KONYA T CARET ODASI Ett Aratrma Servisi

Aratrma Raporu

Tarih: 05.09.2008

Say : 2008/36/465 Konu : YALIN RET M ANLAYII

Hazrlayan: Seyida ERKEK

KONYA T CARET ODASI

YALIN RET M ANLAYII

Seyida ERKEK

Etd-Aratrma Servisi Eyll 2008 II

 NDEK LER

YNET C ZET ....IV G R .1 1. Yaln retim Sistemi..2 2. Yaln retim Sisteminin Kkeni....4 3. Yaln retim Sisteminin Faydalar.5 4. Yaln retim Sisteminin Temel lkeleri.6 5. Trkiyede Yaln Sistemin Uygulanma Dzeyi ve Yaln Olmay Baarm rnekler10 SONU.11 KAYNAKA.......12

III

YNET C ZET Konya Ticaret Odas olarak yaptmz Sektrel stiare Toplantlarnda hemen hemen tm sektrlerde var olan ortak sorunlarn banda maliyetlerin yksekliinin geldii tespit edilmitir. Gerek enerji, gerek stok, gerekse vergi maliyetlerindeki ykseklik firmalarn rekabet edebilirliini drmekte ve kresel piyasada nemli bir g olmalarn engellemektedir. Gnmzde uluslararas pazarda rekabet avantaj yakalayabilmenin yolu dierlerinden bir adm nde olmakla mmkn. Bu ise farkllk oluturmaktan geiyor. Farkllk oluturmann nndeki maliyet engeline direnmenin en iyi yolu ise maliyetleri drecek alternatif sistemler kullanmak. Maliyetleri drrken retim hzn artran yaln retim sistemi, ilgili sektrn bir anlamda elini glendirmesi bakmndan nemli bir sistem olarak ne kmaktadr. Gnmzde mteri taleplerinin sonu yok ve bu talepler firmalar srekli daha hzl olmaya sevk ediyor. Sanayinin rekabet artlarn hem en abuk ekilde hem de en az masrafla iyiletirmesinin en iyi yolu yaln retimdir. Hzl ve esnek retim anlamna gelen yaln retim anlay, sanayinin tm sektrlerine uygulanabilir olmas bakmndan nemli bir frsat sunmaktadr. Yaln retim, en az kaynakla, en ksa zamanda, en ucuz ve hatasz retimi, mteri talebine bire bir uyacak, yant verebilecek ekilde, israfsz ya da en az israfla ve tm retim faktrlerini en esnek ekilde kullanp, potansiyellerinin tmnden yararlanp nasl gerekletiririz? araynn bir sonucudur. Yaln retim, retime yk getiren tm israflardan arnmay hedef alan bir yaklamdr. Yaln retimin ana stratejisi hz artrp, ak sresini azaltarak kalite, maliyet, teslimat performansn ayn anda iyiletirmektir. Dnyada 1920li yllara kadar emek-youn retim yntemi kullanlrken 1920li yllarla birlikte byyen pazarlarda daha fazla retebilmeye odaklanan irket yapsyla birlikte bu yntem yerini kitle retimine brakmt. Ancak bu sistem stoklar ve bunun maliyetini artrmann yannda, baka problemleri de beraberinde getirmeye balaynca maliyetleri artan firmalar kalite retmede zorlanr hale gelmiti. II.Dnya Savandan sonra ise yeni bir retim sistemi dnyaya hakim olmaya balamtr. Kkeni 1950'li yllara dayanan 'Yaln retim' sistemi ilk kez Japonyada ortaya kmtr. Toyota retim Sistemi"nin dayand en temel ilke her eyi ancak mterinin istedii anda ve miktarda retmek, gereksiz stoklar tmyle ortadan kaldrmakt. Stok bir israf olarak alglanyordu ve sistemde hibir israfa yer yoktu. Toyota retim sisteminin temeli 6 sfrdan olumaktadr: sfr mal fazlas, sfr depo, sfr hata, sfr eliki, retimde sfr l zaman, mteri iin sfr bekleme ve sonuta sfr kat israf, sfr brokrasidir. Yaln sistemin kurumsallamas ise 1997 ylnda oldu. Amerikada kar amac gtmeyen bir rgt olarak Yaln Kurulu Enstits (Lean Enterprise Institute) kuruldu. kincisi

IV

ngilterede kuruldu. Yaln Enstit Trkiye ise 2002 Temmuz aynda stanbulda kurulmutur. Amerikadaki merkezle yakn iliki iinde olan Enstit bnyesinde yaln retim felsefesini ve yaln retime geiteki ve gei sonrasnda uygulanan yntem ve teknikleri ayrntda bilen ve uygulamaya geirebilecek olan uzmanlar almaktadrlar. Yaln retim sisteminin pek ok faydas bulunmakla birlikte bunlardan en nemlileri: israf yok etmesi, maliyeti drmesi, piyasa koullarna uyumu salamas, esneklik kazandrmas, nakit akn hzlandrmas, firma karll artrmas, rekabet gcn artrmas, ii ve makine kullanmnda verimlilik, hammadde ve stokta iyileme salamas ve toplumsal zenginlik olarak sralanabilir. Yaln retim sisteminin deer, deer ak, srekli ak, ekme ve mkemmellik olmak zere be ilkesi bulunmaktadr. Trkiyede yaln retim sistemi 1990lardan beri bilinmekte ve uygulama rnekleri giderek artmaktadr. zellikle 1990lardan sonra byk firmalarn kalite almalarna nem vermesi benzer uygulamalar yan sanayi ve tedarikilerden de istemesi, bu alandaki almalar hzlandrmtr. Yaln retim sisteminin lkemizde en yaygn uygulama alanlarndan biri otomotiv sektrdr. lkemizde de Toyota bata olmak zere, Otoyol, Temsa, Hema ve Goodyear bu anlayla retimlerini gerekletirmektedir. Adapazarnda kurulan Toyota otomobil fabrikasnda Trk iileri ksa sre iinde Japonyadaki Toyota Japon iilerinin retkenlik seviyesini yakalamlardr. Buna ilave olarak Ford, Renault, Bosch, Tofa retim Sistemi ve Hugo BOSS, isimli dnyaca tannm marka tekstil reticisi hem kendi iletmelerinde hem de yan sanayi iletmelerinde bu sistemi balatmlardr. Yaklak be yl nce bu sisteme geen Sun Tekstil de tekstil sektr iin iyi bir rnektir. 1990l yllarn byyen pazarlarnda geerli olan ne retirsem satarm, maliyetim ykselirse fiyat artrrm, gecikirsem mteri bekler anlayna artk yer yoktur. Zira yerel veya uluslararas bir rakip derhal yerinizi alr. Sermayenin kstl ve maliyetin yksek olduu lkemizde bymenin lokomotifi verimlilik artdr. Gnmz artlarnda rekabet nedeniyle fiyatlar srekli dmektedir ve fiyat indirimleri ile rekabette ne gemeye almak maliyetler azaltlmad srece srdrlemez. dnyasnn bu deiimi doru alglamas gerekmektedir. Bu noktada iletmelere nerimiz yaln retim sistemini uygulamalardr. Zira yaln retim israflar yznden tketilmekte olan kaynaklar verimli kullanabilmenin yollarn gstermektedir. Tasarruf edilen kaynaklar daha fazla deer yaratmaya ynlendirildiinde, hem mevcut pazarlarda daha geni ekonomik imkanlar bulunabilmekte, hem de yeni pazarlara doru byme gerekletirilebilmektedir.

GR Konya Ticaret Odas olarak yaptmz Sektrel stiare Toplantlarnda hemen hemen tm sektrlerde var olan ortak sorunlarn banda maliyetlerin yksekliinin geldii tespit edilmitir. Gerek enerji, gerek stok, gerekse vergi maliyetlerindeki ykseklik firmalarn rekabet edebilirliini drmekte ve kresel piyasada nemli bir g olmalarn engellemektedir. Gnmzde uluslararas pazarda rekabet avantaj yakalayabilmenin yolu dierlerinden bir adm nde olmakla mmkn. Bu ise farkllk oluturmaktan geiyor. Farkllk oluturmann nndeki maliyet engeline direnmenin en iyi yolu ise maliyetleri drecek alternatif sistemler kullanmak. Maliyetleri drrken retim hzn artran yaln retim sistemi, ilgili sektrn bir anlamda elini glendirmesi bakmndan nemli bir sistem olarak ne kmaktadr. Gnmzde mteri taleplerinin sonu yok ve bu talepler firmalar srekli daha hzl olmaya sevk ediyor.1 Sanayinin rekabet artlarn hem en abuk ekilde hem de en az masrafla iyiletirmesinin en iyi yolu yaln retimdir. Hzl ve esnek retim anlamna gelen yaln retim anlay, sanayinin tm sektrlerine uygulanabilir olmas bakmndan nemli bir frsat sunmaktadr. lkemizde hali hazrda baz firmalar tarafndan kullanlan bu sistem yaygnlatrlrsa, lkemizin sektrel rekabet edebilirlii artacaktr. Hazrlam olduumuz bu almada; ncelikle yaln retim sisteminin kavramsal erevesinden bahsedilerek ardndan sistemin kkeninden, Trkiyede mevcut olan yaln anlaytan ve yaln retimin faydalarndan bahsedilecektir.

Ula ATAY , Tekstilin Umudu Toyota Yntemi, http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=182325

1. Yaln retim Sistemi Yaln retim sistemini tanmlamadan nce retim sistemi kavramna aklk getirmek yerinde olacaktr. retim sistemi en basit tanmyla hammadde, makineler, tesisler, teknoloji gibi girdileri rn ve hizmete dntren sistemlerdir.2 retim srecinde girdilerin kt haline dntrlmesi esnasnda birok kayp meydana gelebilmektedir. Zaman kayb bunlardan sadece bir tanesidir. Oluan bu kayplar maliyetleri arttrarak rekabet avantajn azaltmakta ya da yok etmektedir. Yaln retim, en az kaynakla, en ksa zamanda, en ucuz ve hatasz retimi, mteri talebine bire bir uyacak, yant verebilecek ekilde, israfsz ya da en az israfla ve tm retim faktrlerini en esnek ekilde kullanp, potansiyellerinin tmnden yararlanp nasl gerekletiririz? araynn bir sonucudur. Yaln retim, yapsnda hibir gereksiz unsur tamayan ve hata, maliyet, stok, iilik, gelitirme sreci, retim alan, fire, mteri memnuniyetsizlii gibi unsurlarn, en aza indirgendii ideal bir retim sistemidir (John Krafchik).3 Yaln retim; ortalama bir firmann faaliyetlerinde maksimum verimin elde etmesi iin tasarlanm bir sistemdir.4 Organizasyonlar, teknolojiler ve sabit kymetler zerinde odaklanmak yerine, rn stne odaklanarak, kaynaklar rn etkileyecek almalara kaydrmay amalar. Sipariin alnmasndan sonra demenin alnmasna kadar geen srenin ksaltlmas ana hedeftir. Bu noktada sre ierisinde var olan ve katma deer retmeyen her ey ortadan kaldrlr. Bylece maliyetlerde beklenenin tesinde bir iyileme salanr. Yaln retim, retime yk getiren tm israflardan arnmay hedef alan bir yaklamdr. Yaln retimin ana stratejisi hz artrp, ak sresini azaltarak kalite, maliyet, teslimat performansn ayn anda iyiletirmektir. Yaln retim, mteri ihtiyalar dorultusunda malzeme veya bilgiyi dntren veya ekillendiren ve katma deer yaratan faaliyet ile zaman ve kaynak kullanan; ancak rn stne mteri ihtiyalar dorultusunda deer ilave etmeyen ve katma deer yaratmayan faaliyeti ayrt eden bir yaklamdr.5 Firmalar iin asl maliyet oluturan kalemler yneticilerin gremedii alanlarda ve katma deer oluturmayan zaman kayplarnda gizlidir. Bu sistemin temel hedefi ite bu gizli maliyetlerin ortaya karlmas ve azaltlmasdr.6 2. Yaln retim Sisteminin Kkeni Dnyada 1920li yllara kadar emek-youn retim yntemi kullanlrken 1920li yllarla birlikte byyen pazarlarda daha fazla retebilmeye odaklanan irket yapsyla birlikte bu yntem yerini kitle retimine brakmt. Ancak bu sistem stoklar ve bunun maliyetini artrmann yannda, baka problemleri de beraberinde getirmeye balaynca maliyetleri artan firmalar kalite retmede zorlanr hale gelmiti. Bu sistem rn eitlilii, teslim sresi,
www.odevarsivi.com/dosya.asp?islem=gor&dosya_no=78779 - 36k A.g.e. 4 http://www.ceviriyorum.com/index.php?start=5 5 www.odevarsivi.com/dosya.asp?islem=gor&dosya_no=78779 - 36k 6 http://www.ceviriyorum.com/index.php?start=5
3 2

retimin planlanmas ve mteri taleplerindeki deimelere uyum ynnden esneklik salayamamaktayd.7 II.Dnya Savandan sonra yeni bir retim sistemi dnyaya hakim olmaya balamtr. Kkeni 1950'li yllara dayanan 'Yaln retim' sistemi ilk kez Japonyada ortaya kmtr. Sistemin ortaya kt tarihlerde Japonya, savatan yenik kmt ve ekonomik bakmdan skntl bir dnemden geiyordu. Toyota firmas mhendisleri Taiichi Ohno ve Shigeo Shingo ve Toyoda ailesinden Eiiji Toyoda byle bir ortamda lkelerine Batdaki retim ynetimi anlaylarndan olduka farkl bir sistem kazandrdlar. Japonya'nn sava sonras ekonomik koullaryla birebir ilintili olarak ortaya kan ve 1980'li yllarn sonlarna kadar Toyota retim Sistemi (Toyota Production System) olarak anlan bu retim anlaynn amac dk maliyetli, kt kaynaklar ok daha tasarruflu kullanabilecek, mteri tatmininin en st dzeyde hedef olarak belirlendii, retim ve sipari yerine getirme sreleri ksa, bata stok olmak zere her trl israftan ve katma deer katks olmayan unsurlardan arnm bir sistem gelitirmek ve uygulamakt.8 lk rnlerini 1980lerde veren bu sistem, zamanla dier lkelere de yaylmaya balad. Balangta Toyota retim sistemi olarak bilinen bu sistem daha sonralar yaln retim sistemi olarak anlmaya balad. Toyota retim Sistemi"nin dayand en temel ilke her eyi ancak mterinin istedii anda ve miktarda retmek, gereksiz stoklar tmyle ortadan kaldrmakt. Stok bir israf olarak alglanyordu ve sistemde hibir israfa yer yoktu. Her retim adm ancak bir sonraki admn ihtiya duyduu zamanda ve miktarda retim yapmak zere Kanban ad verilen kartlarla tetikleniyordu. Bu mantk tedariki firmalar zincirinde de uygulanarak talep edildike reten, stoklar asgariye indirilmi ve bu sayede kaynaklarn ok daha etkin kullanabilen bir sistem oluturulmutu.9 Artk zamannda nce ve ihtiyatan fazla retim yapmak yerine, ok hzl kalp deitirme teknikleri sayesinde, ok kk partiler halinde, sadece mterinin istedii kadar retim yaplabilir hale gelmiti. Toyota retim sisteminin temeli 6 sfrdan olumaktadr: sfr mal fazlas, sfr depo, sfr hata, sfr eliki, retimde sfr l zaman, mteri iin sfr bekleme ve sonuta sfr kat israf, sfr brokrasidir.10 Sfr hatayla almak iin uygulananlar; Poka Yoke (Unutkanlk, dikkatsizlik yznden oluabilecek hatalarn nlenmesi). Standartlamas ( lerin birimlere ayrlp iinin grecei panolara izimler halinde aslmas ve bylece ilerde bir prosedr yaplp ilerin hzl emniyetli ve kaliteli yaplmas. i tm hareketlerini standart i prosedrne gre yapyor; i emniyeti, retim hz ve kalite ynnden tutarllk salanyor. standartlamas ayn zamanda i rotasyonu gibi durumlarda da yeni iinin iine abuk adapte olmasna da olanak tanyor).

http://www.yalinenstitu.org.tr/neden_yalin_yaklasim.asp http://www.yalinenstitu.org.tr/makaleler/yalin/m017.asp - 13k 9 http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_yaklasim.asp 10 http://www.muraty.com/calisma/Yal%C4%B1nuretim.doc

8

5 S Kural (tertip, dzen ve temizlik iin gerekli artlarn ba harflerinden ortaya kmtr. Bunlar Yaplanma-Eyalar doru yere yerletirmek), Dzen-Makine, tehizatn yerleimi hzll esas alacak ekilde olmas, Temizlik-Fazlalklarn ortadan kaldrlmas, Sreklilik- deal durumun devam iin standart ve sorumlu belirlenmesi) ve zen-Standartlarn alkanlk haline getirilmesi). DOE Deney Tasarm (nceki rnn tasarmnda ortaya kan problemlerden ders kararak kalitenin rn ile birlikte tasarlanmas).

Srekli iyiletirmeyle (KA ZEN) (Sonraki aamadaki problemleri nleyecek tasarmlar yapmaktr.) Bu srete makinelerin yerleim plan dahi nemli hale geliyor. rnler ilemler esnasnda hi beklemeden hzla akabiliyordu. Genellikle U eklinde olan bu makine yerleim dzeninde bir ii birden ok makineden sorumlu tutuluyor, bylece hem i monotonluu nleniyor hem de iilikten tasarruf ediliyordu. Hata kabul etmeyen bu sistemde stoklar en dk seviyede tutulduundan makinelerin bakm byk nem arz ediyordu. Toplam retken Bakm teknikleriyle makinelerin kullanlabilir zaman artrlyordu. Yzde 100 hataszlk gerei iiye hata kt anda hatann nedenlerini bulabilmek iin retimi durdurma inisiyatifi tannmt. ou kez hatay iinin kefetmesi yerine retim hatlarnda "poka-yoke" denilen sensrler ve hata yakalayc donanm kullanlyor, bu mekanizmalar hatay olutuu anda otomatik olarak saptayarak ileriye gitmesini nlyordu.11 Toyota retim Sisteminin temelinde; i basitletirme, hatalar ve israflar iin detay sorgulama yatmaktadr. Bir sorunla kar karya kalndnda, zn anlayabilmek iin kendi kendimize be kez neden diye sormamz ve be kez yant vermemizi gerektiren bir sistemdir. rnein bir makine durduunda neden durduunu renip onu zmek yerine, ar yklemeden durduysa, ar yklemenin nedenini aratrmak, yalanma yetersizliinden ar ykleme olduysa onun nedenini aratrmak, yalama pompas almamsa, neden almadn aratrmak, pompa mili hasar grmse nedenini aratrmak, ksacas sorunu bir daha sorun olmaktan karmak en doru yol olacaktr.12 Toyota retim Sistemi, insana saygy esas alyordu. Bu sayg hem cretlerde hem de alanlar sistemin daha da yetkinlemesi iin en nemli aktrler olarak devreye almasnda kendini gsteriyordu. alanlarn hem kendi ilerini eksiksiz yapmalarn, hem de srekli geliim faaliyetlerinde rol almalar iin her ey yaplmaktadr. alanlarn emniyeti ve gvenlii, i ortamnn dzgnl, temizlii, ilerin standartlarna bal almas ve ergonomi gze batan unsurlardr. Bu sistem sayesinde 1950lerden itibaren motorlu ara retiminde Japon reticilerin pay artarken, Amerikal reticilerindeki azalmaya balaynca, 1980-1985 yllar arasnda otomotiv sektr sponsorluunda Massachusetts Institute of Technology (MIT) tarafndan bir
http://www.yalinenstitu.org.tr/makaleler/yalin/m017.asp - 13k Banu Daada, Yaln retim Nedir?, www.webturkiyeportal.com/webforum/228793-yalin-uretimnedir.html - 76k
12 11

kyaslama almas yapld ve aratrmann sonular "Dnyay Deitiren Makina" adl kitapta yaynland ve israftan arndrlm bu retim sistemi iin "yaln" terimi ilk kez kullanld. Toyota bugn dnya toplam otomobil retimi ve satnda ikinci srada yer almakta, 2010 iin %15 pazar pay ile ilk sraya gemeyi planlamaktadr.13 Zamanla sistem tm dnyaya yayld. Bata Ford olmak zere bykl, kkl birok firma yeni sistemi renip uygulamaya baladlar. Bu tempo 1990larda hzland ve Avrupaya da srad. Sistem yaygnlatka daha da yetkinleti ve Batl firmalar da sistemin daha da ilerlemesi iin katklarda bulunmaya baladlar. Bylece bir yandan tek tek iletmelerin rekabet gcnn artmasna te yandan da dnyada giderek kstl hale gelmeye balayan retim girdilerinin daha verimli ve israftan arnm ekilde kullanlmalarna imkan salanm oldu. Yaln sistemin kurumsallamas ise 1997 ylnda oldu. Amerikada kar amac gtmeyen bir rgt olarak Yaln Kurulu Enstits (Lean Enterprise Institute) kuruldu. kincisi ngilterede kuruldu. Bugn dnyann en yetkin yaln aratrmalar artk bu kurulular bnyesinde gerekletirilmektedir. Bugn Amerikadaki merkeze bal olarak Brezilya ve svete de yaln enstitler oluturulmutur. Yaln Enstit Trkiye ise 2002 Temmuz aynda stanbulda kurulmutur. Amerikadaki merkezle yakn iliki iinde olan Enstit bnyesinde yaln retim felsefesini ve yaln retime geiteki ve gei sonrasnda uygulanan yntem ve teknikleri ayrntda bilen ve uygulamaya geirebilecek olan uzmanlar almaktadrlar. Yaln Enstit Trkiyenin hedefi Yaln retim Ynetimini Trkiye snrlar iinde yaygnlatrarak lke olarak dnya piyasalarndaki rekabet gcmz artrmak ve Trkiyenin adnn dnyann nde gelen sanayi lkelerinden birisi haline gelmesine katkda bulunmaktr. Yaln Enstit Trkiye, dnyadaki dier yaln enstitler gibi kar amac gtmeyen bir kurulutur ve alanlar Enstitde gnll olarak almaktadrlar.14 3. Yaln retim Sisteminin Faydalar Yaln retim israf yok eder ve kaynaklar daha fazla deer yaratmaya ynlendirilir. Tasarmdan sevkiyata tm rn/hizmet oluturma aamalarndaki her trl israfn (hatalar, ar retim, stoklar, beklemeler, gereksiz iler, gereksiz hareketler, gereksiz tamalar) yok edilmesini salar, Maliyetleri drr, Mteri memnuniyetinin artrlmasn salar, mteriler kendilerine daha uygun, daha kaliteli, daha ucuz rn ve hizmetleri temin edebilirler (Firmalarn ou mterilerinin srekli siparilerini deitirmesinden ikayetidir. Oysa bu durum gnmzn bir gereidir. Mteriden ikayeti olmak yerine bu esneklii nasl kazanrz diye bakmak gerekir. Yaln Yaklam bu esnekliin anahtardr ve sat kabiliyetini artrr).

http://www.kaliteofisi.com/makale2/activenews_view.asp?articleID=26 Ayperi Serdarolu Okur, Gelin Bu i Birlikte Baaralm: Bize Katln ve Misyonumuza Destek Verin, http://www.yalinenstitu.org.tr/makaleler/yalin/m017.asp
14

13

Bu zincir tm sektrlere ve tm faaliyet alanlarna yayldnda toplumsal zenginliin artmasna katkda bulunur.15 Piyasa koullarna uyum esneklii kazandrr, Nakit akn hzlandrr, Firma krll ve rekabet gc artar, Yaln retim anlayn uygulayan firmalar zellikle hammadde ve ara stoklarnda ciddi iyilemeler gsterir, Ayrca ii ve makine kullanmnda verimlilik salanr. Japonya, bu yolla stok maliyetlerini drm ve retimde kalitesini ykseltmitir. Yaln retim i yapma eklimizdeki problemleri ortaya kararak ve daha etkin alma yollarn gstererek hem kurulular hem de lke iin rekabet avantaj salar. Yaln retimde; ok eitli rnler retmek iin retimin her dzeyinde ok ynl eitilmi ii ekipleri alr ve yksek dzeyde esneklii olan, otomasyonu gittike artan makineler kullanlr. Yaln retim sisteminde, pazardan gelebilecek hedefleri annda karlayabilmek iin st kademe yneticilerden iilere ve tedarikilere kadar herkesin almas bir btn olarak birletirilir. Baka bir deyile yaln retim, insanlarn alma eklini deitirir. Yaln Yaklam her eyden nce herkesin "sistemin btnn" grmesini salayacak ortak bir dil oluturur ve sistemin btnne etkisine gre iyiletirmeler yapar. Bu nokta firma snrlarn aan tm tedarik zinciri gz nne alndnda daha da ok nem kazanr. Yaln retim ilgili tm taraflarn kazand bir alma tarzn mmkn klmaktadr. Tek tek firmalarn krll katlanarak artmakta; iiler sadece yksek cret deil, ama onun yan sra kararlara katlm, ok ynl beceriler gibi birok kazan salamakta; Tedarikiler srekli fiyat basks altnda sktrlmak yerine kendini gelitirmesine yardm edilen srekli bir i orta durumuna gelmekte; lkelerin mali kaynaklar srekli israfa kar sava am bu sistem sayesinde ok daha etkin kullanlabilmektedir.

4. Yaln retim Sisteminin Temel lkeleri Yaln retim tm sektrlerde uygulanabilecek temel prensipleri iermektedir. Kullanlan teknik ve aralar kurumdan kuruma farkllk gsterse de Yaln Dnce'nin prensipleri evrenseldir ve dnyada geerlilii ve baars kantlanm uygulamalara dayanlarak gelitirilmitir.16 Yaln retimin temel ilkeleri u balklar altnda incelenebilir: Deer: retici tarafndan oluturulan deer nihai mteri tarafndan tanmlanmaktadr. Deer tanmnn anlaml olabilmesi iin mterinin ihtiyalarn, belli bir zamanda ve belli bir fiyattan karlayan belli bir rn ya da hizmet cinsinden ifade edilmesi

15 16

http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_yaklasim.asp http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_yaklasim.asp

gerekir. Yanl rn ya da hizmetin doru veya doru rnn zamanndan nce retilmesi sadece israftr. Deer Ak: Deer ak ham maddenin nihai rne dnme srecindeki bir reticiden dier reticiye ve son kullancya kadar olan tm aamalar ierir ve inanlmaz boyutlarda israf barndrr. Yaln Dnce, bir kavramn somut rn tasarmna, uzak bir yerlerde retilen ham maddenin kullancnn elindeki rne dnmnn gerekletii rn yaratma srecindeki faaliyetlerin btnne bakabilmeyi gerektirir. Bu bak ayn zamanda faaliyet zincirindeki iletmelerin kazan-kazan tarz bir ilikiyi kurabilmesinin de yoludur. Deer aklar incelendiinde deer yaratmayan aktivitelerin yani israfn, zamann ve kaynaklarn ounu tkettii grlr. Bu israflarn yok edilmesi zaman ve maliyet boyutunda radikal iyilemeleri getirecektir. Deer tanmlanp deer akndaki israflar ayklandktan sonra geride kalan deer yaratan aamalarn art arda srekli ak halinde gerekletirilmesini salamak, Yaln Dnce'nin bir dier ilkesi ve nemli boyutta tasarruf potansiyeli tayan aamasdr. Srekli Ak: Gnmzde bir rnden milyonlarca yerine sadece onlarca veya yzlerce talep edilen ufak parti retim ortamnda, tm rn eitleri iin srekli ak gerekletirmek ve bunu mteri talebindeki dalgalanmalara uydurmak gerekmektedir. Bunu baaran iletmelerde retkenlik ve kalite dzeyinde ciddi sramalar salanabilmitir. Klasik Kitle retimi'nde tasarm, retim ya da sat faaliyetleri iin yaplmas gereken ilemler tiplerine gre gruplandrlarak her i tipi iin departmanlar oluturulur. rn bu departmanlar arasnda ve ilem gren dier rnler arasnda srasn bekleyerek dolamaya balar. Sonu gecikmeler, geriye dnler, gzden kaan problemler ve pek ok israftr. Ancak akn salanmas yeterli deildir. stenmeyen rnleri hzla aktmak sonuta sadece israf olacaktr. Mteriye istemedii rnlerin itilmesi yerine mteri istediinde rn ekmesini salamak pek ok israf kaynan ortadan kaldracaktr. Srekli ak uygulandnda rn gelitirme, sipari alma, fiziksel retim ileri ok ksa srede tamamlanabilir hale gelecektir. Bu mterinin gerekten istedii eyleri, tam istedii zamanda tasarlayabilme, planlayabilme ve retebilme imkann verdiinden sat tahmini yapmak, karmak planlama yazlmlar kullanmak, stokta kalan rnleri itmek iin kampanyalar dzenlemek zorunluluklarn ortadan kaldrarak sadece istenen eylerin daha iyi retilmesine odaklanabilmeyi de salayacaktr. ekme: Yaln Dnce'nin ekme ilkesi deerin mteri tarafndan kaynandan ekilmesini ngrr. ekme, sonraki aamalarda yer alan mteri istemeden nceki aamalarda hibir ekilde rn ya da hizmet retilmemesi anlamna gelir. ekme ilkesi, nihai mterinin belli bir rn iin yapt taleple balar, rn mteriye ulaana kadar geen tm aamalar geriye doru izleyip her aamann bir ncekinden talep etmesiyle retimi balatmak eklinde uygulanr. ekme uygulandnda stoklara gerek kalmaz, istenmeyen retimin yol at hurda ve fireler engellenir, her tezgah

iin izelgeleme yapmak gerekmez, prosesin ba tarafna doru talep dalgalanmalar oluumu engellenir, tm rnlerin her trl kombinasyonda retilmesi mmkn olur ve talepteki deiimlere annda uyum salanr. Mteriler beklentilerinin zamannda karlanacandan emin olduklar ve stokta kalm rnleri elden karmak iin kampanyalar gerekmedii iin talep de istikrar kazanr. ekme sisteminin nemi firmalar aras deer akna uygulandnda daha da artar. Mkemmellik: Yaln Yaklam uygulandnda igc verimlilii, iin tamamlanma zaman, stoklar, mteriye ulaan hatal rnler ile hurda oranlar, rn pazara sunma sresi gibi parametrelerin hepsinde birden radikal iyilemeler grlecek, ok kk ilave maliyetlerle rn eitlilii artrlabilecek ve bunlar yeni teknoloji yatrmlarna gerek kalmadan, hatta mevcut baz ekipmanlar satlarak negatif sermaye yatrm ile ve birka yllk bir sre iinde baarlabilecektir.

Organizasyonlar deeri doru tanmlamaya balayp, deer aknn btnnde her adm sorgulayarak, rnn deer yaratan aamalar boyunca srekli akmasn ve mterilerin deeri iletmeden ekmelerini saladklarnda sre, maliyet ve hatalar azaltmann bir alt limiti olmadn grmeye balarlar. yiletirme faaliyeti ne kadar tekrarlanrsa tekrarlansn alanlar her defasnda israf daha da azaltacak yeni yollar bulabilmektedirler. Bu, Yaln Dnce'nin son ilkesi mkemmelliin bir hayal olmadn ifade eder. Yaln retim'i uygulayan irketlerin deneyimi retim ak sresinde %90 azalma, retkenlikte %100 art, stoklarda %80 azalma, rn gelitirme sresinde drt misli hzlanma ve kapasitede %30 art salanabildiini gstermektedir.17

Kaynak: Lean Enterprise Institute Yaln retim'de rndeki hatalar, tehizat arzalar, beklemeler olaan karlanmaz ve srekli olarak temel nedeni aratrlarak zmlenir. Mkemmellie giden yolda PUK
17

http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_dusuncenin_ilkeleri.asp

(Planla-Uygula-Kontrol et-nlem al) evrimi etkin olarak kullanlmaktadr. Bu yaklam Toplam Kalite Sistemleri'nde de mevcuttur. Ancak Yaln retim'in fark problemin tekrarn nlemeyi hzla mmkn klmasdr. nk sistem srekli ak halindedir, hatal para stoklar ylmadan problem olutuu anda fark edilebilir, nedenleri kolaylkla izlenebilir ve en nemlisi stok seviyesi azaltldndan problem ksa srede giderilemezse tm sistem duraca iin organizasyonun btn birimlerinde acil mdahale sorumluluunu zorunlu klar.18 Yaln retim'de rn gerekletiren kiiler deer aknn kesintisiz bir ekilde devamndan sorumlu tutulurlar. Ekipteki her ii hatasz ve belirlenen srede retmek, hatal paray almamak-vermemek, makinelerin problemsiz almasn salamak ve ak kesintiye uratabilecek anormallikleri fark edebilmekle ykmldr. ler standartlatrld ve sorumluluklar her dzeyde net olarak tanmland iin bu kolaylkla salanr. Her dzeydeki alana kendini gelitirme olanaklar sunulduundan ve iyiletirme fikirleri dllendirildiinden alanlar sorumluluktan kamaz. Bu nedenle yaln iletmelerdeki neri sistemi dierleriyle kyaslanamayacak kadar canldr. Eitim ve i rotasyonu i becerisini artrp, ok ynl iilii gelitirir, btn grebilmeyi ve daha etkin fikirler retebilmeyi salar.19 Yaln Sistem'in temelinde alanlarla kurulmu karlkl gven ilikisi yatar. Bu gven i gvencesi, i emniyeti, eitim ve gelime olanaklar, takm almas, kararlara katlm, adil cret, sorumluluk tama ve disiplin ile salanmaktadr. alann gnln ve akln sisteme dahil edemeyen iletmelerde Yaln retim'in bir teknikler dizisi olarak yaatlmas mmkn olmaz. Yalnlamak sadece retim alannda belirli teknikler kullanlarak baarlamaz. Tm sistem israflar yok etme ve deeri bytme hedefini desteklemelidir. Oysa mevcut durumdaki pek ok kural, sistem ve kltr yalnlamann nnde engeldir. rnein stoklarn azaltlmas klasik muhasebe sistemine varlklarn azalmas olarak yansmaktadr, kii baznda verime dayal performans lm ar retime yol aar, tedarikiler kader ortaklar deil kr transferi yaplacak birer kaynak olarak grldnden Yaln Dnm'e destekleri yetersizdir. Yaln bir iletmede ynetim, sat, satn alma, rn gelitirme, muhasebe gibi tm fonksiyonlarn birbiri ile senkronize almas, deerin hzla aktlmas ilkesini desteklemesi gerekir.20 Yaln yolculukta en nemli nokta mevcut sistemin ataletini krabilmektir. Firmalar Kitle retimi dnyasndan dar karacak katalizr g genellikle derin bir kriz annda tm geleneksel kurallar ykan ve genellikle firma dndan gelen bir deiim ajandr. Mal sahibi veya sahiplerinin ve ynetimin kuvvetli liderlii ve deiime adanml baarnn en nemli parametresidir. Yaln retim ancak uygulanarak tam anlamyla renilebilir. Bu yzden ilk bilgileri aldktan ve deer ak haritalarn hazrladktan sonra en ksa sre iinde nemli ve grnr
18 19

http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_dusuncenin_ilkeleri.asp http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_yonetim_ilkeleri.asp 20 http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_donusum.asp

bir faaliyetin iyiletirilmesi ile ie balamak, ksa srede bir baar rnei yaratmay hedeflemek organizasyona motivasyon kazandracaktr. Yaln dncenin hayata geirilmesinde, 5 temel uygulama plan adm var. Bunlar: Deiim temsilcisi bulun. Biri deiime liderlik etmeli. i iyi bilen birinden destek aln. Konunun uzman. Kaldra bulun. Bir irket kendini baarl gryorsa, dnm yaratmak zor. Kriz ortam varsa, bunu itici g olarak kullann. Tm rn aileleri iin deer ak haritalarn izin.

5. Trkiyede Yaln Sistemin Uygulanma Dzeyi ve Yaln Olmay Baarm rnekler Yaln sadece bir retim teknii olmayp, hizmet sunumundan rn gelitirmeye, kamu hizmetlerinden ticari faaliyetlere pek ok alanda uygulanabilecek bir yaklamdr ve her geen gn yeni rnekler ortaya kmaktadr.21 Trkiyede yaln retim sistemi 1990lardan beri bilinmekte ve uygulama rnekleri giderek artmaktadr. zellikle 1990lardan sonra byk firmalarn kalite almalarna nem vermesi benzer uygulamalar yan sanayi ve tedarikilerden de istemesi, bu alandaki almalar hzlandrmtr. nceleri sadece bamsz tekniklerin kullanlmas eklinde ortaya kan uygulamalar, giderek btnlkl bir sistem yaklamna dnmektedir. zellikle de yaanan ekonomik krizler ve ihracat pazarlarna daha fazla almann etkisiyle firmalarmz mevcut i yapma yntemlerini deitirme gerei duymaya balamlardr. Yaln retim sisteminin lkemizde en yaygn uygulama alanlarndan biri otomotiv sektrdr. lkemizde de Toyota bata olmak zere, Otoyol, Temsa, Hema ve Goodyear bu anlayla retimlerini gerekletirmektedir.22Adapazarnda kurulan Toyota otomobil fabrikasnda Trk iileri ksa sre iinde Japonyadaki Toyota Japon iilerinin retkenlik seviyesini yakalamlardr. Buna ilave olarak Ford, Renault, Bosch, Tofa retim Sistemi ve Hugo BOSS, isimli dnyaca tannm marka tekstil reticisi hem kendi iletmelerinde hem de yan sanayi iletmelerinde bu sistemi balatmlardr.23 Yaklak be yl nce bu sisteme geen Sun Tekstil de tekstil sektr iin iyi bir rnektir. irket, satn almadan, retime, oradan da pazarlamaya kadar takmlar esasna dayal bir alma sistemi ile faaliyetlerini gerekletirmektedir. Mteri temsilcileri ile toplantlar yaplyor. irketin be ayr retim birimi (sper modl) var. Kesimden paketlemeye kadar tm sreler bu birimlerin iinde tamamlanyor. Bunlarn her biri, adete kk birer fabrika gibi. Bu retim birimleri sayesinde daha kk siparilere daha hzl yant verilebiliyor.24

http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_yaklasim.asp Metin ahin, Trkiyeden Yaln retim Tecrbeleri, http://www.1bilen.com/blogtr/post/atolye/127/Trkiyeden-Yaln-retim-Tecrbeleri 23 http://www.yalinenstitu.org.tr/turkiyede_yalin.asp 24 http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=182325
22

21

10

Yaln uygulamalar, tek tek firmalarda nemli maliyet tasarruflar salam olmakla birlikte, deer zincirine yaygnlatrlmad iin hem bu firmalar potansiyel tasarrufun tamamn elde edememiler hem de lke geneline etkisi yeterince yksek olamamtr. SONU Gnmzn kresel rekabet ortamnda byk ya da kk her firma ok sayda rakibin olduu bir ortamda ve giderek bilinlenen tketicilere hizmet etmek zorundadr. Giderek daha talepkar olan alclara hizmet veren iletmeler varlklarn srdrebilmek iin mterilerinin iyi kalite, dk fiyat ve ksa teslim sresi beklentilerini hzla karlayabilmek, daha fazla eit rnden daha kk miktarlarda verilen ve anlk olarak deitirilen siparilere uyum salamak zorundadr. Bugnn mterilerinin bu beklentilerini kitle retimi mant ile karlanmas mmkn deildir. 1990l yllarn byyen pazarlarnda geerli olan ne retirsem satarm, maliyetim ykselirse fiyat artrrm, gecikirsem mteri bekler anlayna artk yer yoktur. Zira yerel veya uluslararas bir rakip derhal yerinizi alr. Sermayenin kstl ve maliyetin yksek olduu lkemizde bymenin lokomotifi verimlilik artdr. Gnmz artlarnda rekabet nedeniyle fiyatlar srekli dmektedir ve fiyat indirimleri ile rekabette ne gemeye almak maliyetler azaltlmad srece srdrlemez. dnyasnn bu deiimi doru alglamas gerekmektedir. Bu noktada iletmelere nerimiz yaln retim sistemini uygulamalardr. Zira yaln retim israflar yznden tketilmekte olan kaynaklar verimli kullanabilmenin yollarn gstermektedir. Tasarruf edilen kaynaklar daha fazla deer yaratmaya ynlendirildiinde, hem mevcut pazarlarda daha geni ekonomik imkanlar bulunabilmekte, hem de yeni pazarlara doru byme gerekletirilebilmektedir. Mteriler tarafndan yeterli baskya maruz kalmayan firma ve tedarikiler, srelerini yeniden tasarlama noktasnda isteksiz davranmaktadr. Bu almalarn kendilerine ek bir maliyet getireceini dnerek de bu deiime yaklamayan firmalar vardr. Ancak firmalarmz unutmamaldrlar ki bu sistem yaplacak deiikliklerle israflar nleneceinden ek maliyet getirmek yerine ek kazan getirecektir. zellikle Konya sanayindeki CNCler kitlesel retim anlaynn getirdii bir israftr. ok sayda makine almak, bularn atl vaziyette bulunmalar sanayiye art katmamakta, tam aksine kapasiteyi drmektedir. En dorusu ihtiyacmz karlayacak kapasiteyi salayan, olabildiince kk makineler almaktr. Sanayicimizin bu sistemi uyguladnda nemli bir rekabet avantaj yakalayaca muhakkaktr.

11

KAYNAKA ATAY, Ula, Tekstilin Umudu Toyota Yntemi,

http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=182325 DAADA, Banu, Yaln retim Nedir?, www.webturkiyeportal.com/webforum/228793-yalin-uretim-nedir.html - 76k OKUR, Ayperi Serdarolu, Gelin Bu AH N, Metin, Trkiyeden i Birlikte Baaralm: Bize Katln ve Yaln retim Tecrbeleri, Misyonumuza Destek Verin, http://www.yalinenstitu.org.tr/makaleler/yalin/m017.asp http://www.1bilen.com/blogtr/post/atolye/127/Trkiyeden-Yaln-retim-Tecrbeleri http://www.yalinenstitu.org.tr/neden_yalin_yaklasim.asp http://www.yalinenstitu.org.tr/makaleler/yalin/m017.asp - 13k http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_yaklasim.asp http://www.muraty.com/calisma/Yal%C4%B1nuretim.doc http://www.yalinenstitu.org.tr/makaleler/yalin/m017.asp - 13k http://www.odevarsivi.com/dosya.asp?islem=gor&dosya_no=78779 - 36k http://www.ceviriyorum.com/index.php?start=5 http://www.kaliteofisi.com/makale2/activenews_view.asp?articleID=26 http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_dusuncenin_ilkeleri.asp http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_yonetim_ilkeleri.asp http://www.yalinenstitu.org.tr/yalin_donusum.asp http://www.yalinenstitu.org.tr/turkiyede_yalin.asp http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=182325

12