EDEBYAT DERS NOTLARI

R TRLER LRK R:Duygularn cokun bir dille anlatld iirlerdir. Akldan ok hayal gcne ,duygusalla hitap eder.(Gurbet,ayrlk,Hasret) Gurbet o kadar ac ki Ne varsa iimde Ben gurbette deilim Gurbet benim iimde Not:Edebiyatmzda lirik air olarak;Fuzuli,Nedim,Yunus Emre, Karacaolan,Yahya Kemal, ve Ahmet Haimi sayabiliriz. DDAKTK R:Bir eyler retmek,bilgi vermek, amacyla yazlan duyguyu deil fikri konu edinen iirlerdir.Fabllar didaktik iir trlerine rnektir. Her canlya hak layk olan cevheri verdi Trtl iki di bulsayd btn orman yerdi ayet kediler haftada bir gn usayd Dnyadaki btn serelerin nesli tkenirdi Not:Edebiyatmzda didaktik air olarak Nabi, Tevfik Fikret,M. Akif ve Mehmet Emin Yurdakul vardr. PASTORAL R:Kr ve tabiat gzellikler,inin konu edildii iirlere denir. Tabiat hayat ,oban hayat sade ssten ve zentiden uzak bir dille anlatlr. Anam bir yaz gecesi dourmu beni burada Bu amlkta sylemi son szlerini babam u karki bayrda verdim kuzuyu kurda Sunamn baka kye gelin gittii akam Not:Pastoral iir trnde iir yazan airlerimiz Kemalettin Kamu,Faruk Nafiz bu trde iirler yazmtr.Abdlhak Hamidin Sahra s bu trde yaxzlm iirleredendir. EPK R:Kahramanlk ve yiitlik konularn ileyen iir trdr.Epik iirde olaanst olaylar ve kahramanlklar dikkat ekici zelliklerdir. Bin atl aknlarda ocuklar gibi endik Bin atl o gn dev gibi bir orduyu yendik Ak Tolgal beylerbeyi haykrd:lerle Bir yaz gn getik Tunadan kafilelerle Not:Fazl Hsn Dalarcann ehitler Destan bu tre rnek verilebilir SATRK R:Toplum hayatndaki bozukluklarn,insan hayatndaki zaaflarn gldr unsuru katlarak dile getirildii iir trdr.Divan iirindeki hicivler ve halk edebiyatndaki talamalar bu trn rneklerindendir.Gnmzde de yergiler bu trdendir. Adalet kalmad hep zulm doldu Geti u baharn glleri soldu Dnyann gidii acayip oldu Koyun belli deil,kurt belli deil Not:Edebiyatmzda eyhi,Badatl Ruhi,Nefi, Ziya Paa,Neyzen Tevfik ve air Eref bu trde iir yazan airler arasndadr. KAFYE Kafiye, en az iki msra sonunda. anlam ayr, yazl ayn iki szck arasndaki ses benzerliidir. Kafiyenin salad hususlar unlardr: a) Her msran ahenkli bir duygu ile kesilmesini salar. b) Kafiye iirin aklda kolayca kalmasn temin eder. c) Anlamca ilgisiz grnen msralar kaynatrr. d) Yeni fikirlerin bulunmasna katkda bulunur. e) iire syleyi gzellii kazandrr. Kafiyenin artlar: 1-Msra sonundaki szlerin ses bakmndan benzemesi, anlamn ayr olmas gerekir. Yollarda kalan gzler Yllardr seni gzler msralarnda birinci gzler gzn oul eklidir; ikinci gzler ise gzlemekten geni zamandr. Her ikisi de ayn anlama gelseydi redif olurdu. 2- Kafiyeler kesinlikle rediften sonra gelmezler. Vardm ki ba alar, baban alar Smbller perian, gller kan alar Baban ve kan kelimelerindeki -an sesi kafiye, alar kelimesi ise rediftir. ayet iir ... alar kan, ... alar baban diye bitseydi -an sesi kafiye olur; fakat alar szc redif saylmazd. 3- Bir kelimenin redif olabilmesi iin kendinden evvel mutlaka bir kafiyenin bulunmas gerekir. Grevi ayr olan baz ekler kendinden nce kafiye olmad iin -aslnda redif olduklar halde- kafiye saylr. Sultan Murat eydr gelsin greyim Nice kahramandr ben de bileyim msralarndaki gr-` ve bil- fiil kklerinde benzer ses yoktur. Ayn msralardaki -eyim ekinin grevi ayn olduu iin rediftir; fakat kendinden nce kafiye bulunmad iin kusurlu olarak kafiye saylr. Ya da sadece -e sesi yarm kafiye saylp -yim redif kabul edilir. Bu konuda kesin bir ey sylemek mmkn deildir. Halk edebiyat szl olduu iin r ve l sesinin kulaa birbirine yakn gelmesinden kaynaklanan bu tr kafiyeler halk iirinde grlen bir husustur. Boazdan kna gre ayn grupta yer alan sesler arasnda ok az da olsa kafiyenin varlndan sz edebiliriz. 4- Halk edebiyatnda kaln sesliler (a, , u, o) ile ince sesliler (e, i, , ) kafiyelendirilmi olabilir. Bakmaz msn Karac'olan halna Garip blbl konmu gln dalna Kadrin bilmeyenler alr eline Onun iin eri biter meneve (Karac'olan) 5- Kafiye ve rediflerin tespitinde Trke'deki yapm ve ekim eklerini iyi bilmek gereklidir. 6- Art arda gelen msralar iinde birbirine benzeyen seslerin sk ve ahenk salayacak gzellikte kullanlmasna aliterasyon denir. Ak stn emdiim kadnm ana Ak prekli, izzetli canm ana Akar sularna kargmagl msralarndaki ak sesinin tekrar ile aliterasyon yaplmtr. 7- Kafiyede aranan nitelik sesin benzemesidir. Yazl baka baka olan kelimeler, ayn sesi verdikleri takdirde kafiyeli olabilirler. Birdenbire syrld gzmden zlen ba Bir htrann dadaki ydyd bu memb beytinde ba ve memb kelimelerini telaffuz ettiimiz zaman ba kelimesindeki sesi zayftr, memb kelimesini telaffuz ederken ba kelimesinin sonundaki sesine yakn bir ses kar. Bu eit kafiyeler ses bakmdan yarm kafiyeden daha hafif bir benzeyitir. 8- Nesir cmlelerinde tekrar edilen seslere seci denir. zellikle Divan nesrinde bulunur. Gzlerin nuru, gnllerin sruru; bamzn tac, dil ehlinin mirac... gibi 9- Ayrca uzun bir sesli (, , ) ile oluan kafiyeler de uzun sesliler iki ses deerinde kabul edildii iin tam kafiye saylr. stikll Mar'nn fed, hed, Hd ve cd kelimeleriyle biten drtlnn kafiye emas aaaa olduu iin kafiye -ed ve -d seslerinde deil -d sesindedir. emada ayn harf ile gsterilen kelimeler arasndaki ortak ses kafiye kabul edilir. 10 - Rhumun senden lh, udur ancak emeli Demesin mabedimin gsne n-mahrem eli Bu ezanlar -ki ehdetleri dinin temeliEbed yurdumun stnde benim inlemeli msralarnda "emeli" kelimesi dier msralarda da aynen getii iin tun kafiye saylr. Tun kafiyeleri zengin kafiye saymak yaygn bir grtr. Birinci, ikinci ve nc msralardaki -i sesi redif deildir; nk drdnc msradaki i sesi iyelik -i'si deildir. Kafiye sadece msrada olsa idi o zaman bu ek redif olurdu.

EDEB SANATLAR

UYAK(KAFYE):Dize sonlarndaki ses benzerliklerine denir. 1-Yarm Uyak:Dize sonlarndaki tek ses benzerliine denir. rnek: Yarn sen de gel Birgn bizde kal 2-Tam Uyak:Dize sonlarndaki ift ses benzerliine denir. rnek:Siyah dank bir bulut Birden deiti ve yakut 3-Zengin Kafiye:Dize sonlarndaki ve daha fazla ses benzerliine denir. rnek: Ne gzel sylemi air Geen gnlere dair 4-Tun Kafiye:Bir dizenin son szcnn dier dizedeki szcnn iinde yer almasna denir. rnek:Bastm yerleri toprak diyerek geme tan Verme dnyalar aslanda bu cennet vatan 5-Cinasl Kafiye:Bir dizenin sonundaki kelime dier dizenin sonundaki kelimenin iinde tam olarak yer alrsa buna CNASLI KAFYE denir rnek:Terziye kuma geldi Dnd ki ne kese lt biti Ne cep olur nekese
Edebi metinlerin anlalmasnda ve yorumlanmasnda edebi sanatlarn nemli bir yeri vardr.zellikle Divan Edebiyatnn anlalabilmesi iin Sanatlarn ok iyi bilinmesi gerekir.Divan iirinde sanatsz beyit hemen hemen hi yok gibidir.Divan airleri sanata dkn olduklarndan ou zaman bir beyit iinde birden fazla sanat i ie kullanmlardr. Sz sanatlar ounlukla nazmda ve nesirde ortaktr.Nazmda yaplan sanatlarn bir ou nesirde de vardr.Edebi sanatlar sze gzellik katmak, canllk vermek ve sz daha etkili kullanmak iin yaplr. Edebiyatmzda belli bal sanatlar unlardr: 1- BENZETME(TEBH) Aralarnda ortak zellik bulunan iki kavramdan nitelik ynnden zayf olann glye benzetilerek belirgin hale getirilmesidir. Gzel Trkemiz anamn st gibidir.(Bu rnekte Trke ;saf,temiz ve katksz olma bakmndan ana stne benzetilmitir.) Tam bir benzetmede drt e bulunur. 1-Benzeyen:Bir birine benzetilen kavramlardan nitelike gsz olandr. 2-Kendisine Benzetilen:Benzetilen kavramlardan nitelike gl olandr. 3-Benzetme Yn:Benzeyenle benzetilen arasndaki ortak zelliktir. 4-Benzetme Yn:Benzetmeyle benzetilen arasnda ilikiyi kuran szcktr.gibi,kadar,sanki CENNET Kendisine Benzetilen GB benzetme edat GZEL benzetme yn VATAN benzeyen

NOT:Benzetme yaparken her zaman bu drt genin bulunmas gerekmez 2- STARE(RETLEME ) Her hangi bir varla,benzerlik dolaysyla asl adnn benzedii baka bir varln adnn verilmesine denir.Bu sanatn znn tebih oluturur.Ancak istiarede benzeyen ve kendisine benzetilenden sadece biri sylenir.

UYAK RGS A)DZ KAFYE:Bir drtlkte ya da beyitte btn msralarn birbiriyle kafiyeli olmasdr. a .. a a a a a

akaklarma kar m yad ,ne var? Kendisine benzetilen :kar Benzeyen:akaklardaki kr salardr.Ancak sylenmemitir.Biz bunu mantkla buluyoruz. Benzeyenin ya da benzetilenin kullanlmasna bal olarak iki eit istiare vardr. 1-Ak stiare:Yalnz kendisine benzetilenin kullanlmasyla yaplr. Semann kandilleri yanyor Benzeyen:yldzlar(yok) Kendisine benzetilen:kandil(var) Her gzelin kalbinde bir aslan yatar Benzeyen:sevgili(yok) Kendisine benzetilen:aslan(var) Her gzelin kalbinde bir aslan yatar Gzlerimiz bulutland arabaya binince Yce da banda siyah tl var Havada bir dost eli okuyor tenimizi 2-Kapal stiare: Benzeyenin ve benzetme ynnn kullanlmasyla yaplan istiaredir. Yce dalarn banda Salkm salkm olan bulut. Benzeyen:Bulut(var) Kendisine benzetilen:zzm(yok) O giderken alyordu gkler Benzeyen:gkler(var) Kendisine benzetilen:insan(yok) O giderken alyordu gkler Tekerlekler yollara bir eyler anlatyordu atma kurban olaym ehreni ey nazl hilal Yryordum alyordu rmaklar

Korkma snmez bu afaklarda yzen alsancak Snmeden yurdumun stnde en son ocak O benim milletimin yldzdr parlayacak O benimdir benim milletimindir ancak B)APRAZ KAFYE:Bir drtlkte 1. ile 3 , 2. ile 4. msralarn kafiyeli olmasna denir. A B C D greceksin derinde aksn yerinde

C)SARMA KAFYE:Bir drtlkte 1. ile 4. ve 2. ile 3. msrann kafiyeli olmasdr. A B C D azm .... elime kelime ..nabzm

3-KNAYE

Bir szn gerek anlamn syleyip mecaz anlamn artrma sanatdr. Bu sanatta gerek anlamda sylenmi olabilir ama kastedilen yan anlamdr. Bulamadm dnyada gnle mekan Nerde bir gl bitse etraf diken Son dizede kinaye yaplmtr.nk:Gerekten gln olduu yerde dikenler vardr.Ancak burada kastedilen nerede iyilik olsa mutlaka etrafnda ktlk de olur anlamndadr.Dizede sylenen gerek anlamn ardnda bir mecaz anlam vardr. Var m benden yreklisi birisi bu ii yapacak Ey benim sar tamburam -Niin inilersin -im oyuk derdim byk onun iin inilerim Bir kelime yada kelime grubunu bir sebebe bal olarak her iki anlama gelecek ekilde kullanma sanatdr.Bu sanatta szn gerek anlam sylenir ama mecaz anlam artrlr. Bulamadm dnyada gnle mekan Nerede gl bitse etraf diken (Son dizede kinaye sanat yaplmtr.Gerekte gln at yerde diken de vardr ama burada her iyinin evresinde ktlkte vardr denmek istenmitir. Var m benden yreklisi bu ii yapacak Ey banim sar tamburam Sen niin inlersin im oyuk derdim byk Onun iin inlerim 4-MECAZ-I MRSEL(AD AKTARMASI): Bir szn benzetme amac gdlmeden gerek anlam dnda kullanlmas sanatdr.Gerek anlama gelmesi imkanszdr.

NTAK: nsan dndaki canl ve cansz varlklarn konuturulmas sanatdr. Konuturma kiiletirmeden sonra gelir.Varlklar nce kiiletirilir sonra gerekirse konuturulur. Her intakta bir kiiletir me vardr ama her kiiletirmede bir intak yoktur.Fabllar bu sanata rnektir. Sordum sar iee: -Annen baban var mdr? iek eydr dervi baba : -Annem babam topraktr. Dal bir gn dedi ki tomurcuuna: -Tenimde bir yara iler gibisin Titrerim rzgarlar zarar vermesin!

7- ALTERASYON iirde ayn seslerin fazlaca kullanlmasdr.Ama ahenk oluturmaktr. Bir byk bolukta bozuldu by Eyllde melul oldu gnl soldu da lale Bir kakle meyletti gnl geldi bu hale 8- TARZ(NELEME-DOKUNDURMACA ) neleme szn tam kartnn sylenmesiyle yaplr.Bir szn kart anlamnn anlalacak ekilde kullanlmasdr.Tarizde eletiri,yergi, alay anlam vardr. Yaramaz bir ocuk iin o ok usludur denmesi Ge kalan birisine Beyefendiler niin erken terif buyurdular denmesi

9- TEZAT(ZITLIK-KARITLIK) Ankara bu olaya tepki gsterdi. Burada tepki gsteren ehir deil.Anakara da bulunan hkmettir.Mecaz- mrsel yaplm.ehir sylenmi hkmet kastedilmitir. Cemil Merii her okuyuumda yeni bir eyler buluyorum. (Kitabn okuyorum kendisini deil) Krmz beyaz bu sene baar gsteremedi. Evin suyu patlam. 5- TEVRYE Birden fazla anlam olan bir kelimenin iki anlama gelecek ekilde kullanlmasyla oluturulan sanattr.Kelimelerin yakn anlamlar sylenir grnerek uzak anlamlar kastedilir.Tevriyede kelimenin her iki anlam da gerektir. Ulusun korkma ,nasl byle bir iman boar Medeniyet dediin tek dii kalm canavar Yukardaki dizelerde geen ulusun kelimesi hem ycesin anlam hem de kpek gibi ulumak anlam tar. Bu anlamlarn ikisi de gerektir. Baki kalan bu kubbede ho bir seda imi I.anlam:airin kendisi II.anlam:ebedi 6- TEHS-NTAK (KLETRME-KONUTURMA) nsan dndaki canl ve cansz varlklara insana zg bir zellik verme sanatna TEHS denir. Alama karanfil beni de alatma Sil gz yalarn Alamak insana zg bir niteliktir burada karanfilin alamas, gz yalarn silmesi kiiletirildiini gsterir. Kanlca yzerken uykularda Mehtab srkledik sularda Aslan postu giymi eein biri Canna okuyacakt dnyann nsaf da yoktu kafir hayvann Merkezi hake atsalar da bizi Kre-i arz patlatr karz 11-SEC Dz yazda kafiyeli szcklerin kullanlmasdr. lahi! kabul senden, red senden;ifa senden, dert senden. lahi! iman verdin,daim eyle; ihsan verdim, kaim eyle ki kart dncenin bir arada sylenmesi ile yaplan sanattr.Bir cmlede iki zt kelimenin bulunmas nemli deildir. nemli olan bu iki zt kelimenin bir dncede birlemesidir. Gece uyurum,gndz alrm---------(tezat deil) Alarm hatra geldike gltklerimiz Azna yok dediler dediklerince var imi

10- MBALAA (ABARTMA ) Bir szn etkisini arttrmak amacyla bir eyi olduundan ok gstermek ya da olmayacak biimde anlatma sanatdr. Alem sele gitti gzm yandan(Gz yandan sel olumaz o nedenle abartma yaplmtr) Utuk Moha ufkunda grnmek hevesiyle O kadar zayft ki Bir daln arkasna gese gremezdi kimse onu

12- TENASP Anlamca aralarnda iliki bulunan szcklerin bir arada kullanlmas sanatdr. Gn bitti aata nee snd Yaprak ate oldu kuta yakut Yaprakla kuun parltsndan Havuzun suyu erguvane dnd 13-HSN TALL (GZEL SEBEBE BALAMA) Bilinen bir olay sebebinin dnda daha gzel bir sebebe balama sanatdr. Gzel eyler dnelim diye yemyeil oluvermi aalar Ateten kzaran bir gl arar da Gezer badan baa oban emesi zm zme baka baka kararr 14-TECAHL- ARF Bilinen bir gerei bilmez grnerek anlatma sanatdr. Gkyznn baka rengi de varm Ge fark ettim tan sert olduunu Su insan boar ate yakarm Her doan gnn bir dert olduunu nsan bu yaa gelince anlarm .. akaklarma kar m yad, ne var? Benim mi Allahm bu izgili yz? .. Yln ilk kar yad yice ksald gnler llerimiz r m ki? . Sular m yand,neden tunca benziyor mermer?

15-TELMH (HATIRLATMA) Herkese bilinen tarihi bir olay,kiiyi ya da bir yky hatrlatma sanatdr. Sultan Sleymana kalmayan dnya Sana da bana da kalmaz (Bu dizede hayvanlarla konuabilen Hz. Sleyman peygamber anmsatlmtr) Bedrin aslanlar ancak bu kadar anl idi(Bedir savandaki askerler) Gkyznde sa ile Tur danda Musa ile Elindeki asa ile araym Mevlam seni 16- CNAS iirde yazllar ayn anlamlar farkl szlerin bir arada kullanlmas sanatdr. Neden isin kuzu su Beni inim inim inleten Bir anann kuzusu Ksmetindir yer yer gezdiren seni Ara ksan akbet yer yer seni

TRK EDEBYATI TARH

Trk edebiyat balangtan gnmze kadar ana balk altnda incelenir. a)SLAMYET NCES TRK EDEBYATI b)SLAMYET ETKSNDEK TRK EDEBYATI c)BATI ETKSNDE GELEN TRK EDEBYATI 1 -SLAMYET NCES TRK EDEBYATI slamiyet ncesi Trk edebiyat szl ve yazl edebiyat olmak zere ikiye ayrlr.imdi bu dnemleri inceleyelim. a)Szl Edebiyat zellikleri: a)Dn,duyu ve anlat bakmndan yabanc tesirlerden uzaktr. -Bu bakmdan dili saf Trkedir. -l hece lsdr. -Trklerin kendi zevkleri hakimdir. -Yarm kafiye hakimdir. b)Eserler anonimdir.Yani eserler halkn ortak maldr. c)Eserler szldr.Yazlarak deil szl olarak yaarlar. d)Bu dnemdeki eserler KOPUZ ad verilen bir algyla sylenirdi. e)Bu dnem sanatlarna aman ,kam, bask, bahi,oyun ad verilirdi. f)rnler avc ve gebe toplumun dini trenlerinden ortaya kmtr. SIIR:srek avlarna LEN:Kurban trenlerine YU:Yas trenlerine denirdi. g)Eserde ilenen konular kahramanlk,doa,ak ve lmdr. h)Szl edebiyatn rnleri unlardr: sav,sagu,kouk,destan sav:Bugnk ataszlerinin ilk eklidirler sagu:Halk edebiyatnda atn divan edebiyatnda mersiyenin ilk eklidir kouk:Komalarn ilk eklidir. Destan:Milletin hayatn derinden etkileyen ve dilden dile geerek bakalaryla birleen olaylar anlatan iirlerdir.Destanlarn syleyeni belli deildir.Bu tr destanlara DOAL DESTAN denir Doal Destan: Tarih ncesi devirlerden gnmze szl ve yazl olarak aktarla gelen ve syleyeni belli olmayan destanlardr. Trklerin slamiyet ncesi Doal Destanlar SAKALARIN:Alp Er Tunga,u HUNLARIN :Ouz Kaan,Atilla GKTRKLERN:Bozkurt,Ergenekon UYGURLARIN :Treyi,G SLAM DEVR TRK DESTANLARI Cengiz Han Destan Timur Destan Battal Gazi Destan Krolu Destan Saltuk Bura Han Destan Manas Destan Daniment Gazi Destan

DER MLLETLERN DESTANLARI YUNAN HNT FN RAN ALMAN KIRGIZ SMER JAPON RUS FRANSIZ :LYADA, ODSSE : RAMAYANA, MAHABARATA :KALEVELA :EHNAME (Firdevsi) :NEBELNGEN,GUDRUM :MANAS :GILGAMI :NTO :GOR : CHANSON DE ROLLAND

Yapay Destan: Tarihin belli bir devrinde milli birlik ve btnl salamak amacyla ya da baka bir sebebe bal olarak herhangi bir yazarn milletlerin tarihimdeki nemli olaylar ya da deerleri yazarak meydana getirdii destanlardr. Yapay Destanlar lgn Orlando :Aristo x.yy ---------talya Kurtarlm Kuds : Tasso ----------talya Kaybolmu Cennet :Milton x.yy ----------ngiliz ehitler Destan :Fazl Hsn Dalarca Selukname :Yazcolu xv.yy anakkale ehitleri :M.Akif Ersoy Sakarya Meydan Muharebesi:Ceyhun Atf Kansu b)Yazl Edebiyat Bu devirden elimize geen yazl rnler pek fazla deildir. Yenisey Yaztlar,Orhun Abideleri,Uygur Metinleri,Eski Turfan arklar,Trke Mani Metinleri ele geen rneklerdir. Yenisey Yaztlar:v.yy da yazlmtr Orhun Abideleri: - Gktrk Abideleri,Orhun Yaztlar olarak da adlandrlr. *720 de Vezir Tonyukuk Yaztlar(Kendisi yazmtr) *732 de Kltigin Yaztlar Yolu Tigin yazmtr *735 te Bi,lge Kaan Yaztlar Yolu Tigin yazmtr -Yaztlarda Gktrk Alfabesi kullanlm -Trklerin zgrl adna ite ve dta verdikleri savalar anlatlmtr --Bu yaztlar 1893 tarihinde Danimarkal Wilhem Thompsen zmtr.. -lk Trk adnn getii yaztlardr. -Devleti ynetenlerle ynetilenlerin karlkl grevleri anlatlr. -Trk edebiyatnn ilk ahederidir Uygur Metinleri Bu metinler Uygurcadr.Budann hayatn anlatan ALTUN YARUK ve SEKZ YKMEK ESK TURFAN ARKILARI TRKE MAN METNLER

2-SLAMYET ETKSNDE GELEN TRK EDEBYATI

HALK EDEBYATI

slamiyet etkisinde gelien Trk edebiyatnn ilk rnekleri unlardr: a)Kutadgu Bilig(Mutluluk Veren Bilgi)

slamiyet ncesi Trk edebiyatnn bir devam niteliindedir. Geni halk kitlelerin edebiyatdr.Kendi iinde gruba ayrlr. a)Anonim Halk Edebiyat

XI.yy da yazlmtr.Allegorik (sembolik)bir eserdir. Eserde drt tane ahs vardr. Kntogd:Hkmdar,kanunu temsil eder Aytold: Vezirdir,siyasi iktidar temsil eder gdilmi:Akl Odgurmu:Akbet ve kanaat temsil eder. Mesnevi eklinde yazlmtr.Didaktik bir eserdir. ls ehname nin ls olan fauln fauln faul dr. Aruz lsyle yazlm dili Hakaniye Lehesidir. 6645 beyit ve 173 drtlkten oluur. Yazar Yusuf Has Haci0p tir Sunulan ahs Karahanl hkmdar Tabga Bura Han dr. Dnya ve ahiret iin yol gsterici bir kitaptr. Viyana,Fergana ve Kahirede nshalar vardr. b)Divan- Lgat-it Trk(Trk Dili Szl) Kagarl Mahmut tarafndan 1072-1074 yllar arasnda yazlmtr. Sunulan ahs Abbasi Halifesi El-Muktedi Billahdr. Araplara Trke retmek amacyla yazlm Trke Arapa szlktr.Kelimelerin kullanmn vermek amacyla o dnemin edebi rnlerinden rnekler verilmitir.Eserde 7500 kelime bulunmaktadr.Bu kelimelerin Arapa karlklar verilmekle kalnmam ayrca cmle iinde kullanllar verilmitir.. lk Trk cihan haritas bu eserde verilmitir.Bu eser Hakaniye Lehesiyle yazlmtr. c)Atabet-l Hakayk(Hakikatlerin Eii) Yazar Edip Ahmet Yknekidir.Sunulan ahs Dad ipahsalar Bey dir.Didaktik bir eserdir.slami ahlak retmek amacyla yazlmtr.Aruz vezniyle mesnevi tarznda yazlmtr.Edip Ahmet Ykneki anadan doma amadr.Byk bir edip ve erdemli bir kiidir.Eser 484 beyitten oluur. d)Divan- Hikmet air Ahmet Yesevi tarafndan yazltr.Ahmet Yesevi ilk mutasavvf airdir.Yesevinin iirlerine HKMET denir.Hem aruz hem de hece lsyle yazlmtr. 7li ve 12li hece ls kullanlmtr. Eserde slam dininin getirdii hikmet ve erdemlerden bahsedilmitir.Dini tasavvufi Trk edebiyatnn ilk airidir.Eserin dili halkn anlayabilecei nitelikltedir. e)Dede Korkut Hikayeleri Kitabn asl ad Kitab Dede Korkut Ala Lisan Taifei Ouzhandr. Destandan halk hikayeciliine gei rndr.15.yy sonu ile 16.yy balarnda yazlm kim tarafndan yazld belli deildir.Eser 12 hikayeden oluur.Anlatmda nazm ve nesir karktr.Destan ve masal zellikleri grlr.slamiyet ncesi devrin hayat tarzn anlatt halde ierisinde islami zelliklerde grlr.Eserin ar ve duru bir Trkesi vardr. Eserde ouzlarn dier boylatla yapt savalardan bahsedilir.Eserde ad geen dede korkut bilge bir kiidir. slamiyet etkisindeki Trk edebiyat

Syleyeni belli olmayan,halkn ortak rn olarak kabul edilen bir edebiyattr.Biim ve ierik bakmndan ak edebiyatna benzer. Mani,at destan.trk,tekerleme,ataszleri,fkra,masal,halk oyunlar,karagz oyunu, halk hikayeleri,ninniler,bilmeceler,ortaoyunu bu edebiyatn rnleridir. -En ok yarm kafiye kullanlmtr. -Dili yaln akc bir dildir. -Mecazlara ve dier sz sanatlarna fazla yer verilmez. -Ak,lm,ayrlk acs,tabiat sevgisi,yiitlik,Toplumsal aksaklk gibi konular ilenir. -Nazm birimi drtlktr -Hece ls kullanlr.Hece lsnn 11,12,ve 8li kalplar kullanlr. b)Ak Edebiyat 13.yy dan gnmze kadar sren ak edebiyat ozanlar tarafndan gerekletirilir. Aklk geleneinde usta-rak ilikisi ar basmaktadr. -Nazm birimi drtlktr. -Yarm kafiye ve redif kullanlr. -Hece lsnn 7,8 ve 11li kalplar kullanlmtr. -Dil sadedir -Uslup doal, sade ve yapmackszdr. -Eserlerin son drtlklerinde airlerin ad veya mahlas lar bulunur. -Eserler genellikle yazya geirilmez,szl bir ekilde yaatlr ancak yazya geirilen eserler cnk ad verilen not defterlerinde toplanmtr. -lenen konular;ak,doa,yiitlik,ayrlk,yoksulluk ve lm gibi konular ilenmitir. Ak edebiyat trleri: 1-KOMA:11li hece lsyle sylenir.Lirik iirlerdir.Ak edebiyatnn temel nazm birimidir.Ak,doa,gzellik,yiitlik lm ve eletiri gibi konular iler.Yarm,tam ve zengin uyaklar en ok kullanlan uyaklardr. Drt tane tr vardr. Bunlar: Gzelleme: sevgi ak konularn iler Koaklama: Kahramanlk konusunu iler At :Szl edb. sagu Talama: Divan edebiyatnda hiciv gnmzde eletiri denir. Kii ve toplumun aksak yanlarn dile getirir. 2-SEMA: 8li hece lsyle sylenen lirik iirlere denir.Koma ile konular ayndr.Karacaolan bu trn en byk ustasdr.. 3-VARSAI :8li hece lsyle sylenen lirik iirlerdir.Konular koma ve semai ile ortaktr.Bre!hey!be hey! Gibi nlemlerin kullanlmas bu tr derlerinden ayrr . Bu tr Gneydou Anadoluda yaayan Varsak Ailesine aittir. Karacaolan bu trn en nemli ustalarndandr. 4-DESTAN: Genellikle 11li hece lsyle sylenir,epik iirdir. Kahramanlk,sosyal ve doal olaylar temel konusudur..Ancak doal destanlardan ayrlrlar.Doal destanlar halk tarafndan ,destanlar ise ozanlar tarafndan oluturulur.Doal destanlar uzundur ancak bu destanlar 15-20 drtlkten oluurlar.(Kayk Kul Mustafa- Gen Osman buna rnektir)

Halk Edebiyat 1-Anonim Halk Edebiyat 2-Ak Edebiyat 3-Tekke Edebiyat

Divan Edebiyat (Klasik edebiyat)

Ak Edebiyat Ozanlar

Karacaolan:17.yy.da yaad sanlr.Uarl,zgrle dknl,nsancll, zentisiz duru ve ahenkli syleyii ile en byk halk ozanlarndandr.Gney-Gneydou Anadoluda yaad varsaylr. Hece lsn kullanm sade konuma dilini kullanmtr. Divan edebiyatndan etkilenmemitir. Krolu: 16.yy.da yaamtr.Kavgann ,direniin ve zgrln semboldr.Cokulu,gr sesli bir syleyii vardr.Dostluk,mertlik, ak zgrlk,doa sevgisi temel konulardr.Hece lsn kullanmtr. Divan edebiyatndan etkilenmemitir. Dadalolu: 19yy.ozanlarndandr.Gebelerin yerleik hayata geirilmesine kar direnmenin ozandr. Ferman padiahn dalar bizimdir. Sz mehurdur.li bir dili vardr. Trk ustasdr.Destan varsa ve semai de yazmtr.Yiite ve zgrce syleyi hakimdir iirlerinde. Dertli:Fuzuli,Gevheri ve Ak merden etkilenmitir.Aruzla yazd gazel ve divanlar vardr. Hece lsyle Koma,semai,nefes Ve devriye yazmtr. Bayburtlu Zihni: Medrese eitimi grm,divan katiplii ve eitli memurluklar yapan air kaside,naat,gazelden oluan bir divan ve sergzet adl mesnevisi vardr. Asl nn ak tarznda yazd iirlerle kazanmtr.Az sayda olan iirlerinin ou yergi ve talamalardan oluur. Seyrani: Medrese eitimi grm divan edebiyatnn etkisinde kalmtr.Asl baarsn halk edebiyat tarznda yazd koma,semai,nefes ve devriyesidir.ann km siyasi anlayn ve devlet adamlarn talamalaryla eletiren halk ozandr. Ak Veysel: (1894-1973) Dostlar beni hatrlasn,sazmdan sesler gibi eserleriyle tannr. Saz airimizin son byk ustasdr.Sivasn Sarkla ilesinin Sivrialan kynde domutur.Bir iek hastal sonucunda gzleri kr olmutur.iirlerinde ak,yurt ve toprak sevgisini ilemitir. Ak mer: (1630?-1707) Dzgn bir eitim grmedii halse saz airlerimiz arasnda yer etmi bir airimizdir.Hecenin yannda aruz lsyle de yazmtr. Baz iirlerinde ADL mahlasn kullanmtr. Savalarda askeri coturmak iin tambura alm bunun yannda ili,duygulu,derbeder duygularn en gzel ekilde dile getirmitir. Erzurumlu Emrah: (?-1860)Medrese eitimi grmtr ve zamannn en gl airlerindendir.Divan edebiyatnn etkisinde iirler yazmtr. Aruzla gazel,murabba ve muhammesler ; hece ile koma ve semailer yazmtr.Kendinden sonra gelen airleri etkilemitir. c)Tekke Edebiyat (Dini Tasavvufi Halk Edebiyat) Temelleri 12.yy.da Ahmet Yesevi tarafndan atlmtr.Bu edebiyatn amac tasavvuf felsefesini yaygnlatrmaktr. Tasavvuf felsefesi,Trk folklr ve edebiyatna getirdii deiimle bir Rnesans saylabilir.Nesimi,Mevlana,Yunus Emre,Pir Sultan Abdal, vb. ozanlar bu edebiyatn nde gelenairleridir. Tasavvuf Felsefesi be temel ama zerine kurulmtur. a)Vahdet-i Vcut:Var olan Tanrdr.Tanr birdir.Btn evren bu birin yansmasdr. b)Tecelli:Tanrnn zellikleri dier var olanlara yansr c)nsan:deal insan kamil ve ehildir. d)Ak :Tanrya ulama yoludur.

Tekke Edebiyatnn zellikleri a)Hece ls arlkldr,az da olsa aruz ls kullanlmtr. b)Yarm uyak ve redif sk kullanlmtr. c)Tasavvuf terimlerinin dnda dil,halkn anlayabilecei nitelikte ve sadedir. d)Saz eliinde sylenenlerde vardr. e)Sslemesizdir. f)lahi,nefes ,deme ,athiye,nutuk ve devriye balca nazm trleridir. g)Allah sevgisi,nefsin ldrlmesi,insan sevgisi,lm,Allaha var yollar,tasavvuf ilkeleri temel konulardr. h)Cokuludur,genellikle didaktik iirlerden oluur. I)Nazm birimi drtlktr ancak beyitle oluturulmu trlerde vardr. Tekke Edebiyatnn Nazm Trleri lahi: Tekke edebiyatnn ana nazm trdr.8li hece lsyle sylenirler 7 ve 11li de olabilir.Fanili,k Allah sevgisi,nefsin ldrlmesi temel konusudur.Bu trn en byk ustas Yunus Emredir. Nefes: 8li hece lsyle sylenirler.lahilerin konularnn Bektailerce sylenmesi sonucu ortaya km trdr.Hz. Muhammed ve Hz. Ali ile ilgili iirler vardr. Deme: 8li hece lsyle sylenir mritlere reticilii esas alr. Nutuk: 8li hece lsyle sylenir mritlere reticilii esas alr. Devriye: Alahtan gelen insann yine Allaha dneceini anlatan iirlerdir. athiye: Korkuya dayal din anlayna eletiri niteliinde olan iirlerdir. Allah ile konuuluyor gibi sylenir. Bu trde eser veren balca ozanlar; Yunus Emre,Hac Bayram Veli,Sleymen elebi,Nesimi,Kaygusuz Abdal, Pir Sultan Abdal,Mevlanadr. Baz Tekke Edebiyat airleri Mevlana : (1207-1273) slam dnyasnn en byk mutasavvfudur. Bilgin, dnr ve Mevleviliin kurucusudur. Sanat mabede sokar,sanat ibadetten sayar.Onun iin hayatn her an ,her davran,iir,mzik,semah ve btn gzel sanatlardan ibarettir.Allahtan gelen insann tekrar Ona dneceini inanr.Ve lm Allaha kavuma olarak grr. Eserleri:Mesnevi,Divan- Kebir,Fihi ma Fih,Mektubat,Mecalis-i Seba Yunus Emre: Halk edebiyatmzn en kudretli ve en byk airidir. iirleri nin znde derin bir insan sevgisi ili bir Allah ak ve tasavvufa ballk grlr.Halk diliyle cokun bir lirizmle iirlerini sylemi,hece lsnn yannda bazen aruzu da kullanmtr.Her rk ve snftaki insanlar byk bir hogryle karlar. Ahmet Yesevi: Tekke edebiyatnn kurucusudur.Trkistanda Seyram ehrinde domutur.Yesi ehrinde Yesevi tarikatn kurar.iirlerine hikmet ad verilmitir.Bu iirlerinin topland kitaba da Divan- Hikmet denir. Trkeyi ,hece lsn ve halk edebiyat nazm biimlerini kulanmtr. Pir Sultan Abdal : Betai ve alevi geleneine baldr. Alevilii yaymak amacyla yazlan iirlerde cokun bir lirizm vardr.Divan edebiyatndan hemen hi etkilenmemitir.Osmanl devleti aleyhine yapt politikalar nedeniyle idam edilmitir. Devletin ileri gelenleriyle ilgili yergi iirleri yazmtr.Din d konular da ilemitir.

www.edebiyatogretmeni.net

DVAN EDEBYATI(KLASK EDEBYAT) Divan Edebiyat airleri 13.yy.dan balayp 19.yy. sonlarna kadar ve genel olarak saray edebiyat da diyebileceimiz bir edebiyattr.Bu edebiyatn olumasnda slam felsefesinin ,fars estetiinin ve saray evresinin l bir etkisi vardr. Daha ok enderunda eitim grm sanatlar iine alm ve halktan kopuk bir edebiyat olarak bilinir. Divan Edebiyatnn zellikleri a)Nazm birimi beyittir bazen tek dize de kullanlr. b)Aruz ls kullanlm bu da Osmanlcann olumasnda etkili olmutur. c)Tam ve zengin kafiyeler kullanlm olup gz iin kafiye dncesi vardr. d)Yardmc fiiller dnda Arapa ve Farsa kelimeler arlktadr. e)Edebi sanata ve ssl syleyie byk nem vermileridir. f)iirlerin ayr bir adlar yoktur. g)Ama marifeti gstermektir. h)Saraya ve mutlu aznla hitap eder. )nan ve duygu arlktadr. j)iir nesirden ok kullanlmtr. k)iir mzikten ayrlmtr. l)erik deil biim nemlidir. m)iirde konu btnl yoktur.Biimde de para anlatm vardr. n)Toplumsal olaylar konu olarak ilenmemitir. o)Divan nesri;sade,orta ve ssl nesir olmak zere e ayrlr. Divan nesrinde cmleler uzun,imlasz,ssl ve yer yer i( seci)kafiyelidir p)Arlkl konular ak,doa,arap,karamsarlk,lm,sevgiliye vgdr. Divan Edebiyat Nazm Trleri Gazel: Szlk anlam kadnlarla ak zerine sohbet etmek anlamna gelir.Divan edebiyatnn en nemli nazm trdr.Ak,gzellik.doa ve arap konularn iler.Aruzun her kalbyla yazlrlar. 5-15 beyitten oluur.lk beyte matla,son beyte makta,en gzel beytine beytl gazel airin adnn getii beyte ta beyit denir. a ,a - b,a-c,a-ea-da eklinde kafiyelenir. Kaside: Tebib,girizgah,methiye,fahriye ve dua olmak zere be blmden oluur.Divan edebiyatnn bir eyler anlatmaya zg trdr.33-99 beyitten oluur.Kasideler nesib blmnde ilenen konulara gre adlandrlrlar.Bahariyye,ramazaniyye gibi. Rediflerine gre su kasidesi,shan kasidesi,gl kasidesi Kasideler konularna gre u eitlere ayrlr: Allah varln birliini anlatanlara Tevhid Allah a yalvarmak iin yazlanlara Mnacat Peygamberimizi anlatmak iin yazlanlara Naat Devrin ileri gelenlerini vmek iin yazlanlara Methiye Sevilen insanlarn lmnden sonra duyulan aclar anlatmak iin yazlanlara Mersiye denir. Mesnevi: Divan edebiyatnda hikaye,roman yerine kullanlan trdr. Beyitler halinde yazlr ve beyit says snrszdr.Ak hikayeleri,dini ykler ve destanlar bu trde yazlm eserlerdir. Her beyt kendi arasnda uyakldr. Divan edebiyatnn dier nazm unalrdr:kta,rubai,tuyu,murabba ark,terkib-i bent,terci-i bent,ehrengiz, ve mstezattr. Divan edebiyat nazm trleri Hoca Dehhani: 13.yy.da yaamtr.Anadoluda divan edebiyatnn temelini atmtr.Farsa ve Anadolu Trkesiyle iirler yazmtr.En nemli eseri Seluk ehnamesidir. eyhi:Divan iirinin ilk ustalarndandr.Hsrev irin ve Harname adl eserleri vardr. Ali ir Nevai: Devlet adam ve edebiyatdr.Trkenin gzelliklerini anlatmak iin ve onun farsadan stn olduunu gstermek iin Muhakemetl Lgateyn adl eseri yazmtr.Dier eserleri Mecalisn Nefais,Mizanl Evzandr.Ayrca hamseleri de vardr. Trkiye dnda yaamtr. Fuzuli: 16.yy. en nemli divan airlerindendir.Su Kasidesi ve Leyla v Mecnun adl mesnevisi nemlidir.Azerilehesini kullanm ve din d konularda eserler vermitir.Dier eserleri Hadikats Seda ve ikayetname,Rind Zahid,Beng Badedir.Trkiye dnda yaam divan edebiyat yazarlarndandr Ak zdrabnn insan olgunlatrdn dnmtr.Ac ekmekten zevk alr. Baki: Divan ve Kanuni Mersiyesi ile nldr.Usta bir airdir.Dnya zevklerini ve doa gzelliklerini konu edinmitir.Divan iirinin konu ve sanatl anlatmna bal kalmtr. eyhlislam olmak istemi ama olamamtr.yi bir medrese eitimi grmtr.Sultan uara (airlerin sultan) nvan verilmitir. Nefi: 16-17.yy da yaam bir divan edebiyat airidir.Didaktik iirin ustasdr.nsan yaamn ve kii toplum ilikilerini eletirel bir bak asyla ele almtr. Siham Kaza(Kaza Oklar eletiri niteliinde)Divan (Farsa ve Trke) Nabi: 17-18.yy.da yaamtr.Didaktik iirin ustasdr. nsan yaamn ve kii toplum ilikilerini eletirel bir bak asyla ele almtr. Divan Hayriye,Hayrabad ve Tuhfetl Harameyn adl eserleri vardr. Evliya elebi:17.yyda yaamtr.Dnyann bir ok yerini gezmi ve bunun sonucunda hem retici hem de sanatl bir anlatma sahip olan nl eserini Seyahatname sini yazmtr. Katip elebi: Batl dnceye ak divan yazarlarndandr.Bilimsel eserler vermitir. Fezleke,Cihan Nma, Mizanl Hak, Dstrul Amel nl eserleridr. Nedim: Divan edebiyatnn nl airlerindendir.Karamsarl atmas ve yaama ball ile dier divan airlerinden ayrlr.stanbul yaamn gereki bir dille eserlere aktarm ve mahallileme akmnn ncs olmutur.arklaryla nldr.Lale devrinin yeme ime ve elencesini eserlerinde ilemitir.Eserleri Divan vardr. eyh Galip: Divan edebiyatnn son byk airidir.Tasavvuf temalar- n am yeni mecazlar ve semboller ile kalplar am bir airdir. Eserleri Hsn Ak ve Divan vardr. Divan edebiyatnn dier airleri de Necati,Naili,Mercimek Ahmet ve Naima dr Mercimek Ahmet:Kabusname Divan Edebiyatnn nl Eserleri Drtlk halindekiler Rubai ark Tuyu Murabba Bent Halinde terci-i bent terkib-i bent Beyit halindekiler kta mstezat ehrengiz Gazel,kaside mesnevi Leyla v Mecnun = ikayetname = Mevlid = Harname = Kanuni Mersiyesi = Hsn Ak = Tazarruname = Fuzuli Fuzuli Sleyman elebi eyhi Baki eyh Galip Sinan Paa

Buraya kadar Trk edebiyatnn iki devrini grdk slamiyet ncesi ve slamiyet Etkisinde Gelien Trk edebiyat olmak zere.Ayrca bu dnemlerin kendi iindeki kollarn grdk.imdi Trk edebiyatnn nc dnemi olan Bat Etkisinde Gelien Trk Edebiyatn greceiz. BATI ETKSNDE GELEN TRK EDEBYATI A)Tanzimat Edebiyat(1860-1896) Osmanl Devleti,Batnn Rnesansla balayp eitli alanlardaki reform hareketleriyle ilerleyiine ayak uyduramam ve 17.yy.dan sonra gerilemeye balamtr. Siyasi ve toplumsal hayatta ortaya kan bu gerileme edebi hayatta da kendini gstermitir.3 Kasm 1839 tarihinde Mustafa Reit Paa tarafndan Glhane Parknda okunan Tanzimat Ferman(Glhane Hatt Humayunu)ile hem siyasi hem de edebiyat alannda yeni bir dnem balamtr. Tanzimat Edebiyatnn balangc ,Tercman- Ahval gazetesinin 1860daki yayn hayatna balamas kabul edilir. Tanzimat ile birlikte Trk edebiyatna yeni trler girmitir ve bu dnemde Batdan eviriler yaplm ya da ilk rnekleri verilmitir.imdi bu yeni trleri grelim: Roman-Hikaye Trk edebiyat romanla ilk kez Yusuf Kamil Paann Fenelondan yapm olduu Telemakn evirisiyle karlar.emsettin Saminin Taauk- Talat Ftnat adl roman edebiyatmzda ilk yerli romandr. lk hikaye kitab Ahmet Mithat Efendinin Lataif-i Rivayat adl eseridir. lk edebi roman da Namk Kemalin ntibah adl eseridir. Tiyatro Yaynlana ilk tiyatro eseri inasinin air Evlenmesi adl eseridir. Bu iki perdelik bir piyestir.Yazar grc usulyle evlenmeyi yerer.inasi bu eserinde meddah geleneinden yararlanmtr. Tanzimatlar toplum iin sanat grn benimsedikleri iin toplumu aydnlatmada tiyatroyu bir ara olarak grmlerdir. iir Tanzimat dneminde iir alannda byk yenilikler olmutur. iirde biim olarak divan edebiyatna bal kalnm ancak konusu geniletilmitir. Tanzimatla birlikte kanun,adalet,eitlik,hrriyet vatan gibi konular ilenilmeye balanmtr.Bu dnemdeki iirlerde konu btnl vardr. Eski iirde para btnl vard. Tanzimat iirinde drt ana tema vardr; Sosyal temalar:medeniyet,akl,kltr,hrriyet,adalet,eitlik,vatan,millet Metafizik temalar:varlk,yokluk,Allah,lm,madde,ruh Ak temas:Divan edebiyatndaki soyut ve platonik ak yerine ete, kemie brnm ak anlatlr. Tabiat temas: Mazmunlarla anlatlan soyut tabiat yerine somut bir tabiat ilenmitir. Gazete lk gazete 1831 ylnda karlan Takvim-i Vakayidir Bu resmi bir gazetedir.Ceride-i Havadis yar resmi bir gazete olup 1840 ylnda ngiliz William Churchill yaynlanmaya balanmtr. lk zel gazete ise inasi ve Agah Efendinin birlikte kardklar Tercman- Ahvaldir.Daha sonra inasi tek bana 1862 tarihinde Tasvir-i Efkar adl gazeteyi karmaya balamtr.Bu gazete bir zaman sonra Namk Kemal tarafndan ynetilmeye balar.Bu gazete dnda Muhbir(1866)Hrriyet(1867)Basiret(1869)bret(1867)adl gazeteler karlr.

TANZMAT EDEBYATI GENEL ZELLKLER 1-Tanzimat edebiyat sanatlar divan edebiyatnda bulunan baz trleri (iir,tarih,mektup)gelitirmi bunun yan sra ise bat edebiyatndan yeni trleri (makale,roman,hikaye,tiyatro,an,eletiri) edebiyatmza sokmulardr. 2-Tanzimat edebiyatnn zellikle ilk dnem yazar ve sanatlar Fransz devrimci yazarlarndan (j.j.Rousseau,Montesqiue, vb.)yazarlarn etkisinde kalmlardr.Bu grlere bal olarak hak,adalet,hrriyet,eitlik, vatan, millet gibi kavramlar lkede yaymaya almlardr. 3-Tanzimat edebiyat sanatlar iki kuaa ayrlr: a)Toplum iin sanat anlayn benimseyenler inasi,Namk Kemal,Ziya Paa,Ahmet Mithat Efendi b)Sanat sanat iin grn benimseyenler Recaizade Mahmut Ekrem, Abdlhak Hamit Tahran,Sami Paazade Sezai 4-Tanzimat edebiyat sanatlar batl yazarlarn etkisiyle klasisizmin etkisinde(inasi,Ahmet Vefik Paa,Ali Bey)romantizmin etkisinde (Namk Kemal,Recaizade Mahmut Ekrem,Ahmet Mithat Efendi,Abdlhak Hamit Tahran)realizmin etkisinde (Beir Fuad,Sami Paazade Sezai, Nabizade Nazm) eserler vermilerdir.Ama bu dnemde bu akmlarn kurallar tamamen uygulanmamtr. 5-Tanzimat edebiyat sekin kesim iin deil halk tabakas iin ortaya getirilmi bir edebiyattr ama Tanzimat edebiyatnn ikinci dnem yazar ve airleri bu grten uzaklamlardr. 6-Halk iin yazma dncesinin bir sonucu olarak ou yazar konuma diline ynelmek gerektiini savunmu ama hibiri eski alkanlklarndan kopamamlardr. 7-Tanzimat edebiyatnda en byk yenilik nesirde anlatmn kuruluunda yaplmtr.Ama hner gstermek deil halka bir eyler vermek olmu bu nedenle ksa anlatm tercih edilmitir. 8-Nesirde ilk defa noktalama iareti kullanlmtr. 9-iirin konusu geniletilmi gnlk hayatla ilgili her trl konu iirin konusu olmutur. 10-Beyitlerin bal bana bir btn olmasndan vazgeilmi iirin btnnde bir anlam bann olmasna dikkat edilmitir. 11-iirde aruz lsnn kullanlmasna devam edilmi olup hece lsnn Trklerin milli ls olduu savunulmu baarsz bir iki denemeden ileriye gidilememitir. 12-Dilden yabanc kelimelerin atlmaya balanmas Trkenin aruz kalbna uydurulmasn zorlatrm bu nedenle nazmda eski kelimelerin kullanmna aynen devam edilmitir. Tanzimat air ve Yazarlarnn Ortak zellikleri 1-Hepsi batc ilim ve fen tarafls gelimeyi isteyen aydnlardr.Yurdu gerilikten kurtarmak isterken Trk halknn manevi deerlerine de bal grnrler.Hepsi dindardr.Din hkmleri ile medeniyeti kartrmaya alrlar. 2-Hemen hepsi Fransz kltryle yetimileridir.Bat dendii zaman onlar iin ilk akla gelen Fransadr. 3-Genellikle btn Tanzimat edebiyat sanatlar Franszcay mektep medrese grmeden renmilerdir.Bu ynleriyle onlar didaktik sanatlardr. 4-Tanzimat sanatlarnn hemen hepsi yksek makam (paa,vali vb.) sahibi devlet memurlardr. ve d siyaseti ok iyi bilirler. 5-Sanattan ok lk ve fikir peinde komulardr.Her trl hakszla ve zulme kar sava amlardr.

6-Toplumumuzda o gne kadar kullanlmayan bir takm kavramlar (hak adalet,merutiyet,eitlik,reisicumhur) kullanmaya balamlardr. 7-Divan edebiyatyla yetitikleri iin divan edebiyatnn iyi ve kt yanlarn ok iyi bilirler;Divan edebiyatna srt evirirken srtlarn halka dayarlar ve glerini halktan alrlar. 8-Batdan aldklar trlerin sadece bir tanesiyle uramakla yetinmezler hemen hemen btn trlerde eser verirler. 9-Tanzimat sanatlarnn hemen hepsi ok ynl kiilerdir.Edebiyat, devlet memuru,siyaseti ve mcadele adamdrlar. ---Tanzimat Edebiyatnn Amac--1-Eski edebiyat ykmak yerine sosyal hayatla geni lde ilgili yeni ve inklap bir edebiyat getirmek. 2-Halka halk diliyle hitap ederek yeni edebiyat ve yeni fikirleri ok byk sosyal ve siyasi buhran ierisinde bulunan millete geni lde tantmak. 3- Millet,vatan,hrriyet,eitlik,adalet,fikir,merutiyet rejimi gibi kavramlar tantarak bunlar yeniden kurmak. Tanzimat Edebiyatnn Dnemleri 1.Dnem Tanzimat Edebiyat zelikleri 1-Bu dnem sanatlar Sanat toplum iin grn benimsemilerdir. 2-Dilde sadeleme amalanm ama uygulanmamtr. 3-Fransz yazarlardan etkilenmilerdir 4-Romantizm akmndan etkilenmiler bu nedenle eserlerdeki kiiler hastalkl ve veremli kiilerdir. 5-iirde estetik gzellik yerine ilenen konu n plana kmtr. Yani ierik n plandadr. 6-Bu dnemde yazlan romanlar roman teknii asndan zayftrlar. Romanda yer yer konu kesilip okura ansiklopedik bilgi verilir. 7-Noktalama iaretleri ilk defa bu dnemde kullanlmtr. 8-Bat edebiyatndan yeni trler edebiyatmza sokulmu ayrca bizim edebiyatmzdaki trlerde yeniletirilmitir. 9-iirde eski ekiller kullanlm yeni konular ilenmitir. 10-Bu dnem sanatlarnn ounluu devlet adamdr. 11-Hece lsn ve halk edebiyatn savunmular ama uygulayamam lardr. 12-Divan edebiyatna iddetle kar kmlar fakat ondan kopamamlardr. 13-Tanzimat edebiyatnda her alanda ikilik grlr: sade dil savunulur,ar dil kullanlr hece ls savunulur,aruz ls kullanlr divan edebiyat ktlenir,o tarzda eserler verilir vb. 14-Bu dnemin sanatlar;inasi,Namk Kemal,Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paadr. NAMIK KEMAL (1840-1888)(ROMANTK) Edebiyatmzda vatan airi olarak bilinir.Eserlerinde ounlukla toplumsal konular ilemitir.(vatan,millet,hrriyet vb.) Sanat toplum iin grne bal kalmtr.Edebiyatmzda ilk edebi roman ntibah ve ilk tarihi roman Cezmi yi yazmtr. Namk Kemal yeni edebiyat savunmakla birlikte iirde ekil bakmndan yenici olmayan bir airdir.Divan edebiyat nazm ekilleri ve aruz lsn kullanmtr.Konu olarak yenilikidir. Namk Kemalin btn edebi trlerde eseri vardr.Tiyatro alannda alt eser vermitir.Bunlar;Vatan Yahut Silistre,Glnihal,Akif Bey,Zavall ocuk,Kara Bela,Celaleddin Harzemahdr. Celaleddin Harzemah on be perdelik bir oyun olup oynanmak iin deil okunmak iin yazlmtr.

Namk Kemal eski edebiyat ve yeni edebiyat konularnda gr ayrlna dt Ziya Paann Harabatn tenkit etmek iin Tahrib-i Harabat ve Takib-i Harabat yazmtr. Tarih konusunda yazm olduklar ise Kanije Muhasaras,Evrak- Perian,Devr-i stila, Renan Mdafaanamesi islamiyeti savunan bir eletirdir. NTBAH:Bu eserde Ali Bey adndaki bir kiinin Mahpeyker adndaki bir kadna ak olmas anlatlmaktadr. CEZM:Bu eserinde slam birlii dncesi vardr. ZYA PAA(1825-1880) Dou kltryle yetimi daha sonraki dnemlerde batya ynelmitir. Yeniliki fikirleri vardr.Ama bu fikirler eserlerinde grlmez.Eski ile yeniye gidip gelen bir yazardr bu nedenle Namk Kemalle aras almtr nceki dnemlerinde Divan iirini Trk iiri olarak kabul etmez fakat daha sonra yaynlam olduu Harabat adl eserinde ise bunun tersini syler. Arapa ve Farsa kelimelerle rl bir dili vardr.iirleri divan slubundadr hece lsyle bir trks vardr. Gazeller ,kasideler yazmtr.Edebiyatmzn en nemli Terci-i Bent ve Terkib-i Bent airidir. ** **Edebiyatmzda ilk edebiyat tarihi saylan Harabat adl antolojiyi yazmtr.Bu eserde divan edebiyatn vmtr. Zafername adl blmlk manzum eserinde Sadrazam Ali Paann tutum ve davranlarn ver grnrken st rtl bir ekilde onu yermitir. Ziya Paann iirleri lmnden sonra Ear- Ziya ve Klliyat- Ziya Paa adl kitaplarda toplanmtr. **** iir ve na adl eserini Divan edebiyatn yermek amacyla yazmtr .Defter-i Amal adl eserinde ocukluk anlarn anlatmtr. Ayrca Emile (jj. ROUSSAUE) evirisiyle Rya adl rportaj eseri vardr. NAS (1826-1871) (KLASK) Tanzimat edebiyatnda yeniliin ncs olmu bir yazarmzdr. Dilde sadelemeye nclk etmitir. Tercman- Ahval ve Tasvir-i Efkar gazetelerini karmtr.lk makaleyi(Tercman- Ahval Mkaddimesi)ilk piyesi(air Evlenmesi) yaz mtr.**Noktalama iaretlerini ilk defa kullanmtr.1845-1860 yllar arasnda Fransada bulunmu ve Fransz edebiyatn ve yazarlarn iyice tanm ve yazarlardan etkilenmitir. Lamartine ve Lafontaineden eviriler yapmtr. Didaktik eserlerini,tartmalarn ve eletirilerini 1862 yalnz bana kard Tasvir-i Efkar gazetesinde yaynlamtr. Mntehabat- Ear adl eserini daha nce yazm olduu iirlerin den seerek yapmtr.Osmanl ataszlerini toplayarak Durub- Emsal-i Osmaniye adl kitap yazmtr.Tasviri Efkar gazetesinde yazdklarn Mntehabat- Tasvir-i Efkar adl kitapta toplamtr. AHMET VEFK PAA(1844-1912) Devlet adamdr,eitli yerlerde yneticilik yapmtr.Tiyatro alanndaki almalaryla tannr.Mollierenin hemen hemen btn eserlerini tercme etmitir.(17-18 eser) Bursa valilii srasnda kendi adyla anlan bir tiyatro binas ina ettirmi, ve eserlerinin burada oynanmasn salam halka tiyatro sevgisini alamtr. Lehe-i Osmani adl szl yaynlam,Hikmet-i Tarih ve Fezlekei Tarih-i Osmani adl tarihle ilgili eserler yazmtr. Milliyetili,k ve Trklk fikirlerinin nde gelen savunucularndandr. Atalar Sz adl eserinde ataszlerini derlemitir. Ahmet Vefik Paa taklitilikten uzak dou bat sentezi rnlerin ilk rneklerini vermitir.Kulland dil onun anlatmna gzellik katmtr.

10

EMSETTN SAM(1860-1936) Trk edebiyatnda ilk roman olan Taauk- Talat Ftnat adl eseri yazmtr.Bu eserde cariyelik ve klelik konularn ilemitir. emsettin Sami edebiyat almalarnn yannda dille de uram devrin en byk dil alimidir.Yazm olduu Kamus- Trki Trke bir szlktr.Sefiller ve Robinson Crosue isimli eserleri tercme etmitir. Seydi Yahya,Besa yahut Ahde vefa,ve Gave adl piyesleri vardr. Ayrca Orhun Abidelerini ve Kutadgu Biligi Trkeye evirmitir. AHMET MTHAT EFEND(1844-1912) Sanat toplum iin anlayna bal kalm,bu nedenle Servet-i Fnuncular tenkit eder ve onlar hakknda DEKADANLAR adl makalesini yazar. Ahmet Mithat Efendi ansiklopedik bir yazardr.Her konuda her trl yazlar yazar.Eserlerinde okuyucularn bilgilendirmeye alr.Eserlerin de sade bir dil kullanmtr.Halka okuma zevkini alamaya alr.ok yazmasndan dolay yaz makinas diye adlandrlr.Amac ebedilik deil halk aydnlatmaktr.Yer yer romanlarn akn keser ve uzun bilgiler verir. Romanlar teknik adan zayftr. Onun 36 roman yaklak 200 eseri vardr. Eserleri Ahmet Mithat Efendi, Tercman- Hakikat,Bedir.Devir gibi birok gazete karmtr. Kk hikayelerden oluan Letaif-i Rivayat adl eseri 28 hikaye- den ve 25 ciltten oluur ve ilk hikaye kitabdr. Avrupada Bir Cevelan gezi yazlarndan oluur. Romanlar: Hasan Mellah.Hseyin Fellah, Felatun Beyle Rakm Efendi Yenieriler,Henz On Yedi Yanda,Diplomal Kz,Kssadan Hisse Not:Halk aydnlatmaya alt iin Hece-i Evvel (ilk retmen) olarak bilinir.

II.Dnem Tanzimat Edebiyat Yazarlar Recaizade Mahmut EKREM(1847-1914) II.dnem sanatlardan olup gen yazar ve airlerin rnek ald bir kiidir.Sanat roman,iir,hikaye,eletiri ve roman gibi eitli, trlerde eser vermitir.iirlerinde romantizmin etkisi grlr.li duygulu iirler yazmtr.Bu tarz iir yazmasnda olu Nejatn lmesi de etkili olmutur. Her eyin iire konu olabileceini dnr hatta kitap arasnda kurutulmu bir iek onun iin iirin konusu olabilir.Avrupai Trk edebiyatn savunur bu nedenle Muallim Naci mcadele etmitir. Kayiye nin kulak iin olduu grn savunur.. Genellikle aruz lsn kullanmtr. Eserleri: Araba Sevdas:Yanl batllamay konu alr.Ayrca bu eser romantizmden realizme gei rneidir. iir Kitaplar:Yadigar- ebap,Name-i Seher,Pejmurde Tiyatrolar: Afife Anjelik,ok Bilen ok Yanlr, Talim-i Edebiyat:Edebiyat bilgilerini ieren bir kitaptr. Takdir-i Elhan:Eletiri trnde yazlar vardr. ****iir kitab olan Zemzeme ciltten oluur.Muallim Naci bu kitabn zerine Demdeme adl eletiri trnde eserini yazmtr. ****Edebiyatmzda eletiri trnn yerlemesinde nemli bir isimdir. Abdlhak Hamit TARHAN (1851-1937) iirdeki batllama hareketinin asl byk ncsdr.airi azam olarak tannr.Dili ssl ve sanatldr.Vezin ve kafiye kaygs tamayan savruk bir airidir.Genellikle iir ve tiyatro trnde eserler vermitir. Tiyatrolar sahne tekniine uygun olmayp okunmak iin yazlm eserlerdir. Yazar romantizm akmna uygun eser vermitir.Eserlerinde zt kavramlar sklkla yer alr.Onun iirlerinde lm,insanlk gibi soyut kavramlar geni yer tutar. Manzum eserlerinde hem hece lsn hem de aruz lsn kullanmtr. ****Edebiyatmza kr ve ky hayatn sokmutur(SAHRA) **** Edebiyatmza lm temasn sokan airdir(MAKBER-iir) Eserleri:

II.Dnem Tanzimat Edebiyat (1878-1896) zellikleri: 1-Sanat sanat iindir gr benimsenmitir. 2-Bu dnem sanatlar toplum sorunlarndan ve siyasetten uzak kalm sadece edebiyatla uramlardr. 3-Bu dnem eserlerin dili ardr.airler divan edebiyatna kar bat edebiyatn savunmulardr. 4-Bat edebiyatnn rneklerini baaryla uygulamlardr. 5-Roman ve hikayelerde realizm,iirde ise romantizm akmnn etkisi grlr.Klelik cariyelik bu dnem romanlarnda da ilenir. 6-iirin konusu geniletilmi ve hayattaki her gzel eyin iirin konusu olabilecei gr esas alnmtr.lm.yokluk,hilik gibi soyut kavram lar bu dnem iirlerinin konusu olmutur.. 7-Eserlerin dili gayet ardr.Bu zelliklerinden dolay Servet-i Fnun Edebiyatnn hazrlaycs olmulardr. Bu dnemin balca yazar ve airleri: Abdlhak Hamit Tarhan, Recaizade Mahmut Ekrem,Nabizade Nazm,Sami Paazade Sezaidir. *****Muallim Naci her ne kadar bu dnemde yaasa da yenicilere kar divan edebiyatn savunduu iin darda kalr.

iir Kitaplar:Sahra,Makber,Halce,l,Bunlar Odur,Beladan Bir Ses,Belde,Garam Tiyatro Kitaplar: Tark,Fitnen, Eber,lhan,Hakan, Liberte, Nestelen Sardanapal(Sardanapal ilk manzum piyesidir) Not: Edebiyatmzda tezatlar airidir. Samipaazade SEZA (1860-1936) Bat tarznda yazm olduu hikayeleri ile tannr.Roman ve hikayelerinde evreyi tantr.Kiilerin ruh tasvirlerini yapmak suretiyle gzleme nem verdiini gsterir.Konuma blmlerinde dil olduka sade ve doaldr. Sergzet adl romanyla tannmaktadr.Esir ticaretinin sosyal hayattaki yeri realist bir biimde anlatlmtr.Eserde Dilber(cariye) isimli bir kzn esir edilmesi ,ileli hayat maceras, ve Nil nehrine atlayarak intihar etmesi anlatlr. ***Yeeni clalin lm zerine clal adl mersiyesini yazar ve bu mersiye dz yaz eklindedir. ****ir isimli bir tiyatro eseri vardr. ****Kk eylerse Alphonse Dudet etkisiyle yazd,edebiyatmzn ilk gereki kk hikayelerini toplamtr.Edebiyatmza ksa hikaye trn sokan kiidir. ****Rumuz-ul Edep adl eserinde makale,sohbet ve baz hikayelerini toplamtr.

11

Nabizade NAZIM (1862-1893) Roman ve hikayeleri ile tannr.Realizm ve Natralizm akmlarnn etkisinde kalmtr.En nemli eserleri Zehra ve Karabibiktir. Karabibik: Edebiyatmzda ilk ky roman olarak tannr.Olay Antalyann bir kynde geer.Karabibik,roman kahramannn kydeki lakabdr.Yazar eserde kahramanlarn yetitikleri evrenin dili ile konuturmutur.Eserde pek ok szck mahalli kullanm ile karmza kar. Zehra: Zehra adl eserinde olay kskanlk temas zerine kurulmu -tur.Zehra roman kahramannn ismidir.Yazar bu romanda geni psikolojik tahlillere yer vermitir.Eserde stanbuldan kesitlerle aile iinde,insanlar arasndaki tartmalar ortaya koyar. Yadigarlarm,Sevda,Bir Hatra,Haspa adl eserleri hikaye trnde yazlm eserlerdir. Muallim NAC (1850-1893) Eski yeni tartmasnda eski edebiyat yanllarnn lideri durumunda dr.Bat edebiyatn tanm olmasna ramen divan edebiyatndan kopamamtr.Yeni edebiyat savunan Recaizade Mahmut ile anlaamaz. Bu tartma hayli uzun srmtr.Muallim Naci,Malumat;Recaizade de Servet-i Fnun adl dergide grlerini aklamlardr.Bu tartmann neticesinde Recaizadenin etrafnda Servet-i Fnuncular toplanmtr ve Servet-i Fnun edebiyatn oluturmulardr. Islahat- Edebiye: edebi bilgiler verdii kitaptr.Recaizadenin Zemzemelerine karlk Demdemeyi yazmtr. Eski edebiyat savunmasna ramen olduka sade bir dili vardr. Tanzimatta en sade ve en kusursuz nesir onundur.Dili baaryla kullanr. Eserleri iir Kitaplar:erare,Atepare,Smble,Fruzan Szlk : Lgat- Naci Eletir :Muallim,Yazm Bulundum,Demdeme Hatra : merin ocukluu Tiyatro : Heder

SERVET- FNUN EDEBYATI (EDEBYATI CEDDE) (1896-1901) Bu edebiyat Recaizade Mahmut Ekrem ile Muallim Naci arasndaki eski edebiyat yeni edebiyat tartmasnda Recaizade Mahmutun yol gstermesiyle Servet-i Fnun etrafnda toplanan genler tarafndan oluturulmu bir harekettir. Bu hareket 1896 ylnda balar.Bu hareketi oluturan genler;Tevfik Fikret,Cenap ahabettin , Halit Ziya Uaklgil Mehmet Rauf,Hseyin Cahit Yalndr.Bu toplulua Halit Ziya daha sonra katlmtr. Bu dnemin ana karakteri ada Fransz edebiyatna benzer eserler vermektir.rnek aldklar Fransz yazar ve sanatlar, roman ve hikayede realist ve natralist;iirde parnasizyen ve sembolisttir.Bu dnem yazarlar devrin baskc artlarn bahane gstererek toplumsal konularla hi ilgilenmemilerdir. Tanzimat dnemindeki hak,adalet vb. konular bu dnemde terk edilmitir. Sanatlar ahsi konulara ynelmileridir.Bu konular ak,znt,tabiat gzellikleri,ahsi hayaller ve melankolidir. Yukarda belirttiimiz gibi bu dnem yazarlar Fransz edebiyatn rnek almlardr.Bu dnemde Trk edebiyat Avrupai bir nitelik kazanmtr.Bu edebi topluluk bir tartmadan ortaya kmtr.(Kafiye gz iin deil kulak iin) zellikleri 1-Sanat sanat iin gr benimsenmi sekin zmre edebiyatdr. 2-Konuma dilinden tamamen uzaklalm Arapa ve Farsa dil kurallarna fazlaca yer verilir .Ayrca dilimizde o zamana kadar olmayan Farsa ve Arapa kelimelerde sokulmutur. 3- Din d konularda eser vermilerdir. 4-Bask nedeniyle Tanzimatlarn kulland kavramlar kullanmazlar suya sabuna dokunmayan kavramlar zerinde dolarlar. 5-Fransz edebiyatndan etkilenmenin bir sonucu olarak batdan Sone-Terze-Rima ve serbest mztezat biimleri alnr. 6-Aruz ls kullanlr hece ls hibir zaman ciddiye alnmaz.Hece lsyle sadece ocuk iirleri yazarlar. 7-Gz iin kafiye yerine kulak iin kafiyeyi kabul ederler. 8-Nazm nesre yaklatrmlardr. 9-Beyit hakimiyetinde btn hakimiyetine geilir. 10-iirin konusu geniletilmitir.En basit nesne,gnlk olaylar,gzlem ve duygular konu olarak ilenmitir. 11-Halit Ziyann Mensur iir adl eseriyle edebiyatmza ilk defa mensur iir girer. 12-Roman teknii gelimi,romanda gereksiz tasvirler ya da konu d gereksiz bilgilerin verilmesinden kanlmtr. 13-Roman ve hikayede yazarn kiilii gizlenmitir.Olup bitenler kahramann gzyle verilir. 14-Olaylar stanbuldan alnmtr. 15-Olay kiileri ou zaman aydn kiilerdir ama baz kk hikayelerde halk tabakasndan kiilere de yer verilmitir. 16-Bat uygarlna zellikle Fransaya hayranlklar vardr. 17-Franszca kelimeleri sklkla kullanmlardr.

Servet-i Fnun Sanatlarnn En Belirgin Ortak zellikleri 1-Hzne ve hznl manzaralara dknlk vardr. 2-Hakikatten kaarak hayale ve tabiata snma vardr. 3-Sanat sanat iindir grn benimsemeleri 4-Gnlk hayatn ufak tefek meselelerini konu olarak benimsemeleri

12

SERVET- FNUN Dneminin Edebi Trleri ve zellikleri iir Bu dnemin iir anlay Tanzimatlardan bir hayli farkldr.zellikle parnasizmin etkisiyle biim mkemmelliyetiliine byk nem vermilerdir.iiri ideolojik bir anlatm yolu olmaktan karmlardr. Sone ve Terze-Rima nazm ekillerini kullanmlardr. Aruzu iirin vazgeilmez bir unsuru olarak grmler onu Trkeye Baaryla uygulamlardr.Hece lsyle sadece ocuk iirleri yazm lardr. Gz iin kafiye yerine kulak iin kafiye benimsenmi,zellikle serbest mstezat ok kullanmlardr.iiri dz yazya yaklatrmlar, beyit btnl yerine konu btnln yelemilerdir.Cmleler bir beyitte tamamlanmam bir sonraki beyite kaymtr. *Mensur iir ilk defa bu dnemde grlr.iirin konusunu geniletmilerdir.Bu dnemin en nemli airleri Tevfik Fikret ve Cenap ahabettindir.

Servet-i Fnun Edebiyatnn nemli Sanatlar Tevfik FKRET (1867-1915) Bu dnemin en gl yazarlarndandr.Parnasizmin etkisindedir. iir- lerinde biim kusursuzdur.l,kafiye ve ekil gibi unsurlarla oluturulmu bir musiki sezilir.ledii konuyu szcklerin sesiyle hissettirir.Aruz lsne ylesine hakimdir ki konuur gibi yazd iirlerinde kusursuz bir l vardr.iiri dz yazya yaklatrm birka dize sren cmlelerden oluan iirler yazmtr. Servet-i Fnun dneminde yazd iirler kiisel ve sanatldr.Daha sonraki dnemlerde yazm olduu iirler ise ar toplumcu bir iir anlay vardr. Edebiyatmza mstezat iir eklini getirmi soneyi ok iyi kullanarak yaygnlamasn salamtr. Eserleri: Rubab- ikeste:Bu kitapta bulunan iirler Servet-i Fnun dneminde sanat iin sanat gryle yazd iirler bulunmaktadr.nceki iirlerinde Recaizade ve Abdlhak Hamitin etkileri grlr ancak daha sonraki iirlerinde kendi slubunu yakalamtr. Halukun Defteri:Bu kitapta olu Halukun kiiliinde istedii neslin zelliklerini,onlara verdii tleri anlatmtr.Buradaki iirler sanat iin sanat grnden toplum iin sanat grne doru ynelmektedir. iirleri sosyal bir endie ile de yazlm olsa biimdeki zeni ve mkemmellii hibir zaman kaybetmemitir. Rubabn Cevab: Bu kitap Tevfik Fikretin toplumcu ve vatan iirlerinin olgun ve gl rneklerinin olduu kitaptr.Vatann kt yneticiler elinde ektii skntlar eletirel bir slupla anlatt ve bu durum karsnda airin umudunu yitirmedii grlyor. ermin:Hayatnn son dnemlerinde ocuklar iin yazd bir kitaptr ve bu kitap hece lsyle yazlmtr. *****Tevfik Fikret hi roman ve tiyatro yazmamtr. stanbulu anlatt SS iiri stanbulu ktleyen karamsar bir iirdir. Doksan Bee Doru ve Tarih-i Kadim nemli iirlerindendir. Toplumcu grle yazd ve memleketin Bat medeniyeti seviyesine gelmesini istedii iirleri ;Halukun Vedas(Annesi lm bir kz anlatr)Tarih-i Kadim(M.Akif buna karlk bir eser yazmtr)Sis , Halukun Aments Cenap AHABETTN (1870-1934) Asl meslei doktorluk olan air Servet-i Fnun edebiyatnda Tevfik Fikretten sonra gelen en nemli airdir. renim iin gnderildii Fransada tptan ok iirle ilgilenmi ve Fransz sembolist yazarlarn tan mtr. iirde bir ahenk oluturmak ister ve kelimeleri mzikal deerlerine gre seer.Dili olduka ardr.Orijinal sfat tamamalar kullanr. Saat- Semenfam (yasemin renkli saatler)tamlamas tartmalara neden olmu -tur. Genellikle duygu ve hayal ykl tamlamalar kullanr. Hem parnasizm hem de sembolizmin etkileri iirlerinde grlr. Sembolizmin musikisi, parnasizmin ise doa betimlemeleri,szckle resim yapma sanat onun iirlerinde grlr.Elhan- ita adl k manza- rasn anlatt iirinde szckler okuyucuya karn yan hissettirir. Sanat iin sanat grn benimsemitir.Ona gre sanat gzellik iindir. iirlerinde ak ve tabiat temalarn ilemi ve semboller kullanmtr. ** iirde serbest mstezat tarzn ilk ve en iyi kullanan airdir.Bazen de sone tarznda eski iiri hie sayan bat tarz kullanmyla ok eletiri almtr.En basit konular iirin konusu haline getirmek iin servet-i fnun diline yeni szckler sokmu Arapa ve Farsa yeni szckler kullanmtr. iirde gzellikten baka bir ey aramadn gzel sanatlarda fayda aranmayacan syleyen airin nesir alannda da nemli eserleri vardr . Nesir dili iir dilinden biraz daha sadedir. Bir iirde birden fazla l kullanmasyla nldr. ****iirlerini Evrak- Hayal adl bir kitapta toplayacan sylemesine ramen salnda yapamamtr.iirleri ancak 1984 yaynlanmtr. Nesir alanndaki eserleri Hac Yolunda,Avrupa Mektuplar.Suriye Mektuplar,Nesr-i Harp,Nesr-iSulh ve deiik yazlarn toplad Evrak- Eyyam, Beendii vecizelerini Tiryaki Szleri, Yalan(dram) Krebe (komedi)

Roman ve Hikaye Bu topluluun en baarl olduu alan roman ve hikayedir.Tanzimat romannda batnn taklidi yapld iin bu dnem romanyla karlatrldnda snk kalr. Realizmden etkilenen Servet-i Fnun yazarlar konu hep stanbul dan almlardr.Bunda yazarlarn yaad evreyi iyi gzlemlemeleri ve eserlerine yanstmasnn etkisi vardr. Ancak eserde yabanc kelimelerin bolca kullanlmas eserlerin geni halk kitlelerine yaylmasn engellemitir.Hikaye alannda da yeni ve nemli eserler verilmi,Anado lunun deiik yrelerinin de konu edildii hikayelerde dil daha sadedir. Romanlarda teknik gelimi,aklamalar ve gereksiz tasvirler atlm, olaylar stanbulda geer,kiiler aydn kiilerdir ve yazar kiiliini gizler. Hikaye ve romanda iki nemli sanat Halit Ziya ve Mehmet Rauftur.

Tiyatro Sanat sanat iindir grn benimsedikleri iin halka dnk tiyatroyu ihmal etmilerdir.

Eletiri Servet-i Fnun dneminde gelimi bir dier tr ise eletiridir.zel- likle Hseyin Cahit Yaln siyasi yazlaryla imekleri zerine ekmitir.Onun Franszcadan evirmi olduu Edebiyat ve Hukuk makalesinin evirisiyle de Servet-i Fnun dergisinin kapanmasna topluluunda bitmesine neden olmutur.

13

Hseyin Cahit YALIN (1874-1957) Halit Ziya UAKLIGL (1867-1945) Dnemin roman ve hikaye temsilcisidir.Eserleriyle sadece kendi dneminde deil daha sonraki dnemlerde de rnek alnan bir yazardr. Trk romanna tamamen batl bir ehre kazandrmtr.Baarl eserler veren yazar batl yazarlardan hi de aa deildir.Yazarn dili ssl ve ardr. Kendi romanlarn daha sonra kendi sadeletirmitir. Halit Ziya romanlarndaki kahramanlar kendi yaad evreden seer ve bunlar bir gzlem sonucunda oluturmutur. Yazarn hikayelerinin dili romanlarna gre daha sadedir.Romanlarnn konusu hep stanbulda hikayelerinin konusu ise Anadoluda gemektedir. Romanlar:Ak- Memnu,Mai ve Siyah,Krk Hayatlar,Bir lnn Defteri,Ferdi ve rekasdir Mai ve Siyah ta Ahmet Cemil adl kahraman sanat hayalleriyle yaar fakat iinde bulunduu evre ve Babalinin krc olaylar arasnda tm hayalleri yklr. Yazarn romanda Ahmet Cemile sylettii szler aslnda Servet-i Fnun edebi anlaydr. Ak- Memnu Sanatnn bayaptdr. Romann konusu ise Boazii yallarndaki yaamdan alnmtr. Eserde alafranga yaaya zenen Bihter Hanmn kendinden yaa byk Adnan Beyle evlenmesi,ancak daha sonra Adnan Beyin yeeni olan Behll adl genle birbirlerine ak olmalar anlatlr.Zppe bir gen olan Behll , Bihter Hanm sonunda kandrr.Ancak Nihal durumu fark eder ve babasna bildirir.Adnan Beyin durumu rendiini anlayan Bihter Hanm intihar eder.Eser ruh tahlilleri ynyle olduka gerekidir. Kahramanlar her ynyle tantlmtr. Krk Hayatlar dierlerine gre sade bir dille yazlm bir romandr. Romanda aile ii bir dram anlatlmaktadr. nemli Hikayeleri: zmir Hikayeleri,Aka Dair,Onu Beklerken Kadn Penesi Roman ve hikayenin dnda yazar hatra trnde de yazd Krk Yl,Saray ve tesi,Bir Ac Hikaye adl eserler servet-i fnun dnemi ve Osmanlnn son dnemi iin nemli bir belgedir. *****Halit Ziya edebiyatmzda ilk MENSUR iiri yazan kiidir. Mehmet RAUF (1875-1931) Ahmet RASM (1867-1932) Servet-i Fnun edebiyatnn ikinci byk romancsdr.Uzun sre Halit Ziyann etkisinde kalmtr.Dil Halit Ziyaya gre daha sadedir Tpk Halit Ziya gibi mensur iirler ruh tahlillerine nem verdii romanlar yazmtr.Sosyal konulara fazla deinmez onun roman ve hikayelerinde kendi hayatnn aksi vardr. Yazarn en nemli eseri Eylldr . Basit bir ak olay etrafnda dnen eserde akn gzellii dile getirilir.Suat Hanm kocas tarafndan ou kez yalnz braklan kadndr. Suat Hanm ve kocasnn arkada olan Necip arasnda gizli bir ak oluur ve srer gider.Eserin sonunda Suatla Necip bir yangn sonucunda yanarak lrler.Dil rgs bakmndan zayf olan eser psikolojik tahlillerdeki derinliiyle ilk psikolojik roman saylmtr. Eserleri: Siyah nciler:Mensur iir kitab Romanlar: Gen Kz Kalbi, Ferda-y Garam, Karanfil ve Yasemin, Salon Kelerinde, Son Yldz, Define, Kan Damlas Tiyatro: Cidal,Pene,Yamurdan Doluya slamc air olarak bilinir ve toplum iin sanat gryle eserler vermitir.iiri dz yazya ayaklatrmtr. Manzum hikayeleri vardr . Aruz vezninin ok iyi kullanr.iirlerinde cokun bir lirizm vardr. Safahat adnda yedi kitaptan olumu iir kitab ile nldr. Safahattaki iirlerden en nlleri, Kfe,Mahalle Kahvesi,Seyfi Baba,Meyhanedir.Ayrca nesir trnde de eser vermitir. Ahmet Mithat tarzn srdrmtr. Hayatn komik ve ibret verici taraflarn anlatr.Yz otuzu akn eseri vardr. Ayn zamanda bestecidir altma yakn bestesi vardr. Hatra Trndeki Eserleri: Gecelerim,Falaka,Muharir air Edip nceleme ve Gzlem Eserleri: Glp Aladklarm,Muharrir Bu Ya, ehir Mektuplar Romanlar:lk Sevgi,Gzel Eleni,Endie-i Hayat,ki Gnahsz Sevda Hikaye,roman ve eletiri yazar ayn zamanda gazeteci olarak tannmtr.Eski edebiyata kar bat edebiyatn savunmutur. Eserlerinde i ve d gzleme yer vermitir. Cesur,pervasz ve atak bir eletiri yolu izlemi bu yzden srgne gitmek zorunda kalmtr.1908den sonra siyasi yazarla gemitir.Cumhuriyet devrinde yazm olduu siyasi makaleler ile tannmtr.Servet-i Fnun dergisi onun Franszcadan evirmi olduu Edebiyat ve Hukuk adl makalesini yaynlamasndan sonra kapatlmtr. Ve bu kapatlma sonucunda bu dnem bitmitir. Eseleri Hayat- Muhayyel ,Hayal inde,Edebi Hatralar,Talat Paa

------Dnemin Bamszlar----

Hseyin Rahmi GRPINAR(1864-1944) Ahmet Mithat tarzn gelitirmitir.(Ahmet Mithat tarz;sanat endiesinden uzak,reticilii esas alan,ok eser vermeyi amalayan , kusurlu roman tekniinin olduu ve romanda olay akn kesip ansiklopedik bilgilerin verildii bir anlaytr) Roman teknii kusurludur,olay akn kesip ansiklopedik bilgi verir. Natralisttir,soka edebiyata getiren sanat olarak bilinir.Eserlerinde stanbulu anlatr.Dili olduka sadedir.Mizah yoluyla sosyal tenkit yapar. Romanlar: psevdi,Mrebbiye,Kuyruklu Yldz Altnda Bir zdiva, Kesik Ba,Glyabani,Cad,ffet,Sevda Peinde,Evlere enlik

Mehmet Akif ERSOY (1873-1936)

14

FECR- AT TOPLULUU (1909-1912) Servet-i Fnun dergisi 1901 ylnda kapatlnca bu dergi etrafnda toplanan Servet-i Fnun edebiyatlar artk bir daha bir araya gelme imkanna sahip olamamlardr. Hatta basna uygulanan sansrden dolay sanatlar iirlerini bile rahata yaynlayamamlardr. 1908 ylna kadar sren,edebiyatn bu fetret devri bu tarihte merutiyetin ilan edilmesiyle sona ermitir. Edebiyat a genler tarafndan bir toplant yaplmtr. Bu genler arasnda; Ahmet HAM,Yakup KADR, Refik Halit KARAY,Fuat KPRL,Hamdullah SUPH,Ali Canip YNTEM,Yakup Kadri KARAOSMANOLU gibi yazarlar vard. Fecr-i Ati gerekte bir edebi topluluk ya da bir edebi akm deildir.Bu hareket yukarda ad geen genlerin birka toplantsyla snrl kalmtr.Genlerin yetenekli olmas, edebiyat dnyasnn bu toplantdan haberdar olmasn salamtr. Fecr-i Ati edebiyatmzda beyanname yaynlayan ilk topluluktur. (Fecr-i Ati Encmen-i Edebisi Beyannamesi 20/02/1909)Bu beyanname de genlerin o gnn edebiyat dnyasna bakn,edebi alanda yapmak istediklerini gryoruz.Bunlara gre kendilerinden ncekiler yeterince Batl deillerdi.ncekiler iin edebiyat bo vakitlerini deerlendirdik- leri gzel bir uratr. Fecr-i Aticilere gre Sanat ahsi ve muhteremdir (saygdeer dir).Hedeflerinin sanata ve edebiyata hizmet olduunu aklamlardr. Batdaki sanat topluluklaryla iliki kurmak istemilerdir.Kendilerine Fransz edebiyatn rnek almlardr. Fransz sembolistlerden etkilenmilerdir.Eserlerinde ak ve tabiat konularn ilemilerdir.Gerekten uzak tabiat tasvirleri yapmlardr.Dil ve slup bakmndan servet- i Fnunculara benzerlik gsterirler. Bu topluluun dili ssl ve ardr.Fecr-i Aticiler kendilerini Servet-i Fnun edebiyatlarndan farkl grseler de onlarn devam olmaktan kurtulama mlardr. Sanat anlaynda birlik olmad iin 1912 ylnda daldlar. lerinde akma en sadk kalan Ahmet Haim olmutur. Fecr-i Aticilerin Yapmak stedikleri 1-Baty gn gnne takip etmek,edebi almalara Batdaki gelimeler nda yn vermek. 2-Gen sanatlarn Bat anlayyla yetimesi 3-Zengin bir ktphane kurmak.Batdaki bir ok eseri Trkeye kazandrmak iin dil komisyonu oluturmak 4-Edebiyat ve fikir konularnda konferanslar vererek halk eitmek Yksek ideallerle bir araya gelen genler Fecr-i Atiyi 1909 ylnda kurdular.Ancak grup daha ilk ayda 31 Mart olay yznden dald ve bir daha bir araya gelemedi.Grubun dalmasndan sonra Fecr-i Ati anlayn srdren Ahmet Haim olmutur. Belki de Ahmet Haim olmasayd bu topluluun ad bile duyulmazd.Yakup Kadri ve Hamdullah Suphi daha sonra Milli Edebiyata gemilerdir. Fecr-i Ati Edebiyatnn zellikleri 1-Edebiyatmzda ilk edebi topluluktur. 2-Edebiyatmzda ilk beyannameyi yaynlayan topluluktur. 3-Servet-i Fnun edebiyatna bir tepki olarak domutur.Ama onun devam olmaktan kurtulamamlardr. 4-Sanat ahsi ve muhteremdir grn benimsemilerdir.Bu nedenle zaten ksa srede dalmlardr. 5-Edebiyat ciddi ve nemli itir bunun halka anlatlmas lazmdr. Grndedirler. 6-Balca konular tabiat ve aktr. 7-Tabiat tasvirlerini gerekten uzak bir ekilde yapmlardr.(subjektif) 8-Dil bakmndan Servet-i Fnun edebiyatnn devamdrlar. Arapa,Farsa kelimelerle dolu konuma dilinden uzak bir iir dili meydana getirmilerdir. .

9-Aruz veznini kulanmlar ve serbest mstezat nazm eklini benimse- miler ve gelitirmilerdir. 10-iirde sembolistler,romanda ve hikayede maupassant, tiyatroda da Henrich bsen rnek alnr FECR- AT TOPLULUU SANATILARI

Ahmet HAM (1884-1933) Fecr-i Ati anlayn dneminde Milli Edebiyatn oka revata olmasna ramen deitirmemitir.Ne iir ne de dil anlaynda sapma olmamtr.Ancak dilde sadeleme fikrini nesirlerinde kulland sade dilde grrz.Hatta bu dil bazen milli edebiyatn dilinden bile sadedir. Ahmet Haim, iir grlerini yle aklar; air ne bir hakikat habercisi ne bir belagatli insan ne de bir kanun koyucusudur.airin lisan nesir gibi anlalmak iin deil, duyulmak iin vcuda getirilmi,musiki ile sz arasnda szden ziyade musikiye yakn bir dildir.iir nesre evrilemeyen bir nazmdr.iir hikaye deil sessiz bir arkdr. Grld gibi Haim,iirde anlamn deil syleyiin nemli olduunu sylemi ve iirlerini bir ses gzellii oluturmak iin yazmtr O iirde anlam aramak kanaryay eti iin kesmeye benzer.der . Serbest mstezat kulanm,aruzu ahengin kayna grm ve heceyi hi kullanmamtr. Konu olarak akam,gurup,afak,gece,mehtap,yldzlar,gller orman- lar yer alr.iiri sembolist saylmasa da syleyi olarak anlatm olarak onu artrr. En azndan Haimin iirinde sembol kullanm oktur. Fakat gerekten ka,hayale,akam vakitlerine ,yalnzla ve bezginlie sn onu sembolizme yaklatrr.Aslnda btn bunlarn kkeninde onun yzn irkin bulmas vardr.Bu nedenle insanlardan kaar. Yazar irkin yaratldn dnmektedir. ***O her eyi hayal havuzunun sularnda seyretmi ve onlar renkli bir ak olarak grmtr. Ayrca iirde musikiye deer vermesi de onu sembolizme yaklatrr.Kelimelerde musiki aramas onu szck seiminde titizlie gtrr.Beendii szckler genellikle Arapa ve Farsa kelimelerdir onlar ekinmeden iirlerinde kullanr. Haim, nesneleri deil nesnelerin kendisinde brakt izlenimi anlatmas,renklere deer vermesi onu birazda empresyonistlie gtrr. Dilinin yabanc szck ve tamlamalarla ykl olmas onun iirlerinin gnmzde bile anlalmamasna neden olmutur. Eserleri: Haimin ilk kitab Gl Saatleridir.Dier kitab ise Piyale dir. Nesir alannda Haim anlalmak iin yazar.Dili sade,syleyii konuma havasndadr.Edebiyatmzda en gzel seyahatnamelerden birini Frankfurt Seyahatnamesini ortaya koyan airin ayrca deiik deneme sohbet ve dier nesirlerini bir araya getirdii Gurabahane-i Laklakan ve Bize Gre adl eseri vardr. ***Ahmet Haim hi roman yazmamtr.

Dier Fecr-i Ati sanatlar daha sonra Milli Edebiyata katldklar iin onlar Milli Edebiyat sanatlarnn iinde greceiz.

15

MLL EDEBYAT (1911-1923) Yakup Kadri KARAOSMANOLU (1889-1974) ----Milli Edebiyat akm 1911 ylnda mer Seyfettin ve Ali Canipin Selanikte birlikte kardklar Gen Kalemler adl dergiyle balar. -----mer Seyfettinin bu dergide kan Yeni Lisan Makalesi bu akmn fikir temelini oluturur. Buna Gre; a)Milli bir edebiyat iin milli bir gereklidir. b)Konutuumuz dil,stanbul Trkesi en tabii dildir. c)Yaz dili konuma dili ile birletirilirse edebiyatmz yeniden canlanacaktr.Trke karl olan kelimeler atlmaldr. -----Trk milliyetiliine ok nem verilir.Tarihimize ve milli kaynaklara ynelme grlr. ------Sade dil,hece ls ve halk edebiyatndan yararlanma grlr. -------stanbul dna klr ve Anadoludan konular ilenir, Anadolu eserlerde bolca anlatlr. -------Bu dnem roman ve hikayesinde lke sorunlar ele alnr. ------Darlbedayi kurulur ve tiyatro geliir. -----Yazarlarn bilinli olarak Anadoluya aldklarna rnek olarak Refik Halit KARAYn Memleket Hikayeleri ve Ebubekir Hazm TEPEYRAN n Kk Paas rnek verilebilir. -----Bu dnemin nemli air ve yazarlar: mer Seyfettin,M.Emin Yurdakul,Hamdullah SuphiTanrver,Halid Fahri Ozansoy,Orhan Seyfi Orhon,Faruk Nafiz amlbel,Yusuf Ziya Orta, Kemalettin Kamu vb. iir alannda ; Y.Kadri Kraosmanolu,Halide Edip Advar,Refik Halid Karay,Reat Nuri GntekinPeyami Safa,Ebubekir Hazm Tepeyran nesir alanndaki yazarlardr. Fecr-i Ati edebiyatndayken ferdi milli edebiyatta toplumsal konula- r ilemitir.lk eserleri mistik daha sonrakiler ise realisttir.Toplum iin sanat gryle eserler vermitir. ****Romanlarnda Tanzimat-cumhuriyet aras Trk toplumundaki deime, halk-aydn atmalarn ilemitir.Eserlerin teknii salamdr, gzlemlerinde, tasvirlerindeki realizmde baarldr. Eserleri Kiralk Konak: Bu romanda Tanzimat dnemindeki nesil atmas ilenir.Bu dede Naim Efendi ile torun Senihann atmasdr. Nur Baba: Bu romanda tekkelerdeki bozukluklar anlatmtr., Hkm Gecesi: Osmanl devletinin bozulan siyasi yaps ilenmitir. Sodom ve Gomore :gal altndaki stanbul halknn yabanc igalci glere ho grnme abalarn iler. Yaban: Kurtulu sava srasnda Anadolunun durumu Ahmet Celal in azndan anlatlmtr. Hatra defteri eklinde oluturulmutur. Aydnlarn gzyle Anadolu anlatlr. Bir Srgn,Ankara,Panorama: Bu romanlar nceki srann devam dr. Panaromada Cumhuriyet kurulduktan sonraki krk yl anlatlr. Hep O ark: Bu romannda nceki romanlarda bulunan tarihi sra yerine ak konusunu ilenmitir. Hikayeleri:Milli Sava Hikayeleri,Bir Serencam,Rahmet Dier eserleri: Okun Ucundan,Erenlerin Bandan(Mensur iir) Anamn Kitab (ocukluk Hatralar)Genlik ve Edebiyat Hatralar ( Hatra) Zoraki Diplomat(Elilik Hatralar) Refik Halit KARAY (1888-1965) Fecr-i Ati edebiyatndan Milli Edebiyata geen yazarlardan birisidir lk olarak KRP ismini verdii hiciv trndeki yazlaryla tannr ve bu yazlarndan dolay Anadolunun eitli yerlerine srlr. Bu Anado- lu srgnnden Memleket Hikayeleri adl gezi yazs eseri ortaya kar. Ankara hkmeti aleyhine yazd yazlar nedeniyle yurt dna Hataya srlr.Bu srgnden de Gurbet Hikayeleri kar. Eserlerini konuma diliyle yazmtr.Gzlem ve hiciv yetenei gldr. Eserleri stanbulun Yz:Baarsz bir romandr Srgn: Hatayda yazar ve srgn edilen siyasilerin ve Osmanl sultanlarnn yurt dndaki maceralar anlatlr. ete:Hatayn lke topraklarna katlmas konusunu iler. Yezidin Kz: Bu eserinde tabiat ve karakter tasvirleri nemlidir. Anahtar:Kskanlk zerine yazlm bir romandr. Dier romanlar:Bugnn Sarayls,Kadnlar Tekkesi,Drt Yaprakl Gonca,Sonuncu Kadeh Dier Eserleri:Kirpinin Dedikleri,Deli,Sakn Aldanma nanma Kanma ,Kanije Mdafaas(Tiryaki Hasan Paann baarlar anlatlr) tiyatro trndedir. Mehmet Emin YURDAKUL Kuru ,yavan,tek dze ve sanatsz bir iiri vardr.Onun iin nemli olan sanat deil reticiliktir. Sanat fikirleri anlatmak iin sadece bir aratr. Trklk fikrini ilk ve ylmaz bir savunucusudur.Gen Kalemler den daha nceleri de sade dille eserler vermitir. iirleri: Trk Saz,Turana Doru,Ordunun Destan,Ey Trk Uyan Tan Sesleri

MLL EDEBYAT YAZAR VE ARLER mer SEYFETTN Maupassant tarz realist hikayeleriyle nldr. Sade bir dille yazar. Hikayelerde ahslarn ruh tahlilleri yerine olaylar arasnda ba kurmaya alr. Konu olarak ocukluk anlar,tarihi olaylar ve Trklere balkanlarda uygulanan zulmler ar basar. Hikayeleri beklenmedik bir biimde biter.iirleri de vardr ama tantc zellii hikayeciliidir. nl Hikaye Kitaplar: Bomba,Beyaz Lale,Gizli Mabet,Yksek keler,Yalnz Efe,Efruz Bey(Bat hayran birisi), Harem,Bizim Eshab- Kehfimiz,Bahar ve Kelebekler(Bu hikayede bir gen kzn eskiyi savunan ninesiyle atmas vardr) nl Hikayeleri: Ban Vermeyen ehit,Pembe ncili Kaftan,Ktk,Bomba,Kaa,Teke Tek,Falaka,Kzl Elma Neresi Ali Canip YNTEM(1887-1967) Gen Kalemler dergisinde yazd makalelerle tannan yazar sade dille hece lsyle iirler yazmtr.Sonralar edebiyat incelemeleriyle uramtr. Ziya GKALP (1876-1924) Milli Edebiyatn fikir temellerini kurar.Turancdr.Edebiyat deil fikir nemli olduu iin halk diliyle yazmtr.Trkiyenin ilk sosyolou dur. iirleri: Kzl Elma, Altn Ik,Yeni Hayat, Fikir Eserleri: Trkln Esaslar,Trklemek slamlamak Muasrlamak,Trk Medeniyeti Tarihi, Trk Tresi,Malta Mektuplar

16

Reat Nuri GNTEKN (1889-1956) Hamdullah Suphi TANRIVER Eserlerinde Anadolu ve Anadolu insann ilemitir.Dil sade ve yapmacksz gnlk konuma dilidir.Baba meslei askerlik kendi meslei mfettilik olduu iin Anadoluyu iyi tanmtr.Bundan Anadolu Notlar adnda gezi yazs kar. Eserlerinde genellikle kahraman olarak retmen leri seer. Eserleri alkuu: Feride adndaki gen retmenin Anadoludaki skntlar anlatlr. Yeil Gece: Eski eitim sistemi ve dini ktye kullananlar eletirilir. Miskinler Tekkesi: Dilenciler konu alnmtr. Acmak: Bu roman geriye dn teknii ile yazlmtr.Zehra babasnn lmnden sonra onun not defterini bulur ve okur. Dier Romanlar:Dudaktan Kalbe,Kzlck Dalar,Damga,Akam Gnei,Eski Hastalk,Bir Kadn Dman,Deirmen,Kavak Yelleri, vb. Hikayeleri; Tanr Misafiri,Snm Yldzlar,Eski Ahbap,Boyunduruk Tiyatro Eserleri: Balkesir Muhasebecisi,Eski Bor,Haner. Gezi:Anadolu Notlar Kendi Gkkubbemiz,Eski iirin Rzgaryla,Rubailer,Hayamn Rubailerini Trke Syleyi, Bitmemi iirler. Halide Edip ADIVAR (1884-1964) ****Nedimden sonra en gzel ark yazardr. Eserlerinde idealize edilmi kadn kahramanlar oktur. Konu olarak kurtulu sava, ocukluk anlar ve ak nemlidir.Eserleri gittike olgun lar.Dil yaps olduka bozuktur. lk nce ngiliz mandacln savunur daha sonra milliyetilie geer. Eserlerini Trke yazarken zorlanmtr. Sinekli Bakkal: Romannda karagz oynatan kz Tevfikin kz Rabia,Mslman olan talyan Pregriniyle evlenir.Bu roman ngilizce yazlm olup sonradan Trkeye evrilmitir. (Rabia douyu temsil eden bir kzdr) Handan: Bu roman mektup trnde yazlmtr. Yanl Batllamay anlatr.Psikolojik romandr. Vurun Kahbeye: Anadoludaki vatansever bir gen retmen kza dini ktye kullanan vatan hainlerince iftira atlmas ve bu retmenin lin edilmesi anlatlr. Dier Romanlar: Seviye Talip,Yeni Turan,Kalp Ars,Heyula,Zeynonun Olu,Dner Ayna Akile Hanm Soka,Sonsuz Panayr,Yol Palas Cinayeti Hikayeleri Harap Mabetler,Daa kan Kurt,Kubbede Kalan Ho Seda Hatra Eserleri Mor Salkml Ev(ocukluk Hatralar)Trkn Atele mtihan(Kurtulu Sava Hatralar) *****Tiyatro:Kenan obanlar**** Ahmet Hikmet MFTOLU lk nce Servet-i Fnun yolunda ar bir dili vard. Sonradan ok sade eserler vermitir. Hayatnn ikinci dneminde Trk tarih ve medeniyeti, Trk ruhu zerine eserler vermitir. Gnl Hanm: Bu romannda Gktrk yaztlarnn incelemeye giden kiiler,in bandan geen olaylar anlatlmaktadr. Haristan ve Glistan: Bat tarznda ilk masal saylabilecek eserdir. alayanlar: Milli kltrle yorulmu hikayeleri ierir. Yahya Kemal BEYATLI (1884-1958) (BAIMSIZ) Milli edebiyat akmna gre eser vermemitir. Trk edebiyatnda parnasizmin en nemli temsilcisidir.stanbul sevgisi eserlerinde nemli bir yer tutar. stanbul hayranl ve ark yazmas bakmndan Nedimle benzerlik gsterir.ekil gzelliine,ahenge ve kafiyeye byk nem vermitir.Aruzu Trk aruzu haline getiren airlerdendir. OK iiri dndaki btn iirlerini aruz lsyle yazmtr.Trkeyi kullanmada baarl olup Osmanl devrine hayrandr.Yaadnda hibir kitab yaynlanmamtr.iirde olduu gibi dz yazda da baarldr. Eil Dalar: Kurtulu Sava srasndaki izlenimlerini anlatr. Aziz stanbul,Edebiyata Dair dier nesir tr eserlerindendir. iir Kitaplar Milliyeti bir yazardr.Kuvvetli bir hatiptir.Hitabetlerini Da Yolu adl kitabnda derlemitir. Dz yazlarn Gne Bakan adl kitabnda derlemitir.Milliyetiliin yaylmasnda byk emei gemitir. stiklal Marmz mecliste okuyan kiidir.

17

------------------BE HECECLER ---------------(1915-1921) Orhan Seyfi ORHON Milli edebiyat sadece sade dil ve hece veznine indirgemiler, toplum yararna yazmay bir tarafa brakmlardr.Anadoluya ve Trk mille- tine sayg duymalarna ramen kiisel konularda yazmlar ve memleket konularna fazla eilmemilerdir. Anadolunun daha ok tabiat gzelliklerini anlatmlardr. Bu topluluun sanatlar unlardr.(FEHOY) Faruk Nafiz AMLIBEL Enis Behi KORYREK Halit Fahri OZANSOY Orhan Seyfi ORHON Yusuf Ziya ORTA zellikleri 1-Ferdi duyarllklar,eski korsan hikayelerini,yurt kelerini ve Anadolu gereklerini iire aktarmlardr. 2-Yerli milli bir sanat ve tarih motifleri yaanan hayat dilimleriyle rl bir memleket edebiyat meydana getirmeyi amaladlar. 3-Hece ile serbest mstezatlar denemilerdir. 4-Msra kmelendirmede drtl esasna bal kalmayp yeni yeni biimler aramlardr. 5-Bir olay ya da hikaye anlatmak iin beyit beyit uzun iirler yazdlar. 6-Nesir cmlesini iire aktarmlardr. 7-Toplumsal konuyla uramam kiisel konularda iirler yazmlardr. 8-Memleket konularyla fazla ilgilenmemilerdir. lk iirlerinde aruzu kullanm daha sonra hece lsne gemitir. Ama aruzu tamamen brakmamtr. Hayat boyunca hece lsyle aruzu kaynatrmaya almtr.iirlerinde konuma dilini baaryla kullanm- tr.Peri Kz ile oban Hikayesi ile manzum hikayenin ilk rneini vermitir. Akbaba,naralt,Papaan,Aydabir dergilerini karmtr.Bu dergi- lerde yazm olduu hiciv ve fkralar nldr. iirleri Frtna ve Kar(aruz)Gnlden Sesler,O Beyaz Bir Kutu,Kervan(hece) Peri Kz ile oban(eski Trk tarihi ile ilgili) ocuk Adam(roman) Kulaktan Kulaa(fkralarn toplad eser) Yusuf Ziya ORTA Fkralarnda mizahi bir ekilde sosyal tenkit yapar.Faruk Nafizin etkisindedir. Mizahi iirlerini Akbaba ve Her ay adl dergilerde yaynlamtr. iirleri : Akndan Akna,Cenk Ufuklar,Aklar Yolu,Yanarda,Ku Cvltlar (ocuk iirleri) Tiyatro: Binnaz: Hece lsyle yazlm ilk manzum tiyatrodur(1919)Name, Nikahta Keramet Fkralar: Beik,Ocak,Sar izmeli Mehmet Aa Gezi,Biyografi,Hatra: Gzucuyla Avrupa,Portreler,Bizim Yoku,smet nn

Enis Behi KORYREK ( Spritalizm-Ruhuluk) nce iirlerini aruzla yazan air daha sonra hece ls ile yazmaya balamtr.Milli heyecanla yorulmu kahramanlk iirlerinde daha baarldr.GEMCLER byk beeni toplamtr. iir Kitaplar:Miras,Varidat- Sleyman,Gnein lm Faruk Nafiz AMLIBEL(1898-1973) Hececilerin en nl airidir.nce aruz lsyle ak iirleri yazm daha sonra memleket edebiyatna ynelmitir. Daha ok kiisel konularda yazm,Anadolu sevgisini anlatmtr.Hececilerden olmasna ramen hayat boyunca aruzdan vazgememitir. iir Kitaplar:Han Duvarlar,arkn Sultanlar,Dinle Neyden,Gnl den Gnle,oban emesi,Bir mr Byle Geti,Suda Halkalar,Elimle Setiklerim,Akarsu,Boazii arks,Tatl Sert(Mizah)Heyecan Ve Skun(Seme iirler)Zindan Duvarlar(Yassada iirleri) Roman:Yldz Yamuru,Ayenin Doktoru Tiyatro:Canavar,Kahraman,zyurt,Yayla Kartal,Dev Aynas,lk Gz ars **** Hece lsyle en gzel iirler yazanlardan birisidir. Halit Fahri OZANSOY

Aruza Veda adl iiriyle hece lsne gei yapmtr.iirlerinde hzn hakimdir.Genellikle lm ve ak temalarn iler. iir kitaplarnn en nemlisi Cenk Duygular ve Hep Onun indir. Sulara Giden Kpr ve Aklar Yolunun Yolcular adl iki roman vardr. Tiyatrolar; Bayku,Hayalet,Bir Dolaptr Dnyor,lk airdir. Hatra: Edebiyatlar Geiyor, Darlbedayi Devrinin ilk Gnleri, Eski stanbul Ramazanlar

18

Cumhuriyet Devri Trk Edebiyat Cumhuriyet dnemi Trk edebiyat, Divan edebiyatnn terk edilmesinden sonra teekkl eden Tanzimat, Servet-i Fnun, Fecr-i Ati ve Mill Edebiyat adlaryla anlan edebiyat tarzlar vastasyla oluturulan zemin zerine kurulmutur. Cumhuriyet devri edebiyatnn ilk dnem eserleri deien siyas, sosyal ve kltrel erevenin etkilerini tar. Dildeki sadeleme hareketi artk yerlemitir.Aruz braklarak hece kullanlmtr. iirde ve dz yazda toplumun her kesiminden gelen sanatlar sayesinde konular olduka geniletilmitir. Buna bal olarak meknlar da eitlilik kazanmtr. Anadoluya daha ok yer verilmitir. Roman ve hikyelerde toplum sorunlar, gzleme dayanan bir gereklikle anlatlmtr. Kurtulu Sava ve bu dnemdeki toplum hayat da konu edilmitir. Tiyatro eserlerinde de mill konular ilenmitir -Cumhuriyetin ilanyla birlikte yeni bir kltr oluturma abas ortaya kmtr.Bu kltr oluturma grevi de aydnlara verilmitir.Bu nedenle bu fikirlerin edebiyata yansmas normaldir. -Bu dnemin yazarlar yeni kurulan devletin grlerini halka aktarmay vazife edinmilerdir. -Milli edebiyatn sade dil gr TDK (Trk Dil Kurumu) ile resmi lemitir. -TDKnn ban ektii ztrkecilik hareketi,dilde,salkl olmayan bir ar dilanlayyla yabanc kelimeleri atp yerine Trke kelimeler uydurma abasdr. -Anadolu neredeyse kutsal bir toprak olarak alglanyordu. -Bu dnemde Atatrk,Kurtulu Sava,anakkale Sava destanlatrlmtr. -Milliyetilik gelimitir. -Bu dnemin dil anlay milli edebiyatn dil anlaydr. . Ahmet Hamdi Tanpnar (1901-1962) Yahya Kemalin talebesidir.Eserlerinde genellikle zaman,evre, tarih,psikolojik tahliller,ryalar ve medeniyet problemleri gibi konular iler.Dou-Bat kltrn savunur,sentezcidir. iirlerinde sembolistlerin etkisi vardr.Sade bir dille yazd iirlerde hece lsn kullanmtr. uuralt da nemlidir. Psikolojik yn de nemlidir. Dili baaryla kullanan yazar sanatl bir kullanm benimsemitir.Eserlerinde rya kavram ok nemlidir. Hikye, roman, deneme, makale, edebiyat tarihi ve iir trlerinde eserler vermitir. Ama en nemli zellii airliidir...Hikye ve romanlarnda dnemin toplum hayatn ve elikilerini ortaya koymutur. En nemeli eseri Bursada Zamandr. Huzur:Bu romanda roman kahraman Mmtazn medeniyet buhran anlatlr.Roman ryalar zerine geliir.(hsan ve Nuran) Saatleri Ayarlama Enstits: Bu romanda medeniyet deimesi zerinde durulur.Konu abes denilebilecek kadar gln bir konudur. iirleri: Btn iirleri Deneme: Be ehir. Roman: Huzur, Mahur Beste, Saatleri Ayarlama Enstits, Sahnenin Dndakiler.Aynadaki Kadn,Kar Karya Hikye: Yaz Yamuru, Abdullah Efendinin Ryalar(srrealist) Edebiyat: 19. Asr Trk Edebiyat Tarihi. Makale:Edebiyat zerine Makaleler Nesir:Antalyal Gen Kza Mektup Ahmet Kutsi TECER Faruk Nafizin yolundan giderek sade bir dille memleket hikayeleri yazmtr.Hem halk iiri tarznda iirler yazm ayn zamanda da desteklemitir.Ak Veysel ATIROLUnu gn yzne karan kendisidir.iirlerini iirler adl kitapta toplamtr. Halk kltrne nem vermi ekil bakmndan be hececilere benzer. Tiyatrolar:Koyiit Krolu,Keba,Pazar Gn,Satlk Ev, Kyl Temsilleri

Ahmet Muhip DIRANAS (SEMBOLST) Fransz sembolist air Budalaireden etkilenmitir.Eserlerinde uzun cmleler kurarak ekil gzelliine nem vermi,sembollere ve masal esine bal kalmtr.Sembolizmin zellikleri onun eserlerinde belirgin olarak gzkr.Hece ve kafiyeye sk skya baldr.iirlerinde ak,tabiat, mutluluk,yaama sevinci gibi temalara yer verir. Fahriye Abla adl iiri nldr.iirlerini iirler ad altnda toplamtr. Tiyatro Eserleri: Glgeler,O Byle stemezdi,kmaz,Ar Da ve Ovidio Cahit Stk TARANCI iiri kendisi iin yazd ve kendi duygularn anlatt. Sade zentisiz yazmay ama edindi.iirlerinde lm korkusu ve yaama sevinci i iedir. air lmden ok korkmaktadr. Hece ls ve kafiyeye nem vermekle birlikte serbest iirleri de vardr.Hikayede yazan air iirde tannmtr. irkin yaratldndan ikayetidir.En nemli iiri Otuz Be Ya iiridir. iir Kitaplar: mrmde Skut,Otuz Be Ya,Dten Gzel,Sonras *****Ziyaya Mektuplar adl eserinde en sevdii arkada Ziya Osman Saba ya yazd iirler vardr. Abdlhak inasi HSAR Eserlerinin genel konusu anlardr,Sanatl uzun cmleleri vardr. Eserle- rinde mekan olarak stanbulu semitir,eski stanbul kkleri,sazendeleri, Yallar,paalar,beyleri,geceleri elenceleri ve mehtapl geceleri Boazii gezintileri vb. Mensur iir alannda nemli isimlerden birisidir. Yazar gnlk hayatnda ok titiz olduu iin mikrop kapma korkusuyla yaam,i olduu iin meyveleri bile yememi ve bakasnn yatanda hibir zaman yatmamtr.Bu titizlik edebiyatna da yansm bu nedenle slupudur. Romanlar: Fehim Bey ve Biz,amlcadaki Enitemiz(Deli Enite lakapl Hac Vamk Beyin hayat anlatlmtr.)Ali Nizami Beyin Alafrangall ve eyhlii Hatra Deneme: Boazii Mektuplar,Boazii Yallar,Gemi Zaman Kkleri nceleme:Yahya Kermale Veda,Ahmet Haimin iiri ve Hayat, stanbul ve Pier Loti Antoloji: Ak mi Her Ne Var ise Alemde,Gemi Zaman Fkralar Cevat akir KABAAALI Halikarnas Balks Bir evirisi nedeniyle yllna Bodrum kalebentliine gnderilir. Buraya yerleir.Eserlerindeki konular,denizler,balklar,sngerciler vb. Anadolunun bugnk kltrn eski Antik Yunan kltrne balar. Roman ve hikayelerinde teknik zayftr. Romanlar:Aganta Burina Burinata, telerin ocuu,Ulu Reis, Tur- gut Reis,Deniz Gurbetileri, Hikayeleri:Merhaba Akdeniz,Ege Kylarndan,Egenin Dibi, Ege- den,Yaasn Deniz,Genlik Der Dizlerinde,Glen Ada Siyah Srgn adl eserinde hatralarn anlatr. Anadolu Efsaneleri ve Anadolu Tanrlar adl eserleri mitoloji ile ilgilidir. ********Yunan mitolojisine hayran bir yazardr.

19

Sait Faik ABASIYANIK (1906-1954) Edebiyata iirle balayan yazar daha sonra hikayeye ynelmitir. Eserlerini olduka sade bir dille yazmtr.Hikayelerinde iileri, ocuklar,aylak insanlar zetle kk insan anlatr. Bu hikayelerde deniz,adalar,stanbul ,sahiller vazgeilmez unsurlardr. ehow(durum) tarz hikayenin en nemli temsilcisidir. Hikayelerine en kk bir olay bile konu olabilir.Dlger Balnn lmnde olduu gibi.Gzlemci ve gereki bir yazardr. Gnlk hayatnda olduu gibi sanatnda da kurallara ballktan holanmaz. Hikayeleri: Semaver,Sarn,ahmerdan,Lzumsuz Adam,Mahalle Kahvesi, Havada Bulut,Kumpanya,Havuz Ba, Son Kular,Alemdada Var Bir Ylan,Balknn lm,Az ekerli, Tneldeki ocuk,Mahkeme Kaps ****Medar- Maiet Motoru adl roman Birtakm nsanlar adyla 1952 ylnda tekrar baslmtr. Bir dier roman ise Kayp Aranyordur Yazarn ayrca iirleri de vardr. Necati CUMALI Sanat hayatna konuma diliyle yazd iirlerle balamtr. Son yllarnda yneldii roman, hikaye ve oyun trlerinde sosyal temalar ve Bat Anadolu kyl ve kasabalsnn hayat mcadele sini iler. Romanlar:Ttn Zaman, Yamur ve Topraklar,Ac Ttn Ak da Gezer Hikayeleri:Susuz Yaz,Yakupun Koyunlar,Kente nen Kaplanlar Bo Beik ve Derya Gl adnda iki tiyatro eseri vardr. Behet NECATGL iirlerinde aile hayat,geim sknts,lm,ak,ocuk temalarn ilemi olan yazar eserlerindeki dil yaps devaml olarak olgunlamaya doru gider. lk iirleri garipilerin dil zelliklerini andrr Bu iirlerdeki anlalr dil daha sonraki dnemlerde anlalmaz felsefi bir dile brakmtr iirleri: Kapal ar,evre,Evler,Eski Toprak,Arada,Yaz Dnemi ki Bana Yrmek,Divane Radyo Oyunlar Yldzlara Bakmak,Gece Aevi, Turunlar,Pencere, **Ayrca yazarn Edebiyatmzda simler Szl ve Edebiyat mzda Eserler Szl olmak zere iki nemli eseri vardr. Kemal TAHR Roman ve hikayeleri ile tannr.Romanlarnn konularn Anadolu ehirlerindeki hayattan,cezaevi anlarndan,Kurtulu Savandan ekya menkbelerinden almtr. Romanlar Yorgun Sava,Devlet Ana,Kurt Kanunu

Cahit KLEB Anadoluya iyimser bir bak asyla yalam ve Anadolu halknn dertlerini,sevgilerini anlatmtr.Kafiyeye dkndr ama serbest trde iirleri de vardr.Onun iir anlaynn temelimi halk iiri ve halk kltr alr. iir Kitaplar: Adamn Biri,Rzgar,Atatrk Kurtulu Savanda,Yeeren Otlar,Yangn iir Her Zaman adnda bir teorisi kitab vardr.Sevda Dolu Yolculuk eseri de an trndedir. Necip Fazl KISAKREK Hayatnn birinci dneminde bohem hayat,ikinci dnemde ise ilami hayat etkilidir.slamc air olarak tannr.Genellikle soyut konularda yazd iirlerinde heceyi kullanmtr.Btn iirlerinde beyit ve drtlk esasna bal kalm ve serbest vezinde iirler yazmamtr. Eserlerinde insann madde-ruh problemlerini,insann i skntlarn ilemitir. iirleri ile,rmcek A,Kaldrmlar,Ben ve tesi,Sonsuzluk Kervan Tiyatrolar: Bir Adam Yaratmak(Edebiyatmzn ilk seneryo denemesidir) Reis Bey , Tohum ,Ahap Konak An: O ve Ben,Hac,Babali,Ylanl Kuyudan Dier Eserleri Ulu Hakan II.Abdlhamit Han,Yenieri,Sahte Kahramanlar,Son Devrin Din Mazlumlar Nurullah ATA Deneme trnn Trk edebiyatndaki en nemli ahsiyetidir.Trkeyi sadeletirme almalarnn ateli savunucusudur.Dilimizde Arapa ve Farsa kelimelerin bir an nce atlmasn ister.Eserlerinde ve balacn Arapadan geti diye hi kullanmaz onun yerine ile balacn kullanr. Akc ve sade bir anlatm vardr. Eserleri Gnlerin Getirdii,Karalama Defteri,Szden Sze,Ararken,Sz Arasnda Okuruma Mektuplar,Diyelim Gnce(gnlkler) YED MEALECLER 1928 Ylnda Yedi Meale dergisinin kmasyla bu akm balamtr. Top- lam sekiz says km olan dergi Yedi Mealecilere adn vermitir. Bu sanatlarn asl amac o yllardaki toplumcu ,memleketi edebiyata kar sanatn lmediini ispatlamaktr.Esas fikirleri canllk,samimiyet ve daima yeniliktir. Bat edebiyatn takip etmek istemelerine ramen baarl olamamlardr.Be Hececilerden farkl bir zellik gstereme- milerdir. TEMSLCLER Ziya Osman SABA Kenan Hulusi KORAY Sabri Esat SYAVUGL Vasfi Mahir KOCATRK Cevdet Kudret SOLOK Yaar Nabi NAYIR Ziya Osman SABA

20

BATI EDEBYATINDA EDEB AKIMLAR Bu blmde Rnesanstan sonra Bat edebiyatlarn- da ortaya kan edeb akmlar ve bu akmlarn temsil- cileri zerinde Durulacaktr. Rnesanstan (yeniden dou) Montaigne, Cervantes ve Shakespeare ok etkilendiler. Avrupa klsik edebiyat Rnesansla balamtr. Rnesansla birlikte ortaya kan hmanizm, eski Yunan sanatna ve edebiyatna yneldi. Hmanistler, insan sevgisini ve deimeyen temel insan ele aldlar. talyan Dante, hmanizmin temsilcisi saylr. KLSSZM 17. yy.da Fransa'da ortaya kmtr.1660 ekoldiye de bilinir. Klsisizm, kuralc sanat yolu demektir.Eski klsik edebiyatlarn yeniden ilenmesi ve yorumlanmas sonucu 17. yzyln ortalar ve 18. yzyln sonunda bu akm grld. -Tiyatro ve iirde baarl olmutur. -Sanatlar, Eski Yunan ve Ltin edebiyatlarn kendilerine rnek olarak semilerdir. Klsik edebiyat, Yunan ve Ltin edebiyatlarna baldr. lenen konular da bu evredendir. -Gerek, sadece akl yoluyla bulunur. Duygular aldatc ve gelip geicidir, akl ise daimi ve en deerli eydir. Bundan dolay edebiyatta da akl ve saduyu n plnda olmaldr. Bir edeb eserin deeri ve gzellii akla ve sa duyuya uygun olmasndan kaynaklanr. -Dier nemli kavram tabiattr. Sanat tabiat taklit etmeye almaldr. Tabiat gerektir; gerekten daha gzel bir ey olamaz. Ama klsisizmde d dnya ve tabiatla deil, insann tabiat ve i lemi ile ilgilenilmitir. Btn insanlarda ortak olan, deimez davranlar ele alnmtr. btn insanlarda ortak olan davranlar gerektir. Bu sebeple eserlerde deimez tipler ortaya konmutur. ---Ama bu tiplere toplumda rastlama ihtimali yoktur.Klsisizmde taklit nemlidir. -Bu edebiyattaki eserlerde zellikle insan n plndadr. nsan dndaki varlklar, giyim kuam, dekor, dnya ikinci plndadr. -Kahramanlar toplumun st tabakasndan, aristokrat kesimden seilmitir. -Kusurlu, sakat kiilere rastlanmaz. Sekin ve olgun insanlarn ruh hlleri incelenir. Tiyatroda da yksek zmre hayat ve mitoloji konu edilmitir. -Sanat eserinde ahlka uygunluk nemli bir kstastr. -Sekin bir slp, eserlerin biimce kusursuzluu dikkat edilen hususlardandr. --slp kaygs ve biim n planda olduu iin "sanat iin sanat" ilkesi benimsenmitir. Dil ince ve szme bir dildir; bayalktan, kaba saylabilecek szlerden uzaktr. Aydnlarn kulland dil esas alnmtr. -Konunun geree uygun olmasna dikkat etmilerdir. -Konu deil, konunun ileni biimi nemli olduu iin ayn konu, baka yazarlar tarafndan tekrar ilenmitir. -Bu dnemde didaktik iir gelimi, lirik iir duraklama dnemine girmitir. -Yazarlar eserlerinde kiiliklerini gizlemiler, duygu ve dncelerini aa vurmamlardr. Tiyatroda birlik kuralna (olayda, meknda, zamanda birlik) uyulmutur. nemli temsilcileri Trajedide: J. Racine, P. Corneille Komedide: Moliere Fablda: La Fontaine Eletiride: Boileau Romanda: Fenolen Denemede: Le Bruyere Trk edebiyatnda Konularn eski Yunan ve Ltin kaynakl olmasndan dolay klsisizm pek ilgi grmemitir. Akla deer verdii iin inasi ve Moliereden yapt adaptasyonlarla Ahmet Vefik Paa klsisizmden etkilenen sanatlardr.

ROMANTZM Klsisizme tepki olarak, 19. yzyln birinci yarsnda (1830lu yllar) ngilterede ortaya km ve btn Avrupa'da, zellikle Fransa, ngiltere ve Almanya'da ok gelimitir. Klsik akmn btn kural ve ekilleri krlmtr. Klsisizmin aksine duygulara, hayallere, igdlere ve tutkulara ar derecede yer verilmitir. Dilde ve ifadede serbest davranlm, sanatl ve ssl bir dil kullanlmtr. Dilde de konuda olduu gibi tezada yer verilmitir. Konular eski Yunan ve Ltin kaynaklarndan alnmak yerine, mill tarihten ve gnlk hayattan alnmtr. Yunan mitolojisi yerine Hristiyanlk ve mill efsaneler ilenmitir. Klsisizmin ihmal ettii din duygusuna nem verilmitir. Klsisizmin tersine Romantizmde tabiat nem kazanm, byk bir sevgiyle uzun uzun tabiat tasvirleri yaplmtr. nsanlar evreleri iinde ilenmitir. Ancak tabiat, sadece bir fon olarak kullanlmtr. Yazarlar, eserlerinde kiiliklerini gizlememi; kendi duygularn, sevinlerini, zntlerini, fkelerini, izlenimlerini anlatm, t verip okuyucuyu duygulandrmlardr. Fransz htilli srasnda dklen kanlar romantiklerde derin bir melnkoliye sebep olmutur. Bu yzden yaamay ac ekmek saymlar, acndrmaya nem vermilerdir. Veremi, intihar, gen yata lmeyi moda hline getirmilerdir. Tezat nemlidir; tabiatta ve hayatta zt olan her ey sanata sokulmutur. deal insanlar kullanld gibi, iyi-kt, gzel-irkin, yanl-doru attrlm, kahramanlar ya iyi ya da kty temsil etmilerdir. Soyut tipler yerine, somut, yaayan tipler seilmitir. birlik kural krlm ve bu da tiyatroda dram trn gelitirmitir. Bu akmda zellikle iir (lirik iir), tiyatro, deneme, gezi ve roman trleri ok gelimitir. Balca temsilcileri Fransa'da: Chateaubriand, J. J. Rousseau, Victor Hugo (akmn ncs; iir, roman ve dramda), A. Dumas, A. de Musset, A. de Vigny; Almanya'da: Goethe, Schiller; ngiltere'de: Lord Byron, Shelley; (Shakespeare romantizmin kayna saylr) Trk edebiyatnda; Bu akmda geni hayallere, mill ruha ve tabiata verilen nem sebebiyle Namk Kemal, Abdlhak Hamit Tarhan, Ahmet Mithat (bir lde), Recaizade Mahmut Ekrem, Tevfik Fikret (ilk dnem iirleri ile) bu akm benimsemi veya eserlerinde yanstmlardr

21

REALZM 19. yy.n ikinci yarsnda Romantizme tepki olarak domu ve gelimitir. Daha ok roman ve hikye trnde gelimitir. Sanatn sanattan baka gayesi yoktur. Din, ahlk ve sosyal amalar da yoktur. Be duyuyla algladklarmz var sayan Pozitivizm felsefesinden etkilenmi; tabiat, toplumu, olaylar ve gerei olduu gibi anlatma yolunu tutmutur. Gerein yanstlmasnda gzleme bavurulmutur. Tarafsz bir ekilde tasvir yaplmasna nem verilmitir. Olaylarn oluumunda etkili olan sosyal nedenler incelenmitir. nsan kiiliinin olumasnda evrenin nemli olduu dnlm ve evre btn ayrntlaryla ilenmitir. Bu yzden kahramanlar, karakterlerine, yalarna ve evrelerine gre tantlr. Karakter tasvirleri ve treler nemlidir. Kahramanlar, hemen her yerde ve her zaman karlaabileceimiz kiilerdir. Duygularn yerini insan ve toplum gerekleri almtr. Sanat eserinde kendini gizler, kendi gr ve duygularn eserine yanstmaz. His ve hayale kaplmadan toplum gereklerini olduu gibi ve tarafsz olarak yanstr. Biim gzellii konu kadar nemlidir. Edeb gzellie ve slba nem verilmi, kelimelerin seiminde zen gsterilmitir. slp yamacksz ve kusursuz olmaldr. nemli temsilcileri Fransa'da: Honore de Balzac (kurucusu), G. Flaubert, Stendhal, Goncourt Kardeler; Rusya'da: Tolstoy (kurucusu), A. ehov, Dostoyevski nemli temsilcileri Trk edebiyatnda Recaizade (ilk realist roman ve hikye yazar), Samipaazade Sezai, Nabizade Nazm, Halit Ziya (en nemlisi), mer Seyfettin, Refik Halit Karay, Yakup Kadri Karaosmanolu PARNASZM 19. yy.n sonlarnda,iirde romantizme tepki olarak Fransada domutur.Realizm ve natralizmin iire uygulanmasdr.iirde, airin ahsi duygular gizlenerek, tabiat manzaralar ve felsef dnceler anlatlmtr. Tasvirler olduka canl ve baarldr. Parnasyenler, toplumun problemleri ile ilgilenmemi; d grne, doal gzelliklere, gzlem ve tasvire nem vermi, yabanc lkelerin sanata elverili, egzotik gzellikleri ile de ilgilenmilerdir. Parnaslara gre iirin temel amac gzelliktir. Bundan dolay sanat iin sanat grn benimsemilerdir. Dnceye, ekil ve syleyi gzelliine nem vermilerdir. l ve kafiye nemlidir. Kelime seimine, sralanna ve bununla salanan ahenge byk nem verilmitir. Bu bakmdan msran znde bir duygu aranmamtr. Tarihi olaylar, kiiler, uygarlk ve kltrler iire konu edilmitir. Kendi tarihlerindeki stn dnemlere ve ykselilere zlem duymulardr. Yunan, Ltin kltr ve mitolojisine geri dnlmtr. nemli temsilcileri Th. Gatier, Lisle, S. Prudhomme, Franois Coppe, Banville, Heredia, Trk edebiyatnda Tevfik Fikret, Cenap ahabettin, Yahya Kemal

NATRALZM 19. yy.n ilk yarsnda Fransada domutur.Daha ok nesirde grlm bir akmdr.Realizme tepki olarak deil, realizmin gerekilik orann yetersiz bulduu iin domu bir akmdr. Edebiyata gzlem ve deneyin bal olduu determinizmi sokmutur. Determinizme gre tabiatta ayn sebepler, ayn artlarda ayn sonular dourur. Natralistler determinizmi topluma ve insana uygulamlardr. Toplum byk bir lboratuar, insan denek, sanat da bilgindir. Natralistler, insann btn zelliklerini bilim plakl ile ortaya karmay amalamlardr. nsanlarn davranlarn soya ekime bal igdlerin belirle- diine inanmlardr. Sanat tam bir bilim adam tarafszlyla davranmak zorundadr. Bu yzden seilen kiiler tam bir bilim adam tarafszlyla konuturulurlar. Kahramanlar yetitikleri evreye gre konuurlar. Natralistler "sanat toplum iindir" anlayyla sanat, toplumun yaralarn deip irkinlikleri ortaya karacak bir ara olarak grmlerdir. evre tasvirleri ok nemli deildir. ren, irkin ve baya sahneler dahi tasvir edilmitir. Onlara gre hayat baya, irkin, aalk i gdlerden ibarettir. Bedende ruh da yoktur. Kt evreler kt kiileri yetitirir. Bunda kiilerin gnah yoktur. Kiilii evre oluturduu iin evrenin iyi gzlemlenmesi ve tasvir edilmesi nemlidir. Natralist eserlerde ar bir ktmserlik hakimdir.Eserler genellikle bir felketle biter. slupta titiz deildirler, irkin szlere sk sk yer verirler. Dilleri her seviyedeki insann anlayabilecei bir dildir.

Kurucusu Emile Zoladr. Dier temsilcileri: Alphonse Daudet, Guy de Maupassant, J. Steinbeck, Trk edebiyatnda Beir Fuat (ilk), Nabizade Nazm, Hseyin Rahmi Grpnar.

22

AKIMLARIN TEMSLCLER VE NEML ESERLER Hmanizm: Dante (ilahi Komedya) Rnesans Montaigne (Denemeler) Cervantes (Don Kiot) Shakespare (Venedik Taciri,Hamlet,Othello) Klasizm Boileu (Hiciv airidir) Lope de Vega Descartes (Felsefecidir) Corneille (Trajedi yazardr)Lecid,Horace Racine (Trajedi yazardr)Andromaque Molliere (Komedi yazardr)Cimri,Hastalk Hastas Lafontaine (Fabl yazardr) Pascal Fenelon Romantizm: Lamartine George Sand Musset Hugo (Sefiller,Cromvell, Hernani ,Notre Dame de Paris) Goethe: Faust,Werther JJ.Rosusseu (Emile,titaflar,Toplum Szlemesi) Schiller : (Wilhem Tell) Chateubriand (Atala,Rene) A.Duma Pere: ( Silahrler,Monte Kristo Kontu) Realizm Balzac (Goriot Baba.Vadideki Zambak) Stendal (Krmz ve Siyahi, Parma Manastr) Flaubert (Madam Bovary Maupassant (Hikayeleri nldr) Tolstoy (Harb ve Sulh,Anna Karenina Dostoyuevsky (Su ve Ceza,Kramazov Kardeler,Budala, Kumarbaz) Concurt Kardeler Gogol Turgenyev Mark Twain Steinbeck Natralizm Emile Zola (Toprak Maupassant (Hikayeleriyle nldr) ehov (Vanya Day,Mart, Kz Karde) Alphonse Doudet Sembolizm: Rimbaud Mallerme Baudelaire(Elem iekleri) Verlaine Paule Valery

20.YY.DA ORTAYA IKAN AKIMLAR EMPRESYONZM zlenimcilik.19. yy.da ortaya kmtr.Edebiyatta ve resimde gelierek btn gzel sanatlar etkilemitir.D dnyada grlen varln gerek yn deil, kiide brakt izlenimler nemlidir. bu nedenle anlatlan d dnya deil, d dnyadaki varlklarn hayale brnm izlenimleridir. Aslnda d leme, oradaki varlklara ve nesnelere kar ilgisizdirler. Anlam belirginliinden ok kapallk yelenmitir, anlamn yoruma uygun olmas beklenmitir. Sanatn amac birtakm gerekleri yanstmak deildir Gerekler kiilere gre deiir ve kiisel deer kazanr nemli temsilcileri Verlaine, Rimbaud, Rilke, Concourd Kardeler, Joyce Trk edebiyatnda Ahmet Haim, Cenap ahabettin, Ahmet Muhip Dranas Kbizm 20. yy.n banda Empresyonizme tepki olarak ortaya kmtr. Daha sonra resimde kendini gstermitir. Devaml ve deimez olan eyann znn tasvirine aba gsterir. Eyann d grnyle birlikte znn de gsterilmesi gerekir. Yalnz d grn deil, duygular da anlatlmaldr. Temsilcileri A. Salmon, Mak Jacob, J. Cocteau EKSPRESYONZM zlenimcilie tepki olarak doan bu akm bir bakma romantizmin deiik bir yorumudur. nemli temsilcileri Franz Kafka, J. Joyce, T.S. Eliot Dadaizm Kiiyi akln tutsaklndan ve akln kurduu dzenden; sanat dil, vezin, kafiye, biim, anlam kayglarndan kurtarmak; kelimeleri bilinen anlamlar ve allm estetik kuralla dnda bir dzenle birletirmek; kalplam btn sistemleri, kurallar, gelenekleri inkr etmek, ykmak; kuralszl kural olarak benimsemek temeli zerine kurulmutur
Dadaizm: Tiristan Tzara Srrealizm: Aragon,Paul Eluard,Andre Breton Egzistansiyalizm Jean Paul Sartre Ekspresyonizm Franz Kafka,T.s.Eliot,Ernest Toller

23

TRK EDEBYATINDA LKLER

www.edebiyatogretmeni.net

* lk alfabemiz: Gktrk Alfabesi * lk yazl eser ve Trk adnn getii ilk Trke metin: Orhun Abideleri * lk Trk yazar: Yollu Tigin * Bilinen ilk Trk airi : Aprnur Tigin * lk mesnevi, Trke yazlan ilk kitap, ilk siyasetnme, ilk didaktik iir rneimiz ve aruzla yazlan ilk eserimiz: Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacip * lk Trk dili szl : Divan- Lgatit Trk Kagarl Mahmut * lk Trke szlk: emsettin Sami - Kamus- Trki * lk Tezkire (biyografik eser) : Mecalisn Nefais Ali ir Nevi * lk hamse yazar: Ali ir Nevai * lk hatra kitab : Babrah /Babrname * lk seyahatname : MRATL MEMALK / SEYD AL RES * Tasavvuf konulu ilk iirler ve tekke iirinin babas : Divan- Hikmet Hoca Ahmet Yesevi * Fabl tr ilk eser: Harnme eyhi * lk Trk destan :Alp Er Tunga Destan * Dnyann bilinen ilk destan:Smerlerin Glgam Destan * Dnyann halen yaayan, en byk ve ilk Mslman Trk Destan: Krgzlarn Manas Destan * lk divan airi: Hoca Dehhani * ark nazm eklini oluturan: NEDM * Divan Edebiyatnda mahallileme akmnn temsilcisi: Nedim * Ssl nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paa * lk bibliyografya: Kefz Znun /Katip elebi * lk tarih ve corafya ansiklopedisi: Kamus'ul lam * Dnya Edebiyatnda ilk nemli roman rnei Cervantesin Don Kiot adl eseridir. * lk ROMAN evirisi: Yusuf Kamil Paa / Fenelondan Telemak /1859 * iire ilk kez mstakil ad koyan air: NAS * lk yerli roman: emsettin Sami / Taauk- Talat ve Ftnat 1872 * lk edebi roman: ntibah / Namk Kemal 1876 * lk tarihi roman : Namk Kemal / Cezmi , A. Mithat / Yenieri * lk ky roman : Nabizade Nazm / Karabibik * lk realist roman : Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdas * lk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eyll * lk psikolojik roman denemesi: Zehra - Nabizde Nazm * lk gereki (realist) romanc Romanlar ile Halit Ziya Uaklgil * lk kadn romancmz:Fatma Aliye Hanm Muhaderat * En baarl psikolojik roman yazarmz: P.Safa / 9.Hariciye Kouu * Kurtulu savamz dorudan ileyen roman :Ateten Gmlek * lk naturalist eserimizin yazar Nabizde Nazm / Zehra * Batl teknie uygun ilk roman : Halit Ziya Uaklgil / Ak- Memnu

* Dnya edebiyatndaki ilk hikayeci ve eseri: Boccaio Decameron ykleri * lk yk denemesi, Emin Nihatn Msameretname adl eseridir. * lk hikye rnei: Letaif-i Rivayet Ahmet Mithat Efendi(Kssadan Hisse) * Batl anlamda ilk hikayeler ( lk Realist Hikayeler) : Sami Paazade Sezai - Kk eyler * lk tiyatro evirileri: Ahmet Vefik Paa Moliereden * Batl anlamda ilk tiyatro eseri : inasi air Evlenmesi 1859 * lk iir evirisi: inasi Tercme i Manzume adl eseri * lk makale: Tercman- Ahval Mukaddimesi inasi * Noktalama iaretlerini ilk kez kullanan, ilk Trk gazeteci: inasi * Sahnelenen ilk tiyatro: Namk Kemal / Vatan Yahut Silistre * lk Ataszleri (Folklor) Kitab :inasi /Durub-i Emsal- Osmaniye * lk resmi Trke gazete : Takvim i Vakayi 1831 * lk yar resmi gazete : Ceride-i Havadis 1840 * lk zel gazete : Tercman- Ahval / inasi ile Agah Efendi 1860 * lk pastoral iir: A.Hamit Tarhan /Sahra * lk antolojisi: Ziya Paa /Harabat * Kafiyesiz ilk iir: Abdulhak Hamid Tahran - Validem * Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan : A.Hamit / Eber veya Sardanapal * Heceyle yazlan ilk manzum tiyatro eseri: A.Hamit / Nesteren * lk mensur iir rneklerini veren : Halit Ziya * iirde ilk defa Trk kelimesini kullanan :Mehmet Emin Yurdakul * lk eletiri, (batl anlamda ilk eletiri): Tahrib-i Harabat, Renan Mdafaanamesi Namk Kemal * lk zdeyi rneklerini veren: Ali Bey / Lehetl Hakayk * lk mizah dergisi: Diyojen /Teodor Kasap * lk fkra yazar: Ahmet Rasim * Batl anlamda ilk hatra : Namk Kemal Magosa Hatlar * Batl anlamda ilk gezi yazlar: Ahmet Mithat - Avrupada Bir Cevelan * lk edebi bildiriyi yaymlayan topluluk:Fecr-i Ati * lk Edebiyat tarihimiz: Abdulhalim Memduh Efendi * Bat anlayndaki ilk edebiyat tarihimiz: Fuat Kprl * Trkenin ilk dil bilgisi kitab: Sleyman Paa / Sarf- Trki * Edebiyatmzda objektif eletirinin nasl olacan ilk aklayan:R. Mahmut Ekrem * Edebiyatmzdaki milli dnemin almasna nclk eden: Mehmet Emin Yurdakul * Konuma diliyle yazlm ilk hikayenin yazar: mer Seyfettin * lk ky iiri: Muallim Naci / Kyl Kzlarn arks * Bizde epik tiyatro trnn kurucusu: Haldun Taner * Edebiyat kelimesini bizde ilk kullanan: inasi * Komedi trnn ilk byk ustas:Aristofanas * Trajedi trnn ilk byk ustas:Aiskylos * Deneme trnn kurucusu:Montaigne * Hikayede gerek anlamda ilk kez Anadolu'yu ileyen: Refik Halit Karay * lk ocuk iirlerini yazan: Tevfik Fikret / ermin * Dilde sadelemeyi savunan ilk yayn organ: Gen Kalemler

24

DERS ALIIRKEN; **KURU EZBERCLKTEN KAINARAK KONULARI MANTIK SLSLES ERSNDE RENN. **ALIIRKEN KONULARI GEREK MANADA HALLETTKTEN SONRA BOL BOL SORU ZN **BAARILI OLMAK N Y HAZIRLANMI GVENLR KAYNAKLARA MRACAAT EDN **ALIMAYA BALAMADAN NCE KULLANACAINIZ TM DKMANLARINIZI HAZIR BULUNDURUN **HEDEF BELRLEYEREK O ZAMAN NDE HEDEFNZE ULAMAYA ALIIN

SEVGL ARKADALAR, Baarya ulamann temel art,almaktr.Dzenli yaama ve planl alma alkanlklarna sahip olan kiiler , hem okulda hem de i hayatnda baarya ularlar.yleyse; baarl olmak istiyorsanz,dzenli yaama ve planl alma alkanlna sahip olmalsnz. Dzenli yaama nedir? nsann zel hayatn bir dzen iinde srdrmesidir.Yatma ve kalkma saatleri belli olmal,vcudun uykuda (ortalama 8 saat)dinlenmesi salanmaldr.Yemek,yatma,dinlenme,elenme ve alma saatleri nceden planlanmal ve gnlk yaantnz dzenli olmaldr. alma nasl olmaldr? Dank ve dzensiz alma ile baarya ulamak zordur.Baz renciler,altklar halde baaramadklarn sylerler ve kendilerine olan gveni kaybederler.ok almak deil ,planl almak nemlidir. Baarya ulamada istek,irade ve dzenli alma gereklidir.alrken gerilme ve geveme yntemi uygulanmaldr.Her gerilmeyi bir geveme izlemeli ve ikisinin arasndaki zaman iyi ayarlanmaldr.Bir saatlik bir almay on-on be dakikalk bir dinlenme izlemelidir.alma alan iyi klandrlmaldr.Ik arkadan ve omuz zerinden gelirse gzler yorulmaz.Okuma srasnda nemli olan yerlerin altn izmek ya da zet karmak yararldr.Ezbercilikten kanlmaldr.Evde dersine alarak gelen renci okulda dersin ileniine aktif olarak katlr ve evde derste ilenenleri tekrar ederse, mutlaka baarya ular. alma sakin ve sessiz bir ortamda yaplmal ve rencini kafasnda dersten baka bir dnce olmamaldr. Gnlk ders alma plan yaplmal ve uymaya zen gsterilmelidir.Baarnn temel art,planl ve dzenli almak , zaman en verimli ekilde deerlendirmektir.
Unutmayn ki,HBR MAZERET BAARININ YERN TUTAMAZ.

25