Durmu Hocaolu

Siysetinin Sofrasna Oturma; Yedii Haramdr! Sohbetine Katlma; Syledii Yalandr!

Yenia., Analiz., 04 Ocak 2008, Pazar., s.08 Analiz Sra No: 729; 2009-002; Ocak-02

NOT: Bu yaznn Yenian matb metnindeki bal, Siyaset ve Aydn! eklinde ksaltlmtr D.H.

Kant, ihtimldir ki, aydn ile siys g arasndaki en muvfk mesfeyi tyin etmitir: Uzaktan merhaba! Yollar asla kesimemeli; filozof (aydn), hr bir vasatta, mstakillen, korkusuzca, fikirlerini ifde etmeli, hkmdar da, takdir ettii fikirleri tatbkata koymal; bu kadar. Aksi takdirde, gerekten de, magnetk alanlarn mknatsn mknatslk hassasn tahrip etmesi gibi, iktidrn gc de akln muhkeme kabiliyetini zedeler, ifsd eder. Zra, bu g, insan zerinde, insan etinin bir kaplan zerinde hsl ettii tesrin benzerini hsl eder: Nasl ki, bir kaplan bir kere insan eti tadacak olduu takdirde, baka etleri lezzetsiz bulup insan etinden bakasn beenmez olur ve insan avna kar ise, iktidrn gcn tadan bir aydn da eski hayatn ok pespye bulmaa balar ve iktidar ehvetinin tadn srdrmek iin hereyini fed edebilecek derekelere tenzl edebilir. Nasl ki deveyi tuz, srmeyi de gz ldrrr ise, aydn kiiyi de iktidarn ehveti ldrr. Zra, Haldnun buyurmu olduu vehiyle, ...mlk (iktidar D.H.), btn dnyev hayrlar (menfaatlar), beden arzular ve nefsn hazlar umlne alan zevkli ve erefli bir mevkidir. Bu yzden ekseriya onda rekabet vukua gelmekte ve malup olmas hli mstesna, mlk rakibine teslim eden ok az kimse grlmektedir. Bu sebeple ihtilf ve ekime durumu meydana gelmekte, bu da savaa, cenge ve mcdelelere yol amaktadr [1]. Ol sebebe binen olsa gerek, arkda Yusuf Has Hcib, Nizmlmlk, Zencn, Garpda Makyavel gibi, hkmdarlara siys nashatnme telif eden dnrlere karlk, Gazzl ok daha radikal davranr. Nitekim, aydn-siyseti mnsebetinde Ayrmc (Seperasyonist) olarak adlandrabileceimiz bir doktrin ortaya atan mam, oluna brakt nasihatnmede, yaplmas gereken ve yaplmamas gerekenleri cem ettii sekiz maddenin ikisini bu meseleye tahsis etmekte ve unlar sylemektedir[2]:
Yaplmamas gereken eylerin ncs: Emr ve sultanlarn ilerine karp onlarla grmemelisin. Onlarla yolda karlamaktan bile kanmalsn. Onlarla grp konumann, beraber bir mecliste bulunmann tehlikesi oktur. Eer bu ekilde yapmak zorunda kalrsan sakn onlar medh sena etme. nk Allahu Tel fask ve zalim bir kiinin medhedilmesine gazaplanr. (Kt ve zlim bir) Sultann uzun yllar muammer olmasn isteyen bir kimse muhakkak ki, Allahn arznda gnah ilenmesini ve evmir-i ilhiyesine itaatsizlik edilmesini istemitir.

Yaplmamas gereken eylerin drdncs: Emrlerin ve hkmdarlarn atiye ve hediyelerini hell olduunu bilsen de kabul etmemendir. Zira onlar kabul etmek dine fesad verir. Mdahane, riyakrlk ve zulmlerine muvafakat dourur. Bunlarn hepsi de senin dinin iin bir tehlikedir. Onlarn hediye ve menfaatlerini kabul etmenin ve dnyev nfuz ve iktidarlarndan istifade etmenin en az zarar udur ki; byle yapmakla sana faydalar dokunduu iin onlar sevmi olursun. Birini seven kimse, bizzarure o ahsn uzun mrl ve payidar olmasn arzular. Bir zlimin dnyada ok yaamasn arzu etmek ise Allahu Telnn kullarna zulm edilmesini ve dnyann mahvn istemektir. O hlde insann akbeti ve iman iin bundan daha zararl ne olabilir. Kendini eytann ifalatndan koru ve bilhassa: Bu iin en dorusu bu yksek ahslardan o paralar alarak fakir ve kimsesizlere datmaktr. Zira onlara fsk fcur ve msiyet sebebiyle datyorlar. Sen ise insanlarn zayflarna infak iin datacaksn ki, bylelikle onlardan daha hayrl olursun. gibi szlere sakn aldanma. Lnetlenmi eytan bu nevi vesveselerle insanlardan bir ounu helke srklemitir. Bu tarz dncenin sebep olduu zarar ve ziyann haddi hesab yoktur.

Yni, ksacas, Gazzl demek istemektedir ki: Ey Oul! Siysetinin sofrasna oturma; yedii haramdr! Sohbetine katlma; konutuu yalandr.

Nasl? Bence hi de fen deil.

[1] bn Haldun., Mukaddime., Cilt I, kinci Bask., Hazrlayan: Sleyman Uluda., Dergh Yaynlar., stanbul, Mays 1988, III/I (s.479) [2] Gazali., Ey Oul! (Eyyhel-veled)., eviren: Ltf Doan., Bedir Yaynevi., 5. Bask, stanbul, 1969., s.29-30