LA TEDAVS VE KMYA (KAN KMYASI)

LA TEDAVS.
Tpta kullanlan ilalar, vcuttaki sreleri deitirerek, hastalklarn nlenmesi, tedavi edilmesi, hastalk belirtilerinin ya da arnn yok edilmesi amacyla gelitirilmi kimyasal maddelerdir.

LA ETKLEMLER
lalar, vcuttaki kimyasal maddelerle ya da dier ilalarla etkileime girebilir. Bu kimyasal etkileim sonucunda, ilalarn yaps deiebilir, birbirlerinin etkisini yok edebilir, azaltabilir, artrabilir ya da zehirleyici bir etki yaratabilirler. Yal kiilerde ilalarn ters etkileim yaratma riski daha yksektir, nk organlar ilalar daha zor ilemden geirir ve bu kiiler hastalklara daha aktrlar. Bu nedenle, gen insanlara gre daha fazla ila kullanrlar. lalar vcuda alndktan sonra vcuttaki hcrelerle kimyasal ve biyolojik reaksiyonlar gsterirler. E zamanl alnan ilalar sonucu oluan bu reaksiyon durumu vcuda zarar verebilecei gibi istenmeyen reaksiyonlara da neden olabilirler. Bu nedenle ila kullanm srasnda ila etkileimlerinin ve kimyasal yapsnn bilinmesinde fayda vardr. Baka ilalarla etkileim yaratan ilalardan en yaygnlar unlardr: antibiyotikler, phtlama nleyici ilalar, bilin kayb ve ezamanl gelien istem d hareketleri (konvlsiyon) nleyici ilalar, depresyon ilalar (antidepresan), yksek tansiyon ilalar (antihipertensif), burun tkanklna kar kullanlan ilalar (dekonjestan) ve yattrclar. Yaygn olarak kullanlan antibiyotikler (ampisilin, amoksilin, neomisin ve tetrasilin) ve konvlsiyon nleyici ilalar, azdan alnan gebelii nleyici ilalarn (doum kontrol haplar) etkisini nleyebilir ve gebelik riskini artrabilir. Kalp ilalarna zel bir dikkat gsterilmelidir. Beta nleyiciler (beta blocker), astm ktletirebilir ve eker hastalarnn, inslin tepkisi sonucu tansiyon dkln fark etmelerini nleyebilir. Kalsiyum kanal nleyicileri ile dijoksin

(digoxin) etkileimi de kalp atlarn yavalatabilir. ACE ketleyicileri, potasyum alan kiilerde, potasyum dzeyinin tehlikeli llerde ykselmesine neden olabilir. drar sktrcleri (diretikler) ile dijoksin etkileimi ise potasyum ve magnezyum dzeyinin tehlikeli llerde dmesine ve kalpte ritim bozukluuna neden olabilir. Baz yiyecekler ve iecekler de ilalarla etkileime girebilir. Bunlar, st rnleri, alkol, kafein, tuz ve meyve sulardr. rnein, baz depresyon ilalarnn (MAO ketleyicileri olarak bilinen), tiramin ieren bir yiyecekle (krmz arap, peynir, bira gibi) birlikle alnmas tehlikelidir. Tm bu nedenlerle, baka ilalarla ters etkileime giren ilalarn alnmamas gerekir. Yaygn olarak kullanlan baz ilalar, souk algnl ilalaryla ayn allerji gidericileri ierir, bu nedenle souk algnl ilalaryla birlikte bir alerji ilac alndnda, iki kat fazla doz kullanlm olur. Bitkisel rnlerle ilalar arasnda da vcuda zarar verecek bir etkileim olabilir. rnein, Warfarin ile ginseng, sarmsak, ginkgo ve zencefil kanamaya neden olabilir. Koni iei (Echinacea) ile inko, siklosporinin (cyclosporire) etkisini yok edebilir. Ginseng, dijoksinle etkileime girebilir. Fenelzin (phenelzine) slfatla birlikte kullanldnda ise ba ars, titreme ya da maniye neden olur. Sar kantaron ve hurma, kanszlk ilalarnn etkisini yok edebilir, ilalar, alkol ve ttnle de etkileime girebilir; sigara, birok ilacn etkisini azaltmaktadr. Bu nedenle, kullanlan ilalar etkileyebilecek yiyeceklerin, ilalarn ya da bitkisel rnlerin, hekime ya da eczacya sorulmas gerekir.

PLASEBO Plasebo, hibir farmakolojik etkisi olmayan ilalardr. Bazen, yeni ilalarn denenmesi amacyla kullanlr. Bu aratrmalarda, gnll hastalar iki gruba ayrlr; gruplardan birine ila, dierine plasebo verilir. Plasebo, grn ve tat asndan gerek ilaca benzer ancak hibir etkisi yoktur. Bu tr denemeler, gerek ilac alan hastalarda, plasebo alanlara gre nemli bir iyileme grlrse baarl kabul edilir. ANTHSTAMNLER Allerji gidericiler, alerjilerin tedavisinde ve denetiminde kullanlan ila gruplarndandr. Bu ilalar, vcutta histamin salnmasn nler. Histamin, vcutta alerjik tepkinin bir paras olarak retilen kimyasal bir maddedir. Allerji gidericiler, mide bulantsn da nlediklerinden, yolculuklarda ara tutmasna kar da kullanlabilirler. Birok allerji gidericinin yan etkisi, uyku halidir (yeni trlerinin yattrc etkisi daha az olsa da), bu nedenle otomobil ya da makine

kullanlacaksa alnmamalar gerekir; ayrca allerji giderici tedavisi srasnda alkol de kullanlmamaldr. Bu ilalar, genellikle geceleri kullanlr; yattrc etkileri de uykusuzluk tedavisinde yararl olmaktadr.

Kann Kimyasal Bileimi

Vcutta dolaan muhtelif mineral ve kimyasal maddelerin llmesi iin toplardamardan alnan kann teste tabi tutulmas Kann kimyasal bileimi analizini verir. Kan kimyasal testi yaplrken teste tabi tutulan tabii kimyasal maddeler ve mineraller; A. Albmin B. Kalsiyum. C. Karbon dioksit muhtevas. D. Klorr. E. Kolesterol. F. Kreatinin. G. Globulin. H. kter indeksi. . None-proteik azot. J. Fosfataz. K. Fosfor. L. Potasyum. M. Sodyum. N. eker. O. Total protein. P. re azotu. R. rik asit.

Kan kimyas testleri hastalklarn olup olmadn tespit etmekte yararl olmaktadr. Baz hallerde karakteristik bir kan testi yaplmadan tehise varlamamaktadr.

Kan kimyasnda veya kan testlerinde meydana kan karakteristik anormalliklerle tehis edilip meydana karlabilen hastalklardan bazlar unlardr; A. eker hastal. B. Nefrit. C. remi. D. Guatr. E. Baz kemik hastalklar. F. Baz tip sarlk hastalklar. G. Baz karacier hastalklar. H. Birok baka ciddi hastalklar. Kan kimyasnda elde edilen bilgiler bu hastalklar iin takip edilecek tedavi metotlarnn tespitinde yardmc olmaktadr. Kanda bulunmakta olan baz kimyasal maddelerin miktar ok kez hangi tedavi metodunun uygulanmasnn kararlatrlmasnda en lzumlu faktrlerden birisi olmaktadr.

Bir hastann yaamas veya yaamamas kanda baz kimyasal maddelerin miktarna bal olabilir. Baz kimyasal maddelerin fazlal veya azl hastay nce oka, sonra komaya sokabilecek ve durum lmle sonulanabilecektir. Kan kimyasal maddelerinin yerine suni maddeler kullanlabilir. Ciddi hastalklarn tedavisinde ok kullanlan bir metotla hastaya eksik olabilecek baz kimyasal maddeler azdan, deri altna enjeksiyonla veya damardan dorudan doruya kan akmna verilmektedir.

Kann Kimyasal Bileimi Alkali fosfatoz (serumda) Asit fosfatoz (serumda) Azot rezidel Kreatin Kreatinin re rik asit Bilirubin direkt Bilirubin endirekt Demir (hemoglobinde %0.36) Demir erkek serumda Demir kadn serumda Fibrinojen (plasmada) Fosfalipid (serumda) Glikoz a karnna (serumda) Hemoglobin erkekte Hemoglobin kadnda Kalsiyum (serumda) Karbondioksit bikarbonat eklinde Klorr NaCI eklinde(serumda) Kolesterin (serumda) Kreatin Bodonsky King-Armstrang King-ArmstrangGutman Bodonsky <FONT% 4-5.2 g 1-14 nite 8-14 nite 1-4 nite 0.2-0.8 nite 20-40 mg 4.5 mg 1 mg 10-20 mg 1-2 mg 0.1-0.8 mg 0.1-0.2 mg 0.1-0.6 mg 54 mg 125 mcg 105 mcg 0.2-0.4 g 230-300 mg 80-100 mg 14-18 g 12-16 g 9-11 mg 150-170 mg 585-620 mg 140-200 mg 4-5 mg

Kreatinin Lipid total (serumda) Oksijen arteriyel kanda Oksijen venz kanda pH (serumda) Potasyum (serumda) Proteinler (plasmada) Sodyum klorr (serumda) re (serumda) rik asit (serumda) Ya asitleri (serumda)

1-2 mg 450-850 mg 94-96 hacim 60-85 hacim 7.25-7.40 16-20 mg 6.5-8 mg 570-620 mg 20-40 mg 2-5 mg 380-465 mg

KAN KMYASI VE ENZMLER Glikoz Hba1c re Bun Kreatinin rik Asit Kolesterol HDL LDL VLDL

Trigliserid Homocytine Sodyum Potasyum Klor Kalsiyum Iyonize Kalsiyum Fosfor Magnezyum Zinc Amonyak ( NH3 ) Total Protein Albumin SGPT Gamma-GT Alkali Fosfotaz 5'Nkleotidaz Kolinesteraz Amilaz Lipaz LDH CK CK-MB Myoglobin

Troponin T Troponin I NT-Pro-BNP Asid Fosfotaz Prostatik Asit Fosfotaz ACE Aldolaz Alpha-HBDH NSE Alkali Fosfataz zoenzimleri LDH Isoenzimleri(1-2-3-4-5) Bilirubin Total Bilirubin Direkt Bilirubin ndirekt Protein Elektroforezi Lipid Elektroforezi OGTT Postparandial Glikoz re Klerensi Kreatinin Klerensi 5'HIAA Alpha 1 Antitiripsin Aseton G6P-DH

Bence-Jones Protein ropepsinojen roporfirin Gaita Hazm Kontrol riner Ta Tetkiki Kan tahlili nasl yorumlanr? Genel tp uygulamalar srasnda hekimler poliklinie bavuran pek hastadan kan tahlili isterler. Tam kan saym hekime tanya yaklamasnda yardmc olan, deerli ve nispeten ucuz bir testtir. Kan tahlilinin maksad tehis koymak deildir. Kan tahlilinin esas grevi hekimin olas tanlar arasnda eleme yapmasn salamaktadr. Yani tanya yardmc olmaktr. Hastay grmeden, muayene etmeden tehis koyulmaz. Kan tahlilinde hangi deerler incelenir? Vcudumuzda oksijen tayan krmz kan hcreleri (eritrositler) ile hastalklara kar savunmamz salayan beyaz kan hcreleri (lkositler) saylmakta ve byklkleri incelenmektedir. Bildiiniz gibi krmz kan hcrelerinde hemoglobin proteinleri bulunur. Oksijeni tayan protein hemoglobindir. Hemoglobin miktar derse oksijen tanamaz. Maalesef lkemizde kullanlan laboratuar cihazlar yurt dndan satn alnd iin tahlil sonular genellikle yabanc terimlerle gsterilmektedir.

Krmz kan hcreleri RBC (red blood cells): Oksijen tayan hcrelerin miktarn verir. Dkse anemi (kanszlk) veya kan kayb vardr. Ykseklie rnek: Yksek rakml yerde oturmak, KOAH, bbrek hastal, polisitemi hastal

MCV (mean corpuscular volume): Oksijen tayan hcrelerin ortalama bykldr. MCV dkse eritrositler daha ufaktr, yk****e daha genilemilerdir. rnein demir eksiklii anemisi'nde eritrositler klr dolaysyla mcv deeri dk kar. B12 vitamini eksiklii anemisinde ise eritrositler bymtr, MCV yksektir.

Hb (Hemoglobin): Kandaki toplam hemoglobin miktarn gsterir. Anemilerde hemoglobin der.

MCH: Eritrositlerdeki hemoglobin miktarn gsterir. Hct (Hematokrit): Kandaki hemoglobin ve eritrosit miktarnn bir lsdr. Anemi, lsemi, kan kayb gibi durumlarda azalrken vcudun su kaybettii durumlarda (rnein ishal) veya polisitemi'de artar.

PLT (Platelets): Trombositlerdir. Yani phtlamay salayan hcereleri gsterir.

Beyaz kan hcreleri WBC (White Blood Cells-Leukocytes): Vcudun savunma ve baklk hcrelerinin yani lkositlerin toplamn gsterir. Enfeksiyon hastal veya lupus gibi kronik iltihabi hastalklarda ykselir. Ayrca lsemi'de ykselir. ok dkse lkosit yapmn bozan ciddi bir hastalk vardr. rnein baz kanserlerde, kemik ilii hastalarnda, AIDS'te lkosit miktar (WBC) dktr.

PNL: (Ntrofiller) rnein bakteryel enfeksiyonlarda artar. Lymphocytes: (Lenfositler) Viral enfeksiyonlarda ve baz kronik hastalklarda artar. AIDS'te der. Eosinophils: (Eozinofiller). Allerjide ve parazitik hastalklarda ykselir.

ALBUMIN Normal Deerler : 3.5-5.5 g/dL Aklama : Albmin karacierde sentezlenen bir protein trevidir. Salkl yetikin karacierinde gnde 12-14 gram kadar albmin sentezi yaplr. Salkl kiilerde rutin olarak albmin baklmasna gerek yoktur. Salkl bir kiide albmin dzeyinin biraz yksek ya da dk kmas da klinik bir nem tamaz. Kan albmin dzeyi lm zellikle demi olan, karacier hastal bulunan veya beslenme bozukluu dnlen kiilerde nem tar.

Art Durumlar : Albmin dzeyinin yksek llmesi genellikle vcuttan su kayb baldr. nemli deildir. Azald Durumlar : Yal insanlarda, karacier hastal olanlarda ve beslenme bozukluu bulunan kiilerde albmin azalr. Baz hastalarda idrar ya da barsak yolu ile albmin kayb gereklemektedir. Sonuta albminin kan dzeylerinde azalma (hipoalbminemi) kan onkotik basncnn dmesine bu da dokular arasnda sv birikimine neden olarak zellikle bacaklar ve srtta deme neden olur.

ALKALEN FOSFATAZ - ALP Normal Deerler : 30-1 20 U/L Aklama : Vcutta neredeyse btn dokularda bulunan ama ne i yaptklar tam anlalamam bir enzimdir. Normal yetikinde kanda llen ALP in yars karacier yars da kemik kkenlidir. ALP zellikle safra akmnn durmas ya da yavalamasna bal olarak grlen karacier hastalklar iin iyi bir testtir.

Artt Durumlar : ocuk ve genlerde hzl kemik bymesi nedeniyle normal yetikine gre ALP deerleri 2-4 kat daha fazla olabilmektedir. Yine douma yakn gebelerde de plasenta tarafndan sentezlendiinden ALP deerleri yksektir. Safra yollarndaki tkanma sonucu ALP deerleri ykselir. Ayrca kemik hastalklarnda da (zellikle Paget hastal) ALP deerleri ykselir. Pek ok ila da ALP dzeylerini ykseltebilir, bu nedenle ALP ykseklii ou zaman bir hastalk belirtisi olmayabilir.

AMILAZ Normal Deerler : 60-180 U/L Aklama : Amilaz pankreas, tkrk bezleri ve baz tmrlerden (rn. akcier) salnmaktadr. Kandaki amilazn genellikle te biri pankreas, te ikisi ise tkrk bezleri kaynakldr. Dolama giren amilaz esas olarak bbrekler araclyla vcuttan atlmaktadr.

Art Durumlar : Yksek kan amilaz dzeyi pankreatitte meydana gelir. Ayrca karn arsyla ortaya kan baz acil hastalklarda, iddetli eker komasnda, kabakulakta, morfin enjeksiyonundan sonra da amilaz dzeyleri bir miktar ykselebilmektedir.

Azald Durumlar : Amilaz deerinde dkln bir klinik nemi yoktur

ASIT FOSFATAZ Normal Deerler : 0-5.5 U/L Aklama : Esas olarak prostat, karacier, kemik ve baz kan hcrelerinde bulunmaktadr. lm zellikle prostat hastalklarnn tan ve tedavisi iin kullanlmaktadr. Bu amala prostatik asit fosfataz denilen fraksiyonu llr. Normalde asit fosafataz kanda pek az miktarda bulunur.

Art Durumlar : zellikle prostat kanserlerinde kan dzeyleri belirgin olarak ykselmektedir. Yine de rektal muayeneden sonra, idrar sondas taklmasyla ve hatta kabzlk ile birlikte de ykselebilecei unutulmamaldr.

Azald Durumlar : yok

BILIRUBIN Normal Deerler: Direkt : 0.1-0.3 mg/dL Indirekt: 0.2-0.7 mg/dL Aklama: Kan dolamnda bulunan krmz kan hcreleri yaklak 120 gnlk bir sre sonunda mrlerini tamamlar ve ounluu dalakta olmak zere paralanrlar. Aa kan Bilirubin karaciere gtrlr. Karacier zel bir ilemle bilirubini suda znebilen bir hale getirir ve safra yoluyla barsaa atar. Karacierde bu ileme maruz kalm bilirubine direk, henz ilem grmemi bilirubine ise indirek bilirubin denilir.

Art Durumlar: Bu sistemin herhangi bir noktasnda meydana gelebilecek bir aksama kan bilirubin dzeyinin ykselmesine neden olur. Bu aksamalar; krmz kan hcrelerinde ar ykm, karacier hastalklar ve safra yolu tkanklklardr. Sonuta kan bilirubin seviyesi ykselecek ve koyu sar ten rengiyle tipik sarlk ortaya kacaktr.

FOSFOR Normal Deerler: 3 - 4,5 mg/dL Aklama: Fosfor insan hcresinde asit-baz dengesi, kalsiyum metabolizmas gibi ok nemli reaksiyonlarda rol oynayan bir maddedir. Vcuttaki fosforun %85 kadar kemikte fosfat formunda depolanr. Kan dzeyi kan kalsiyum ve kan pH deiimlerinden etkilenmektedir. Kalsiyumda olduu gibi barsaktan emilimi, idrarla atlm ve hcre iine toplanmas ya da hcreden braklmas

gibi dzenlemelerle kan dzeyi ayarlanmaktadr.Yine kalsiyum gibi parathormondan etkilenmektedir. Yemeklerden sonra dzeyi deitiinden 12 saatlik atktan sonra lm yaplmaldr.

Art Durumlar: Hipoparatiroidide fosfor artar.

Azald Durumlar : Hiperparatiroidi durumunda deerleri azalr.

FKRYE ZKAN 070517046 FEN BLGS RETMENL 3-B (.)