasflandrmak farzdr. Allah hakknda kuran ve hadise dayanmadan yaplan vasflandrmalar caiz deildir.
1.Delil: Bilmediin bir ey ardna dme. (sra, 36) Ahmed Bin Hanbel: Allah zat Allahn ve Resulnn sfatlandrd gibi sfatlandrlmal Kuran ve hadis dna kmamaldr. 3-Allah kendi zatn vasflandrmad herhangi bir sfatla vasflandrlamaz.

Yani Allaha yakmayan, zatna vermedii herhangi bir sfat vermek asla caiz deildir.
4-Kuran ve snnette gelen nasslara zahir zerine brakarak inanmal.

Nassla gelen sfatlar zahiri anlam zerine kabullenmeli, herhangi bir tevil, tatil, tebih, temsil, tekyife gitmeden geldii gibi inanmaldr.
5-Akl, Allahn isim ve sfatlarn kavramada l deildir.

Mcerred akl asla Allah sfatlarn kavramada l olamaz, Akl nass dorulamak, manasn kabullenmek, inanmak zorundadr.
Bundan dolay yce Allah zzet sahibi olan Rabbin onlarn niteleye geldiklerinden mnezzehtir. Gnderilmi peygamberlere selam olsun, alemlerin Rabbi Allaha da hamd olsun (es-Saffat, 180-182) buyurmaktadr.

zzet, eref, ycelik sahibi Allah isim ve sfatlarnda ei, benzeri, dengi, olmadndan dolay, Ehl-i Snnet d frkalarn niteleye geldikleri batl tevillerden, inkarlardan, tahriflerden, tebihlerden uzaktr. Yce Allah, mriklerin kendisine nispet ettikleri ei bulunmaktan, ocuklar olmaktan, her trl eksiklik ve kusurdan uzaktr demek istemitir. 1.Delil: Allah kotuklar ortaklardan mnezzehtir. ((el-Har, 23)
2.Delil : Kendine isim olarak verdiin yahut kitabnda indirdiin yada mahlukatndan herhangi bir kimseye rettiin yahut gayb ilminde kendi nezdinde kendin iin mahfuz tuttuun, sahip olduun her bir isimle senden diliyorum. (Msned, Albani sahih demitir.) Bu balkta u gerekleri bilmelisin kardeim !

Subhan Latta: Uzak, beri manasna gelir. Subhanallah Istlahta: Allah her tr eksik ve kusurdan uzak, beri grmek demektir.[34]
Mslman Rabbini ka ynde tenzih etmelidir ? Mslman 5 ynde rabbini tenzih etmelidir.

1-Allah Rububiyyette orta olmad hususta tenzih etmelidir. Zira baz insanlar, yerde ve gkte velilerin yardmclar olduuna inanmaktadr. 2-Allah Uluhiyyette orta olmad hususta tenzih etmelidir. Zira, mrikler Allaha ibadette ortaklar isnad ederler.

3-Allah isim ve sfatlarnda zatna layk olmayandan tenzih etmelidir. Zira, Ehl-i Snnet d frkalar, Allah hakknda Allaha layk olmayan isim ve sfatlar vererek, inkar ederek, benzeterek sapmaktadrlar. 4-Allah yaratt mahlukatnda hikmetle ve gzelce yaratma hususunda tenzih etmelidir. Zira, baz frkalar Allahn alemi, eitli varlklar gereksiz, olarak yarattna inanr. 5-Allah dinini, eriatn, Rasulullah snnetini her tr yanllktan, elikiden, eksiklikten, aypllktan tenzih etmelidir. Zira baz dzenler ve batl zihniyetler, Allahn nizamn, eriatn, dinini gnmz asrnda yeterli grmemektedirler.[35]
1.Delil : Allah onlarn niteleye geldiklerinden mnezzehtir.(Muminun, 91) 2.Delil : Sen bizzat kendi zatn vdn gibisin (Buhari-Mslim) Gnderilmi peygamberlere selam olsun, alemlerin Rabbi Allaha da hamd olsun (es-Saffat, 180-182) sznden ne anlamalyz ? Mellif mam bn Teymiyye, Resullerin Allahtan aldklar vahiyleri, emirleri, hkmleri, isim ve sfatlar olduu gibi saptrmadan, hakszla kamadan, batlla kartrmadan, kullara duyurduklarndan dolay selam hak ettiklerini, bu sebeple de onlara selam, esenlik, huzur, rahmet zerlerine olsun demektedir. Yan sra, vlmeye, hamd edilmeye en layk olann yalnz Allah olduu gereini de bildirmektedir. Yce Allah kendi zatn nitelendirdii ve kendisine verdii isimlerinde hem nefy, hem de ispat bir arada zikretmi bulunmaktadr.

Allah, zatn nitelendirirken ve zatna isim verirken, ispat ve nefy yolunu semitir. Yani, Allah zatn nitelendirirken ispat ve nefy yolunu semi yine zatna isimler ve sfatlar verirken zatna layk olan ve olmayan isim ve sfatlar zikretmitir. Allah zatna ve kemal sfatna layk olmayan her trl isim ve sfatlar, ayplklar, noksanlklar, zatndan nefy etmi, kemaline yakr isim ve sfatlar da ispat etmitir. Diyelim ki, Allah zatn nitelendirirken ei, benzeri, dengi, ztt, orta, olu bulunmaktan cahillikten, acizlikten, unutmaktan, uyuklamaktan, uykudan, zatn nefy etmitir. Diyelim ki, Allah zatna isim ve sfatlar verirken Rahman, Selam, Metin, Semi, Basir, Konuan, gren istiva eden, el, yz, gibi isim ve sfatlar ispat etmitir.
Bu balkta aadaki sorular ve cevaplar mutlaka bilmelisin !

Allahn sfatlar ksmdr.

1-Mutlak kemal ifade eden sfatlar:

Kadir, Aziz, konuan gibi. Allahn kemal sfatna iaret eden sfatlardr.
1.Delil: O Allahtr ki Ondan baka hibir ilah yoktur. Meliktir, Kuddusdur, Selamdr, Mmindir, Mheymindir, Azizdir, Cebbardr, Mtekebbirdir, Allah kotuklar ortaklardan mnezzehtir. (Har, 23) 2-Mukayyed kemal ifade eden sfatlar:

Allah hakknda direk verilmesi layk olmayan fakat mriklerin-kafirlerin yapmas durumunda alnan sfatlardr. Diyelim ki, Allah Mekir (tuzak kuran ) denilmez fakat Allah kendine bu sfat Kuranda vermitir. Bu sfat Allah kafirlerin tuzaklarn balarna geiren manada almtr. Yine Mstehzi (alay eden) ve Hadi (Hile kuran) gibiAllah bu sfatlar Allah dmanlarnn oyunlarn, hilelerini kendi aleyhlerine evirmek manasnda layk grmtr.
3-Mutlak noksanlk ifade eden sfatlar:

Allahn zat hakknda aciz, Kr, itmeyen, konumayan hain, alay eden, tuzak kuran gibi ona layk olmayan sfatlardr.[36]
1.Delil: Kimse de Onun dengi deildir (hlas, 4) Allahn Sfatlarn ispat etmek yolla olmaktadr.

1-smin delalet ettii manayla sfat ispat edilir(o sfata iman edilir) Zira, her isim bir sfata delalet eder.Bu yzden Allahn isimlerinden her isim sfattan treyen Allahn zatna delalet etmektedir. Mesela: Rahman ismi Allahn rahmete sahibi olduuna delalet eder 2-Sfatlar nassla ispat edilir..Mesela: Allahn eli, yz, iki gz, ve benzeri sfatlar, nassla sabit olan sfatlardr.Yine Allahn intikam sahibi olmas phesiz Allah intikam sahibidir. (brahim, 47)ayetinin nassyla sabittir.Zira Mntakim (intikam alan) Allahn Esmaul Husnasndan deildir. 3-Sfatlar Fiillerin delalet ettii manalardan ispat edilir. Mesela, Allah Musa ile konutu(Nisa, 164) ayetindeki konutu fiilinden Allahn konuan olduu ispat edilmitir. Bilelim ki, sfatlar isimlerden daha kapsamldr. Her isim sfat tar fakat her sfat ismi iermez.
Nefyde icmal (toplu ve zl )ne demektir ? Nefyde icmal demek, Aziz ve Celil olan Allah yce kemaline yakmayan ve elien her trl kusur ve eksiklikleri zatndan beri klmaktr. Kuran ve snnet hangi sfatlar zatndan nefyetmise ylece nefiy etmeli, akldan ve hevadan sfatlar nefyetmemelidir. 1.Delil: Onun benzeri hibir ey yoktur. (ura, 11) 2.Delil: Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun ? (Meryem, 65) 3.Delil:Allah onlarn niteleye geldiklerinden mnezzehtir. (el-Mminun, 91) Kuran ve snnette sadece nefyetme mi bulunmaktadr ? Kuran ve snnette sadece nefyetme bulunmamaktadr. Kuran ve snnette Ayn zamanda ispatta sz konusudur. Ehli snnet, Allahn isim ve sfatlar hususunda iki yol izlemitir. Bu iki yol ispat ve nefy yollardr. Yani, Allah baz sfatlarn ispat etmi, baz sfatlarn da zatndan nefyetmitir. Allah, ayetlerinde zatndan uyuklamay, orta olmay, ei olmasn, benzerinin bulunduunu nefyetmi, kimi ayetlerinde de zatn iiten, gren, eli olan, gz olan sfatlarla da ispat etmitir.Bu durumda kuran ve snnette sadece nefy deil ispatta bulunmaktadr. unu da unutma kardeim ! Kuran ve snnette en ok ispat bulunmaktadr. Kuran ve snnette en tafsilatl olan Allah sfatlarnn ispat edilmesidir. Nefy, ispata gre azdr.Bizler Allahn ispat ettii, zatna layk grd,zat iin sevdii o gzel isimleri saymakla bitiremeyiz. Rahman, Rauf, Metin, Cebbar, Gaffar. 1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) yle buyurmaktadr.Seni tenzih ederiz. Biz sana vg ifadelerin taamn sayp dkemeyiz. Sen bizzat kendi zatn vdn gibisin.(mam Mslim-Ebu Davud-Tirmizi)

Aadaki soruyu ve cevab mutlaka bilmelisin ! Ehl-i Snnet d frkalarn alimleri eserlerinde nefy tafsili olarak geer neden ? Bir nceki cevabmzda,ispat kuran ve snnette tafsili olarak beyan edilmitir demitik.Bu gr Ehl-i Snnet vel cemaatin grdr.Eli Snnet d frkalarn eserlerinde(Bakillaninin Temhid eserine baknz.) nefy tafsilatl olarak beyan edilir. Yani Kuran ve snnette ispat edilerek vasflandrlan Allah zat bu eserlerde nefy yolu seilerek u vasf da deildir, yle deildir denilerek vasflandrlr. Diyelim ki,Allahn zat hakknda kan, ruhu, organlar olmayan ve stte-altta-kuzeyde gneyde-bir cihette-yer iinde-yer dnda olmayan ve benzeri gibi, srekli nefy yolu seilerek vasflandrma tercih edilir ve benimsenir.[37]Onlarn sfatlar konusunda gittikleri bu yol Kuran ve sahih snnet usul olarak izledii bir yol deildir. Fakat Ehl-i Snnet Allah ve Rasulu neyi ispat etmise Allah hakknda o sfatlar vererek tafsili olarak o vasflar tantr ve benimser. 1.Delil: Bize bir yorgunlukta dokunmaz(Kaf, 38) not:: Allah ayetinde yorgunluu zatndan nefyederek kemal kuvvet ve kudretini ispat eder. 2.Delil: Rabbin asla kimseye zulmetmez (Kehf,49) not: Allah ayetinde zulmetmeyi zatndan nefyederek kemal adaletini ispat eder. 3.Delil: Allah onlarn yaptklarndan gafil deildir.(Bakara, 85) not: Alalh ayetinde gafillii zatndan nefyederek kemal ilmini ispat eder. 4.Delil: Rabbim yanlmaz ve unutmaz (Taha, 52) not: Allah ayetinde yanlmay-unutmay zatndan nefyederek kemal ilmini ispat eder.

Ehl-i Snnet vel cemaat resullerin getirdiklerinden baka tarafa sapmaz. nk o (yol) yce Allahn kendilerine nimetler ihsan etmi olduu peygamberlerin, sdklarn, ehitlerin ve salihlerin yolu olan dosdoru yol olan srat- mstakimdir.

Ehl-i Snnet vel Cemaat akidesi ve ehli, asla imamlar, nderler, muallimler olan Resuller yolundan ister itikadi olsun ister ameli boyutta olsun bir kar ayrlmazlar, uzaklamazlar. Ehl-i Snnet yolu Resuller, sdklar, ehitler, salihler, yoludur.mam bn Teymiyyenin (r.h.) bu sz Ehl-i Snnetin yolunun resul yolu olduuna delildir.[38]Ehl-i Snnet d yola ynelmek resullerin yolundan ayrlmak olduu ve bununda sapklk olduu aka bu cmlede beyan edilmektedir.Allah Rasulu Muhammedin (s.a.v.) sfatlar hususunda bildirdikleri haberler haktr, iman eder, dorular ve o haberlere tabi oluruz. Zira Resul asla yalan sylemez ve bu hususlarda cahil olamaz.O halde bu cmleden Ehl-i Snnetin sfatlar hususunda yollar kitap ve snnet olan resuller yoluna itikad ettiini ve dayandn[39] rendik. Ehl-i Snnetin yolu srat- mstakim olarak bilinen Resullerin yoludur. O yol ki, tertemiz sahih bir akide ve tahir bir snnet yoludur. irk-kfr-dalalet ehli topluluklarn yolundan uzak yoldur.Nasslara dayanan, hevay-akl bir kenara brakan yoldur.
Bu balkta unu bilmelisin ! Ehl-i Snnet d frkalarn sapmalarna sebebiyet veren bu yollarn ilk k yeri neresidir ?

Bu sapk frkalarn k yolu Mriklerin-Yahudilerin-Hristiyanlarn-Mecusilerin izledikleri yola dayanmaktadr. Zira mrikler ve dierleri Allahn ispat ettii bir ok sfatlar nefyetmiler, sapk anlaylarna uygun tahrif ederek, insana benzeterek, sapmlard.Mrikler Allah hakknda Rahman sfatn inkar ederek, Yahudiler Allahn fakir olduunu syleyerek, Hristiyanlar sann Allah olu olduunu syleyerek Allah hakknda irk ve kfr yollara sapmlardr.Bu irk ehli nasl saptysa, bir ok frkalarda onlar gibi onlarn yollarn kar kar izleyerek batl yollara kaymlardr.slam mmetinin bidatleri de bu cahiliye adetlerine ynelmekten dolay meydana gelmitir.[40] Unutma kardeim !
Bizlerin Allah hakkndaki baz sfatlar Resullerden aldmz dorudur. Zira, Resuller Allah en iyi bilen ve vasflarn en gzel tanyanlar ve tantanlardr. Resullerin yolu sratu mstakimdir. Sratu mstakim ise, Resullerin zerinde olduklar, haber verdikleri, amel ettikleri yolun addr. Mslman resullerin yolu olan ehl-i snnet yoluna itaat eder. Bizler Allah haklnda resullerin bildirdiklerini dorular ve iman ederiz. 1.Delil: Rabbim yanlmaz ve unutmaz (Taha, 52) not:Bu sz Musann (a.s.)Firavuna syledii bir szdr ve iman eder Allah hakknda yanlmadna ve unutmadna inanrz. 2.Delil: (Firavun) sizin Rabbiniz kimdir, ey Musa ? dedi. Musa rabbimiz btn her eye hilkatini[41] verip, sonra da doru yolu gsterendir. (Taha, 49-50) not:biz Musann (a.s.) szlerini dorular Allah hakknda ne demise iman ederiz. Kuran- Kerimin te birine denk den hlas suresinde yce Allahn kendi zatna dair belirttii vasflar da bu ereve ierisindedir. Yce Allah bu surede yle buyurmaktadr :Deki, O Allahtr, tektir. Allahtr, Sameddir, dourmamtr, dourulmamtr. Kimse de Onun dengi deildir. (el-hlas 1-4)

Mellif(r.a.) bu szleri, Allahn kendi zatna ispat ettii en gzel sfatlar ve zatndan nefyettii sfatlar hlas suresinde ok belirgin bir ekilde grr ve ahid oluruz demek iin getirmitir. bn Teymiyye ispat ve nefy hususunda en belirgin sure olarak hlas suresini getirmesi ok anlamldr. Zira hlas suresi tevhidi, ispat, nefyi, sfatlarn tad o mkemmel anlamlar en bariz bir gzellikle belirtir. mam bn Teymiyyenin sznn doruluuna dair sahih hadisler bulunmaktadr. bn Kayyim, hlas suresinin Kurann te birine denk olmasyla alakal hadislerin tevatr derecede olduunu beyan eder.[42] hlas suresi : Muattl, Mebbihe, Mcessime, Mmessile frkalarna reddiye vererek, Allah hakknda ispat ve nefy edilmesi gereken isim ve sfatlar beyan eder.

1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) yle buyurur : Nefsim elinde olana yemin ederim ki phesiz ki, O Kurann te birine denktir.(mam Buhari, Tirmizi, Msned, bn Asm fi Sunne ) unu bilmen gereklidir kardeim ! Allahn baz sfatlar baz sfatlarndan stndr veya Kurann baz sureleri baz surelerden daha stndr cmlesi doru mudur ?

Bu cmle Ehl-i Snnet vel Cemaat Akidesine gre dorudur.Allahn baz sfatlar baz sfatlarndan stndr.
1.Delil :Benim rahmetim gazabma galiptir. (Buhari) Not : Allah rahmetinin gazabndan daha ok ve stn olduunu sylemekle faziletini belirler. 2.Delil : fkelenmenden rzana snrm. (Buhari ) Not : Allahn rzas daha stn ve gzel ki ona snyoruz, bu da rza sfatnn stnln beyan eder. 3.Delil : Ebi Kab Kuranda en byk ayet hangisidir diye Rasulullaha sordu. Rasulullah (s.a.v.) :Allah ondan baka ilah yoktur.Diridir, Kayyumdur. dedi. (mam Mslim ) hlas suresinde iki tr tevhid olduu sabittir bunu ok iyi bilmelisin kardeim ! 1.spat Tevhidi :hlas suresinde Allahn varl, teklii, samedlii, isim ve sfatlarnda ei, benzeri, dengi, misli olmad ispat edilir. te bu ispat, spat Tevhididir. 2.Tenzih Tevhidi :hlas suresinde Allahdan, dourmas, dourulmas, dengi, misli, muhtal, noksanl, veledinin olmas,benzerinin bulunmas nefy edilir. te bu nefy, Tenzih Tevhididir. Kurann baz sureleri (Fatiha-Ayetel Krsi gibi) dier baz surelere gre stndr. Zira kelam iki boyutta nispet edilir. Kurann baz sureleri bazlarndan stndr. 1-Kelam konuan : Diyelim ki Rasulullahn sz ile Ebu Bekirin konumalar birdir, ayndr denilir mi Konuann kimlii stnl belli eder. Allah kelam Kuran, bu sebeple stndr. Zira Konuan Allahtr. 2-Konuulan Kelam : Diyelim ki, Kii Allah ayetlerini-Rasulullah hadislerini-Tevhid ilkelerini beyan eden bir konuma yapsa sonrada belli bir mddet sonra havadan, sudan, tabiattan, konumu olsa ilk konuma ve son konuma bir midir, ayn mdr ? O halde Allahn hlas suresinde beyan ettii O Allahtr, tektir, Allahtr, Sameddir. ayeti ki eli kurusun (Tebbet suresi ) ayetinden daha stndr.[43] Kitabnda yer alan en byk ayette kendi zatn nitelendirmesi de bu kapsam iersindedir ki, bu ayet-i kerimede yle buyurmaktadr: Allah Ondan baka ilah yoktur. Diridir, Kayyumdur. Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku. Gklerde ve yerde ne varsa hepsi yalnz Onundur.

Kuranda en byk ayet olarak bilinen Ayetel Krsinin doruluu sabittir.Rasulullah (s.a.v.) Nebinin aadaki sz szmze delildir.

sahih

hadisle

1.Delil : Ebi Kab, Kuranda en byk ayet hangisidir diye Rasulullaha sordu. Rasulullah (s.a.v.) : Allah ondan baka ilah yoktur.Diridir, Kayyumdur. dedi. (mam Mslim ) Bu balkta aadaki soru ve cevaplar mutlaka bilmelisin. Diridir ve Kayyumdur denince ne anlalmaldr ? Diri ve Kayyum isimleri Allahn kemal derecede sahibi olduu isimler ve sfatlardr. Zira Allahn zat isimleri sfatlara da delalet eder.[44]Daha ncede sylemitik, sfat zattan bir ayrntdr. Ayrca isimler hem zata hem de sfata delalet ederler. Diyelim ki, Hayy ismi Allah ismidir. Bu isim Allah zatna delalet ettii gibi Allahn hayat sfatna da delalet eder. Diri demek, en kemal derecede Allahn hayat sahibi olduunu beyan eder. Bu isim Allahn hayat sahibi olduunun ispat eder. Hayat nassla gelen tm Allah sfatlarn zorunlu klar.(zzet, Kudret, lim, Hikmet, Semi) Zira diri ismi sfatlarn asldr.[45]Allahn Diri ismi zat iin lazm olan zati sfatlardandr. Kayyum ise, kendi zatyla kaim olan, kimseye muhta olmayan, her dilediini bir eye dayanarak yapmayan, baki kalan, varlnn ortadan kalkmas mmkn olmayan[46] demektir.Allah Kuranda defa pepee hay ve Kayyum diyerek nemini beyan etmitir. Bu sebeple mslman Rabbine duada bu gzel isimlerle tevessl edebilir ki bu snnettir.(Al-i mran 2 /Taha 11 /bakara 255)[47] 1.Delil : Allah Ondan baka lah yoktur. O diridir. Kayyumdur. (Ali-mran 2) 2.Delil : Rasulullah (s.a.v. ) :Ey Hayy ve Kayyum olan Allahm, rahmetinle yardmn diliyorum.(Hasen Hadis, Tirmizi )

Allahn diri olmas ile alemin ve insann dirilii bir midir ? Allahn dirilii ile yerlerde ve gkte olan canl ve cansz varlklarn dirilii asla bir deildir. Zira Allah kemal derecede diri sfatn tarken, dier saylan varlklar bu sfat eksik tamaktadrlar. Allahn dirilik sfat hibir kimsenin hibir varln destei olmadan sahip olduu bir sfattr. Fakat, dier varlklarn dirilii Allahn emri gerei devamda edebilir sona da erebilir. Bu sebeple nasl olurda Allahn dirilii ile dier varlklarn dirilii ayn denebilir ? Allah kemal derecede hayat sahibi ve dirilik sfatna sahip olduu iin dinlenme, uyuklama, unutma, yanlma gibi sfatlar asla zatnda bulundurmaz. Fakat dier canllar ve cansz varlklar uyuklamay, unutmay, dinlenmeyi,fani olmay, lmeyi yaarlar. Allahn laneti zerlerine olsun Yahudiler Allahn yerleri ve gkleri yarattktan sonra yorulduunu sonra da dinlendiini sylemiler, an ve erefi yce Allaha dinlenme isnad ederek noksan bir sfat verip kfre sapmlardr.Allah kainatta eitli varlklara dirilik verdii bir gerektir.nsann, dalarn, meleklerin, cinlerin, talarn dirilii sz konusudur.Tm bu saylan varlklarn dirilii varlklarna has bir diriliktir.Sizce nsanla meleklerin dirilii bir midir ? Sizce talarla insann dirilii bir midir? Hepsi kendine has bir diriliktir. 1.Delil :Rasulullah Uhud da hakknda :Uhud bizi sever bizde onu severiz. demesi dalarn diri olduuna delildir.(Onlarn diriliinin naslln anlamakta mmkn deildir.) 2.Delil :Rasulullahn minbere ktnda dayand hurma kt Rasulullah ona dayanamaynca inilti sesinde bir ses karmt ki bu aalarn diriliine delildir. 3.Delil :Hibir ta yoktu ki Rasulullaha selam vermemi olsun sz de talarn diriliine delildir. Tm bu diri olan varlklarn dirilii kendi varlklarna has bir diriliktir.[48] Ayrca, Buharinin rivayet ettii Abdullah bin Mesudun (r.a.) u sz ;Rasulullah dneminde yemein tesbihini duyardk sz yemein diriliine delildir. Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku ayetini nasl anlamalyz ? Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku ayeti Allahn kemal derecede ki hayat sfatn ispat eder. Allah, bu ayette zatndan uyuklamay ve uykuyu nefyederek bu sfatlarn zdd olan hayat sfatn en kemal gzellikte ispat eder. Allahn kemal derecede sahibi olduu hayat sfat uyku ve uyuklamay nefyetme zorunluluu getirir. Nasl olurda En gzel derecede ve en kemal dzeyde hayat sahibi olan uyuyabilir, uyuklayabilir ? Uyuklama uykudan daha hafif, uyku ise daha iddetlidir. Bu iki sfat noksan sfatlardr.Bu iki sfat zayflktan, yorulmaktan, acziyetlikten, meydana gelen bir sfattr.Allah yorulmaktan, zayflktan, acizlikten, dinlenmekten, uyumaktan, uyuklamaktan mnezzehtir. Zira tm bu sfatlar kullarnda sfat olarak bulunmasn dileyen ve onlar yaratan Allahtr. Nasl olurda en stn sfat ve isimlere layk olan Allah zatna noksan sfatlar verir ?

Allah uyku ve uyuklamay zatndan nefyetmitir.Bu nefyetme ise Allahn kemal derecede hayat sahibi olduunu ispat eder.
1.Delil: Rasulullah (s.a.v.) Allah uyumaz uyku ona yakmaz. (mam Mslim ) Allah vmek iin Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku demi olsak kemal bir vg olur mu ? Allah zatndan nefyetmi olduu sfatlarla vmek vg saylmaz. Allah zatna layk olmayan sfatlarla vmek medh saylmaz.ilkesine gre nefy sfatlar vg tamaz. Ancak zddn syleyerek ispat edersek o zaman vg nitelii kazanr. Onun izni olmakszn nezdinde kim efaat edebilir! O, yaratklarn nlerindekilerini, arkalarndakini bilir. Onun ilminden kendisinin dilediinden baka hibir eyi kavrayamazlar. efaat Latta : ift klmaktr. 1.Delil : Hem ifte, hem teke. (Fecr, 3) Istlahta : Bir bakasnn zararn defeden ve yardm eden arac demektir.rnek verecek olursak; Rasulullahn kyamet gn gnahkar Mslmanlarn balanmas iin Rabbine dua ederek azaptan kurtarmak istemesi, cennet ehli iinde dua ederek fayda-yarar salamas bir efaattir.[49] efaat, ihtiyacn giderilmesini talep etmektir. Dua ile talepte bulunmaktr.[50] Bu konu ile alakal unu da unutmayalm, dnyada efaat hakk sadece Allahndr. Yani dnyada insanlara yardm eden ancak Allahdr.Rasulullah (s.a.v.) kyamet gn Allah izin verdii takdirde efaati olacaktr.Rasulullahn efaatilii de Allahtan yardm istemek ve zarar mminlerden gidermek iin yapt duadr.

Bu balkta aadaki soru ve cevaplar mutlaka bilmelisin. Allah katnda kimsenin efaati olmamas demek ne demektir ?

Allah, kullarnn zararn,acsn, skntlarn defeden, onlara rahmetini, yardmn, nusretini inirdendir. Allahtan baka zarar gideren ve fayda veren kimse yoktur. Kullarn yardma ihtiyac varsa zararn onlardan giderilmesi lazmsa bunlar yapacak ancak Allahtr. Zira Allahn an, erefi, sfatlar ycedir. Allah dnyada aciz olan, zayf olarak yaayan insanlara yardm etmeye en layk olan izzet sahibi, kuvvet sahibi zattr.nsan yardm hususunda muhtatr. nsann insana yardm kemal derecede olmaz. Fakat Allahn insana yardm kemal derecede gerekleir. Bu yzden nasl olurda Allah varken bir kimse yardm edebilir ? Bu yzden Allah izin verdiklerine dua yoluyla yardm isteme hakk verir. Allah izin vermeden kimse kimseye efaati olamayacaktr.
1.Delil :Gklerde nice melek vardr ki, Allahn dileyip raz olduu kimseye izin vermedike efaatleri hibir ie yaramaz. (Necm, 26) 2.Delil : Ancak katnda raz olduklar efaati olur. ( Enbiya, 28) 3.Delil : O gnde Rahmann izin verecei ve szden raz olaca kimseninki mstesna, efaatin hibir faydas olmayacaktr. (Taha, 109) Allahn efaat iin izin verdikleri kimseler kimlerdir ? Onlar,Tevhid, snnet, iman, salih amel sahibi Allahn sevdii ve raz olduu muttaki kullardr. Allah ancak bu kimselere izin verecektir. Mriklerin, kafirlerin, zalimlerin efaati olma haklar yoktur. Allahn efaat etme hakk tanmas neyi ispat eder ? efaatin hak olduuna, efaat edeceklerin (ancak tevhid ehli) Allahn raz olduu kullar olduuna, kafirlerin Mekkede iddia ettikleri putlarnn efaatiler olmadna delalet eder ve ispat eder. O, yaratklarn nlerindekilerini, arkalarndakini bilir. Bu cmlede Allahn alim sfat ak bir ifade ile ispat edilir. Allahn ilmi, ezeli, ebedi, gemi ve gelecek tm her eyi iine alan bir ilimdir.Allah alemde olan, olmayan,olacak her eyi ezeli ilmi ile bilir Allahn ilmi k, by,grnmeyeni iine alan mull bir ilimdir. Allah iin gemi ve gelecek hibir ey gizli kalmaz, zira Allahn ilmi geni ve kuatcdr. Allah kullarnn yaptklarn ve yapacaklarn bilir. Onun ilminden kendisinin dilediinden baka hibir eyi kavrayamazlar. Allah, kullarna neyi bildirmi, retmi, dilemise ancak onu bilirler. Allahn gaybla alakal ilmine kullarnn asla sahip olmas mmkn deildir. lim, eri ilim, gaybi ilim, tecrbe yoluyla elde edilen ilim olmak zere eittir. Gaybi ilmi ancak Allah, dierlerini de kullar bilir. nsan tecrbe ve alma yoluyla tecrbe ve eri ilimleri elde edebilir. Fakat, Gaybla alakal, ilimleri asla bilemez. te bu yzden nsanlar, Allahn ilmini kuatamazlar, renemezler, bilemezler. Kullar Allahn diledii kadar ile bilirler.Yukardaki cmlede, Allahn rettiklerinden baka bir ilimleri olmadna delil vardr.Allah nasl yaratma ve yoktan var etmede tekse, hidayet vermede ve retme hususunda da tek hak sahibidir. 1.Delil :Allah sizi analarnzn karnlarndan kendisiniz hibir ey bilmediiniz bir halde kard. (Nahl, 78 ) 2.Delil : Senin rettiinden baka bir ey bilmeyiz. (Bakara, 32 ) 3.Delil : mam bn Teymiyye :Kullar ancak Allahn rettiini bilirler.[51] 4.Delil : bn Useymin : Bizler Allahn zatn, sfatn, isimlerini, ve eri ahkamlarn ancak o rettii kadar ile biliriz. nsan ilmi Rabbinin katnda ok az bir ilimdir. Onun krsisi gkleri ve yeri kuatmtr. Onlar korumas Ona ar gelmez, O ok ycedir, ok byktr.(Bakara, 255) Krsi ne demektir ?[52] Latta : Dek ve zerine oturulan her eydir. Istlahta :Krsi, Artan ayr olan Allahn iki ayan koyduu yerin addr. Krsi Arn ierisinde bir dzle braklm bir halka gibi olduu sahih hadisle gelmektedir. Ar krsiden byktr.[53]

1.Delil : Andolsun biz Sleyman imtihan ettik. Tahtann stne bir ceset brakverdik, sonra O, yine eski haline dnd. 2.Delil : bn Abbas : Krsi Allahn iki ayan koyduu yerdir.[54] 3.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Yedi kat gk ve yedi kat yer, Allahn krss yannda, ancak geni l bir yere braklm bir halka gibidir. Arn krsye stnl ise geni ln bu halkaya stnl gibidir. (Ahmed-NesaiBezzar ibn Ebi eybe )[55] Krsinin Ar veya lim olduunu sylemek sahih delillerle gelmekte midir ? Krsnn Ar ve ilim olduunu sylemek sahih deildir. Zira sahih delille sabit deildir. bn Abbasn Krsiyi ilim diye tefsir etmesi az bir rivayetle gelen bir delildir. Arap dilinde buna dair bir delil getirmekte mmkn deildir. Ebu Mansur el-Ezheri ise ok daha mkemmel bir sz syleyerek bn Abbasn Krsi Allahn iki ayann koyduu yerdir rivayetinin sahih olduunu ilim ehli ittifakla kabul etmilerdir. Krsinin ilmi olduuna dair ondan rivayet yapan kimse bu sfat iptal etmi olur. [56] Krsnn ilim ve ar olarak tevil edilmesi batldr. Ehl-i Snnet vel cemaat ittifakla Krsnn Allahn iki ayan koyduu yer olduunu syler.[57] Krsnn ar olduunu syleyen frka kimdir ? Eariler; Krsinin ve arn bir olduunu syleyerek batl bir tevil yolunu semilerdir. Kimi Earilere gre ise; Krsi ilimdir. Eariler henz Krsinin ilim ve ar olup olmad hususunda ittifak etmi deillerdir. Bir akidede ayn anda iki ayr ayr tevil olur mu ? Kendi aralarnda farkl grler ileri srenler, sahih delile dayanmadan itikad edenler, nasl bir itikada inanmaktalar ? Ehl-i Snnet Krsi hususunda ittifakla tek bir gr syler (ki beyan ettik) Allahn krsisi yerleri ve gkleri kuatmtr. ayeti bize neyi ispat eder ? Krsnn, gkleri ve yeri kuatmas Allahn zatnn ve krsnn bykln ispat eder. Bu ayet yce Allahn kudretini, azametini, kuvvetini, kemal derecede ispat eder. Ayet, Krsnn Kuranla sabit olduunu ortaya koyar. Onlar korumas Ona ar gelmez ayetini aklar msnz ? Allah iin yerleri ve gkleri korumak ar gelmez. Yerleri ve gkleri korumak Allah skp yormaz. Allah gkleri ve yerleri emriyle korur. Allah iin yerde ve gkte korunmayacak bir zerre olabilir mi ? Yerlerin ve gklerin sahibi olan Allah yarattn korumakta aciz midir ? Asla Allah aciz deildir . Ayet bize yerlerin ve gklerin korunmasnn Allaha ar gelmediini beyan ederek Allahn azametini ve yce kudretini ispat eder. O ok ycedir, ok byktr. ayetini aklar msnz ? Ayet, bize Allahn iki yce ismi El-Ali ve el-Azimi beyan eder. El-Ali; Allahn kemal derecede ve mutlak ycelie sahip olduunu, Arn zerinde olduunu,btn mahluklar stnde bulunduunu ispat eder ve aklar.[58] El-Azim ise, Allahn azametini, yce stnln, ve bykln ispat eder. El-Azim Allahn isimlerinde, sfatlarnda, isim ve sfatlarnda yceliini, bykln beyan eder. Allah kullarndan Azimdir. Allah kullar stnde el-Alidir. Allah, Ayetel Krsiyi iki gzel isimle bitirir, bu iki isim Allahn uluvluunu ve azametini ispat eden isimlerdir.[59] Ayet bize Allahn zatnn, kudretinin, kullar stnde yceliinin ok ak bir ekilde ispat eder. Allahn uluvluu (ycelii) ka ksmdr ? ki ksmdr. 1-Allahn zati olarak uluvluu : Allahn zatyla her eyin stnde olduunu, arn zerinde bulunduunu beyan eder. 2-Allahn sfatlarnn uluvluu : Allahn gzel sfatlarnn yceliini, sfatlarnn noksan olmadn beyan eder. [60] 1.Delil : Kullarnn stnde kahir olandr. (Enam, 18) 2.Delil : En yce rnek ise Allahndr. (Nahl, 60) Bundan dolay bir gecede bu ayet-i kerimeyi okuyan kimseyi yce Allah muhafazas altna alr ve sabaha kadar eytan ona yaklaamaz.

bn Teymiyye (r..h) mam Buharinin rivayet ettii hadisin bir blmn delil getirerek, bu ayet okunduu takdirde Allah okuyan koruyacan ve sabaha kadar eytann musallat olmayacan syler.
1.Delil : Rasulullahn (s.a.v.) Ebu Hureyreye eytandan korunmas iin syledii sz, yatana girdiinde Ayetel Krs oku, Allahtan baka koruyann olmaz ve sabaha kadar eytan sana zarar vermez. (mam Buhari) Yce Allahn u buyruklar da bu kabildendir : O hem ilktir, hem ahirdir, hem zahirdir, hem batndr. O, her eyi en iyi bilendir. (Hadid, 3)

Rasulullah (s.a.v.) bizlere bu gzel isimleri ok ak bir dille tefsir etmitir. Hep birlikte o gzel isimleri Rasulullahn yapt tefsirlerle manalarn anlayalm.
Evvel : kendinden nce hibir eyin bulunmad manasna gelir. 1.Delil :Rasulullah (s.a.v.) : Sen ilksin, senden nce hibir ey yoktur. (Mslim ) Ahir : Kendinden sonra hibir eyin bulunmayaca manasna gelir. 1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Sen Ahirsin, senden sonra hibir ey yoktur. (Mslim ) Zahir : Her eye stn galip gelen zahir olan manasndadr. 1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Sen Zahirsin, senin stnde hibir ey yoktur. (Mslim ) Batn : Kendisinden tede kimsenin olmad, yakn manasndadr. 1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Sen Batnsn, senden tende hibir ey yoktur. (Mslim ) O, her eyi en iyi bilendir. Ayetini aklar msnz ?

Allahn ilmi aadaki maddeleri ierir. 1-Allahn kemal derecede ilim sahibi alim olduunu ispat eder. 2-Allah kullarnn, yerlerin, gklerin her eyini bilir. 3-Allah olan, olmayan, olacak her eyi ezeli ilmi gerei bilir. 4-Allahtan herhangi bir eyin ilmi sakl kalmaz. 5-Allah hem zatn, isimlerini, sfatn ve hem de alemdeki her eyi en iyi bir ekilde bilir. Zira Allahn alimlii kemal derecededir.[61]
1.Delil : Yeryznn karanlklarnda (den) tek bir tane (bile olsa onu bilir) ya ve kuru mstesna olmamak zere hepsi apak bir kitaptadr. (Enam, 59) Aklama :Allah bu ayette yerde, gkte ne oluyorsa, bildiini beyan eder. 2.Delil : Eer geri dndrlrlerse yine kendilerine yasaklanan eylere geri dnerler. (Enam, 28) Aklama : Allah gelecekte bile kullarnn ne yapacaklarn bilir szmze delildir. Allah kafirlerin gerisin geri dnya dndrlseler yine kfr-irk-haram yoluna gideceklerini beyan eder. 3.Delil : Eer gklerle yerde Allahdan baka ilahlar olsayd, ikisinin de dzeni bozulup gitmiti. (Enbiya, 22) Aklama: Allah eer olacak olsayd demekle mmkn olacaklar da bilir szmze delildir. Allah mmkn olacaklar da bilir. Zira Allah ezeli ilme sahiptir. Allah, eer yeryznde iki ilah olsayd dzeni biterdi demekle gelecei, olmas mmkn olmayan eyleri ve olmayacak eyleri de bildiini ispat eder. 4.Delil : Onlarn nndekini de arkalarndakini de bilir. (Enbiya, 28) Delil Cmlemiz : Ayetin tm delil cmlemizdir. Aklama :Allahdan hibir ilmin saklanmad szmze ak bir delildir. Allah her eyi kemal derecedeki ilmiyle bilir. Rasulullah (s.a.v.) : Sen ilksin, senden nce hibir ey yoktur. Sen Ahirsin, senden sonra hibir ey yoktur. Sen Zahirsin, senin stnde hibir ey yoktur. Sen Batnsn, senden tende hibir ey yoktur (Mslim )

Evvel Allahn Kadim ve ezeli olduuna, Ahir Allahn baka, kalc ve ebedi olduuna, Zahir Allahn yceliine ve azametine, Batn ise Allahn yakn ve beraber oluuna delalet eder. Allah bu isimlerinde Evvel ve Ahir Allahn zaman kuattn, Zahir ve Batn ise Allahn mekan kuattn ispat eder.
Asla lmeyen ve Hayy olana tevekkl et. (Furkan, 58)

mam bn Teymiyye (r.h.) bu ayet ve dier getirecei ayetleri Allahn zatna ispat ettii isim ve sfatlar beyan etmek, ispatn tafsilatl olarak geldiini delillendirmek amacyla getirmitir. Ayette Allah zatna lmeyen demekle zatndan lmeyi nefyeder, Hayy denekle diri olduunu ispat eder. Ayrca ayette Allaha dayanmann farz olduuna ak delil bulunmaktadr. Bizler, Allah lmeyen dedii iin Allah lmeyen demeli ve zatna layk olmayan bu sfat nefyetmeli ve zatna layk grd dirilii de ispat etmelidir.
Tevekkl et ; Mslman lmeyen ve diri olan kudret ve kuvvet sahibi Allaha dayanmak, emrine tutunmak, dini uranda ilelere sabretmek zorundadr. Allaha tevekkl etmek her eyde olmaldr. Korkuda, dnemde, yardmda, zarar defetme ve fayday elde etmede dayanmay iine alr. Allaha dayanmayarak nefsine dayananlar kaybederler. Ashabn Huneyn gn okluklarna gvenerek kaybetmeleri buna rnektir. Kim Allaha tevekkl ederken sebeplere sarlmazsa bu akl eksik, dini naks kimsedir.[62] Ayette; Ey Muhammed fayda ve zarar vermeyen, yerde ve gkte zerre miktar gleri bulunmayan, len ve diri olmayan putlara deil de Allaha tevekkl et denilmektedir. Yce Allahn u ayetleri de byledir : O en iyi bilendir. Hakimdir. (Tahrim, 2) O hakimdir, her eyden haberdardr (habirdir.) yere gireni, ondan kan, gkten ineni, ve orada ykseleni bilir. (Sebe, 1-2) ya ve kuru mstesna olmamak zere hepsi apak bir kitaptadr. (Enam, 59) Onun bilgisi dnda hibir dii ne gebe kalr, ne de dourur. (Fussilet, 47- Fatr, 11) Allahn gerekten her eye kadir olduunu ve muhakkak Allahn ilmi ile her eyi kuatm olduunu kesinlikle bileseniz diye. (Talak, 12) Hakim ne demektir aklar msnz ?

Allahn alim olduunu beyan etmitik. Biz ayette hakim olan Allahn ismini anlamaya alalm. Hakim ismi hikmetten alnmadr. Hakim ; dorudan baka bir ey sylemeyen ve yapmayan anlamndadr. Allahn her syledii, yapt en mkemmel manada meydana gelir. Ondan abes ve batl bir ey sadr olmaz. Her yaratlan ey Allahn hikmetine tabidir. Allahn yaratmasnda tutarszlk ve bir eksiklik bulunmaz. Allah bu mkemmel derecede sfat ile Hakimdir. Allahn hikmeti iki ksmdr.
1-eri Hikmeti : Resullerinin getirdikleri ve dinin emrettikleri hikmetlerdir. 1.Delil : Bunlar Allahn hkmleridir. Aralarnzda O hkmeder, Allah en iyi bilendir. Hakimdir. (Mmtehine, 10) Aklama : Allah ayetinde eri hikmetini Allahn hkmleri olarak beyan eder. 2-Kevni Hikmet : Allahn kullar zerindeki kazas, yaratma, rzk verme, hayat ve lm verme gibi hikmeti. 1.Delil : Artk ya babam izin verinceye yahut benim iin Allah hkmedinceye kadar, katiyen bu yerden ayrlmam. O, hkmedicilerin en hayrlsdr. (Yusuf, 80) Aklama : Allah ayetinde Yusufun (a.s.) kardeinin Allah hakkmzda hkm verinceye kadar demesi hakkmzda olmas gereken hikmetini verinceye kadar demesidir ve buda Allahn kevni hikmetine delildir. Ayet kullar zerinde hkmeden szmze ak bir delildir. Allahn alim olduunu delille ispat ediniz ? Allah zatyla bilir. Allahn alimlii bildiine delalet eder. Allah alimdir ve ilim sahibidir. Alimlii ilim sfatndan ayr deildir. Mutezile Allah alim fakat bilmeden diyerek ve sadece Mcerred ismi kabullenmiler ve sfatn inkar etmitir. Onlardan kimileri de Allahn alimliini ispat etme

yolunu tercih etme yerine Allah cahil deildir diyerek inanmtr. Allah ancak ispat edilen isim ve sfatlarla vlr ilkesine gre iman etmeyi dnmemilerdir 1.Delil : O hakimdir, her eyden haberdardr (habirdir.) yere gireni, ondan kan, gkten ineni, ve orada ykseleni bilir. (Sebe, 1-2) Aklama : Ayet Allahn alimliini ve bilen olduunu ispat eder. Yine yce Allah yle buyurmaktadr. : nk phesiz ki Allahtr hem rzk veren, hem pek etin kudret ve kuvvet sahibi olan. (Zariyat, 58)

Rezzak, ismi rzk kknden gelen bir mbalaa ismidir. Rezzak; Kullarna oka ve bol bir ekilde ard arkasna rzk veren demektir. Kullar Allahn rzkna muhtalardr. Allah kullarndan rzk istemez.
1.Delil : phesiz ki Allahtr hem rzk veren, hem pek etin kudret ve kuvvet sahibi olan (Zariyat, 58) Aklama : Ayet Allahn rzk veren olduunu aka beyan eder. 2.Delil : Hibir kimse (kendisi hakknda) duyduu ezaya(isnada-iftiraya) Allahtan daha sabrl deildir. Kafirler ve mrikler Allaha oul isnad ederler de sonra Allah yine onlar illetler ve afetlerden selamette klar ve onlar trl nimetlerle rzklandrp yaatr. (Buhari) Delil Cmlemiz : nimetlerle rzklandrp yaatr. Aklama : Hadis Allahn rzklandran olduunu beyan etmektedir.

Rzk iki ksmdr.

1-Genel Rzk : Helal veya haram olsun kafir veya mslman bir bedenin faydaland rzktr. Bu eit rzk ise haram ve helal olmak zere iki eittir. Allah alemde helal ve haram rzklar yaratm kullar bunlar semekle imtihan olur. 1.Delil : Yeryznde yryp de rzk Allaha ait olmayan hibir canl yoktur. (Hud,6) Aklama : Ayet her canlnn rzkn verenin kafir olsun mslman olsun ister helal ister haram olsun Allaha aittir. 2-zel Rzk : nsana verilen iman, salih amel, faydal ilim, helal kazan, Allaha itaat gibi rzklar 1.Delil : Onun rzkndan yeyin ve dn yalnz Onadr. Aklama : Ayet Allahn verdii rzktan yemeyi emretmektedir. Allah kullarna helal rzklar yemeyi ve haramlardan da kanmay emreder. Zul kuvvetil metin demek ise, kuvvete sahip olan demektir. Zul kuvvel metin Allahn kuvvetinde herhangi bir eksilmenin sz konusu olmadn, zamanla gcnn azalp, bitmesinin dnlemeyeceini ortaya koyar. Yine yce Allah yle buyurmaktadr : Onun benzeri hibir ey yoktur ve o her eyi iitendir, grendir. (ura, 11) Gerekten Allah bununla size ne gzel t veriyor ! phe yok ki Allah hakkyla iitendir, hakkyla grendir. (Nisa, 58)

Yukardaki iki ayet, Allahn benzerinin olmadn, celaline layk olmayan sfatlarn nefy edilmesi gerektiini, iiten ve gren olduunu ispat etmeyi beyan eder.
Sana aadaki soru sorulsa nasl cevaplarsn !

Rasulullah (s.a.v.) Yce Allahn : phe yok ki Allah hakkyla iitendir hakkyla grendir ayetini okumu ve baparman kulann zerinde, ona bitiik olan ehadet parman da gzlerinin zerine koymutur. (Ebu Davud) bu bir tebih olur mu ?
Cevap : Bu tebih olmaz. Zira, Rasulullah (s.a.v) bu fiiliyle iitme ve grme fiiline iaret etmitir. Rasulullah asla uzuvlar benzetme yoluna gitmemitir. Hepimiz de biliyoruz ki, Allahn sfatlar kullarnn sfatlarna benzemez, bu hususta kyasa da gidilmez. Bu konuda bn Useymin der ki : Rasulullahn (s.a.v.) baparman gzne ve

kulana koymasndan maksat; iitme ve grme sfatlarn ispat etmek iin olup gz ve kula (organ olarak) ispat etmek iin deildir.[63] Yine yce Allah yle buyurmaktadr. Bana girdiin zaman maallah (bu Allahn dileidir.) Allahn yardm olmadan (hibir eye ) g yetirilemez, demeli deil miydin ? (El-Kehf, 39) Eer Allah dileseydi, onlardan sonra gelenler kendilerine apak deliller geldikten sonra birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat anlamazla dtler de kimi iman etti, kimi de kafir oldu. Eer Allah dileseydi, birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat Allah diledii eyi yapar. (el-Bakara,253) hramda iken avlanmay helal saymamak art ile ve size okunanlar hari olmak zere size drt ayakl hayvanlar helal klnd. phesiz Allah diledii hkm koyar. (el-Maide,1) Allah kimi doru yola iletmeyi dilerse , gsn slama aar. Kimi de saptrmay dilerse, onun da gsn gkyzne trmanyormu gibi daraltr, sktrr (el-Enam, 125)

mam bn Teymiyye; yukardaki ayetleri Allahn irade ve meiet sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Allah yaratt tm varlklar zerinde irade ve meiet sfat tayan zattr.Ayetler Allah dilemeden , irade etmeden kainatta hibir eyin olmadn da beyan eder.
Bana girdiin zaman maallah (bu Allahn dileidir.) Allahn yardm olmadan (hibir eye ) g yetirilemez, demeli deil miydin ? (El-Kehf, 39) : Allah bu ayetinde, iki bahe sahibi hakknda beyanda bulunur. Bu iki bahe sahibinin biri mmin biri de kafir idi. Mmin olan, kafire sana baheyi verenin Allah olduunu, onun dilemesi ile elde ettiini ifade eden Maallah diyerek girmeli deil miydin demiti. Mmin bu szleri; Allahn dilemesi ile bahe sahibi olduunu bildirmek, bu gerei kabul etmeye davet etmek, verilen her eyin Allahn dilemesi ile olduunu retmek, insann bu hususta g ve kuvveti olmadn anlatmak iin sylemitir. Eer Allah dileseydi, onlardan sonra gelenler kendilerine apak deliller geldikten sonra birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat anlamazla dtler de kimi iman etti, kimi de kafir oldu. Eer Allah dileseydi, birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat Allah diledii eyi yapar. (el-Bakara,253)

Ayet, Resuller sonras gelen mmetlerin tevhid yolundan saparak birbirlerine hakszlklar yaptklarn, kfr yolu setiklerini, birbirlerini ldrmek iin abaladklarn fakat tm bu olan hadiselerin Allahn dilemesi ile olduunu ispat etmektedir. Allah dilemeseydi birbirlerini ldrmezlerdi. Allah dilediini yapar.
Allah kimi doru yola iletmeyi dilerse , gsn slama aar. Kimi de saptrmay dilerse, onun da gsn gkyzne trmanyormu gibi daraltr, sktrr (el-Enam, 125)

Ayet, sapkln ve hidayetin yce Allahn yaratmas ile meydana geldiini ispat eder.Allah kime hidayet vermek isterse, o kimsenin kalbine bir nur indirir, onun kalbini slama doru meylettirir ve mslman eder. Kimin de sapmasn-kfre girmesini isterse o kimsenin kalbine de son derece bir darlk ve sknt verir ve kafirlerden eder. Bu ayette Allahn kuvvet, irade, Uluhiyyet sfatlar ispat edilir. Bu balkta unlar bilmelisin !
rade iki eittir. 1-Kevni rade(Meiet) : Bu irade, yce Allahn yapmay ve meydana getirmeyi diledii her bir eye taalluk eder.

Allah neyi murad veya meiet ederse, o ey hemen meydana gelir. Bu iradede Allahn ol demesi ile oluveren, dilemesi ile gerekleen her eyi iine alan iradedir.
1.Delil : Bir eyin olmasn istedii zaman, onun ii, ona ol demekten ibarettir., o da hemen oluverir. (Yasin, 82) Aklama : Ayet, Allahn kevni iradesini belirleyen ak bir ayettir.

2-eri rade : Allahn sevdii ve raz olduu eylere ait kullarna vermi olduu emirlerle ilgili eri iradedir. Allah kullar iin iman, salih ameli, iyilii emretmi yapmalarn istemitir. Kim bunlar yapmak istemez ve isyan ederse, iradesini batlda kullanm olur ki bu istedii yolu yaratanda yine Allahtr. 1.Delil : Allah tvbelerinizi kabul etmek ister. (Nisa, 27) Aklama : Allah kullarndan tevbe etmelerini, imanl olmalarn ister ayet Allahn kullarna sevdiini istediini beyan eder. Hatrlatma : Mminin itaat etmesinde, salih amel ilemesinde, cihad etmesinde, hakk sylemesinde hem kevni hem de eri irade bulunur. Fakat; kafirin irke-kfre-isyana gitmesinde sadece kevni irade bulunur, zira Allah bu haram fiilleri emretmez, kullar iin sevmez.[64] Kevni ve eri irade arasndaki fark biraz daha ak beyan edecek olursak, Salih Fevzan el-Fevzan dinleyelim :

1-Kevni irade, Allahn sevdii ve raz olduu irade olabilecei gibi, sevmedii ve raz olmad iradede olabilir. Fakat eri irade ise, Allahn sevdii ve raz olduu iradedir. Zira Allah gnah kevni iradesi ile ister (kul istedii ve yapmaya niyet ettii iin) ama eri iradesi ile raz olmaz. (Diyelim ki bir insan kfr veya gnah bir amel etmek isterse, Allah onu kevni iradesi ile yaratr, fakat Allah bu amelden asla raz olmaz ve bunu emretmez. ) 2-blisin ve irkin yaratlmas, tevhidin ve imann yaratlmas hepside kevni iradeyi ierir. Fakat Allah asla irki kfr emretmez, hakk ve gzeli emreder. 3-Kevni irade mutlaka meydana gelir. Fakat, eri irade meydana gele de bilir gelmeye de bilir.[65]
Yine yce Allah yle buyurmaktadr. : ve ihsan edin, muhakkak Allah ihsan edenleri sever. (el-Bakara, 195) ve adaletli olun, nk Allah adaletli olanlar sever. (el-Hucurat, 9) O halde onlar size kar doru davrandklar srece siz de onlara dorulukla davrann. phesiz ki Allah saknanlar sever. (et-Tevbe,7) gerekten Allah oka Tevbe edenleri de sever. ok temizlenenleri de sever. (el-Bakara,222) deki eer Allah seviyorsanz, bana uyun ki, Allah da sizi sevsin. (Ali-mran,31) Allah kendisinin onlarn da kendisini sevecei bir topluluk getirir. (el-Maide,54) Gerek u ki Allah kendi yolunda birbirine kenetlenmi bina gibi saf balayarak arpanlar sever.

mam bn Teymiyye (r.a) bu ayetleri Allahn muhabbet (sevme) sfatn ispat etmek iin getirmektedir. Allahn sevmesi haktr, ayet ve hadislerle sabittir, sevmesi celaline layk bir sevmedir, asla kullarnn sevgisi gibi deildir. Bu Ehl-i Snnet akidesidir. Fakat Eariler ve Mutezile; Allahn tm sfatlarn inkar ettikleri iin veya tevile ynelerek saptrdklar iin bu sfatlar ikramda bulunmak veya mkafat vermek tevil etmilerdir. Onlara gre bu sfat bir eksikliktir. Zira kullarn sevmesi kendilerine mnasip bir sevgidir demilerdir.
Ehl-i Snnet Allahn sevmesini hangi delillerle ispat eder ? Yukarda beyan ettik, Allahn sevmesi hak olup celaline layk bir sfattr. 1.Delil : De ki eer Allah seviyorsanz, bana uyun ki, Allah da sizi sevsin. (Ali-mran,31) Aklama : Ayet aka Allah sevdiini beyan eder. 2.Delil : Rasulullah (s..a.v) : phesiz Allah bir kulu sevdii takdirde Cibrile : Ben filan seviyorum, sen de onu sev der. Bunun zerine Cibrilde semavattakilere yle der. : phesiz sizin aziz ve Celil olan Rabbiniz filan kimseyi sever, siz de onu seviniz. Bunun zerine semadakiler o kimseyi sever. (Buhari-Mslim) Delil Cmlemiz : Ben filan seviyorum,. Aklama : Hadis, Allahn sevdiini, bunu da Cibrile sylediine, sevdii kulunda sevilmesini istediin hususlarna delildir. hsan ne demektir delille aklaynz ?

Ayette ihsan edinden maksad Allah yolunda infak edin manasnadr. nfakta ihsan, savurganlkla ksmak arasnda bir vermektir.

1.Delil : Ve Onlar ki, mallarn infak ettiklerinde israf da etmezler, cimrilik de etmezler. Bunun arasnda orta bir yol tutarlar. (el-Furkan, 67) Aklama : Ayet infakta ihsan beyan eder. hsann cimrilikle israf arasnda olmas gerektiini de beyan eder. 2.Delil : Rasulullah (s.a..v) : Muhakkak Allah her eye ihsan yazmtr. O bakmdan ldrdnz takdirde gzelce ldrnz, boazladnz vakit gzelce boazlaynz. Sizden (boazlayacak) kimse ban iyice bilesin ve kesecei hayvan rahatlatsn. (Mslim) Aklama : Hadis, ihsann her eyde olduunu, yaplan bir amelde ve sylenen bir szde ihsan ehli olmay emreder. Yine yce Allah yle buyurmaktadr. O ok mafiret edendir. Pek sevendir. (el-Buru, 14) Rahman ve Rahim Allahn ad ile (en-Neml,30) Rabbimiz rahmetin ve ilmin ve ilmin her eyi kuatmtr. (el-Mmin,7) O mminlere ok merhametlidir. (el-Araf, 156) Rabbimiz kendi zerine rahmeti yazd. (el-Enam, 54) O mafiret edendir, O merhametlilerin en merhametlisidir. (Yusuf, 64)

mam bn Teymiyye; bu ayetleri Allahn merhamet sfatn ispat etmek iin getirmitir. Allahn merhameti Kuran ve snnetin nasslar ile sabittir. Allahn merhameti zatna ve celaline layk bir merhamet olup hak bir sfat olduuna iman ederiz.
Allahn iki sfat olan el-Gafur ve el-Vedudun manalar nelerdir ?

Bu iki isim Allahn Esmaul Husnasndan iki isimdir.

el-Gafur : Gnahkar kullarnn gnahlarn oka rten ve onlar sorgulamayp affeden demektir. el-Vedud : Kendisine itaat edenlere oka sevgi besleyen ve onlara yardm ve verdii zaferleriyle onlara yakn olan demektir. Yine yce Allah buyurmaktadr. Allah onlardan raz olmutur, onlar da Ondan honut olmulardr. (Maide, 119) (Tevbe,100) Kim de bir mmini kasten ldrrse, cezas orada ebediyen kalmak zere cehennemdir. Allah ona gazab etmi, ona lanet etmitir. (Nisa,93) Bu byledir. nk onlar Allah gazablandran eylere uydular. Onun rzasn ho grmediler. (Muhammed, 28)

mam bn Teymiyye bu ayetleri Allahn rza, gazab, lanet, holanmamak, kzmak(saht), fkelenmek, fke duymak sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Bu sfatlar, Allahn celaline yakan sfatlar olup bunlar yaratlm varlklarn sfatlarna asla benzemez. Eariler ve Mutezile frkalar bu sfatlar kabul ettikleri takdirde kullara benzer korkusu ile inkar etmilerdir. Onlarn bu sfatlar inkar etme konusunda eri delilleri bulunmamaktadr.
Aadaki sfatlarn manalarn aklaynz ? Rza : Allahn rzas demek; kullarn emrettiklerini yapnca onlarn amellerinden raz olmasdr. Gazab : Cezalandrarak cehenneme atmas. Lanet : Allahn rahmetinden kovulmak ve uzaklamaktr. Yine yce Allah yle buyurmaktadr: Onlar buluttan glgeler iinde Allahn ve meleklerin kendilerine gelivermesinden ve ilerin bitirilivermesinden bakasn m bekliyorlar ? (Enam, 158) Hayr yer dalp zerler gibi para para edildiinde Rabbin gelip melekler de saf saf dizildiinde(elFecr, 21-22) ve o gnde gkyz bulutla yarlacak, melekler ard arkasna indirileceklerdir.

mam bn Teymiyye bu ayetleri Allahn ityan ve meci (gelmek-geli)sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Bu sfatlar, Allahn celaline yakan sfatlar olup bunlar yaratlm varlklarn sfatlarna asla benzemez. Bu sfatlar tatil, tevil, tekyif etmek kesinlikle caiz deildir. Allahn gelii kyamet gn kullarnn hkmn vermek amacyla olacaktr. Bu sfatlar gerek sfatlar olup mecaz deildir.

Yine yce Allah yle buyurmaktadr : Ancak celal ve ikram sahibi Rabbinin yz baki kalacaktr. (Rahman, 27) Onun vechinden baka her ey helak olacaktr. (Kasas, 88) Ancak Celal ve ikram sahibi Rabbinin yz baki kalacaktr. ayeti ile dier ayet-i kerime yce Allah hakknda vech (yz) sfatn tespit etmektedir.

mam bn Teymiyye bu ayetleri Allahn vech/yz sfatn ispat etmek iin getirmitir. Allahn yz kuran ve snnetten gelen delillerle sabittir. Allahn yz asla yaratklarnn yzne benzemez.Allahn yz celaline layk yz olup her tr tevil, tebih, tatil, tekyif, tahriften uzak bir ekilde gerek bir sfattr.
1.Delil : Ancak celal ve ikram sahibi Rabbinin yz baki kalacaktr. (Rahman, 27) Aklama : Ayet, Allahn yz olduunu ok ak bir ifade ile belirlemektedir.Yz hakiki bir sfat olup, sapk frkalarn her tr tevil ve tahriflerinden uzaktr. 2.Delil :Onun vechinden baka her ey helak olacaktr. (Kasas, 88) Aklama : Allah ayetinde yz olduunu beyan eder. 3.Delil : Rasulullah (s..a.v.) : Onun hicab nur yahut nardr. Eer hicabn aacak olur ise vechinin parltlar yarattklarndan gznn ulat her bir eyi muhakkak yakard. (Mslim) Aklama : Hadis, Allahn yz olduunu beyan etmektedir. 4.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Kendisi sebebiyle karanlklarn aydnlatld, vechinin nuruna snrm. (bn shak siyerinde zikreder, Albani zayftr.) Aklama : Hadis, Allahn yz olduunu ispat eder. Bu balkta aadaki soruyu ve cevabn mutlaka bilmelisin ! Ehl-i Snnet vel Cemaat Vech/yz hakknda, :Allahn vechi/yz celaline, keremine yakan bir Allahn yz tatilden, tekyiften, tebihten, temsilden, tekyiften uzak bir ekilde yzdr. Cehmiyye : Allahn yzn nefyedenler ve tahrif edenler olarak iki grupturlar. Tahrif edenler yze (Zat-Kble-Sevap-Salih Amel) verirler. Bylece Allah hakknda sabit olan yz inkar ederler. Mebbihe ve Mcessime : Allah yzn insann yzne benzetirler. Maturidiyye : Allahn yzn nefyederek ispat etmezler. Cehmiyyenin tahrif ettikleri gibi tahrif Allahn yzne; Zat, Kble, Sevap olarak mana verirler. Eariyye : Allahn yz hakknda iki gruptur. Ebi Hasan el-Eari ve Bakalani Allahn yzn ispat dierleri tahrif yolunu seerek yze Zat, Sevap, Ceza, Salih amel ve rza manalarn verirler.

sfattr. 4 mana

ederler. ederken

"Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Kendi ellerimle yarattma secdeden seni ne alkoydu?" (Sd, 38/75); "Yahudiler: Allahn eli baldr, dediler. Sylediklerinden tr kendi elleri baland ve onlara lanet edildi. Hayr, Allahn iki eli de aktr. O, nasl dilerse yle infak eder." (el-Maide, 5/64)

mam bn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn elini ispat etmek iin getirmitir. Allahn eli haktr, kuran ve snnetle sabittir, el asla nimet ve kudret manasnda deildir, hibir ehli snnet alimi eli inkar etmemi, elin Allahn celaline layk bir sfat olduunu sylemilerdir.
Allahn el sfatn Kuran ve snnet nasslar ile ispat ediniz ? 1.Delil : " Kendi ellerimle yarattma secdeden seni ne alkoydu? " (Sd, 75) Aklama : Ayet Allahn iki eli olduunu ispat eder. Allah ayetinde iblis azarlayarak iki elimle yarattma neden secde etmiyorsun demektedir. 2.Delil : Allahn eli dopdoludur. O gece gndz durmadan infak eder. Hibir harcama onda bulunmaz.(Buhari Mslim )

Aklama : Hadis Allahn eli olduunu ispat ettii gibi, Yahudilerin aslsz olarak syledikleri Allahn eli cimridir szne reddiyedir. 3.Delil : Allah Rasulu eitli hadislerinde Allahn parma olduunu, ellerinin yakaladn ve atn syledii hadisler bulunmaktadr.Bu hadisler, aka elin hakiki bir el olduunu ve mecaz tamadn ve nimet ve kudret manas asla verilemeyeceini ispat eder.[66] "Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Rabbinin hkm (gele)ne kadar sabret. nk sen gzlerimizin nndesin." (et-Tr, 52/48); "Onu levhalar ve ivileri olan (gemi) zerinde tadk. Gemi gzlerimizin nnde akp gidiyordu." (el-Kamer, 54/13, 14); "Ve Ben tarafmdan senin zerine bir muhabbet braktm. Benim gzetimim altnda yetitirilesin diye." (T-h, 20/39)

mam ibn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn iki gz olduunu ispat etmek iin getirmektedir.Allahn iki gz hakiki gzdr, kuran ve snnetle sabittir, gzden maksad asla grmek, korumak ve muhafaza etmek (Muattla byle demektedir) deildir, gz asla kullarn sfat gibi olmayan, Allahn zatna layk bir sfattr.
"Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Kocas hakknda seninle mcadele eden ve Allaha ikyet etmekte olan kadnn szn elbetteki Allah iitmitir. Allah sizin konumanz da zaten iitiyordu. nk Allah en iyi iitendir, en iyi grendir." (elMcadele, 58/1); "Andolsun Allah: Muhakkak Allah fakirdir ve biz zenginiz, diyenlerin szlerini iitmitir." (Al-i mran, 3/181); "Yoksa onlar gizlediklerini ve fsltlarn iitmez miyiz sanrlar? yle deil, hatta elilerimiz de yanlarndadr yazp duruyorlar." (ez-Zuhruf, 43/80); "Korkmayn, nk ben sizinle beraberim, iitir ve grrm." (Ta-ha, 20/46); "Allahn muhakkak grdn hi bilmez mi?" (el-Alak, 96/14); "O, seni kalknca da grr, secde edenler arasndaki dolaman da. Muhakkak O, her eyi iitendir, bilendir." (e-uara, 26/218-220); "Deki: Haydi amel edin. Allah, Rasulu ve mminler de ilediinizi grecektir." (et-Tevbe, 9/105)"

mam ibn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn semi (iitme), basar (grme) ve ruyet (grme) sfatlarna sahib olduunu ortaya koymak iin zikretmi bulunmaktadr. Allah iitme sfat ile sesleri idrak eder. Allahn basar sfat kendisi vastas ile kiileri ve renkleri her eyi idrak ettii, grd bir sfatdr. Allahn bu sfatlar dier sfatlar gibi hakiki olup mecaz deildir ve asla kullarnn sfatna benzemeyen zatna layk bir sfattr.
Kuran ve snnetten delillerle yukardaki sfatlar ispat ediniz ? 1.Delil : " Korkmayn, nk ben sizinle beraberim, iitir ve grrm." (Ta-ha, 20/46) Delil Cmlemiz : .iitir ve grrm."

Aklama : Ayet, Allahn iittiini ve grdn ispat eder.

2.Delil : " Ey insanlar, kendinize acynz. Siz ne sar olan bir kimseye ne de hazr olmayan bir kimseye dua ediyorsunuz. Aksine sizler sem ve basr (hereyi iiten ve hereyi gren)e dua ediyorsunuz. Hi phesiz kendisine dua ettiiniz (o yce zat) sizden herhangi birinize devesinin boynunun yaknlndan daha yakndr. " (Buhari-Mslim ) Delil Cmlemiz : .sem ve basr (hereyi iiten ve hereyi gren)e dua ediyorsunuz.. Aklama : Hadis Allahn iiten, Basir sfatlarn ok ak ispat eder. "Yine yce Allah yle buyurmaktadr:

"O kudret ve azab etin olandr." (er-Rd, 13/13); "Onlar hile yaptlar, Allah da hilekrlklarna karlk verdi. Allah hileye karlk verenlerin en hayrlsdr." (l-i mran, 3/54); "Onlar tuzak kurdular, biz de -onlar fark etmeksizin- bir tuzak kurduk." (en-Neml, 27/50 "Gerekten onlar olduka hile yapyorlar. Ben de bir hile yaparm." (et-Trk, 86/15-16)

mam ibn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn mekr ve keyd sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Bu sfatlar fiili sfatlardr. u kadar var ki bu iki sfattan onun hakknda isim tretilerek o mkirdir (hilekrlk yapandr) ve o kiddir (hile yapan, dzen kuran) denilmez. Aksine nassn tesbit ettii ekilde o mkirlerin en hayrlsdr ve o kfir dmanlarna keyd yapar (hile yapar, dzen kurar) denilir.
"Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Bir hayr aklar veya gizlerseniz yahut bir ktl affeder iseniz, phesiz Allah affedicidir, her eye gc yetendir." (en-Nis, 4/149); "Affetsinler ve grmezlikten gelsinler, Allahn size mafiret etmesini sevmez misiniz? Allah ok balayandr, bol bol rahmet edicidir." (en-Nur, 24/22)

Bu yet-i kermeler yce Allahn ok affedici (afuvv), kudret, mafiret, rahmet ve izzet, annn ycelii (tebrek), cell ve ikram sahibi oluu sfatlarn ispat eder.
Yukardaki sfatlarn manalarn delillerle ispat ediniz ? Afuvv, yce Allahn ismi olup kendisine tevbe edip yneldikleri takdirde kullarn cezalandrmayan demektir. 1.Delil : " O kullarndan tevbeyi kabul eden, ktlkleri affeden...dir." (e-r, 42/25) Aklama : Ayet Allahn affeden olduunu ispat eder. Kudret ise; var etmek ve yok etmek bakmndan mmkn olan varlklar ile ilgisi bulunan bir sfattr. Meydana gelen ve var olan her bir varlk ve olu, yce Allahn dilemesi ve kudreti ile ortaya kar. 1.Delil : "Allahn diledii olur ve dilemedii olmaz." (Ebu Davud, Nesai ) Aklama : Hadis, her eyin Allahn kudreti ve dilemesi ile meydana geldiini ispat eder. "Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Halbuki izzet Allahndr, Reslnndr ve iman edenlerindir." (el-Mnafikun, 63/8) Yce Allah blisin yle dediini de nakletmektedir: "zzetin hakk iin hepsini mutlaka azdracam." (Sad, 38/82)

mam bn Teymiyye bu ayetlerle izzet sfatn ispat etmek iin getirmitir.Allahn izzeti celaline layk bir sfattr. zzet galib olmak ve kahretmek anlamna gelir.
1.Delil :"zzetin hakk iin hepsini mutlaka azdracam. Aralarndan ihlsa erdirilmi kullarn mstesna." (Sad,
38/82-83)

Aklama : Ayet Allahn izzet sfatn aka ispat etmektedir. blis Allaha kar bu sz sylemiti. 2.Delil : " zzetim, byklm ve azametim hakk iin yemin ederim ki, ben oradan (cehennemden) l ilahe illallah diyen herkesi kartacam." (Mslim ) Aklama : Hadis, Allahn celaline layk olan izzet sfatn ispat eder. "Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Celal ve ikram sahibi Rabbinin ad ne ycedir!" (er-Rahman, 55/78)"

bn Teymiyye Allahn celalliini ve ikram sfatn ispat etmek iin getirmitir. "krm" ise kendisine yakmayan eylerden mkerrem olan yani mnezzeh olan demektir. Salih kullarna dnya ve hirette trl ltuflarla ltufta bulunarak onlara ikramda bulunan demektir.
"Yine yce Allah yle buyurmaktadr:

"O halde Ona ibadet et ve Ona ibadetinde sabr gster. Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun?" (Meryem, 19/65); "Kimse de Onun dengi deildir." (el-hls, 112/4); "Artk siz de bildiiniz halde Allaha eler komaynz." (el-Bakara, 2/22); "nsanlar iinde Allahtan bakasn e edinen kimseler de vardr. Onlar Allah sever gibi severler." (elBakara, 2/165); "Ve de ki: ocuk edinmemi, mlkte hibir orta olmayan, cizliinden tr velisi (yardmcs) da bulunmayan Allaha hamd olsun. Onu tekbir ettike et." (el-sra, 17/111); "Gklerde ve yerde olan her ey Allah tesbih eder. Mlk de yalnz Onun, hamd de yalnz Onundur ve O her eye kadirdir." (et-Tebun, 64/1); "Hak ile batl ayran (furkan) lemlere uyarc olsun diye kuluna indiren (Allah) ne yce, ne mbarektir ki gklerin ve yerin mlk yalnz Onundur ve O hibir evlat edinmemitir. Mlknde de orta yoktur. Hereyi yaratp, onu inceden inceye takdir ve tayin etmitir." (el-Furkan, 25/1-2); "Allah hibir evlat edinmedi. Onunla birlikte herhangi bir ilah da yoktur. Eer olsayd, bu takdirde her bir ilah yarattn alr, elbette kimisi kimisine stnlk salard. Allah onlarn niteleye geldiklerinden mnezzehtir. O gizliyi de, a da bilendir. Ortak komalarndan ycedir O." el-Muminn, 23/91-92); "Artk Allah hakknda rnekler bulmaya kalkmayn. nk Allah bilir, siz bilmezsiniz." (en-Nahl, 16/74); "Deki: Rabbim ancak hayaszlklar, onlarn ak olann, gizli olann, bununla beraber gnah, haksz isyan, Allaha -hakknda asla bir delil indirmedii- herhangi bir eyi ortak komanz ve Allaha bilmediiniz eyleri isnad etmenizi haram klmtr." (el-Araf, 7/33)

Yukardaki ayetler bizlere : 1-Allahn ayn ismini, sfatlarn, tayan bir varln olmadn ispat eder. 2-Allahn einin, denginin, mislinin asla olmadn ispat eder. 3-Mminlerin sevgileri Allaha iddetli, mriklerin ise putlarna iddetli olduunu beyan eder. 4-Allahn evlad edinmediini ve evlad edinmenin ona yakmadna deliller bulunmaktadr. 5-Gklerde ve yerde her eyin Allahn olduunu ispat etmektedir. 6-Cansz varlklarn dilerli olduunu ve kendi lisani halleri ile Allah tesbih ettiklerini ispat eder. 7-Allah, isimleri-sfatlar-filleri-dini ve eriat hususunda bilgisizce sz sylemeyi yasaklamaktadr.
Yce Allahn : Rahman ara istiva etti buyruu yedi yerde gemektedir: (el-Araf) :phesiz Rabbiniz O Allahtr ki gkleri ve yeri alt gnde yaratt,sonra ara istiva etti.(el Araf,7/54) Yunus (a.s)sresinde yle buyurmaktadr:phesiz ki sizin Rabbiniz gkleri ve yeri alt gnde yaratan,sonra da ar zerine istiva eden Allahtr.(10/3) er-Rad sresin de yle buyurmaktadr: Allah Odur ki gkleri grdnz ekilde direksiz ykseltmitir.Sonra da ar zerine istiva etmitir.(er-Rad, 13/2) Ta-ha sresin de yle buyurmaktadr:Rahman ara istiva etti. El-Furkan sresin de yle buyurmaktadr:Sonra ar zerinde istiva edendir.Rahmandr.(elFurkan,25/59) Elif.Lam.Mim es-Secde sresin de yle buyurmaktadr:Allah gklerle yeri ve onlarn aralarnda olanlar alt gnde yaratan sonra ara istiva edendir.(es-Secde,32/4) El-Hadid sresin de yle buyurmaktadr:O, gkleri ve yeri alt gnde yaratan sonra da ara istiva edendir.(el-Hadid,57/4)

bn Teymiyye Allahn istiva sfatn ispat etmek iin getirmitir. Ehl-i snnet vel-cemaate gre istiva, yce Allahn kendi zat hakknda haber verdii ekilde ar zerinde kendi yce zatnn bildii bir keyfiyet ile yarattklarndan ayr olmak zere istiva etmesidir.(yerlemesi-stte olmasykselmesi-oturmasdr.) Nitekim mam Malik ve bakalar da: " stiva"nn ne demek olduu ( anlam olarak ) bilinmektedir, ancak keyfiyeti mehuldr
Bu balkta ada Earilerin nderi olan Kevserinin batl tevilini bilmelisin !

stivay, Kevseri[67] ve onun yolunda gidenler,Onlar, istivay, istila-kastetmek gibi anlamlar vererek ehl-i snnet yolundan ayr bir yola kaymlardr.
Allah nerededir ?

Allah semann zerindedir. Allahn ayetleri ve Rasulullahn hadisleri ok aktr. Allahn her yerde veya kalpte olduunu sylemenin Kurandan, snnetten-Ashabdan- mtehit imamlardan gelen asla bir delili yoktur. Byle inanmak Kurann-snnetin-ehli snnet itikadnn zddna inanmaktr ki bunun da sapklk olduunda phe yoktur. Ayetler aka yukarda verilmitir.
1.Delil : Rasulullah, cariyeye Allah hakknda: " Nerede " diye soru sormutu. Cariye de: "Allah nerededir?" diye sormu ve: " semadadr " diye cevap vermesini de beenmiti.( Mslim ve dierleri)

Yine yce Allah yle buyurmaktadr: Ey sa! Muhakkak ben seni ldreceim ve seni kendime ykselteceim.(Al-i mran,3/55) Bilakis Allah onu kendi katna doru kaldrmt (en-Nisa,4/158); Gzel sz yalnz Ona ykselir,onu da Salih amel ykseltir(Fatr,35/10); Ey Haman ! Benim iin yksek bir kk yap.Belki o yollara ularm,gklerin yollarna.Sonunda belki Musann ilahnn yanna karm.Dorusu u ki ben onu yalanc sanyorum.(el-Mmin, 40/36-37); Gktekinin sizi yere geirmesinden emin mi oldunuz? O zaman onun durmadan alkalanmakta olduunu greceksiniz. Yahut gktekinin zerinize ta yadran bir rzgar gndermesinden emin mi oldunuz.Hem benim korkutmamn nasl olduunu bileceksiniz.(el-Mlk,67/16-17)

Yukardaki ayetler, Allahn uluvluunu, semada oluunu, Sema zerinde bulunduunu ispat eder. Aadaki ifadeler Allahn uluvluunu ispat eder. Seni kendime ykselteceim (Ayet, Allahn sema zerinde olduunu ispat eder.) Allah onu kendi katna doru kaldrmt (Allahn kat semann zeridir.) Gzel sz yalnz Ona ykselir (Allah semada olduu iin ameller ona ve gzel szler ykselir.)
Gktekinin-(Allah gkte olduu iin denilmitir. Melek olarak tevil etmek cehmiyyecilik etmektir.) gktekinin zerinize ta yadran ..(Ta yadran Allahtr o ise semann zerindedir.) O, gkleri ve yeri alt gnde yaratan,sonra da Ar stne istiva edendir.O yere gireni de, ondan kan da,gkten ineni de oraya ykseleni de bilendir. Nerede olursanz O, sizinle beraberdir.Allah yaptklarnz ok iyi grendir.(el-Hadid, 57/4); kii fsldamay versin,muhakkak O,onlarn drdncleridir.Be kii olmayversinler,mutlaka O, onlarn altnclardr. ster bundan daha az veya daha ok olsunlar,nerede bulunurlarsa bulunsunlar,O mutlaka onlarla beraberdir.Sonra kyamet gnnde kendilerine yaptklarn haber verir.Gerekten Allah her eyi ok iyi bilendir.(el-Mcadele,( 58/7); Tasalanma phe yok ki Allah bizimle beraberdir.(et-Tevbe, ) nk Ben sizinle beraberim iitir ve grrm.(TA-Ha,20/46) Allah saknanlarla ve daima iyi davrananlarla beraberdir.(en-Nahl16/128) Bir de sabredin.phesiz Allah sabredenlerle beraberdir,(el-Enfal,8/46) Nice az bir topluluk,daha fazla bir topluluu Allahn izniyle yenmitir.Allah sabredenlerle beraberdir.(el-Bakara,2(249)

bn Teymiyye Allahn kullar ile beraber olduunu ispat etmek iin bu ayetleri delil getirmitir. Allahn beraberlii zat ile deil sfatlaryla beraber oluudur. Bu beraber olu da iki trldr:
1-Genel olarak beraber olu : Bu btn mahlukat kapsar. an yce Allah, ilmi, kudreti kahr-u galebesi ve kuatcl ile her eyle beraberdir. Hibir ey Ondan gizli deildir, hibir ey Onu ciz brakamaz. te yet-i kermede sz konusu edilen beraber olu budur. 2-Geri kalan yet-i kermelerde ise Onun reslleriyle, dostlaryla, yardm, desteklemesi, muhabbeti, tevfki ve ilham ile birlikte oluunu ifade eden zel bir birlikte oluudur. 1.Delil : Nerede olursanz O, sizinle beraberdir.Allah yaptklarnz ok iyi grendir.(el-Hadid, 4)

Aklama : Ayet, Allahn kullar ile ilmiyle, iitmesiyle beraber olduunu ispat eder. 2.Delil : Tasalanma phe yok ki Allah bizimle beraberdir.(et-Tevbe, ) Aklama : Ayetteki Allahn Rasulullah ve Ebu Bekirle beraberlii yardm ve desteiyle olan beraberlik olup zatnn beraberlii deildir. Yce Allah yle buyurmaktadr: Allahtan daha doru szl kimdir ? en-Nisa,4/87); Allahtan daha doru szl kim olabilir (en-Nisa,4/122); Allah: Ey Meryem olu sadiyecei zamanel-Maide,57116); Rabbinin sz doruluk ve adalet bakmndan eksizdir. (el-Enam,6/115); Ve Allah Musa ile konutu.en-Nisa, 4/164); Allah onlardan kimisi ile sylemi!!(el-Bakara,2/253); Musa tayin ettiimiz vakitte gelip ve Rabbi de onunla konuunca..(el-Araf, 7/143); Biz ona Turun sa tarafndan seslendik ve onu kendimize yaklatrarak zel bir ekilde konutuk(Meryem, 19752); Hani Rabbin Musaya yle seslenmiti: Git, o zalimler topluluuna(e-uara,26/10); Rableri her ikisine:Ben size bu aac yasak etmedim mi?...diye seslendi.(el-Araf,7/22); O gn onlar arp buyuracak ki: Peygamberlere ne cevap verdiniz?(el-Kasas,28/65)

mam bn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn kelam sfatn ispat etmek iin getirmitir. Allahn kelam Allahn zat ile kaim (birlikte) bir sfattr. Allah dilemesi ve iradesi ile konuur. O her zaman diledii an konuur. Allahn kelam sfat ondan ayr yaratlm deildir. Allah, kullarndan Adem, Havva, Musa (a.s.) ile kendine layk bir sesle, harfle konumutur. Allahn sesi ve ses annda gelen harfi, asla mahluk (yaratlm) deildir. Allahn sesi kullarnn sesi gibi de deildir. Allahn tm sfatlar Allah ile nasl kaim ise konumas da zat ile kaimdir.
1.Delil : Allah Musa ile konutu.(en-Nisa, 164) Aklama : Allah Musa (a.s.) ile vastasz, sesle ve harfle konumutur. Alalh asla kalbine sesini indirmeyip celaline layk bir sesle konumutur. 2.Delil : Biz ona Turun sa tarafndan seslendik. (Meryem 52) Aklama : Allah, ayetinde Musa (a.s.)a seslendik demekle sesi olduunu ispat eder. Bu balkta aadaki soru ve cevab ok iyi bilmelisin ! Ehl-i Snnet d frkalar Allahn kelam hakknda ne dnrler ? 1.Mutezile : Allahn kelamn zatndan ayr ve bir mahluk olarak kabul etmiler, Mtekellim demenin, kelamn yaratcs olmas demektir diye inanmlardr. 2.Kullabiye-Eariler : Allahn kelam ezelde ve ebede zatndan ayrlmaz. Onun meiet ve kudreti ile ilgisi bulunmayan bir sfat olarak kabul etmiler, harf ve sesinin olmadna inanmlardr. 3.Kerremiyye :Allah ezelden beri konuan deildir, konumas sonradan yaratlmtr diye inanalar.[68] Eer mriklerden biri senden eman dilerse,ona eman ver;ta ki Allahn kelamn dinlesin.(et-Tevbe,9/6); Halbuki onlarn bir zmresi vardr ki Allahn kelamn dinlerlerdi de onu anladktan sonra bile bile onu tahrif ederlerdi.(el-Bakara,2/75); Allahn szn deitirmek isterler.De ki Sizler asla peimizden gelemezsiniz.Allah daha nceden byle buyurmutur.(el-Feth, 48/15); Rabbinin kitabndan sana vahyolunan oku! Onun szlerini deitirebilecek yoktur.(el-Kehf,18/27); Gerekten bu Kuran srail oullarna hakknda anlamazla dtkleri eylerin ounu anlatr.(enNeml,27/76); Bu ise indirdiimiz bir kitaptr,mbarektir.(el-Enam,92/155); ayet biz bu Kuran bir daa indirse idik, muhakkak ki Allahn korkusundan onun,ban eerek dalp para para olduunu grrdn.(el-Har,59/21);

Biz bir ayeti dier bir ayetin yerine getirip deitirdiimizde-Allah neyi indireceini en iyi bilen olduu halde- : Sen ancak bir iftiracsn dediler- Hayr,onlarn ou bilmezler. Deki:Onu Ruhul-Kuds(Cebrail) iman edenlere tam bir sebat vermek, Mslmanlara bir hidayet ve bir mjde olmak iin Rabbinden hak olarak indirmitir. Andolsun ki onlarm: Ona muhakkak bir insan retiyor, dediklerini biliyoruz. nkara saparak kastettikleri o kimsenin dili yabancdr. Bu ise apak bir arapadr. (en-Nahl. 16/101-103)

Kurann Allahn kelam olduunu ispat etmek iin getirmitir.

Ehl-i Snnet Kuran Allahn kelam demek derken unlar amalar,

1-Kuran Allahn kelam olup, Allahn kelam zat ile kaimdir. 2-Allah kuran Cebraile iittii bir sesle indirmitir, Cebrail de Kuran Rasulullaha an yce Allahdan iittii gibi ulatrmtr. 3-Allah kelam mahluk deildir. 4-Kuran Allahdan bize geldii gibi yine ona dner. 5-Kurann mushaflara yazlmas Kuran Allahn kelam olmasndan karmaz. nk kelam gerek mana ile ilk olarak onu syleyene izafe edilir. Ald kelam bakasna tebli eden kimseye deil. 6-Kurandaki tm ayetler Allahn kelam olup, Muhammedin, Musann kelam deildir. 7-Kuran Allahn kelam olduu iin Allah kendi sesi ile konumutur. Fakat insanlar Allahn kelamn okurken Allah sesi ile deil kendi sesleri ile konumu olurlar. (Mesela Kurn okuyan kimse: "Elhamdu lillahi Rabbil-alemiyn" diyecek olursa, ondan syledii iitilen bu sz Allahn szdr. O kimsenin bizzat kendi sz deildir. Onu okuyan ahs ise Allahn sesi ile deil, kendi sesiyle okumu olur.)
Yce Allah yle buyurmaktadr: O gnde yzler var ki apaydnlktr. Rablerine bakcdrlar. (el-Kyamet. 75/22-23); Tahtlar zerinde seyrederler.(el-Mutaffifin,82/23 ve 35); hsanda bulunanlara daha gzel ve daha da fazlas vardr.(Yunus,10/26); Orada onlara diledikleri her ey var,yanmzda fazlas da var.(Kaf,50/35); Yce Allahn kitabnda bu kabilden ayet-i kerimeler pek oktur . Kuran zerinde, hidayeti Kurandan isteyerek iyice dnen kimse ii hak yolun hangisi olduu aka ortaya kar.!

eyhul slam (r.h.) yukardaki ayetleri, kyamet gnnde cennette mminlerin Allah greceklerine delil olarak getirmitir. Allahn cennette grleceine dair delillerimiz :
1.Delil : O gnde yzler var ki apaydnlktr. Rablerine bakcdrlar.(Kyamet, 22-23) Aklama : Ayet, cennette mminlerin Allah greceklerine delildir. 2.Delil : Tahtlar zerinde seyrederler.(el-Mutaffifin 23 ve 35) Aklama : Ayet, cennette mminlerin Allah seyredeceklerine delildir. 3.Delil : hsanda bulunanlara daha gzel ve daha da fazlas vardr.(Yunus, 26) Aklama : Rasulullah buradaki daha fazlas vardr ayetini Allah cennette grme ile tefsir etmitir. (MslimTirmizi-bn Mace, Msned) 4.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : (Yce Allah) hicb aar. Rablerine bakmaktan daha ok sevdikleri hereyi onlara verilmi olmayacaktr. Sonra da: hsanda bulunanlara daha gzeli ve daha fazlas var (Yunus, 10/26) buyruunu okudu. (Mslim-Tirmizi-bn Mace, Msned) Aklama : Ayet, aka Allahn cennette mminlere grleceine delildir. Bu balkta aadaki soru ve cevab ok iyi bilmelisin ! Ehl-i Snnet d frkalar Allahn grleceine inanrlar m ?

1-Mutezile : Allah hakknda ciheti kabul etmedikleri iin ( onun bir ynde olmasn kabullenmediklerinden dolay ) grlmeyeceine inanrlar. Mutezile (Gzler Onu idrak edemez /Enam,103-Beni asla gremezsiniz /Araf, 143) ayetini delil olarak almtr.

Fakat ayetler; aleyhlerine delildir.

Enam,103 ayeti; Allah gzler grecektir ama onu kuatamayacaktr olarak anlalmaldr. Nitekim akllar onu bilirler amma bilgileriyle onu kuatamazlar. nk idrak etmek kuatmak suretiyle grmek demektir. Araf, 143 ayeti; Beni asla dnyada gremezsin demektir. nk insanlarn dnyada yce Allah grme gleri yoktur. Eer bizatihi grmek imknsz bir ey olsayd, yce Allahn: Ben grlmem yahut ta benim grlmem mmkn deildir ya da ben grlen bir varlk deilim gibi bir ifade ile cevap vermesi gerekirdi. Dorusunu en iyi bilen Allahtr. Sfat ayetleri ile alakal bilinmesi gereken esaslar nelerdir ? 1-Birinci Esas: Ehl-i Snnet alimleri; Esm-i Hsnya, bu gzel isimlerin dellet ettii sfatlara ve bunlardan ortaya kan fiillerin tmne iman etmenin vacib olduunu ittifakla kabul etmitir. (Buna kudreti rnek gsterebiliriz. Yce Allahn hereye kadir olduunu, Onun kudretinin mkemmel olduuna ve btn kainatn kudreti ile meydana geldiine iman etmek vacibtir.) 2-kinci Esas: Bu Kurn nasslar yce yaratcnn sfatlarnn iki ksm olduunu gstermektedir: a- Zat Sfatlar:

Bunlar Allahn zatndan asla ayrlmazlar. Aksine bu sfatlar ezelde ve ebedde Onun zatndan ayr olmad gibi, yce Allahn meet ve kudreti de bunlara taalluk etmez. Hayat, ilim, kudret, kuvvet, izzet, mlk, azamet, kibriy, mecd, cell... sfatlar gibi.
b- Fiil Sfatlar: Bunlara da yce Allahn meet ve kudreti her zaman ve her an taalluk eder. Bu fiil sfatlarn ayr ayr tecellileri Onun meet ve kudreti ile meydana gelir. an yce Allah ezelden beri dilediini yapandr. imdi de byledir, ebediyyen de byle olacaktr. Her zaman iin O, syler konuur, yaratr, ileri ekip evirir, idare eder. Onun fiilleri hikmet ve iradesi bal olarak ksm ksm meydana gelir. 3-nc Esas: Yalnzca an yce Rabbimizin kemal sfatlarna sahib olduunu bilip, kabul etmek bu sfatlarn hibirisinde Onun hibir ortann yahut benzerinin bulunmadna inanmak. 4-Drdnc Esas: Kitab ve snnette varid olmu btn sfatlar kabul etmek, bunlarn ilim, kudret, irade, hayat, sem, basar ve buna benzer zat olanlar ile rza, muhabbet, gazab ve holanmay gibi fiili sfatlar arasnda hibir fark gzetmemek yine Allahn sahib olduu belirtilen vech, eller ve buna benzer sfatlar ile Arn zerine istiva etmek ve nzul (inmek) gibileri arasnda da hi fark gzetmemek.

Not : Cehmiyye; (isim ve sfatlar inkar eder)Mutezile (isimleri kabul ederken sfatlar inkar ) eder, Eariler ise (hayat, ilim, kudret, irade, sem, basar ve kelm) sfatlarn kabul eder dier sfatlar tevil-tahrif-tatil eder.
"Dier taraftan Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n snnetinde (de bu sfatlar varid olmutur.) nk snnet Kurn tefsir eder, aklar, ona dellet eder, onu yorumlar. Allah Raslnn Rabbini kendileri ile vasfetmi olduu ve bu hususta bilgi sahibi kimselerin kabul ile karlam olduu sahih hadislerde yer alan sfatlarn tmne de ayn ekilde iman etmek vacibtir."

Snnet; Allahn ayetlerini, sfatlarn beyan eden, onlar aklayan, iman edilmesi gerekenleri bildiren ikinci esastr. Snnet vahiydir ve onunla amel etmek ise farzdr.
1.Delil : Allah sana kitab ve hikmeti indirmitir. (Nisa, 113) Aklama : Hikmetten maksad snnettir, mam afi bu ekilde beyan eder. 2.Delil : "Peygamber size ne verdi ise onu aln, neyi de yasak etti ise ondan saknn." (el-Har, 7) Aklama : Ayet, Allah Rasulunun emrettiini yapmann ve yasakladklarn da yapmamak gerektiini beyan eden farz bir emirdir.

3.Delil : " Dikkat edin gerek u ki bana Kurn- Kerm ve onunla birlikte de onun bir benzeri verilmitir." (Sahih bir hadistir. Eb Dvd, Ahmed, Msned, ) Aadaki sorularn cevab ok nemlidir ! ltfen okuyunuz, Bidat ehlinin snnete kar tutumu nasldr ?

Sahih snnete kar bidat ve hev ehli kimseler snnete kar tutumlarna gre ikiye ayrlrlar:
1- Kendi mezhebine muhalif olarak varid olduu takdirde snneti red ve inkr etmekten ekinmeyen bir kesim.(ki elin rukudan nce ve sonra kaldrlmasn inkar etmek, iki eli gs zerine koymay red etmek , teehhdde ehadet parman hareket ettirmeyi reddetmek, Allahn semada olmasn beyan eden sahih hadisleri tevil ederek, Allahn her gece dnya semasna inmesini rahmeti inmesidir diyerek tatil etmek gibi) Bunu yaparken de bu snnetin zannn dnda bir ey ifade etmeyen hd hadisler olduu iddiasn ileri srerler. Onlara gre itikad bahislerinde yakn gerekir. Byle diyenler Mutezile ve Felsefecilerdir. 2- Snneti kabul edip, naklinin shhatine inanmakla birlikte kitabn yetlerini tevil ile urat gibi snneti de tevil etmeye (Allahn her gece dnya semasna inmesini rahmeti inmesidir diyerek tatil etmek, Allahn vechinden maksad rza, salih amel, kble, zat gibi demeleri) alan kimseler; ta ki bunlar zahir manalarndan kartp, sapma ve tahrif trnden istedii anlama gre (mesela, istivaya istila ele minnet ve kudret manalar vererek, )yorumlayabilsinler. Bunlar ise Ear mezhebine mensub mteahhir kimselerdir. Bu hususta en ileri derecede yorumu genileten kimseler ise el-Gazzali ile er-Raz dirler. Allah her gece dnya semasna iner mi snnetten delile ispat ediniz ?

Ehl-i snnet vel-cemaat nzuln yce Allahn gerek anlamda ve Onun diledii keyfiyette olmak zere hakiki bir sfat olduuna iman ederler. Onlar kitab ve snnette sabit olan btn sfatlar kabul ettikleri gibi nzul de kabul ederler ve burada dururlar. Herhangi bir keyfiyetlendirme ve temsile gitmezler. Byle bir sfat reddetmez ve tatil etmezler. yle derler: Allah Rasl bizlere Rabbimizin indiini haber vermi, ancak nasl indiini bize haber vermemitir. Ayrca biz yce Allahn dilediini yapan olduunu ve hereye de kadir olduunu biliyoruz.
1.Delil : "Rabbimiz her gece, gecenin son te biri geriye kaldnda dnya semasna iner ve: Yok mu bana dua eden, duasn kabul edeyim. Yok mu benden istekte bulunan, ona vereyim. Yok mu benden mafiret dileyen ona mafiret edeyim, der. (Buhar ve Mslim) Aklama : Hadis Allahn indiini aka beyan eder. Allahn sevinmesi olduunu snnetten delillerle ispat ediniz ?

Allahn sevinmesi dilemesi olan fiili sfatlarndandr. Allahn sevinmesi dier sfatlar gibi aklanan bir ekilde bilinmelidir. Allahn Sevinmesinin, rza ile yorumlanmas, rzann da ona mkafat verme iradesi ile yorumlanmasna gelince, btn bunlar yce Allahn sevinme ve rzasn nefyetmek ve tatil etmektir. (Yaratlmn sevinmesi eitli ekillerde olduuna gre kimi zaman bu sevin duyulan bir hafiflik, nee ve zevk dolaysyla olabilir. Kimi zaman bu sevin marklk ve azgnlk dolaysyla olabilir. Ancak an yce Allah btn bunlardan mnezzehtir.)
1.Delil : "Sizden herhangi birinizin zerinde yknn bulunduu devesini bulmasndan daha ok, yce Allah tevbe eden mmin kulunun tevbesinden tr sevinir." (Buhar ve Mslim) Aklama : Hadis, Allahn sevindiini beyan eder ve iman ederiz. Allahn glmesini snnetten delillerle ispat ediniz ?

Allahn glmesi fiili sfatlarndandr. Allahn glmesi dier sfatlar gibi aklanan bir ekilde bilinmelidir.
1.Delil : "Yce Allah her ikisi de cennete girecek olan ve biri dierini ldrm iki adamn bu halinden tr gler." (Buhar ve Mslim) Aklama : Hadis, bir kafirin bir mslman ldrdkten yllar sonra slama girmesi neticesinde cennete girmesini ve bu ikisi cennete girerken, Allahn gldn beyan eder. Bu da an yce Allahn rahmetinin ne kadar geni olduunu ispat eder.Allahn glmesi haktr ve iman ederiz.

Allah hayret eder mi snnetten delille ispat ediniz ?

Allahn hayret etmesi fiili sfatlarndandr. Allahn hayret etmesi dier sfatlar gibi aklanan bir ekilde bilinmelidir. Hayret etmesi zatna layk bir sfattr.
1.Delil : Rabbimiz hayrnn yaknlna ramen, kullarnn mit kesmelerinden hayret eder. O sizin darlk ve sknt ierisinde halinize bakar ve sizin mit kestiinizi grr. Sizin kurtuluunuzun pek yakn olduunu bilerek glmeye devam eder.(Olduka zayftr. bn Mace, Musned, Tabarani, Beyhaki) Aklama : Allah kullarnn darlk ve sknt annda mit kesmelerine ve yamur yamayp da her yer kurak olduunda mitlerini yitirmelerine hayret eder. 2.Delil : Allah zincirlerle cennete girecek bir topluluun haline hayret eder (Buhari) 3.Delil : Allah filan kii ile filan hanmdan dolay hayret etmitir. (Buhari) Aklama : Hadisler Allahn hayret ettiini ce bu hayret etmenin anna yakan olduunu ispat eder, iman ederiz. Allahn aya olduunu snnetten delille ispat ediniz ?

Allahn aya dier sfatlar gibi aklanan bir ekilde bilinmelidir. Aya celaline layk olan bir sfattr.
1.Delil : "Cehennem izzetin Rabbi oraya ayan (ricl) -bir rivayette ise: kademini- koyuncaya ve bunun sonucunda biri birinin iine geinceye ve nihayet: Artk yeter, artk yeter deyinceye kadar, iine (cehennemlikler) her atldka o : Daha var m? deyip durur." (Buhar ve Mslim) Aklama :Hadis, Allahn aya olduunu ispat eder ve keyfiyetsiz bir ekilde iman ederiz.

Allah seslenir mi- nida eder mi snnetten delille ispat ediniz ?

Allahn seslenmesi, nida etmesi, konumas haktr ve daha nceden de deindik.

1.Delil : "Yce Allah ey Adem diye buyuracak, Adem emret Rabbim emrine hazrm diyecek. Ona yle bir sesle nida edilecek: phesiz Allah sana soyundan gelenler arasndan cehennem ateine gidecekleri kartman emretmektedir..." (Buhari-Mslim) Aklama : Hadis Allahn Ademe (a.s.) seslendiini ispat eder. 2.Delil : "Kiinin kendisi ile Rabbi arasnda herhangi bir tercman bulunmakszn, aranzda Rabbinin kendisi ile konumayaca hibir kimse yoktur." (Buhari-Mslim) Aklama : Hadis, Allahn konutuuna ak bir delildir. Allahn stte-yukarda (semada) oluunu ispat eder misiniz ?

Allah sema zerindedir. O, arna istiva etmitir. Aadakiler delillerimizidir.

1.Delil : "Ey semada olan Rabbimiz Allah, ismin pak ve mnezzehtir. Emrin hem semada, hem yerde geerlidir. Nasl ki semada rahmetin varsa, yeryznde de rahmetini ihsan et. Gnahmz bala, hatalarmz bala. Sen iyilerin Rabbisin. Rahmetinden bir rahmet, ifandan bir ifay bu arya indir. (Ebu Davud, zayftr.) Aklama : Hadis Allahn semada olduunu ispat eder. 2.Delil : " Semada bulunann emini olduum halde bana gvenmez misiniz? (Buhari-Mslim) Aklama : Hadis Allahn semada olduunu ispat eder. 3.Delil : Peygamber cariyeye: "Allah nerede?" diye sormu, o: Semadadr, diye cevap vermi. Bu sefer: "Ben kimim?" diye sormu, yine cariye: Sen Allahn Reslsn deyince, Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-: "Sen bunu azad et, nk o mmin birisidir." demitir. (Mslim) Aklama : Hadis Allahn semada olduunu ispat eder. Yine Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- yle buyurmaktadr: "mann en faziletlisi nerede olursan ol, Allahn seninle beraber olduunu bilmendir."

Tabarani-Beyhaki hasen bir hadistir.) Bir baka hadisinde yle buyurmutur: "Sizden herhangi bir kimse namaza kalktnda yznn dnd tarafa doru ve sana sakn tkrmesin. nk yce Allah onun yzn dnd taraftadr, ama soluna yahut ta ayann altna (tkrebilir.) (Buhar ve Mslim[69]) Bir baka hadisinde yle buyurmaktadr: "Yedi semavatn [ve arzn] Rabbi! Byk arn Rabbi olan Allahm! Bizim Rabbimiz ve her eyin Rabbi, taneyi ve ekirdei yaran, Tevrat, ncili ve Kurn indiren. Ben [nefsimin errinden]] ve alnndan yakaladn her bir canlnn errinden sana snrm. Sen ilk olansn, senden nce hibir ey yoktur. Sen ahirsin, senden sonra da hibir ey yoktur. Sen zhirsin, senin stnde hibir ey yoktur. Sen batnsn, senden te bir ey yoktur. Benim borcumu de ve fakirlikten, muhtalktan beni kurtar." (Mslim) Yine [ashab- kiram] zikrederlerken seslerini ykselttiklerinde Peygamber yle buyurmutur: "Ey insanlar, kendinize acynz. nk sizler ne sar olan birisine, ne de gaib (hazr olmayan) birisine dua ediyorsunuz. Sizler hereyi iiten [hereyi gren] ve ok yakn olan birisine dua ediyorsunuz. Sizin kendisine dua ettiiniz sizden herhangi birinize devenizin boynundan bile daha yakndr." (Buhar ve Mslim)[70]

Yukardaki hadisler; Allahn kullar ile beraber oluuna ak delillerdir. Allahn kullar ile olan beraberlii sfatlaryla olan birlikteliktir. Daha nceden ilenmiti.
MMNLERN KIYAMET GNNDE RABLERN GRMELER: "Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- yle buyurmutur: "Sizler ondrdnde ay onu grmek iin herhangi bir sknt ekmeden grdnz gibi Rabbinizi greceksinizdir. Bundan dolay eer gne domadan nceki bir sabah namazn cemaatle klmak ve batmadan nceki bir ikindi namazn geirememek (vaktinde eda etmek) gcnz varsa, bunu yapnz." (Buhar ve Mslim)

Sahih ve mtevatir olan bu hadis-i erif daha nce mminlerin cennette Allah greceklerine ve onun kerim zatnn, kerim vechine bakmakla nimetleneceklerine delil tekil etmektedir. Ayrca; Hadis Allahn stte oluuna delildir.Alalh ahirette mminlere grlecektir. Bu ise en gzel ihsan ve nimet olacaktr.
EHL- SNNET VEL-CEMAAT DER FIRKALARIN ORTASINDADIR "... ve Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n Rabbi hakknda bize haberler verdii benzeri daha baka hadisler de vardr.phesiz ki Frka-i Nciye (kurtulmu frka) olan ehl-i snnet vel-cemaat Allahn kitabnda haber verdii eylere iman ettikleri gibi, bunlara da herhangi bir tahrif ve tatil, herhangi bir keyfiyetlendirme ve misillendirme sz konusu olmakszn iman ederler. Aksine onlar mmetin frkalar arasnda vasattrlar. Tpk bu mmetin dier mmetler arasnda vasat mmet oluu gibi."

Ehl-i Snnet vel Cemaat; sahih snnette varid olmu sfatlara inanrlar. Tpk yce Allahn Kitab- Kerminde haber verdiklerine inandklar gibi, herhangi bir tahrif, tatil, keyfiyetlendirme ve temsil yoluna da gitmezler. Ayrca bu cmleler Ehl-i Snnetin vasat bir yoldadr yani adil ve tertemiz nebilerin ve resullerin yolunda.
Vasat ne demektir ?

Rasulullahn u hadisiyle tefsir edelim :Kyamet gnnde Nuh arlacak, o: Buyur Rabbim, emrine hazrm diyecek. Yce Allah ona: Tebli ettin mi? diye soracak. O da: Evet, diyecek. Bu sefer onun mmetine: Size tebli etti mi? diye sorulacak, onlar: Bize uyarc diye bir ey gelmedi, diyecekler. Bu sefer yce Allah ona: Senin lehine kim ahitlik eder diye soracak, o da: Muhammed ve onun mmeti, diyecek. Onun tebli ettiine ahidlik edecekler. Rasl de size kar ahid olacak. te an yce Allahn: Bylece sizi vasat bir mmet kldk. nsanlara kar ahidler olasnz, rasl de size kar ahid olsun diye buyruu bunu anlatmaktadr. Vasat ise: adaletli demektir. Ehl-i snnet vel-cemaat de byledirler. Onlar srat- mstakimden sapm bulunan mmetin bidati frkalar arasnda orta yolu tutturmu vasat frkadr. Dier mmetler

Allaha irk komu, emirlerini dinlememi, nebilerini yalanlam, Allaha yakmayan isimler ve sfatlar vermilerdir. Bu yzden onlar saparak delalete srklenmilerdir.
CEHMYE VE MEBBHE: "Onlar an yce Allahn sfatlar bahsinde tatil ediciler olan Cehmiyye[71] ile temsil ehli olan Mebbihe[72] arasndadr (vasattr)lar."

Cehmiyye Allahn isim ve sfatlarn inkar etmi, Mebbihe ise Allahn sfatlarn kullarnn sfatlarna benzetmitir. Ehl-i Snnet bu iki sapk frkann arasndadr. Yani vasattr o, Allahn isim ve sfatlarn celaline layk olarak kabul eder ve 7 yoldan kanarak iman eder.
CEBRYE VE KADERYE: "Onlar ayn ekilde yce Allahn fiilleri hususunda da Cebriye[73] ile Kaderiye[74] [ile bakalar arasnda] vasattrlar." Allahn fiilleri hususunda ehl-i snnetin ve sapk frkalarn grleri nelerdir ?

Kullarn fiilleri hususunda ileri srlen grler aada verilmitir.

Ehl-i Snnet : Kullar iledikleri fiilleriyle Allaha itaatkr ya da isyankr olurlar. Bunlar yce Allah tarafndan yaratlmlardr. an yce Allah btn mahlukat tek bana yaratr, Ondan baka mahlukatn yaratcs yoktur. 1.Delil : Allah: "Halbuki sizi de, yapp ettiklerinizi de Allah yaratmtr." (es-Sfft, 96) diye buyurmaktadr." Delil Cmlemiz : .. yapp ettiklerinizi de Aklama : Allah, kullarnn hayr olsun er olsun yaptklarn yaratandr. Allah asla kullarna erri-batl emretmez. Eariler : fiillerde kul etki sahibi deil, Allah etki sahibidir. Mutezile ve Kaderiye : Allah, kulun kudreti ile yapt eyin bizatihi kendisine kadir deildir.Bu gr kullarn Allah ile yaratc olduunu sylemektir ki bu kfrdr. Bu grlerinden dolay bunlara mmetin Mecusileri denilmitir. Cebriyye : kulun fiillerinde asla hibir etkisi yoktur diyerek hangi fiil olursa olsun onu yapmak zorundadr (kaderine gre) demitir. MRCE VE VADYE: "Allahn vadi (tehdidi) hususunda da Mrcie[75] ile Kaderiyeye ve bakalarna mensub Vadiye [76] [arasnda] drlar."

Allahn vaidi demek; Allahn byk gnah ileyen (irk dnda) kimseye vaad ettii tehdit ve azabn naslldr.
Ehli snnet mezhebi : Mrcieden olup vaidi (tehdidi) kabul etmeyenler ile vaidi gerekli gren Kaderiye mensuplar arasnda orta bir yoldur. Ehl-i snnete gre byk gnah ileyerek len kimsenin durumu Allaha kalmtr. Dilerse onu cezalandrr, dilerse onu affeder. Az nceki yetin dellet ettii gibi. Bu gnah dolaysyla kulu cezalandracak olursa, elbetteki kfirler gibi orada ebedi kalmaz. Aksine cehennemden kar ve cennete girer. Mrcie : Nasl ki kfr ile birlikte itaatin faydas sz konusu deilse, iman ile birlikte gnahn da hibir zarar olmaz. Bunlarn iddialarna gre iman sadece kalb ile tasdikten ibarettir. sterse dil ile bunu sylemese, amel etmese bile. Ebu Hanife gibi Kufelilerin nder ilim adamlar :Ameller imandan deildir. Ancak bununla birlikte onlar da ehli snnet gibi yce Allahn byk gnah ileyen kimselerden diledii kimseleri cehennem ateinde azablandracan kabul etmektedirler. Vadiyeye gelince, bunlar aklen Allahn isyankr kimseyi cezalandrmas gerektiini kabul ederler. Tpk itaat eden kimseyi mkfatlandrmas vacib olduu gibi. Onlara gre byk gnah ileyip, tevbe etmeden len kimseye Allahn mafiret etmesi caiz deildir. Ancak mezhebleri btldr, kitab ve snnete muhaliftir. HARURLER: "man[n isimleri] ve din hususunda ise Harurler [77] ile Mutezile arasnda ve Mrcie ile Cehmiye arasndadrlar."

slam tarihinde ilk itikadi frkalama Ali (r.a.) ve Muaviye (r.a.) arasnda meydana gelen savan ardndan kmtr. Bu sava sonras Hariciler, Rafiziler, Kaderiler, Haruriler olumutur. Onlar byk gnah ileyen bir hakknda u grleri ileri srmlerdir.
Hariciler-Haruriler-Mutezile : kalbiyle tasdik edip, dili ile ikrar eden ve btn farzlar yerine getirmekle birlikte btn gnahlardan kanan kimseler dnda kimse iman ismine layk deildir, derler. Onlara gre byk gnah ileyen (murtekib-i kebire)ye her iki kesimin ittifak ile mmin ad verilmez. Bu insan kafir ad verilir mi verilmez mi bu hususta farkl farkl grler ileri srmlerdir. Hariciler; bu adama kafir deyip maln-kanncann helal saymlardr. Mutezile ise bu adam iki menzil arasndadr diyerek imandan kmtr fakat kafir denilmez demitir ! Ehl-i snnet vel-cemaatin mezhebi ise bu iki mezheb arasnda vasat bir mezhebdir. Onlara gre byk gnah ileyen bir kimse iman eksik bir mmindir. ledii masiyet kadaryla iman eksilmitir. Haricilerle Mutezile gibi, asla iman yoktur, demezler. Mrcie ile Cehmiye gibi iman kmildir, de demezler. Allah gnahnn cezasn ektirir ve cennetine kor isterse affeder cennete koyar. RAFIZLER: "Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n ashab hususunda da Rfzler ile Hariciler [arasnda]]arasnda yer alrlar." Rafiziler : Ashaba dil uzatrlar, Hasan ve Hseyni ilahlatrrlar, Aliye ilah gibi bakarlar, Kurann eksikliine inanrlar, Aie animize kfrederler, ona habis derler, 5 sahabi dndakileri kafir grrler, yalan haber ve nakilde onlar gibi sapk ve yalanc yoktur, llerden medet beklerler, llerin fayda verdiklerine iittiklerine inanrlar, 12 imamlarna masumluk verirler, takiyyeyi eri grrler, halifeleri sularlar, Ebu Bekir ve mer hakknda lanet okurlar, her szleri ali-hasan-Hseyin yle yle diye balar hadislerle konumazlar, snnet ehline buz ederler, snnet eserlerimizi kabullenmezler, Kuran hakknda farkl farkl grler ileri srerler. Kelamcdrlar . slam mmetinin fitnecilerdirler. mmeti slah deil ykmak isteyenlerdir. Hariciler : Bunlar ashabn savaa katlanlarna kafirler demilerdir. Ehl-i snnet vel-cemaate gelince, onlar da bir kesimin arya gitmesi ile brlerinin kusurlu davranmas arasnda vasat bir yoldadrlar. Yce Allah peygamberlerinin ashabnn faziletini kabul etmek, onlarn iman, slam, ilim ve hikmet bakmndan bu mmetin en mkemmelleri olduunu sylemek hususunda hidayete iletmitir. Ancak onlar hakknda arya kamazlar. Onlarn masum (gnahsz) olduklarna da inanmazlar. Aksine onlarn haklarn yerine getirmiler, gemiteki byk ileri dolaysyla slamn zafere kavumas ve Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem- ile birlikte cihad etmeleri hususundaki gzel snavlar dolaysyla onlar sevmilerdir. "Daha nce szn ettiimiz Allaha ve Allahn kitabnda haber verdii hususlara iman etmek ile raslnden mtevatir olarak nakledilip, mmetin selefinin icma ile kabul ettii an yce Allahn semavatnn zerinde, arnn stnde, mahlukatna l yce oluuna iman etmek de szn ettiimiz bu hususlarn kapsam ierisine girmektedir. O an yce Allah nerede olursa olsunlar, kullar ile birliktedir. Onlarn neler yapmakta olduklarn bilir. Nitekim bu hususlar u buyruunda bir arada zikretmi bulunmaktadr: "O, gkleri ve yeri alt gnde yaratan, sonra da ar stne istiv edendir. O yere gireni de, ondan kan da, gkten ineni de, oraya ykseleni de bilir. Nerede olursanz O, sizinle beraberdir. Allah yaptklarnz ok iyi grendir." (el-Hadid, 57/4) Yce Allahn: "O sizinle beraberdir" buyruu yaratlmlar ile kark ve iiedir demek deildir. Dil byle bir anlamay gerektirmez. [78][Ayrca bu mmetin selefinin icma ile kabul ettiine muhaliftir. Yce Allahn mahlukat zerinde yaratm olduu ftrada da aykrdr.] [79]Aksine (mesela) ay Allahn yetlerinden ve yarattklarnn en kklerinden olan bir yettir. O semada yerletirilmitir. Bununla birlikte o yolcu nereye giderse gitsin, onunla beraberdir, fakat ondan baka bir eydir. an yce Allah arnn stndedir. Mahlukatnn zerinde rakib (gzetleyici)dir. Onlarn zerinde egemendir ve onlara muttalidir... ve buna benzer Onun rububiyetinin dier hususiyetlerine de sahiptir. "Yce Allahn sz konusu ettii arnn zerinde olmas, Onun bizimle birlikte olmas gibi btn bu hususlar gerektir ve hakikati zeredir. Herhangi bir tahrife ihtiyac yoktur. Bununla birlikte yalan zanlardan korunmas gerekir. Mesela "gkte" (el-Mlk, 67/7) buyruunun zahiri kabul edilerek semann onu

glgeledii yahut ta onu tad sylenemez. Bu ilim ve iman ehlinin icma ile batldr. "phesiz Allahn Krssi gkleri ve yeri kuatmtr." (el-Bakara, 2/255) "zni ile olmas dnda Allah gkleri ve yeri zeval bulmasnlar diye (Fr, 35/42) ve semada yerin zerine dmesin diye tutar. (el-Hacc, 22/65); Gklerin ve yerin emri ile ayakta durmas da Onun yetlerindendir."

Ayetler Allahn uluvluunu, stte oluunu ,sfatlar ile kullar ile beraber oluunu ispat etmektedir.
Yce Allahn Yaknl ve Birlikte Oluu (Maiyeti): "Yine bunun kapsamna yce Allahn [yarattklarna] [80] yakn ve dualarn kabul edici olduuna iman etmek de girer. Nitekim yce Allah bu hususlar u buyruunda bir arada sz konusu etmektedir: "Kullarm sana Beni sorarlarsa, ite muhakkak ben pek yaknm..." (el-Bakara, 2/186); "phesiz sizin kendisine dua ettiiniz zat sizden herhangi birinize devesinin boynundan daha yakndr." [81] Yine kitab ve snnette sz konusu edilmi Onun yakn ve birlikte oluu, ayrca sz konusu edilen olan ycelii ve yukarda oluuna da aykr deildir. nk btn sfatlarnda an yce Allaha benzer bir ey yoktur. O yakn oluunda da ycedir, yceliinde de yakndr."

Ayetler bizlere Allahn kullar ile beraberliine ve yaknlna deinmektedir.

Kurn Allahn Kelmdr: "Allaha ve kitaplarna imann kapsam ierisinde Kurn- Kermin Allahn kelm olduuna iman etmek de girmektedir. yle ki: Kurn- Kerm Allah tarafndan indirilmi olup, mahluk deildir. Ondan gelmitir, Ona gidecektir. Allah Kurn- Kermi gerek anlam ile konumutur. Onun Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-a indirmi olduu bu Kurn Allahn gerek manasyla kelmdr, bakasnn kelm deildir. Kurn- Kermin Allahn kelmnn nakledilmesi (hikayesi) yahut onun tabiri (ifadesi) olduunu sylemek caiz deildir. Aksine insanlar onu mushaflarda okuyup yahut yazdklar takdirde, bu bile Kurn- Kermin gerek anlamyla Allahn kelm olmamasn gerektirmez. nk kelm gerek anlam ile onu ilk olarak syleyene izafe olunur. Onu tebli eden veya ulatran olarak syleyen kimseye izafe olunmaz. Harfleri ve manalar ile o Allahn kelmdr. Manalar bir yana sadece harfler Allahn kelmdr denilemeyecei gibi, harfler bir yana sadece manalar Allahn kelmdr da denilmez.

Bu ayetler daha nce ilenmitir.

"Yine Allaha, kitaplarna, meleklerine ve resllerine iman ile ilgili olarak yaptmz aklamalarn kapsam ierisine unlar da girmektedir: Mminler kyamet gnnde Rablerini gzleri ile greceklerdir. Tpk bulutun olmad, havann ak olduu bir zamanda gnei grdkleri gibi ve tpk ondrdnde ay herhangi bir sknt ekmeksizin (ya da birbirleri zerine kmak gereini duymadan yahut izdiham olmakszn) grdkleri gibi greceklerdir. Yce Allah kyamet arastnda bulunduklar srada grecekleri gibi, cennete girmelerinden sonra da -yce Allahn diledii ekilde- Allah greceklerdir."

Bu ayetler daha nce ilenmitir.

Kabir Fitnesi (Suali) ve Azab: "Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n lmden sonra olacana dair haber verdii btn hususlara iman etmek de hirete imann kapsam ierisindedir. O bakmdan mminler kabir fitnesine (sualine) kabir azab ve nimetine de inanrlar. Kabir fitnesine gelince, insanlar kabirlerinde snanrlar. Kiiye: Rabbin kim? Dinin ne? Peygamberin kim? Diye sorulur. Yce Allah iman edenlere dnya hayatnda da, ahiret hayatnda da sabit (salam) sz zerinde sebat verir. O bakmdan mmin Rabbim Allahtr. slam dinimdir. Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem- de peygamberimdir, diye cevab verir. phe ierisinde olan ahs ise: "H, h bilmiyorum. Ben insanlarn bireyler sylediklerini duymutum, onu syledim, der. Bunun zerine demirden bir balyoz ile vurulur. yle bir feryat basar ki insan dnda herey o feryadn duyar ve eer insan o feryad duyacak olsa, mutlaka baylr.

Bu sorgulamadan sonra ya nimet vardr ya da azab. Bu da byk kyametin kopaca vakte kadar devam eder. te o vakitte de ruhlar cesetlere geri dndrlr." Kabir azabnn delillerini ispat eder misiniz ? 1.Delil : "Atetir o, onlar sabah akam ona arz olunurlar." (el-Mumin, 40/46) Aklama : Ayet, firavun halkn sabah akam azaba deceklerini ispat eden bir ayettir. 2.Delil :Rasulullah (s.a.v.) Kabir azabndan saknn (Mslim) Aklama :Hadis aka kabir azabnn hak olduunu dile getirmektedir. Not : Mutezile bunlar kabir suali, kabrin nimeti, azab, srat, mizan ve buna benzer hususlar inkr ederler. Bu husustaki iddialar ise bunlarn akl ile sabit olmadklardr. nk onlara gre akl, onun yolu ile olmakszn imann caiz olamayaca birinci derecede hkm koyucudur. Onlar bu hususta varid olmu hadislerin de ayrca bunlarn itikad hususlarnda kabul edilmeyecek trden olan hd hadisler olduklarn iddia etmeleridir. Bu husustaki yetlere gelince, onlar bu yet-i kermeleri gerek manalarndan uzaklatracak ekilde tevil ederler. Kyametin Kopacana man Etmek: "Yce Allahn kitabnda ve rasl vastas ile haber vermi olduu, mslmanlarn da icma ile kabul ettikleri kyamet kopacaktr. nsanlar kabirlerinden lemlerin Rabbinin huzuruna gelmek zere plak ayakl, elbisesiz ve snnetsiz olarak kalkacaklar. Gne onlara olduka yaklaacak ve terden adeta gemlenmi gibi olacaklardr. Teraziler kurulacak ve bu terazilerde kullarn amelleri tartlacaktr."Kimlerin tartlar ar gelirse, ite onlar kurtulua erenlerin ta kendileridir. Kimlerin de tartlar hafif gelirse, ite onlar kendilerine zarar verenlerdir. Cehennemde ebedi kalcdrlar." (el-Muminun, 23/102-103) Divanlar yani amel sahifeleri yaylacaktr. Kimisi kitabn sandan, kimisi solundan yahut arka tarafndan alacaktr. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: "Her insann amelini kendi boynuna ayrlmayacak ekilde doladk. Kyamet gn de onu yaylm bir halde karsnda bulaca bir kitab karrz: Oku kitabn bugn kendine kar iyi hesablayc olarak kendin yetersin (denir.)" (el-sra, 17/13-14)

O vakit gklerde bulunanlar ile yerde bulunanlarn hepsi -Allahn diledikleri mstesn- baygn deceklerdir. Yeryz de dmdz bir alan haline dnecek, dalar darmadan ve yumuack kum tepeleri haline dnecektir. Daha sonra yce Allah semaya emir verecek, sema da krk gn sreyle erkeklerin menilerini andran bir yamur yadracaktr. O yamur sonunda insanlar kabirlerinden "acbuz-zeneb" denilen kk paracktan ekin gibi bitip yetieceklerdir. nk demolu btn ile rd halde acbuz-zeneb rmez. Sonra melekler onlar ayakkabsz, plak ayakl, elbisesiz, plak olarak ve snnetsiz olarak Mevkf diye bilinen duracaklar yere haredecektir (toplanmalarn salayacaklardr.) Mevkf (denilen hesab iin durulacak yer)de gne insanlarn bana doru olduka yaklaacak, ter her taraflarndan boanacak. Kimisi topuklarna kadar, kimisi diz kapaklarna kadar, kimisi gsne kadar, kimisi de grtlana kadar tere gmlecek, herkes ameline gre. Bir takm kimseler de yce Allahn glgesinde bulunacak.
Teraziler hakknda neler syleyebiliriz ?

Bu teraziler gerek anlamda terazidir. Her bir terazinin bir dili ve iki kefesi bulunacaktr. Yce Allah araz olan kullarn amellerini, arlklar bulunan cisimlere dntrecektir. Hasent bir kefeye, seyyit bir dier kefeye konacaktr. Sonra amel sahifeleri ile ayn ey olan divanlar yaylacaktr. Kitab sa tarafndan verilecek olan kolay bir ekilde hesaba ekilecek ve yaknlarnn yanna sevinle geri dnecektir. Kitab sol tarafndan yahut arka tarafndan verilen kimse ise[82] helak olmay temenni edecek ve cehenneme atlacak, keke bana kitabm verilmeseydi, keke hesabmn ne olduunu bilmeseydim, diyecektir.
Hesaba man: "Allah (mkellef) mahlukat hesaba ekecektir. Mmin kulu ile babaa kalacak ve kitab ve snnette belirtildii ekliyle gnahlarn ona tek tek syletecektir.Kfirlere gelince; onlar iyilikleri ve ktlkleri tartlacak kimseler gibi hesaba ekilmeyeceklerdir. nk onlarn iyilikleri yoktur. Ancak amelleri saylp,

tesbit edilecek ve amellerinden haberdar edilecekler, onlar yaptklar kendilerine syletilecektir [ve bu amelleri dolaysyla rezil edileceklerdir. Hesaba dair delilleriniz nelerdir? 1.Delil : "Nihayet dnleri yalnz Rablerinedir. O da kendilerine yaptklarn haber verecektir." (el-Enm, 6/108) Aklama : Ayet aka kullarn yaptklar her amelin onlara haber verileceini ispat etmektedir. 2.Delil : "nceden inceye hesaba ekilen kimseye azab edilir." Bunun zerine Aie -Radyallahu anh- dedi ki: Ey Allahn Raslu yce Allah: "O kolay bir hesap ile hesaba ekilecek." (el-nikak, 84/8) diye buyurmuyor mu? Bunun zerine Raslullah -Sallallahu aleyhi ve sellem- yle buyurdu: "O, arz halindedir. Fakat inceden inceye hesaba ekilen kimse helk olur." (Buhari-Mslim) Aklama : Ayet ok aktr. Not : Allah mminleri yanna yaklatrr hesaba eker. Ona filan filan ameli ilemedin mi, filan gnah yapmadn m diyerek ona her amelini hayr olsun er olsun syletir ve varsa gnahlarn balar. Kafirlere gelince, dnyada hep karln aldklarndan ahirette onlara bir nasip kalmaz ve sahifeleri bombo olarak cehenneme atlrlar. Havz: "Kyamet arasatnda Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n susuzluu gidermek iin bana gelinecek olan Havz (el-Havdul-Mevrd) vardr. Suyu stten daha beyaz, baldan daha tatldr. Etrafndaki kaplar semadaki yldzlar kadardr. Boyu bir aylk, eni bir aylk mesafedir. Ondan bir defa ien, ondan sonra bir daha ebediyyen susamayacaktr.

Havuz haktr, her peygamberin havuzu bulunmaktadr, iman etmek farzdr, inkar ise tevatr derecede olan bir hadisi inkar etmektir ki ok byk bir gnahtr.
Srat: "Srat da cehennem zerinde kurulmutur. Srat cennet ile cehennem arasndaki kprdr. nsanlar onun zerinden amelleri lsnde(ki bir hzla) geerler. Kimisi bir gz ap kapayacak kadar hzl, kimisi imek gibi hzl geecektir. Kimisi rzgar gibi geecek, kimisi asil bir at gibi geecektir. Kimisi de binek olarak kullanlan deve gibi geecektir. Kimisi koarak geecek, kimisi yryerek geecektir. Kimisi srnerek geerken, kimisi de iyice yakalanp cehenneme atlacaktr. nk kprnn zerinde insanlar amellerine gre alp yakalayan kancalar vardr. Sratn zerinden geebilen kimse cennete girer. Sratn zerinden getikten sonra cennet ile cehennem arasndaki bir kprnn banda dururlar. Bu sefer birinden tekinin lehine ksas yaplr. Nihayet tertemiz edilip, arndrldktan sonra cennete girmeleri iin kendilerine izin verilecektir."

Srat, usturadan daha keskin, kldan ince bir kl gibidir, iman etmek farzdr, inkar etmek ise kfrdr.
CENNETE LK GRECEK KMSE: "Cennetin kapsnn almasn isteyecek ilk kii Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-dr. Cennete girecek ilk mmet de onun mmetidir." 1.Delil : "nmek iin sylemiyorum ama kyamet gnnde demoullarnn efendisi benim. Yine nmek iin sylemiyorum ama (diriltilmek iin) yerin zerinden ayrlaca ilk kii benim. Cennetin (kapsnn) halkalarn hareket ettirecek ilk kii benim. Oraya ben gireceim ve benimle birlikte de mmetimin fakirleri girecektir." (Tirmizi senedi zayftr.) EFAAT TRLER: "Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- efendimizin kyamette efaati olacaktr: 1- Birinci efaat: Aralarnda hkm verilmek zere Mevkfte bulunan kimselere yapaca efaattir. Adem, Nuh, brahim, Musa ve Meryem olu sa peygamberler, bu efaati biribirlerine havale edecek ve sonunda ona ulalacaktr. 2- kinci efaat: Cennetliklere cennete girmeleri iin efaatte bulunacaktr. Bu iki efaat sadece ona mahsustur.

3- nc efaat: Cehennem ateine girmeyi haketmi kimselere yapaca efaattir. Hem onun, hem dier peygamberlerin, sddklarn ve bakalarnn bu tr efaat haklar vardr. Cehennem ateine girmeyi haketmi kimselere girmemesi iin, oraya girmi kimselere de oradan kartlmas iin efaatte bulunacaktr. Ayrca yce Allah birtakm kimseleri efaatsiz olarak kendi lutfu ve rahmeti ile cehennem ateinden kartacaktr. Dnya ehlinden olup, cennete giren kimselerin cennete girmesinden sonra da cennette bir fazlalk kalacaktr. Yce Allah bunun iin birtakm kimseleri var edecek ve onlar cennete girdirecektir." efaat trlerini aklar msnz ? Birinci efaat:

Aralarnda hkm verilmek zere Mevkftekilere efaatte bulunacaktr" ifadelerinde szkonusu edilen efaat, efaat-i Uzm (Byk efaat)dr. Btn peygamberlerin kendisi sebebiyle gbta edecekleri Makam- Mahmuddur.
1.Delil : "Umulur ki Rabbin seni lm bir makama gnderir" (el-sra, 17/79) Aklama : Ayet byk efaati ispat eder. 2.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Ey bu eksiksiz davetin, klnacak olan namazn Rabbi olan Allahm! Muhammede vesileyi, fazileti ver; onu kendisine vaadetmi olduun makam- mahmuda ulatr." (BuhariTirmizi-Ebu Davud) Aklama : Hadis, makam- mahmudu ispat etmektedir. kinci efaat :

Cennetliklerin cennete girmeleri iin efaat edecektir." Yani onlar cennete girmeyi hak kazanm olmakla birlikte, ancak onun efaatinden sonra cennete girmeleri iin kendilerine izin verilecektir.
1.Delil : an yce ve mbarek olan Allah insanlar toplar. Mminler ayaa kalkar; ta ki cennet onlara oka yaknlatrlr. Ademe giderler, ey babamz derler. Bizim iin kaplarn almasn iste... (Mslim) Aklama : Hadis Rasulullahn cennete girecek olan mminlerin girmeleri iin dua edeceini ispat eder. 2.Delil : Belki kyamet gnnde efaatimin ona faydas olur... (Buhari-Mslim) Aklama : Rasulullah bu sz, Ebu Talib iin sylemektedir. Cehenneme girecek olan Ebu Talibin azabnn hafifletilmesi iin yapaca efaattir. nc efaate gelince:

Cehenneme girmeyi haketmi kimseler hakknda... efaatte bulunacaktr." te Haricilerle, Mutezilenin kabul etmedii efaat budur. Onlarn grlerine gre cehennemi haketmi bir kimsenin cehenneme girmesi kanlmaz bir eydir. Oraya giren bir kimse de ne efaat ile ne de baka bir yolla oradan bir daha kamaz.
1.Delil : Muhammed -sallallahu aleyh ve sellem-n efaati ile birtakm kimseler cehennem ateinden kp cennete gireceklerdir. Onlara el-cehennemiyyun: cehennemliler ad verilecektir. (Buhari-Mslim) Aklama : Hadis ok aktr. KADERE MAN: "Ehl-i snnet vel-cemaatten olan Frka-i Nciye (kurtulua eren kesim) hayr ile erri ile kadere de iman eder. Kadere iman da iki derecedir. Her bir derece de iki eyi ihtiva eder."

Hayr ile erri ile kaderin an yce ve mbarek olan Allahtan olduuna iman etmek, iman yrngesinin etrafnda dnd alt esastan birisidir.
"Birinci derece yce Allahn yaratt varlklarn ne ameller ileyeceklerini ezel ve ebed olarak sfat bulunan kadim ilmi ile bildiine iman etmektir. Ayrca yce Allah itaat, masiyet, rzk ve ecel gibi btn hallerini de bu ilmiyle bilir. Sonra yce Allah levh-i mahfuzda mahlukatn kaderlerini yazmtr. Allahn ilk yaratt kalemdir, ona: Yaz dedi, o: Neyi yazaym? Deyince, yle buyurdu: Kyamet gnne kadar olacak eyleri yaz.

nsana isabet eden bir eyin isabet etmeyecei dnlemez. Ona isabet etmedik bir eyin de isabet etmesi dnlemez. nk kalemler kurumu, sahifeler drlmtr. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:"Bilmez misin ki Allah gkte ve yerde olan hereyi bilir. phesiz ki btn bunlar bir kitabtadr. Gerekten bu Allaha ok kolaydr." (el-Hac, 22/70);"ster yeryznde ister nefislerinizde meydana gelen herbir musibet mutlaka bizim onu yaratmamzdan nce o bir kitabta (yazlm)dr. phesiz ki bu Allaha ok kolaydr." (el-Hadid, 57/22) an yce Allahn ilmine tabi olan bu takdir kimi yerde icmali olarak (btn yaratklar iin), kimi yerde de tafsil olarak bulunur: Yce Allah levh-i mahfuza dilediini yazmtr. ine ruhun flenmesinden nce cenini yaratt vakit de yce Allah ona bir melek gnderir. Bu melek drt kelime yazmakla emrolunur. Ona: Rzkn, ecelini, amelini, mutlu mu yoksa bedbaht m olduunu yaz -ve buna benzer eyler- denilir. Bu anlamdaki takdiri nceleri kaderiyenin ar gidenleri inkr ediyor idi. Ancak gnmzde onun inkrclar azdr."

1-Yce Allahn her eyi kuatan kadim ilmine ve yce Allahn ezelden ebede kadar sfat bulunan bu kadim ilmi ile yarattklarn neler yapacaklarn bilmi olduuna, bu ilmiyle onlarn itaat, masiyet gibi halleri ile rzk ve ecellerini btnyle bildiine iman etmektir. 2-Yce Allah btn bunlar Levh-i Mahfuzda yazp tesbit etmitir. 3-Kalem olup biten ve bitecek her eyi yazmtr.

"kinci dereceye gelince: Allahn geerli ve etkin meeti ile kapsaml kudretidir. Bu da Allahn dilediinin olduuna, dilemediinin olmadna, gklerde ve yerde hareket ve durgunluk trnden ne varsa mutlaka Onun meeti (dilemesi) ile olduuna [mlknde istemedii hibir eyin olmadna] var olan ve olmayan herbir eye kadir olduuna, yerde ve gkte ne kadar yaratk varsa mutlaka Allah tarafndan yaratlm olduuna, Ondan baka bir yaratc, Ondan baka bir Rab olmadna iman etmektir. Bununla birlikte O kullarna kendisine ve rasllerine itaat etmelerini emretmi ve kendisine kar gelip, isyan etmelerini yasaklamtr. O, takva sahiblerini, ihsan edicileri, adaletli olanlar sever. man edip salih amel ileyenlerden raz olur. Kfirleri sevmez, fasklar topluluundan raz olmaz. Hayaszlklar emretmez, kullarnn kfir olmalarna raz olmaz, fesad sevmez."

1-Yce Allahn meetinin genel olduuna, Onun diledii hereyin olduuna, dilemedii hibir eyin olmadna, mlknde Onun dilemedii hibir eyin meydana gelmediine, kullarn itaat olsun, masiyet olsun btn fiillerinin, hibir varln dnda kalmad bu genel meieti ile olduuna -ister Allahn sevip, raz olduu eylerden olsun, ister yle olmasn- iman etmektir. 2-Herey yce Allahn kudreti ile meydana gelir. Herey Onun tarafndan yaratlmtr. Ondan baka hibir yaratc yoktur. Bu hususta kullarn fiilleri ile bakalar arasnda herhangi bir fark yoktur.
1.Delil : "Aranzdan dosdoru yolda gitmek isteyenlere, lemlerin Rabbi olan Allah dilemedike siz de dileyemezsiniz." (et-Tekvir, 81/28-29) Aklama : Allah ayeti ok aktr. "Kullar gerek manada faildirler. Allah da onlarn fiillerini [yaratmtr.] Kul mmin, kfir, iyi, gnahkr, namaz klan, oru tutandr. Kullarn kendi amellerini yapabilme kudretleri vardr. [Onlarn bir iradesi de vardr. Onlarn, kudretlerinin ve iradelerinin yaratcs da Allahtr.] Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:"Aranzdan dosdoru yolda gitmek isteyenlere(bir tten baka bir ey deildir, u da bir gerektir ki), alemlerin Rabbi olan Allah dilemedike siz bir ey dileyemezsiniz." (et-Tekvir, 81/28-29)

bn Teymiyye, kulun yapt fiilleri kendisinin yaptn beyan eder.Bu konuda Byk ilim adam eyh Abdur-Rahman b. Nasr es-Sad yce Allah gnahlarn balasn, bol bol mkfatlandrsn- yle demektedir: "Kul namaz klp, oru tuttuunda, hayr ilediinde yahut herhangi bir masiyet ileyecek olursa, bu salih ameli de o kt fiili de yapan kendisidir. Sz geen bu ii de hi phesiz onun tercihi ile meydana gelmitir. Ayrca o, kanlmaz olarak bu fiili ilemeye ya da terketmeye mecbur olmadn da hisseder. Diledii takdirde o ii yapmayacan fark eder, vaka budur. te kitabnda yce Allahn ve Onun Reslnn iyisiyle, ktsyle amelleri kullara izafe edip, bu ileri yapanlarn onlar olduklarn haber verince, salih olduklar takdirde bu amelleri dolaysyla lp, mkfat kazanacaklarn, kt olmalar halinde ise bunlardan tr knanp cezalandrlacaklarn belirtirken syledikleri de budur.
1.Delil :"Mutlu kimselerden olana ise, mutlu insanlarn amelini ilemesi kolaylatrlr (Buhari ) Aklama : Hadis, kulun amelini kendisi ilediini, amelleri yaratann da Allah olduunu ispat eder. "Bu aamadaki kaderi Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n: "Bu mmetin mecusileri" diye adlandrd kaderiye genel olarak yalanlamaktadr. Kabul edenlerin bir kesimi de bu hususta arya gitmekte, yle ki kulun kudret ve ihtiyar (seme) sahibi olduunu kabul etmemekte, bunlarn hkm ve maslahatlarn Allahn fiillerinden ve hkmlerinden kartmaya kalkmaktadrlar." mmetin Mecusileri olarak isimlendirilen Kaderiye ve Cebriyenin kader hakkndaki grlerini aklar msnz ? Kaderiye : Bu sapk itikada gre, kullar kendi kudret ve iradesiyle fiillerinin (namaz-dua-adam ldrme-iki ime) yaratcsdr demilerdir. Bu grle, hem Allah hem de kullar yaratc grmektedirler. Onlara gre, eytan tm kt ve rahatsz edici eyleri yaratmtr, bu ise eytann yaratc olduunu kabullenmektir. Cebriye : Bunlar da kaderi kabul etmekte o kadar ar gittiler ki, sonunda kulun gerek anlamda bir fiilinin olmasn inkar edecek hale geldiler. Hatta onlarn kanaatlerine gre kulun ne bir hrriyeti, ne bir tercihi, ne de bir fiili vardr. Tpk esen rzgarn nndeki bir ty gibidir. Fiillerin kula isnad edilmesi; mecazidir. Namaz kld, oru tuttu, ldrd, hrszlk yapt denilmesi tpk gne dodu, rzgar esti, yamur yad demek gibidir. MANIN TARF: [Ehl-i snnet vel-cemaat] in inand esaslardan birisi de udur: Din ile iman kavl ve ameldir. Kalbin ve dilin kavli ile kalbin, idilin ve azalarn amelidir."man itaat ile artar, masiyet dolaysyla eksilir." man : Dile sylemek, kalple tasdiklemek, amelle de uygulamaktadr.Ebu hanife dnda dier imam imann bu tarifinde ittifak etmilerdir. Ebu Hanifenin tanm ise, lafz olarak farkl olduu iin lafzi ihtilaftr. man artar ve eksilir mi ?

Ehl-i Snnet imann artma ve eksilme konusunda ittifak eder. man Allaha ve Resulne itaatlerle artar ve gnah ilemekle de eksililir. Mminlerin Allah karsndaki amellerinin zaman zaman artmas ve eksilmesi gibi artar ve eksilir.
1.Delil : "man yetmi ksur ubedir. En yksei l ilhe illallah sz, en aas ise yoldan gelip, geenleri rahatsz edici eyleri kaldrmaktr." (Buhari-Mslim) Delil Cmlemiz : . ..En yksei l ilhe illallah sz, en aas ise yoldan gelip, geenleri rahatsz edici eyleri kaldrmaktr." Aklama : Rasulullah imann en aasn ve en stnn sylemekle imann arttn ve eksildiini beyan eder. "Bununla birlikte onlar mutlak masiyetler ve byk gnahlar sebebiyle -Hriclerin yaptklar gibi- kble ehlini tekfir etmezler. Aksine masiyetlerle birlikte iman kardelii sabittir (derler). Nitekim yce Allah [ksas yetinde] [83][255]yle buyurmaktadr: "Fakat kime kardei tarafndan bir ey affolunursa, artk (diyet alan) rfe uyarak istesin." (el-Bakara, 2/178) Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Eer mminlerden iki grub birbirleri ile arprlarsa, onlarn aralarn dzeltin. Eer onlarn biri dierine kar tecavz ediyorsa, o tecavz eden grubla Allahn emrine dnnceye kadar arpn. Eer dnerse ikisinin

arasn adaletle dzeltin ve adaletli olun. nk Allah adaletli olanlar sever." (el-Hucurat, 49/9);"Mminler ancak kardetirler. O halde iki kardeinizin arasn dzeltin." (el-Hucurat, 49/10)

mam bn Teymiyye, kii dinin iman edilmesi Gereken zaruri esaslarn inkar etmedii mddete gnahndan dolay kafir denilemeyeceini ispat iin getirmektedir. Bir kimse kfre dren sz ve ameli yapmad mddete, gnahndan dolay tekfir edilemez.
"slam dini zere bulunan fsk kimseden [slam]]adn bsbtn kaldrmazlar. Mutezilenin syledii gibi de ebediyyen cehennemde olduunu sylemezler. Aksine fsk da iman adnn kapsam ierisindedir. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:"...O zaman (katilin) mmin bir kle azad etmesi gerekir." (en-Nisa, 4/92) Yce Allahn u buyruunda olduu gibi bazan mutlak olarak iman ad kapsam ierisine de girmeyebilir: "Gerek mminler ancak o kimselerdir ki, Allah anld zaman kalpleri titrer. yetleri karlarnda okunduu zaman (bu) onlarn imann arttrr." (el-Enfal, 8/2) Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n u buyruunda da bu kabildendir: "Zinakr, zina ettii vakit mmin olarak zina etmez. Hrsz, hrszlk yapt vakit mmin olarak hrszlk yapmaz. ki ien, iki itiinde mmin olarak iki imez. nsanlarn deer verdiklerinden tr balarn kaldrp, kendisine bakmalarna sebeb tekil edecek herhangi bir mal hakszca alacak olursa, mmin olarak almaz." "[Biz diyoruz ki]]: Byle bir kimse iman eksik bir mmindir. Yahut iman ile mmin, iledii byk gnah dolaysyla fasktr. Bu durumda ona ne mutlak olarak (iman) ismi verilir, ne de mutlak olarak bu (iman) ismi ondan alnr."

bn Teymiyye imanl olan gnahkar bir mslmann ebedi cehennem ehli grlemeyeceini, kii gnah amel ileyebileceini ve bu gnahnn da onu iman dairesinden dar kartmayacan, kalplerinde rperti olmadan yaayanlarnda ayn ekilde iman ehli olabileceklerini, hrszlk-zinaiki ime gibi gnah amelleri ileyenden asla imann gitmeyeceini, gnahkar birinin gnah annda imann eksik olduunu ispat etmek iin bu cmleleri getirmitir. slam dini zere bulunup ta haram olduklarna inanmakla birlikte birtakm gnahlar ileyen fska gelince, ehl-i snnet vel-cemaat byle bir kimseden iman adn bsbtn kaldrmazlar ve Mutezile ile Hrcilerin dedikleri gibi, onun ebedi olarak cehennemde olduunu sylemezler. Aksine ehl-i snnete gre byle bir kimse iman eksik bir mmindir. Masiyeti kadar imanndan eksilme olmutur yahut bylesi fask bir mmindir. Ona mutlak olarak iman adn vermedikleri gibi, mutlak olarak iman adn da ondan kaldrmazlar.
1.Delil : "Ey iman edenler! Benim de dmanm, sizin de dmannz olanlar veliler (dostlar) edinmeyin." (elMumtehine, 60/1) Aklama : Allah ilk dnem Allah dmanlarn bilmeden dman edinen mslmanlara ey mminler diyerek onlarn imanl olduunu sylyor. MAN VE SLM: man ve slam nedir ?eri anlamda man ve slam bir arada sz konusu edildii takdirde; man ile tasdik ve itikad, slam ile dil ile ikrar, azalarla amel gibi zahiri inkyat ve itaat kastedilir. Fakat mutlak iman ve mutlak slam deyince bazen birbirinden ayr olabilir. Hani bedeviler demilerdi ki biz iman ettik Allah ise onlara iman ettik deil slam olduk buyruunda olduu gibi. "Bedevi Araplar: man ettik, dediler. De ki: Siz iman etmediniz, fakat slm olduk, deyiniz..." (el-Hucurat, 49/14) ASHAB-I KRAMI SEVMEK: "Ehl-i snnet vel-cemaatin esaslarndan birisi de Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n ashabna kar kalblerinde herhangi bir kt duygu beslememeleri, dilleriyle de onlardan kt bir biimde sz etmemeleridir. Onlar yce Allahn u buyruunda nitelendirdii ekilde davranrlar:"Onlardan sonra gelenler derler ki: Rabbimiz, bizi ve bizden nce iman etmi kardelerimizi mafiret eyle. Kalplerimizde iman edenlere kar hibir kin brakma. Rabbimiz phesiz ki sen ok esirgeyicisin, ok merhametlisin." (el-Har, 59/10) Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n: "Ashabma svmeyiniz. Nefsim elinde olana yemin ederim ki sizden herhangi bir kimse Uhud da kadar altn infak edecek olursa, onlardan herhangi

bir kimsenin bir md yahut onun yars kadar yapt harcamasna (mkfat ve faziletine) ulaamaz." [84][260] buyruunda belittii ekilde peygambere itaat ederler. Ayrca onlar kitab, snnet ve icma ile tesbit edilen ekliyle onlarn fazilet ve mertebelerini de kabul ederler."

Ehl-i snnet vel-cemaatin kendilerinin dnda kalan hak yoldan uzaklam ve sapm kimselerden ayrldklar esaslardan birisi de udur: Onlar Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellemn ashabndan hibir kimseyi kk grmezler ve hibir kimsenin aleyhine dil uzatmazlar. Kimseye kar kin, dmanlk ya da kmseyici duygular beslemezler. Onlarn kalbleri de, dilleri de btn bunlardan uzaktr.[85]
ASHAB-I KRAM ARASINDA FAZLET FARKI: "Hudeybiye bar demek olan Fetihten nce Allah yolunda infakta bulunup savam olan kimselerin,daha sonradan infakta bulunup savaanlardan daha faziletli olduunu kabul ederler.Muhacirleri, Ensardan nde bilirler. Yce Allahn Bedire katlanlara -ki yzon ksur kii idiler-: "Dilediinizi yapnz, ben size (gnahlarnz) baladm." dediine inanrlar.Aacn altnda Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem-n haber verdii gibi ] beyat eden kimselerden hibirisinin cehenneme girmeyeceine, aksine yce Allahn kendilerinden raz olup onlarn da yce Allahn mkfatndan honut olacaklarna da inanrlar. Bunla, 1400 kiiden daha fazla idiler."Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n cennetlik olduklarna tanklk ettii kimselerin, cennetlik olduklarna onlar da tanklk ederler. Aere-i mbeere, Sabit b. Kays b. emms ve dier ashab- kiram gibi."

bn Teymiyye,fazilet bakmndan muhacirlerin Ensardan nde olduunu, bedir ehlinin , aa altnda beyat edenlerin, Aare- i Mbeirenin faziletli olduunu ispat etmektedir.
RAD HALFELER: "Mminlerin emiri Ali b. Ebi Talib -radyallahu anh-dan mtevatir nakil ile gelmi olan: Bu mmetin peygamberinden sonra en hayrllar Ebu Bekir, sonra merdir, eklindeki naklin gereini ikrar ve kabul ederler. nc olarak Osman ve drdnc olarak Ali (r.anhum)in faziletli olduunu sylerler. Nitekim rivayetler de buna bylece dellet ettii gibi ashab- kiramda (halifelie) beyat hususunda Osman -radyallahu anhn ncelenmesini icma ile kabul etmilerdir. Bununla birlikte baz ehl-i snnet mensubu kimseler Ebu Bekir ile Osman -radyallahu anh-n ne geirilmelerini -ittifak ile kabul etmekle birlikte- Osman ile Ali -radyallahu anh-den hangisinin faziletli olduu hususunda ihtilaf etmi bulunuyorlar. Kimileri Osman ncelemi ve baka bir ey sylememi yahut ta drdnc olarak Aliyi saymlar, kimileri de Aliyi ncelemi, kimileri ise bu konuda bir ey sylememilerdir. Fakat nihayette ehl-i snnet Osman -radyallahu anh-n efdal olduuna, ondan sonra da Alinin geldiine karar klmlardr. Bununla birlikte bu mesele -Osman ve Ali meselesi- ehl-i snnetin cumhurunun kanaatine gre bu hususta muhalif kanaat kabul eden kimselerin sapk kabul edilecei esas meselelerden deildir. [Fakat kiinin sapk olduuna hkm verilmesine sebeb tekil eden mesele] hilafet meselesidir. nk onlar (ehl-i snnet vel-cemaat) Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-dan sonra halifeliin (srasyla) Ebu Bekir, mer, sonra Osman, sonra da Aliye getiine inanrlar. Bunlardan herhangi birisinin halifeliine dil uzatan bir kimse evindeki eeinden de daha akndr."

Raid Halifeler srasyla Ebu Bekir, mer, Osman, Ali Bin Talib Peygamberinden sonra bu mmetin en hayrls Ebu Bekirdir. Ebu Bekirden sonra merdir. Eer ben size nc kiinin adn vermek isteseydim, onu da yapardm. Buharde, (Fethul-Bar, 7/54); bn mer radyallahu anh-dan yle dedii kaydedilmektedir: Biz Peygamber -sallallahu aleyh ve sellem- dneminde Ebu Bekire denk hibir kimseyi grmezdik. Daha sonra mer, sonra da Osman geldii grnde idik. Sonra da Peygamber -sallallahu aleyh ve sellem-n ashabn birinin dierinden faziletli olduunu sylemeksizin, ylece dururduk. Ayrca bk. Ahmed b.

Hanbel, Fedailus-sahabe, I, 76 Ayrca ehli snnet, .Osmann, Aliden faziletli olduunu kabul ederler. Buna delil olarak da Ashab- Kiramn halifelie beyat hususunda Aliden nce Osman radyallahu anh-a beyat etmi olduklarn gsterirler.
Halifelik hususunda, Alinin (r.a.) Osmandan daha hak sahibi olduunu sylemek doru mudur ?

Ali -radyallahu anh-n halifelie ondan daha ok hak sahibi olduunu iddia eden bir kimse bu ifadelerindeki muhacir ve ensar kk drc anlamlar ihtiva etmekle birlikte, ilik anlaynn daha ar bast bidati ve sapk bir kimsedir.
L- BEYT SEVMEK: "(Ehl-i snnet vel-cemaat) Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n ehl-i beytini severler. Onlar veli edinir ve onlar hakknda Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n adir-i Hum gnnde sylemi olduu u szlerindeki vasiyetine riayet ederler: "[Benim ehl-i beytim hakknda sizlere Allah hatrlatrm.] Yine Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- baz Kureylilerin, Haimoullarna kat davrandndan kendisine ikyette bulunan amcas Abbasa da yle demitir: "Nefsim elinde olana yemin ederim ki, Allah iin ve benim akrabalm dolaysyla sizleri sevmedike iman etmi olamazlar."Bir baka hadisinde de yle buyurmaktadr: "Muhakkak Allah smailoullarn semitir. smailoullarndan Kinaneyi, Kinaneden Kureyi semi, Kureyten Haimoullarn, Haimoullarndan da beni semitir."

bn Teymiyye, Ehl-i beytin sevilmesinin imandan olduunu, onlar sevilmeden Rasulullah sevilmi olmayacan ispat iin getirmitir.Szne delil olarak; Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n amcasna syledii: "Nefsim elinde olana yemin ederim ki Allah iin ve benim akrabalm dolaysyla sizleri sevmedike iman etmi olamazlar."
MMNLERN ANNELERN SEVMEK: "Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n hanmlar ve mminlerin annelerini de veli edinirler. Onlarn hirette de Peygamber efendimizin hanmlar olacaklarna inanrlar. zellikle ocuklarnn ounluunun annesi olan, ona ilk iman eden, dininde ona destek olan ve Peygamberin nezdinde nemli bir yeri olan Hadice -radyallahu anha-y; Ve Ebu Bekir es-Sddykn kz olan ve Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n hakknda: "ienin dier kadnlara stnl, tiridin dier yemeklere stnl gibidir." dedii sddyka (Aie -radyallahu anha)y (dost ve veli edinirler.)"

bn Teymiyye, Rasulullah zevcelerinin faziletini ve aralarnda en faziletli olann da Hatice ve Ebu Bekir kz Aiedir.
RAFIZLER LE NEVASIBIN ASHABA KARI TUTUMLARI: "Ayrca (ehl-i snnet vel-cemaat) ashaba buzeden ve onlara dil uzatan Rafzlerin izledikleri yoldan uzak olduklarn belirtirler. Ayn ekilde sz [yahut] davranlar ile ehl-i beyte eziyet veren Nevsbin izledikleri yoldan da uzaktrlar. Ashab arasnda meydana gelen olaylar hakknda sz sylemekten kanr ve yle derler: Onlarn bu olumsuz halleri ile ilgili olarak gelmi olan bu rivayetlerin kimisi yalandr, kimisine birtakm ilaveler yaplm yahut eksiltmelerde bulunulmu ve gerek ekli deitirilmitir. Bunlarn sahih olanlarnda ise onlar mazurdurlar. Ya itihad edip isabet etmiler yahut ta itihad edip hata etmilerdir.

Ehli snnet Rafizi zndklarndan uzaktr. Zira onlar Rasulullahn dinine canlar ve mallar ile destek veren bekisi ashabna hakaret ederler, buzederler hatta kafirlikle sularlar. Ayrca Ehl-i Snnet Nevasb denilen Ehli beyti kfrle sulayan frkann itikadndan da uzaktr. Ehl-i Snnet, Ashab arasnda meydana gelen olaylar adaletle deerlendirir. Ashab hakknda gelen kimi haberlerin eksik, yalan, ilaveli ve art niyetli olarak nakledildiine inanr. Gelen sahih heberlerde ashabn zrl olduuna, kusurlarnn balanmas iin dua etmeye davet eder.Dier haberleri de yalanlar ve itimad etmez.

ASHAB MASUM DELDR: Bununla birlikte ehl-i snnet vel-cemaat ashab- kiramdan her bir kimsenin byk olsun, kk olsun gnahlardan masum olduklarna inanmazlar. Aksine genel olarak onlarn gnah ilemeleri mmkndr. Bununla birlikte nce mslman olmu olmalar ve sahib olduklar faziletler -eer meydana gelmiseyapm olduklar gnahlarn mafiret edilmesini gerektirir. [yle ki onlarn] kendilerinden sonra gelmi olanlarn balanmayacak trden olan gnahlar balanabilir. nk onlarn kendilerinden sonra gelenlerin sahib olamayacaklar trden gnahlar silen hasenatlar vardr.

Daha nce aklanmtr.

ASHAB NESLLERN EN HAYIRLISIDIR: Onlarn nesillerin en hayrls olduklar, onlardan herhangi birisinin sadaka olarak vermi olduu bir mudn kendilerinden sonra gelenlerden bir kimsenin harcayabilecei Uhud da kadar altndan daha faziletli olaca Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n buyruu ile sabit olmutur. Dier taraftan onlardan herhangi birisinden sadr olmu bir gnahtan tr tevbe etmi olmas yahut o gnah silecek iyiliklerde bulunmu olmas ya da erken slama girmi olmasnn fazileti yahut insanlar arasnda efaatine bakalarna gre daha layk olduu Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-in efaati ya da dnyada kar karya kald bir bel ve sknt dolays ile bu gnah affedilmi, rtlm de olabilir. Muhakkak olarak bilinen gnahlarda durum byle olduuna gre; itihad edip de isabet etmi olmalar halinde iki ecir, hata etmi olmalar halinde ise tek bir ecir alp hatalarnn da balanabilecei trden olan itihad ettikleri ilerde ya durum nasl olur? Dier taraftan onlardan bazlar tarafndan yaplm ve uygun karlanmayan baz fiilleri Allaha ve Raslne iman, Allah yolunda cihad etmek, hicret, Allahn dinine yardm etmek, faydal bilgi ve salih amel gibi sahib olduklar faziletler ve gzelliklere nisbetle olduka azdr ve balanacak zelliktedir. Bir ilim ve bir basiret ile onlarn yaaylarn ve yce Allahn onlara ihsan etmi olduu faziletleri tetkik eden bir kimse kesin olarak unu bilmi olacaktr: Peygamberlerden sonra insanlarn en hayrllar onlardr. Ne ncesinden onlar gibi gelmitir, ne de sonra onlar gibileri gelecektir. Onlar mmetlerin en hayrllar, Allah nezdinde de en deerli mmet olan bu mmeti meydana getiren nesillerin en sekin olandrlar."

bn Teymiyye ashabn en hayrl nesil olduunu, onlar sevmenin imann bir gerei olduunu, hatalarnn asla masum olmadn, yaptklar hatalarn Allah tarafndan affolunabileceine deinmitir. Onlar, ok hasenatlar olan bir nesildir. Allah onlarn dine olan hizmet ve davetlerinden dolay hatalarn balanm olabilir diyerek onlar hakknda insafl olmay emretmitir. Ali ve onun aile halk hususunda ar gitmek, onun dndaki ashab- kiram buzedip, onlara dil
uzatp, tekfir etmek eklindeki Rafzlerin izledikleri yoldan ehl-i snnet vel-cemaatin uzak olduklarn anlatmak istemektedir. EHL- SNNET VEL-CEMAATN ASHAB-I KRAM ARASINDAK ANLAMAZLIKLARA KARI TUTUMLARI:

Ehl-i snnet vel-cemaat, ashab -radyallahu anh- arasnda meydana gelmi anlamazlklara dalmaktan uzak kalrlar. zellikle Osman -radyallahu anh-n ldrlmesinden sonra Ali, Talha ile Zbeyr arasnda meydana gelen olaylar ile daha sonralar Ali, Muaviye, Amr b. el-s ve bakalar arasnda cereyan etmi olaylar hakknda... Ashabn kt halleri ile ilgili gelmi rivayetlerin ounluunun yalan yahut gerekleri tahrif edilmi olduklarn kabul ederler. Bu rivayetlerin sahih olanlarn ise ashabn bu hususta mazur olduklarn kabul ederek: Onlar tevil etmi ve itihad etmi kimselerdir, derler.Bununla birlikte ashabn byk kk gnahlardan korunmu (masum) olduklarn da iddia etmezler. Fakat onlarn erken dnemlerde mslman olular, faziletleri, Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-a sahabe olular, onunla birlikte cihad etmi olmalar, onlardan sadr olmu olmas ihtimal dahilinde bulunan yanllklarnn mafiret edilmesini gerektirmektedir. nk onlar Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n tankl ile btn nesillerin en hayrllar ve en faziletlileridir. Peygamberini seen yce Allah o peygamberine bu ashab semitir. Onlar peygamberlerden sonra en hayrl insanlardr. mmetlerin en faziletlileri olan bu mmet arasndan sekin kimselerdir. Mellifin ashab- kiram

hakkndaki bu aklamalarn dikkatle dnen bir kimse, cahil ve mutaassplarn ona yaptklar iftiralardan, onlarn ashabn deerine kar hcum eden bir tavr takndn, onlarn deerlerini kltp, icmalarna kar ktn ve buna benzer aslsz iddia ve iftiralar ona yaktran mutaassp cahillerin yaptklar bu iftiralara son derece hayret eder.
EVLYNIN KERMETLER: "Ehl-i snnetin kabul ettikleri esaslardan birisi de evliynn kermetleri ile yce Allahn onlar vastas ile gerekletirdii eitli ilim, keif, kudret ve tesir kabilinden meydana getirdii olaanst hadiseleri tasdik etmektir. Ayrca gerek Kehf suresinde ve bakalarnda nceki mmetlerden ve gerekse de bu mmetin ilkleri olan ashab- kiram ile tabinden [nakledilen] ile mmetin dier [frkalar] [86][288] ndan nakledilenleri de (tasdik ederler). Ayrca bunlar bu mmet arasnda kyamet gnne kadar devam edecektir."

Mellif bu szle Peygamberlerinin getirdikleri hidayete tabi olan Allah dostlarna yce Allahn birtakm kerametler verdiini kitab ve snnetin nasslar mtevatir bir ekilde ortaya koyduu gibi, eski ve yeni olaylar da buna dellet etmektedir. Keramet olaanst bir itir. Yce Allah bunu velilerinden bir velisi vastas ile gsterir. Bunu da o kimseye ya dini, ya da dnyevi bir hususta yardmc olmak zere yapar. demek istemitir.
MUCZE LE KERAMET ARASINDAK FARK: 233.Soru Mucize ile keramet arasnda ne fark vardr ?

Mucize ile keramet arasndaki fark u ortaya koymaktadr: Mucize kerametten farkl olarak risalet iddias ile birlikte gsterilir. Bu kerametlerin meydana gelmesi birtakm hikmetler ve birok maslahatlar ihtiva etmektedir. Bunlarn nemlileri unlardr: 1- Keramet de mucize gibi yce Allahn kudretinin kemaline, Onun meietinin etkinliine, Onun diledii hereyi yaptna, bu grlen snnetler (tabi kanunlar) ile allm sebeblerin dnda insanlarn bilme imknn bulamad amelleri ile de tesbit edemeyecekleri baka birtakm snnetlerinin olduunun en byk delilidir. Bu kerametlerden birisi Ashab- Kehf kssasdr. Yce Allah bu upuzun sre ierisinde onlar uyutmu olmakla birlikte, bedenlerini dalp, yok olmaktan korumu olmasdr. Mihrabnda (mabedinde) bir kenara ekilmi olduu halde rzknn kendisine ulatrlmas da yce Allahn mran kz Meryeme vermi olduu kerametlerdendir. yle ki Zekeriya aleyhisselm- bu ie arm ve ona: "Bu sana nereden geliyor?" (Al-i mran, 3/37) diye sormutu. Babasz olarak sa -aleyhisselm-a gebe kalm olmas, onu dourmu olmas, beikte iken konumas ve dier hususlar da bu trden birer keramettir. 2- Evliyann kerametlerinin meydana gelmesi gerekte peygamberlere bir mucizedir. nk bu kerametler ancak onlarn peygamberlerine tabi olmalarnn, onlarn gsterdikleri hidayet zere yrmelerinin bereketi ile onlar tarafndan gsterilebilmektedir. 3- Velilerin kerametleri yce Allahn onlara dnya hayatnda abuklatrd bir mjdedir. Burada mjdeden kast, onlarn veli olduklarna, akibetlerinin gzelliklerine dellet eden bir i olmasdr. te kerametler de bu kabilden bir delleti ihtiva etmektedir. Bununla birlikte kerametler bu mmet arasnda kyamet gnne kadar var olacaktr ve kesilmeyecektir. Bu hususta grlenler bunun en byk delilidir.
Kimler kerameti kabul etmez ?

Felsefeciler peygamberlerin mucizelerini kabul etmedikleri gibi, evliyann kerametlerini de kabul etmezler. Mutezile ile baz Ear mezhebi mensubu kimseler de kerametleri mucizeye karabilir iddias ile kabul etmemilerdir. Ancak bu rk bir iddiadr, nk keramet belirttiimiz gibi peygamberlik davas ile birlikte gsterilmez.
Bazlarnn eitli uydurma kerametleri olmakta bunlardan rnek verir misiniz ?

Mutasavvf adn veren bidat, tarikat mensubu yalanc deccallerin ve insanlarn gzlerini boyayan kimselerin meydana getirdikleri ameller ile eytani birtakm olaan st gibi grlen hadiselere de dikkat etmek gerekir. Atee girmek, kendilerine silah vurmak, ylanlar tutmak, gayba dair haber vermek gibi... Bunlarn kerametle hibir ilgisi yoktur. nk keramet Allahn gerek velilerinin eliyle gerekleir. Bunlar ise eytanlarn velileridirler.
SNNET VE BDAT: "Dier taraftan ehl-i snnet vel-cemaatin tarikat (yolu) batnen ve zahiren Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n izinden gitmek, ilk nde gidenler olan muhacirler ve ensarn yoluna uymak ve Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem-n u buyruundaki vasiyetine uymaktr: "Benim snnetime ve benden sonra gelen raid ve hidayete erdirilmi halifelerin snnetine uymaya baknz. Bu snnete smsk sarln ve onu az dilerinizle kavrayn. Sonradan ortaya kartlan ilerden saknn. nk hi phesiz [sonradan ortaya kartlan] herey [bir bidattir ve her]] bidat dallettir." En doru szn Allahn sz, en doru yolun Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-n gsterdii yol olduunu bilirler. Allahn kelmn, o kelmn dnda kalan eitli insanlarn kelmna tercih ederler. Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-n yolunu da herkesin yolundan ncelikli bilirler. te bundan dolay onlara ehl-i kitab ve snnet ad verilmi, ehlul-cemaat denilmitir. nk cemaat demek [icma] demektir. Bunun ztt ise ayrlktr. Her ne kadar (cemaat) lafz biraraya gelip toplanm bir topluluun kendisinin ad haline gelmi ise de bu byledir. cma ise ilim ve dinde dayanak kabul edilen nc esastr. te ehl-i snnet vel-cemaat insanlarn kabul ettikleri btn szler ile din ile ilgisi bulunan gizli ya da ak btn amelleri bu esas ile lp bierler. Esas kabul edilen icma ise selef-i salihin zerinde bulunduklar yoldur. Zira onlardan sonra ayrlklar oalm [ve mmet arasnda yaylmtr. EHL- SNNET VEL-CEMAAT YOLUNUN ESASLARI:

"Ehl-i snnet vel-cemaatin yolu gerek usul, gerek furata dair btn dini hkmleri karmak iin izledikleri yol esasla aklanabilir. 1- Szlerin en hayrls ve en dorusu olan yce Allahn kitab, Onlar, hibir insann szn Allahn sznn nne geirmezler. 2- Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n snneti ile onun hidayet ve yoluna dair gelmi olan nakiller. Hibir insann izledii yolu bunun nnde tutmazlar. 3- Ayrlklardan, danklklardan eitli bidat ve yanl grlerin ortaya kmasndan nce bu mmetin ilk neslinin zerinde icma ettii hususlar. Bu dnemden sonra meydana gelmi insanlarn ortaya attklar grler ile kabul ettikleri kanaatlere gelince, bunlar kitab, snnet ve icmadan ibaret olan bu esas ile ler, bierler. Bunlara uygun derse kabul ederler, bunlara aykr olursa syleyenin kim olduuna bakmakszn reddederler. te orta yol, dosdoru yol budur. Onu izleyen sapmaz, ona uyan bedbaht olmaz. Nasslarla diledii gibi oynayp, kitab tevil eden, sahih hadisleri inkr eden, selefin icmana aldrmayan kimseler ile rasgele nne geleni alp, her gr kabul eden, her bir sz benimseyen bu konuda doru ile yanl, sahih olan ile olmayan birbirinden ayrt etmeye kalkmayan ve bunu nemsemeyenlerin yollar arasnda orta bir yoldur.
GZEL AHLAKIN ESASLARI: "Dier taraftan onlar bu esaslarla beraber eriatn gerektirdii ekilde iyilii emredip ktlkten alkorlar. Yneticilerle birlikte -ister iyi, ister gnahkr olsunlar- haccn, cihadn, cuma ve bayramlarn gereklerinin yerine getirilecei grndedirler, cemaatle namaza dikkat ederler. mmete nasihatta bulunmay dinin bir gerei olarak kabul eder. Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellemn: "Mminin, mmine kar durumu birbirini glendiren, birbirine kenetlenmi bir yap gibidir." deyip, parmaklarn birbirine geirmesi ile "mminlerin sevgi, merhamet ve efkatlerinde birbirlerine kar durumlar bir vcudun durumuna benzer. Onun herhangi bir organ rahatszlanacak olursa, vcudun dier

ksmlar ate ykselmesi ve uykusuz kalmak ile onun bu zdrabna katlr" hadislerinin ifade ettii manaya inanrlar. Bel ve musibetlere kar sabrl olmay [rahatlk zamanlarnda] kretmeyi, ac ilahi kaza ve hkmlere raz olmay emrederler. Ahlkn stn deerlerine, gzel amellere arr ve Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n: "man en mkemmel mmin, ahlk en gzel olanlardr"] hadisinin anlamna iman ederler. Seninle ilikileri kopartann ban gzetmene, seni mahrum edene vermene, sana zulmedeni affetmene seni tevik ederler. Anne-babaya iyilikte bulunmay, akrabalk ban gzetmeyi, gzel komuluk ilikilerini, yetimlere, yoksullara, yolculara iyilikte bulunmay, klelere efkat ve merhametle davranmay emrederler. Bbrlenmeyi, byklenmeyi, haddi amay, hakl ya da haksz olarak dier insanlara kar taarruzlarda bulunmay yasaklarlar. Yce ahlak deerleri emreder, baya huylar yasaklarlar. ster bu kabilden, ister bunlarn dndakilerden olsun syleyip yaptklar btn hususlarda onlar yalnzca kitab ve snnete tabi olurlar. [Onlarn izledikleri yol ise yce Allahn Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem- ile gndermi olduu slam dinidir.

bn Teymiyye her ehl-i snnete tabi olan mslman iin gerekli olan gzel ahlak beyan etmektedir. Mslman, sahih akide, sahih snnet, sahih salih amellerle ve gzel ahlakla rnek olmaldr. Ehl-i snnet akidesine mensup olmak bir ayrcalk olup bu akideye yakan bir ahlakla hareket etmek gerekir. bn Teymiyye muhtasar bir ekilde nebevi ahlak bizlere bu cmlelerle zetlemitir.
FIRKA- NCYE (KURTULMU FIRKA), EHL- SNNET VEL-CEMAATTR: "Ancak Peygamber, -sallallahu aleyhi ve sellem-n mmetinin yetmi frkaya ayrlacan, bunlarn cemaati tekil eden bir tanesi dnda cehennemde olacaklarn diye haber verdiine ve yine ondan rivayet edilen bir hadiste belirtildii zere: "Onlar ise bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduum yolun benzeri zerinde olanlardr." diye buyurduundan tr her trl aibeden arnm, katksz slama smsk yapanlar ehl-i snnet vel-cemaati tekil ederler. Sddklar, ehidler, salihler onlar arasndadr. Hidayetin nderleri, karanln aydnlatc kandilleri, ard ardna nakledilegelmi byk menkbeler ile nakledilegelmi faziletlerin sahibleri onlar arasndadr. Ebdal da onlar arasndadr, mslmanlarn hidayet zere olduklar ve [dirayetlerini] kabul ettikleri kimseler olan [din nderi kimseler] de onlar arasndadr. Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n haklarnda: "mmetimden hak zere ilh yardma mazhar bir kesim var olmaya devam edecektir. Onlara muhalefet edenlerin de, onlar yardmsz brakanlarn da ona zararlar olmayacaktr. Kyamet kopuncaya kadar bu byle kalacaktr." diye buyurduu ilahi yardma mazhar olan kesim de onlardr. Yce Allahtan bizleri de onlardan klmasn, bizi hidayete ilettikten sonra kalblerimizi saptrmamasn, kendi nezdinden bizlere bir rahmet balamasn niyaz ederiz. phesiz ki O ok balaycdr. Dorusunu da en iyi bilen Allahtr. Muhammede, onun aile halkna ve ashabna Allahn pek ok salt ve selmlar olsun."

Frka Naciye akidesine mensup Mslmanlar; Peygamberin ve sahabilerin inand ve amel ettii gibi iman eden ve amel edenlerdir. Onlar, Rasulullah ve ashabn yolu zerinde hareket ederler ve asla o yolun dna kmazlar. Onlar, her tr aibeden, ekten, bidatten, irkten uzak dururlar. Onlar, hak zere sebat edip, tevhid-snnet-cihad yolu zerinde yaar ve lrler. Kyamete kadar ayplanmalar-dlanmalar asla onlara bir zarar vermeyecektir. Zira onlar Allah ve Resulnn dinini yceltmek ve onun rzasn kazanmak iin yaar. Hidayetin nderleri, karanln aydnlatc kandilleri, mslmanlarn hidayet zere olduklar ve kabul ettikleri kimseler onlar arasndadr. Onlar, yeryznde irki, kfr, batl ve tautun yollarn krmak ve yerine Allah ve Resulnn emrettii dini yerletirmek iin yaarlar. Allah bizleri onlardan eylesin. Bu yolda olan mslmanlarn ayaklarna Allah sebat ve ecir versin. Son szmz Rasulullahn meclisin

kefareti hkmnde olan u duas olmaldr : Subhanekellahumme ve bihamdik, Ehedu enla ilaha illallah ente ve Estafiruke ve Etubu leyk
Aralk 2005 tamamland.

[1] Sahih Buharinin erhi Umdetul Karinin mellifi olan Bedrud Din, Antepli olduu iin ona Ayni denilmitir. [2]Geni Bkz:Guraba yaynlarnn el-Akidetl Vastyye ve erhi adl kitabn 19-20-21 sayfalarna baknz. [3] O aslnda am kalesinde zulmen ehit edilmitir. [4] Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf.-6 [5] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.6

Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf-.3

[6] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye, sf-.8 [7]Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.6 [8]Salih Fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf-.4 Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.6 diyor ki: Allah Rasulu, mriklere bu kelimeyi syleyin deyince sylemiyorlard. Allahn ibadete layk olduunu kabul ediyorlar(ispat ediyorlar) Fakat ibadete layk tek ilah olduunu nefy ediyorlard. [9]bn Hacerul Askalani, Fethul Bari. [10] imdi sylemek istediimize gelelim manasndadr. [11] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.6 Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-8 [12] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-8 [13] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.6 [14] mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava, 3/347 [15] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.15 [16] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.15 [17] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.15 [18] Bu hadisler aka kyametin ancak kafirler-mrikler-zalimler-fasklar zerine kopacan beyan eder. [19] Zina eden insana verilen dnyadaki ceza, onun iin er gibi gzkr olsa da, aslnda bu onun iin hayrdr, zira ahiret azab dnya azabndan daha byktr. nsann hasta olmas da er gibi gzkr, ama o hastalktan dolay ektii aclar onun gnahlarna kefaret olur hayr olarak faydalanr, kimi hastalklarn tp doktorlarna gre er gibi gzken yanlarnn aslnda hayr olduu sylenilir yle ki o hastalk vcutta baz hastalklara tedavide kolaylk saladn bildirirler. Hastalklar insana er gibi gzkr, aslnda shhatin deerini anlamada hayr salar. ( Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-15) [20] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.24 [21] Ahmed Bin Hanbel diyor ki; Allah, ancak Allah ve Resulnn, Kuran ve Snnetin hududu dahilinde vasflandrlr. ( mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava, 5/382) mam ibn Teymiyye diyor ki; Kim Kuran ve Snnet delillerini dnrse, Allahn noksansz ve kamil vasfnn ispat ediliini grr. ( mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava, 5/382) [22] a.g.e. [23] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-15 [24] a.g.e. [25] Her muattl bir mmessil(rneklendirme yapan gibi) midir ?Her muattl (Allahn celaline layk olan sfatlar inkar edenler) bir mmessil( Allah mahlukatna temsil edenler, benzetenlerdir.)ehlidir. Zira, Muattl ehli ilkin Allahn sfatlarn iittii zaman ben eer Allah hakknda iitmesini, grmesini, konumasn kabullenirsem Allah benzetmi olurum diye ilkin aklna benzetmeyi getirir ve bylece mmessile olur ve ayrcada inkar edince de Muattla ehli konuma ular. O halde her muattl bir mmessildir diyebiliriz.[25] [26] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-37 [27] erhu Akidetil Vastyye Abdullah Muslih, 21 [28] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-37 [29] Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf-.9 [30] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-40 [31] Mecmua Fetava, 6/516 [32] Yani insanda kulak, burun, kalp varsa Allah iin bu sfatlar daha layktr demek gibi ki, bu cmle batl bir cmledir. Allahn ispat etmedii sfatlar Allaha ispat etmek nefyettii sfatlar da nefyetmek gerekir. Allah zatna kulak, burun, isnad etmemitir. Kim bunlar Allaha isnad ederse, Allaha iftira etmitir. [33] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-21

[34] Salih Ali eyh, erhu Akidetul Vastyye, 42 [35] a.g.e. [36] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.45 [37]Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-46 [38] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-46 [39] mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava, [40] a.g.e. [41]Allah insana, hayvana, aleme, farkl farkl biim vermi, onlara yollar gstermitir.her biri mkemmel gzellikte hayat srer, yaar, kazanr, biriktirir. Her biri yazn ve kn ok farkl bir hayat iinde yaar. Tm bunlar meydana getiren Allahtr, eklini dzenleyen Allahtr. [42] Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. 13 [43] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-46 [44] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-65 [45] Halid bin Abdullah el-Muslih, erhul Akidetul Vastyye, sf.35 [46] mam bn Teymiyye Mecmua Fetava, 1-25 [47] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-54 [48]Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-65 [49]Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-55 [50] Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-67 [51] bn Teymiyye, Cevabus Sahih, 3/210 [52] bn Useymin eserinde Ayetel Krsi hakknda der ki, Ayetel Krsi 5 tane Allah ismi, 26 tanede Allah sfatn ispat eder.Allahn 5 ismi : Allah, Hayy, Kayyum, el-Ali, el-Azimdir.Allahn 26 sfat : 5 tane ismi sfat da ierir, dierleri unlardr : Uluhiyyette birlii, uyuklamann ve uykunun olmad , kemal derecede hay ve Kayyum olduu, yer ve gklerin mlknn sahibi olduu, mlkte tek hak sahibi olduu, egemenliinin kuvveti, katnn olduu, izninin olduu, ilminin genilii, unutmad, kemal derecede azim olduu, krssnn olduu, azametinin-kudretinin-kuvvetinin ispat, ilminin-rahmetininkorumasnn kemal derecede olduu, uluvluunun ispat, Allahn azametliinin ispatdr.[52] [53] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-56 [54] Abdullah ibn Ahmed bin Hanbel Sunne eserinde, ibn Ebi eybe kitabu Ar eserinde, bn Huzeyme Tevhid eserinde, Hakim Mstedrek eserinde bu szn Buhari ve Mslimin artlarna uygun olduunu zikreder ve buna ez-Zehebi de muvafakat eder, Darekutni Kitabus Sfat eserinde, Tabari tefsirinde ricalinin sahih olduunu syler, Albani Muhtasarl Uluv eserinde sahih ve tm ricallerinin siga olduunu syler. [55]bn Useymin :Bu hadis mahlukatn bykln mahlukatn bykl de yaratann bykln ortaya koyar. [56]erhu Akidetul Vastyye 59.sayfa 1.dipnot:Halil Harras Guraba Yaynlar. [57]Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-70 [58]Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. 14 [59]bn Kayyim : Savaigul Mursile 4 /1371 [60] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-57 [61] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-57 / Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. 15 [62] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-62 [63] Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-72 [64] Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. 19 [65] Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. 19 [66] Allahn tekil ve ikil el olarak zikrettii ayetleri de Allahn iki eli olduunu ispat eder. nk latta iki organ ile yaplan bir iin bazan tek organ ile yaplm gibi sz konusu edilmesi pekala mmkndr. Mesela; gzmle grdm, kulamla duydum denilir. Maksat ise iki gz ve iki kulaktr. Ayn ekilde oul da bazen tesniye anlamnda kullanlr. Yce Allahn u buyruunda olduu gibi: "Eer ikiniz de Allaha tevbe ederseniz (ne al; nk) kalbleriniz meyletmi bulunuyor." (et-Tahrim, 66/4) Maksad ikinizin kalbidir. [67] Ad Muhammed Zahid b. el-Hasen b. Ali el-Kevserdir. Tokatldr. Aslen erkezli hanefi mezhebine

mensuptur. Cehmiyye itikadn savunur. bn Teymiyyeye (r.h.) ok ar ve hakszca saldrr. 1296 h. ylnda domu. 1371 h. ylnda vefat etmitir.
[68] Allahn hibir sfat Allahn zatndan ayr olmayp, hibir sfatta yaratlm deildir. Sfatlarn yaratlm olmasn kabullenmek, Allahn zatnn da yaratlm olduunu kabullenmektir. Bu sebeple bu akide batl bir akidedir. Allahn sfatlar zat ile kaim olup, asla mahluk deildir. [69] eyhul-slam (bn Teymiyye): "el-Akdetul-Hameviyye" adl eserinde yle demektedir: "phesiz ki hadis zahiri zeredir ve haktr. an yce Allah arn stndedir ve O namaz klann kblesinin karsndadr. Hatta bu vasf mahlukat hakknda da byledir. nk insan yet semaya yahut gnee ve aya dua edecek olursa, phesiz ki sema, gne ve ay onun zerinde bulunur ve ayn ekilde bunlar yzn dndrd tarafta bulunurlar." [70] "Ey insanlar! Kendinize acynz..." hadisine gelince, bu hadis an yce Allahn kullarna ne kadar yakn olduunu ve seslerini ykseltmelerine ihtiyacnn bulunmadn dile getirmektedir. nk yce Allah hem gizlice sylenen szleri, hem de fsltlar bilir. Hadis-i erifte sz edilen bu yaknlk kuatclk, ilim, iitmek ve grmek anlam ile bir yaknlktr. Onun kullarnn zerinde oluuna aykr deildir. [71] Cehmiyye: Emevilerin sonlarna doru yaylm bir frkadr. Tirmizli el-Cehm b. Safvana nisbet edilirler. sim ve sfatlar kabul etmezler. Ayn zamanda onlar Mrcie ve Cebriyenin de ar kolunu temsil ederler. [72] Mebbihe: Mcessime diye de adlandrlrlar. Bunlar ise isim ve sfatlar kabul etmek hususunda Cehmiyyenin tam zttdrlar. Allahn yaratlmlarn eli gibi bir eli vardr, (itmeleri gibi iitmesi, grmeleri gibi grmesi vardr) demilerdir. Yce Allah zalimlerin sylediklerinden alabildiine ycedir. [73] Cebriye: Bunlar Cehmiye ile onlarn kanaatlerini kabul edip yle diyen kimselerdir: Kullarn ne iradeleri vardr, ne de itaatleri ileme kudretleri, ne de yasak klnm eyleri terkedebilme gleri. Onlar btn bunlar yapmaya mecburdurlar. Cebriye, Kaderiyenin tam zttdr. [74] Kaderiye: Bunlar da Mutezile ve onlarn kanaatlerini kabul edip, yle diyenlerdir: phesiz an yce Allah kullara kendisine itaat etmelerini emretmi, isyan etmelerini yasaklamtr. taat ve masiyet ortaya kmadka O, kimin kendisine itaat edeceini, kimin de kendisine isyan edeceini bilmez. Kaderiye, Cebriyenin zttdr. Yine daha nce Kaderiye ile ilgili malumat verilmi bulunmaktadr. [75] Mrcie: man kalb ile tasdik, dil ile sylemektir. Ameller ise imandan deildir, diyen kimselerdir. Mrcieye mensub Kerrmiye ise yle derler: man sadece dil ile sylemektir. Bunlarn arlar (ult) ise yle derler: O sadece kalb ile tasdiktir. ehadet kelimelerini dili ile sylemese dahi. Bunlara gre nasl ki kfr ile birlikte bir itaatn faydas olmuyorsa, iman ile birlikte gnahn da bir zarar yoktur. [76] Vadiye: Bunlar Kaderiyeye mensub olup Allahn tehdidinin mutlaka yerine getirileceini kabul ederler. Byk gnah ileyen bir kimse tevbe etmeksizin lecek olursa, ebedi olarak cehennemde kalr. Yine derler ki: Allah isyankr kullarn cehennem ve azab ile tehdit etmitir. O ise verdii sznden caymaz.

[77] Harurler: Bunlar Ali (r.a)a kendisi ile Muaviye (r.a) arasndaki hakem tayin etme olayn kabul etmesi zerine kar km kimselerdir. Ondan ayrlp, Harura diye bilinen Kfeye iki millik mesafedeki bir yerde toplanp biraraya geldiler. Buraya nisbet edilerek adlandrlm oldular. [85] Bu Ashab- kirama gzel bir ekilde uyan ve onlardan sonra gelen kimselerin yaptklar bu dua onlarn Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n ashabn mkemmel bir derecede sevip, onlardan vgyle sz ettiklerini gstermektedir. Esasen ashab- kiram byle bir sevgiye, saygya layktrlar. nk onlarn stn faziletleri ncelikle slama balanmalar ve slam urunda byk fedakrlklar vardr. Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n yakn arkadalar olmular ve btn mmete iyilikte bulunmulardr. Zira Peygamberleri Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-n btn getirdiklerini onlara tebli edenler onlardr. Sonradan gelenlerden herhangi bir kimseye ulam bulunan btn bilgi ve haberler (peygambere ve ashaba dair rivayetler) onlarn aracl ile ulamtr. Sonradan gelenler ayn ekilde Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-a itaat etmek zere de ashaba gereken saygy gsterirler. nk Peygamber ashaba dil uzatmay, onlarn deerlerini kmsemeyi yasaklam, herhangi bir sahabinin yapm olduu azck bir amelin bakalarnn yapm olduu pekok amelden stn geldiini beyan etmitir. Bu ise onlarn ihlslarnn mkemmelliinden, imanlarnn samimi oluundan dolaydr.