ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES

MAHMUDYE MESLEK YKSEK OKULU

ATILIK
AGUSTOS 2007

Bu metin, Yksek Okul Atlk letmecilii ve Nalbantlk programlarna kayt yaptrmay dnen rencilerin Atlar ve Atlk dnyas hakknda ksaca fikir sahibi olmalar amacyla zet niteliinde derleme olarak hazrlanmtr.

Atlk And Atm, erefimdir, onurumdur, gururumdur, namusumdur. Atm namusum olarak koruyup seveceime, okulumu evim olarak greceime, hocalarm ailem olarak benimseyeceime, arkadalarm kardeim olarak kabulleneceime, Atatrk ilke ve inklaplarna bal kalacama namusum zerine and ierim.`

NDEKLER
TRKYEDE ATCILIIN TARHCES........................... 1 ATATRK VE ATCILIK ................................................... 3 AT YETTRCL 5 Atn Kkeni .......................................................................... 5 Atn Evcilletirilmesi............................................................ 5 At Irklar............................................................................... 5 Souk kanl at rklar:........................................................... 6 Scak kanl at rklar: ............................................................ 6 Arap at:................................................................................ 6 ngiliz at: r. .......................................................................... 7 Yerli at tipleri ....................................................................... 7 Trkiye'de bulunan dier at rklar ....................................... 7 DONLAR ve NANELER ................................................. 8 Nianeler............................................................................. 11 Alnda grlen nianeler: ................................................... 11 Burun zerindeki nianeler: ............................................... 11 Bacaklarda grlen nianeler: ............................................ 11 Trnakta grlen nianeler.................................................. 11 ATLARDA BESLEME...................................................... 12 Gebelik ............................................................................... 12 ATLARDA BAKIM .......................................................... 12 Doum ncesi byme:...................................................... 12 Doum sonras byme:..................................................... 13 ST TAYI.......................................................................... 13 ATLARDA REME.......................................................... 14 Ksrakta strs belirtileri:................................................... 15 YRY ve KOMA EKLLER ............................... 15 Yry Kusurlar:............................................................. 16 ATLARDA YA TAYN ................................................. 17 Atlarda diler ...................................................................... 17

AT BAKIMI........................................................................19 ATLARIN YEMLENMESNDE GENEL KURALLAR...19 Atlarda ideal yemlemesi sralamas: ...................................19 AT BARINAKLARI...........................................................21 Tavlalarn yapmnda dikkat edilecek noktalar...................22 Tavlann yeri .......................................................................22 Tavlann yn .....................................................................22 Temel ve taban ....................................................................22 Duvarlar ..............................................................................24 Kaplar ve Eikler................................................................24 Duraklar ..............................................................................24 Yemlikler ............................................................................24 at ......................................................................................25 Pencereler............................................................................25 Kapal Bokslu Tavlalar : .....................................................26 Tmar...................................................................................27 Davranlar ..........................................................................28 Normal davranlar:.............................................................29 1.Kavga (dv) ..................................................................29 2.Taklit : ..............................................................................29 3.Arkadalk : ......................................................................30 4.Analk :.............................................................................30 5.nceleme ( Aratrma) : ....................................................30 6.Seksel : ...........................................................................30 7.Barnak Arama : ...............................................................31 8.Salk : .............................................................................31 9.Grme : ............................................................................31 10.Uyuma :..........................................................................32 Anormal Davranlar :.........................................................33 SAFKAN ARAP ATLARI VE SAFKAN NGLZ ATLARI LE LGL YAPILMASI GEREKL LEMLER .............................................................................................34 ATILIKLA LGL LEMLER N GEREKL EVRAKLAR:......................................................................34

Damzlk Belgesi (Ynetmelik Madde 6) .......................... 34 Soy Kt kaytlarnda istenen belgeler(Ynetmelik Madde 12): ......................................................................... 36 Soy Ktklerine Kaydedilecek Atlara sim Verilmesi (Ynetmelik Madde 14) ..................................................... 37 Kaybndan Dolay Pedigri Dzenlenmesi (Ynetmelik Madde 16) .......................................................................... 39 Taylarn Don Deiikliklerinin Kayd (Ynetmelik Madde 17)....................................................................................... 39 Sahip Deitirme lemleri (Ynetmelik Madde 21) ......... 40 Sahip deiikliinde istenecek belgeler (Ynetmelik Madde 18); ..................................................................................... 40 Sahip Deiikliinde stenecek Belgeler (Ynetmelik Madde 19) .......................................................................... 41 hracat (Ynetmelik Madde 20) ......................................... 41 len Atlar Hakknda Yaplacak lemler (Ynetmelik Madde 21) .......................................................................... 42 Pedigriye Yaptrlacak Fotoraf(Ynetmelik Madde 23) 42

TRKYEDE ATCILIIN TARHCES

1860'lardan gnmze Trk Atl Trkiye'de ilk at yarlarnn zmir'de gerekletii, 1863 ylnda stanbul Kathane'de dzenlenen at yarlarnn Cuma ve Cumartesi gnleri yapld bilinen ilk veriler arasnda yer alyor. 1885 ylnda zmir'e yerlemi bulunan ngiliz Mr.Patterson, arkadalar ile birlikte (Smyrna Races Club) zmir Yar Kulb'n kurar. Bu kulp, zmir at yarlarn dzenler.1894 ylnda Manisa'da Vali Abdururahman Paya, 1901 ylnda Samsun'da Mutasarrf Hamdi Simavi Bey at yarlar dzenlediler. 1909 ylnda Osmanl Jokey Kulb "Jockey Club Ottoman" adyla kuruldu. Osmanl Jokey Kulb'nn, Padiahn himayesinde hipodromdaki at yarlarn ynetmek ve safkan Osmanl "yani ngiliz" ve safkan arap at yetitirmek amacn tad belirtildi.1912 ylnda Islah- Feres Cemiyeti Veliefendi yarlarn dzenledi.1920 ylnda bir ngiliz irketi Veliefendi'de yarlar dzenlemeye balad. Bu yarlar 1922 ylna kadar srd.Bu arada, 1920 ylnda TBMM Bakan Mustafa Kemal Paa himayesinde Ankara'da yarlar dzenlendi.1923 ylnda stanbul at yarlar yeniden canlanyor. 1924 ylnda Akif Akson Bykdere Yarlar, 1925 ve 1926 ylnda Sipahi Oca Veliefendi Yarlar yapld. 1926 ylnda ayrca, zmir'de Muhasebe-i Hususiye imdiki irinyer Hipodromu'nun olduu yerde yarlar dzenledi. 3 Haziran 1927 ylnda Yksek Yar ve Islah Encmeni Devri, Gazi Mustafa Kemal Paa himayelerinde Ankara Tayyare Meydan'nda, stanbul ve zmir'de at yarlar dzenledi. Ayrca, Adana, Konya, Erzurum, Samsun ve Sivas illerine de koular tahsis edildi.10 Haziran

1927 tarihinde Ankara'da Gazi Mustafa Kemal'in de katlmyla safkan ngiliz at ve ksraklarnn katlabilecei Gazi Kousu dzenlendi.1931 ylnda safkan ngiliz at ithali hareketlendi. lk defa 1931 ylnda 2 yal yerli ngiliz taylar piste ktlar. 1932 ylnda ise Gazi Kousu yerli safkan ngilizlere ayrld.1934 ylnda Atatrk'n Ankara hipodromunun yaplmas emri zerine, 1936 ylnda Ankara ehir Hipodromu ald.1938 ylnda lk defa 2 yal ngiliz taylarna klasik, vadeli bir kou ayrld. Bu kounun ad "aldran Kousu" olarak belirlendi. 1939 ylnda Cumhurbakanl Kupas Kousu kondu. ve Yukar yal ngilizlere ait bu yar, ilk kupal kou oldu. 1939 ylnda Karacabey Haras, ngiliz yetitiricilii bakmndan byk bir hamle yapt.1943 ylnda Yar Atlar Yetitiricileri ve Sahipleri Cemiyeti kuruldu. Dernek, 1953 ylna kadar yarlarn organizasyonunu stlendi.31 Temmuz 1949 ylnda Veliefendi hipodromu yand. Yarlar Eyll ayna kadar yasakland. 1950 ylnda yarlk camias byk bir aray iine girerek, Jokey Kulb'nn kurulmas iin giriim balatt.2 Kasm 1950 ylnda, Fevzi Ltfi Karaosmanolu, Gnl. Saim nhon, Prens Halim Sait, Nijat Evliyazade ve Sait Akson tarafndan Jokey Kulb kuruldu. Kurulu amac yle belirtiliyordu : " Trkiye'de at yarlarn milletleraras nizam, usul ve gelenekler dairesinde tertip ve idare etmek, yarlk ve yetitiriciliimizin geliip ilerlemesini salayacak tedbirleri almak, bu yolda her trl teebbs ve faaliyette bulunmak. " 1953 ylnda Jokey Kulb "Trkiye Jokey Kulb" adn ald. Ve de Dernek olarak kabul edilmesi sonrasnda da yarlar artk Kulp tarafndan dzenlenmeye balad. Bu tarihten itibaren, yarlar Kulp'n organizasyonunda, tek elden ve sistemli ynetim ile

bugnlere kadar geldi.Bugn ise son derece sistemli ve baarl bir ynetim mevcuttur. Artk atlmz, yetitiriciliimiz ve yarlmz rnek gsterilir dzeydedir.

ATATRK VE ATCILIK
Ata ve atla zel bir merak ve sevgisi yannda iyi bir binici de olan Atatrk, yurtta atl ve yarl daima zendirdi. Yaknlarn da bu konuya ilgi gstermeye neredeyse zorlad. Bu da atln ve yarln lehine olmutu. Onun bu yoldaki emir ve direktifleriyle Trk atl sporlar olumlu bir gelime kaydetmiti. Byk kurtarcnn 14 Ocak 1923 gn zmir'de Uakzade Muammer Bey'in kz Latife Hanm ile evlendikten sonra eine verdii armaanlarn arasnda gzel bir atn bulunmas da Atatrk'n ata gsterdii ilgi ve verdii deerin ifadesidir kukusuz. Atatrk'n tavlasndaki atlarn arasnda "Sakarya" ya kar zel bir ilgisi ve sevgisi olduuda bilinir. Atatrk tatil gnlerindeki atl gezilerini hep "Sakarya" ile yapmak istemitir. Byk Atatrk'n at sevgisi , onu da bir ara yarla sevk etmiti. Gerekte Atatrk belki de bunu yarl tevik iin yapmt. Atatrk'n atnn kazand bir yar, atlk dnyamzn nl kiilerinden Said Akson'un "Yarlk Anlar" kitabndan reniyoruz. Bu olay , yazarnn kaleminden kefetmek gerekir: "..Sosyete ve kordiplomatik yarlarla alakal idi. Fransa'dan gelen atlar iinde bir ksrak vard. Bu Atatrk'n atyd. O sra Afgan Kral Amanullah Han Ankaray ziyarete gelmiti. Atatrk Amanullah Han' yarlara getirdi. Algrette yarlara katld . Primerole gibi kuvvetli bir rakiple karlaacakt. Algrette kouyu kazand. Amanullah Han ok memnun oldu ve Atatrk' hararetle tebrik etti. Algerette Fransa da epey kou kazanm bir ksrakt, fakat tandonlar zayft ve sene 3

sonunda haraya ekildi, Ukko ile Alliance'in kz olan Algrette ok muvafakiyetli bir damzlk oldu. Karacabey harasnda Cumulus'ten dourduu ankaya isimli ilk tay Atatrk o zamanlar Trk Konkur ekibinin as binicilerinden Saim Polatkan'a hediye etmitir.." Atatrk'n Svarileri'nin binicilik dnyasnn en byk yarmalarndan biri olan Roma Enternasyonal Konkurupikleri'nin en byk mkafaat ve en nemli yarlarndan olan "Mussolini Kupas"n kazanmalar Byk Atatrk'e pek byk sevin ve mutluluk vermiti. Bunu gnn Babakan Celal Bayar'n, bu byk baary kazanan ekibin lideri General Cevdet Bilgiin'e yollad u telgraftan da anlamak mmkndr Tarihi telgraf yledir: "Milletler Msabakasnda Mussolini altn kupasn kazandnz bildiren telgrafnz sevinle aldm. Parlak muvaffakiyetlerinizi ve minnet duygularnz Atatrk'e arz ettim. efimiz hepinizden memnun oldular. ... Bende ekibimizi hararetle tebrik ederim . Ayni muvaffakiyetin bundan sonraki msabakalarda da tecellisini diler, ayr ayr hepinizi gzlerinden perim. - Celal Bayar." Gazi Kousu Onun yce adna Gazi Kousu dzenlenmektedir. te yandan Atatrk'n Hipodruma gelerek at yarlarn izlemesi de memleketimizde yarln inkiaf konusunda en byk teviki tekil etmitir. nl talyan mimar Viotti Violli tarafndan yaplan ve gnmze dek olanca gzellliiyle ulam bulunan Modern Ankara Hipodromu'da Atatrk'n emir ve direktifleriyle ina edilmitir. Trkiye'de atl ve yarl tevik amacyla kurulan "Yar Islah Encmeni" de Atatrk'n byk desteini grmt. Bu encmenin vaki ricas zerine adna bir Gazi Kousu'nun ihdas edilmesine severek izin vermi (1926) ve bylece Trk yarlk dnyasnn en enmli klasik kousu halini alm bulunan Gazi Kousu, 1927 ylndan bu yana Trk yarlna renk katmaya

balamtr. ngiltere yarlk aleminde Derby ne ise , bugn Trk Yarlnda da Gazi Kousu odur. Gazi Kousu, bugn Trk yarlnn en byk ve en nemli klasii olarak devam etmektedir. 1927 ylndan bu yana yarlar aralksz olarak gerekletirilmektedir. Yar dnyamzn en byk klasii olan Gazi Kousu'nun armaan, Atatrk'n at zerindeki gm heykelidir. nl heykeltra adi alk'n eseri olan bu heykel 1970 ylndan beri Gazi Kousu galiplerine verilmektedir. (At Dnyas Dergisinden alnmtr)

AT YETTRCL Atn Kkeni

Evcil atn kkenini przewalski ve tarpan ad verilen yabani atlar tekil eder. Przewalski: Yabani mool at. Cidago (bel ykseklii) 130 cm. ri bal, iri kemikli, kaln boyunlu, kuvvetli, krmzmtrak esmer renkli. Souk kanl at rklarnn atasdr. Tarpan: Cidago 130 cm. nce yapldr. Donu (rengi) sincabi. Scakkanl at rklarnn atasdr.

Atn Evcilletirilmesi
At, milattan nce 3000'li yllarda evcilletirilmesi. lk olarak Et ve stnden yararlanlmtr. Srayla i hayvan, harp hayvan olmu, gnmzde de zevk ve spor iin yetitirilmektedir .

At Irklar
Dnyada 170 adet at rk vardr.

Souk kanl at rklar: Genel olarak iri ve ar vcutlu, kaslar fazla gelimi, sakin ve ar hareketli atlardr. eki gleri iyidir. Scakkanl atlara gre erken geliirler. Souk iklim hayvandrlar. rnek: ngiliz at Scak kanl at rklar: Daha ufak yapl ve hafiftirler. Hareketlidirler. Souk kanllara gre ge geliirler. Scak iklim hayvandrlar. rnek: Arap at Arap at: Salam grnl, canl, yksek kaltsal gldr. Dayankldr. 3-4 ay boyunca gnde 70-80 km. yol alabilir. Cidago ykseklii: 145-155 cm. Don: En ok AL, KIR, DORU grlmekte. Ender olarak YAIZ don mevcut. Yry: Adi yryte dar adm atar. Trs ve drtnalda alak adm. Kullanld yerler: eki, binek, yar. Geliim: 3 yanda gelimesini tamamlar. Damzlk ya 4' tr. reme zellikleri: Erkeklerde doum arl 44-47 kg. Diilerde doum arl 42-45 kg. Yavrularn yaama oran %94-95 Gebelik sresi 334-342 gn Ergin aygr arl 470-500 kg Ergin ksrak arl 450-480 kg ngiliz at: Kombine melezleme yntemi ile hz ynnde slah yaplarak 250-300 ylda oluturulmutur. Trkiye'de ilk defa stanbul Veli Efendi ayrnda 1922'de komutur. Cidago ykseklii: 165-170 cm.

Don: En ok AL, DORU grlmekte. Ender olarak KIR, YAIZ don mevcut. Kullanld yerler: Yar atdr. Hz zelliinin kaltm derecesi (h2) 0,35'tir. zellikleri: Adaptasyon yetenei yksektir. Ksa mesafeyi ok hzl koar. Geliim: Damzlk ya 4' tr. reme zellikleri: Doum arl 40-45 kg. strs (kzgnlk) siklusu 23-24 gn strs (kzgnlk) sresi 5-7 gn Gebelik sresi 330-340 gn Hafflinger At: yi huylu, salam grnl, sakin mizal, kanaatkar, zayf meralar iyi deerlendirebilen, kaba yem seven, hastalklara mukavim, veteriner ve ila masraf olmayan, gl, yksek dl ve st verimli. ocuklar ok sever. Cidago ykseklii: 130-140 cm. Don: Sadece AKKANAT Kullanld yerler: ve eki at. Geliim: Damzlk ya 4' tr. Erkeklerde arlk: 440 kg Diilerde arlk: 433 kg Yerli at tipleri 1- Anadolu tipleri 2-ukurova tipi 3-Uzunyayla at 4-Midilliler ve dier yresel tipler Trkiye'de bulunan dier at rklar 7

1-rlanda at: Srama (konkur) atdr. Cidago 160165 cm. 2-Anglo-Arap: Cidago 160 cm. (koyu, zellikle doru don) 3-Hanofer: Cidago 153-170 (Koyu don) Eitime yatkn, scak kanl 4-Holstein: Almanya. Cidago 153-162 cm. Konkur at. 5- Akhal-Teke: Trkmenistan Cidago 142-152 cm. Mkemmel yryl, dayankl, eitilir ancak inatdr. Kt huyludur. 6-Kabardin: Kuzey Kafkasya. Da rkdr. Binek ykseklii 142-151 cm. Uzun mrldr. DONLAR ve NANELER Don: Atlarda bedeni rten kllarn bir btn olarak gsterdikleri renge veya renk karmna denir. e ayrlr: 1-Esas (asli) donlar 2-Trev donlar 3Alaca donlar Esas donlar 1- AL don: Krmz. 9 tiptir. Ak al, koyu al, adi al, akkanat al, stl kahve al, altuni al, kiraz al, kestane al, yank al.

2-YAIZ don: Siyah. 2 tiptir. Kuzguni yaz (parlak), donuk yaz (mat)

3- DORU don: Gvde al; yele, kuyruk, bacak yaz Ak doru, koyu doru, kirazi doru, kestane doru, yank kestane doru 4-ZABEL don: Saman sar 5-KULA don: Gvde sar; yele, kuyruk, bacak siyah

Ak kula, adi kula, koyu kula, kurt kulas Trev Donlar Yavru al veya donuk yaz doar. Sonra beyaz tyler kar. Don tespiti 1-1,5 yanda tekrar yaplmaldr. Ancak ondan sonra soykt mhrlenir ve imzalanr. 9

1- KIR don: Beyaz kll atlardr. Pamuk kr: Bembeyaz Ak kr: Biraz siyah Koyu kr: Daha siyah Demiri kr: Gri kllar var Bakla kr: Siyah kllar sar, boyun ve omuzlarda odacklar halinde illi kr: il gibi siyah kllar Kzl kr: Krmz renkli kllar Mercani (veyik) kr: illi krn daha krmzs 2-AHRE don: Beden kzl-beyaz+yele, kuyruk, bacak siyahtr. Ak ahre: Beyaz bol Adi ahre: Beyaz ve kzl eit Koyu ahre: Krmz bol Kzl ahre: Parlak, bol krmz 3-BOZ don: Al donun beyaz kllarla istila edilmiidir. Ak boz: Beyazlar krmzlardan bol. Adi boz: Beyazlarla krmzlar eit. Koyu boz: Krmzlar beyazlardan bol. Kar yad boz: Beyazlar demetler eklinde

Kaplan lekeli: Krmzlar demetler eklinde. 4- ALACA donlar: ki ayr don paralar halinde bulunursa buna alaca don denir. Beyaz paralar bykse "alaca" baa, kkse sona yazlr. Alaca koyu al: Beyaz paralar, koyu al paralardan daha byk. Koyu al alaca: Al paralar, beyaz paralardan daha byk. Alaca yaz: Beyaz paralar, yaz paralardan daha byk. Alaca kula: Beyaz paralar kula paralardan daha byk. Nianeler Niane: Koyu donlu atlarda vcudun deiik blgelerinde grlen beyaz kllardan oluan lekelere denir. Ekal tespitinde nianeler de kaydedilmelidir. Alnda grlen nianeler: -Alnda birka beyaz kl -Alnda ok beyaz kl -Alnda kartopu -Alnda yldz -Alnda ay -Alnda aktma (beyazlk aa kaym) Burun zerindeki nianeler: Aktma: Burun zerinde grlen nianedir. Bacaklarda grlen nianeler: Seki: Bacaklarda grlen nianedir. Trnakta grlen nianeler Ester izgisi: Atn yelesinden kuyruuna uzanan izgi 11

ATLARDA BESLEME Gebelik

Gebeliin son 90 gn yaplacak besleme ok nemlidir. Bu aamada kaba yem miktar azaltlp (ot, saman vs.); kesif yem miktar (yulaf, msr, kspe vs.) arttrlmaldr. Enerji htiyac Yaama pay enerji ihtiyac: Hayvann hayatn srdrebilmesi iin gerekli, en dk dzey enerji ihtiyac. 9. ay: Yaama pay enerji ihtiyac x 1.11 10. ay: Yaama pay enerji ihtiyac x 1.13 11. ay: Yaama pay enerji ihtiyac x 1.20 Laktasyon: Hayvann st verdii dneme Laktasyon denir. Ortalama 5 ay srer. htiya, yaama pay enerji ihtiyac+ 792 kCal'dir. Gnlk st verimi 10-20 kg. aras deiir. Su ihtiyac: Normal bir atn gnlk su ihtiyac 19-45 litredir.

ATLARDA BAKIM
Taylarda byme ikiye ayrlr: a-Doum ncesi b-Doum sonras

Doum ncesi byme:

Anasal evre de denir. Taylarn doum arlna etki eden genetik ve evresel faktrler unlardr: 1- Atn rk 2- Ksran (anann) beden yaps 3- Aygrn (babann) beden yaps

4- Tayn cinsiyeti 5- Ksran ya 6- Gebelik sresi 7- Ksran beslenmesi

Doum sonras byme:

Tay: Doumdan 3 ya sonuna kadar atlara denir. Taylk dnemi 3'e ayrlr: 1- St tay 2- Bir yal tay 3- ki yal 4- yal ST TAYI Tay, doumdan sonra ilk 24 saat arlnn 1/10'u kadar az st ier. 13

Az st: Doumdan sonra memeden akan, baklk maddelerince ok zengin ve yavrunun yaamas iin ok nemli st (bu st doumdan itibaren 3 gn boyunca salglanr. erisindeki baklk maddeleri gitgide azalr.) Tayn ilk dnemki bakmnda en nemli konular (eer baka kaynaktan st verme mecburiyeti varsa) stn vcut scaklnda olmas ve tayn yalnz braklmamasdr.(Anas lm taylarda nemlidir.) Taylar 12 aylkken ergin ya arlnn %75 'ine ve ergin ya srt (cidago) yksekliinin %90 'na ularlar. Bu sebeple iyi beslenmelidirler. 4 'nc haftadan sonra anann st yetmemeye balar. Bu aamada tay bytme yemleri verilmelidir. Yulaf tek bana verildiinde kavuzlu olduu iin midede topaklamaz. St dneminde taylar iin yulaf tek bana nerilmez. eriinde protein ve mineral madde eksiktir. 2 aydan fazla yonca verilirse bbrek ta yapabilir. Ayrca yonca atlarn %2-3 'nde alerji yapar.

ATLARDA REME
Gebelik sresi: 11 ay Kzgnlk dnemi: lkbahar *Kzgnlk: Dii memelilerin yumurta rettikleri, iftletirildiklerinde gebe kalmaya msait olduklar dnem. Kzgnlk sresi uzunluu: 2 - 2,5 gn ki kzgnlk aras sre: 15 - 17 gn strs dngs sresi (1. strsun bandan, 2. strsun bana): 29 gn

strs dngs: Dii memeli hayvann, fertil (dllenebilir) yumurta rettii fizyolojik durum. Ksrakta strs belirtileri: 1- Hayvan sk sk idrar karr. 2- Skunetini kaybeder. Sebepsiz kiner. 3- alan ksraklar abuk yorulur. 4- D etkilere duyarldr. Dokunulduu zaman gdklanr. 5- Vajina azn ap kapatr. 6- Dier ksraklara sokulur. Onlara ilgi gsterir. 7- Aygr yaklat zaman kuyruunu kaldrr. 8- Vajinadan mukoz bir sv akar. 9- Vajina az imi, kzarm, gevek bir yapdadr.

YRY ve KOMA EKLLER

Atlarda yry ve koma ekilleri unlardr: 1- Ar adi yry: nce arka ayak, ardndan ndeki apraz; dier arka ayak ve ndeki apraz atlr. ayak hep yere basar. 2- Sratli adi yry: Ar adi yryn sratlisidir. 3- Trs koma: Bacaklarn hareket sras aprazdr. ki ayak hep yerde kalr.

15

4- Drtnal koma: Hep ayn art ayak ilk basar. lk basma sesinden sonra hzl basma sesi duyulur. Atlarda yry ve koma ekillerini bilmenin yararlar: 1- dman pisti zemininin dikkate alnmasn 2- dman sresinin dengeli ekilde tespit edilmesini 3- Ayak hastalklarnn iyileme sresinin ksa srmesini 4- Ayak hastalklarnn tekrar ortaya kmamasn salar.

5- Rahvan koma: Daha ok eeklerde grlr. Hzl yrytr. Ayaklar apraz deil art-arda atlr. ki ayak srekli yerdedir. Biniciyi yormaz. Spor saylmaz. Yry Kusurlar: 1- Topuk alma: Atn yrrken ileri att aya ile yere basan bacana vurmasna denir. Topuk alma nedenleri: Bacak kusurlar, trnak kusurlar, yanl trnak kesimi, yanl nallama, atn zayf yorgun olmas, binicinin hatal oturmas, hatal dizgin kullanlmas. 2- Yetitirme: Arka ayak nalnn n ksm ile n bacaa vurmaktr.

3- Srme: Atn ayan yere srtmesidir.

ATLARDA YA TAYN
Atlarda ya tayini dilerden yaplr. Alt kesicilere bakmak daha iyidir.

Atlarda diler Kesici st dilerinin zellikleri 1- Kalc dilere gre daha kktrler. 2- Boylar ksadr. 3- Renkleri beyazdr. 4- Di boyunlar belirgindir. 5- Dudak yzleri dz ve oluksuzdur. 6- Di yuvalarna skca oturmulardr. 0 - 2,5 ya aras dnem Yeni domu: Kesici st dileri daha kmamtr. 8-14 gn: n kesici st dileri kar. 20-30 gn: Orta kesici st dileri kar. 5-9 ay: Son kesici st dileri kar. 9-10 ay: Tm kesici sit dileri kmtr. 1 ya: n kesici st dilerinde arpack ukurluu silinir.

17

1,5 ya: Orta kesici st dilerinde arpack ukurluu silinir. 2 ya: Son kesici st dilerinde arpack ukurluu silinir. 2,5 - 5 ya aras dnem 2,5 ya: n kesici st dileri der, yerlerine n kesici kalclar gelir. 3 ya: n kalc kesici diler di yay seviyesine ular. 3,5 ya: Orta kesici st dileri der, orta kalc diler kar. 4 ya: Orta kalc kesici diler di yay seviyesine ular. 4,5 ya: Son kesici st dileri der, son kesici kalclar kar. 5 ya: Son kesici kalc diler di yay seviyesine ular. 6 - 8 ya aras dnem 6 ya: Alt n kesici dilerde arpack ukurluu silinir, di yldz kar. 7 ya: Alt orta kesici dilerde arpack ukurluu silinir, di yldz kar. 8 ya: Alt son kesici dilerde arpack ukurluu silinir, di yldz kar.

AT BAKIMI ATLARIN YEMLENMESNDE GENEL KURALLAR

Atlarn mideleri beden iriliklerine gre ok kktr. Atlarda mide kapasitesi tm sindirim kananlnn % 70.8 ini tekil eder. Bu nedenle atlar sk sk yemlenmelidir. Libitum (snrsz) yemleme atlar iin ok zararl ve tehlikelidir. Yemleme zamanlar belirli aralklarla ve belirli saatlerde yaplmaldr (en ideali gnde 4 kez). ki yemleme arasndaki sre aldnda veya birka gn yem verilmediinde at, yeme hcum ederek yer. Bu durum timpaniye ya da mide rupturuna (yrtlmasna) neden olabilir. Dier yemleme kurallar sras ile unlardr; Atlarda ideal yemlemesi sralamas: 1. Su 2. Kuru Ot 3. Dane (kesif) yem eklinde olmaldr. Su yemlemeden nce verilmelidir. Dane (kesif) yemlerden hemen sonra su verilmesi ok sakncaldr. Dane yemlerden hemen sonra verilen su midede bulunan yemi hemen barsaklara sevk eder ve atn sindirim sistemine bozar. Bu burum sanclara ve at bal ise konstipasyona ( kabzlk ) neden olur. ten,idmandan ve koudan hemen sonra su verilmemelidir. Atn teri kuruduktan sonra ve ok souk olmayan su (mmknse oda scaklnda) verilmelidir.

19

Atlara kaba yemler, dane yemlerden nce verilmelidir. Dane yemlerin midede daha uzun bir sre kalmasn temin etmek iin,kaba yemden sonra ata az miktar su verilir. Bu su kaba yemin mideyi terk etmesini kolaylatrr ve hzlandrr. Bundan sonra dane yem verilir. Atlara verilen kesif ve kaba yemlerde mantar ve kflenme olmamaldr. Yemlerin ierisinde kk ta paralar ve kum bulunmamaldr. Bu durumlar sancya neden olur. Atlara verilen dane yemlerin (arpa-yulaf) krlarak veya ezilerek verilmesi, yemlerin sindirilme derecesini ve atn yemden yararlanma gcn artrr. Atlar yem deiikliklerine kar ok hassastrlar.teze ottan kuru ota veya kesif yeme geiler tedrici olarak yaplmaldr. Atlara verilen kesif yem toz halinde ise (atlar kesif yem yemeden nce derin nefes alp verirler) st solunum yollarna kaabilir. Bu sakncay nlemek iin, kesif yemin zerine elle hafif su serpilerek slatlr. Bu slatma ilemi at yem yemee balamadan hemen nce yaplmaldr. Kesif yemin nceden slatlmas fermantasyona neden olabilir. Fermente olmu yemler sanc tehlikesini artrr. Yemlemeden hemen sonra ata idman yaptrlmamal, i hayvan ise altrlmamaldr. Ata yeterli miktarda yem verilmesine karn, at zayf ve gsz ise, nce i parazit muayenesi yaptrlmal ve sonra da dilerine baklarak gerekirse premollar ve molar diler trplenmelidir. Her ya ve cinsiyetteki atlarn en byk dman yalanma ve istirahattr. Bu nedenle atlara yeterince idman yaptrlmaldr.

Atlara verilecek gnlk yem miktar, atn altrlp altrlmadna, eer altrlyor ise ar veya hafif bir ite almasna gre deiir. Ar bir ite alan atlar: Her 100 kg canl arla: 1 kg kaba yem (kuru ot) 1.5 kg kesif yem (Arpa veya yulaf) Hafif bir ite alan atlara: Her 100 kg canl arla; 1 kg kaba yem 1 kg kesif yem At altrlmyorsa: Her 100 kg canl arla; 1 kg kaba yem 0.5 kg kesif yem verilmelidir.

AT BARINAKLARI
At barnaklarna tavla denir. Tavlalar, evrenin atlar zerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amac ile ina edilen binalardr. At yetitiriciliinde baar tavladan balar. Atlarn salkl bir ekilde yetitirilmesi ve optimal dzeyde verim alnmas, atn yaamnn nemli bir blmn iinde geirdii tavlann hijyenik artlar tayp tamadna baldr. Tavla planlarnn izimi ve yapm, iin yaayacak olan atlarn salk ve verimlerini etkilemeyecek bir dzeyde olmaldr. At tavlalar ina edilirken, tavla iinde en uygun evre koullar salanmal, tavlann i ksm en etkin ekilde 21

yararlanmay salayacak ekilde dzenlenmeli ve atlarn denetimi ve ynetimi kolay olmaldr. Tavlalar; ak ve kapal olduklarna gre iki gruba , i ayrntlarna gre de ba (sabit durakl) ve bokslu olmak zere iki tipe ayrlr. Kapal - bal (sabit durakl) tavlalar, genellikle souk iklime sahip olan blgeler iin tercih edilmelidir. Tavlalarn yapmnda dikkat edilecek noktalar Tavlann yeri ncelikle tavlann yaplaca yerin seimine dikkat edilmelidir. Tavlann yaplaca yer evreye gre nispeten yksek bir yer olmal, bataklk ve su basma olana olan dere ya da rmak kenarlarnda olmamaldr taban suyu temele yakn olmamal, yamur yadnda taban sular temellere kadar ykselmemelidir tavla yerinin seimi yapldktan sonra, tavla aada maddeler halinde sralanan zellikleri tayacak ekilde ina edilmelidir. Tavlann yn Tavlann yn blgenin iklim artlarna gre tespit edilmelidir.Souk ve sert iklimin hkm srd blgelerde tavlann yn Kuzeye, dier bir deyi ile, kuzey rzgarlarna dnk olmamaldr. Bu Tip tavlalar kn souk olur. Scak veya lman bir iklimin hkm srd blgelerde tavlann ynnn gneye veya batya dnk Olmas da tavlann ok scak olmasna neden olur. Tavla iinde optimal scaklk 10-15 C olmaldr. Temel ve taban Tavla temellerinin oturaca zemin, bina ykn tayabilecek gerilime sahip olmal, temel duvar ta veya betonarme olarak yaplmaldr. Temel derinlii scak blgelerde 30 cm,souk blgelerde 60 cm den aa

olmamal, temel genilii 50 X 60 cm olmaldr. Temelin toprak seviyesinden ykseklii tek kolon temellerde 20-30 cm, srekli duvar temellerde 30-50 cm olmaldr. Gerekli durumlarda temellerde tecrit ve drenaj yaplmaldr. Tavlarda taban, altlk (yataklk sap) kullanlp kullanlmayacana gre yaplmaldr. Eer tavlada altlk kullanlacak ise taban ahap, beton, tula ya da sktrlm topraktan yaplabilir. Altlk kullanlmayacak ise beton zerine yumuak ve esnek lastik deme eklinde yaplabilir. Ayrca tavla taban toprak seviyesinden 20-30cm ykseklikte ve su szdrmaz bir ekilde yaplmaldr. Tavla tabannn ahap, beton, asfalt. Tula, lastik veya sktrlm topraktan yaplmasnn hem hijyen ve hem de maliyet ynnden baz avantaj ve dezavantajlar bulunmaktadr. Ahap tabanlar, scak olmalarna karlk hijyenik deildir, dayankszdr ve slandnda kayganlaabilmektedir.Eer bu tip taban yaplacak ise, tula byklnde ahap takozlar beton zemin zerine dikine denip takozlarn aralarna katran vb. bir tecrit maddesi aktmak sureti ile yaplmaldr. Beton ve asfalt tabanlarn en nemli mahsuru souk olmasdr. Beton veya asfalt taban yaplmak istendiinde, beton ve asfalt dklmeden nce ta ile blokaj yaplmal ve dvlerek sktrlmaldr. Atlarn kaymamas ve idrarn akmasn salamak iin zemine hafif oluklar almal ve yeterli eim verilerek hafif przl braklmaldr. Tuladan yaplan tabanlar en uygun taban tipi olup. Dikine denerek frnlanm tulalar kullanlabilecei gibi zel oluklu tulalar da tercih edilebilir. Lastik tabanlar, yumuak PVC veya poliretandan yaplm normal plaklarn beton zemin zerine zel yaptrclar ile kaplanmas ile yaplr. Sktrlm topraktan yaplm tabanlar maliyeti en dk taban tipidir. Bu tip tabanlarn esnek ve yumuak olmas ayak sal asndan yararldr. Bu tip tabanlar trnaklarn doal yumuakln kurumasna 23

yardmc olur. Bu tip tabanlarn zemin tesviyesinin sk olarak bozulmas, her sene zeminin tekrar tesviye edilmesi gereinin ortaya kmas ve temizlenmesinin zor olmas en nemli sakncalardr. Duvarlar Tavla duvarlar betonarme, ta ve tuladan yaplabilir.Bununla beraber duvarlarn sy az ileten maddelerden yaplmas daha uygundur.Gzenekli tula nispeten yaltm grevi grdnden nerilebilecek en iyi malzemedir.Duvar ykseklii en az 300 cm olmaldr. Kaplar ve Eikler Tavla kaplar srgl ( rayl ) olabilecei gibi klasik kap tipinde de yaplabilir. Klasik kap tipinde 180 derece al bir ekilde almaldr. Her iki tipte de kaplar kasasna iyi bir ekilde oturmal. Kilitler gml ve kap keskin keli olmamaldr. Kap ahap veya metal malzemeden yaplabilir. Kap boyutlar 300 x 300 cm olmaldr. Tavlaya atlarn binicileri ile birlikte girebilecei dnlrse kap ykseklii 360 365 cm olmaldr.Kap eikleri iten tavlann zemini ile ayn seviyede , dtan ise zeminden 4-8 cm yksek olmaldr. Duraklar Kapal bal tavlalarn durak boyutlar atlarn rkna gre deiir. Hafif at rklarnda ( Arap,ngiliz ) yemlikler dahil durak genilii 150-185 cm uzunluk ise 270-350 cm olmaldr. Durak ara blme ykseklikleri durak tabanndan itibaren 120-130 cm durak eimi nden arkaya doru % 1.5 olmaldr. Duraklar ahr taban ile hemzemin olmamal, ahr tabanndan 10-15 cm yksek yaplmaldr. Yemlikler

Ergin atlar iin yemliklerin st tabandan ykseklii 80-90 cm, yemlik uzunluu,kaba yem iin 75-90 cm,kesif yem iin 30-40 cm,yemlik genilii 50-60 cm,derinlii ise kaba yem iin 50-60 cm,kesif yem iin ise 20-30 cm olmaldr. Yemlikler beton, metal,ahap ve plastik malzemeden yaplabilir.Yemlikler przsz,kolay temizlenebilir olmal.Kenarlar keskin veya keli olmamaldr. Yemliklerin n tarafnda en az 100 cm yem datm yolu braklmal, yemliklerin ortada olduu ift sral tavlalarda ise yem datm yolu 250 cm olmaldr. Servis yolu genilii tek sral tavlalarda en az 150 cm, ift srallarda ise 350 cm olmaldr. at Tavlann at rts tavlay yalardan ve dier d etkenlerden koruyacak, at makaslar ise at rtsnn kar ve rzgar ykn tayabilecek gte yaplmaldr. at rt malzemesi olarak kiremit, eternit veya oluklu sa kullanlabilir. klim artlarna gre ve gerekli durumlarda atlarda cam yn, polietilen, polistrafor veya perlit kullanlarak izolasyon yaplmaldr. Tek sral tek eimli,ift sral tavlalarda krma at tipi kullanlmaldr.at eimi en az % 25 olmaldr. Pencereler Tavlalarda atlarn teneffs ettii havann temiz veya kirli oluu atlarn sal ve buna bal olarak da performanslar zerine etki eder. Kirli hava nedeni ile atlarn gda metabolizmas bozulur, kan teekkll ve vcut direnci azalr. Ayn zamanda kirli hava, hastalklarnda kolayca yaylmasna neden olur. Deneyler, havalandrma sisteminin mkemmel olduu tavlalarda hastalk orannn ok dk olduunu, atlarn yemlerini iyi deerlendirdiklerini ve 25

performanslarnn ykseldiini gstermektedir. Tavlalarn havas u nedenlerle ok abuk bozulur. - Solunum ile havadaki oksijen miktarnn azalmas , - Karbondioksit, amonyak ve sindirim sisteminde teekkl eden gazlar. - Su buhar ve rutubet. -Temizlik , tmar ve yem verme esnasnda meydana gelen tozlar. Evcil hayvanlar her bir kg canl arlk iin saatte ortalama 300 cm karbondioksit gaz karrlar. Her biri ortalama 500 kg canl arla sahip 20 balk bir tavla dnelim. Bu atlar saatte 500 x 20 x 300= 3.000.000 cm karbondioksit gaz karr. Ayrca, ahra giren temiz havann her litresinde 0.3 cm karbondioksit gaz mevcuttur. Atlarn kardklar karbondioksit den baka, tavlada bulunan mikroorganizmalar da karbondioksit meydana getirdiklerinden, temiz hava ihtiyac biraz daha fazla hesap edilmelidir. Ortalama olarak 500 kg arlndaki bir ata saatte 55-75 metre kare temiz hava hesap edilir. Havalandrmann iyi yaplmad tavlalarda rutubet oran da ykselir. Tavlalarda rutubet oran % 60-80 arasnda olmaldr. Pencerenin m2 olarak yzlm,farkl iklim koullarnda yaplacak tavlalar iin,tavla taban alann metrekare olarak yzlmnn 1/ 10-1/20 arasnda deimelidir.Pencereler ahap,metal,sert plastik ve benzeri bir malzemeden yaplabilir.Gerekli durumlarda pencere dna sineklik ve panjur taklabilir. Kapal Bokslu Tavlalar : Kapl bokslu tavlalarda, tavla ii tek veya ift sral bokslar eklinde dzenlenmeli ve bokslar ift sral ise

sralar arasnda 350 cm geniliinde bir servis yolu bulunmaldr . Bokslarn boyutlar atlarn rklarna ve yalarna ve hatta kullanm amacna gre deiir. Ergin ve hafif at rklar iin 300 x 350 cm iki yal taylar iin 300 x 300 cm stten kesilmi taylar iin 200 x 200 cm,doum bokslar ise 300 x 400 cm veya 400 x 400 cm boyutlarnda olmaldr.Bokslar aras ara blme ykseklikleri ise 190-220 cm arasnda yaplmaldr . Boks kaplar srgl (rayl) veya 180 derece da al bir ekilde ve genilii ise en az 120 cm olmaldr.

Tmar
Tmar , atn derisinde bulunan kir ve tozlarn temizlenmesidir. ki tmar bir yem yerine geer diye bir Trk zdeyii varsa da bu zdeyi atn bakm ve temizliine zen gsterilmesinin nemini belirtir. Gerekte tmarn, ata verilen yem ile ilgisi yoktur. htiyac kadar yem verilmeyen bir at tmar ile gerekli olan kondisyonda tutmak mmkn deildir. Tmar, atn nemli lde deri solunumunu kolaylatrr, ata huzur verir ve yemini itahla yer. Ata tmar her gn ve binilmeden nce mutlaka yaplmaldr. Eyer ve kolon kllar arasnda bulunan kir, toz ve zellikle kk saman-ot pleri deriyi rahatsz eder. Byle durumlarda atn huzuru kaar, aha kalkar ve binicisini srtndan atabilir. Hatta deri syrklarna neden olabilir ve bu syrklar tedavi edilene kadarda binilmez. Atlarn tmarnda kullanlan zel tmar malzemeleri vardr. Tmar nce kaa yada sert bir frann dairesel veya ileri geri aa yukar hareketlerle bedene srlmesi ile balar. Yaplan bu hareketler ty yatmnn aksi ynnde olmaldr. Bu hareketler ile kir ve tozlar temizlendikten sonra daha yumuak bir fra ty yatm ynnde srlerek tmara 27

devam edilir. Yz ve bacaklarn karpal ve tarsal eklemlerden aa ksmlar kl gebre ile temizlenmelidir. Yele ve kuyruk, derin olmayan kaln dili tarak ile taranarak temizlenir. Ata binilmeden nce ve binildikten sonra trnak ve atal bakm yaplmaldr. Trnak taban temizleme kancas ile temizlenmelidir. Atlar altrldktan ya da yartan sonra terleri alnmaldr. At ok terli ise ter syrma spatl kullanlmaldr. Teri alnmayan atlar kanmak iin saa sola srnrler ya da yuvarlanrlar. Bu durumlar yaralanmalara neden olabilir. atlarnn yelesi her sene kl dibinden parmak ykseklikte makas veya tra makinas ile kuyruk kllar ise tarsal eklem hizasnda ksa olmamak zere istenen boyda makas ile kesilebilir. Binek atlarnn yeleleri kesilmez. Kuyruk kllar ise i atlarnda olduu gibi kesilebilir ya da topuz yaplabilir. Yar ve spor atlarnn yeleleri ve kuyruklar kesilmez , ancak yeleleri rlebilir, kuyruk kllar ise topuz yaplabilir. Atlar ampuan yada sabun kullanarak ykanabilir. Vcuttaki ampuan ya da sabunu durulamak iin tazyikli su pskrtlr. Su pskrtme esnasnda suyun kulaklara kamamasna dikkat etmek gerekir. Ban ykanmas iin snger kullanlr . Vcut zerindeki suyun alnmas iin de ters syrma spatl kullanmak yararldr. Ayrca kurulamak iin havlu kullanlr. Ykama ve kurulama bittikten sonra at gne nda biraz bekletilmeden boksuna alnmamaldr. Aksi durumda solunum yollar hastalklar ortaya kabilir, atlar gerektiinde yzdrlebilir. Yzdrme zellikle hafif adale incinmelerinin tedavisinde yararl olmaktadr.

Davranlar
Atlarda davran onlarn yakn evrelerine kar gsterdikleri reaksiyonlarn toplam eklinde tanmlanr. Yakn evre olarak dier atlar, insanlar, gnlk

yaantlarnda en ok karlatklar olaylar ( bak-ynetimbesleme) ve varlklardr. Atlarda davran ; onlarn kaltsal yaplar, sinir ve hormonal sistemleri ve nceki deneyimlerine gre ekillenir. Atlarda davranlar, normal ve anormal olmak zere iki kategoriye ayrlr. Atlarda normal ve anormal olan davran biimlerini bilmek ; atn ynetimi, eitimi, i ve yar performans iin ok nemlidir. yi bir at ynetimi genellikle atn normal bir davran iinde bulunmasn salar. Aksine, kt bir ynetim ise atn normal bir davran biimi kazanmasna buna bal olarak da ayn evre iinde yaayan dier atlarn huzursuz edilmesine ve yararllklarnn azalmasna neden olur. Normal davranlar: Atlarda normal davranlar ayr on balk altnda incelenir. 1.Kavga (dv) Cinsel olgunlua ulam ve farkl tavlalarda yetitirilmi aygrlar ilk kez bir araya getirildiklerinde birbirleri ile iddetli bir kavga ederler.Aygrlar birbirlerini srrlar ve tekmelerler.Isrmalar genellikle ba,boyun,omuzlar ve n bacaklarda olur.kavgalarda lmler ender olarak grlr.Kavga birinin vazgemesine kadar devam eder,srk yaralar ve tekme izleri ile sona erer.Ksraklar arasndaki kavgalar daha ksa srer ve daha az yaralanmalara neden olur.Ksraklar arasnda sosyal bir hiyerarik dzen kurulunca kavgalar sona erer. 2.Taklit : Taklit davran, ylki (sr) ierisinde bulunan atlarn mterek hareket etmesidir.Ylk iersindeki bir atn deiik bir hareket yapmasna bal olarak ylknn dier bireyleri de ayn hareketi yaparlar.Genellikle korkak ve 29

rkek atlar daima ylknn en gerisinde dururlar ve en arkadan dier atlar takip ederler.Byle atlar kesinlikle ylknn n ksmna gemezler. 3.Arkadalk : Atlar kendi ylk ya da tavla arkadalarna zel bir ilgi gsterirler ve baz atlardan uzak dururlar.rnein,bir arabaya beraber koulan iki at ,bir at topluluunun otlad ayra salnrlarsa ,bu iki at otlarken birbirlerinden ayrlmazlar. 4.Analk : iftlik hayvanlar ierisinde yavrusuna en fazla analk ilgisi gsteren hayvan tr attr.Bir ksrak herhangi olay nedeni ile kendi tay rahatsz edildiinde sinirlenir ve tepkisini kineyerek belli eder.Herhangi bir nedenle taylardan ayrldklarnda kineyerek tay ile iletiim kurar.Tay tekrar anasnn yanna getirildiinde hemen memesini emmesine izin verir.Eer ksran tay katr (Erkek eek x ksrak )ise bu ksran taya daha fazla sevgi ve ilgi gsterdii tespit edilmitir. 5.nceleme ( Aratrma) : Taylar ergin atlara gre evreyi incelemeye ok daha merakldr.Taylar merada ve tavlada zamanlarnn nemli bir blmn evreyi inceleyerek ve cisimleri koklayarak geirirler.Taylar bydke baz cisimlerden korkmaya balarlar ve hatta kendi seyislerinden bile kaarlar.Byle bir durum ile karlaldnda tayn arkasndan komamaldr.Tay katktan sonra belli bir uzaklkta durur.Geldii yne doru bakar,evreyi inceler ve tekrar geri dner. Ksraklar,taylarnn inceleme meraklarndan ve korkmalarndan rahatsz olurlar ve sinirlenirler. 6.Seksel :

Ksraklarda strs belirtileri nemli seksel davranlardr.Bu davranlar vulvann geveyip yumuamas az miktarda ve sk sk idrar yapma dier ksraklara satama ak bir arkadalk arzusu,vulvadan hafif m kz bir aknt,aygrn koklamasna ve srmasna msaade etme arka bacaklar ama,kuyruu yukar ve yana doru kaldrmaktr. Aygrlar,ksraklara kineyerek ve vulvalarn koklayarak kur yaparlar.Bu kur yapma olayn,st dudaklarn dar kvrm yaplmas takip eder ve dileri ile sarlarn imdiklerler. 7.Barnak Arama : Atlar,scak ya da souk hava artlarna ok hassas deillerdir.K aylarnda bedenleri kaba tyler ile kaplanr.Frtnal havalarda aa altlarna veya tepe arkalarna snrlar,frtnann estii yne arkalarn dnerler.Yerlerin karla kapl olduu aylarda trnaklar ile kar eerek yiyecek bulurlar. 8.Salk : Salkl bir at ;canl,atik ve rahattr.Yemini itahla yer ,deri ve kllar parlak deri esnek ve kvrm yaplabilir derecede yumuaktr.Gzler parlak ve gz kapaklarnn mukozalar pembe renkli,rektal normal beden scakl 38 derece (37.2 derece 38.2 derece)normal nabz says dakikada 32-44 ve normal solunum says ise dakikada 8-16 dr. 9.Grme : Atlar hem tek gzle (monocler)ve hem de iki gzle ( Binocler) grme yeteneine sahiptir.Dier bir deyi ile atlarda her gz bamsz olarak ayr bir cismi grebilir ( monocler gr).Bu durum atlara yanlardan nden ve arkadan panoramik bir grnt salar.Atlar bir cismi net bir ekilde grmek istediklerinde ise yzn o cisme evirir.ki gzn birden kullanarak insanlarda olduu gibi binocler 31

bir gr salar. Atlarn gz mercekleri esnek deildir.Retinann alt ksm st ksmna gre gz merceine daha yakndr.Bu nedenle bir cisme deiik uzaklklardan odaklama ( fokus) yapabilirler. At bu odaklamay ban aa ya da yukar kaldrarak cismin grntsn retina zerine drr.Bu yntem ile cismin uzaklna gre odaklama yaparak net bir grnt elde eder. Atlar bir cismin uzakln ok iyi ayarlayabilirler.Buna en iyi rnek atn yksek bir engeli amasdr.Konkur atlar zerinden geecei engelin uzakln ve srayaca noktay kolaylkla ayarlayabilir. Grme davranlar ile ilgili bir dier zellik de atlarn karanlkta iyi grmeleridir.Karanlkta bir kedi kadar iyi grmeseler bile bir insandan daha iyi grrler.Bu zellikleri nedeni ile atlara gece rahatlkla binilebilir.Eer at gece geecei yolu biliyorsa,bu yoldan veya araziden daha nce gemi ise karanlkta hi grme sknts ekmez. 10.Uyuma : Atlar ayakta dinlenirler ve uyurlar .Ayakta uyuma Lacertus Fibrosus ad verilen ve hareketsiz duru halinde omuz ekleminin fiksasyonuna yardmc olan M.Biceps Brachiinin yapsndaki birok dahili kiriciklerin birlemesi ile olumu kuvvetli bir kiri (Ligament)yardm ile olur.Atlar bazen gneli havalarda gnein scaklndan yararlanmak iin yere yatarlar. Atlar srlar ve koyunlara oranla daha az uyurlar . Genelde gnn yedi saatini derin bir uyku iinde geirirler.Fakat kesintisiz olarak yedi saat uyumazlar.Bu yedi saat kesintilidir ve muntazam deildir.Uykunun sresi ala ve evre scaklna bal olarak deiir.Atlar genelde uyumak iin gnn en scak saatlerini tercih ederler.

Anormal Davranlar : Atlarda anormal davranlar genelde bakmynetim ve besleme hatalar sonucu ekillenir.Bunlara ek olarak atn uzun sre tavla yada boks ierisine kapatlp yeterli evre artlar (bakm-besleme)yerine getirilmeden yksek bir performans (i-yar) iin zorland durumlarda da anormal davranlar geliir. Balca anormal davranlar unlardr: Dier memeli hayvanlarda olduu gibi bir tavla ya da ayrda erkek atlarn uzun bir sre birlikte bulundurulmalar homoseksel davrann ekillenmesine neden olur.Yemlerin inenmeden yutulmas,dier atlarn nnden yem alma ; balk,yular,kantarma ve gem karma tekmeleme ,kuyruk sokumunu saa sola srtme ,tahta veya odun kemirme (pika) geri gitme aha kalkma ,n ayaklar ile vurma,rkme ,kama , koum takmlarna ,eyerlenmeye ve tmara direnme. Btn bu anormal davranlar atn doasna uygun olan hareketlerin engellenmesi ve kt ynetim sonucu oluurlar. Anormal davranlarla uramak ve zellikle de yal atlarda bu anormal davranlar dzeltmek ok zordur.

33

SAFKAN ARAP ATLARI VE SAFKAN NGLZ ATLARI LE LGL YAPILMASI GEREKL LEMLER
l Mdrlmz, 4631 sayl Hayvan Islah Kanununa dayanlarak karlan 04/12/2001 tarih ve 24603 sayl Resmi Gazetede yaymlanan (deiiklik:27 Austos 2004 Say : 25566) "Safkan Arap ve ngiliz Atlarnn Soyktne Kaytlarna Dair Ynetmelik" uyarnca; Yeni Doan Safkan Arap ve Safkan ngiliz Taylarn Soyktne kaytlar (Tescil), Damzlk Belgesi dzenlenmesi, Soyktklerine Kaydedilecek Atlara sim Verilmesi, Kaybndan Dolay Pedigri Dzenlenmesi, Taylarn Don Deiikliklerinin Kayd, Sahip Deitirme lemleri, len Atlar Hakknda Yaplacak lemler iin gerekli inceleme, tetkik ve analizlerin yaptrlmas ve sonucunda belgeleri dzenleyerek Yksek Komiserler Kuruluna gnderilmesini salar.

ATILIKLA LGL LEMLER N GEREKL EVRAKLAR: Damzlk Belgesi (Ynetmelik Madde 6)

Damzlk Belgesi verilecek aygr ve ksraklarn; Damzlk belgeleri l Mdrlklerince hazrlanarak, tasdik edilmek zere Bakanla gnderilir.

llerden gelen soy ktne kaytl atlarn damzlk belgeleri, Bakanlka oluturulacak uzman heyet tarafndan, damzlk zellikler, kaltsal kusurlar, safkan Arap atlarnda ekal muayenesinin uzman heyet tarafndan yaplp yaplmad, ye olunan uluslararas kurulularn kurallar ve stud book kaytlar esas alnarak yaplan incelemeler sonucu uygun grlenler tasdik edilir. Daha nce uzman heyetler tarafndan muayeneleri yaplarak pedigrileri iptal edilen atlar ve yakn akrabalar ile yine damzlk belgelerini inceleyen komisyon tarafndan gerekli grlen ve/veya hakknda ikayet olan atlar Bakanlka oluturulan uzman heyete incelenir, gerektiinde muayene edilir ve uygun grlmeyenlerin damzlk belgeleri iptal edilir. Damzlk belgesi verilmemesi ve iptali, Bakanln onay ile kesinleir." Damzlk belgesi verilen atlardan doan taylarn, uzman heyete yaplan muayenelerinde pedigrileri iptal edilenlerin, ana ve babalar da gerektiinde yeniden muayeneye tbi tutulurlar. Damzlk belgesi verilecek aygr ve ksraklarn, Bakanlka belirlenen, usul ve esaslar iln edilen hastalklardan salim olduuna dair rapor almalar gerekir. Damzlk belgesi alm olan aygr ve ksraklarn damzlk olarak kullanldklar mddete her yl Bakanlka belirlenen, usul ve esaslar ilan edilen hastalklardan salim olduuna dair rapor almalar hlinde vizeleri, il mdrlkleri tarafndan yaplr ve at kayt defterlerine ilenerek, bunlarn listeleri, her yl Aralk ay iinde Bakanla gnderilir. Bakanlka belirlenen hastalklar nedeniyle vizesi yaplmayan atlar, derhal Bakanla bildirilir. Vize alamayan atlar damzlkta kullanlamaz ve bu durum at sahibine hemen tebli edilir. 35

Soy ktne kaytl ve damzlk belgesi alm olup, sonradan herhangi bir sebeple damzlk belgesi iptal edilen atlarn, damzlk belgesinin iptal edildii tarihten sonraki tohumlamalardan olan taylar soy ktne kaydedilmez. Soy ktne kaytl olsa bile damzlk belgesi verilmemi ana veya babann taylar soy ktne kaydedilmez. Damzlk belgesi iptal edilen atlarn soy kt kaydna not dlr ve bu ata tekrar damzlk belgesi verilmez. Yurt dndan gebe olarak ithal edilen ksraklarn, yalnzca bu taylarnn tescilinde ana ve babasnn damzlk belgesi alma art aranmaz. lkemiz soy ktne kaytl ve damzlk belgesi olan ksraklar, yurt dndaki aygrla tohumland taktirde, doan tayn tescilinde babasnn damzlk belgesi art aranmaz.

Soy Kt kaytlarnda belgeler(Ynetmelik Madde 12):

a) Trkiyede doan taylar iin;

istenen

1) At sahibinin resm tebligat yaplacak adresini de ieren dilekesi, 2) At sahibinin resm kimlik belge fotokopisi ve T.C. kimlik numaras, 3) Anasnn tohumlama belgesi, 4) Kan ve/veya DNA netice raporu, 5) Atn 4 adet 9x12 cm ebadnda fotoraf, 6) At Ekl ve Muayene Raporu,

7) l At Islah Komisyon Karar ile bu karara ve pedigriye yaptrlacak damga pulu. b) thal atlar iin; 1) At sahibinin resm tebligat yaplacak adresini de ieren dilekesi, 2) At sahibinin resm kimlik belge fotokopisi ve T.C. kimlik numaras, 3) Atn safkan Arap veya ngiliz olduunu gsteren pedigri veya pasaportu, 4) Kan ve/veya DNA netice raporu, 5) Atn yeni ekilmi 4 adet 9x12 cm ebadnda fotoraf, 6) At Ekal ve Muayene Raporu, 7) l At Islah Komisyon Karar ile bu karara ve pedigriye yaptrlacak damga pulu, 8) thal edilen lkenin gnderdii eksport sertifikas (Export certificate), 9) Atn ismi yazl ve onayl Gmrk Giri Beyannamesi, 10) Sun tohumlamadan doan safkan Arap taylar iin aygrn sun tohumlama izin belgesi, 11) Gmrk idarelerince satlan atlar iin gmrk sat belgesi.

Soy Ktklerine Kaydedilecek Atlara sim Verilmesi (Ynetmelik Madde 14)

Soy ktne kaydedilecek ngiliz taylarn, ana ve baba isimleri esas alnarak soy ktne isimsiz olarak 37

kaytlar yaplabilir. Ancak, tayn iki yan doldurduu yln son gnne kadar, at sahipleri tarafndan tayn isminin tescil ettirilmesi gerekir. Safkan Arap atlarnda ata verilecek isim tescil belgeleriyle birlikte yazlarak Bakanla gnderilmesi mecburdir. Safkan Arap atlar isimsiz olarak tescil edilmez. Verilecek isimler, boluklar dhil safkan Arap atlarnda 27 harf, ngiliz atlarnda 18 harfi geemez. Tescil ettirilen isim deitirilemez. sim vermede dikkat edilecek hususlar; a) Kullanlmas korumaya alnm ve yasaklanm isimler, b) Kullanlma hakk mahfuz olan isimler, c) Karkla sebep olabilecek veya din ve sosyal nedenlerle kullanlmas kabule ayan olmayan isimler, d) Ticar ve reklam maksad ile kullanlmak istenen isimler, e) Kendisi ya da yaknlarnca izin verilmedike kiilerin isimleri, f) Yaayan atlarn tescil edilmi isimleri, bu isimlere yazl ve okunu ynnden benzerlik gsteren isimler ve aygr isimleri lmlerini takip eden 15 yldan nce, ksrak isimleri lmlerini takip eden 10 yldan nce, dier atlarn isimleri ise lmlerini takip eden 5 yldan nce kullanlamaz. g) simlerin bana ve sonuna rakam konulamaz. h) thal atlarn isimleri, yukarda belirtilen hususlara aykrlk tekil etmesi durumunda, kaytl olduu lke soy

kt otoritesi ile mutabakata varlarak, Bakanlka deitirilebilir.

Kaybndan Dolay Pedigri Dzenlenmesi (Ynetmelik Madde 16)

Soy ktne kaytl atlarn pedigrileri kaybolduunda atn sahibi illerde valilie, ilelerde kaymakamla yeni pedigri karlmas iin mracaat eder. Aadaki evraklar bir ay ierisinde tamamlanarak Bakanla gnderilir. a) At sahibinin resm tebligat yaplacak adresini de ieren dilekesi, b) At Ekl ve Muayene Raporu, c) l At Islah Komisyon Karar ile bu karara ve pedigriye yaptrlacak damga pulu, d) Atn yeni ekilmi 4 adet 9x12 cm ebadnda fotoraf, e) Gerektiinde kan ve/veya DNA raporu.

Taylarn Don Deiikliklerinin (Ynetmelik Madde 17)

Kayd

At sahibi don deiikliini yaptrmak iin tayn doumundan itibaren 12 ay iinde illerde valilie, ilelerde kaymakamla mracaat etmek zorundadr. Don deiiklii yaplacak atlarda istenecek belgeler; a) At sahibinin resm tebligat yaplacak adresini de ieren dilekesi, b) At Ekl ve Muayene Raporu, c) l At Islah Komisyon Karar ile damga pulu, 39

d) Atn yeni ekilmi 4 adet 9x12 cm ebadnda fotoraf, e) Atn Pedigrisi, f) Gerektiinde kan ve/veya DNA raporu

Sahip Deitirme lemleri (Ynetmelik Madde 21)

Sahip deiikliklerinde; a) Soy ktklerine kaytl safkan Arap ve ngiliz atn satlmas, hibe edilmesi veya veraset yoluyla intikali durumunda, sahip deiikliinin soy ktne ve pedigriye en ge 1 ay iinde iletilmesi iin mracaat gerekmektedir. Sahip deiiklii iin; atn pedigrisi ile birlikte llerde Valilie, lelerde Kaymakamla veya Yar Messesesine yeni sahibi tarafndan mracaat gerekmektedir. b) Soy ktne kaytl veya soy ktne yeni kayt yaplacak olan atn tescil ilemleri esnasnda sahibi lm ise noterden tasdikli veraset senedi suretinin de gnderilmesi arttr. c) Sahip deitirmede bir aylk sre; sat tarihinden ve veraset ilam tarihinden itibaren balar. d) Devlet kurumlarnda yetitirilen safkan atlarn sahip deiiklii ve pedigri tanzimi; kurum mdrlklerinden alnan alm-satm, hibe, ve benzeri belgesi, iki fotoraf ve damga pulunun Bakanla gnderilmesi ile yaplr.

Sahip deiikliinde istenecek belgeler (Ynetmelik Madde 18);

Sahip deiikliklerinde;

a) Soy ktklerine kaytl safkan Arap ve ngiliz atn satlmas, hibe edilmesi veya veraset yoluyla intikali durumunda, sahip deiikliinin soy ktne ve pedigriye en ge 1 ay iinde iletilmesi iin mracaat gerekmektedir. Sahip deiiklii iin; atn pedigrisi ile birlikte illerde valilie, ilelerde kaymakamla veya yar messesesine yeni sahibi tarafndan mracaat gerekmektedir. b) Soy ktne kaytl veya soy ktne yeni kayt yaplacak olan atn tescil ilemleri esnasnda sahibi lm ise noterden tasdikli veraset ilm suretinin de gnderilmesi arttr. c) Sahip deitirmede bir aylk sre; sat tarihinden ve veraset ilm tarihinden itibaren balar.

Sahip Deiikliinde stenecek Belgeler (Ynetmelik Madde 19)

a) Alan ve satann, hediye eden veya varisin resm tebligat yaplacak ak adreslerini ieren ve TC kimlik numaras yazl resm kimlik fotokopisinin eklendii, fatura, mstahsil makbuzu, veraset ilm ve benzeri sat evraklar veya resm makamlar veya yar messesesi yetkilileri huzurunda alan ve satann, alp sattna dair onaylanm sahip deitirme belgesi, b) Atn pedigrisi.

hracat (Ynetmelik Madde 20)

Soy ktne kaytl atlarn kesin ihracndan nce soy kt brosundan izin alnmas gerekir. zin alnan atlar kesin ihra edilmeden nce, ekal muayenesinin mevcut pedigri/pasaport ile karlatrmal olarak yetkili birimlerce grevlendirilecek veteriner hekime yaptrlmas 41

ve export sertifikas dzenlenirken kullanlmak zere Bakanla gnderilmesi gerekir. Safkan Arap ve ngiliz atlardan geici ihracat yaplacak atlarn ihracndan nce atn pedigri/pasaportu ile bir fotorafnn Bakanlmza gnderilmesi ve Bakanlka dzenlenecek geici ihracat belgesi ile birlikte gidecei lkeye gnderilmesi gerekir."

len Atlar Hakknda Yaplacak lemler (Ynetmelik Madde 21)

Soy ktne kaytl atn lmesi durumunda, atn sahibi tarafndan atn lm tarihinden itibaren iki ay iinde, ata ait pedigri ve varsa damzlk belgesi illerde valilie, ilelerde kaymakamla teslim edilir. len ata ait gerekli ilemler yapldktan sonra pedigri Bakanla gnderilir.

Pedigriye Yaptrlacak Fotoraf(Ynetmelik Madde 23)

Soy ktklerine ve pedigriye yaptrlacak fotoraflar 9 x 12 cm. ebadnda ve atn sol tarafndan ba hafif sola dnk aln ve drt aya trnaklar dhil grlecek ekilde yatay ekilmi olmaldr.

43

Kaynakca
At Dnyas Dergisi. On line www.atdunyasi.com Tar-Get Tarm Teknolojileri Online www.tarimsal.com/atyetistirme.htm Doanc iftlii Atlk Tarihi. Online www.doganci.com.tr Atlk ynetmelikler.Online www.ankara-tarim.gov.tr/pri/at.doc