Mars (gezegen)

Gne Sistemi'ndeki, Gne'ten itibaren drdnc gezegendir Bu gezegen Roma mitolojisindeki sava ilah Mars'a ithafen adlandrlmtr. Literatrde kullanlan dier adlarndan biri, yzeyinde yaygn demiroksitten dolay kzlms bir grnme sahip olduu iin Kzl Gezegen'dir.

Fiziksel zellikler

Marsn yarap Dnyannkinin yaklak yars kadardr. Younluu Dnyannkinden daha az olup, hacmi Dnyann hacminin % 15i, ktlesi ise Dnyannkinin % 11i kadardr. Marsn Merkrden daha byk ve daha ar olmasna karlk, Merkr ondan daha youndur. Bu yzden Merkrn yzeyindeki yerekimi Marsnkinden daha fazladr. Mars, boyutu, ktlesi ve yzeyindeki yerekimi bakmndan Dnya ile Ay arasnda yer alr. Mars yzeyinin kzl-turuncu grnm hematit ya da pas adyla tannan demiroksitten (Fe2O3) kaynaklanr.

Jeoloji

Uydu gzlemleri ile Mars meteorlarnn incelenmesi Mars yzeyinin esas olarak bazalttan olutuunu gstermektedir. Baz kantlar Mars yzeyinin bir ksmnn tipik bazalttan ziyade, yeryzndeki andezit kayalarnn benzeri olabilecek zengin silisyum oluumlarndan meydana geldiini gstermektedir; fakat gzlemlerdeki veriler bunlarn silisli cam olduu eklinde de yorumlanabilir. Her ne kadar Marsn asli manyetik alan yoksa da, gzlemler gezegen kabuunun paralarnn vaktiyle iki kutuplu bir manyetik alann etkisinde bulunmu olduunu gstermektedir

ekirdek, gnmzde etkin olmad grlen, gezegendeki birok tektonik ve volkanik oluumlardan olumu bir silikat mantosuyla evrilidir. Gezegenin kabuunun ortalama kalnl 50 km. olup, azami kalnl 120 km. civarndadrDnyann ortalama kalnl 40 km. olan kabuu, her iki gezegenin boyutlar gznne alndnda Marsnkine gre misli daha ince kalr.

haritasnn yaplmasnda ilk almalarda bulunanlardan biri olan Johann Heinrich Mdler on yl sren gzlemlerinden sonra, 1840ta da ilk Mars haritasn izdi. lk areografi uzmanlar olan Mdler ve kendisiyle Ay haritasnn yapmnda da alm arkada Wilhelm Beer, Mars haritasndaki iaretlemelerde, isimler vererek belirlemek yerine, sade bir ekilde, harfler kullanmay tercih ettiler

Atmosfer

Mars manyetosferini 4 milyar yl nce kaybetmitir. Bylece Gne rzgrlar Marsn iyonosfer tabakasyla dorudan etkileime girerek atmosferi ince halde tutmaktadr. Mars Global Surveyor ve Mars Expressin her ikisi de, iyonize atmosfer paracklarnn uzaya srklendiklerini saptamlardr.[

Mars atmosferi %95 karbondioksit, %3 nitrojen, %1.6 argondan olumakla birlikte, oksijen ve su izleri de tamaktadr1.5 m yarapndaki toz paracklarn ieren atmosferi tmyle tozludur ki, bu, Mars yzeyinden bakldnda Mars gkyznn soluk bir turuncukahverengimsi renkte (ng. tawny) grlmesine neden olmaktadr.

klim

Gezegenler iinde mevsimleri Dnyannkilere en ok benzeyen gezegen, rotasyon ekseni eikliinin Dnyannkine benzer olmas nedeniyle, Marstr. Bununla birlikte Mars mevsimlerinin sreleri gezegenin Gnee daha uzak olmas nedeniyle Dnyannkilerin iki mislidir ve Mars ylnn sresi de iki Dnya yl sresi kadardr. Marsn yzey scaklklar kutup k srasndaki 140 C (220 F) ile yaz srasndaki 20 C (68 F) arasnda deiirIs farklarnn byk olmas, ince atmosferinin Gne ssn yeterince depolayamamas, atmosfer basncnn dk olmas ve topran s kapasitesinin (ng. thermal inertia) dk olmas gibi nedenlerden ileri gelir

Mars ayn zamanda Gne Sistemindeki en byk toz frtnalarna sahne olan gezegendir. Bu toz frtnalar mahalli bir blgedeki kk frtnalar biiminde olabildii gibi, tm gezegeni kaplar byklkteki dev frtnalar biiminde de olabilmektedir. Bunlar zellikle Mars Gnee en yakn konumuna geldiinde ve kresel scakln artt hallerde olumaya eilimlidirler.

Doal uydular

Marsn dzensiz biimli, iki kk doal uydusu vardr. Kendilerine eski Yunan mitolojisindeki sava ilah Arese (Romallarda Mars) yardm eden ocuklarnn adlarndan esinlenerek Phobos ve Deimos adlar verilmi, gezegene ok yakn yrngeler izleyen bu uydular muhtemelen bir Mars "Trojan asteroiti" olan 5261 Eureka gibi, gezegenin ekim alanna kaplarak uydu haline gelmi asteroitlerdir. Fakat hava tabakas olmayan Marsn bu iki uyduya nasl ve ne zaman sahip olduu tam olarak anlalm deildir. stelik bu byklkteki asteroitler ok nadirdir, zellikle ikili olanlar. Bu byklkteki asteroitlere asteroit kuann dnda rastlanmas durumu daha da garip klmaktadr

Evet, ne yazk ki bu Mars gzlemi haberi doru deil. Ayrca epey de abart ieriyor. Marsn Ay kadar grnebilmesi iin Dnyaya Ay-Dnya uzaklnn iki kat kadar yaklamas gerek (Marsn yarap Ayn yarapnn yaklak iki kat olduundan). Dolaan epostada ise 34 milyon mil (eposta bir eviri anlalan) yani 56 milyon km kadar yaklaaca belirtilmi (en ok 55.7 milyon km yaklaabiliyor). Ay mesafesinin iki kat ise 0.77 milyon km (2*384000 km). Ksaca 73 kez daha yakn olmalyd ay kadar grnebilmek iin.