Oik530 PDF

SEKZNC BE YILLIK KALKINMA PLANI
DPT: 2513 K: 530
BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU
ANKARA 2000
NSZ Devlet Planlama Tekilatnn Kurulu ve Grevleri Hakknda 540 Sayl Kanun Hkmnde Kararname, ktisadi ve sosyal sektrlerde uzmanlk alanlar ile ilgili konularda bilgi toplamak, aratrma yapmak, tedbirler gelitirmek ve nerilerde bulunmak amacyla Devlet Planlama Tekilatna, Kalknma Plan almalarnda yardmc olmak, Plan hazrlklarna daha geni kesimlerin katksn salamak ve lkemizin btn imkan ve kaynaklarn deerlendirmek zere srekli ve geici zel htisas Komisyonlarnn kurulaca hkmn getirmektedir. Babakanln 14 Austos 1999 tarih ve 1999/7 sayl Genelgesi uyarnca kurulan zel htisas Komisyonlarnn hazrlad raporlar, 8. Be Yllk Kalknma Plan hazrlk almalarna k tutacak ve toplumun eitli kesimlerinin grlerini Plana yanstacaktr. zel htisas Komisyonlar almalarn, 1999/7 sayl Babakanlk Genelgesi, 29.9.1961 tarih ve 5/1722 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile yrrle konulmu olan tzk ve Mstearlmzca belirlenen Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan zel htisas Komisyonu Raporu genel ereveleri dikkate alnarak tamamlamlardr. Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan ile istikrar iinde bymenin salanmas, sanayilemenin baarlmas, uluslararas ticaretteki paymzn ykseltilmesi, piyasa ekonomisinin gelitirilmesi, ekonomide toplam verimliliin arttrlmas, sanayi ve hizmetler arlkl bir istihdam yapsna ulalmas, isizliin azaltlmas, salk hizmetlerinde kalitenin ykseltilmesi, sosyal gvenliin yaygnlatrlmas, sonu olarak refah dzeyinin ykseltilmesi ve yaygnlatrlmas hedeflenmekte, lkemizin hedefleri ile uyumlu olarak yeni bin ylda Avrupa Topluluu ve dnya ile btnleme amalanmaktadr. 8. Be Yllk Kalknma Plan almalarna toplumun tm kesimlerinin katks, her sektrde toplam 98 zel htisas Komisyonu kurularak salanmaya allmtr. Planlarn demokratik katlmc niteliini glendiren zel htisas Komisyonlar almalarnn dnya ile btnleen bir Trkiye hedefini gerekletireceine olan inancmzla, konularnda lkemizin en yetikin kiileri olan Komisyon Bakan ve yelerine, almalara yaptklar katklar nedeniyle teekkr eder, Sekizinci Be Yllk Kalknma Plannn lkemize hayrl olmasn dilerim.
Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan
Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI

BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI
ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU

Sayfa No i ii 1 16 16 17 17 18 20 20 20 20 20 20 21 21 21 21 21 23 23 24 27 28 28 28
N D E K L E R NSZ SUNU . GR ...
TRK SPOR SSTEMNN YENDEN YAPILANDIRILMASI

12345GR ... MEVCUT DURUM VE SORUNLAR .. a- Mevcut Durum ... b- Sorunlar . ULAILMAK STENEN AMALAR . a- VIII. Be Yllk Kalknma Plan Dneminde (2001-2005) . b- Uzun Dnemde (2001-2023) .. PLANLANAN YATIRIMLAR . NGRLEN AMALARA ULAILABLMES N YAPILMASI GEREKL HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE UYGULANACAK POLTKALAR ... a- Ksa Dnemde . b- Uzun Dnemde ... c- Mevcut Kurumlarda Yaplmas Gereken Dzenlemeler d- ngrlen Yeni Kurumlar ... e- Ksa ve Uzun Dnemde zlenmesi Gereken Politikalar . 1- Sporda Kamu Ynetimi 2- Sporun zerk Ynetimi (Kulpler ve Spor Dal Federasyonlar) a- Spor Kulpleri b- Spor Dal Federasyonlarnn Kuruluu ve leyii .. 3- Gnll Kurulular YAPILACAK HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE ZLENECEK POLTKALARLA LGL UYGULAMA LLERNN GELTRLMES .. GEREKL DZENLEMELERN VE POLTKALARIN TAKVM ... SONU
6-
8-
http://ekutup.dpt.gov.tr/egitim/beden/oik530.pdf
N D E K L E R
Sayfa No 31 31 31 32 32 33 33 33 34 36 36 36 37 37 41 42 46 50 50 51 51 51 53 53 54 55 55 55 56 57 58
SPOR ETM POLTKALARI

1GR ... a- Spor Eitimcilerinin Yetitirilmesi . b- Spor Eitimi Veren Kurumlar ve Spor Eiticilerinin Yetitirilmesi c- Herkes in Spor .. d- Okullarda Spor Eitimi . e- Sporda Fair-Play (Erdemlik), Olimpizm ve Spor Kltr . f- Spor Tesislerinin Yapm ve Kullanm Politikalar .. g- Yerel Ynetimlerle likiler - Yerel Spor Eitim Politikalar .. h- Spor Eitiminde Blgesel htiyalara Ynelik Yapsal Dzenlemeler i- Spor Eitimine Ynelik Hukuki Dzenlemeler j- Spor Turizmi ve Rekreasyon . MEVCUT DURUM ... 2.1. Trkiyede Mevcut Durum ... 2.2. Dnyada Mevcut Durum ... ULAILMAK STENEN AMALAR VE YAPILMASI NGRLEN DZENLEME VE POLTKALAR .. YAPILACAK HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE ZLENECEK POLTKALAR KONUSUNDA PERFORMANS KRTERLERNN GELTRLMES .
234-
TESS POLTKALARI, SPONSORLUK VE YNETMLERLE LKLER

12-
YEREL
3-
GR ... MEVCUT DURUM VE SORUNLAR .. A- TESS POLTKALARI 1- Planlama 2- letme B- YEREL YNETMLERLE LKLER C- SPONSORLUK SONU VE NERLER A- TESS POLTKALARI 1- Planlama 2- letme B- YEREL YNETMLERLE LKLER C- SPONSORLUK
ii
N D E K L E R
Sayfa No 60 60 60 60 61 62 64 66 68 69 69 71 72 73 73 75 75 75 76 77 78 80 80 80 81 81 83 84 85 86
SPORCU SALII VE SOSYAL GVENLK

1SPORCU SALII KAVRAMI . A- Sporcu Sal ... B- lme Deerlendirme .. C- Salk Asndan Spor . D- Spor Hijyeni .. DNYA'DA SPOR HEKML VE SPORCU SALII ... TRKYE'DE SPOR HEKML VE SPORCU SALII ... TRKYEDE SPORCU SALII KONUSUNDA HUKUK DZENLEMELER ... SPOR, ETM, SALIK ... a- nsangc ve stihdam .. b- Hizmetin Sunulmas (Kurumlar) c- Doping d- Sosyal Gvenceler .. SONU ...
2345-
6-
FNANS
12345GR .. MEVCUT DURUM ... MEVCUT DURUMUN ISLAHI YEN FNANS KAYNAKLARI REORGANZASYON ...
TOPLUMDA ADA SPOR BLNCNN YAYGINLATIRILMASI

123GR .. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR .. TOPLUMDA ADA SPOR BLNCNN YAYGINLATIRILMASI N NERLER ... a- Sosyo-Ekonomik Faktrlerin yiletirilmesi ... b-Toplumda ada Spor Bilincinin Yaygnlatrlmasnda rgn Eitim Kurumlar .. c- Toplumda ada Spor Bilincinin Yaygnlatrlmasnda Aile .. d- Toplumda ada Spor Bilincinin Yaygnlatrlmasnda Medya .. SONU ...
4-
iii
N D E K L E R
Sayfa No 88 88 89 89 92 95 98 98 98 98 106 106
STANBUL OLMPYATLARI
12GR .. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR .. 2.1. Dnyadaki Mevcut Durum . 2.2. Trkiyenin Bu Alanda Dnyadaki Yeri 2.3. Sorunlar ULAILMAK STENEN AMALAR .. 3.1. VIII. Be Yllk Kalknma Plan Dneminde (2001-2005) .. 3.2. Uzun Dnemde (2001-2023) PLANLANAN YATIRIMLAR . NGRLEN AMALARA ULAILABLMES N YAPILMASI GEREKL HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE UYGULANACAK POLTKALAR ... YAPILACAK HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE ZLENECEK POLTKALAR KONUSUNDA PERFORMANS KRTERLERNN GELTRLMES
3456-
ISBN 975 19 2492 - 8 (basl nsha)

Bu alma Devlet Planlama Tekilatnn grlerini yanstmaz. Sorumluluu yazarna aittir. Yayn ve referans olarak kullanlmas Devlet Planlama Tekilatnn iznini gerektirmez; nternet adresi belirtilerek yayn ve referans olarak kullanlabilir. Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir. Bu yayn 2500 adet baslmtr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyas retilmitir.
iv
SUNU Bilindii zere, dnyada gelimi toplumlarca uygulanan en nemli eitim aralarndan biri olan beden eitimi ve spor faaliyetlerinin amac; insanlarn fiziki, sosyal, psikolojik, kltrel ve zihni gelimelerine katkda bulunarak toplumun salkl nesiller kazanmasn salamak, ayrca sporun uluslararas bir zellik kazanmas nedeniyle de dnyada baarl ve ampiyon sporcular ile toplumun geni bir alanda temsiline olanak tanmaktr. Dier bir deyile, artk spor bireye yapt olumlu katklarnn yannda, ayrca uluslararas alanda bir toplumun kltrnn tantlabilecei ok yaygn bir propaganda ve reklam aracdr. Yce Atatrk, sporun kii yaamnda olduu gibi, millet ve devlet yaamnda da ok nemli bir yeri olduunu aadaki veciz ifadelerle vurgulamtr : Trk vatandann sal, salaml her zaman zerinde dikkatle durulacak milli meselemizdir. Her eit spor faaliyetlerini, Trk genliinin, milli terbiyesinin ana unsurlarndan saymak gerekir. Bu ite, hkmetin, imdiye kadar olduundan daha ciddi ve dikkatli davranmas; Trk genliinin spor bakmndan da milli heyecan iinde itina ile yetitirilmesi nemli tutulmaldr. VIII. Be Yllk Kalknma Plan hazrlklar erevesinde oluturulan Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar zel htisas Komisyonu almalar srasnda, yukarda ksaca belirtilen ana felsefe nda, sporun; ayrca bir toplumun dayanma balarn oluturan, sevgi, kardelik ve bar iin ne denli nem tadnn da bilincinde olarak, ileriye ynelik bir takm ilke ve grlerin oluturulmas iin aba sarfedilmitir. almalarmz srasnda komisyonumuz, Trk sporunun belirgin sorunlarnn, nceki yllarda kurulan zel ihtisas komisyonu almalarnda da ele alndn tespit etmi, ancak bunlarn bazlarnn hala zmlenemediini gzlemlemitir (eitim yetmezlii, sosyal ve siyasal mlahazalarla yaplan yanl ve gereksiz personel ve tesis harcamalar, kulp i organizasyonlarnn yetersizlii gibi). Sorunlarn yeni bir bin yla girdiimiz bu dnemde de karmza kmas ve zmszle terkedilmemesi iin, bunlarn nce ok iyi bir ekilde neden-sonu analizi ile irdelenmesini zorunlu klmaktadr. almalarmzda, Avrupa Birliine adayl kabul edilmi bir lke olmamzn da bilinciyle, bu konuya ilikin gemi zel ihtisas komisyonu raporlar ve Spor uras kararlarnn da deneyiminden yararlanlarak neler yaplabilecei konusunda derin bir tartma yaratlmaya allmtr. Bylece, oluturulan yedi alt komisyon ile, ncelikle 21.yzyla girdiimiz bu gnlerde, sporla ilgili mevcut durumun dnya llerinde yeterli bir seviyede olmad gereinden hareketle, mutlaka spor olgusunun yeniden yaplanmas gerei savunulmutur. Bu yaplanma, bir ynyle lkemizde sporun bal olduu tekilat yapsn (Spordan Sorumlu Devlet Bakanl ve ona bal Genlik ve Spor Genel
Mdrl) ilgilendirirken, dier ynden de eitim kurumlar, gnll kurulular, zel sektr ve medyann da bu balamda deerlendirilmesi gereini ortaya koymaktadr. Nitekim, Spordan Sorumlu Devlet Bakanlnn da bu almamza paralel olarak nceden gelitirdii Beden Terbiyesi Genel Mdrl, sponsorluk ve zerklik konularna ilikin mevzuat almalar da komisyon almalar iin bir ans ve karlkl deerlendirme olana salamtr. lkemizde, ne yazk ki, sportif faaliyetler ada anlamda gerek tesisleme, gerekse geni halk kesimlerine yaygnlk lleri asndan belli bir seviyeye gelememitir. Bireysel anlamda nemli baarlar olmakla birlikte, spor bir toplum felsefesi haline henz gelememitir. ncelikle, kalknma planlar ierisinde dzenli olarak yer alan sporun bir eitim politikas arac olduunun bilinciyle, spor yapabilecek yatakileri yalnzca seyirci olmak durumundan kurtaracak ve aktif olarak spor faaliyetlerine katacak koullar bu yzylda da ana ilkelerimizden biri olmaldr. Bylece, devletin seyir sporunu dzenleyici rolnde gelime salanarak, sporla ilgili tm faaliyetleri topluma ynelten okul ve halk sporuna ncelik veren nitelik kazandrlmaldr. Bunun iin de, bugne kadar tam saland sylenemeyecek dayanma ve koordinasyonun, bata ilgili devlet kurulular (Spordan Sorumlu Devlet Bakanl ve Milli Eitim Bakanl) arasnda olmak zere, sonra da zel sektr ve medya ile mutlaka salanmas gerekletirilmelidir. Spor tesislerinin gemite bir takm yanl gerekelerle (sosyal ve siyasal) olduu gibi, gereksiz yerlerde ve gereksiz harcama tutarlar iinde gerekletirilmesinin mutlaka nne geilmelidir. Bu balamda, siyasi etkilerden bamsz olarak bu yatrmlarn dzenli, verimli ve lke gereklerine uygun bir biimde gerekletirilmesi ve denetlenmesi ilkesi dncesi g kazanmaldr. Spor kulplerimizin bugnk mevzuat yaps ve ileyi biimleri yeniden deerlendirilerek, (ne yazk ki amatr dallarnda yaptklar faaliyetlerinin finansman nedeniyle de gittike ktletii gereinden hareketle) acilen daha fazla sayda spor ve kltr almalarna aktif olarak katlmasna olanak hazrlayc kurulular haline getirilmeleri mutlaka tevik edilmelidir. Bu balamda, kulplerin dernek yapsna bal olularn giderecek daha ada dzenlemeleri salayc (irketleme ve halka alma gibi) tedbirler gelitirilmeli, sponsorluk konusunda da, her rnn tantmnn toplam arz ve talep gerei olduunun bilincinde olarak, ilgili kurulularn da (reklam irketleri gibi) grleri alnarak, ayrca zel sektrn en st dzeyi ile ikna toplantlar yaplmak suretiyle gereken oluumlarn teorik ve pratik anlamda salanmasna allmaldr. Komisyonumuzca ilk kez, uluslararas arenada sporun temsilini en st dzeyde salayan olimpiyat felsefesi erevesinde almalarmzn arasna stanbul Olimpiyatlarnn da alnmas, gerek hedefi gstermesi asndan olduka olumludur. Ancak, olimpiyatlar gerekletirme felsefesi altnda, stanbulda muhtemel bir olimpiyatn gerekletirilmesine hazrlk olacak her trl tesisin yapm ve konuya nem gsterilmesi de o derece nemlidir. Dier bir deyile, tesisler gereklemeden ve genlie ynelik bu konuda hazrlk yaplmadan, olimpiyat gerekletirme fiilleri
olduka yalnz ve soyut bir gr olacaktr. Komisyonumuz, bu konunun tm yeleri ile birlikte bilincindedir. Nitekim, bu konuya ynelik stanbul Halkalda yaplan Atatrk stadyumu ve olimpiyat parknn yapm ve onarm memnuniyet vericidir. Sporun en nemli aralarndan birinin finansman konusu olduu aktr. Ancak, nce kaynaklarn ne lde verimli kullanld ve gereken yerlere harcanp harcanmad effaflk ilkeleri ierisinde tartlmas gereken konulardandr. Ayrca, spor federasyonlarnn kendi kaynaklarn kendilerinin yaratma zaman gelmitir. Bu, federasyonlarn denetimsiz olmalar anlamna gelmemeli ve spordan sorumlu devlet kurulularnca bu fonksiyon yerine getirilmelidir. Ama, federasyon bakanlarnn ve federasyon temsilcilerinin zellikle demokratik ilkeler ierisinde seilmeleri de bu balamda nemlidir. Salk konusu da eitim gibi kalknma ilkeleri ierisinde bir toplumun en nemli elerinden birini tekil etmektedir. Buradan hareketle, almamzda bu konuya nem verilmi, ayrca sporcularn salk ve sosyal gvenceleri konusu ilenmeye allmtr. lkemizde, spor denince amatr spor dallarnn yannda daha ok futbol gze arpmaktadr. Bu durum, toplumun iinde gelien bir arz-talep sorunu olduu iin doaldr. Ancak, lkemizde de artk milyonlarca dolara ulaan cirosuyla futbol bir endstri haline gelmitir. Bu, sorumlu kurulu olan Futbol Federasyonu ile kulp yaplarnn da bir deerlendirmeye tabi tutulmasn gerektirmektedir. (Bugnk sermaye-bor ilikisi ile artk byk kulplerimiz de sknt iindedirler.) Konunun bu ynyle daha ok tartlmas ve acil nlemler alnmas gerekmektedir. Aksi taktirde, bu kulplerimizin dier amatr branlarn iletebilmeleri hayal olabilecektir. Ayrca, bu konuda sporun etik olma zellii asla unutulmamal, gemite saha ve salonlarmzda yaanan baz olumsuzluklarn artk genlie ve halka intikal ettirilmemesi konusunda daha ciddi nlemler alnmaldr. Komisyonumuz, zel htisas Komisyonlar hazrlk almalar srasnda Genlik konusunun bir balk altnda ele alnmamasn bir eksiklik olarak grmtr. Her ne kadar bu konu, V. Be Yllk Kalknma Plan K Raporunda ayrntl olarak ele alnsa da, genlik ve sporun birbirinden ayr ele alnamayacak konular olduunda tm komisyon yeleri hemfikir olmutur. Bu nedenle, bu konunun deiik bir ekilde de olsa mutlaka Atatrk ilkelerinin temelleri dorultusunda irdelenmesi gerekmektedir. Komisyon almalar srasnda, toplantlarmzn gereklemesine yardmc olan Bilkent niversitesi, Bakent niversitesi, Ankara niversitesi DTCF Dekanlna komisyon yeleri olarak teekkr ediyoruz.
lkemiz sporunun gelimesine yn vereceine inandm bu raporlarn hazrlanmas srasnda, komisyon almalarna katkda bulunan alt komisyon bakanlarmza ve deerli yelerimize, mensubu bulunduklar kurumlar ile DPT ilgililerine yardm ve katklarndan dolay teekkr eder, sayglarm sunarm.
akir DORUKKAYA Maliye Bakanl Ba Hesap Uzman Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar zel htisas Komisyonu Bakan
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU
BAKANI AKR DORUKKAYA (Maliye Bakanl Ba Hesap Uzman) (Genlik ve Spor Genel Mdrl Eski Gn. Md. Yrd.)
BAKAN YARDIMCILARI Dr. Hayri ZKAN (Bilkent niversitesi BESM) Dr. Alper Ura (Bilkent niversitesi BESM)
RAPORTRLER Mustafa SAMUR (DPT Szlemeli Personel) Prof. Dr. Fehmi TUNCEL (Ankara niversitesi BESYO) Y. Do. Dr. Suphi TRKMEN (Dokuz Eyll niversitesi SHMYO) Aysun YAYIKOLU (Genlik ve Spor Genel Mdrl APK Bakanl)
KOORDNATELER Mustafa MALKAZ (DPT Uzman) Mustafa SAMUR (DPT Szlemeli Personel)
GR VIII. Be Yllk Kalknma Plan erevesinde yeni bir bin yla girerken Avrupa Birliine aday olan lkemizin, 2001-2005 yllarnda sporda ileri gitmi lkeler seviyesinde spor politikalarn belirlemesi ve bu politikalara ilikin uygulamalarn ortaya koymas kanlmaz olmutur. Geni kitlelerin spor yapmasn ve gnll insangcnn spor ynetimine katlmasn baaramayan lkemiz iin, VIII. Be Yllk Kalknma Plan almalar, yeni bir yaplanma iin nemli bir frsat yeniden yaratmtr. Bu balamda, VIII. Be Yllk Kalknma Plan erevesinde, aadaki 7 alt ihtisas komisyonu oluturulmutur. 1234567Trk Spor Sisteminin Yeniden Yaplandrlmas stanbul Olimpiyat Oyunlar Spor Eitim Politikalar Tesis Politikalar, Sponsorluk ve Yerel Ynetimlerle likiler Finans Toplumda ada Spor Bilincinin Oluturulmas ve Yaygnlatrlmas Sporcu Sal ve Sosyal Gvenlik
Bu yedi alt komisyon tarafndan yaplan almalarn sentezi olan giri blmnden sonra, alt komisyon raporlarnn tamamna olduu gibi yer verilmitir. Anayasamzn 59ncu maddesinde Devlet her yataki Trk vatandalarnn beden ve ruh saln gelitirecek tedbirleri alr, sporun kitlelere yaylmasn tevik eder hkm yer almaktadr. lkemizde halkn son yllarda spora olan duyarll artm olmakla birlikte, insanlarmzn spora aktif katlm yetersizdir. Oysa, sporun insan ve toplum salndaki rolnn artk tartlmad gnmzde, kanun koyucu bu bilinle Anayasamza koyduklar iki madde ile devlete grev yklemitir. Sporu toplumumuzun vazgeilmez tutkusu ve yaam biimi haline getirebilmek iin, ncelikle herkes iin spor seferberlii kapsamnda ocuk ve genlerimizi spor yapmaya tevik etmek, sporu sevdirmek, sigara, iki, uyuturucu ve kumar gibi kt alkanlklar edinmeleri yerine lkesini seven, hogrl, sosyal, retken insanlar olarak yetimelerini salayacak ortam ve frsatlar onlara salamak gerekmektedir. Bu dorultuda, spor eitiminde temel amacmz, Anayasamzda da belirtildii gibi, tm vatandalarmza dzenli spor yapma alkanlnn kazandrlmas ve sporda yetenekli ocuk ve genleri ortaya kararak, bunlarn olimpik anlayla st dzeyde elit sporcular olarak yetitirilmeleri olacaktr. Olimpiyatlar, bir yandan lkenin sporuna, sporcusuna ve genliine, spor tesisi altyapsna katk salarken, ev sahipliini stlenecek lkeyi ekonomik bir hareketlenme, nemli yatrm, istihdam, d sermaye girii, artan turizm gelirleri, lkenin tantm ve prestij kazanmlar beklemektedir. Bu nedenle, olimpiyatlar kazanmak iin yalnz kentler ve yerel ynetimler deil, aslnda Devletler arasnda etin bir mcadele srmektedir. Olimpiyatlara evsahiplii yapmak, sadece proje baznda maddi bir kar elde etmekten te kazanmlar da salamaktadr. Olimpiyatlara evsahiplii iin srdrlen almalar, olimpiyatlarn Trk genliine ve sporuna katklar, stanbulun temel sorunlarnn daha ksa srede zmyle yaanabilir bir dnya kenti olmasnda ne
denli nemli bir ara olduu ve lke ekonomisine getirecei byk katklarn alglanmasndan kaynaklanmaktadr. Olimpiyatlar kazanmak, Trkiyenin da almas, entegrasyonu, ekonomisi, tantm, hatta sivillii ve i sistemini dahi olumlu etkileyecek, siyasi, kltrel, ekonomik, sosyal yapmz ve tabii ki sporumuz asndan Cumhuriyet dneminin en nemli frsatlarndan birisi olacaktr. Bu amala yrrle konulmu olan stanbul Olimpiyat Projesinin hayata geirilmesi gerekir. Trkiye asndan bakldnda bu kazanmlara belki de iki kat ihtiya bulunmaktadr. Trkiye olimpiyatlara evsahiplii mcadelesinde bu nedenlerle yerini almtr. Olimpiyatlara aday olabilmek iin gerekli nart Yerel Ynetim, Devlet ve o lkenin Milli Olimpiyat Komitesi arasnda ibirliinin salanmasdr. Bu adan bakldnda, sadece stanbulun adayl, dnyadaki tek rnek olan zel bir Kanun ile dzenlenmekte ve bu l ibirlii en etkin ve kalc ekliyle ortaya konulmaktadr. stanbulun olimpiyat oyunlarna evsahiplii iin adaylk giriimi 3796 sayl stanbul Kentinde Yaplacak Olimpiyat Oyunlar Kanunundan g almaktadr. stanbul Olimpiyatlar Hazrlk ve Dzenleme Kurulu (HDK)nun ihtiya ve taleplerinin, tm kamu kurum ve kurulular ile il zel idareleri ve belediyelerce ncelikle karlanmas yolundaki Hizmet Zorunluluunu da ieren Kanun, stanbul adaylnn en nemli kozlarndan birisini oluturmakta olup, yaplmas gereken yeni bir hukuki dzenlemeye ihtiya bulunmamaktadr. 2000 ve 2004 oyunlar adaylklarndan sonra HDK, doru stratejiler belirleyebilmek amac ile IOC yeleri nezdinde, stanbula oy vermeme nedenlerini aratrmtr. Bu aratrma sonucunda nedenlerin iki ana grupta kategorize edilebilecei ortaya kmtr: 1) stanbulun spor tesisi altyapsnn yetersizlii, 2) byk apl spor organizasyonlar tecrbesinin bulunmamas. Bu saptamalar sonucu stratejisini, vaadlerden gereklere olarak belirleyen HDK, 1992-1996 yllar arasnda stanbulda yaplacak olimpiyat oyunlarnn organizasyonu ile ilgili Proje hazrlayan ve proje tantmn Uluslararas Olimpiyat Komitesi (IOC) ve olimpiyat ailesi nezdinde yapan bir kurum iken, 1997 yl ierisinde yapsal bir deiiklik geirerek bata Atatrk Olimpiyat Park ve Stadyumu olmak zere dorudan spor tesisleri ina eden yatrmc bir kurulu halini alm, tesislemeyi ana faaliyet olarak belirlemitir. Olimpiyatlarla ilgili bu abalar srerken, lkemizde sporun imdiye kadar yeterince yaygnlatrlamamasndaki faktrlerin banda, spor tesislerindeki dalm ve kalite eksiklii ile bunlarn optimal llerde kullanlmamas n plana kmaktadr. Tesis planlamasnda, yerel dzeyde bir yaplanma oluturulmadndan, o blgenin ihtiyalar ve zellikleri dorultusunda bir tesis planlamas yaplamamakta, illerde siyasilerin bask ve tercihleri dorultusunda merkezi ynetim tarafndan yatrmlar planlanmaktadr. htiya duyulan ve yapmna balanan tesisler, gerek yeterli ve srekli kaynak aktarlamamasndan, gerekse yeterli kontrol mekanizmalar devreye sokulamadndan zamannda bitirilememektedir. Dolaysyla yapm maliyetleri katlanarak artmaktadr.
Planlanan tesisler, kaynaklar lsnde dnlmemi, dolaysyla her zaman kalite ve standartlardan dn verilmitir. Tesislerin birim fiyatlarndan tasarruf etme yoluna gidilmitir. Tesis yatrmlar iin teklif edilen deneklerin drlmesi veya hi verilmemesi nedeniyle mevcut ve inaas devam eden tesisler bitirilememekte ve bakm ve onarmlar geciktirilmektedir. lke genelinde blgeleraras nfus art, corafi konum, iklim ve demorafik yapy dikkate alan bir spor tesis politikas oluturulamadndan, lke bir tesis mezarlna dntrlmtr. Tasarlanan sporun zelliklerine, ulusal ve uluslararas standartlara uymayan, ulam problemi ve tek ynl kullanm dzenlemeleri nedeniyle atl durumda bulunan saysz spor tesisleri bulunmaktadr. Son verilere gre, Genlik ve Spor Genel Mdrl tarafndan gerekletirilen genelde elit spora ve sporcu yetitirmeye ynelik spor tesis says Trkiye genelinde 1.506dr. Spor kulb ve lisansl sporcu says dikkate alndnda bu tesislerin yetersiz olduu sylenemez. stelik dier kamu kurum ve kurulularnn sahip olduklar tesislerinin de sporu yaygnlatrma hedefine ynelik kullanlmadklar dikkate alnrsa, says kmsenemez. Spor tesisleri yatrmlarnn planlanmasnda, mevcut tip projeler nedeniyle, verimsiz ve an gelimelerinin gereine uygun olmayan, her blgenin ilgi, istek ve ihtiyalarna cevap vermeyen spor tesisleri yaplm ve yaplmaya devam edilmektedir. Yerel ynetimlerin spor yatrmlar iin izleyecekleri bir politika belirlenmediinden, yerel ynetimler politik kayg ve siyasi amalarla spora yatrm yapmakta, herkes iin spor ilkesine dayal tesisler ve yatrmlar yerine, futbol bata olmak zere, daha ok performans sporuna hizmet etmektedirler. Ayrca, bu tesislerin planlamas ve yapmnda Genlik ve Spor Genel Mdrl ile koordinasyon kurma gerei duymamaktadrlar ve bu konuda balayc bir mevzuat da bulunmamaktadr. 3289 sayl Kanunun 26nc maddesinin 2nci fkrasnda getirilen, yerel ynetimler ehir planlarn hazrlarken, spor tesislerine tahsis edecekleri yerlerin tespitinde Genlik ve Spor Genel Mdrlnn gr ve teklifini esas alrlar hkmne ve dier ilgili hkmlere de uymamaktadrlar. Performans sporunun kayna olan spor kulpleri, sporcu transferlerine ok ykl miktarlarda kaynak harcarken, sporcu yetitirmeye ve tesislemeye kaynak aktarmamlardr. Geleneksel sporlara ait tesis ihtiyalar planlamalarda dahi yer almamtr. lke genelinde, spor tesisi yatrmlar yapacak olan zel ve tzel kiilerin bu konuda Genlik ve Spor Genel Mdrl ile koordinasyonunu salayan bir dzenleme yaplamamtr. Ayrca, Trkiyede kamuya ait kmsenmeyecek seviyede spor tesisleri bulunmasna ramen, gerek tip projelerin ok amal planlanmamas, gerekse nitelikli teknik eleman ve yeterli personel bulunduramamas asndan iletme gl ekilmektedir. Mevcut tesisler ok dk kapasite ile (yaklak yzde 15) iletilmektedir. Kamu kurulular (KT, niversite v.b.) sahip olduklar tesislerde mensuplarna ve evre halkna spor programlar dzenleyememektedirler. Spora ayrlm alanlar depo, otopark v.b. amalarla kullanlabilmekte veya buralara lojman, sosyal tesis v.b. mekanlar ina edilebilmektedir. Bu iletim olumsuzluunu, blgelere gre performans sporu veya
yaygn spor talebi etkilemektedir.
belirlenmeden
yatrm
yaplmas
da
nemli
derecede
Yerel ynetimler, 3289 sayl Kanunun kendilerine ykledii sorumluluk ve grevleri yerine getirmemekte, ehir planlarnda spor tesisleri iin dzenlemeler yapmamakta ve btelerinden ayrlmas gereken yzde 1lik denei bile spor hizmetlerine aktarmamaktadrlar. Genellikle, spor tesislerini ve bu tesislerde retilen spor programlarn tantan bror v.b. dokmanlar yoktur. Halk spor konusunda aydnlatlmamaktadr. Bu konuda baz kurumlar ferdi almalar yapmakta olup, aralarnda koordinasyon yoktur. Bu olumsuzluklarn ortaya kmasnda en nemli paylardan birisi de, medyaya aittir. Halkn eitiminde ok nemli bir yere sahip olan televizyonlarda yaplan fantazi ve magazin balkl baz spor programlar ile, insanlarmzn spor ilgi ve kltrleri gelitirilmedii gibi, kltr yozlamasna yol aan etkiler yaratlmakta ve sporla ilgili yanl mesajlar verilmektedir. Bunun yansra, gazetelerde spor eitim ve kltrn gelitirici yaynlar yeterince yaplmamaktadr. Eitim veren kurumlarda durum, tesis ve dier alardan ok farkl grnmemektedir. Toplumu oluturan bireylerin salkl, becerikli, retken olmalar, dengeli bir kiilik gelitirmelerinde, ksaca beden, zihin, duygu ve sosyal yeteneklerinin ulusal amalar dorultusunda gelitirilmesi ve ynlendirilmesinde etkili ara beden eitimi ve spor etkinlikleridir. Gelien teknolojinin, hzl kentlemenin ve hayat artlarnn bireylere getirdii bunalm ve basklar azaltmak, bunlarn insan zerindeki olumsuz etkilerini hafifletmek, dolaysyla salkl bir toplum yaratmak iin beden eitimi ve spor etkinliklerini insan yaamnda vazgeilmez bir alkanlk haline getirmek gerekmektedir. Bu alkanln verilecei en uygun ya grubunu da bata ilk ve ortaretim kurumlarndaki renciler oluturmaktadr. yle ki, sporcu pramidinin taban tamamen okullarn bnyesi iindedir. Bugn lkemizde 44.525 ilkretim okulunda 9.581.120 ve 5.708 ortaretim okulunda 2.013.152 renci olmak zere toplam 11.594.272 renci eitim almaktadr. Ancak, saylar 50 binin zerinde olan bu okullardan sadece 672sinde spor tesisi bulunmakta, bunlarn 446s nizami olup, 226s ak spor tesislerinden olumaktadr. Bu verilere gre, standartlara uygun spor salonu says 220dir. Milli Eitim Bakanl verilerine gre, bu tesislerin arlkl olarak stanbul, Ankara, zmir, Bursa gibi byk illerimizde yer ald grlmektedir. 50.233 okuldan 672sinde spor tesisi bulunmakta (binde 13), spor salonu bulunan okul oran binde 4 olup, bu tesisler de yeterince verimli kullanlmamaktadr. Saylarla okul spor eitimindeki tesisleme oranlarnn yetersizlii sonucu 7-18 ya grubundaki yaklak 12 milyon ocuk ve gencimizin hibir spor tesisi bile grmeden sporu renmeleri ve tanmalar konusunda ne derecede baarl olabilecekleri, teorik bilgilerle de sporu severek yaam biimi haline getirmelerinin zorluklar ortadadr. lk ve ortaretim kurumlarndaki renciler iin yetersiz spor tesislerinin bulunmas, spor tesisi bulunan okullarn byk kentlerdeki younluu ve bunun sonucunda, bu tesislerin renci ve vatandalar tarafndan youn kullanmlarnn ortaya kard iletme giderleri ile bakm ve onarm maliyetleri, bugnk ekonomi ile tesislerin verimli kullanmn gletirmektedir.
Spor tabann oluturan ilkretim andaki ocuklarn haftalk beden eitimi ders saatleri, ilk 5 yl iin haftada 3 saatten 2 saate, ikinci yl (6,7,8nci snf) iin haftada 2 saatten 1 saate indirilmitir. Okutulan 11 yllk toplam beden eitimi dersleri asndan lkemiz, toplam 19 Avrupa lkesi iinde 18nci srada yer almaktadr. Trkiyede spor alanna eleman yetitiren kurumlar asndan da sorunlar mevcuttur. Bu fonksiyonu stlenen ana kurumlar Genlik ve Spor Genel Mdrl ve niversitelerdir. GSGM Federasyonlarla ibirlii iinde Spor Eitimi Dairesi Bakanlnca antrenr, spor masr ve monitr yetitirmektedir. niversitelerde ise, yksekokullar ile Eitim, Fen-Edebiyat ve Salk Eitimi Fakltelerine bal blmler bulunmaktadr. Alt alanlar olarak sralandnda ise, Beden Eitimi ve Spor retmenlii, Antrenrlk, Spor Yneticilii ve Spor Bilimleri programlarnn olduu grlmektedir. Lisans dzeyi 4 yl, yksek lisans dzeyi 2 yl, doktora dzeyinde 4 yllk bir eitim ngrlmektedir. Dnyadaki rneklerine bakldnda, Trkiyede ok fazla isim eitliliinin bulunmad ve saysal verilerin u ekilde olduu grlmektedir: 32 Yksekokul, 14 Eitim/Fen-Edebiyat Fakltesine bal blm, 1 Salk Eitimi Fakltesine bal blm olmak zere toplam 47 spor eleman yetitiren eitim kurumu mevcuttur. Rakamlara bakldnda sisteme her yl en az 4.577 rencinin girdii grlmektedir. Bu say 4 ile arpldnda 18.308 rakam karmza kmaktadr. Bu say mevcut kapasitenin ok zerindedir. Bu kurumlarda retim yesi bana den renci says yaklak 120 civarndadr. Toplam retim eleman saysna bakldnda, bir retim elemanna 30 civarnda renci dmektedir. Bu durumda mevcut kapasitenin zerinde renci alnd sylenebilir. Milli Eitim Bakanlnn istihdam etmeyi planlad beden eitimi retmeninden daha fazlas bu kurumlarca mezun edilmektedir ve bu durum da arz-talep dengesizliine yol aacaktr. Konunun dier bir boyutu ise, retim eleman bakmndan yetersiz olan kurumlarn, yeterli ara-gere, donanm ve yeni teknolojiye de sahip olmamalardr. Bu da, deien dnya ile rekabet gcn azaltmaktadr. Kontenjanlarn ykseklii ve ikinci retim ise ayr bir sorunu tekil etmektedir. Antrenrlk ve spor yneticilii blmlerinden mezun olacaklarn istihdam sorunlar da kanuni boyutta devam etmektedir. Bu noktada, eitim ve tesisleme ile ilgili olarak ortaya koyduumuz mevcut durum ve sorunlarla ilgili baz zm nerilerini sralamak yerinde olacaktr. 657 sayl Devlet Personel Kanununda, bugnk hizmet alan itibariyle Spor Hizmetleri Snf oluturulmaldr, 2001-2005 Plan dneminde yksekretim kurumlarnn yllk renci alm 4.577den 3.000-3.500, retim yesi bana den renci says 50, toplam retim eleman bana den renci says da 15 civarna ekilmelidir. Okullarda istihdam edilecek beden eitimi retmeni says en ksa zamanda 30.000 ve kademeli olarak 50.000e karlmal, 2001-2023 dneminde ise temel ama, Avrupa Birlii kriterlerini yakalamak olmaldr. Sporu tm vatandalarn istifadesine sunabilmek iin, ncelikle semt sahalar, ak spor tesisleri, ocuk oyun alanlar kurulmal, bu sahalarda spor eiticilerinin gzetiminde vatandalarn spor yapmalar tevik edilmelidir. Spor tesislerinin, engellilerin giri ve klarda ve spor yaparken kolayca faydalanaca ekilde projelendirilmeleri ve yaptrlmas salanmaldr; VIII. Be Yllk Plan dneminde, kii bana den spor alanlarnn Avrupa Konseyinin ngrd ekilde 10 m2 olarak planlamas ve gerekletirilmesi salanmaldr.
Mevcut kanun hkmlerinin uygulanmas salanarak, alanlarn spor yapmalar iin gerekli olan ve 500den fazla kii altran iyerlerince yaplmas zorunlu spor tesislerinin gerekletirilmesi salanmal ve bu iyerlerinde spor eiticilerinin istihdam edilmesi zorunluluu getirilmelidir. lkretim okullarnda grev yapacak beden eitimi retmenlerinin yetitirilmelerine hz verilmelidir. Bunun iin de, eitim fakltelerinin ilkretime retmen yetitiren snf retmenlii blmlerinde haftada en az 4 saat beden eitimi alanna ait dersleri 4 yl boyunca grmeleri ve bu dalda uygulama ve staj yaparak, spor bilimlerine ait dersleri almalar salanmaldr. Okullardaki spor tesisleri oranlarnn VIII. Be Yllk Plan dneminde, binde 13lerden gereki ve makul dzeylere (yzde 10) ykseltilmesi, bu Kalknma Plan dneminde yaplacak her ilk ve ortaretim kurumlarnda spor tesislerinin de ina edilmesinin zorunlu hale getirilmesi salanmaldr. Spor tesisi bulunmayan veya denek yetersizliinden tesisleri yarm kalan okullarda, spor tesislerinin hayrsever vatandalarca veya sponsorlarca yaplmas tevik edilmeli ve bu tesislere bu vatandalarn ve sponsorlarn isimlerinin verilmesi salanmaldr. Mevcut okul spor tesislerinin ok dk kapasitede (yzde 15) kullanlyor olmas ve bu tesislerin daha verimli bir ekilde kullanlabilmelerini salamak amac ile, mesai saatleri dnda okul spor tesislerinin, iletme giderleri karlanmak kaydyla, bulunduu semt ve mahalle sakinlerinin kullanmna almalar ve beden eitimi retmenlerinin ders creti karlnda bu tesislere gelen vatandalara spor eitimi vermelerinin salanmas tevik edilmeli ve bu amala gerekli mevzuat deiiklikleri yaplmaldr. Tesisler, kaynaklar lsnde kaliteden ve standartlardan dn vermeyecek ekilde, ada (mimari ve estetik adan) ve zendirici nitelikler dikkate alnarak planlanmaldr. Tesislerin birim fiyatndan tasarruf edilmemelidir. Tesisler planlanrken, iletme maliyetini drecek (temizlik, bakm onarm, aydnlatma, stm, yaltm, dayankllk v.b.) teknik zellikler gznne alnmaldr. Spor kulpleri, sporcu transfer harcamalar yerine spor tesisi yapmalar konusunda tevik edilmeli ve zendirici tedbirler alnmaldr. lkemizin byk bir blmnn deprem riski altnda olduu dnlerek yaplacak tesislerin, seilecek projelerin eitlilii ile daha verimli ve gvenli spor tesisleri planlanmaldr. Mevcut olan spor tesislerinin daha yaygn ve daha verimli kullanlmasn planlamak iin illerde oluturulacak Spor Kurulu yetkili olmaldr. lke genelinde tzel ve zel kiilerin Genlik ve Spor Genel Mdrl ve/veya il spor kurullar ile ibirlii yapmalar ve onay almalarn salayacak tedbirler alnmaldr. Spor tesislerinin iletilmesinde yararlanlan mevcut elemanlarn hizmet ii eitimlerle, tesis iletmecilii konusunda gelitirilmesi salanmaldr. u ana kadar ortaya konulan konular ierisinde, sporcu sal kavramn da irdelemek yerinde olacaktr. Sporcu salnn alma alanna, her yatan ve cinsten salkl ve hasta ahslar girmektedir. Konuyu yalnzca tp, sanat ve bilimin spora uygulanmas eklinde deil, ayn zamanda egzersizlerin sal korumada ya da baz hastalklarda tedavi edici ynn kullanmada ilev grd eklinde dnmek gerekmektedir. Sporcu sal konularnn uygulanmasnda, deiik nitelikteki personel grev yapmaktadr. lkemizde; spor hekimi, egzersiz fizyolou, atletik altrc (athletic trainer), egzersiz testi teknisyeni, spor rehabilitasyon uzman, rekreasyon uzman bu konuda yaygn ura veren kiiler deildir. Dier lkelerde bu tr personelin eitimi geni olarak srdrlmekte, grup almalar ile daha fazla verim elde etmek mmkn
olmaktadr. lkemizdeki uygulamada en yaygn olarak grev yapanlar masrlerdir. Ayrca, kanuni zorunluluk olarak saha salk grevlileri bulunmaktadr. 1900'l yllarn bandan itibaren spor hekimlii kavram gndemde olmakla beraber, lkemizde, 1940'l yllardan beri sporcu sal konusu eitli kurum ve kiilerce ele alnmaktadr. Basna yansyan her sporcu lm veya yldz sporcu sakatlanmas sonrasnda sporcu sal tekrar irdelenmeye balanmaktadr. Ancak, sporcu sal hizmetinin yaygnlatrlmasna ynelik abalarn olduka snrl kald grlmektedir. Uzunca bir sredir lkemizde sporcu sal hizmeti verecek birimler oluturulmaya allmaktadr. Bu birimlerin bir ksm olduka detayl ara donanmna sahiptir. Ancak, beden eitimi dersi veren retmenin salk bilgisinden, antrenrlerin ilkyardm ve sakatlk nlenmesi konusundaki birikimlerine, saha salk grevlilerinin antalarndan, ambulans donanmna kadar sporcuya antrenman ve yarma koullarnda yardmc olacak birok nokta atlanmaktadr. Sporcu sal, yalnzca tehis ve tedavi hizmetlerinin sunulmas ile snrl deildir. Koruma, ilk yardm ve rehabilitasyon konular da bu balk altnda dnlmelidir. Dolaysyla, yalnzca hekimler deil, ilgili her meslek grubunun uygun bilgilerle donanm ve uygulama becerisi gelitirmesi hedeflenmelidir. Hekimlik asndan konuya baz almlar getirmek gerekirse sporcu sal konusu, multidisipliner ereve ierisinde birok uzmanlk daln ilgilendirmektedir. Bunlar arasnda spor hekimlii, fiziksel tp ve rehabilitasyon, ortopedi ve travmatoloji bata gelmektedir. lkemizde, uzmanlk nvan alm spor hekimi says 10, youn biimde spor cerrahisi ile ilgili ortopedi ve travmatoloji uzman says 30, sportif rehabilitasyon ile igili fiziksel tp ve rehabilitasyon uzman says ise 15 kadardr. Ayrca, dier uzmanlk alanlarnda olup (cerrahi ve dahili tp dallar), sporcu sal konusunda aratrma ve yayn yapanlarn says son derece snrldr. Bu arada, pratisyen hekim olup eitli kurslara katlan ve spor hekimlii nosyonu alanlarn says 600 kadardr. lkemizde lisansl olarak spor yapanlarn saysnn 550.000 (futbol dahil) kadar olduu ve her 10.000 sporcuya bir uzman hekimin dt tahmin edilmektedir. Hekimlerin eitim ve istihdam sorunlar ayr bir boyut oluturmaktadr. Henz, sporcu sal ile ilgili uzman hekim says snrl olduundan eitli salk kurumlarnda istihdam mmkn olabilmektedir. Kurumda sunulan salk hizmetinin dnda, rnein, kulplerde herhangi bir yaplanma mevcut deildir. Baz byk kulplerin sporcu sal konusunda yatrmlar bulunmaktadr. Bu uygulamaya zemin oluturacak herhangi bir hukuki dzenleme bulunmamaktadr. Oysa, iyeri hekimlii uygulamasna benzer bir model ile profesyonel sporcular olan kulplerin hekim ve salk personeli istihdam zorunlu tutulabilir. Bu konu, mevzuatta olduka mulak bir ifade ile yer almakta ve balayc bir hkm iermemektedir. Msabakalarda hekim bulunmas zorunluluu yoktur ve bu ilem salk memurlar ile yaplmaktadr. Bu personelin, hasta tama konusunda bile yeterli bir eitim almadklar, ounun ancak yara bakm yapacak bilgiye sahip olduu grlmektedir. Bu eit personelin alm, eitimi ve meslek uygulamalarna ilikin ynetmeliklerin gzden geirilmesi ve gncelletirilmesi bir zorunluluktur. Ani lmlerin ou sahada olduu dnlrse, iyi eitim alndnda bu meslek grubunun bu tr istenmeyen durumlarda belkide hayat kurtarc olabilecei hatrlanmaldr.
Son yzyl iinde sporcu sal ve spor hekimlii byk bir geliim gstermitir. zellikle II. Dnya Sava sonras, souk sava dneminde birok lke gazete, radyo ve tv. gibi iletiim yollar ile spora katlm kitlesel olaya dndrerek bunu popler hale getirmeye almtr. Burada ama iki boyutludur: Birincisi, fiziksel olarak gen yatakilere spor yaptrrken, yarma sporu iin seme ve ynlendirmede geni tabana sahip olmak, kincisi ise, fiziksel aktivitenin bu yata benimsenmesi ve ileride sal koruyucu ynn gznne alarak yetikinlere alkanlk kazandrmak. Doal olarak bu geliim iinde spor hekimliine duyulan gereksinim artmtr. Spor basnnda yer alan gncel sporcu sal sorunlar, zaman zaman dikkatleri bu konu zerine younlatrmaktadr. Aslnda hemen her zaman var olan ve ancak elit bir sporcunun yaralamas durumunda basnda yer alan bu olaylarn kamuoyunda ele aln ile kanun koyucularn bak arasnda nemli farkllklar bulunmaktadr. Sporcu salnda gerek hizmetin sunulmas asndan yetimi eleman ve kurumlarn yetersizlii, gerekse sosyal gvenceler yeterince irdelenmemektedir. En bata Genlik ve Spor Genel Mdrl ve Salk Bakanl olmak zere, eitli kurum ve kurululara hukuki boluklarn doldurulmas asndan nemli grevler dmektedir. Sporcu salna ynelik hizmetler ve sorunlarn ierisinde istihdam ve doping gibi konulara ek olarak nemli bir konuyu da sporcularn sosyal gvenceleri oluturmaktadr. Profesyonel futbol kulplerinde sporcularn sosyal gvenlik ve zel salk sigortasndan yararlandklar bilinmektedir. Baz spor dallarnda da (voleybol, basketbol gibi) zel salk sigortas sistemi kullanlmaktadr. Zayf olunan nokta daha ok amatr sporcularn gvencesidir. Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu gibi baz kurulularn yaptklar ksmi destekler, ou zaman bir iyi niyet lsnde kalmakta ve gerek sorunu zebilmekten teye gidememektedir. Anne, babas emekli sand mensubu olan sporcularn, eitli hastanelerden yararlanmalar szkonusu olabilmektedir. Birok amatr sporcunun SSK gvencesi bulunmaktadr. Ancak, bu kurumlardan alnan hizmet sporcu sal iin zel olamamaktadr. Bu nedenle, sporcularn direkt olarak sporcu salk merkezlerinde hizmet alabilmeleri iin, sporcu salk sigortas sisteminin gelitirilmesi gerekmektedir. te yandan, sporculara zel bir sosyal gvence sistemi gelitirilebilmesi teknik olarak zordur. Milli sporcular iin halen yrrlkte olan fonlardan destek olunabilmesi iin mevzuat gelitirilebilir. Sosyal gvencelerle ilgili kesin zmn, lkemizin genel bir sorunu olan sosyal gvenlik sorununun zmyle gerekleebileceine inanlmaktadr. Buna paralel olarak, genel salk hizmetlerinin iyiletirilmesi sporcu sal konusuna katkda bulunacaktr. lkemizde spora, kamu sektr, zel sektr, yerel ynetimler ve spor kulpleri yatrm yapmaktadrlar. Kamu sektr yatrmlarnda kaynaklar yetersizdir. Mevcut kaynaklar da etkin, verimli ve rasyonel kullanlmamaktadr. Spora halen, genel ve katma bteden, spor-toto-loto gelirlerinden, Trk sporunu tevik fonundan, akaryakt tketim fonundan, 3418 sayl Kanun gelirlerinden ve 3558 sayl Kanunla deiik 39/(a) ve (b) bentleri hkmlerinden kaynaklar aktarlmaktadr.
Genlik ve Spor Genel Mdrl katma bteli, il mdrlkleri zel btelidir. Bu bte yaplar, msabaka gelirleri, spor tesislerinin iletme gelirleri, reklam gelirleri dnlerek oluturulmutur. Ancak, dnlen bu gelirler 1930lu yllardan bu yana yeterli olmam, katma bteli ve zel bteli spor tekilatna srekli genel bteden aktarma yaplmtr. 1986 ylndan itibaren yukarda belirtilen fonlardan spora nemli kaynaklar aktarlm, bu imkan tesislerde nemli bir atlm yaratm ve baz branlarda zellikle de ferdi branlarda ampiyonluklar elde edilmeye balanmtr. Ancak, son yllarda fonlarn bte kapsamna alnmas ve kaynaklarn kslmas sporumuzu yine finansal yetersizlik ile kar karya getirmitir. Bu arada, siyasi otoritenin inisiyatifinde olan fonlardaki kaynaklarn tahsis ve datmnn ihtiyaca uygun olduunu sylemek mmkn deildir. Bu mali skntya ek olarak, 1991 ylndan bu yana, stadlarn futbol kulplerine kiraya verilmesi, 1998 ylndan bu yana da, bata byk stadlar olmak zere intifa hakknn kulplere devredilmesi ile spor tekilat ok nemli gelir kayplarna uramtr. Bir yandan z gelirler azalrken, dier yandan bte yetersizlikleri spor tekilatn mali kmaza sokmutur. Bu durumun dzeltilmesi iin kaynaklar tek havuzda toplanmal, hedeflerin ve programlarn gereklemesi amacyla kaynak etkin, verimli ve rasyonel kullanlmaldr. 3289 sayl Kanunun 14nc maddesinde hkme balanan, belediyeler ve il zel idareleri btelerinden Genlik ve Spor Genel Mdrl btesine aktarlmas gereken paylarn temini, Kanunda belediyeler ynnden tevik sistemini ieren bir dzenlemeyle salanmaldr. Sporun kitlelere yaygnlatrlmas ve toplumda spor bilincinin gelitirilmesi, sporda finansman sorununun zmne en nemli katky salayacaktr. Futbol Federasyonu gelirlerinden amatr sporlara kaynak aktarm amacyla, Federasyon btesinin yzde 5inin tahsisi iin gerekli hukuki dzenleme yaplmaldr. Spor kulplerinin hzla irketlemeleri ve z sermaye-borlanma dengesinin salanmas sonucunda salam bir yapya gidilebilir. Hisse senedi sat ile halka almalar, tahvil ihra edebilmeleri ve dier kredi imkanlarndan yararlanmalar kolaylaacaktr. Genlik ve Spor Tekilat btesinden spor amal vakf ya da kurululara kaynak aktarm hukuki dzenlemelerle nlenmelidir. Devlet denetiminde olan elektrik faturalar, trafik cezalar, pasaport ve benzeri konularda belirli bir yzde orannn spora tahsisi salanmaldr. Plaka ve otomobil ruhsat ilerinden belirli bir kesintinin spora aktarlas salanabilir. Ayrca, spor malzemeleri ve maddeleri sektr, medya sektr, yaynclk ve reklam sektr, elence sektr, turizm sektr, talih oyunlar ve ulam sektrnden spor ve genlik pay ad altnda belirli oranlarn spora aktarlmas salanabilir. Beden eitimi ve spor alanndaki uzmanlar, nceki plan almalar, ura ve benzer toplantlarda, Trkiye'nin sporda yeniden yaplanmas gerektiini dile getirmiler, bu nerileri plan ilkeleri ve ura kararlarna tamlardr. Ancak, Avrupa Topluluuna ye lkelerde varolan demokratik ve zerk spor ynetimleri henz gerekleememitir. Kba, in ve Kuzey Korede sporu devlet ynetir. Buralarda spor kitleye yaygnlatrlabilmitir. Bunlarn ortak zellii, rejimlerinin serbest piyasaya dayal ve demokratik olmamasdr. Bunlarn dier bir ortak zellii ise, sporcularnda profesyonellik yoktur.
Halbuki Trkiyede, serbest piyasaya dayal demokratik bir rejim vardr. Sporda profesyonellik vardr. Ancak, birka branta kendini idame ettirecek gelir yaratlabilmektedir. Anayasamzn 59ncu maddesi Devlet sporun yaylmasn tevik eder ve baarl olan sporcuyu korur der, ancak, sporu Devlet ynetir demez. Ama, Devlet fiilen ynetir. Zira, dier dallarda devlet destei (kaynak) olmazsa, varl dahi kalmaz. Kayna tahsis ediyorsa da kararlar vermek anlamnda ynetir. Bundan kurtulabilen branlar zaten tarihi geliim ierisinde zerkleeceklerdir. Ama, hepsini bu ynde gelitirmektir. O zaman, hem sporun kitleye yaygnlatrlmas, hem deiik dallarn yaygnlatrlmasnda devletsiz olmamaktadr. Ancak, baz branlar zamanla yaygnlap gelitike, devlet eliyle ynetilmekten kurtulacaklardr. Bu, uygulanan rejimin gereidir. Bu hedefe varana kadar devletin mevcut yapsnda rehabilitasyonla bir yere varmak mmkn deildir. Ama, sivil toplum rgtlerinin katlm ve danmyla her srete demokratikleme yoluna gidilmelidir. Ayn sre ierisinde devlet mevcut yapsnn verimlilii ve kaynak kullanm etkinliinin artrlmasna ynelik tedbirler alnabilir. Bilhassa bu konuda effaflama ve demokratikleme anlam kazanr. Spordan sorumlu kamu ynetiminin Bakanlk, Genel Mdrlk veya baka bir isim altnda yaplanmasnn karar, gelimelere bal olarak gelecekte birlikte verilmelidir. Dnyada ve lkemizdeki gelimeler nda Trk Spor Tekilat yaps da bir deiim ihtiyac iine girmitir. Dnya lkelerinde olduu gibi lkemizde, spor hizmetlerinin yrtlmesinde, Devletin sporu ynlendirici, zendirici, destekleyici ve denetleyici olmas gerektii ortaya kmtr. Bu balamda, spor hizmetleri gnlllk esasna bal sivil toplum rgtlerine, merkezi idareden bamsz olarak oluturulmu spor federasyonlarna ve onlar oluturan spor kulplerine, zel ve tzel kiilere terkedilmelidir. Devlet yapsnda ngrlen deiiklikler dorultusunda yerel ynetimlere, spor konusunda daha fazla sorumluluk verilmesi yerinde olacaktr. Yerel ynetimler, bu yeniden yaplanma kapsamnda spor hizmet birimleri oluturmak durumunda kalacaklardr. Bylece, hem hizmet konusundaki arz-talep dengelenebilecek, hem de yresel dzeyde ihtiyaca dnk yaplanma ve hizmet retimi salanabilecektir. Dnyada spor rgtlenmesi ve spor hizmetleri ok eitlilik gstermelerine karlk, genelde ortak yanlar bulunmaktadr. Hemen hemen btn lkelerde Devlet, sporu denetleyici, destekleyici ve zendirici bir rol stlenmektedir. Spor yatrmlar ve hizmetlerin yrtlmesi, arlkl olarak yerel ynetimlere, zel ve tzel kurululara ve gnll kurululara braklmaktadr. zellikle Amerikada Devlet, kurallar dzenleyici ve kolaylatrc olarak grev alr ve spor hizmetlerini Gnll Birlik Modeli sistemi ierisinde kurulan yaplara devreder. Bu birlikler birer irket olmakla beraber, spor kulb olmann avantaj ve kolaylklarndan yararlanrlar. Hollandada Devlet, altyap almalar, spor organizasyonlar, spora katlm tevik, dzenli spor yapma ve salkl bir yaam ekli, spor faaliyetlerinin niteliinin artrlmas gibi konularda almalar yaparken, hkmet d tekilatlanmalar ise, mali konular, spor tesisleri ve yatrmlar, elit sporcular ve federasyonlara sosyal destek, hukuki sorunlar gibi konularda almalar
10
yapmaktadr. Fransada Devlet, brokratik kademeleri azaltarak her ya ve kesimin beden eitimi ve spor faaliyetlerini tevik etmekte, genlik faaliyetlerinin gelitirilmesi ve politikalarnn belirlenmesi ve bte kullanm ve denetlenmesi ile ilgili almalar yapmakta, hkmet d tekilatlar ise, elit seviye sporcularnn refah seviyelerinin artrlmas, tesisleme alannda yatrmlarn artrlmas, lkede spor fikir ve uygulamalarnn geliimlerine katkda bulunan kurulularn desteklenmesi gibi grevleri stlenmilerdir. Sporda gelimi lkelerin, ifade edilen ynetim tarzlaryla spor yapma oranlar olduka yksek derecede orantldr. Avrupa lkelerinde genel nfuslarna gre, spor yapanlarn oran en dk yzde 25 iken, bu oran lkemizde bindelerle ifade edilmektedir. 10 milyon nfuslu Portekizde 2 milyon, 5 milyon nfuslu Danimarkada yaklak 2 milyon, 55 milyon nfuslu Fransada 13 milyon, 80 milyon nfuslu Almanyada 24 milyon ve 57 milyonluk talyada ise 14 milyon insan spor yapmaktadr. Trkiye Spor Ynetimini; Sporda Kamu Ynetimi (Bakanlk veya Genel Mdrlk), Sporda zerk Ynetim (Spor kulpleri ve spor dal federasyonlar) ile alandaki konfederasyon, federasyonlar, dernekler ve birliklerin yer ald Gnll Kurulular oluturmal; birbirini nemseme, karlkl sayg, gven ve ibirlii temel ilke olmaldr. nerilerin gereklemesi halinde; sporla ilgili mevcut yap, daha ok glenecek, insangc ve dier kaynaklar daha verimli hale gelecek, spor yapan insan says oalacak, Genel Mdrlk, spor kulpleri, spor dal federasyonlar ve gnll kurulular, halka daha yakn olacak, kendilerine daha ok gven duyulacaktr. Spor dal federasyonlarnn kurulmas ve ye olunmas, spor kulplerinin ynetimi genel kurul kararlarna dayandnda, her federasyonun tabanndaki kulp says ve bu saynn art dzenli olarak izlenebilecektir. lkemizdeki spor yaplanmasnn, Raporda nerilenlerin dorultusunda yeniden ekillendirilmesi halinde; Trkiye Beden Eitimi ve Spor Ynetimi katlmc bir demokrasiyi gerekletirmi olacaktr. Bu ynetim biimi; tesislerin yapm ve verimli kullanm, eitim, salk, sosyal gvenlik, yerel ynetimlerle ve halkla ilikiler, kaynak salanmas, ada spor bilincinin gelitirilmesi ve insanmz yakndan ilgilendiren tm sosyal konular ksa srede olumlu etkileyecektir. Bu yap ayrca, kamu ynetimlerine ek maddi bir yk getirmeyecek, hatta bu yk azaltacaktr. nk, eksiksiz bir spor demokrasisi; alandaki kii ve kurulularn maddi katklarn daha da artracaktr. Bu yap gerekletirildii takdirde, Trkiye, Avrupa Topluluuna ye lkelerdeki spor ynetimleri arasnda rnek bir yer edinecektir. Sporun yeniden yaplanmas ile birlikte, futbola da deinmek yerinde olacaktr. Bu endstriye yaplan yatrmlar, yalnzca kulplerle ve futbolcularla snrl kalma boyutunu amtr. Elence sektr, medya sektr, mterek bahis sektr, spor malzemeleri sektr, ulam sektr, turizm sektr dolayl veya dorudan futbol endstrisindeki gelimeleri izlemekte ve yararlanmaktadr. Yine dnyada pek ok medya kuruluu futbol endstrisi ile yakndan ilgilenmeye balamtr.
11
Ancak, lkemizde bu gelimelerin tam ve doru olarak alglandn sylemek doru deildir. ok sayda kulbmz mali yaplarndaki ciddi skntlar dile getirmelerine karn, bunlar nasl zebileceklerini bilememektedirler. Sonuta, yksek transfer cretlerinin ve kurumsallamay henz salayamamalarnn da etkisiyle, uzun vadeli ve kalc zmler yerine gnlk ve kulpleri tekrar benzeri nitelikte mali skntlara sokan zmlere ynelmektedirler. Kulplerin profesyonel olmayan rgt yaplar, istikrarl ve profesyonel ynetici ihtiyalarnn karlanmamas uzun vadeli zm nerilerine ynelimi de engellemektedir. Kulplerin nemli bir ksmnn dernek eklinde rgtlenmesi ve her iki ylda yneticilerinin deimesi, kulpleri ulusal ve uluslararas rekabetten uzak brakmtr. Kulp yaplarnn bu zellii, bnyelerindeki dier amatr branlara finansman ayrmay engellemekte ve bu dallar bir nevi erozyona tabi tutmaktadr. Konuya ilikin zm nerileri u ekilde sralanabilir: lkemizde de artk futbolun ada lkelerde olduu gibi rgtlenmesini gzden geirmesi bir zorunluluk haline geldiinden, yapnn kurumsal bir organizasyon ve kendi kendini finanse eden bir sistem haline dnmnn salanmas gereklidir. Bu yollardan nerilebilecek bir tanesi irketlemedir. Nitekim, nceki zel ihtisas komisyonlarnda da bu konunun nemi zerinde titizlikle durulmutur. Buna bal halka alma da, sreci tamamlayan ve kitleyle birleme ynnden nem tayan bir unsurdur. Bu konular ciddi ve bilimsel bir ekilde olgunlatrmann zaman gelmitir. Kulplerin yaplanmasnda, tesisleme ve zorunlu kadro kriterlerinin getirilmesi ok nemlidir. Trkiye Futbol Federasyonu bu konuda tm kulplerimize belli bir sre tanyarak, artlarn gereklemesi iin zorlamal ve gereken tedbirleri almaldr. Bu konuda belli bir sre tanyarak, artlar yerine getiren kulplere tevik olanaklar salamal, dier kulplere ise zecri tedbirler uygulayabilmelidir. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl ve Futbol Federasyonu, kulplerin mali yaplar ve borlanmalar konusunda gereken tedbirleri almal ve bu konudaki denetim mekanizmalarn iletmelidir. Kulplerin bilanolar, zellikle kredi ve nakit aklar asndan 6 ar aylk dinamik tahlillerle izlenmelidir. Byk lde borlanan kulpler ikaz edilmeli, belli bir sre sonunda borlanma gereini yerine getirmeyen kulplerin transfer faaliyetlerine engel olunmaldr. Kulplerin giderleri, gelirlerinin ok zerinde olduu zaman ykmllklerini yerine getirmeleri asndan belli bir zaman tannmaldr. Eer belirtilen zaman iinde de kulp herhangi bir teminat vermez ve ayn uygulamaya devam ederse klasman seviyelerine ilikin tedbir ve ceza sistemi getirilmelidir. Menacerlik sistemi ele alnarak kurumsallamas salanmaldr. Menacerin yetkileri ierisinde, btenin uygulanmas konusunun yer almas vazgeilmez art olmaldr. Dier artlar, kulp ve profesyonel ynetici arasnda belirlenmelidir. Federasyonun, kulplerin mali yaplarn denetleyebilmesi iin en nemli kriter, faaliyet ve sonularn standart bir yap iinde olumasn salayabilecek Tek Dzen Hesap Plan ad verilen kayt dzeninin benimsenmesiyle oluabilecektir. Federasyonun, bu konuda ilke karar olarak tm kulplerimizi bu biimde ynlendirmeleri ada bir futbol asndan kanlmazdr. Bu, Federasyonunun ana statsnde yaplan kk bir deiiklikle mmkn olabilecektir.
12
Futbolcularn emeklilik haklar konusu tm dier sporcularda olduu gibi en nemli konulardan biridir. Bu konu; bugnk mevzuat ierisinde futbol federasyonu bnyesinde kurulacak bir yardm sand veya vakf rgtlenmesi ile gerekletirilebilir. Futbolcularn deyecekleri primler (transfer taksitlerinin belli bir oran gibi) bu sanda veya vakfa kaynak oluturabilir. kinci yntem ise, lkemizde bir sredir tartlmakta olan zel emeklilik sistemidir. Bylece, futbolcu ve kulplerin finansal destekleri ile yine futbol federasyonu erevesinde kurulacak zel yatrm fonlar bir dier alternatif olabilecektir. Dnyada ve lkemizde meydana gelen sosyal, ekonomik ve kltrel olaylar lkeler arasnda ilikilerin artmas ve eitlenmesine yol amtr. Bunun nemli bir ynn de sportif faaliyetler oluturmaktadr. Bu faaliyetlerin dzenlenmesinde ve yerine getirilmesinde en nemli aralardan birisi de sponsorluktur. Spora olan toplumsal talebin artmas, uluslararas spor yarmalarnn nemi ve medyann spora olan byk ilgisi genlik ve spora, Devletin dnda ihtiya duyulan kaynaklarn salanabileceini gstermitir. lkemizde Genlik ve Spor Genel Mdrl tarafndan, letmeler Ynetmeliinde yaplan deiiklikle sponsorluk ile ilgili hususlarn Genel Mdrlk bnyesinde oluturulan bir kurul tarafndan yrtlmesi salanm, hazrlanan Sponsorluk Uygulama Talimat esaslar ile de bu konuya ilerlik kazandrlmaya allmtr. Zaman zaman uluslararas, ulusal ve yresel spor msabakalarna sponsor kurumlar bulunmakta ve bu aktivitelerin kamu btesine getirecei yk azaltlmaktadr. stanbulda Valilik, Trkiye Milli Olimpiyat Komitesi ve Genlik ve Spor l Mdrlnn gayretleriyle 100 gnll, 100 tesis projesi balatlm, Genlik ve Spor Genel Mdrlnn tahsis ettii kamu arazileri zerine 12 byk tesis, sponsor firmalar araclyla kazandrlmtr. Uygulamalarn bu dorultuda fiilen devam ettii, ancak mevzuattaki boluklar nedeniyle istenilen hedefe ulalamad grlmtr. Genlik ve Spor Genel Mdrlnce sponsorluk uygulamalarnn yaygnlatrlmas ve hukuki zemine oturtulmas amacyla, Vergi Reformu Kanun Tasarsna eklenmek zere 2 maddelik teklif yaplm, ancak Maliye Bakanl buna kar kmtr. Sponsorluk Kanunu ad altnda bir kod Kanun tasarsnn hazrlanmas gerektiine iaret etmilerdir. te yandan, spordan sorumlu kamu ynetimince, sponsorluk kanunu zel sektre ok iyi anlatlmal ve ikna edici bilimsel yntemler kullanlmaldr. Bu konuda, ilgili zel sektrn yaplacak tantm faaliyetine verecei nem, arz ve talep konusu iinde deerlendirileceinden, reklam irketlerinden de yararlanlma bir politika olarak dnlmelidir. Gerek ve tzel kiilerin spor yatrmlar ve organizasyonlarn destekleyebilmeleri iin, ksa vadede gelir ve kurumlar vergisi kanunlarnda dzenlemeler yaplmaldr. Uzun vadede, sporda sponsorluk konusunu ieren ayr bir kanun karlmaldr. Bu kanuna dayanlarak karlacak ynetmeliklerle, Devletin resmi spor ynetimi tarafndan temel hedeflere uygunluu tescil edilen faaliyetlerin sponsorlarnn harcamalarnn gider kaydedilebilmesi iin hukuki dzenlemeler yaplmaldr.
13
ncelikli ve yaygn spor faaliyetlerinin organizasyonlarna ynelik sponsorluk zendirilmelidir. Bu konuda bilimsel yntemlere bavurulmal, reklam irketlerinden yararlanlmal, destek olan zel ve tzel kiiler tevik edilmelidir. Gnmze kadar Be Yllk Kalknma Planlar erevesinde, sporla ilgili baz dnemlerde ihtisas komisyonlar kurulmu olup, almalara katlan uzmanlarca Trk sporunun sorunlar ve zm nerileri ynnde deerli grler ortaya konulmutur. Ancak, ortaya konulan bu grlerin byk lde hayata geirilmedii gzlenmitir. Bundan nce kurulmu zel ihtisas komisyonlarndan farkl olarak, Avrupa Topluluuna adaylmzn gereklemesi ve yeni bir bin yla girmemiz sebebiyle nemi daha da artm olan komisyonumuzca ortaya konulan grlerin, hayata geirilmesi gerektii dnlmekte ve beklenmektedir. Bu konuda zellikle, spordan sorumlu kamu ynetiminin izleyecei yol nem tamakta olup, daha nceki spor zel ihtisas komisyonlarnda alnan ilke ve kararlarn ayrntl bir dkm yaplarak gndemde olanlarnn hzla gerekletirilmesi ncelikle hedeflenmelidir. Szkonusu hedeflere ulaabilmek iin, konuyu her yn ile irdeleyip, takip edebilecek ve almalar yapacak bir kalc komisyonun oluturulmas yerinde olacaktr. Ayn komisyonun koordinatrlnde, spor olgusu, tespit edilen ynleri ile takip edilip, bir kalc bilgi bankasnn oluturulmas iin almalar yaplmas ve gelimelerin takip edilmesinin de yararl olaca dnlmektedir. Bir toplumda sevgi, bar, dayanma ve kardelik balarnn kurulmasnda ok nemli bir yeri olan spor olgusunun, lkemizdeki tm kesimlerce gereken biimde alglanmas ve bu konuda ciddi admlar atlmas, ada ve batl anlamda uygulamalara giriilmesi, lkemizin ekonomik ve sosyal kalknma alanndaki hedeflere ulamas bakmndan hayati bir nem tamaktadr.
14
TRK SPOR SSTEMNN YENDEN YAPILANDIRILMASI TRK SPOR SSTEMNN YENDEN YAPILANDIRILMASI ALT HTSAS KOMSYONU BAKANI Rza SMER (Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu) RAPORTR Doan ULUSOY (Ankara niversitesi BESYO) YELER Haluk ETN (Genlik ve Spor Genel Mdrl-Ba Mfetti) Kemal ERDN (GSGM-sparta Genlik ve Spor l Mdr) Ali EKER (MEB-Okulii Beden Eitimi Spor ve zcilik Dairesi Bakan) Halit SUMEZ (GSGM-Trabzon Genlik ve Spor l Mdr) Y.Do.Dr.Suphi TRKMEN (9 Eyll niversitesi SHMYO) Do.Dr.Ferit ACAR (Ege niversitesi BESYO) Dr.Fatih YENEL (Gazi niversitesi BESYO) Dr.Melih SALMAN (Hacettepe ni. Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yksek Okulu) Kazm YILMAZ (DE Bakanl-ube Mdr) Firuzan BEKTA (Genlik ve Spor Genel Mdrl-Ba Mfetti) Toksal BAARA (Genlik ve Spor Genel Mdrl Genlik Hiz.Dai.Bakan.) Dr.Alper URA (Bilkent niversitesi BES Merkezi Bakan Yrd.) mer Remzi ARIKAN (Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konf.Genel Sekreteri) Erda KARAKU (Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits) Cenk TEMEL (Ankara niversitesi BESYO) Meltem CULA (Gaziosmanpaa niversitesi BESYO) Ali ABALI
Nevzat GREN
15
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU TRK SPOR SSTEMNN YENDEN YAPILANDIRILMASI ALT HTSAS KOMSYONU RAPORU
1-
GR
lkemizde spor ynetimi, 1938 ylnda gnll spor birliklerinden devlet ynetimine gemitir. O gnden bugne kulpler, sporcular, spor dal federasyonlar, antrenr, hakem, dier grevliler ve tesislerin saysnda artlar salanm, ancak bu artlar, istenen dzeye ulaamamtr. Nfus artna karlk, ekonomik bymelerden ve kaynaklardan, sporumuza yeterli pay aktarlamam, kaynaklarn verimli kullanm da her zaman tartlr olmutur. Geni kitlelerin spor yapmas ve gnll insangcnn spor ynetimine katlm salanamam, Avrupa Topluluuna ye lkelerde rnekleri bilinen; demokratik ve zerk spor ynetimleri gerekletirilememitir. Beden eitimi ve spor alannda yer alanlar, nceki plan almalar, ura ve benzer toplantlarda, Trkiye'nin sporda yeniden yaplanmas gerektiini dile getirmiler, bu nerileri plan ilkeleri ve ura kararlarna tamlardr. Ancak, Avrupa Topluluuna ye lkelerde varolan bir ynetim yaps salanamamtr. VIII. Be Yllk Kalknma Plan yeni bir yaplanma iin nemli bir frsat yeniden yaratmtr. almalar srasnda, Avrupa Topluluuna ye lkelerin spor ynetimleri incelenmi ve; 1-Sporda Kamu Ynetimi (Genlik ve Spor Genel Mdrl), 2-Sporda zerk Ynetim (Spor kulpleri ve Spor dal federasyonlar) 3-Sporda Gnll Kurulular, zerinde durulmutur.
16
2-
MEVCUT DURUM VE SORUNLAR a- Mevcut Durum
lkemizde, spor ve genliin bo (serbest) zamanlarnn deerlendirilmesi hizmetlerinden Babakanla (Devlet Bakanl) bal Genlik ve Spor Genel Mdrl sorumlu bulunmaktadr. Bu Genel Mdrln illerde "Genlik ve Spor l Mdrlkleri" ile ilelerde le Spor Mdrlkleri vardr. Genel Mdrle bal bulunan Spor-Loto ve Toto Tekilat Mdrl, 29.04.1959 tarih ve 7258 sayl "Futbol Msabakalarnda Mterek Bahisler Tertibi Hakknda Kanuna" gre ilev grmektedir. zerk ve ayr bir kurulu kanunu bulunan Trkiye Futbol Federasyonu dnda kalan 37 spor dal federasyonu Genel Mdrle baldr. 3289 sayl Genlik ve Spor Genel Mdrl Tekilat ve Grevleri Hakkndaki Kanunun 2nci maddesi, spor federasyonlarnn kurulmas ve spor dallarnn belirlenmesi iin gerekli usul ve esaslar tayin ve tespit etmek grevini Genlik ve Spor Genel Mdrl'ne vermitir. 3289 sayl Kanun'un 4nc maddesi, spor federasyonlar bakanlklarn ana hizmet birimleri arasnda saymaktadr. Ayn Kanunun 18nci maddesi, bir veya birden fazla spor dalnn, teknik ve idari bakmdan birer federasyona balanacan, federasyon kuruluunun; Merkez Danma Kurulu'nun gr, Genel Mdrn nerisi ve Bakann onay ile gerekletirileceini belirtmektedir. Kanunun 19ncu maddesinde de; federasyon bakanlarnn seimle greve gelecekleri ve grevlerinin fahri (gnll) olaca yer almaktadr. Genlik ve Spor Genel Mdrl Spor Federasyonlarnn Tekilat alma, Grev, Yetki ve Sorumluluk Ynetmelii 22.11.1993 gn ve 21766 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle girmitir. Szkonusu ynetmelik, federasyonlarn Merkez Danma Kurulu karar ile belirlenecei, bir veya birden fazla spor dalnn, teknik ve idari bakmdan bir federasyona balanaca hkmn tamaktadr. Ynetmelie gre; bir federasyonun karar organ ynetim kuruludur. Ynetim Kurulu; bakan, asbakan veya asbakanlar, genel sekreter ve yelerden olumaktadr. Federasyonlarn danma organlar; teknik, eitim, salk, hukuk ve merkez hakem kurullardr. Ynetim veya dier kurullarn grev sreleri, bakanlarn grev sreleri ile snrldr. Bakann grevden alnmas veya ayrlmas durumunda dier yelerin de grevleri sona ermektedir. Ynetim kurulu yelerinde; en az lise mezunu, 30 yan tamamlam ve Trkiye Cumhuriyeti yurtta olmak, kamu haklarndan yoksun bulunmamak ve yzkzartc sutan cezalandrlmamak, ayrca alt aydan fazla spor cezas almamak koullar aranmaktadr. Ynetmelik, federasyon bakanlarnn, asbakanlarn, genel sekreterlerin, ynetim kurulu yelerinin ve dier organlarn grevlerini de saymaktadr. Federasyon bakan adaylarndan ise; yksek renim yapm olmalar ve baz dillerden en az birini bildiini beyan etmeleri istenmektedir.
17
Federasyon bakanlarnn seimine ilikin Ynetmelik, 27 Ekim 1993 gn ve 21741 sayl Resmi Gazete'de yaymlanm, daha sonra yaplan baz deiikliklerle halen geerliliini korumaktadr. Trkiye Futbol Federasyonu'nda bakan dahil, 15 kiilik Ynetim Kurulu ve dier organlarn yeleri, drt ylda bir yaplan olaan genel kurullarda seilmekte, ayrca, bu amala olaanst genel kurula da gidilebilmektedir. 6 Aralk 1990 gn ve 20717 sayl Resmi Gazete'de yaymlanan "Genlik ve Spor Genel Mdrl l Spor Dal Temsilcilii Ynetmelii", spor dal temsilcilerinin, ilgili olduklar sporun iinden gelen, evresinde sevilen, saylan, grevlerinin niteliklerini tayan ve kulplerce seilecek aday arasndan; illerde il mdr ve ilgili federasyon bakannn birlikte yazl nerisi ve il bakannn (vali) onay ile drt yl grev yapmak zere atanacaklarn belirtmektedir. Spor kulpleri ve st kurulular olan Amatr Spor Kulpleri Federasyonlar ve Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu, 2908 sayl Dernekler Kanununun 57nci maddesi ile bu Kanuna dayal olarak 1985 ylnda karlan "Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii"ne bal bulunmaktadr. 3289 sayl Kanunun 20nci maddesine gre, Dernekler Kanunu uyarnca oluan spor kulpleri, tescilleri ile Genel Mdrle dahil olmaktadr. Ayrca, spor kulplerinin denetimlerine ve yaplacak yardmlara ilikin hkmler de bulunmaktadr. Genlik ve Spor Genel Mdrl, 20.04.1999 gn ve 23672 sayl Resmi Gazete'de yaymlanan Ynetmelik ile, yelerinin bo (serbest) zamanlarn, sosyal, kltrel, sanatsal ve benzeri etkinliklerle deerlendirilmesi amacyla genlik kulplerinin kurulmas grevini, Genlik Hizmetleri Daire Bakanlna vermitir. lkemizde, spor kulpleri dnda kalan gnll kurulularn says yeterli deildir. Bunlarn banda Trkiye Milli Olimpiyat Komitesi, Trkiye Spor Yazarlar Dernei, Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu ve Amatr Spor Kulpleri Federasyonlar, baz dallardaki antrenr, hakem ve ynetici dernekleri, spor hekimleri ve bilimcilerinin dernekleri gelmektedir. b- Sorunlar Sporumuzun temel sorunu, kamu ynetimi, spor dal federasyonlar ve gnll kurulularda, ada ve gl bir rgtlenmenin salanamamasdr. Yaplan hukuki dzenlemeler, gelimi ve demokratik lkelerin spor yasalarna gre eksik ve yetersizdir. Ayrca, bu dzenlemeler, toplumun isteklerine, gelimilik dzeylerine uygun da deildir. nemli sorunlardan birisi de; spor kulplerinin ve sporcularn sayca azl yannda, kulplerin gl olmamalardr. Buna, spor dal federasyonlarnn idari, mali ve hukuki zerklie sahip olmaylar ve spor kulplerine dayanmaylar, gnll kurulularn sayca azl, stelik bunlarn da yeterli gce eriememesi ve ynetime katlamamas yannda, Genlik ve Spor Genel Mdrl'nn iinde bulunduu sorunlar ve zorluklar da eklenmelidir.
18
Sporda kamuoyunun ilgisi ve katks salanamam, spor, daha ok bir yarma eklinde sunulmutur. Kamu, zel ve dier baz kurulularn politikalar yannda, iletiim aralarnn da sporun byle alglanmasna katklar yksek dzeyde olmutur. Bylece sporun; insanlarn, toplumlarn ve lkelerin birbirlerine yaknlamasna, tanmasna ve sevmesine, toplumsal kalknma abalarn hzlandrmasna, dostluk, bar, salk ve mutluluk iinde yaanmasna ynelik katklar; youn yarma ve kazanma tutkusunun, ne yazk ki, gerisinde ve glgesinde kalmtr. Spor kulpleri geni halk kesimlerine, spor dal federasyonlar da spor kulplerine dayandrlamamtr. Spor kulplerine ve spor federasyonlarna, daha fazla kaynak salanmas amacyla, sponsorlukla ilgili hukuki dzenleme ve gereki uygulama balatlamamtr. Spor-Toto ve Loto'nun, baz dnemler hari canl bir kaynak olarak kalmas salanamamtr. Spor-Toto ve Loto tekilatnn ynetimi ve ileyiinin daha demokratik hale getirilmesine her zaman gerek duyulmutur. Bu gereklilik gnmzde daha da artmtr. Genlik ve Spor Genel Mdrl'nn, gemi yllarda ve birka kez farkl kamu ynetimlerine balanmas, Genel Mdrln merkez ve tara birimleri ile spor dal federasyonlarnda ska ynetici deitirilmesi, alan personelin temel sorunlar, nitelik ve nicelikleri, istenen hedefe varlamayna neden olmutur. Tesis planlama, yapm ve kullanmnda, spor tabannn gr ve katks salanamam, genelde yanl siyasal ynlendirme ve basklarn etkisi ile planlanan ve yapmna balanan ok sayda spor tesisi bitirilememi, kstl olan kaynaklar bu alanda heba edilmitir. Spor tesislerinin, baz spor kulplerine ve dier nc kiilere kiralanmas ve tahsisinde acele edildii iin nemli yanllklar yaplmtr. Bu, Genel Mdrln, amatr sporlara ve herkes iin spor etkinliklerine aktarmas gereken kaynaklar azaltmtr. Bu konuda bugn yaanan sorunlarn, gelecee daha ar olarak tanaca endiesi vardr. Spor tesisleri, spor kulplerinin ve halkn kullanmna yeterli dzeyde sunulamamtr. Spor kulpleri ve halkmz, bu tesislerin ynetimine, kullanlmasna, korunmasna ve bakmna ortak edilememi, grev, yetki ve sorumluluk onlarla paylalamamtr. Spora ynlendirilebilecek genlik kesiminin; eitim yapmzdan dolay, dershane ve snavlarn arl altnda bulunmas, spor ve sosyal etkinliklerle deerlendirilmesi iin gereken bo (serbest) zamanlardan yoksun kalmalar, ok nemli bir sorun olarak kabul edilmektedir. Okul spor msabakalar, yln balarnda balatlmakta ve alt ay iinde tamamlanmaktadr. Ancak, bu sre iinde, Milli Eitim Bakanl btesindeki denein genellikle yzde 30-40'nn serbest braklmas, hakem ve grevli cretlerinin zamannda denememesine neden olmaktadr. Okul takmlarna maddi yardm yaplamamaktadr.
19
Okullardaki beden eitimi ders saatleri yetersizdir. Bu konuda srdrlebilir ve toplumun beklentilerine olumlu yant verecek bir dzenleme gerekletirilemedii iin, okullardaki beden eitimi ve spor ciddi biimde ve olumsuz ynde etkilenmektedir. Sporculara, antrenrlere, hakemlere, spor kulplerine, tesislerin yapmna ve kullanmna, Fair Play (erdemlik) kavramnn ve sporun geni kitlelere ulatrlmasna, kaynak salanmasna ve kullanmna, personel ve i ileyiine ilikin tm sorunlar, mevcut spor ynetiminin yaplanma eksikliinden kaynaklanmaktadr. 3ULAILMAK STENEN AMALAR a- VIII. Be Yllk Kalknma Plan Dneminde (2001-2005) Sporda; idari, mali ve i hukuki dzenlemelerde demokratik ve zerk bir spor yaplanmasnn salanmas, ulusal spor politikasnn ve ilkelerinin aka belirlenmesi, geni halk kesimlerine spor yapma ortamnn salanmas, spor kulplerinin, spor dal federasyonlarnn ve gnll spor kurulularnn glendirilmesi, sporcu ve spor kulb saylarnn varolann en az iki katna karlmas hedeflenmelidir. b- Uzun Dnemde (2001-2023) Federasyonlarn, belirledikleri illerdeki spor etkinliklerini, nitelik ve nicelik olarak gelitirmeleri, bayan ve erkek sporcu, kulp ve salk iin spor yapanlarn saysnn her plan dnemi sonunda, bir nceki dneme gre en az iki katna karlmas hedeflenmelidir. 4PLANLANAN YATIRIMLAR
Spor tesislerinin planlanmasnda, yapm ve kullanmnda, spor dal federasyonlarnn da gr alnmal, ok izleyicili ve pahal tesisler yaplmamal, semtlere ve dier yerleim birimlerine, izleyici alan az, kullanm alan fazla olan spor tesisleri, bisiklet ve yry yollar, byk yerleim merkezlerine ve toplu ulama uygun yerlere ok amal tesisler kazandrlmaldr. 5NGRLEN AMALARA ULAILABLMES N YAPILMASI GEREKL HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE UYGULANACAK POLTKALAR a- Ksa Dnemde 3289 sayl Genlik ve Spor Genel Mdrl Kanununun deitirilmesi ve gelitirilmesi, Spor Dal Federasyonlar Kanununun karlmas, Spor Kulpleri Kanununun karlmas, Dernekler Kanununun deitirilmesi ve gelitirilmesi, Spor-Toto ve Loto Tekilat Kanununun deitirilmesi ve gelitirilmesi.
20
b- Uzun Dnemde Bu hukuki dzenlemelerin ksa srede gerekletirilmesi durumunda, yeniden oluacak kurumlar ve ynetimler, uzun dnemin hedeflerini kolaylkla belirleyebileceklerdir. c- Mevcut Kurumlarda Yaplmas Gereken Dzenlemeler - Genlik ve Spor Genel Mdrl Kanununda Spor Yksek Kurulu, - Spor-Toto ve Loto Tekilat Mdrl'nn ynetimi ve ileyii, - Spor Dal Federasyonlarnn kuruluu ve ileyii. d- ngrlen Yeni Kurumlar - Spor Yksek Kurulu, - Demokratik ve zerk spor dal federasyonlar. e- Ksa ve Uzun Dnemde zlenmesi Gereken Politikalar 1- Sporda Kamu Ynetimi Trkiye sporda, ncelikle; idari, mali ve hukuki ynden demokratik ve zerk ynetim yapsna gerek duymaktadr. Bu yapnn, kamu ynetimi, spor dal federasyonlar ve sivil toplum rgtleri ibirliinde kurulmas, doal olarak demokratik gelimeleri hzlandracak ve istenen hedeflere varlmasn kolaylatracaktr. Ayn sre iinde, Devlet yapsnn ve kaynaklarn verimliliine ynelik nlemler de alnabilecektir. Ak ve demokratik ynetim yapsnda, sporun; sanat gibi eitim aralarndan birisi olduu daha belirgin olarak anlalacak, sonuta spordan sorumlu devlet ynetiminin kendini gelitirmesini ve fazla kaynak ayrmasn salayacaktr. Kba, in ve Kuzey Korede sporu devlet ynetir. Buralarda spor kitleye yaygnlatrlabilmitir. Bunlarn ortak zellii, rejimlerinin serbest piyasaya dayal ve demokratik olmamasdr. Bunlarn dier bir ortak zellii ise, sporcularnda profesyonellik yoktur. Halbuki Trkiyede, serbest piyasaya dayal demokratik bir rejim vardr. Sporda profesyonellik vardr. Ancak, birka branta kendini idame ettirecek gelir yaratlabilmektedir. Anayasamzn 59ncu maddesi Devlet sporun yaylmasn tevik eder ve baarl olan sporcuyu korur der, ancak, sporu Devlet ynetir demez. Ama, fiilen ynetir. Zira, dier dallarda devlet destei (kaynak) olmazsa, varl dahi kalmaz. Kayna tahsis ediyorsa da kararlar vermek anlamnda ynetir. Bundan kurtulabilen branlar zaten tarihi geliim ierisinde zerkleeceklerdir. Ama, hepsini bu ynde gelitirmektir. O zaman, hem kitleye, hem deiik dallarn yaygnlatrlmasnda devletsiz olmamaktadr. Ancak, baz branlar zamanla yaygnlap gelitike, devlet eliyle ynetilmekten kurtulacaklardr. Bu, uygulanan rejimin gereidir. Bu hedefe varana kadar devletin mevcut yapsnda rehabilitasyonla bir yere varmak mmkn deildir. Ama, sivil toplum rgtlerinin katlm ve
21
danmyla her srete demokratikleme yoluna gidilmelidir. Ayn sre ierisinde devlet mevcut yapsnn verimlilii ve kaynak kullanm etkinliinin artrlmasna ynelik tedbirler alnabilir. Bilhassa bu konuda effaflama ve demokratikleme anlam kazanr. Spordan sorumlu kamu ynetiminin Bakanlk, Genel Mdrlk veya baka bir isim altnda yaplanmasnn karar, gelimelere bal olarak gelecekte birlikte verilmelidir. Sporla ilgili kurulularda spor hizmetleri snf oluturulmaldr. Spordan sorumlu kamu ynetimi; zerk spor dal federasyonlarna, sporun yaygnlatrlmas ve projeye dayal almalarnda insangc ve denek desteini srdrmeli, federasyonlar dzenli ve rehberlik amal olarak denetlemelidir. Herkes iin spor ve bo (serbest) zamanlar deerlendirme etkinliklerini ynlendirmeli ve desteklemelidir. Gnll kurululara gven gstermeli ve destek vermelidir. Drt ylda bir spor kurultay, her yl da, kurultaylar oluturan kurulularn daha az saydaki temsilcilerinin katlm ile, kararlarn uygulanmasna katkda bulunmak ve yaplanlar izleyebilmek iin, kk kurultaylar dzenlenmelidir. Okul spor etkinliklerinin dzenlenmesinde, Milli eitim Bakanl, spordan sorumlu kamu ynetimi ile spor dal federasyonlar arasnda gl ve salkl bir ibirlii olmaldr. Spordan sorumlu kamu ynetimi, okullarn ve niversitelerin tesisleri ile bilimsel projelerine katkda bulunmal, beden eitimi ve spor yaynlarna destek ve dl vermelidir. Spor Yksek Kurulu oluturulmal, bu Kurul; tesisler dahil, spordan sorumlu kamu ynetiminin grevlerinin salkl yerine getirilmesi ve ynetimin gelitirilmesi konusunda karar organ olmaldr. Spordan sorumlu Devlet Bakannn bakanlndaki Kurulda; Genel Mdrlk Merkez Ynetimi, Milli Eitim Bakanl, Genelkurmay Bakanl, Babakanlk Devlet Planlama Tekilat, Spor l Mdrlkleri, Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu, Trkiye Milli Olimpiyat Komitesi, Trkiye Spor Yazarlar Dernei, Trkiye Beden Eitimi ve Spor Bilimleri Birlii, Trkiye Beden Eitimi retmenleri Birlii, Trkiye Antrenrler Birlii, Trkiye Hakemler Birlii, Trkiye Sporcular Birlii birer ye ile temsil edilmeli, zerk spor dal federasyon bakanlarnn kendi aralarnda belirleyecekleri bir federasyon bakan da Kurulda yer almaldr. Spor-Toto ve Loto Tekilat Mdrl ile ilgili hukuki dzenleme yaplarak, bu kuruluun Trkiye Futbol Federasyonuna devri salanmaldr. lkemizde, genlikle ilgili tm kamu hizmetleri, ayr bir yaplanma iinde deerlendirilmeli, bu yaplanmann belirlenmesinde ve ynetiminde. her kesimden rgtl genlik temsilcileri de yer almaldr.
22
2- Sporun zerk Ynetimi (Kulpler ve Spor Dal Federasyonlar) a- Spor Kulpleri Spor kulpleri; Dernekler Kanunundan karlarak, zel bir kanuna kavuturulmal, ancak kanunda, onlarn demokratik yaplarna ve i ileyilerine mdahale anlamna gelebilecek hkmler yer almamal, ktkleri spor il mdrlklerinde bulunmal, eitim ve denetimlerine nem verilmelidir. Spor kulplerinin kuruluunda, meslek kurulularnda olduu gibi, st birlikleri olan Amatr Spor Kulpleri Federasyonlarnn uygunluk belgesi zorunlu olmal veya bu amala spor il mdrlkleri ile Amatr Spor Kulpleri Federasyonlarnn iinde yer alaca bir kurul oluturulmaldr. Kulplerin zorunlu organlar; genel kurul, ynetim kurulu, denetleme kurulu, disiplin kurulu, bo zamanlar deerlendirme kurulu ve eitim kurulu olmal, genel kurullarn karar ile baka organlar veya kurullar da oluturabilmelidir. Spor kulplerinin genel kurullar iki ylda bir zorunlu olarak toplanmal, ynetim kurulu ye saylar en az yedi olmaldr. Dernekler Kanunu ile Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii'nde, spor kulplerinin st kurulular olarak belirlenen Amatr Spor Kulpleri Federasyonlar ile Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu'nun kazanlm tm haklar korunmaldr. Kulp tzklerinin ve tzk deiikliklerinin gazetelerde yaynlanmasna gerek olmamaldr. Kulpler, kurulduktan sonra ilk bir yl, bykler kategorilerindeki msabakalara ve spor dal federasyonlarnn seimlerine katlamamaldr. Kulpler, niversitelerdeki bilim adamlarndan, beden eitimi retmenlerinden, sporcu ailelerinden ve evrelerinden destek almal, onlar ynetime ortak etmeli, ynetimlerde en az bir bayan ve bir erkek lisansl sporcu yer almal, bu sporcular, sporcu genel kurullarnda seilmelidir. Kulpler, sadece yarma sporlar ile uramamal, birden fazla spor dalnda etkin olmal, sporcular, yeleri ve evreleri iin, sosyal, sanatsal, kltrel ve benzeri bo (serbest) zamanlar deerlendirme etkinlikleri dzenlemeli, bu amalarn gerekletirilmesi iin spor kulpleri ynlendirilmeli ve zendirilmelidir. Spor kulpleri, bu ekilde halkn desteini alarak glenmeli, semtlerde ve okullarda spor kulplerinin yaygnlamas zendirilmeli, okullarda ve kulplerdeki sporlar desteklenmelidir. Spor kulplerinin amatr spor dallaryla ilgili gelir ve giderlerine baz muafiyetler tannmal, kulpler, kamu yararna alan derneklerin sahip olduu haklardan da yararlanmaldr.
23
Genlik ve Spor Genel Mdrl, spor dal federasyonlar ve Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu, niversitelerin, spor il mdrlklerinin ve amatr spor kulpleri federasyonlarnn desteinde, spor kulplerini glendirecek, onlar genlik ve bo (serbest) zamanlar deerlendirme etkinliklerine ve daha ok spor dalna yneltecek bir ibirliini yrtmelidir. Genel Mdrlk ve yerel ynetimler, spor kulplerine, Amatr Spor Kulpleri Federasyonlarna ve Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu'na, sporun yaygnlatrlmas, sporcu ve kulp saylarnn artrlmasna ynelik olarak zendirici her trl yardmlar yapabilmelidir. Yerel ynetimler, Genlik ve Spor Genel Mdrl ve bal kurulular, spor kulb kurmamal, kulpleri desteklemeli, alanlarn ve geni kitleleri yaam boyu spora ynlendirecek nlemleri ve rgtlenmeleri getirmelidir. b- Spor Dal Federasyonlarnn Kuruluu ve leyii Federasyonlarn kurulmas iin en az 10 kulp genel kurul karar almal, mevzuatta belirtilecek belgeler Genel Mdrle verildikten sonra tzelkiilik elde edilmeli ve sicil numaras alnmaldr. Her dzeydeki resmi spor hizmet ve etkinliklerinin planlanmas, programlanmas ve uygulanmasndan spor dal federasyonlar sorumlu olmaldr. Spor kulpleri, genel kurul kararlar ile federasyonlara ye olmal ve delegelerini genel kurulda semeli, bu kararlarn birer rnei de spor il mdrlklerinde bulunmaldr. Federasyonlarn kuruluu hibir makamn onayna bal olmamal, federasyonlar hibir kamu ynetiminin birimleri arasnda yer almamaldr. Federasyonlar; idari, mali ve genel kurul kararlarna dayal i ileyile ilgili hukuki zerklie sahip olmaldr. Spordan sorumlu kamu ynetimi, spor dal federasyonlarna, gelime ve byme dzeylerine gre, koullu (amac belli) yardm yapmal, federasyonlar, dier giderleri iin kaynak salamaldr. Federasyon genel kurullarnda, kulpler yzde 80 ve Spor Yksek Kurulu'na temsilci verenler bata olmak zere ilgili gnll kurulular yzde 20 orannda temsil edilmeli, deplasmanl liglerle yerel liglerdeki kulplerin delege saylar arasnda byk bir fark bulunmamaldr. Spor kulpleri, belirlenecek saydaki delegelerini, yeleri arasndan diledikleri ekilde seebilmelidir. Federasyon genel kurullarnda, rgtl sporcular da delegeleri ile temsil edilmeli, ynetimlerinde 18 yan tamamlam, biri bayan olmak zere, lisansl iki sporcu da yer almaldr.
24
Genel Kurullar 2 ylda bir toplanmal, 18 yan tamamlayan ve yzkzartc sutan ceza almam, Trkiye Cumhuriyeti'nin her yurtta aday olabilmeli, bakanlar ve organlar tm yeleri genel kurulda seilmeli, adaylar herhangi bir makama deil, genel kurula bavurmal, tm adaylarn ve delegelerin sz haklar olmal, seimler gizli oyla sandkta sonulanmaldr. Federasyonlar, delegelerin en az bete birinin yazl bavurular zerine olaanst genel kurula gidebilmelidir. Bakan ve organlardaki yeler, genel kurul veya bamsz yarg organlarnn kararlar ile grevden alnabilmelidir. Liglere alnma, ye dentileri, lisans, tescil, vize, eitim, antrenr, hakem ceza ve benzeri konularla ilgili ilemler, genel kurul kararlarna dayandrlmal, ceza kurullar bamsz yarg organlar halinde olmal, bu kurullarda sporcu, antrenr, ynetici ve yarglanabilecek teki kesimlerin temsilcileri de yer almaldr. Federasyonlar, genel kurul delegeleri iin hibir harcama yapamamaldr. Uluslararas federasyonlarda yer alacak temsilciler, federasyon genel kurullarnca veya genel kurul karar ile ynetim kurullarnca belirlenmelidir. Federasyonlarn organlar; Genel Kurul, Ynetim Kurulu, Denetleme Kurulu, Eitim Kurulu, Disiplin ve Ceza Kurulu, tirazlar Kurulu olmal, ancak genel kurul karar ile baka organlar ve kurullar da kurulabilmelidir. Spor yarglamalarnda, avukat tutulabilmeli, szl ve yazl savunma yaplabilmelidir. Federasyonlar; salk, eitim, bilim, bte, sporda kadn, mevzuat, vergi ve sigorta ilemleri, evre, elit spor ve bo zaman sporlar konusunda da uzmanlamal, sadece yarma sporlarnda younlamamal, herkes iin spor ve bo (serbest) zamanlar deerlendirme etkinlikleri de dzenlemelidir. Federasyonlarn organlar ve organlarda grev alacak asl ve yedek ye saylarnn en az ka olaca mevzuatta yer almal, kulplerin, genel kurullara gnderecekleri delege saylar ile gnderme usul ve esaslar ve organlarda grev alacak asl ve yedek yelerin st saylar tzklerine braklmaldr. Federasyonlar, genel kurullar karar ile bakanlara ve baz yneticilerine cret deyebilmelidir. Genel Kurul sonular, Genel Mdrlkte grevlendirilecek birime de bildirilmelidir. llerdeki spor dal temsilcileri de spor kulpleri delegelerince seilmeli, bu konudaki temel esaslar, federasyonlarn genel kurullarnca karlacak ve demokrasiye uygun olacak kararlarda yer almaldr.
25
Federasyon bakanlar, kendi aralarnda bir st kurul oluturmal, st kurul belirlenecek zamanlarda ve yerlerde toplanmal, ortak sorunlara zmler aramal ve gerektii takdirde temsilcilerini semelidir. Trkiye Futbol Federasyonu da bu yapnn iinde yer almaldr. Sporda yaplanmadan bahsederken, sporun artk profesyonelleen ve byk bir endstri haline gelen kolu olan futbolun ayr bir balk altnda deerlendirmesinin yaplmasnda yarar grlmektedir. Bu endstriye yaplan yatrmlar, yalnzca kulpler ve futbolcularla snrl kalma boyutunu amtr. Elence sektr, medya sektr, mterek bahis sektr, spor malzemeleri sektr, ulam sektr, turizm sektr dolayl veya dorudan futbol endstrisindeki gelimeleri izlemektedir ve yararlanmaktadr. Yine dnyada pek ok medya kuruluu futbol endstrisi ile yakndan ilgilenmeye balamtr. Ancak, lkemizde bu gelimelerin tam ve doru olarak alglandn sylemek doru deildir. ok sayda kulbmz mali yaplarndaki ciddi skntlar dile getirmelerine karn, bunlar nasl zebileceklerini bilememektedirler. Sonuta, yksek transfer cretlerinin ve kurumsallamay henz salayamamalarnn da etkisiyle, uzun vadeli ve kalc zmler yerine gnlk ve kulpleri tekrar benzeri nitelikte mali skntlara sokan zmlere ynelmektedirler. Kulplerin profesyonel olmayan rgt yaplar, istikrarl ve profesyonel ynetici ihtiyalarnn karlanmamas, uzun vadeli zm nerilerine ynelimi de engellemektedir. Kulplerin nemli bir ksmnn dernek eklinde rgtlenmesi ve her iki ylda bir yneticilerinin deimesi, kulpleri ulusal ve uluslararas rekabetten uzak brakmtr. Kulp yaplarnn bu zellii, bnyelerindeki dier amatr branlara finansman ayrmay engellemekte ve bu dallar bir nevi erozyona tabi tutmaktadr. zm nerileri : lkemizde de artk futbolun ada lkelerde olduu gibi rgtlenmesini gzden geirmesi bir zorunluluk haline geldiinden, yapnn kurumsal bir organizasyon ve kendi kendini finanse eden bir sistem haline dnmnn salanmas gereklidir. Bu yollardan nerilebilecek bir tanesi irketlemedir. Nitekim, nceki zel ihtisas komisyonlarnda da bu konunun nemi zerinde titizlikle durulmutur. Buna bal halka alma da, sreci tamamlayan ve kitleyle birleme ynnden nem tamaktadr. Kulplerin yaplanmasnda, tesisleme ve zorunlu kadro kriterlerinin getirilmesi ok nemlidir. Trkiye Futbol Federasyonu bu konuda tm kulplerimize belli bir sre tanyarak, artlarn gereklemesi iin zorlamal ve gereken tedbirleri almaldr. Bu konuda belli bir sre tanyarak, artlar yerine getiren kulplere tevik olanaklar salamal, dier kulplere ise zecri tedbirler uygulayabilmelidir. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl ve federasyon, kulplerin mali yaplar ve borlanmalar konusunda gereken tedbirleri almal ve bu konudaki denetim mekanizmalarn iletmelidir. Futbol federasyonunca kulplerin mali yaplarna ilikin denetleme daha etkin yaplmaldr. Kulplerin bilanolar, zellikle kredi ve nakit aklar asndan 6 ar aylk dinamik
26
tahlillerle izlenmelidir. Byk lde borlanan kulpler ikaz edilmeli, belli bir sre sonunda borlanma gereini yerine getirmeyen kulplerin transferine engel olmaldrlar. Kulplerin giderleri, gelirlerinin ok zerinde olduu zaman ykmllklerini yerine getirmeleri asndan belli bir zaman tannmaldr. Eer belirtilen zaman iinde de kulp herhangi bir teminat vermez ve ayn uygulamaya devam ederse klasman seviyelerine ilikin tedbir ve ceza sistemi getirilmelidir. Menacerlik sistemi ele alnarak kurumsallamas salanmaldr. Menacerin yetkileri ierisinde, btenin uygulanmas konusunun yer almas vazgeilmez art olmaldr. Dier artlar, kulp ve profesyonel ynetici arasnda belirlenmelidir. Federasyonun, kulplerin mali yaplarn denetleyebilmesi iin en nemli kriter, faaliyet ve sonularn standart bir yap iinde olumasn salayabilecek Tek Dzen Hesap Plan ad verilen kayt dzeninin benimsenmesiyle oluabilecektir. Federasyonun, bu konuda ilke karar olarak tm kulplerimizi bu biimde ynlendirmeleri ada bir futbol asndan kanlmazdr. Bu, Federasyonunun ana statsnde yaplan kk bir deiiklikle mmkn olabilecektir. Futbolcularn emeklilik haklar konusu tm dier sporcularda olduu gibi en nemli konulardan biridir. Bu konu; bugnk mevzuat ierisinde futbol federasyonu bnyesinde kurulacak bir yardm sand veya vakf rgtlenmesi ile gerekletirilebilir. Futbolcularn deyecekleri primler (transfer taksitlerinin belli bir oran gibi) bu sanda veya vakfa kaynak oluturabilir. kinci yntem ise, lkemizde bir sredir tartlmakta olan zel emeklilik sistemidir. Bylece, futbolcu ve kulplerin finansal destekleri ile yine futbol federasyonu erevesinde kurulacak zel yatrm fonlar bir dier alternatif olabilecektir.
3- Gnll Kurulular Genel Mdrln merkez ve tara birimleri ile spor dal federasyonlar, gnll kurululara gven duymal, projeye dayal olarak her trl destekte bulunabilmeli ve onlar ynetime katmaldr. Beden eitimi retmenleri, antrenrler, beden eitimi ve spor yksek okullar mensuplar, spor hekimleri ve bilimcileri, hakemler, sporcular ve alandaki dier gnlller, derneklerini ve birliklerini kurmaldr.
27
6-
YAPILACAK HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE ZLENECEK POLTKALARLA LGL UYGULAMA LLERNN GELTRLMES
Bakanlk veya spordan sorumlu kamu ynetimi, ilgili kurulularn temsilcilerinin katks ile hukuki dzenlemeler hazrlandktan ve dzenlemeler yrrle girdikten sonra, demokratik ve zerk kurul ve kurulular, uygulama llerini gelitirebileceklerdir. 7GEREKL DZENLEMELERN VE POLTKALARIN TAKVM
Hukuki dzenlemeler VIII. Plan dneminde tamamlanmal, ancak dzenlemeler beklenmeksizin, varolan yetkilerin iyi niyet ve gvenle kullanlmasyla, uygulamalara, ilgili kamu ve gnll kurulularla birlikte balanmaldr. Uygulamalarda ve gelimelerin izlenmesinde ve katkda bulunmak amacyla, daimi bir (..K. yelerinin de iinde yer alaca) zleme ve Katk Kurulu oluturulmasnda yarar olabilir. Spordan sorumlu kamu kuruluu; herkes iin spor ve bo (serbest) zamanlar deerlendirme etkinliklerini, demokratik ve zerk spor dal federasyonlar ile spordaki gnll kurulular destekleyen bir kurulu haline getirilmelidir. Baz kamu kurulular ile beden eitimi ve spor alanndaki gnll kurulularn temsilcilerinden yetkili "Spor Yksek Kurulu" oluturulmal, spor dal federasyonlar; ynetim, bte ve i ileyile ilgili hukuki dzenlemeler konusunda demokratik ve zerk, ancak devletin denetimine ak olmal, beden eitimi ve spor alannda gnll grev alanlar, lke geneline ynelik olarak birliklerini kurmal, tm bu konularla ilgili dzenlemeler, ilgili kamu ve gnll kurulularn katklaryla hazrlanmal, dzenlemeler srasnda kazanlm tm haklar korunmaldr. 8SONU
Trkiye Spor Ynetimini; Sporda Kamu Ynetimi (Bakanlk veya Genel Mdrlk), Sporda zerk Ynetim (Spor kulpleri ve spor dal federasyonlar) ile bu alandaki konfederasyon, federasyonlar, dernekler ve birliklerin yer ald gnll kurulular oluturmaldr. Birbirini nemseme, karlkl sayg, gven ve ibirlii temel ilke olmaldr. Spor dal federasyonlarnn kurulmas, ye olunmas ve spor kulplerinin ynetimi genel kurul kararlarna dayanrsa, her federasyonun tabanndaki kulp says ve bu saynn art dzenli olarak izlenebilecektir. lkemizdeki spor yaplanmasnn, rapordaki neriler dorultusunda yeniden ekillendirilmesi halinde; Trkiye Beden Eitimi ve Spor Ynetimi katlmal bir demokrasiyi gerekletirmi olacaktr. Bu ynetim biimi; tesislerin yapm ve verimli kullanm, eitim, salk, sosyal gvenlik, yerel ynetimlerle ve halkla ilikiler, kaynak salanmas, ada spor bilincinin gelitirilmesi ve insanmz yakndan ilgilendiren tm sosyal konular ksa srede olumlu etkileyecektir.
28
Bu yap ayrca, kamu ynetimine ek maddi bir yk getirmeyecek, hatta bu yk azaltacaktr. nk, eksiksiz bir spor demokrasisi; bu alandaki kii ve kurulularn maddi katklarn daha da artracaktr. Bu yap gerekletirildii takdirde, Trkiye, Avrupa Topluluuna ye lkelerdeki spor ynetimleri arasnda rnek bir yer edinecektir. nsanmza gven duyulmaldr. nk o; bu yapy kurmay, yrtmeyi ve gelitirmeyi baaracak dzeydedir.
29
SPOR ETM POLTKALARI ALT ZEL HTSAS KOMSYONU BAKANI Nuri DEMRC (GSGM- Spor Eitim Dairesi Bakan) RAPORTR Kubilay TUN (GSGM- Spor Eitim Dairesi Bakanl ube Mdr) YELER Prof.Dr.Fehmi TUNCEL (Ankara niversitesi BESYO) Metin CENGZ (MEB-Okulii Beden Eitimi Spor ve zcilik Dai.Bk.ube Mdr) Prof.Dr.Caner AIKADA (Hacettepe ni. Spor Bilimleri ve Teknolojisi Y.O.Mdr) Y.Do.Dr.Sleyman MORALI (Ege niversitesi BESYO) Y.Do.Dr.Nurullah CANDAN (Celal Bayar niversitesi BESYO) Do.Dr.efik TRYAK (Mersin niversitesi BESYO) Do.Dr.Suat KARAKK (Gazi niversitesi BESYO) Osman KAMER (Milli Eitim Bakanl APK Uzman) Kazm YILMAZ (DE Bakanl ube Mdr) Mehmet YURDADN (GSGM-Spor Kontrolr Bakan) Do.Dr.Gyasettin DEMRHAN (Hacettepe ni. Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yksekokulu) Do.Dr.brahim YILDIRAN (Gazi niversitesi BESYO) Prof.Dr.Hasan KASAP (Marmara niversitesi BESYO) Y.Do.Dr.Hakan SUNAY (Ankara niversitesi BESYO) Do.Dr.Erdal ZORBA (Mula niversitesi BESYO) Y.Do.Dr.Arslan KALKAVAN (Karadeniz Teknik niversitesi BESYO) Nurettin DOAN (GSGM-Ankara Genlik ve Spor l Mdrl) Dr.Reat KARTAL
30
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU SPOR ETM POLTKALARI ALT HTSAS KOMSYONU RAPORU 1GR
Anayasamzn 59ncu maddesinde Devlet her yataki Trk vatandalarnn beden ve ruh saln gelitirecek tedbirleri alr, sporun kitlelere yaylmasn tevik eder, devlet baarl sporcuyu korur hkm yer almaktadr. Sporu toplumumuzun vazgeilmez tutkusu ve yaam biimi haline getirebilmek iin, ncelikle ocuklarmz ve genlerimizi spor yapmaya tevik etmek, sporu sevdirmek, sigara, iki, uyuturucu ve kumar gibi zararl alkanlklardan uzak tutmak milletini seven, hogrl, sosyal retken insanlar olarak yetimeleri iin bilimsel spor anlayna uygun ortam ve imkanlar salamak zere temel politikalar belirlemek gerekmektedir. VIII. Be Yllk Plan erevesinde yeni bir bin yla girerken Avrupa Birliine aday olan lkemizin 2001-2005 yllarnda sporda ileri gitmi lkeler seviyesinde spor eitimi politikalarn belirlemesi ve bu politikalara ilikin uygulamalarn ortaya koymas kanlmaz olmutur. Bu dorultuda, spor eitiminde temel amacmz da; Anayasamzda belirtildii gibi tm vatandalarmza dzenli spor yapma alkanlnn kazandrlmas ve sporda yetenekli ocuk ve genleri ortaya kararak, bunlarn olimpik anlayla st dzeyde elit sporcular olarak yetitirilmeleridir . a- Spor Eitimcilerinin Yetitirilmesi Spor eitimi, insann genel eitiminde byk neme sahiptir. Bu frsatlarn yeterince deerlendirilebilmesi byk lde kaliteli spor eitimcisi yetitirmeye dayaldr. Kaliteli spor eitimcisi yetitirmek ise; yeterli alan, ara ve gere, yeterli spor eitimcisi yetitirebilecek akademik ve uygulamac personel, ada ve gereksinmeye uygun programlarla donanml kurumlarla gerekleebilir. Yksekretim spor eitimcilerini iki ana blmde toplamak mmkndr. Birinci blm beden eitimi retmenleri, ikinci blm ise, spor antrenrleri oluturmaktadr. Beden eitimi retmenlerinin eitimleri niversitelerce salanrken, antrenrlerin eitimleri, niversiteler, Genlik ve Spor Genel Mdrl Eitim Dairesi ve federasyonlar ibirlii ile planlanan kurslarla gereklemektedir. niversitelerden mezun olan beden eitimi retmenleri ve antrenrler lisans eitim dzeyine sahipken, antrenr eitimine ilkretim dzeyindekiler de kabul edilmektedir.
31
Bir lkenin geleceinin dzeyi, phesiz ocuk ve genlerine yaplacak yatrmlar ve bu yatrmn kalitesi ile edeer olacaktr. lkemizin gelecei olan ocuklarmzn teslim edilecei spor eitimcilerinin yetitirilmesine gsterilecek zen, gelecee yaplacak en deerli yatrmlardan biri olacaktr. b- Spor Eitimi Veren Kurumlar ve Spor Eiticilerinin Yetitirilmesi Yirminci yzyln balarnda gelien abalar ve Selim Srr Tarcann giriimi ile Trkiyede ilk kez apa Kz retmen Okulunda 1926 ylnda ilk beden eitimi retmeni yetitirme kursu alm, 1932 ylnda Gazi Muallim Mektebi ve Terbiye Enstits Beden Terbiyesi ubesi kurulmutur. 1967-1968 retim ylnda stanbulda Atatrk Eitim Enstits, 1974-75 retim ylnda zmirde, 1978 ylnda ise, Diyarbakrda beden eitimi retmeni yetitiren blmler almtr. Ayrca, 1974, 1975 ve 1976 yllarnda sras ile Ankara, stanbul ve Manisada antrenr, spor yneticisi ve monitr yetitirmek amacyla Genlik ve Spor Akademileri, kurulmutur. 1978 - 1982 yllar arasnda ise Enstitler Yksek retmen Okullarnn blmne dnmtr. Ayrca, 1976 ylnda Ege niversitesi Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, ayn yl Orta Dou Teknik niversitesinde beden eitimi ve sporun yaygnlatrlmas ve yksek lisans eitimi vermek amac ile Beden Eitimi-Spor ve Rekreasyon blm almtr. 1989 ylnda, Hacettepe niversitesinde Spor Bilimleri ve Teknolojisi blm kurulmu, 1992 ylnda ise Yksekokullama dnemi balamtr. lkemizde yksekretimdeki gelimelere paralel olarak l982 ylnda, Akademiler Eitim Fakltelerinin Beden Eitimi ve Spor Blmlerine balanmtr. Bu dnemde beden eitimi retmeni yetitiren kurum says 4tr. 1992 ylna gelindiinde kurum saysnn l4e kt grlmektedir. Bugn ise, bu erevede eitim veren 47 yksekretim kurumunun varolduu grlmektedir. Kurumlarn gelimelerinin yannda, Genlik ve Spor Genel Mdrl 3289 sayl Kanun gereince, antrenr, spor masr ve monitr yetitirmek grevini stlenmitir. Futbol antrenrleri ise, Futbol Federasyonu tarafndan yetitirilmektedir. c- Herkes in Spor Sosyal, kltrel ve ekonomik kalknmann temel unsuru olan insann, fiziksel, ruhsal, sosyal ve zihinsel geliimini salamak, etik ve estetik duygularn gelitirmek, bireysel, toplumsal ve evrensel bara ve dayanmaya katkda bulunmak, bireyde kurallar iinde mcadele ve rekabet anlayn yerletirmek gibi ok ynl fonksiyonlar, spor ile yerine getirmesi mmkndr. Gnmzde pek ok lkede insanlarn spora olan ihtiyalarnn henz tam olarak farknda olduklar sylenemez. Halbuki, sanayi devrimi sonras alma hayatnn gittike artan oranda hareketsizlik getirmesi yada tek ynl yklenmelerle karakterize olmas, gnmzde medeniyet hastalklar olarak bilinen kalp-dolam ve kas-iskelet sistemi problemleri, diyabet, imanlk ve stres gibi rahatszlklarn artmasna yol amtr. Oysa, bilimsel almalar, bahsedilen rahatszlklarn nlenmesinde ve iyiletirilmesinde sporun en uygun ve maliyeti en dk ara olduunu vurgulamaktadr. Sporu geni halk kitlesinin yaam biimi haline getirmi lkelerdeki fert bana den ila ve tedavi giderlerinin dkl ve dengeli toplum
32
grnts, kitle sporuna, bir baka deyile, Herkes in Spor'a" yaplan yatrmn doal bir sonucu olarak grlmektedir. d- Okullarda Spor Eitimi retim kurumlarnda beden eitimi ve spor etkinliklerinin temel amac, her kademedeki rencilere yaam boyu spor yapma alkanlklarn kazandrmak ve sporda yetenekli ocuk ve genleri ortaya karmak olmaldr. Bu adan spor eitimi toplumlar ve eitim kurumlar asndan vazgeilmez bir gereksinimdir. te yandan, gnmzdeki hzl deime amzn en nemli zelliklerinden biri haline gelmitir. Her geen gn karlalan yenilikler, toplum yapsn ve yaam koullarn ayn hzla deitirmektedir. ada anlaya uygun olarak eitimdeki amacn gereklemesi, bireyin zihinsel eitimi yannda fiziksel eitimi ile olasdr. Bu adan, okul ncesinden itibaren zellikle okullarda fiziksel eitim, yani bedenin sporla eitimi genel eitimin bir paras olarak kabul edilmektedir. e- Sporda Fair-Play (Erdemlik), Olimpizm ve Spor Kltr Fair Play (Erdemlik) Kendisine ve dolaysyla dierlerine, rakibine, takm arkadalarna, msabakann hakemlerine, seyirci ve kamuoyuna saygya dayanan bir yaam grdr. Bu gr, her ne pahasna olursa olsun kazanmay, baarl olmay reddeder eklinde tanmlanmaktadr (1974 deklrasyonu). Fair play, yarmaclar, antrenrler, hakemler, seyirciler, yneticiler basnyayn organlarnn tmn ilgilendirir. nsann tm yaamna aktarabilecei nemli bir eitim rndr. Olimpizm, beden becerisi ile birlikte, insan aklnn tm niteliklerini simetrik biim ve uyum iinde geliimini hedefleyen bir yaam felsefesidir. Spor aracl ile insan eitmeyi, karakter ve ahlakn glendirmeyi, modern ve mkemmel insan oluturmay amalar. Asaleti, ahlakll ve karsz ideali benimseyen bir yaam felsefesidir. Olimpizm, ayrdetmeksizin dnya insann kucaklar, insanlar arasnda karlkl saygy, ibirliini, kardelii ve anlay amalar. Ulus, rk, din, politik sistem ve snflar arasnda ayrm gzetmez. nsann, sosyal, kltrel ve milli eitimini benimser. f- Spor Tesislerinin Yapm ve Kullanm Politikalar 2000li yllara girdiimiz bugnlerde, amzdaki teknolojik ilerlemelere paralel olarak spor hzl bir deiim ve geliim gstermektedir. Spordaki bu hzl gelime, ayn zamanda, lkelerce politika arac olarak kullanlmaktadr. Bu nedenle, lkeler spora daha fazla eilmi, sporda baar iin bilim ve teknolojiden yararlanmlardr. Bu nedenle, spor tesisleri, malzeme, spor ara ve gerelerinin temini iin baz harcamalarn yaplmas gerekli hale gelmitir. Bir lkenin sporda baarl olmas, eitim, bilim ve teknolojik gelimelerinin yannda; toplumun ekonomik gelimilii ve politikalar ile ilikili olmaktadr.
33
Bu iliki erevesinde; spor dinamik ve salkl bir genlik yetitirmede, mutlu insanlarn yaad bir toplum oluturmada vazgeilmez bir faaliyet olarak lkelerin daima gndemindedir. Bu anlamda, toplumlardaki istek ve ihtiyalar gznne alnarak, hem herkes iin spor ve hem de performans sporlarnn yaplmasna uygun ve yaygn spor tesislerinin yapm ve kullanm nem kazanmaktadr. g- Yerel Ynetimlerle likiler - Yerel Spor Eitim Politikalar nsanlar nceleri byk lde barnma ve d etkenlerden korunmak iin bir araya gelerek yerleme kltrn oluturdular. Bu kltr zamanla yerleim yerlerinin daha fonksiyonel ve daha insanca yaanabilir bir konuma gelebilmesi iin bir hayli deiti ve geliti. Teknolojinin de geliimi ile yerleimler, byyen ve merkezden uzaklaan ehir boyutlarn, binalar ykselterek bir sre nlemeye alt. Kent insannn yerleme kltrndeki yaam iin gerekli olan fonksiyonlara ncelik, zamanla en aza inmeye balad. nk, yerleme kltr byk lde arsa ve inaat sektrlerinin kazanlarna bal kalmaya mahkum oldu. Konut tketicisinin gelir durumu da, bu fonksiyonlarn pek ounun gzard edilmesini salad. Bu yaklamlar kent insann, kendi ncelikli gereksinmelerini grmezlikten gelen bir kltre yneltti. Bu kltrle, konfor ad altnda insanlarn gittike hareketsizlii kabullenmesi ve tercih etmesi saland. Bugn yerel yerleimlerdeki durum, byk lde bu kltr yaklamnn sonucudur. Kent insan kendisine ve ailesine nasl bir gelecek hazrlar? phesiz tercihini, eitilmiliinin dorultusunda yapar. O zaman, ada eitilmi insan ncelikle hangi bilgilerle donanmaldr? Verilebilecek cevap, ilk a insannn dndnden ok farkl grnmyor. Yani, barnma, beslenme, eitilme ve elenme gibi yaamsal ncelii olan bilgiler! Eitilmi insan, hareketin kendisi iin bir gereksinme olduunun farkna varabilir ve tercihlerini bu dorultuda yapabilir. Kent insan, i ve i d zamann kullanmnda, kendisi iin gerekli olan tercih edebilmede yeterince bilgilenebilir. Kendisini ve evresini olumsuz etkileyen yasal ve yasal olmayan etkenlerden yeteri kadar korunabilecek bilgi beceri ve alkanlklara sahip olabilir. Kent insan hareketsizliin, byk yasal tedbirler alnarak nlenmeye allan uyuturucular kadar tehlikeli olduununun farkna varabilir. Bugn kent insannn doal hareket gereksinimini nasl karlayaca yerleim birimlerinde bir sorun haline gelmitir. Doal hareketin yerine, bir yaama biimi olarak spor etkinliklerinin konulmasn salayacak bir kltr oluumuna byk gereksinme vardr.
34
nsan yerleimlerinde insann hareket hakkn bir yaama hakk olarak kullanaca mekanlarn tartlmas ve insanlarn bu haklarnn farkna vardrlmas ve zm yollarnn nerilmesi bu katlmn bir sorumluluu olabilir. Bu balamda kent insannn kltrlemesinde; Kent insan, insan yerleimlerinde doal hareket olanaklarnn ve spor alanlarnn gittike daralma tehlikesine duyarlk gstererek sporu, bu tehlikeyi uzaklatracak bir ara olarak benimseyebilir. Kent insan gnlllk potansiyellerini kullanarak kendi ocuklarna, yetikinlerine, genlerine, yallarna ve zrllerine fazla ekonomik yk gerektirmeden spor yapabilme frsatlarn yaratabilir. Kent insan oturaca mekan seerken, tercihini, imkanlar olan yerleim yerlerinden yana yapmay, doal ve ncelikli bir seenek olarak kullanabilir. Kent insan, ocuunun okulunu seerken nerede ve nasl spor yapacana da bakma gereksinimi duyabilir. Yerel ynetimlerin otomobil park yerleri iin getirdikleri zorunluluklar, evre ve spor mekanlar iin niin getiremediini dnebilir. Kent insan, konforunu semede gsterdii zeni, kendisi, ailesi ve evresinin sal iin de spor ynnden gsterebilir. Spor eitimi ynnden kltrlemeyi bir gereksinme olarak grebilir. Spor eitimi iin gnll kurulularn glenmesine destek verebilir. Eitilmi kent insan, spor kltrlemesinin okuma-yazmay renmek kadar nemli olduunu dnebilir. Kent insan, spor hakk iin, gnll kurulularn, yerel ynetimlerin ve resmi kurulularn yapabileceklerini bir kere daha gzden geirebilir. Bu alandaki tm zmlerin, aslnda iinde yaayan kent insannn kendisinde olduunun farkna varabilir. Kent insan kendi sorununu yine kendi eitilmilii ile zebilir. Kent insannn spor ynnden bilgilenmesi eitim yolu ile olabilecei gibi, kltrleme spor aracl ile de gerekleebilir. nsann eitim kavram ile aklanan davran deiiklii, holand ortamda, sevdii, holand etkinliklerde ve yine sevdii ve holand kiilerle gereklemektedir. Spor, insann isteyerek ve severek katld gnll katlm olan etkinliklerdir. Byle olunca sporun, insan davranlarnn olumlu deiiminde en byk kolaylk ve frsatlara sahip bir ara olduu sylenebilir. O halde, bir toplumun eitiminde sporun, sadece bir salk arac olarak deil, bir eitim arac olarak da dnlmesi gerekmektedir.
35
Bugnk anlayn esas olarak, toplumu spora yaknlatracak en nemli unsurlar, okullar ve yerel ynetimlerin oluturaca sporda tesisleme ve spor eitimine ynelik ada politikalardr. Gelimi bat lkelerinde olduu gibi, yerel ynetimlerin sporu temel grevleri dnda grmesi szkonusu olamayaca gibi, toplumun esas istek ve ihtiyalarna uygun tespitleri ortaya koymas; sporun istenilen dzeye getirilmesi niteliinin arttrlmas ynndeki hizmetleri ve almalar daha doru ve aklc yol olacaktr. h- Spor Eitiminde Blgesel htiyalara Ynelik Yapsal Dzenlemeler Toplumsal kalknma ve gelimede, sporun gzard edilemeyecei bir gerektir. Toplumun her kesimini spora katmak amacyla, farkl blgelere ynelik planlamalarn yaplmas gerekmektedir. Sporun planlamasnda kltrel, corafi, demografik, ekonomik ve sosyal faktrler dikkate alnarak her blgenin spor gereksinimlerine ynelik spor eitimi ihtiyalarnn belirlenmesi ve yatrmlarn yaplmas kanlmazdr. i- Spor Eitimine Ynelik Hukuki Dzenlemeler lkemizde bireylerin, salkl bir kiilik ynnde gelimeleri iin eitim sisteminin btnnde insana deer veren, insan ilikilerini ve yaratcl gelitirecek ynde bir deimeyi salarken, bu sistemin bir paras olan sporda da, hem yaygn spor anlayna, hem de performans sporuna ynelik gereki spor eitim politikalarna ve hukuki dzenlemelere ihtiyac vardr. j- Spor Turizmi ve Rekreasyon Gnmzde spor, ekonomik kazan salayan, lkeler arasnda rekabeti artran sosyal bir olgu olarak turizm alannda da karmza kmaktadr. lkemizin tantmndan, ekonomisinin gelimesine, yeni yatrmlarn artmasna, sosyal refahn gelimesine gzard edilmeyecek nemli katk spor turizminden gelecektir. Yaz ve k sporlarn bir anda yaayan lkemizde, turizm sezonunu spor sayesinde tm yla yaymak olasdr. Bu alandaki koordinasyon eksiklii, doa zenginlikleri ile nl lkemizde byk bir kayp olarak deerlendirilmektedir. Dnyadaki gelimeler nda, Trk Spor Tekilat ve spor eitimi veren retim kurumlarnn, belirlenecek politikalar erevesinde spor turizmine cevap verecek yapsal deiimlere ihtiyac vardr. Bu amala; planl dnemin bir devam olarak, VIII. Be Yllk Plan ve uygulamalar titizlikle ve gereki olarak hazrlanmal, oluturulacak projeler adm adm izlenerek hibir fedakrlktan kanlmayarak, 2005 ylnda lkemizin sporda istenilen dzeye ve dnceye getirilmesi salanmaldr.
36
2-
MEVCUT DURUM 2.1. Trkiyede Mevcut Durum
Trkiye'de spor eitimcileri iki kurum tarafndan yetitirilmektedir. Bu kurumlar rgn eitim kurumlar olarak niversiteler, yaygn eitim kurumu olarak Genlik ve Spor Genel Mdrldr. Ayrca, futbol antrenrlerinin yetitirilmelerinde Trkiye Futbol Federasyonu yetkilidir. niversitelerde beden eitimi ve spor retmenlii eitimi drt yllk lisans dzeyinde verilmekte, antrenr, spor yneticisi ve rekreasyon liderlii eitim programlar ile antrenr, spor yneticisi ve rekreasyon liderleri yetitirilmektedir. Genlik ve Spor Genel Mdrl, Federasyonlarla ibirlii ierisinde Spor Eitimi Dairesi Bakanlnca antrenr, spor masr ve monitr yetitirmektedir. niversitelerde ise, Yksekokullar ile Eitim, Fen-Edebiyat ve Salk Eitimi Fakltelerine bal blmler bulunmaktadr. Alt alanlar olarak sralandnda ise, Beden Eitimi ve Spor retmenlii, Antrenrlk, Spor Yneticilii ve Spor Bilimleri programlarnn olduu grlmektedir. Lisans dzeyinde 4 yl, yksek lisans dzeyinde 2 yl, doktora dzeyinde 4 yllk bir eitim ngrlmektedir. Dnyadaki rneklerine bakldnda, Trkiyede ok fazla isim eitliliinin bulunmad ve saysal verilerin aadaki gibi olduu sylenebilir: Kurum Tipi Yksekokul Eitim/Fen- Edebiyat Fak. Bal Blm Salk Eitimi Fak. Bal Blm Toplam Kurum Tipi Beden Eitimi ve Spor retmenlii Birinci retim kinci retim Antrenrlk Birinci retim kinci retim Yneticilik Birinci retim kinci retim Spor Bilimleri Toplam Antrenr Says Lisansl Sporcu Says 1999 2000 Kurum Says Alnan renci S. : 32 : 14 :1 : 47 Kurum Says Alnan renci S. : 61 3.877 : 44 2.742 : 17 1.135 : 10 : 8 : 2 : 6 : 4 : 2 :2 : 79 435 305 130 210 140 70 55 4.577
: 15.391 : 550.000 (futbol dahil)
37
Rakamlara bakldnda, sisteme her yl en az 4.577 rencinin girdii grlmektedir. Bu say, 4 ile arpldnda 18.308 rakam karmza kmaktadr. Bu say mevcut kapasitenin ok zerindedir. nk, bu kurumlarda retim yesi bana den renci says yaklak 120 civarndadr. Toplam retim eleman saysna bakldnda ise, bir retim elemanna 30 civarnda renci dmektedir. Bu durumda, mevcut kapasitenin zerinde renci alnd sylenebilir. Dier yandan, ders saatleri bu ekilde devam ettii srece, Milli Eitim Bakanlnn istihdam edecei retmen says 2000-2001 retim ylnda 2.258, 2001-2002 retim ylnda 1.297, 2002-2003 retim ylnda ise 246dr. Saylarn yzde yz gereklemesinin garantisi de yoktur. Milli Eitim Bakanl gelecek retim ylnda toplam 3.791 retmen istihdam etmeyi planlarken, yksekretim kurumlarndan 11.631 retmen mezun olacaktr. Bu durum arz talep dengesizliine yol aacaktr. Aslnda, Trkiyede 44.525i ilkretim, 5.708i ortaretim olmak zere toplam 50.233 ilk ve ortaretim kurumu bulunmaktadr. Bunlarn her birine bir beden eitimi retmeni olsa, 50.233 retmen istihdam edilebilir. Eitim kurumlarnda 12 milyon renci okurken 12.030 civarnda beden eitimi retmeni okullarda grev yapmakta ve yaklak 1.000 renciye bir beden eitimi retmeni dmektedir. Dier bir boyutu ile, retim eleman bakmndan yetersiz olan kurumlar, yeterli ara-gere, donanm ve yeni teknolojiye de sahip deildir. Bu da, deien dnya ile rekabet gcn azaltmaktadr. Kontenjanlarn ykseklii ve ikinci retim ise, ayr bir sorundur. Antrenrlk ve Spor Yneticilii blmlerinden mezun olacaklarn istihdam sorunlar ise, hukuki boyutta devam etmektedir. Genlik ve Spor Genel Mdrl antrenr, spor masr, temel altrc (Monitr) yetitirmek amacyla dzenledii eitim programlarn, ilgili spor dal federasyonlar ve niversitelerle ibirlii ierisinde uygulamakta, bu alanlarda ihtiya duyulan eiticileri yetitirmektedir. Herkes iin spor organizasyonlar Genlik ve Spor Genel Mdrl bnyesindeki Herkes in Spor Federasyonunca yrtlmekte, bu federasyon ayn zamanda lkemizde yeni saylabilecek spor dallarnn tantlmas ile ilgili faaliyetler dzenlemektedir. Ancak bu federasyon, kendinden beklenen fonksiyonlar henz arzu edilen seviyeye getirememitir. Anayasamzn 59ncu maddesinde yer alan "Devlet her yataki vatandalarn beden ve ruh saln gelitirecek tedbirleri alr; sporun kitlelere yaylmasn tevik eder" hkm ile, Trk toplumuna yaygn spor hizmeti gtrlmesini anayasal gvence altna almtr. Ayrca, 3289 sayl Kanunda, herkes iin spor ve performans sporunun gelitirilmesi kanuni zorunluluk olarak ngrlmektedir. Lisansl sporcu says, kulpleme, spor tesisleri gibi unsurlar, lkemizin nfus younluuna gre spor iin olduka yetersiz kalmaktadr. Kii bana den spor alanlar "stanbulda 0,30 m2 olarak belirlenmitir, bu da gelimi lkelere gre ok dktr.
38
Hemen hemen btn kalknma planlarnda, kitle sporuna nem verilmi, spor tesislerinin geni halk kitlelerinin kullanmna ak olacak ekilde inaas ngrlm, ancak, bu hedeflere ynelik bir aba gsterilmemitir. Ayrca, alanlarn spor ihtiyalarnn karlanmas amacyla 500'den fazla ii altran kurum ve kurulularn spor tesisi yapmalarn ngren kanun hkm iletilememektedir. Yerel ynetimler ise spor, hizmetleri iin gerekli yatrmlar yapmam ehir imar planlarnda spor alanlarna yeterince yer verilmemitir. Temelde, spor eitiminin verilecei en uygun ya gurubunun ilk ve ortaretim kurumlarndaki renciler oluturmaktadr. yle ki; spor dallarnn sporcu piramidinin taban tamamen okullarmz bnyesi iersindedir. 1999 ylnda Milli Eitim Bakanlnn verilerine gre; 44.525 ilkretim okulunda 9.581.120 renci, 5.708 ortaretim okulunda 2.013.152 renci eitim grmektedir. Bu okullardaki beden eitimi retmeni ise; 12.030'dur. Toplamda 1.000 renciye 1 beden eitimi retmeni dmekte, okullarda beden eitimi retmeni dalmlar da salkl olmadndan, beden eitimi retmeni a kmsenmeyecek boyutlardadr. Milli Eitim Bakanl verilerine gre; 50.000 civarndaki ilk ve ortaretim kurumlarnda 220 kapal spor tesisi, 446 nizami spor tesisi ve toplam 861 spor tesisi bulunmaktadr. Bu verilere gre, 1.000 okuldan drdnde nizami llerde spor tesisi bulunmaktadr. TABLO- 1: lk ve Ortaretim Kurumlarnda Mevcut Okul, renci ve Tesis Says (1999-2000) OKUL SAYISI 44.525 5.708 50.233 RENC SAYISI 9.581.120 2.013.152 11.594.272 TESS SAYISI 446 226 672
OKUL TR LKOKUL ORTAOKUL TOPLAM
Beden eitimi retmenlerinin yeterli sayda olmamasnn yannda, ilkretim okullarndaki ders saatlerinin de (haftada bir saat) yetersiz olduu bir gerektir. lkemizde olimpizm - fair-play davrann zendirici eitim etkinlikleri yaplmamaktadr. Yaplanlarn da, daha etkin ve daha geni tabana yaylmasna ihtiya vardr. Yerel ynetimler, anlay ve uygulamada spor kulpleri baznda sporun iinde yeni yeni yer almakta, ancak arlkl olarak futbol desteklenmektedir. Son yllarda, spor tesisi yapmna da, yetersiz de olsa kaynak aktarlmaktadr. Blgeler baznda spor tesislerinin kullanm dzeyleri, nfus younluunun fazla olduu blgelerde yksek kapasitede iken, nfus younluu az olan blgelerde tesislerin kullanm oranlar dk olmaktadr.
39
Okullardaki beden eitimi derslerinin ierik ve saat olarak yeniden dzenlenmesine gerek vardr. niversitelerde kaliteli eitici kadrolar yeterince yetimemektedir. Genlik ve Spor Genel Mdrlnn Antrenr Eitim Ynetmeliinin, gnn deien artlarna uygun hale getirilmesine ve spor eitimine ynelik yeni hukuki dzenlemelere ihtiya vardr. lkemizde beden eitimi ve spor dersleri ilkretim ve ortaretimde zorunlu olarak uygulanmaktadr. Zorunlu olan beden eitimi ve spor dersi, haftalk olarak ilkretim okullarnda 1, ortaretimde 2 saat okutulmaktadr. Semeli olarak okutulan beden eitimi ve spor dersi, haftalk olarak 8 yllk ilkretim okullarnn son ylnda 2 ve ortaretimde 2 (2+2), (2 saat semeli ders, 2 saat de ders d serbest alma), meslek yksekokullar ve niversitelerde 2 saat semeli ders olarak okutulmaktadr. TABLO-2 :Okullarda Haftalk Beden Eitimi ve Spor Dersi Uygulamalar (1995)
OKUL TR Eitim Sresi HaftalkZorunlu Saat Haftalk Semeli Saat Toplam Hafta Yllk Zorunlu Yllk Semeli Yllk Toplam Okul Toplam Zorunlu Okul Toplam Semeli Toplam Okul LKRETM (lk 5 - 3) 8 (5+3) 1-2 0-4 35 105-70 0-140 105-210 525-210 0-420 525-630 ORTARETM (LSE-MESLEK LSES) 3 2 4 35 70 140 210 210 420 630 MESLEK YKSEK OKULU 2 0 2 30 0 60 60 0 120 120 NVERSTE 4 0 2 30 0 60 60 0 240 240
Spor turizmine ynelik uygulamalar Turizm Bakanlnn yrrle koyduu, Turizm Amal Sportif Faaliyetler Ynetmelii erevesinde yrtlmektedir. Ancak, gerekli mevzuat dzenlemesi yaplm grnse de, lkemizde spor turizmi iin istenilen dzeyde eitim almas yaplmad ve yeterli nitelik ve nicelikte eiticiye sahip olmad grlmektedir. Spor turizmi; spor yarmalarnn organizasyonu ve serbest zamanlarn deerlendirilmesi gibi iki ana grupta toplanmaktadr. Bata bat lkeleri olmak zere, dnyann birok yerinde sportif organizasyonlar ile spor ve turizmin i ie olduu etkinlikler turizm irketleri tarafndan yaplmaktadr. Bu etkinliklerin banda kayak, hava sporlar, daclk, maaraclk, rafting, srf ve yelken gibi ak alan sporlar gelmektedir. Ayrca, olimpiyatlar ve dier sportif yarmalar da turizm sektrnn destei ile yaplmaktadr. zellikle byk kentlerde, serbest zamanlarn spor yaparak deerlendirmek isteyenlere ynelik ak ve kapal spor alanlar bulunmaktadr. Amerika Birleik Devletlerinde park ve rekreasyon alanlar, turlar ve bireysel katlmclarn hizmetine sunulmakta ve rehberlik edilmektedir. Trkiye'de, Uluda, Erciyes, Palandken, Kartalkaya, Zigana, Davras ve benzeri dalarmzda etkin kayak turizmi, Akdeniz ve Ege'de etkin hava ve su sporlar turizmi, Ankara, stanbul, zmir ve Antalya'da etkin olarak performans sporu turizmi yaplmaktadr. Dnyada bu alanda alacak elemanlarn yetitirilmesi incelendiinde; niversitelerde Spor ve Rekreasyon, Rekreasyon Ynetimi, Rekreasyon, Park ve Rekreasyon, Terapatik
40
Rekreasyon gibi isimlerle anld grlebilir. Trkiye'de ise, bu konuda program ama almalar srdrlmektedir. Ancak, zel kurulular ile Genlik ve Spor Genel Mdrlnn baz federasyonlar konuya ilikin olarak sertifika almas yapmaktadrlar. Rekreasyon eitimi de niversitelerde ancak bu yl blm olarak kurulmutur. Bu uygulama alandaki byk boluu dolduracaktr. 2.2. Dnyada Mevcut Durum Dnyada spor alannda eleman yetitiren kurumlar deiik isimler altnda faaliyetlerini srdrmektedir. Bunlardan bazlar unlardr: - Beden Eitimi ve Spor - Spor Bilimleri - Rekreasyon - Spor ve Egzersiz - Kinesiyoloji - nsan hareket Bilimleri - Rekreasyon ynetimi - Beden eitimi - Egzersiz ve Spor Bilimleri - Beden Eitimi ve Spor Bilimleri - Salk, Beden Eitimi ve Rekreasyon. Yukardaki isimlerle anlan kurumlar lisans ve lisans st dzeyde eitim vermektedirler. Gelimi baz lkelerde, beden eitimi retmenlerinin yetitirilmesi olduka kapsaml grlmektedir rnein, Almanya'da beden eitimi retmeni iki trl yetitirilmektedir. Birincisi, lise retimi zerine 6 veya 8 yar yllk sporun pratii ve teoriinin retildii diplomal spor retmenleri, ikincisi ise, lise renimi zerine 8 yar yllk okullar beden eitimi retmenliidir. Ayrca, retmen olmak iin beden eitimi brannn yannda, mutlaka bir bran eitimi de zorunludur. Sporda ileri gitmi lkelerde spor bilimlerine dayal eitim programlar ile antrenr eitimine de nem verilmektedir. Dnyada kitle sporuna ynelik herkes iin spor faaliyetleri olduka geni bir tabana ynelmitir. Spor hizmeti sunan kulp veya spor birliklerine ye olarak sportif aktivitelere katlanlarn nfus iindeki oranlar, Almanya ve Danimarka'da yzde 30, Fransa'da yzde 25, Portekiz'de yzde 20ye ulamaktadr. Okullarda verilen beden eitimi ve spor dersi uygulamalar, haftalk ve 12 yllk zorunlu eitim sresince dier lkelerde daha ileri seviyededir. lkemizde, okullardaki lkelerinin ok gerisindedir. spor tesisi, nitelik ve nicelik ynnden Avrupa
41
ovenizm, fanatik milliyetilik, rklk ve ticari menfaatler, dnyada bu iki kavram tehdit eden nemli unsurlar olarak grlmektedir. lkeler baznda, olimpizm ve Fair Play etkinlikleri, yayn ve dlleri ile ilgili youn almalar yaplrken, Avrupa uluslar bir araya gelerek bu konudaki deneyimlerini paylamaktadrlar. Spor turizminde durum ise; zellikle Orta Avrupa lkelerinde ncelikle k turizmine ynelik devletin byk yatrmlar ve sistemli eitim programlar mevcuttur. Almanya, Fransa, Avusturya ve svire'de, gerek niversitelerde, gerekse okullarda ve zel kurulularda spor turizmine ynelik almalar desteklenmekte ve gelitirilmektedir. 3ULAILMAK STENEN AMALAR VE YAPILMASI NGRLEN DZENLEME VE POLTKALAR
10 ana balk altnda toplanan Spor Eitim Politikalarnda hedeflenen amalardan bazlar aada belirtilmitir: 657 sayl Devlet Personel Kanununda bugnk hizmet alan itibariyle "Spor Hizmetleri Snf" oluturulmaldr. 2001-2005 plan dneminde yksekretim kurumlarnn yllk renci alm 4.577den 3.000-3.500, retim yesi bana den renci says 50, toplam retim eleman bana den renci says da 15 civarna ekilmelidir. Okullarda istihdam edilecek retmen says ise, imkanlar erevesinde ve ksa zamanda 30.000e karlmaldr. Uzun dnemdeki hedef ise, Avrupa Birlii kriterlerini yakalamak olmaldr. Her okula bir beden eitimi ve spor retmeni yaklamyla 60.000 beden eitimi retmeni. Her kulbe bir eitimli spor yneticisi. Her spor dalnda her kulbe yeterince eitimli antrenr. Yksekretim kurumlar, rekreasyon, turizm medya, sportif egzersizler, yallar iin spor gibi alanlara ynelik eleman yetitirmeye de ynelmelidir. nk, antrenrlk ve yneticilik blmlerinin dahi istihdam ve talep ynnden halen kanuni olarak n ak deildir. YK tarafndan yaplan son dzenleme ile beden eitimi retmeni, sadece retmenlik programlar ile yetitirilecektir. Bu nedenle, antrenrlk ve yneticilik programlarndan mezun olanlara retmenlik hakk dorudan verilmemeli, bununla birlikte, retmenlik programlarndan mezun olanlara da branlamay tevik etmek amacyla antrenrlk sertifikas zorunluluu getirilmelidir. Sporu tm vatandalarn istifadesine sunabilmek iin, ncelikle, semt sahalar, ak spor tesisleri, ocuk oyun alanlar kurulmal, bu sahalarda spor eiticilerinin gzetiminde vatandalarn spor yapmalar tevik edilmelidir.
42
Spor tesislerinin, engellilerin giri ve klarda ve spor yaparken kolayca faydalanaca ekilde projelendirilmeleri ve yaptrlmas salanmaldr. VIII. Be Yllk Plan dneminde, kii bana den spor alanlarnn Avrupa Konseyinin ngrd ekilde 10 m2 olarak planlanmas ve gerekletirilmesi salanmaldr. Mevcut kanun hkmlerinin uygulanmas salanarak, alanlarn spor yapmalar iin gerekli olan ve 500den fazla kii altran iyerlerince yaplmas zorunlu spor tesislerinin gerekletirilmesi salanmaldr. Bu iyerlerinde spor eiticilerinin istihdam edilmesi zorunluluu getirilmelidir. Okullardaki spor tesisleri oranlar VIII. Be Yllk Kalknma Plan dneminde binde 13lerden yzde 10lara ykseltilmelidir. Yaplacak her ilk ve ortaretim kurumlarnda spor tesislerinin ina edilmesi zorunlu hale getirilmelidir. Genlik ve Spor Genel Mdrl ve Milli Eitim Bakanl ile ortak bir alma yaplarak, pilot illerin tespit edilmesi, her yl bteden kaynak ayrlarak, her okula standart bir spor odas yaplmas ve bu standartlarn belirlenmesi ile bu illerdeki okullara ncelikle cimnastik ve atletizm spor dallar bata olmak zere ve takm sporlarna ait ara ve gerelerin datmnn yaplmas, bylelikle, rencinin niversiteye gelene kadar srk, cirit, yksek atlama tas, kasa ve benzeri gibi spor ara ve gerelerini tanmas salanmaldr. Byk illerde, Genlik ve Spor Genel Mdrlne bal olan spor tesis ve faaliyetlerindeki younluk nedeni ile, tm rencilerin spor organizasyon ve faaliyetleri iersinde yer almas amacyla okul spor organizasyonlar ve faaliyetlerinin okul spor tesislerinde hatta okullar aras deplasmanl olarak yaplmas salanmaldr. Spor tesisi bulunmayan veya denek yetersizliinden tesisleri yarm kalan okullarda spor tesislerinin hayrsever vatandalarca veya sponsorlarca yaplmas tevik edilmeli ve bu tesislere bu vatandalarn ve sponsorlarn isimlerinin verilmesi salanmaldr. Mevcut okul spor tesislerinin ok dk kapasitede (yzde 15lerde) kullanlyor olmas ve bu tesislerin daha verimli bir ekilde kullanlabilmelerini salamak amacyla, okul spor tesislerinin mesai saatleri dnda, iletme giderleri karlanmak kaydyla, bulunduu semt ve mahalle sakinlerinin kullanmna almas ve beden eitimi retmenlerinin ders creti karlnda bu tesislere gelen vatandalara spor eitimi vermelerinin salanmas tevik edilmeli ve bu amala gerekli mevzuat deiiklikleri yaplmaldr.
43
Kurumlarn spor tesislerinin ortak kullanm, organizasyonlarn koordineli olarak yaplmas, denetlenmesi ve deerlendirilmesi konularnda beden eitimi retmenlerine, antrenrlk ve hakemlikle ilgili konularda hizmet ii eitim verilmelidir. Milli Eitim Bakanlna bal faaliyet gsteren Okul ii Beden Eitimi Spor ve zcilik Daire Bakanlnn spor tekilatnn yeniden yaplandrlmas srecinde ibirlii ynnde daha etkin hale getirilmesine ynelik yapsal deiiklii dikkate alnmaldr. lkretim okullarnda grev yapabilecek beden eitimi retmenlerinin yetitirilmelerine hz verilmelidir. Bunun iin, eitim fakltelerinin ilkretime retmen yetitiren snf retmenlii blmlerindeki retmen adaylarnn, haftada en az 4 saat beden eitimi alanna ait dersleri 4 yl boyunca grmeleri ve uygulama yaparak spor bilimlerine ait dersleri almalar salanmaldr. lkretim okullarnn birinci kademesinin 4 ve 5nci snflarndan itibaren, bu dnemlerde okutulacak beden eitimi ve sportif alan uygulamalarn ieren 2+2 sportif uygulamalarna geilmelidir. Dokuzuncu snftan itibaren ortaretim kurumlarmzda spor alan zerinde okutulacak derslerin (Antrenman bilgisi, spor psikolojisi, spor ve beslenme, spor ynetimi ve organizasyon, spor sosyolojisi, sporda sakatlklar ve ilk yardm uygulamalar gibi) programlarda yer almas salanmaldr. niversitelerin beden eitimi ve spor yksekokullar ve blmlerinde uygulanacak programlarn standardizasyonunun salanmasna ilikin gerekli almalarn yaplmas, ayrca, yine beden eitimi ve spor yksekokullarnn kurulmas ile ilgili akreditizasyon almalarnn yaplmas gereklidir. Beden eitimi retmenlerinin, gerekli antrenr ve hakemlik eitiminden geirilerek, bo zaman eitimlerine ynelik ilk ve ortaretim kurumlar sportif organizasyonlarnda hakem ve antrenr olarak yer almalar salanmaldr. Okullardaki beden eitimi spor organizasyonlarnn, ilgili spor dal kurallarna uygun yaplmas iin gerekli hassasiyet gsterilmelidir. Olimpik eitim programnn gelitirilmesi ve bu programn, insanln dayanma duygusunu, hogr ve fair-play'e dayal karlkl saygy gelitirmesi, Yaam boyu deneyim anlay olarak ve kltrle harmanlanm fiziksel ve sportif etkinlikler aray ile insann kiiliinin zenginletirilmesi,
44
Temel olimpik idealler uyarnca baar ve stnle ynlendirilmesi "baar ve stnl temel olimpik idealler dorultusunda zendirmesi", Antik ve modern olimpiyat tarihini inceleyerek insan uygarlnn devamll duygusunu gelitirmesi, Yresel ve ulusal gereksinmelere gre bar, hogr anlayn, farkl kltrlere saygy evreyi korumay insanln temel deer ve ilgilerini zendirmesi,
esasna uygun yrtlmesi salanmaldr. Mahalli ve ulusal basn yayn organlarnn spor eitimi konusunda zel programlar yapmasna ve yaynlanmasna arlk verilmeli, gerekirse bu konuda kanuni zorunluluk getirilmelidir. Blgesel yaplacak spor yatrmlar, salt tesisler olarak deil eitimsel ynden de deerlendirilmelidir. Bir baka ifade ile, alan her tesise eitim verecek eitimciler dnlmelidir. Bu tesisler semt sahalar olsa bile, ncelikle yerel ynetimler bu tesislerde insanlarn spor eitimini salayacak eitimcileri bulundurmaldrlar. Dolaysyla; yerel ynetimler baz spor kulplerini finanse ederken, bunlarn yannda blgesindeki insanlarn herkes iin spor anlay iinde spor eitimlerini salamaya ynelik koullar da yerine getirmelidirler. Spor tekilatnn sporu bir btn iinde deerlendirecek, okul ii-d, performans, kitle sporu (herkes iin spor) olarak ele alacak yeni bir yapya ve dzenlemeye ihtiyac vardr ve bu dnemde bunun gereklemesi salanmaldr. 2001-2005 Plan Dneminde, Genlik ve Spor Genel Mdrlnn sertifikalandrma almalar yaygnlatrlmal, niversitelerin spor yksek okullarnda rekreasyona ynelik programlar almaldr. Ancak, bu beden eitimi retmenliinde olduu gibi plansz olarak yaplmamal, blge gereksinimleri de dikkate alnarak Akdeniz'de su sporlar ve daclk, Sarkam, Bursa ve Erzurum'da kayak, Orta Anadolu'da yry ve daclk, byk kentlerde ise, kapal ve ak alan tesislerine ynelik eleman yetitirilmesi salanmaldr. Bu say, ilk aamada en fazla 5 kurumu kapsamal, gelimelere gre yaygnlatrlmaldr. Beden Eitimi ve Spor Yksek Okullarnn, nitelikli ve kaliteli retmen, antrenr ve spor elemanlarn yetitirmesine ynelik yeni hukuki dzenlemeler gerekletirilmelidir. Beden Eitimi ve Spor Yksek Okullarndan mezun olanlarn Genlik ve Spor Genel Mdrl, yerel ynetimler ve 500'den fazla ii altran kurum ve kurulularda istihdam edilmeleri salanmaldr.
45
4-
YAPILACAK HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE ZLENECEK POLTKALAR KONUSUNDA PERFORMANS KRTERLERNN GELTRLMES Spor eiticisi yetitiren yksekretim durdurulmal, hatta birbirine yakn veya birletirilmelidir. kurumlarnn benzer olan almas kurumlar
kinci retimler zaman geirilmeden kapatlmaldr. Niteliin artmas iin retim yesi says artrlmal, renci kontenjanlar azaltlmaldr. Gerek retmenlik, gerekse antrenrlk alanlarnda Avrupa Birlii ltleri yakalanmaldr. Genlik ve Spor Genel Mdrlnce yrtlen kademeli antrenr eitimi be kademeye karlmal ve st dzey antrenr yetitirme ii niversitelerle i birlii ierisinde yrtlmelidir. Yksekretim kurumlar rekreasyon, turizm ve benzeri alanlara ynelik eleman yetitirmeye ynelmelidir. nk antrenrlk ve yneticilik blmlerinin halen yasal olarak n ak deildir. Yksekretim kurulu tarafndan yaplan son dzenleme ile beden eitimi retmeni sadece retmenlik programlar ile yetitirilmektedir. Bu nedenle, antrenrlk ve yneticilik programlarndan mezun olanlara retmenlik hakk verilmemeli, retmenlik programlarndan mezun olanlara da antrenrlk sertifikas zorunlu olmaldr. Yeni kurulacak eitim kurumlarnn (Okulncesi, lk, Orta ve Yksek) sportif altyaplarn nceden kurmalar zorunluluk haline getirilmelidir. Genlik ve Spor Genel Mdrl antrenr eitim sistemi srekli eitim politikasyla "Toplam Kalite"yi ilke edinmeli ve bunu destekler nitelikte "Uzaktan Eitim" uygulamalarn balatmaldr. Merkez Danma Kurulu daha somut ilevlere kavuturulmal ve hzl almas salanmaldr. Gerekirse yeni bir birimin tesisi yoluna gidilmelidir. Alacak her yeni retim kurumuna spor alan ve tesis zorunluluu ile ilgili hukuki dzenlemeler getirilmelidir. Bir beden eitimi ve spor retmenine decek renci saysn Avrupa lkeleri dzeyine indirilmelidir. Her spor klp ve kuruluun ve sporun resmi ve zel ynetim kademelerinde spor yneticilii eitimi alm eleman altrmas ile ilgili hukuki dzenlemeler yaplmaldr.
46
Spor eitiminde ve kaliteli eleman yetitirilmesinde, Avrupa standartlarnn oluturulmasnda, YK, TMOK, GSGM, MEB, TFF, yerel ynetim temsilcilerinin ibirliini oluturacak zel ve srekli bir alma grubu oluturulmaldr. YKte spor yksekreniminin yaplanmas, kalitesinin arttrlmas ve yeni alacak programlarn asgari standartlarnn belirlenmesi ve denetimi iin bir birim kurulmaldr. niversitelerde pilot yksekokullar seilerek (program almas yapanlar zaten var) spor ve rekreasyon programlarnn almas salanmaldr. Program alacak yksekokullara konuyla ilgili eleman yetitirilmesi iin, yurtdna doktora iin eleman gnderilmeli ve yurtiinde de hizmet ii ve lisansst almalarn yaplmas salanmaldr. Ulusal park alanlarnn sportif amal kullanm ve bunlardan dorudan spora gelir getirici dzenlemeler yaplmaldr. Turizm Bakanl ve dier ilgili kurulularla yaplacak ibirlii erevesinde spor turizmi kapsamna giren spor dallarnn etkin ekilde yaplmasna nderlik edecek rehberlerin yetitirilmesi iin almalar yaplmaldr. Rekreasyon etkinliklerinin artrlmas iin yerel ynetimlerin konuya ilikin etkin almasn zendirecek almalar yaplmaldr. Genlik ve Spor Genel Mdrl bnyesinde yer alan daclk, sualt, satran gibi federasyonlarn tamamen zerkletirilmesi salanmal ve federasyonlar sporcu yetitirme sistemine son verip, etkili organizasyonlar yapmalar salanmaldr. Trkiye'nin gereksinimi olan spor ve rekreasyon alanlar belirlenip planlanmaldr. Bu alanda alacak insan gc says belirlenmeli ve Avrupa lkeleri ile renci deiimi balatlmaldr. Konuya ilikin alma yapan turizm irketleri, federasyonlar ve niversitelerin altyap, gvenlik, eleman ve dier yeterlikleri kontrol edilmelidir. Gerek sportif turizm, gerekse yarma sporu organizasyonu iin gerekli altyap yatrmlar belirlenecek ltlere gre yaplmaldr. Konuya ilikin olarak i yapan kii ve kurulularn diplomal eleman altrmalar salanmaldr.
47
Doal alanlarda en son yerleim yerinin tesine bina ve tesis yaplmamal, beton yaplamann nne geilmeli, kylar, doal yap ve kltr deerlerinin korunmas iin hukuki dzenlemeler tamamlanmaldr. Gerekli dzenleme ve politikalar gelitirilip, uygulamalar 5'er yllk dnemlere ayrlmal, ilk 5 yllk dnemde hukuki altyap ve eksiklikler tamamlanmal, sonraki dnemde ise, AB normlarna ulalmaldr. zellikle Yksekretim, Devlet Personel Kanunu, Genlik ve Spor Genel Mdrl uygulamalar ve hukuki dzenlemeleri en fazla 5 ylda zmlenebilir. Bu dzenlemelerin mali yk ok fazla olmayacaktr. Spora ayrlan kaynaklarn e uyumlu kullanm, verimlilik ve ekonomik avantaj salayacaktr. Kitle sporuna yaplacak bilimsel bazdaki yatrmlar, gelecekte sonucunda performans sporunda da baary gelitirecek ve iyi bir alt yap olumasn salayacaktr.
Raporda olduka detayl olarak hazrlanan ve belirtilen konularda gsterilen hedef ve politikalar, akademik ve bilimsel yntemlerle ortaya karlacak projelerle desteklenmeli, salkl bir uygulama, ciddi ve disiplinli bir takip ile spor eitimin performans kriterlerinin gelitirilmesi salanmaldr.
48
TESS POLTKALARI, SPONSORLUK VE YEREL YNETMLERLE LKLER ALT HTSAS KOMSYONU BAKANI Do.Dr. Gazanfer DOU (Abant zzet Baysal niversitesi BESYO) RAPORTR Do.Dr. Ahmet Faik MAMOLU (Gazi niversitesi BESYO) YELER Y.Do.Dr.Nevzat MRZAOLU (Abant zzet Baysal niversitesi BESYO) Ferruh ETNZ (GSGM Tesisler Daire Bakan) Kemal TOMBULOLU (GSGM-Tesisler Daire Bakanl Yatrm ube Mdr) Do.Dr.Gner EKNC (Gazi niversitesi BESYO) Mustafa SARIGL (stanbul-ili Belediye Bakan) Dr.mit KESM (Marmara niversitesi BESYO) Recep YAZICIOLU (ileri Bakanl Merkez Vali) Necati DEMR (GSGM-zmir Genlik ve Spor l Mdr) Enver ORAL (GSGM-Ankara Genlik ve Spor l Mdr) Erdoan YELCAN (GSGM-Bolu Genlik ve Spor l Mdr) ahin EKER (GSGM-Samsun Genlik ve Spor l Mdr) Uurcan ZSES (Trk Traktr Fabrikas Genel Mdr Yrd.) Dr.Hayri ZKAN (Bilkent niversitesi BEM Bakan) Dr.Alper URA (Bilkent niversitesi BEM Bakan Yrd.)
49
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU TESS POLTKALARI, SPONSORLUK VE YEREL YNETMLERLE LKLER ALT HTSAS KOMSYONU RAPORU 1GR
Trkiyede halkn son yllarda spora olan duyarllnn artmasna ramen insanlarmzn spora aktif katlm yetersizdir. Oysa, sporun insan ve toplum salndaki rolnn artk tartlmad gnmzde, kanun koyucu bu bilinle Anayasamza koyduklar iki madde ile Devlete grev yklemitir. Sporu toplumumuzun vazgeilmez tutkusu ve yaam biimi haline getirebilmek iin, ncelikle herkes iin spor seferberlii kapsamnda, ocuk ve genlerimizi spor yapmaya tevik etmek, sporu sevdirmek, sigara, iki, uyuturucu ve kumar gibi kt alkanlklar edinmeleri yerine lkesini seven, hogrl, sosyal, retken insanlar olarak yetimelerini salayacak ortam ve frsatlar onlara salamak gerekmektedir. Zira, Anayasamzn 58nci ve 59ncu maddeleri de bu grev ve sorumluluu ok ak bir ekilde ifade etmektedir. lkemizde son yllarda adalama konusunda ok nemli admlar atlmaktadr. Dnyada ve lkemizdeki gelimeler nda Trk Spor Tekilat yaps da bir deiim ihtiyac ierisine girmitir. Dnya lkelerinde olduu gibi spor hizmetlerinin yrtlmesinde, Devletin ynlendirici ve zendirici, destekleyici ve denetleyici olmas gerektii ortaya kmtr. Bu balamda, spor hizmetlerini yerine getirmek gnlllk esasna bal sivil toplum rgtleri, merkezi idareden bamsz olarak oluturulmu spor federasyonlar ve onlar oluturan spor kulpleri, zel ve tzel kiilere terkedilecektir. Devlet yapsnda ngrlen deiiklikler dorultusunda yerel ynetimlere spor konusunda daha fazla sorumluluk verilmesi de planlanmaktadr. Yerel ynetimler bu yeniden yaplanma kapsamnda spor hizmet birimleri oluturmak durumunda kalacaklardr. Bylece, hem hizmet konusundaki arz-talep dengelenebilecek, hem de yresel dzeyde ihtiyaca dnk yaplanma ve hizmet retimi salanabilecektir. Dnyada spor rgtlenmesi ve spor hizmetleri ok eitlilik gstermelerine karlk, genelde ortak yanlar bulunmaktadr. rnein, hemen hemen btn lkelerde Devlet denetleyici, destekleyici ve zendirici bir rol stlenmektedir. Spor yatrmlar ve hizmetlerin yrtlmesi arlkl olarak yerel ynetimlere, zel ve tzel kurululara ve gnll kurululara braklmaktadr. zellikle Amerikada Devlet, kurallar dzenleyici ve kolaylatrc olarak grev alr ve spor hizmetlerini Gnll Birlik Modeli sistemi ierisinde kurulan yaplara devreder. Bu birlikler birer irket olmakla beraber, spor kulb olmann avantaj ve kolaylklarndan yararlanrlar. Hollandada Devlet, altyap almalar, spor organizasyonlar, spora katlm tevik, dzenli spor yapma ve salkl bir yaam ekli, spor faaliyetlerinin niteliinin artrlmas gibi konularda almalar yaparken, hkmet d tekilatlanmalar ise, mali
50
konular, spor tesisleri ve yatrmlar, elit sporcular ve federasyonlara sosyal destek, hukuki sorunlar gibi konularda almalar yapmaktadr. Fransada Devlet, brokratik kademeleri azaltarak her ya ve kesimin beden eitimi ve spor faaliyetlerini tevik etmekte, genlik faaliyetlerinin gelitirilmesi ve politikalarnn belirlenmesi ve bte kullanm ve denetlenmesi ile ilgili almalar yapmakta, hkmet d tekilatlar ise, elit seviye sporcularnn refah seviyelerinin artrlmas, tesisleme alannda yatrmlarn artrlmas, lkede spor fikir ve uygulamalarnn geliimlerine katkda bulunan kurulularn desteklenmesi gibi grevleri stlenmilerdir. 21.yzyla girdiimiz dnemde, sporda gelimi lkelerin, ifade edilen ynetim tarzlaryla spor yapma oranlar olduka yksek derecede orantldr. Avrupa lkelerinde genel nfus oranlarna gre ortalama spor yapma oran en dk yzde 25 iken, bu oran lkemizde bindelerle ifade edilmektedir. 10 milyon nfuslu Portekizde 2 milyon, 5 milyon nfuslu Danimarkada yaklak 2 milyon, 55 milyon nfuslu Fransada 13 milyon, 80 milyon nfuslu Almanyada 24 milyon ve 57 milyonluk talyada ise 14 milyon insan spor yapmaktadr. Birlemi Milletler Salk Tekilat dnyada yaayan insanlarn yaklak yzde 10unun engellilerden olutuunu kabul etmektedir. Tm lkelerdeki istatistiksel almalarda bu rakam esas olarak kabul grmektedir. Birok lkede bu oran dikkate alnarak, engellilerin, spor araclyla rehabilitasyonunu gerekletirecek spor tesis ve organizasyonlar yaplmaktadr. Ancak, lkemizde engellilerin sportif ihtiyalar karlanamamaktadr. Bu oranlar bu lkelerde sporun ne kadar etkili ynetildii konusunda fikirler vermektedir. lkemizdeki uygulamalar ise, mevcut durum ve sorunlar bal altnda aada verilmektedir. 2MEVCUT DURUM VE SORUNLAR
Son nfus saymlarnda elde edilen verilere gre, nfusun yzde 44-45i spora balamas ve aktif spor yapmas gereken 5-24 ya grubunda yer almaktadr. Gelimi lkelerde bu ya gruplarnda yer alan nfusun neredeyse tamam aktif spor yapmakta iken, lkemizde bu oran yine bindelerle ifade edilecek dzeydedir. 1999 yl verilerine gre Trkiyede 5.437 adet spor kulb ve 178.448 faal lisansl sporcu (futbol hari) bulunmaktadr. nsanmza spora aktif katlm bilinci ve frsat verilememitir. Bu ekilde basit bir matematiksel hesapla, Anayasann 59ncu maddesiyle belirlenen ve 3289 sayl Kanunla Genlik ve Spor Genel Mdrlne verilen grevlerde Devlet yeterince baarl olamamtr. A- TESS POLTKALARI 1- Planlama lkemizde sporun bugne kadar yeterince yaygnlatrlamamasndaki temel faktrlerden birisi, spor tesislerindeki dalm ve kalite noksanl ile bunlarn optimal llerde kullanlamamasdr.
51
Tesis planlamasnda, yerel dzeyde bir yaplanma oluturulamadndan, o blgenin ihtiyalar ve zellikleri dorultusunda bir tesis planlamas yaplamamakta; illerde siyasilerin bask ve tercihleri dorultusunda, merkezi ynetim tarafndan yatrmlar planlanmaktadr. htiya duyulan ve yapmna balanan tesisler, gerek yeterli ve srekli kaynak aktarlamadndan, gerekse yeterli kontrol mekanizmalar devreye sokulamadndan zamannda bitirilememektedir. Dolaysyla, yapm maliyetleri katlanarak artmaktadr. Planlanan tesisler, kaynaklar lsnde dnlmemi, dolaysyla her zaman kalite ve standartlardan dn verilmitir. Tesislerin birim fiyatlarndan tasarruf etme yoluna gidilmitir. Tesis yatrmlar iin teklif edilen deneklerin drlmesi veya hi verilmemesi nedeniyle mevcut ve inaas devam eden tesisler bitirilememekte ve bakm ve onarmlar geciktirilmektedir. lke genelinde blgeleraras nfus art, corafi konum, iklim ve demorafik yapy dikkate alan bir spor tesis politikas oluturulamadndan, lke bir tesis mezarlna dntrlmtr. Tasarlanan sporun zelliklerine, ulusal ve uluslararas standartlara uymayan; ulam problemi ve tek ynl kullanm dzenlemeleri nedeniyle atl durumda bulunan saysz spor tesisleri bulunmaktadr. Kamu kurum ve kurulular tarafndan yaplan spor tesis yatrmlar, kurulu yeri yanllklar ve nitelikleri dikkate alndnda says ok az deildir. Son verilere gre, Genlik ve Spor Genel Mdrl tarafndan gerekletirilen, genelde elit spora ve sporcu yetitirmeye ynelik spor tesis says Trkiye genelinde 1.506'dr. Spor kulb ve lisansl sporcu says dikkate alndnda bu tesislerin yetersiz olduu sylenemez. stelik dier kamu kurum ve kurulularnn sahip olduklar tesislerin de genelinde, sporu yaygnlatrma hedefine ynelik kullanlmadklar dikkate alnrsa says kmsenemez. Sporcu tesisleri yatrmlarnn planlanmasnda, mevcut tip projeler nedeniyle, verimsiz ve an gelimelerinin gereine uygun olmayan, her blgenin ilgi, istek ve ihtiyalarna cevap vermeyen spor tesisleri yaplm ve yaplmaya devam edilmektedir. Yerel ynetimlerin, spor yatrmlarnda izleyecekleri politikalar belirlenmedii iin, yerel ynetimler politik kayg ve siyasi amalarla spora yatrm yapmakta, herkes iin spor ilkesine dayal tesisler ve yatrmlar yerine, futbol bata olmak zere, daha ok performans sporuna hizmet etmektedirler. Ayrca, bu tesislerin planlamas ve yapmnda Genlik ve Spor Genel Mdrl ile koordinasyon kurma gerei duymamaktadrlar, bu konuda balayc bir mevzuat ta bulunmamaktadr. Yerel ynetimler ehir planlarn hazrlarken, 3289 sayl Kanunun 26nc maddesinin 2nci fkrasnda yer alan spor tesislerine tahsis edecekleri yerler konusundaki hkmlere de uymamaktadrlar. Performans sporunun kayna olan spor kulpleri, sporcu transferlerine ok ykl miktarlarda kaynak harcarken, sporcu yetitirmeye ve tesislemeye kaynak aktarmamlardr. Geleneksel sporlara ait tesis ihtiyalar, planlamalarda dahi yer almamtr. rnein, yal grete kn antrenman yaplamamakta, cirit ve rahvan binicilik sporlarnda at barnaklar ve at tamaclnda kullanlacak vanlar bulunmamaktadr.
52
lke genelinde, spor tesisi yatrmlar yapacak olan zel ve tzel kiilerin bu konuda Genlik ve Spor Genel Mdrl ile koordinasyonunu salayan bir dzenleme yaplamamtr. 2- letme Trkiyede kamuya ait kmsenemeyecek sayda spor tesisleri bulunmasna ramen, gerek tip projelerin ok amal planlanmamas, gerekse nitelikli teknik eleman ve yeterli personel bulunduramamas asndan iletme gl ekilmektedir. Mevcut tesisler ok dk kapasiteyle (yaklak yzde 15) iletilmektedir. Kamu kurulular genellikle sahip olduklar tesislerde, mensuplarna ve evre halkna spor programlar dzenlememektedirler. Spora ayrlm alanlar depo, otopark v.b. amalarla kullanlabilmekte, ya da buralara lojman, sosyal tesis v.b. mekanlar ina edilebilmektedir. Spor tesislerinin iletilmesindeki olumsuzluklardan biri de, blgelere gre performans sporu veya yaygn spor talebi belirlenmeden yatrm yaplmasdr. zellikle tara tekilatlarnda 1990 ylndan bu yana personel istihdam edilememektedir. Ayrca, mevcut spor tesislerinin iletilmesinde grevli ynetici ve dier personel, genellikle iletme konusunda yeterli vasf ve bilgi donanmna sahip deildir. Bunlarn konu ile ilgili eitim ve geliimlerini salayacak bir hukuki dzenleme de bulunmamaktadr. Yerel dzeyde bir spor kulb veya benzer bir yap bulunmadndan, spor tesislerinden sorumlu kamu grevlilerine spor yapma bilinci verilemediinden blgedeki spor tesislerinin daha etkili ve tam kapasite almasn salayacak bir dzenleme yaplamamaktadr. Blgelerde hazr g ve teknik eleman olarak bulunan Beden Eitimi retmenlerinin hizmete koulmasnda, gerek ekonomik anlamda, gerekse mevzuat anlamnda yetersizlikler vardr (cret, izin v.b.). Tesislerin iletilmesinde verimlilik esaslarna riayet edilmemekte, tesis yneticilerine inisiyatif verilmemekte, tesisler st ynetimin istei dorultusunda kullanlmakta, kullanmlarda organizasyon, zaman ve koordinasyon hatalar bulunmaktadr. Yerel dzeyde mevcut olan spor tesislerinin iletilmesinde, yerel kaynaklar ve yerel ynetimleri devreye sokacak bir yap ve hukuki dzenleme yoktur. Bu nedenle Genlik ve Spor Genel Mdrl tara tekilatlar ve yerel ynetim kaynaklar etkili bir ekilde koordine edilememektedir. B- YEREL YNETMLERLE LKLER Trkiyede yerel ynetimlerin yaplanmas ierisinde yre halknn spor istek ve ihtiyalarn karlayacak bir sistem bulunmamaktadr. Yerel ynetimler kendi politik kayglar dorultusunda, performans sporuna hizmet edecek ekilde yaplanmakta ve yatrm yapmaktadrlar. Yerel ynetimler, 3289 sayl Kanunun kendilerine ykledii sorumluluk ve grevleri yerine getirmemekte; ehir planlarnda spor tesisleri iin dzenlemeler yapmamakta ve btelerinden ayrlmas gereken yzde 1lik denei bile spor hizmetlerine aktarmamaktadrlar.
53
llerde spor tesislerini ve bu tesislerde retilen spor programlarn tantan bror v.b. dokmanlar yoktur. Halk spor konusunda aydnlatlmamaktadr. Bu konuda baz kurumlar ferdi almalar yapmakta olup, aralarnda koordinasyon yoktur. Yerel dzeyde spor organizasyonlarnn ve hizmetlerinin yrtlmesini stlenecek, yerel kaynaklarn ve tesislerin kullanlmas ve koordinasyonunu stlenecek, yrenin tesis planlamas ve yatrm ihtiyalarn belirleyecek Spor Kurulu gibi bir yap bulunmamaktadr. Yerel ynetimlerin spor tesisleri yapmalarn tevik etmek ve kolaylatrmak iin kamu arazilerinden yararlanmalarn salayacak tedbirler yoktur. C- SPONSORLUK Dnyada ve lkemizde meydana gelen sosyal, ekonomik ve kltrel olaylar lkeler arasnda ilikilerin artmas ve eitlenmesine yol amtr. Bunun nemli bir ynn de sportif faaliyetler oluturmaktadr. Bu faaliyetlerin dzenlenmesinde ve yerine getirilmesinde en nemli aralardan birisi de sponsorluktur. Spora olan toplumsal talebin artmas, uluslararas spor yarmalarnn nemi ve medyann spora olan byk ilgisi genlik ve spora, Devletin dnda ihtiya duyulan kaynaklarn salanabileceini gstermitir. lkemizde Genlik ve Spor Genel Mdrl tarafndan, letmeler Ynetmeliinde yaplan deiiklikle sponsorluk ile ilgili hususlarn Genel Mdrlk bnyesinde oluturulan bir kurul tarafndan yrtlmesi salanm, hazrlanan Sponsorluk Uygulama Talimat esaslar ile de bu konuya ilerlik kazandrlmaya allmtr. Zaman zaman uluslararas, ulusal ve yresel spor msabakalarna sponsor kurumlar bulunmakta ve bu aktivitelerin kamu btesine getirecei yk azaltlmaktadr. stanbulda Valilik, Trkiye Milli Olimpiyat Komitesi ve Genlik ve Spor l Mdrlnn gayretleriyle 100 gnll, 100 tesis projesi balatlm, Genlik ve Spor Genel Mdrlnn tahsis ettii kamu arazileri zerine 12 byk tesis sponsor firmalar araclyla kazandrlabilmitir. Uygulamalarn bu dorultuda fiilen devam ettii, ancak mevzuattaki boluklar nedeniyle istenilen hedefe ulalamad grlmtr. Genlik ve Spor Genel Mdrlnce sponsorluk uygulamalarnn yaygnlatrlmas ve hukuki zemine oturtulmas amacyla, Vergi Reformu Kanun Tasarsna eklenmek zere 2 maddelik teklif yaplm, ancak Maliye Bakanl buna kar kmtr. Sponsorluk Kanunu ad altnda bir kod Kanun tasarsnn hazrlanmas gerektiine iaret etmilerdir. te yandan, spordan sorumlu kamu ynetimince, sponsorluk kanunu zel sektre ok iyi anlatlmal ve ikna edici bilimsel yntemler kullanlmaldr. Bu konuda, ilgili zel sektrn yaplacak tantm faaliyetine verecei nem, arz ve talep konusu iinde deerlendirileceinden, reklam irketlerinden de yararlanlma bir politika olarak dnlmelidir.
54
3-
SONU VE NERLER
Trkiyedeki mevcut durum ve sorunlar dorultusunda yaplmas gereken almalar ve dzenlemelerle ilgili neriler aada sunulmutur: A- TESS POLTKALARI 1- Planlama Spora tahsis edilecek mekanlar iin standart ltleri belirleyecek aratrmalar vakit geirilmeden yaplmaldr. Tesis planlamasnda, yerel dzeyde oluturulacak l Spor Kurulu (Yerel Ynetim, zel dare, niversite, l Spor Mdrl, Spor Kulpleri v.b.nin temsil edildii) o blgenin ihtiyalar dorultusunda spor tesislerini planlamal ve merkezi ynetim bu ihtiyac nitelik ve nicelik asndan dikkate almaldr. htiya olan tesislerin inaatlarnn en ksa srede bitirilerek hizmete alabilmesi gerekletirilmelidir. Tesisler, kaynaklar lsnde kaliteden ve standartlardan dn vermeyecek ekilde ada (mimari ve estetik adan) ve zendirici nitelikler dikkate alnarak planlanmaldr. Tesislerin birim fiyatndan tasarruf edilmemelidir. Tesisler planlanrken, yatrm ve iletme maliyetini drecek (temizlik, bakm onarm, aydnlatma, stma, yaltm, dayankllk v.b.) teknik zellikler gznne alnmaldr. Performans sporu iin tesis planlamas, merkezi rgt yaps ierisinde oluturulacak bir uzman ekip tarafndan makro dzeyde ve lke genelinde yaplmaldr. Blgelere gre ncelikli spor dallarna uygun yatrmlar planlanmaldr. Yapm ve iletme masraflar yksek (buz pateni ve kapal yzme havuzu gibi) tesisler planlanrken, sporcu bana decek birim maliyeti drecek tedbirler alnmaldr. rnein, buz pateni salonlar planlanrken, zemini soutma iin kullanlan enerjiden elde edilen s havuz suyunun stlmasnda kullanlmaldr. Yerel ynetimlerin herkes iin spor ve ok amal spor tesisleri ve yatrmlar yapmas iin gerekli olan hukuki dzenlemeler yaplmaldr. Bu dzenlemelerle kentsel alanlarda yry, kou ve bisiklet yollar ve rekreasyon alanlar dnlmelidir. Yerel ynetimlerin, zel ve tzel kiilerin Genlik ve Spor Genel Mdrl denetiminde spor tesis ve yatrm yapmalarn salamak iin tevik tedbirleri alnmaldr. lke genelinde, btn tzel ve zel kiilerin spor tesisleri konusunda yapacaklar yatrmlarda Genlik ve Spor Genel Mdrl ve/veya il spor kurullar ile ibirlii yapmalar ve onay almalarn salayacak tedbirler alnmaldr. Tesis planlamasnda ok amal kullanma uygun tesisler dnlmeli, byk spor merkezleri, al veri, ktphane, kltr sanat, restoran v.b. hizmetleri verebilecek tarzda planlanrken, ortopedik, spastik, sar v.b. engellilerin de yararlanabilecei tarzda yaplmaldr.
55
Trkiyenin doa ve k turizmi kapasitesine uygun spor, salk, kamp ve kongre merkezleri planlanmaldr. Spor tesisleri planlanrken illere gre performans sporu ve yaygn spor talebi aratrlmal ve bu talebe uygun yatrm yaplmaldr. Spor tesis yatrmlar planlanrken zellikle, okullarn youn olduu merkezler, niversite kampsleri ve nfus younluunun fazla olduu blgeler dikkate alnmaldr. Tesisler planlanrken evre tahrip edilmemeli, zemin st doal deerler korunmaldr. Spor kulpleri sporcu transfer harcamalar yerine spor tesisi yapmalar konusunda tevik edilmeli ve zendirici tedbirler alnmaldr. lkemizin byk bir blmnn deprem riski altnda olduu dnlerek yaplacak tesislerin, seilecek projelerin eitlilii ile daha verimli ve gvenli spor tesisleri planlanmaldr. zellikle, acil olarak 1999 yl ierisinde deprem yaayan blgelerimizde ok amal, eitli niteliklerde serbest zaman aktivitelerinin ve sportif organizasyonlarn yaplabilecei tesisler planlanmal ve yapm gerekletirilmelidir. Pilot blgelerde geleneksel yal gre iin klk antrenman mekanlar dnlmeli, geleneksel atl sporlarda cirit ve rahvan binicilik iin at barnaklar tesis edilmelidir. lkemize kazandrlmas dnlen Olimpiyat oyunlarnn hazrlklar aamasnda, planlanan Olimpik Merkez ve bu merkez dahilinde yaplacak olan spor tesisleri ve dier hizmet yatrmlarnn, oyunlar ncesi ve sonrasnda da tam kapasiteli kullanlmasn salayacak ekilde planlanmas gerekmektedir. 2- letme Gerek performans, gerekse yaygn spor tesislerinin iletilmesinde, eleman ihtiyacnn karlanmasnda yerel ynetimlerle ibirlii salanmaldr. Spor tesislerinin iletilmesinde yararlanlan mevcut elemanlarn tesis iletmecilii konusunda hizmet-ii eitimlerle gelitirilmesi salanmaldr. Spor tesis iletmesinde lke genelinde (yerel ynetim spor birimlerinde, zel ve tzel kiilerin spor tesislerinde, Genlik ve Spor Genel Mdrl rgtnde) niversitelerin Spor Ynetimi blmlerinden mezun olanlarn istihdam edilebilmesi iin hukuki dzenlemeler yaplmaldr. Mevcut olan spor tesislerinin daha yaygn ve daha verimli kullanlmasn planlamak iin o ilde oluturulacak Spor Kurulu yetkili olmaldr. Mevcut spor tesislerinin kullanlmasnda ve sporun daha fazla yaygnlatrlabilmesinde blgedeki Beden Eitimi retmenlerinden yararlanabilmek iin hukuki (cret, izin, grevlendirme) dzenlemeler yaplmaldr. cretler gnn koullarna uygun dzeye karlmaldr.
56
Tesis iletmesinde sorumlulukla birlikte, yetki dalmnn da yeterince yaplmas ve yaplacak hukuki dzenlemelerle tesislerin iletme giderlerine kullanclarn katlm salanmaldr. Mevcut spor tesislerinin iletilmesinde ok amallk ilkesi benimsenmeli ve bunu salayacak aratrma ve incelemeler yaptrlmal ve ksa vadede ok amal kullanma geilebilecek tedbirler alnmaldr. Mevcut tesislerin teorik kapasitesi ve fiili kapasitesi belirlenerek aradaki fark en aza indirecek pratik kapasiteye yaklalmal, ihtiya halinde tesislerin gerek kullanm saatleri ve gerekse kullanm alanlar rehabilite edilerek kapasite attrmna gidilmelidir. Kamu kurumlarnn kamps ve bina iindeki spor tesislerinde, mesai sonras evre halkna hizmet verebilecek mevzuat ve iletme ile ilgili dzenlemeler yaplmaldr. Spor tesislerinin yapm, bakm onarm ve iletmesini stlenebilecek vakf v.b. gnll kurulularn kurulmalar kolaylatrlmal, bu kurulularn ihtiyac olan kaynak, fon v.b. aktarm ve sreklilii salanmaldr. Tesislerin iletilmesinde katlmc (kullanclar, yneticiler, alanlar, finansrler v.b.) bir model gelitirilmeli ve uygulanmaldr. Bu konuda rnek modellerden yararlanlmaldr. Sonu olarak, gelimi lkelerde olduu gibi lkemizde de spor tesislerini yerel ynetimler, spor kulpleri, zel teebbsler ve okul koruma dernekleri yapmaldr. Kendi tesisini yapmak isteyenlere vergi muafiyeti getirilmeli, ilk 10 yl sreyle teknik hizmet verilmeli, ayrca tesis maliyetinin belirli oranlarnda katk yaplmaldr. Uygun kredilerle tevik edilmelidir. Bu amala yatrm programlarna yeni yatrm projeleri alnmamal, yapm devam eden projeler tamamlanarak, ayrlan kaynaklar tevik amal katk pay olarak kullanlmaldr. B- YEREL YNETMLERLE LKLER Yaplacak hukuki dzenlemelerle, yerel ynetimler yksekretim kurumlarnn beden eitimi ve spor yksekokullarndan ve blmlerinden mezun olan (spor yneticisi, antrenr, rekreasyon lideri, tesis iletmecisi) kalifiye elemanlar istihdam etmelidir. Yerel ynetimlerin spor hizmetlerinde faaliyet alanlar, organizasyonlar ve dzeyleri hakknda il spor kurullar planlayc ve denetleyici olmaldr. lke dzeyinde ve yerel dzeyde spor tesisi ve yatrm yapmak iin zel ve tzel kiiler eitim ve kltr alanlarnda olduu gibi vergi muafiyeti v.b. usllerle eskiden olduu gibi tevik edilmeli ve dllendirilmelidir.
57
Yerel ynetimlerin spor tesisi yapmak iin kamu arazilerinden yararlanmas kolaylatrlmal ve ncelikle yre halknn ilgi, istek ve beklentilerine uygun yaygn ve herkes iin spor ihtiyacn karlamak iin ok amal tesisler yapmal ve spor programlar retmelidir. Spor yapmaya elverili atl durumda bulunan kamu yap ve binalarnn (tren istasyonu, depo, okul v.b.) yerel ynetimler tarafndan spor ortam olarak dzenlenmesi ve yre halknn hizmetine sunulmas iin mevzuatlar uygun duruma getirilmelidir. Yerel ynetimler, herkes iin spor, yaam boyu spor ilkelerine bal olarak, yredeki herkesin (aileler, okullar, zel kurulular, renciler, alan ve almayan genlik, engelliler v.b.) katlmn salayacak organizasyonlar planlamaldr. Geleneksel atl sporlarn yapld illerde cirit ve rahvan biniciliine ynelik yatrmlar mahalli bteden desteklenmeli, gsteri ve msabakalarda atlarn nakli iin vanlar temin edilmelidir. llerde ncelikleri belirlenmi spor yatrmlar iin il zel idaresi btesinde havuz oluturulmal, bu kaynaklar yatrmc kurulularyla belirlenen kstaslara gre ortaklaa kullanlmaldr. C- SPONSORLUK Gerek ve tzel kiilerin, spor yatrmlar ve organizasyonlarn destekleyebilmeleri iin ksa vadede gelir ve kurumlar vergisi kanunlarnda dzenlemeler yaplmaldr. Uzun vadede sporda sponsorluk konusunu ieren ayr bir kanun karlmaldr. Bu kanuna dayanlarak karlacak ynetmeliklerle, Devletin resmi spor ynetimi tarafndan temel hedeflere uygunluu tescil edilen faaliyetlerin sponsorlarnn harcamalarnn gider kaydedilebilmesi iin hukuki dzenlemeler yaplmaldr. ncelikli ve yaygn spor faaliyetlerinin organizasyonlarna ynelik sponsorluk zendirilmelidir. Bu konuda bilimsel yntemlere bavurulmal, reklam irketlerinden yararlanlmal, destek olan zel ve tzel kiiler tevik edilmelidir. Uluslararas temsillerde (milli takmlar ve kulpler) zel ve tzel kiilerin maddi ve ayni katklar Devlet tarafndan desteklenmelidir.
58
SPORCU SALII VE SOSYAL GVENLK ALT HTSAS KOMSYONU BAKANI Do.Dr. Uur ERDENER (Hacettepe niversitesi Tp Fakltesi Gz Hastalklar Ana Bilim Dal) RAPORTR Prof.Dr. Emin ERGEN (Ankara niversitesi Tp Fakltesi) YELER Prof.Dr.Caner AIKADA (Hacettepe ni. Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yksekokulu) Prof.Tb.Kd.Alb. Tun Alp KALYON (GATA Hastanesi) Prof.Dr.Derya DNER (Ankara ni.bni Sina Hast.Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal) Prof.Dr.Glgn ERSOY (Hacettepe niversitesi Beslenme ve Diyatetik Bilim Dal) Prof.Dr.Nevin ERGUN (Hacettepe niversitesi Tp Fakltesi) Do.Dr.Sadi KURDAK (ukurova niversitesi Tp Fakltesi) Prof.Dr.Mahmut Nedim DORAL (Hacettepe ni.Ortopedi ve Travmatoloji Ana Bilim Dal) Y.Do.Dr.Ziya KURU (Hacettepe ni.Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yksekokulu)
59
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU SPORCU SALII VE SOSYAL GVENLK ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU
1-
SPORCU SALII KAVRAMI
Sporcu sal kavram ierisine giren balklar genel bir bak asyla aadaki drt alanda belirtildii ekilde zetlenebilir: A- Sporcu Sal Hangi nedenle olursa olsun, egzersizlere katlacak kiilerin sistemleriyle ilgili patolojik bir durumu varsa ve bu antrenmanlarda yklenmelerle bireyin saln bozacak hatta tehlikeli boyutlara ulaabilecekse, nceden belirlenmeli ve tedavi yoluna gidilmelidir. Bu patoloji fiziksel olabildii gibi, ar yklenmeler sonucunda ya da yar ncesinde kendini gsteren nemli ruhsal yaknmalar eklinde de olabilir. Ya da spora katlan bireyde alma veya yarmada ortaya bir yaralanma kabilir. Bir baka deyile, sporcu sal spesifik bir populasyon (spor yapan, egzersiz yapan) ile ilgilidir. Bu durum pediatri, geriatri gibi uzmanlklarda da grlmektedir. Bu tanm mutlaka tedavi edici ekilde yorumlamak yerine saln korunmas iin sporcuyu, altrcy bililendirme almalar olarak da dnmek yerinde olacaktr. Genel tp bilgisinin yannda, spor yaralanmalarnn daha iyi anlalmas, tedavi tekniklerinin yakndan takip edilmesi gerekmektedir. Saln optimum dzeyde tutulmas iin sezon ncesi muayenelerin deeri byktr. almalar ya da yarmalar srasnda ortaya kabilecek yaralanmalarn nlenmesi ve ksa sre iinde doru olarak tedavi yoluna gidilmesi, uzun sren uralarla elde edilen baarlarn tehlikeye dmemesini salar. B- lme Deerlendirme Sporcunun grnrdeki veya potansiyeli olan performans kapasitesinin belirlenmesi amalanmaktadr. Her spor disiplinin gerektirdii morfolojik ve fonksiyonel zellikler farkldr. Bu balk; 1) Spora yeni balayacak ocuklarn bilimsel kriterlerle seme ve ynlendirilmesi, 2) st dzey sporcularnn deerlendirilmesi olarak dnlebilir. ocuklar iin uygulanacak testler batarya eklinde olabilir, fazla personel ve ara gerektirmeden yaplabilir. Oysa ikinci aamada, yeteneklerini kantlam sporcular iin bir uzman kadronun, olduka zengin donanm laboratuvar olan bir merkezde almalar gerekmektedir. lme deerlendirme spor bilimlerinin nemli bir alandr. Sporcu sal ile ilgili personel deneyimi erevesinde bu ekipte grevlidir.
60
Bireyin biotipinin belirlenmesi antropometrik lmlerle balar. nceki yllarda, baz lkelerde genetik gei de gznne alnp, ana ve babann zelliklerinin de aratrlmas ve ocua geen yetenek parametrelerinin belirlenmesi sklkla uygulanmaktayd. Bu belirleyiciler arasndaki morfolojik zellikleri somatotip komponentleri olarak bilinmektedir. Ayrca, vcut kompozisyonu morfolojik bir karakter olup, performans etkilemektedir. Biotip zelliklerinden ikincisi (mezomorfi) ilevsel olandr. Branlara zg eforlarda verim daha ok antrenmanlarla kazanlan bu zellie baldr. Dier bir zellik ise, psikolojik (psikotip) olandr. lme ve deerlendirmeler iin spor aktivitelerinin snflandrlmas, inceleme konusu olacak eyi doru belirlemede bir temel oluturur. Kuvvet, dayankllk, beceri, srat, esneklik vb. gibi performansn ana birimlerinin spor branna gre uygunluu detayl olarak aratrlr. Sonu olarak, sporcunun bilimsel profili : a) Efora genel uyumu, b) Belirli bir spor disiplinine yatknln, c) Atletik fiziksel uygunluk ve antrenmana uyumu, d) Olas performans artn gsterebilir. C- Salk Asndan Spor Yarma olarak spor ve genel hareketlilik olarak egzersiz, yaamn ayrlmaz parasdr. Psikolojik, sosyal ve ekonomik boyutlar olan bu olgu toplumlarn kltrnden ayr dnlmemektedir. ok nceden beri minimal dzeyde de olsa fiziksel aktivitelerin organizma iin gerekli olduu gr, gerek tp ve gerekse beden eitimi konularnda karmza kmaktadr. Deien evre koullar nedeniyle, hareketlilikten uzaklaan insanolunun son yzylda hastalanma olasl artmtr. Yarma amac dnda yaplacak her trl fiziksel iin organizmaya yklenmesi farkldr. Burada ya ve cins nemli rol oynayan faktrlerdir. II. Dnya Sava sonras birok lke, Devletin gzetimi ve ynetimi ile spor konseyi oluturmu ve egzersize katlan kitleyi arttrma abas iine girmitir. sve, Kanada, A. B. D. , ngiltere ve Almanya bu konuda rnek gsterilebilecek lkelerdendir. Eski Dou Blou lkeleri programlarn 1950li yllarn balarnda balatmlar ve gelitirmilerdir. Sporcu salnn alma alanna, her yatan ve cinsten tm salkl ve hasta ahslar girmektedir. Konuyu yalnzca tp, sanat ve biliminin spora uygulanmas eklinde deil, ayn zamanda egzersizlerin sal korumada ya da baz hastalklarda tedavi edici ynn kullanmada ilev grdn dnmek gerekmektedir. Sal korumada ya da hastalklarn tedavisinde uygulanacak egzersizlerin, belirli prensiplerin (sre, iddet, sklk) altnda yaplmas optimum yararn salanmasnda nemlidir. Akcier ve kalp hastalarnda, diabette, hareket sistemi rahatszlklarnda egzersizler birer reete olarak verilmektedir. Hamilelerde kolay doum ve toparlanma iin nemi yadsnamaz. Engellilerde spor iin bugn tm lkelerde almalar
61
yaplmaktadr. Fiziksel ya da ruhsal ynden rahatszl olanlarn topluma kazandrlmasnda spor bir tedavi yntemi biiminde yardmc olabilmektedir. D- Spor Hijyeni: Yukarda saydmz dier baln altnda incelenen konularn dnda, spor hijyeni, sporcunun kendisi ya da evresi ile ilgili olarak iki blmde ele alnabilen bir salk alandr. lk blmde, sporcunun almalarn ve dinlenmesini zamanlamas, beslenmesi, alkanlklar, ergojenik yardm olarak kullandklar, genel vcut bakm, doping, alkol , sigara kullan gibi konular incelenmektedir. Sikletlerde kilo dme sorunu da bu erevede ele alnmaktadr. kinci blmde ise, spor yaplan yer (havuz, salon, saha, minder), ortam (souk, scak, nemli), sporcunun kulland soyunma odas, tuvalet gibi yerler, mcadele sporlarnda tehlikeyi nleyecek eldiven, balk, dirseklik, dizlik gibi elemanlarn kullanlmas, bunlarn yeterince uygun olmas, ilk yardm istasyonlar kurulmas, doping kontrol merkezi konular yer alr. TABLO-1 : Sporcu Sal Ura Alanlar
A- GENEL SPORCU SALII 1) Fiziksel ve zihinsel uygunluun korunmas. 2) Sakatlk ve hastalklarn tan ve tedavisi. B- LME DEERLENDRME 1) Medikobiyolojik seme ve ynlendirme. 2) zleme. C- SALIK AISINDAN SPOR 1 ) Koruyucu olarak egzersizler. 2) Tedavi edici olarak egzersizler. D- SPOR HJYEN 1 ) Bireysel. 2) evresel.
Tabloda grld gibi, zetle drt balk altnda ura verilen sporcu salnda, kapsamna giren farkl bilim alanlar bulunmaktadr. Bu multidisipliner bir zellik oluturmaktadr. Fonksiyonel anatomi, egzersiz fizyolojisi ve biyokimyas, spor psikolojisi, antropometri, spor biyomekanii, spor travmatolojisi, fizik tedavi, spor kardiyolojisi, ilk ve ivedi yardm, antrenman bilgisi, ergometri, beslenme vb. bu konularn temelini oluturan ve ou birer aratrma alan nitelii tayan balklardr. Gnmzn deien ve gelien koullar sibernetik bir yaklamla, bilgisayar programcln, elektronik mhendislii, film ve fotoraf sanatlarn (biyomekanik aratrmalar iin), mekanik konularn ileyen mhendislik bilimlerini bu zincire eklemitir.
62
Sporcu sal konularnn uygulanmasnda, deiik nitelikteki personel grev yapmaktadr. lkemizde spor hekimi, egzersiz fizyolou, atletik altrc (athletic trainer), egzersiz testi teknisyeni, spor rehabilitasyon uzman, rekreasyon uzman bu konuda yaygn ura veren kiiler deildir. Dier lkelerde bu tr personelin eitimi geni olarak srdrlmekte, bylece grup almalar ile daha fazla verim elde etmek mmkn olmaktadr. lkemizdeki uygulamada en yaygn olarak grev yapanlar masrlerdir. Ayrca kanuni zorunluluk olarak saha salk grevlileri bulunmaktadr. 1) Saha Doktorluu: Resmi spor karlamalar boyunca ortaya kabilecek, ilk ve ivedi yardm gerektirebilecek durumlara mdahale etmek zere bir hekimin spor alannda bulunmas gerekmektedir. Travma riski sporda her zaman vardr. Baz spor disiplinleri ise riski daha fazla tar. zellikle mcadele sporlar ve dier baz yakn temas gerektiren takm oyunlar bunlar arasndadr. Boks, gre, Uzak Dou sporlar, futbol, hentbol, buz hokeyi, daclk, halter vb. branlar travmaya fazlasyla ak branlar arasnda saylabilir. Bu sporlarda yaralanmann olu mekanizmasnn bilinmesi anatomik olarak belirlenmesine imkan salar. Ayrca, tedavi iin de deer tayan bu konu, saha doktorunun oyunu, yarmay dikkatle izlemesi ve yaralanma ann yakalamas ile birlikte byk kolaylk oluturur. Spor sahasnda hekimin dikkat etmesi gereken konular u ekilde ele alnmtr: 1. Alanda yaralanann kaldrlmas konusunda hata olmas kt komplikasyonlara yol aabilir. Bu nedenle sedyesiz olarak ar yarallarn kaldrlmamas, krk varsa atelleme yaplmas, boyun omurlarndaki travmalarda yatar pozisyonda hasta hareket ettirilmeden ban ekstansiyonda tanmas nem tar. 2. Msabakadan nce ya da msabaka iinde ar giderici infiltrasyon uygulamas, alarm semptomunu ortadan kaldracandan, ilk arzay maskeler ve olgunun ciddi boyuta ulamasna neden olabilir. 3. Ak yaralara saha koullarnda str konmas ciddi enfeksiyonlara yol aabilir. Tetanoz sklkla karlalan bir komplikasyondur. 4. Yaral oyuncunun tekrar yerini almas iin srar etmek, yeni bir travma tehlikesini davet eder ve olay arlaabilir. Ksa bir sre iin de olsa bilin yitimi gsterenlerin, yer ve zaman oryantasyonunu yitirenlerin, servikal travma sonras vertebralarda kaslmas veya st ekstremitelerde ars olanlarn ve kaburga kr olanlarn oyuna devam etmesi yasaklanmaldr. zetle, saha doktoru, spor travmatolojisinin baz tuzaklarn bilmeli, tbbi bilgisi sahada baz yararl ivedi yaklamlar (luksasyon redksyonu vb.) yaplmasn ve baz hatalardan kanmasn mmkn klacak ekilde bilgisini ve becerisini gelitirmelidir. 2) Takm Doktorluu: Hekimlerin giderek artan bir hzla spor olgusunun iine girilerinin baka bir rnei, takm doktorluudur. Takm doktorluu uygulamas ve sorumluluklarnn belirlenmesi hala tartma konusudur. deal bir durumda, doktorun
63
sorumluluklar kulp ya da organizyonla ilk karlamasnda balar. Kulp bakan, antrenr ve yeler ile ileriki almalarn plann yapar. Baz durumlar dnda sorumluluu sezon sonunda biter. Sezon iinde ortaya kan baz yaralanmalar srekli gzlem gerektirebilir. Yaralanmalarn arkasndan, maksimum yklenme gerektiren durumlar iin nlem alnmas ve bir sonraki sezon iin n almalarn planlanmasnda yardmc olmas takm doktorunun sorumluluudur. Sezon ba ilk deerlendimelerle, sezon sonu durum arasndaki fark, sporcunun salkl ve daha iyi fiziki uygunluk iinde olduunu gsteriyorsa, bu doktorun sorumluluunu yerine getirdiinin en iyi kantdr. 3) Spor Hekimlii : Sporcu sal konularnda full-time grev yapan hekimlik uygulamalar yzyln bandan itibaren eitli lkelerde grlmektedir. lkemizde ise, gerek direkt ihtisas, gerekse ilgili dier alanlarn (ortopedi ve travmatoloji, fiziksel tp ve rehabilitasyon gibi) almalar ile a kapatacak ekilde gndemde bulunmaktadr. 2DNYA'DA SPOR HEKML VE SPORCU SALII
Son yzyl iinde sporcu sal ve spor hekimlii byk bir geliim gstermitir. zellikle II.Dnya Sava sonras, souk sava dneminde birok lke gazete, radyo ve tv. gibi iletiim yollar ile spora katlm kitlesel olaya dndrerek, bunu popler hale getirmeye almtr. Burada ama iki boyutludur: a- Hem, fiziksel olarak gen yatakilere spor yaptrrken, yarma sporu iin seme ve ynlendirmede geni tabana sahip olmak, b- Hem de, fiziksel aktivitenin bu yata benimsenmesi ve ileride sal koruyucu ynn gznne alarak yetikinlere alkanlk kazandrmak. Doal olarak bu geliim iinde spor hekimliine duyulan gereksinim artmtr. Spor hekimliinde ok ynl bilimsel almalarda ilk adm 1911 ylnda Almanya'da atlmtr. 1912 ylnda Oberhof (Almanya)'da ilk resmi Spor Hekimlii Kongresi dzenlenmitir. 14 ubat 1928'de 11 lkeden 33 hekim Saint Moritz'de Uluslararas Spor Hekimleri Birliini kurmulardr. Bu rgt daha sonra 1952 ylnda Dnya Salk rgt (WHO) ve Uluslararas Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafndan Uluslararas Spor Hekimlii Federasyonu (FIMS) olarak onaylanmtr. FIMS bugne kadar 29 kez uluslararas kongreler dzenlemitir. Spor hekimlii dnyasndan haberleri ieren bir yayn bulunmaktadr. FIMS'in Kurulu Amalar: 1- nsann moral ve fiziksel durumunun spora katlm ve kondsyon kazanlmas asndan korunmas ve gelitirilmesi, 2- Antrenman ve spora katlmn doal ve patolojik etkilerinin bilimsel olarak aratrlmas, 3- Spor hekimlii konularnda uluslararas dzeyde bilimsel nitelikte kurs, toplant, seminer, kongre ve sergiler dzenlenmesi,
64
4- Spor hekimlii ile ilgili alanlarda ulusal ve uluslararas ilikiler kurulmasna zemin hazrlanmas, 5- Spor hekimlii ve ilgili alanlarda bilimsel bilgi akn salamak amacyla yayn yaplmas, 6- Spor hekimliinin tm dnyada geliimini salamak iin, yukardaki maddelerde anlan konularda, gerek federasyon olarak tek bana, gerekse uygun birey ve kurumlarla ibirlii yaplmasdr. Dier bir nemli kurulu ise, Uluslararas Olimpiyat Komitesi'nin 1966 ylnda oluturduu Tp Komisyonudur. Bugn birok lkede spor hekimlii kurumlarken, bazlar eitimi akademik boyutlarda ele almaktadr. talya, Fransa ve Belika'da Spor Hekimlii 2 - 3 yl lisans st almalar ile kazanlan bir uzmanlktr. Hollanda'da bu sre 4 yldr. Finlandiya'da 5 yllk ihtisas program yrtlmektedir. Fonksiyonel anatomi, egzersiz fizyolojisi, antropometri, fizyoterapi, spor travmatolojisi, spor kardiyolojisi ve dier spor bilimleri ile ilgili konularn yer ald derslere, aratrmalara katlan hekimler, daha sonra deiik yerleim blgelerinde kurulmu olan sporcu sal ya da spor hekimlii merkezlerinde grev almaktadr. Federal Almanya'da tp rencileri fakltede spor hekimlii dersleri almaktadr. Bunun dnda, uzun ve ksa sreli kurslara katlp alnan belgelerle spor hekimlii uygulamalarna katlmak mmkndr. Uzmanlk bir program erevesinde sertifikasyon eklinde olmaktadr. ngilterede ise, ayr bir uzmanlk olarak yoktur, 6 aylk srekli bir eitim ile "Diploma" dzeyinde bir spor hekimlii program mevcuttur ve bu cretli bir eitimdir. A.B.D.'nde spor hekimlii konusunda, branlarnda spor olgularna ynelmi uzmanlar almaktadr. Amerikan Spor Hekimlii Koleji (ACSM) Wisconsin niversitesi ile organik ba olan bir kurulutur. zellikle egzersiz fizyologlarnn eitimi, egzersiz testleri ve egzersiz uygulamalar ile ilgili olarak standartizasyon almalar yapmaktadr. Eitim veren bir kurulutur. Ancak, A.B.D.'de sporcu sal uzmanl lisans program ile 5 yl sren bir yksekokul renimi ile kazanlmaktadr. Spor Akademileri iinde yer alan bu kurum "athletic trainer" diye adlandrlan sporcunun beslenmesi, fiziksel uygunluu, sakatl gibi konularla ilgilenen bireyler yetitirmektedir. Antrenman bilgisi konusunda da renim gren bu elemanlar, kulplerin bnyesindeki temel spor adamlarndandr. Dou Bloku lkeleri bu alana en deer verenler arasndayd. Bir dnem Dou Almanya'nn sporda Rusya ve A.B.D.'ne stnl, spor bilimlerinin btnl iinde spor hekimliinin bir uzmanlk dal oluu ile yakndan ilgilidir. Rusya'da ise, her hekim faklte sralarnda 120 saatlik temel spor hekimlii dersleri almakla bu konuya admn atyordu. Eski ekoslavakyada 1952 ylnda Devlet Salk rgt, spor hekimliini uzmanlk branlar arasna almtr. Bu ekilde sporcularn salk kontrol, egzersiz ve antrenmanlarn tbbi ve pedagojik ynden gzlenmesi, spor hijyeni uygulamas, ilk yardmn yaygnlatrlmas ve salk iin egzersizlerin yararn tantmada planl eitim gibi hizmetler verilmekteydi. Ayrca, tp fakltelerinde beden eitimi zorunlu olduundan, birer beden eitimi krss kurulmutur ve bunlar spor hekimlii krsleri ile ibirlii yapmlardr.
65
Balkan lkeleri arasnda spor hekimlii konusundaki ibirlii uzun yllar kopukluklarla sre gelmitir. 1972 ylnda ilk kez Atina' da l. Balkan Spor Hekimlii Kongresi dzenlenmitir. V. Kongre 1981 ylnda zmirde ve VII. Kongre uzun bir aradan sonra 1999 ylnda Antalyada dzenlenmitir. Bulgaristan ve Romanya tp fakltelerinde spor hekimlii dersleri verilmektedir. Bu lkelerde spor hekimlii rgt Salk Bakanlna bal kurululardr. lkenin hemen her yerinde medikosportif dispanserler bulunmaktadr. Yunanistan, cunta dneminde balatt sporda atlm politakasnn bir blm olan spor aratrmalar iin spor hekimlii merkezini 1985 ylnda kurmu ve hizmete amtr. 3TRKYE'DE SPOR HEKML VE SPORCU SALII
lkemizde spora ilk bilimsel yaklam yzyln banda, 1908 ylnda Merutiyetin kabul ile Sivil Okullar Beden Eitimi genel mfettii olan Selim Srr Tarcan ile olmutur. Selim Srr 1908'de sve, 1909'da Danimarka, 1910'da Almanya'da dzenlenen beden eitimi kongrelerine katlm, 1912 sve Olimpiyat Oyunlarn izlemitir. Olimpiyatlar sonrasnda yazd "Spor" adl kitapta Osmanl devletinin spora gsterdii vey evlat muamelesini eletirmitir. 1938 ylnda 3530 sayl Kanun ile Beden Terbiyesi Genel Mdrlne bal olarak kurulan Salk Dairesi Bakanl 1947, 1948 ve 1949 yllarnda ardarda spor hekimlii ve sporcu sal konularnda kurslar dzenlemitir. 1950 ylnda Ankara' da toplanan Spor urasnda, spor hekimlii konusunda yaplmas gerekenler ksa ve uzun vadede olmak zere ikiye ayrlm, ancak, neriler ilgi ekmemi ve bir ilerleme salanamamtr. 1966 ylnda stanbul, zmir ve Ankara'daki Spor Hekimleri Dernekleri birleip Federasyon haline gelmitir. Ayn yl FIMS yesi olan Federasyon, 1971 ylnda zmirde dzenlenen Akdeniz Oyunlar ncesinde, uluslararas ne sahip yabanc eiticilerin de grev ald Spor Hekimlii Temel Kursu dzenlemitir. 1973 ylnda Salk ve Sosyal Yardm Bakanl Uzmanlk Tznde kan madde gereince, Ege niversitesi Tp Fakltesinde, bu branta uzmanlk verecek Trkiye'nin lk Spor Hekimlii Enstits kurulmutur. Bu kurum bugne kadar 9 spor hekimlii uzman eitmitir. Bu uzmanlk 2 yllk bir program iinde 11 ayr rotasyon iermekteydi. (Egzersiz fizyolojisi, travmatoloji, i hastalklar, cerrahi, fizik tedavi, KBB, gz, nroloji, reanimasyon, beyin cerrahisi, ocuk kardiyolojisi, biyokimya). 1982 ylnda YK Kanunu ile kapatlan bu program, 1990 ylnda tekrar alarak 3 yla karlmtr (6 ay fiziksel tp ve rehabilitasyon, 6 ay kardiyoloji ve 10 ay ortopedi ve travmatoloji rotasyonlar). Yabanc lkelerde bu konuda alp diploma alan hekimlerin dnda uzman olanlar 22 kiidir. Bu saynn bu denli dk oluu dndrcdr. 1983-1990 yllar arasnda spor hekimlii direkt olarak alnan bir uzmanlk olamamtr. Ancak travmatoloji, fizyoloji, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanlklarndan sonra bir yllk spor hekimlii eitimi ile alnan bir uzmanlk olmutur. Salk ve Sosyal Yardm Bakanl Salk urasnn Uzmanlk Tzndeki deiiklii ile bu durumun ortaya k spor hekimi yetimesini ksrlatrmtr. Yeni uzmanlk tz almalarnda uzmanlk eitimi sresinin 4 yl olmas ynnde ilke karar alnmtr. Bu durum Avrupa Birlii yelii adayl erevesinde de uygundur.
66
Kiisel abalarla 1969 ylnda stanbul'da sporcu sal merkezi kurulmutur. 1970li yllarda apa Tp Fakltesinde spor fizyolojisi konularnda almalara balanm ve 1991 ylnda ayn kurumda bir sporcu salk merkezi kuruluu gerekletirilmitir. Aslnda spor sal hizmetlerini kapsayan konular, 1938 ylndaki 3530 sayl Kanundan hemen sonra, 1941 ylnda 4047 sayl Kanunda ek olarak belirlenmi bulunmaktadr. lk be yllk planda spor sal konusunda nlem ya da neri yok iken, daha sonraki planlarda bu konu ele alnmtr. 1973 ylnda Genlik ve Spor Bakanl alma Komisyonlar genelgesi uyarnca, sporcu sal hakknda sorunlarn ayrntl olarak ele alnd bir rapor hazrlanmtr. V. Be Yllk Kalknma Plan Hazrlk almalar Spor Sektr Raporunda, gemi dnemlerin eletirisi yaplmakta ve yeni dnem iin yine zel ihtisas komisyonlar kurulmas grne yer verilmektedir. Bylece, 1983 ylnda yeni bir komisyon almas dnemine girilmitir. 1990 ylnda yaplan Spor urasnda sporcu sal komisyonu konuyu olduka etrafl ekilde tartm ve rapor ura kitabnda yer almtr. Spor Hekimlii, lkemizde ve dnyada gelimekte olan bir bilim daldr. lkemizde getiimiz yllarda spor hekimliinin gndem maddesi olarak ele alnmas iin gerekeler u ekilde sralanmtr. a- Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin 7/70 sayl spor faaliyetlerinin tbbi ynleri konusundaki tavsiye karar, b- Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin 30/70 sayl spor tesislerinde sala ilikin tavsiye karar, c- Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin 27/73 sayl spor hekimlii merkezleri kurulmasna ilikin tavsiye karar, d- 2 Austos 1990 tarih ve 20593 sayl Resmi Gazete'de yaymlanan Tababet Uzmanlk Tz deiliklii, e- 3289 sayl Beden Terbiyesi ve Spor Genel Mdrl'nn Tekilat ve Grevleri Hakkndaki Kanun'un 2nci maddesinin (g) fkrasna istinaden salk eitimi veren kurululara den grevler, f- 3461 sayl kanunun 10ncu maddesi, g- Tbbi Deontoloji Nizamnamesinin 13nc maddesine istinaden hekimlerin bilgi ve tecrbe sahibi olmadklar konularda tehis ve tedavi yapmamalar gerektii, h- Dnya Salk rgt'nn sal; "bedensel, ruhsal ve toplumsal ynden eksiksiz durum" eklinde tanmlamas ve herkesin mmkn olan en yksek salk dzeyine erimesinde spor faaliyetlerine katkda bulunmas,
67
i- Salk Bakanl Yksek Salk urasnn spor hekimliini htisas Tzne almas, j- niversiteleraras Kurulun spor hekimliini Doentlik bilim dallar arasna almas. Bugn, Ege, Uluda, Glhane Askeri Tp Akademisi (GATA), Ankara, stanbul, Akdeniz, Kayseri, Osman Gazi, Elaz ve Atatrk niversitelerinde spor hekimlii bilim dallar bulunmakta ve yaklak 10 aratrma grevlisi uzmanlk programna devam etmektedir. Yine de bu say, lkemiz sporcu salna hizmet gtrecek yeterlilikte deildir. Avrupa Birliine yelik adayl erevesinde spor hekimlii uzmanl, Trk Tabipler Birlii ve Salk Bakanl nezdinde almalar yrten Uzmanlk Dernekleri Koordinasyon Kurulu (UDKK) tarafndan ele alnmaktadr. Ancak, Avrupa lkelerindeki gibi spor hekimlii uzmanl iin bir kurumlama (board) gerekletirilememitir. Buna ramen UDKK almalarna paralel olarak, Trkiye Spor Hekimleri Dernei, rotasyonlarn gncelletirilmesi amacyla bir alma yapmaktadr ve Salk Bakanl Yksek Salk urasnda grlmek zere yeni bir rapor hazrlamtr. leride gndeme gelmesi olas Avrupa Spor Hekimlii Kurumu (board)nun n hazrl gerekletirilmi olacaktr. 4TRKYEDE SPORCU DZENLEMELER SALII KONUSUNDA HUKUK
Spor basnnda yer alan gncel sporcu sal sorunlar, zaman zaman dikkatleri bu konu zerine younlatrmaktadr. Aslnda hemen her zaman var olan ve ancak elit bir sporcunun yaralanmas durumunda basnda yer alan bu olaylarn kamuoyunda ele aln ile kanun koyucularn bak arasnda nemli farkllklar bulunmaktadr. Sporcu salnda, gerek hizmetin sunulmas asndan yetimi eleman ve kurumlarn yetersizlii, gerekse sosyal gvenceler yeterince irdelenmemektedir. En bata Genlik ve Spor Genel Mdrl ve Salk Bakanl olmak zere, eitli kurum ve kurululara hukuki boluklarn doldurulmas asndan nemli grevler dmektedir.. 1900'l yllarn bandan itibaren spor hekimlii kavram gndemde bulunmaktadr. lkemizde ise, 1940 'l yllardan beri sporcu sal konusu eitli kurum ve kiilerce ele alnmaktadr. Basna yansyan her sporcu lm veya yldz sporcu sakatlanmas sonrasnda sporcu sal tekrar irdelenmeye balanmaktadr. Ancak, sporcu sal hizmetinin yaygnlatrlmasna ynelik abalarn olduka snrl kald grlmektedir. Uzunca bir sredir lkemizde sporcu sal hizmeti verecek birimler oluturulmaya allmaktadr. Bu birimlerin bir ksm olduka detayl ara donanmna sahiptir. Ancak, beden eitimi dersi veren retmenin salk bilgisinden, antrenrlerin ilkyardm ve sakatlk nlenmesi konusundaki birikimlerine, saha salk grevlilerinin antalarndan, ambulans donanmna kadar sporcuya antrenman ve yarma koullarnda yardmc olacak birok nokta atlanmaktadr.
68
5-
SPOR, ETM, SALIK
Spor, eitim ve salk Devletin gvencesinde olmas gereken toplumsal kurumlar arasnda anlmakta ve Anayasa'da yer almaktadr. Tm bakanlk dzeyinde ele alnan bu kurumlarn bteden aldklar paylar yetersizdir. Baz evreler, sporun bir styap kurumu olduunu dnmektedirler. Eitim ve saln ncelikli olduklarn kabul edenlerin gncel perspektifte gznnde bulundurmadklar nokta, sporun hem eitimde, hem de saln korunmasnda nemli bir unsur olduudur. Epidemiyolojik olarak kantland zere her yataki bireylerin salnn korunmas ve gelitirilmesinde egzersizlerin nemli yeri bulunmaktadr. Ayrca spor, ocuk ve genlerin salkl byme ve gelimesi iin nemli bir etkendir. Sporcu sal hizmetinin sorunlar ve bunlarn zm iin gerekli hukuki dzenlemeleri drt balk altnda toplamak mmkn grnmektedir: a) nsangc b) Hizmetin Sunulmas c) Doping d) Sosyal gvenceler a) nsangc ve stihdam Sporcu sal, yalnzca tehis ve tedavi hizmetlerinin sunulmas ile snrl deildir. Koruma, ilk yardm ve rehabilitasyon konular da bu balk altnda dnlmelidir. Dolaysyla, yalnzca hekimler deil, ilgili her meslek grubunun uygun bilgilerle donanm ve uygulama becerisi gelitirmesi hedeflenmelidir. Hekimlik asndan konuya baz almlar getirmek gerekirse, sporcu sal konusu multidisipliner ereve ierisinde birok uzmanlk daln ilgilendirmektedir. Bunlar arasnda spor hekimlii, fiziksel tp ve rehabilitasyon, ortopedi ve travmatoloji bata gelmektedir. lkemizde, uzmanlk nvan alm spor hekimi says 10, youn biimde spor cerrahisi ile ilgili ortopedi ve travmatoloji uzman says 30, sportif rehabilitasyon ile igili fiziksel tp ve rehabilitasyon uzman says ise 15 kadardr. Ayrca, dier uzmanlk alanlarnda olup (cerrahi ve dahili tp dallar), sporcu sal konusunda aratrma ve yayn yapanlarn says son derece snrldr. Bu arada, pratisyen hekim olup eitli kurslara katlan ve spor hekimlii nosyonu alanlarn says 600 kadardr. lkemizde lisansl olarak spor yapanlarn saysnn 550.000 (futbol dahil) kadar olduu ve her 10.000 sporcuya bir uzman hekimin dt tahmin edilmektedir. Bunun da, lke geneline dalmnn ok verimli olmayaca ortadadr. Hekimlerin eitim ve istihdam sorunlar ayr bir boyut oluturmaktadr. Henz, sporcu sal ile ilgili uzman hekim says snrl olduundan eitli salk kurumlarnda istihdam mmkn olabilmektedir. Kurumda sunulan salk hizmetinin dnda, rnein, kulplerde herhangi bir yaplanma mevcut deildir. Baz byk kulplerin sporcu sal konusunda yatrmlar bulunmaktadr. Bu uygulamaya zemin oluturacak herhangi bir hukuki dzenleme bulunmamaktadr. Oysa, iyeri hekimlii uygulamasna benzer bir model ile profesyonel sporcular olan kulplerin hekim ve salk personeli istihdam zorunlu tutulabilir. Bu konu mevzuatta olduka mulak bir ifade ile yer almakta ve balayc bir hkm iermemektedir.
69
Msabakalarda hekim bulunmas zorunluluu yoktur ve bu ilem salk memurlar ile yaplmaktadr. Bu personelin, hasta tama konusunda bile yeterli bir eitim almadklar, ounun ancak yara bakm yapacak bilgiye sahip olduu grlmektedir. Bu eit personelin alm, eitimi ve meslek uygulamalarna ilikin ynetmeliklerin gzden geirilmesi ve gncelletirilmesi bir zorunluluktur. ou ani lmlerin sahada olduu dnlrse, iyi eitim alndnda bu meslek grubunun bu tr istenmeyen durumlarda belkide hayat kurtarc olabilecei hatrlanmaldr. Sporcu salnda nemli meslek alanlarnda birisi de, spor fizyoterapistliidir. Hacettepe niversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yksekokulunda 1972den beri lisans, 1998 ylndan itibaren lisans st dzeyde verilen derslerle spor fizyoterapistlii lkemiz sporcu sal meslek alanlar ierisine yerletirilmeye allmaktadr. 1999 ylnda Spor Fizyoterapistleri Dernei kurulmutur. Uluslararas Futbol Federasyonu (UEFA), takmlarda spor fizyoterapisti bulundurma zorunluluu getirmitir. Birok lkede tm spor dallarnda spor fizyoterapistleri sporcu sal ekibinde yer almaktadr. lkemizde henz sayca az olan spor fizyoterapistlerinin (30 kii) grev alann masrler doldurmakta ve yetkileri olmayan uygulamalar yapmaktadrlar. stanbul Olimpiyat Oyunlar ve Avrupa Birliine yelik adaylklar erevesinde spor fizyoterapistlerinin grev, yetki ve sorumluluklar tanmlanarak ilgili alanlarda grev almalarnn salanmas, ada bir uygulama olacaktr. Masrler, sporun vazgeilmez salk elemanlar grubunu oluturmakla birlikte, denetimsiz bir uygulama iindedirler. Yetki ve sorumluluklar daha nceleri tam olarak izilmeyen bu meslek grubunda, phesiz dier meslek alanlarnn uygulamalarna tamadan grev yapanlar bulunmakla birlikte, bir ksm masrlerin cesur bir ekilde tehis koyup tedavi uygulamalar yaptklar bilinmektedir. Bu meslek grubu iin eitim (sertifikasyon) programlarnn gzden geirilmesi, meslek ii eitim uygulamalar yaplmas, yetki ve sorumluluklarna ilikin hukuki dzenlemelere gidilmesi gerekmektedir. 1999 ylnda Genlik ve Spor Genel Mdrl Salk Yksek Kurulunun almalaryla Spor Masr Ynetmelii karlm ve uygulamaya konulmutur. Masrlk uygulamalarnn yksekokul dzeyinde bir eitimle renilmesi konuya en radikal zm olacaktr. zellikle, A.B.D. rneinde olduu gibi (athletic trainer = kaba bir tanmla sporcu salna zellemi fizyoterapist) baz ara meslek gruplarnn olumas salanabilir. Benzer bir dnceyle ilk uygulama Hacettepe niversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yksekokulu tarafndan balatlmtr. Ikemizdeki bir farkl durum ise, fizyoterapi yksekokularnn varldr. Bu nedenle A. B. D. rneinde olduu gibi bizdeki mezunlarn fizyoterapi uygulamas yapmas mmkn deildir. Yine de bu grubun (sporcu salk teknisyeni) zaman iinde nemli bir fonksiyon kazanaca hissedilmektedir. Byle bir meslek alannn 657 sayl Devlet Memurlar Kanununda bir hizmet snf iinde anlmasnn salanmas gerekmektedir. te yandan, fizyoterapistin sporcu salndaki yadsnamaz yerinin daha netlemesi ve bu meslek grubunun da personel istihdamnda nemle dikkate
70
alnmas salanmaldr. Sporcu beslenmesi konusunda hizmet veren diyetisyenlerin ve spor psikolojisi konusunda grev yapan psikologlarn da eitimleri ve istihdam edilmeleri iin hukuki dzenlemeler gerekmektedir. Sporcu beslenmesi konusunda alan personel says son derece snrldr. Spor psikologlarnn says ise daha da azdr. Bu iki alann gncel gelimeler dorultusunda desteklenmesi iin meslek kurulularna, niversitelerin ilgili blmlerine, spor kulpleri ve spor tekilatna grevler dmektedir. Yabanc sporcu ve antrenrlerin Trkiye'de alabilmeleri baz hukuki dzenlemelerle mmkn olabilmektedir. lkemizde bir ok kulp, masr ad altnda yabanc (zellikle eski demir perde lkelerinden) hekimleri altrmaktadrlar. 1219 sayl Tababet ve uabat Sanatlar Tarz crasna Dair Kanun ve Trk Tababet Tzne gre lkemizde bu meslein icra edilebilme hakk, ancak Trk tp fakltelerinden mezun olmu hekimlere verilmektedir. Belki hastann hekimini seme hakk ya da hedeflenen Avrupa Birliindeki yelik erevesinde mesleklerin edeer kabul edilmesi ve serbeste uygulanmas gibi gerekelerle lkemiz snrlar iinde yabanc hekimlerinin almasnn mmkn olabilecei akla gelebilir. Bu konu, bata alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ve Salk Bakanl olmak zere, ilgili birok bakanl ilgilendirmektedir. Daha kts, bu ekilde alanlarn ucuz baar ve kazan uruna doping dahil her trl farmakolojik yntemi denedikleri ve birok spor yapan gencimizin bu uygulamalardan are umduklar grlmektedir. zetle; saha ve kulp hekimlii kavramlar kurumsallamal ve zorunlu hale getirilmelidir. lgili dier meslek alanlarnn sporcu salk ekibinde grev almalarna ilikin dzenlemeler yaplmaldr. b) Kurumlar Spor ak ve kapal mekanlarda yaplmaktadr. Antrenman iin ayrlan sre her zaman yarma sresinden daha uzundur. Ancak ciddi yaralanmalarn daha ok yarmalar srasnda olduu bilinmektedir. Bu yzden yarma srasnda bir ambulans ve grevli bulundurulmas zorunlu tutulmaktadr. Her spor dalnn yarma dzenlemesi farkl kalplarda gereklemektedir. Bazen bir ambulans ve personel yeterli olamamaktadr. Spor dalnn relatif risk dzeyine, katlan sporcu saysna, en yakn salk kurumuna uzaklna v.b. saylabilecek daha birok faktre bal olarak muhtemel problemlerde mdahale edecek ekiplerin standartlatrlmas gerekmektedir. Nasl ki, bir msabaka organizasyonunun hakem ve personel says katlan sporcu saysna gre belirlenmekteyse, salk ekiplerinin de ayn ekilde komposizyonu salanmaldr. Sedye, ambulans, ambulans donanm, salk antas, salk odas konunun dier nemli detaylar arasndadr. Ambulansn bir hasta tama aracndan ok, gerektiinde mdahale yaplabilecek bir yaam kurtarc ara olarak bulundurulmas, hastaneye yol alrken, telsiz ile iletiim kurularak acil servise hastann durumu hakknda bilgi verilip, ekibin hazrlklarnn ynlendirilmesinin salanmas ada uygulamalardr. Bunlar aslnda salk sistemimizi tmden ilgilendiren sorunlardr ve maalesef durum genel sorunun spora yansmasndan ibarettir. Genlik ve Spor Genel Mdrl'nn 1980'li yllarn ortalarnda balatt bir uygulamayla alan drt sporcu salk merkezi (Ankara, stanbul, zmir ve Bursa)
71
performans sporu yapan genlere hizmet vermektedir. Bu merkezlerin ileyi asndan baz skntlar bulunmaktadr. Genlik ve Spor l Mdrlne veya tp fakltesine bal olmak gibi farkl uygulama sorunlar, personel almndaki kriterlendirmelerin net olmay, federasyonlarla ilikilerinin istenildii dzeyde gereklemeyii akla ilk gelen durumlardr. Merkezlerin, aday milli sporcular bata olmak zere, hizmet sunaca sporcu kesimine daha verimli olabilmesi iin uygulamalarn standardizasyonu gerekmektedir. Bu konu, Genlik ve Spor Genel Mdrlnn Salk Yksek Kurulunun komisyon almalar erevesinde ciddiyetle ele alnmakta ve merkezlere bir stat getirilmeye allmaktadr. Bu statde personel ihtiyacnn ve btenin yllk hedeflerinin ileyi biiminin belirlenmesi gerekmektedir. Yukarda bahsedilen merkezlerin dnda, Genlik ve Spor l Mdrlklerinin sporcu salk birimlerinde, bata lisans muayenesi olmak zere eitli hizmetler sunulmaktadr. Bu merkezlerde alan personelin seimi, hizmet ii eitimi, bu birimlerin donanm ve muayenelerin gncel gelimeler altnda standartlatrlmas gerekmektedir. zellikle, spora yeni balayan genlerin lisans muayenelerinde izlenen yolun, genel geer bir erceveye oturtulmas zorunluluu bulunmaktadr. Genlik ve Spor Genel Mdrl Salk Yksek Kurulu bu konuda bir Salk Karnesi gelitirmi bulunmaktadr. Okul, kulp ve genlik ve spor il mdrlklerinin dnda, baz zel kurulularn spor salonlarnda eitli spor aktiviteleri dzenlenmektedir. Gerek okul, gerekse zel kurulu salonlarnda salk dzenlemelerine ve uygulamalarna ilikin bir ynetmelik yoktur. zel kurulu salonlarnda salk dolab olmas ve muayene zorunluluu yer almakla birlikte daha ayrntl aklamalara rastlanmamaktadr. Bir baka kurum rnei, sporcu eitim merkezleridir. Bu merkezlerden gre spor dalnda hizmet eden ve 12-16 ya ergen grupdaki genleri barndran bu yerlerin ok nemli sorunlar bulunmaktadr. Bu sorunlar fiziksel salktan ok, ruhsal ve sosyal problemler ynndedir. Saylar 13 olan bu merkezlerde grevli uzman personelin, kriterlendirilmesi, verimlilii aratrlmal ve bir denetleme mekanizmas gelitirilmelidir. Ayrca, bu merkezlerin daha salkl biimde iletilmeleri iin nlem alnmaldr. Sporcu salk merkezleri say ve donanm olarak gelitirilmeli, alan personeli eitimli ve uzman olmaldr. c) Doping Doping sorunlar eitli platformlarda ele alnmtr. lkemizdeki boyutlar saysal olarak ifade edilmemekle birlikte ciddiyeti giderek artan bir sorun olarak kabul edilmektedir. Bu konu, Doping Kontrol Merkezi ve Dopingle Mcadele Vakf 'nn dnda Genlik ve Spor Genel Mdrl Salk Yksek Kurulunun bir alt komisyonunda (Anti-Doping) incelenmitir. Hukuki dzenlemeler iin, antidoping propaganda, cezai yaptrmlar zerine allmaktadr. Doping rnei toplama konusunda bamsz bir organ meydana getirilmelidir. Bamsz Doping Numune Toplayclar olarak isimlendirilebilecek bu grup, her trl bask ve etkiden uzak alabilmelidir. Federasyonlarn doping uygulamalar uluslararas federasyonlarn nerdikleri llerde gerekletirilmelidir. Doping zelinde ancak salk genelinde federasyonlarn yalnz salk deil tm kurullarnn oluturulmas ve almas belirlenmelidir. zellikle, salk kurullarnn alma ekli hibir zaman istenildii
72
ynde olamamtr. Bu konuda Salk Yksek Kurulu, federasyonlarla ibirlii yaparak bir ynerge hazrlam, ancak yrrle girmemitir. En nemlisi, lkemizde doping konularn ele alan bir st kurulu olmaldr. Dopingle Mcadele st Kurulu olarak anlabilecek bu kurulu, bamsz bir ekilde olumal ve konuyu her ynyle ele alacak yetkide olmaldr. d) Sosyal Gvenceler Profesyonel futbol kulplerindeki sporcularn sosyal gvenlik ve zel salk sigortasndan yararlandklar bilinmektedir. Baz spor dallarnda da (voleybol, basketbol gibi) zel salk sigortas sistemi kullanlmaktadr. Zayf olunan nokta, daha ok amatr sporcularn gvencesidir. Trkiye Amatr Spor Kulpleri Konfederasyonu gibi baz kurulularn yaptklar ksmi destekler, ou zaman bir iyi niyet lsnde kalmakta ve gerek sorunu zebilmekten teye gidememektedir. Anne, babas emekli sand mensubu olan sporcularn, eitli hastanelerden yararlanmalar sz konusu olabilmektedir. Birok amatr sporcunun SSK gvencesi bulunmaktadr. Ancak, bu kurumlardan alnan hizmet sporcu sal iin zel olamamaktadr. Bu nedenle, sporcularn direkt olarak sporcu salk merkezlerinde hizmet alabilmeleri iin, sporcu salk sigortas sisteminin gelitirilmesi gerekmektedir. te yandan, sporculara zel bir sosyal gvence sistemi gelitirilebilmesi teknik olarak zordur. Milli sporcular iin halen yrrlkte olan fonlardan destek olunabilmesi iin mevzuat gelitirilebilir. Sosyal gvencelerle ilgili kesin zmn, lkemizin genel bir sorunu olan sosyal gvenlik sorunun zmyle gerekleebileceine inanlmaktadr. Buna paralel olarak, genel salk hizmetlerinin iyiletirilmesi sporcu sal konusuna katkda bulunacaktr. 6SONU
Sporcu sal konusunda hissedilen eksiklerin giderilmesi iin mevcut hukuki dzenlemelerin gncelletirilmesi ve denetleme mekanizmalarnn etkili duruma getirilmesi gerekmektedir.
73
FNANS ALT HTSAS KOMSYONU BAKANI Prof.Dr. brahim CEYLAN (Ankara niversitesi) RAPORTR Prof.Dr. Nevin ERGUN (Hacettepe niversitesi Tp Fakltesi) YELER Haluk ETN (Genlik ve Spor Genel Mdrl Ba Mfetti) Mehmet EFEND (Saytay Bakanl Ba Deneti) Ahmet YALINKAYA (Maliye Bakanl Muhasebat Genel Mdr Yrd.) Mehmet Ali HASPOLAT (Maliye Bakanl Bte Mali Kontrol Daire Bakan) Levent KAYI (GSGM-Spor Kurulular Dai.Bk. ube Mdr) Arif MUTLU (GSGM-Genlik Hizmetleri Dai.Bk. ube Mdr) Fatih ATAMAN (Src Holding Genel Mdr)
74
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU FNANS ALT HTSAS KOMSYONU RAPORU
1-
GR
Salkl nesiller yetitirmenin gereklerinden olan spor, lkemizde henz hakettii nem ve anlama ulaamamtr. Spor sistemimiz ada ller dzeyinde deildir. lkemizde spora kamu sektr, zel sektr, yerel ynetimler ve spor kulpleri yatrm yapmaktadr. Kamu sektr yatrmlarnda kaynaklar yetersizdir. Mevcut kaynaklar da etkin, verimli ve rasyonel kullanlamamaktadr. VIII. Be Yllk Kalknma Plan hazrlk almalar erevesinde kurulan Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporunda finansman konusunda yaplacak yeni bir tekilatlanmann, yeniden yaplandrlmas dnlen genlik ve spor faaliyetlerine dinamizm kazandraca konusu nem arzetmektedir. 3MEVCUT DURUM
Trkiyede uzun yllar genel bteden spora yeterli denek ayrlmamtr (Tablo 1). TABLO-1 : Genlik ve Spor Genel Mdrlne Konsolide Bteden Ayrlan Kaynak (1990-1999)
AYRILAN KAYNAK (MilyonTL.) (*) YILLAR 1990 133.058 1991 230.356 1992 459.892 1993 732.967 1994 1.445.500 1995 1.953.270 1996 4.454.400 1997 8.327.201 1998 15.355.801 1999 24.593.501 Kaynak: Genlik ve Spor Genel Mdrl (*) GSGMne devlet btesinden ayrlan denek yl ierisinde SporToto ve dier fon gelirleri ile art gstermektedir.
75
Spora halen; Genel ve Katma Bteden, Spor-Toto-Loto gelirlerinden, (Spor Toto Tekilat Mdrl gelirlerindeki azalma nedeniyle son yllarda iflas noktasna gelmitir) Trk Sporunu Tevik Fonundan, Akaryakt Tketim Fonundan, 3418 sayl Eitim Genlik ve Salk Hizmetleri Vergisinden, 3558 sayl Kanunla deiik 39/(a) ve (b) bentleri hkmlerinden,
kaynaklar aktarlmaktadr. Genlik ve Spor Genel Mdrl katma bteli, il mdrlkleri zel btelidir. Bu bte yaplar, msabaka gelirleri, spor tesislerinin iletme gelirleri, reklam gelirleri dnlerek oluturulmutur. Ancak, dnlen bu gelirler 1930lu yllardan bu yana yeterli olmam, katma bteli ve zel bteli spor tekilatna srekli genel bteden aktarma yaplmtr. 1986 ylndan itibaren yukarda belirtilen fonlardan spora nemli kaynaklar aktarlm, bu imkan tesislerde nemli bir atlm yaratm ve baz branlarda zellikle de ferdi branlarda ampiyonluklar elde edilmeye balanmtr. Ancak, son yllarda fonlarn bte kapsamna alnmas ve kaynaklarn kslmas sporumuzu yine finansal yetersizlik ile kar karya getirmitir. Bu arada, siyasi otoritenin inisiyatifinde olan fonlardaki kaynaklarn tahsis ve datmnn ihtiyaca uygun olduunu sylemek mmkn deildir. Bu mali skntya ek olarak, 1991 ylndan bu yana stadlarn futbol kulplerine kiraya verilmesi, 1998 ylndan bu yana da bata byk stadlar olmak zere intifa hakknn kulplere devredilmesi ile spor tekilat ok nemli gelir kayplarna uramtr. Bir yandan z gelirler azalrken, dier yandan bte yetersizlikleri spor tekilatn mali kmaza sokmutur. 1992 ylnda kartlan 3796 sayl stanbul Kentinde Yaplacak Olimpiyat Oyunlar Kanununa gre, talih oyunlarndan (Milli Piyango, At Yarlar), konut fonundan, bteden ve stanbul Bykehir Belediyesi btesinden Olimpiyat Oyunlar Hazrlk ve Dzenleme Kuruluna nemli miktarlarda kaynak aktarlmaktadr. Ancak, bu kaynan spor yatrmlarna dntrlmesinde Olimpiyat Komitesi ile Genlik ve Spor Genel Mdrl arasnda ibirlii yoktur. 4MEVCUT DURUMUN ISLAHI a- 3289 sayl Kanunun 14nc maddesinde hkme balanan belediyeler ile il zel idareleri btelerinden Genlik ve Spor Genel Mdrl btesine aktarlmas gereken paylarn temini, Kanunda belediyeler ynnden tevik sistemini ieren bir dzenlemeyle salanmaldr. b- Yine, 3289 sayl Kanunun 26nc maddesinde yer alan ve uygulanamayan ii says 500den fazla olan kurulu ve fabrikalarn tesis yapma ve antrenr bulundurma hkm de tevik sistemi ile yeniden dzenlenmelidir.
76
c- Belediyelerin ehir planlarn hazrlarken, spor tesislerine tahsis edecekleri yerlerin tespitinde, Genlik ve Spor Genel Mdrlnn gr ve teklifleri esas alnmaldr. d- Toplu konutlar, organize sanayi blgeleri, kk sanayi siteleri, eitim kurumlar ile fabrika projelerine mutlaka spor alan ve tesisi konulmas zorunlu hale getirilmelidir. e- Spor sistemi zerk bir anlayla yeniden yaplandrlmal, zerk ve bamsz spor tekilat, finans kaynaklarn objektif, sistemli, etkin ve verimli kullanmaldr. f- Sporun geni kitlelere yaygnlatrlmas bir Devlet politikas olarak toplumun her kesiminde ve kurumunda ncelikli hale getirilmelidir. Sporun kitlelere yaygnlatrlmas, toplumda spor bilincinin gelitirilmesi sporda finans sorununun zmne en nemli katkdr. g- Spora salanan tm kaynaklar bir havuzda toplanmal, bu kaynaklar yeniden yaplandrlacak bamsz ve zerk spor tekilat tarafndan makro hedeflere ve yllk programlara gre kullanlmaldr. 5YEN FNANS KAYNAKLARI a- Futbol Federasyonu gelirlerinden amatr sporlara kaynak aktarm amacyla Federasyon btesinin yzde 5inin tahsisi iin gerekli hukuki dzenleme yaplmaldr. b- Spor kulpleri ve sponsorluk kanunlarnn biran nce yrrle konulmas iin aba gsterilmeli, sponsorluk yapacak kurum ve kurulular zendirilmeli ve tevik edilmelidir. Sponsorluk konusunda, reklam irketlerinden de geni lde yararlanlmas dnlmelidir. c- Spor kulplerinin hzla irketlemeleri ile z sermaye-borlanma dengesinin salanmas sonucunda salam bir yapya gidilebilir. Hisse senedi sat ile; halka almalar, tahvil ihra edebilmeleri ve dier kredi olanaklarndan yararlanmalar kolaylaacaktr. zellikle, spor kulplerinin futbol branlar iin bu konu aciliyet arzetmektedir. d- Yerel ynetimlerin spora ayrdklar kaynaklarn attrlmas iin tevik tedbirleri uygulanmaldr. e- Genlik ve Spor Tekilat btesinden spor amal vakf ya da kurululara kaynak aktarm hukuki dzenlemelerle nlenmelidir. f- Devlet denetiminde olan elektrik faturalar, trafik cezalar, pasaport ve benzeri konularda belirli bir yzde orannn spora tahsisi salanabilir. g- Plaka ve otomobil ruhsat ilerinden belirli bir kesintinin spora aktarlmas salanabilir.
77
h- Ayrca, spor malzemeleri ve maddeleri sektr, medya sektr, yaynclk ve reklam sektr, elence sektr, turizm sektr, talih oyunlar ve ulam sektrnden spor ve genlik pay ad altnda belirli oranlarda aktarma salanabilir. i- Genlik ve Spor Genel Mdrl mlkiyetinde olan spor tesislerinin iletme prensiplerine uygun olarak iletilebilmesi iin gerekli mevzuat dzenlemeleri yaplmaldr. 6REORGANZASYON
Sporumuzun idari yaps yeniden dzenlenmeli, zerk ve demokratik bir yapya kavuturulmal, etkinlik, verimlilik ve performans almalar yaplmal, spor altyapsna ilikin radikal dzenlemelere gidilmelidir. Federasyonlar idari ve mali zerklie kavuturulmaldr. Sporda devlet politikas oluturulmal, zerk spor tekilat, bu politikaya uygun hedefler ve planlar tayin etmeli, tek havuzda toplanacak kaynaklar, bu hedeflerin ve programlarn gereklemesi amacyla etkin, verimli ve rasyonel kullanlmaldr.
78
TOPLUMDA ADA SPOR BLNCNN YAYGINLATIRILMASI ALT HTSAS KOMSYONU BAKANI Y.Do.Dr. Velittin BALCI (Gazi niversitesi BESYO) RAPORTR Do.Dr.Mrsel AKDENK (19 Mays niversitesi BESYO) YELER Do.Dr.Azmi YETM (Gazi niversitesi BESYO) Do.Dr.mer ENEL (Gazi niversitesi BESYO) Y.Do.Dr.Beytullah DNMEZ (Gaziosmanpaa niversitesi BESYO) Y.Do.Dr.Engin EREN (Karadeniz Teknik niversitesi BESYO) rt.Gr.Fikret SOYER (Erciyes niversitesi BESYO) Nurettin DOAN (GSGM-Ankara Genlik ve Spor l Mdrl)
79
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU TOPLUMDA ADA SPOR BLNCNN YAYGINLATIRILMASI ALT HTSAS KOMSYONU RAPORU
1-
GR
Son yllarda dnya genelinde grlen ada ve teknolojik ynelimler etkisini her alanda gstermektedir. Spor alan da bu deiimlerden olumlu ve olumsuz etkilenmekle birlikte, toplumun spordan beklentileri her zaman olumlu olmaktadr. Bu nedenle ada spor, kiilerin ve toplumun beklentilerini karlayabilecek frsatlar ve kolaylklar sunmaldr. Spor, bireysel olarak fiziksel geliim ve salk kazandrrken, ayn zamanda ruhsal olarak da yenilenme ve iyileme gerekletirmektedir. Bunun yannda spor, toplumsal dayanma ve btnlemeyi salamas ile daha salkl bir toplum yaratlmasnda nc ve desteki bir unsur olma zelliini korumaktadr. ada spor bilinci, sporun her trl olumlu etkilerinden olabildiince daha fazla sayda insann yararlandrlmasna imkan salayan dnce tarz ve maddi altyapnn oluturulmas kapsamnda sahip olunmas gereken temel bir yaklamdr. Toplumda ada spor bilincinin oluturulmas, en bata sporun topluma yaygnlatrlmas ile mmkndr. Bunlarn banda, sosyo-ekonomik faktrler ve bunlarn iyiletirilmesi gelmektedir. Bununla birlikte, sporun yaygnlatrlmasn etkileyen bir ok unsur bulunmakta, bu unsurlarn mevcut durumlarnn iyiletirilmesi ve sporun topluma yaygnlatrlmas ile ada spor bilincinin oluturulmas mmkn olabilecektir. 2MEVCUT DURUM VE SORUNLAR
Sporda yarma ve spor bilincinin oluturulmas kapsamnda ileri gittii dnlen lkelere bakldnda, sporun izlenme ve katlm boyutuyla yaygnlat, bir endstri haline dnt izlenmektedir. Spor yapanlarn veya herhangi bir ekilde fiziksel aktiviteye katlanlarn says ele alndnda, genel nfusa oranla spora katlmn olduka yksek olduu gzlenmektedir. Bir taraftan, profesyonel spor veya yarma sporu, dier taraftan, spor endstrisinin sporu bir pazarlama arac veya pazarlanacak bir mal olarak grmesi sonucu yaygnlatrlmaya allan spor bilinci eitli ynlerden yara almaktadr. lkemizde, ada spor bilincinin oluturulmasndaki abalar kurumsal boyutlarda yaplamam, ancak Herkes in Spor Federasyonunun zaman zaman yapt bireysel abalar bulunmaktadr. Genelde sporun algnlanma biimi ve buna uygun davranlarn deitirilmesi gerekletirilememitir. Spor anlay, yarma sporunun basksndan ve spor tesislerinin bu amala kullanmndan kendisini kurtaramam ve toplumda ada spor bilincinin olumas engellenmitir.
80
Toplumda her kesimin spordan beklentisi farkl olmasna ramen, ada sporun topluma verdii mesaj herkes tarafndan ayn alglanmaldr. ada spor bilinci, seme zgrlne dayal, baskc olmayan, iddet unsurlarn bnyesinde barndrmayan, elendirici, iten uzaklatrc ve salkl bir hayat srdrmeyi amalayan bir sretir. Spor temelinde bir mal ve hizmet ierikli bir sektr olmas nedeniyle, olduka youn yatrm yaplan bir alandr. Buna karlk spor, her dnemde ana uygun ve andan ileri giden bir olgu olmu, bu ileviyle de sosyal iyilemeyi salayc bir ara olarak kullanlagelmitir. Gnmzde, sporun dier ynlerini bir kenara brakrsak, sadece fiziksel salk kazandrc yn arz yaratmaktadr. Bu bakmdan, spora olan talep gn getike artmakta ve farkl boyutlar yaratlmaktadr. 3TOPLUMDA ADA SPOR BLNCNN YAYGINLATIRILMASI N NERLER a- Sosyo-Ekonomik Faktrlerin yiletirilmesi Ekonomik verimliliin salanmas ve alma artlarnn iyiletirilmesiyle ortaya kan bo (serbest) zaman artnn ada spor bilincinin oluturulmas ynnde olumlu bir aba olarak kullanlmas gerekmektedir. Spor burada nemli bir aratr. Gelir dalmnn adil oluu ve harcanabilir gelirin artmas, fertlere bo zamann deerlendirilmesi bakmndan kaynak ve spor iin gerekli harcama imkan yaratmaktadr. Gelir seviyesinin yksek olduu, hem sosyal, hem de ekonomik bakmdan gelimi lkelerde spor, geri kalm lkelere nazaran daha yaygndr ve daha ileri bir seviyeyi gstermektedir. ehirlemenin olumlu ve olumsuz etkilerini gidermede, tekdze yaantnn getirdii skntlardan kurtulmada, sporun bir ara olduu gereinden ada spor bilinci oluturmada yararlanmak gereklidir. Bo zaman faaliyetlerinin yaplabilmesi, sosyal ve ekonomik gelime seviyesi ile ilgilidir. Teknoloji retebilen ve devaml yenileyebilen lkeler bo zaman faaliyetlerine imkan verecek ortam yaratarak sporun gelimesine katkda bulunmaktadrlar. Modern teknolojinin ortaya kard mekanizasyon ve sonrasndaki otomasyon ile, alanlarn bir taraftan bo zamanlar artarken, dier taraftan yaratlan yeni rnlerle gnlk yaamn zorunlu ileri iin gereken sreler ksalmtr. Bu durum, cazip ve kullanlabilir eitli spor rnleri yaratlmas sonucunu ortaya karmtr. Kitle iletiim aralarnn artan etkinlii ve gc ile, toplumda spor bilinci oluturmak, spor branlarn tantabilmek, insanlar deiik ve alternatif spor branlarna yneltmek mmkn olabilmektedir. Kltrel yapnn zellikleri ve zenginlikleri kullanlarak, spor bilincinin oluturulmas ve yaygnlatrlmas mmkn olabilmektedir. Tarihsel miras ve
81
geleneksel spor dallar ile zellikle belli bir istekli grubun gereksinimlerine cevap vermek ve yeni isteklere yol amak kolay olmaktadr. Eitim dzeyinin artmas ile sportif etkinliklere katlm arasnda, yakn iliki bulunmaktadr. Buna gre, eitim dzeyi yksek olan kiilerin rekreatif etkinliklere daha fazla eitlilikle katldklar grlmektedir. Bu da ada spor bilincinin oluturulmas iin kolaylatrc bir faktrdr. Toplumun her bireyinde oluturulan evre bilincinin spor bilincine dolayl katks olmaktadr. zellikle evre bilincini alayc sportif amal doa etkinlikleri, ayn zamanda da spor bilincinin alanmasn salamaktadr. Bireyin kendisine gven, grup almas, karlkl dayanma ve davran drstl ve ahlaki alkanlklarnn gelimesi ile toplumda kltrel seviyesinin ykselmesi spor araclyla salanabilmektedir. Bu zelliklerin kazanlabilmesi ile toplumda ortaya kabilecek sosyal anlamda gelimilik sporun gelitirilmesini de salayacaktr. Gnmzde, salkl olma ve kalma anlay ile buna bal olarak isteklerin eitlendirilmesi gndeme gelmi, bu anlaylarn banda, diyet yaparak zayflamak, egzersiz programlarna katlmak, sigara, alkol v.b. alkanlklardan uzak yaamak akla gelmektedir. Sporun bu amaca hizmet etme yan, deiik tr aktivitelerle harekete geirilebilir. Bylelikle, bu yolla toplumda ada spor bilinci oluturma abalarna yeni bir yaklam eklenmi olur. Deerlerdeki deiimler, ada spor bilinci oluturmada kullanlabilecek bir baka yoldur. zellikle kadnn toplumsal hayattaki yerinin deimesi, genlerin sosyal hayatta kendilerini daha ok gsterebildikleri etkinliklere katlyor olmalar, yetikinlerin ve yallarn daha aktif ve kabullenebilinir olmalar, dolaysyla sportif etkinliklere katlmn bunlarn olumasnda bir ara olmas, ada spor bilinci oluturmada kolaylk salayc bir unsur olarak ele alnabilir. Siyasi otorite ve dier kurumlarn etkililii, ada spor bilinci oluturmada kolaylk salar. alma saatlerinin dzenlenmesi,bo (serbest) zamanlarn gvence altna alnmas, sosyal gvencedeki geliimler, yatrmlar ve planlamalar srasndaki spora katlm arttrc altyap almalar, ada spor bilinci oluturmada destekleyici unsurlardr. Sporla ilgili gelimi ara, gere ve malzemeden yararlanmann kolaylatrlmas ve tevik edilmesi, insan heyecan verecek tarzda sportif katlma yneltmektedir.
82
b- Toplumda ada Spor Bilincinin Yaygnlatrlmasnda rgn Eitim Kurumlar ada spor bilincinin yaygnlatrlmasnda rgn eitim kurumlarna nemli grevler dmektedir. Yrrlkteki ilkretim okullar, lise ve dengi okullar beden eitimi dersi mfredat programlarnn genel amalar ierisinde toplumda ada spor bilincinin yaygnlatrlmas amac akca belirtilmemesine karlk; Beden eitimi ile ilgili temel bilgi, beceri ve alkanlklar edinebilme, Beden eitimi ve sporun yararlarn kavrayarak bo (serbest) zamanlarn spor faaliyetleriyle deerlendirmeye istekli olma, Dosta oynama ve yarma, kazanma, takdir etme, kaybetmeyi kabullenme, hile ve hakszln karsnda olabilme, Demokratik hayatn gerektirdii tavr ve alkanlklar edinebilme,
gibi maddelerin toplumda ada spor bilincinin oluturulmasna ynelik olduu dnlebilir. Ancak, beden eitimi ve spor uygulamalarnda genellikle motorik becerilerin gelitirilmesi n planda tutulmaktadr. Mevcut ders saatlerinin yetersizlii gznne alndnda bu konuda bile baarl olunduunu sylemek zordur. Konuyla ilgili neriler unlardr: lkretim ve dier rgn eitim kurumlarndaki beden eitimi ders saatlerinin arttrlmas. Ders d etkinliklerin sportif bo (serbest) zaman etkinliklerine gre dzenlenmesi ve mevcut srenin arttrlmas. Beden eitimi retmenlerinin bu tr ders d etkinliklere zaman ayrabilecek hukuki dzenlemelerin yaplmas. Mevcut okul ve evre spor tesislerinin maksimum kapasiteyle tm rencilerin kullanmna ynelik hukuki dzenlemelerin yaplmas. Mfredat programlar ierisinde toplum sal ve spor konularn vurgulayc dzenlemelerin yaplmas, dier bran retmenlerinin, yneticilerin ve rencilerin katlmlarnn salanmas. Varsa okulun spor tesislerinden ailelerin yararlandrlmas, konuyla ilgili olarak okul-aile birlii ile ibirliine gidilmesi. Ders porgramlarndaki aktiviteleri seme zgrlne olanak tannmas. Alternatif spor dallarnn zendirilmesi ve programlara yerletirilmesidir.
83
Beden eitimi ve spor dersleri salkl spor yapma ve alkanln gelitirmek ve katlmclara spor bilinci alamak amac tamaldr. Bu husus ada spor bilincinin yaygnlatrlmasnda anahtar rol oynayacaktr. c- Toplumda ada Spor Bilincinin Yaygnlatrlmasnda Aile Aile, ocuun karakterinin geliiminde nemli bir unsurdur. Aile, sosyal amal bir kurumdur. Sosyal evre ve okul ocuun yetimesinde etkili olmasna ramen, evreden ald olumsuz etkiler ailenin olumlu abalaryla giderilir. Genlerin davranlar ailenin etkisi altndadr. Sosyal hareketlilik ve kentlemenin gerektirdii aile yapsndaki deiiklikler de ailelerdeki iliki trlerinde deiiklik yaratmaktadr. Aileler, sosyal evrenin nemini kavrayarak, ocuklarn bilinli olarak ilgi duyduklar alana ynelmesi iin engel deil, bilakis tevik edici olmaya balamlardr. Bu bakmdan; Spor bireylerin sosyallemesinde nemli etkiye sahip olduu iin, aileler ocuun daha sosyallemesine frsat tanyan spor olgusuna uzak braklmamaldr. Baz nl sporcularn ocuklarnnn da sporcu olduklar teden beri bilinmektedir. Bu sebeple, spora ynelmede ve ada spor bilinci oluturmada ailenin etkisiyle nl sporcularn etkililiini birletirmek iin almalar yaplmaldr. Ailelerin, spor aktivitesi ierisinde olmalaryla, zellikle babann ocuklarnn ilgisini spora yneltmesi arasnda yksek bir iliki olduu aratrmaclarn bulgularyla da desteklenmektedir. Dolaysyla, anne ve babann sporun iine ekilmesiyle ocuklarda daha salkl bir spor bilinci oluturmak mmkn olabilir. Aileler daha ok bo (serbest) zaman etkinliklerin iine ekilmelidir. Ailelerin ocuklaryla birlikte spor yapabilecekleri alanlar oaltlmaldr. Spor programlarnda ailelere daha ok zaman ayrlmaldr. Medyada ailenin rol ve nemi vurgulanmaldr. Ailelerin tketim alkanlklar dikkate alnarak, herkesin rahata kullanabilecei daha ucuz spor malzemelerinin retimi ve tantm tevik edilmelidir. Ailelerin kent yaam ierisinde spordan kopuk yaamlarnn engellenmesi iin nlemler alnmaldr. Bunun iin mevcut spor tesislerinin belli saatlerde ailelere almas salanmaldr.
84
Ailelerin, ada sporu alglama biimlerindeki dzey aratrmalarla sorgulanarak, sporun ncelikle bir kazan kaps veya boa harcanan zaman olarak grlmesi fikri deitirilmeye allmaldr. Bunun iin, seminerler, paneller, konferanslar, vb. etkinlikler dzenlenmelidir. Aile-okul, okul-spor kulb, spor kulb-aile ilikisi glendirilmelidir. Sporla ilgilenen resmi ve zel kurum ve kurulular, ailenin spor eitimi konusunda zel nlemler almaldr. ada spor bilinci oluturmada aileden sorumlu Devlet Bakanl ile ortak projeler yaplmaldr. Spor dal federasyonlar ailelere ynelik etkinlikler dzenlemeli ve zel nlemler almaldr.
Sonu olarak, aile, en kk bir sosyal topluluk olarak, ada spor bilincinin oluturulmasnda toplumsal sorumluluk sahibidir. Dolaysyla bunun farkna varlmas veya vardrlmas gereklidir. d- Toplumda ada Spor Bilincinin Yaygnlatrlmasnda Medya Gnmzde, basn ve yayn aralarnn etkinlii tartlmaz bir gerektir. Bu gerekliin ada spor bilincinin toplumda yaygnlatrlmasnda kolaylatrc bir unsur olarak kullanlmas nemlidir. ada spor bilincinin yaygnlatrlmasnda medyaya ilikin unlar nerilebilir: Gazetelerin spor sayfalarnn dzenlenmesinde, toplumda ada spor bilincinin yaygnlatrlmas amac gzetilmesine ynelik tevik tedbirleri alnmaldr. Basn yayn organlarnda spora ilikin iddet unsuru tayan szler, balklar, paragraflar vb. unsurlarn yer almamas konusunda hukuki dzenlemeler yaplabilir. Toplumda spor eitimini gncelletiren programlar yaplmal ve bu programlara arlk verilmelidir. Alternatif spor trleri tantm ve haberleri sunumlarda yer almaldr. eitli ya gruplarna hitap eden ve sporun yaygnlatrlmasn hedefleyen programlar yaplmaldr ve bu tr programlar da uygun den izleme saatlerinde yaynlanmaldr. zellikle ocuk ve genlere ynelik basm ve yaynda spor bilincini alayan eitici unsurlar oluturmaya ynelik almalar yaplmaldr. Btn bunlarla birlikte, medyann toplumda ada spor bilincinin oluturulmasnda katksn en st dzeye karmak amacyla, kendi
85
bnyesinde bir uzmanlar grubuyla almas ve denetleme grevi yapmas salanmaldr. Medya, kendisini futbolun hegomanyasndan kurtarmal ve bunu ada spor bilincini oluturulmasnda ncelikli bir grev olarak kabul etmelidir.
4-
SONU
Gerek bireylerin fiziki glerinin arttrlmas ve ruhsal geliimlerinin salanmas, gerekse de toplumda sporun yaygn bir hale getirilebilmesi sosyal ilikiler ann kurulmasna baldr. Toplumda ada spor bilincinin yaygnlatrlmasnda her sektre nemli grevler dmekte olup, devletin de spor altyapsn, spor eitimini ve hukuki mevzuat buna uygun olarak hazrlamas gerekmektedir. eitli ya ve statde bulunan kimselerin spor yapabilme imkanna kavuturulabilmesi ideal bir hedef olup, bunun iin doal olarak, nce bireylerin sosyal ve ekonomik refahnn arttrlmas, daha sonra eitim kurumlarnn, ailenin ve son olarak da kitle iletiim aralarnn rol yadsnamaz. Toplumda zellikle alanlarndaki lider vasfl kiilerin nderliinde, engelli ve izci gruplarn kapsayan deiik gruplarla yaplacak yry ve benzeri sportif faaliyetler, nce salk amal, daha sonra performans sporuna ynelik amalarn gereklemesine nemli katklar salayacaktr. lkemizde, yazl ve grsel iletiim aralarnn roln de mutlaka vurgulamak gerekmektedir. Medya kurulular, ada lkelerdeki sistemleri rnek alacak ekilde, programlarnda ve yazlarnda, zellikle aile ve ocuklar iine alan ve sporu bir eitim politikas arac olarak deerlendiren bir yap ierisinde ok nemli katklar salayabileceklerdir. Bir ticari gerekesi de olsa, sporun abartmal bir ekilde iine katld fantazi ve magazin arlkl programlarn en azndan yayn zamannn titizlikle ayarlanmas, salkl ve sportif nesillerin yetimesi asndan byk nem tamaktadr. Dier yandan, spor talebi planlanrken, performans sporu yannda, yaygn spor talebi aratrlmal ve bu talebe uygun yatrmlar yaplmaldr.
86
STANBUL OLMPYATLARI ALT HTSAS KOMSYONU BAKANI Sinan ERDEM (stanbul Olimpiyatlar Oyunlar Hazrlk ve Dzenleme Kurulu Bakan) (Trkiye Milli Olimpiyat Komitesi Bakan) RAPORTR Yaln AKSOY (stanbul Olimpiyatlar Hazrlk ve Dzenleme Kurulu Genel Direktr) YELER Vedat BAYRAM (GSGM- stanbul Genlik ve Spor l Mdr) Ali EKER (MEB-Okulii Beden Eitimi Spor ve zcilik Dairesi Bakan) Y.Do.Dr.Suphi TRKMEN (Dokuz Eyll niversitesi SHMYO) Kemal ERDN (GSGM- sparta Genlik ve Spor l Mdr) Adnan ZTRK (GSGM-Spor Oyunlar ube Mdr)
87
VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU STANBUL OLMPYATLARI ALT HTSAS KOMSYONU RAPORU
1-
GR
Olimpiyat Oyunlar, Olimpizm denen felsefenin, dnce ve yaam tarznn bir uygulama biimi olup, devamllk arzeden Olimpik Hareketin bir parasdr. Baron Pierre de Coubertin 1894 ylnda bu konuyu dnyaya yle aklamtr: nsanlarn birbirlerini sevmelerini istemek topik olabilir. Ancak, genlerimizin tanmalarn salarsak, karlkl sayg duymalarn temin edebiliriz. Bu suretle dnyamz arzu edilen sulh ve skuna kavuur. Gelin drt ylda bir Olimpiyat Oyunlarn dzenleyerek bunu temin edelim. te, bir asr geen bir sredir bu felsefe ve oyunlar daha da glenerek devam edegelmektedir. 20. Yzyldaki byk gelimeler, izm ile biten bir ok dnce tarzn deitirdii, hatta yok ettii halde, Olimpizm ayakta kalmtr. lkemizde Olimpizmi en iyi anlayan ve genlie devaml telkin eden, sporu ara olarak kullanarak Yurtta sulh, cihanda sulh hedefine ulamay ama edinen, ulu nder ATATRKtr. rnein, 1924 ylnn ubat aynda, aylk Cumhuriyetimizin mtevazi btesinden 17.000 lira tahsis ederek Trk genlerinin 1924 Paris Oyunlarna resmen katlmasn salamtr. Olimpiyat Oyunlar, 28 branta Dnya ampiyonalarnn ayn zaman ve ayn mahalde yaplmasndan ok tede kltrel, evresel boyutlar olan ve ardnda byk bir ekonomi-politik yatan bir dnya leni, dev bir spor organizasyonudur. Olimpiyat Oyunlar gnmzde dnyann en byk sportif ve kltrel festivali haline gelmitir. 1984 Los Angeles Olimpiyat Oyunlarndan bu yana giderek artan TV yayn haklar ve gelitirilen pazarlama ve sponsorluk programlar sayesinde Olimpiyat Oyunlarn dzenlemek karl bir ie dnmtr. Bir kentte Olimpiyatlarn dzenlenmesi proje baznda karldr. Dier bir deyile oyunlarn dzenlenebilmesi iin gerekli spor tesisi ve ilgili dier yatrmlarn n finansmannn karlanmas halinde yaplan tm harcamalarn fazlasyla geri kazanlmaktadr. 2006 K ve 2008 Yaz Oyunlarnn TV haklar, daha oyunlarn evsahibi kent belirlenmeden, Uluslararas Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafndan NBC televizyonuna toplam 2.7 milyar USDa satlm bulunmaktadr. 2008e ev sahiplii yapacak kente, 2002 ylndan itibaren taksitler halinde TV yayn hakk olarak 800 milyon USD ve Top Sponsors Programndan 230 milyon USD nakit deme yaplaca kesinlemi durumdadr. Olimpiyatlar dorudan yatrmlar yannda dolayl yatrmlarla da, dzenlendii lkelere milyarlarca dolarla llen gelirler salamaktadr. Gnmzde ev sahipliini stlenecek kent/lkeyi yaklak 10 milyar USD civarnda bir ekonomik hareketlenme, nemli yatrm, istihdam, d sermaye girii, artan turizm gelirleri, lkenin tantm ve prestij kazanmlar beklemektedir. Gemi Olimpiyatlarda, Organizasyon Komitelerinin dorudan yatrmlar ve ilgili yatrmlar kapsamak zere (Proje baznda): 1984 Los Angeles Oyunlar toplam 2.4 milyar $ yatrm ve 75.574 adam/yllk istihdam; 1988 Seoul Oyunlar 3.6 milyar $ yatrm ve 336.000
88
adam/yllk istihdam; 1992 Barcelona Oyunlar 8.3 milyar $ yatrm ve 128.000 adam/yllk istihdam, 1996 Atlanta Oyunlar ise 6.5 milyar $ yatrm ve 84.000 adam/yllk istihdam salanmtr. Olimpiyatlara ev sahiplii yapmak, sadece proje baznda maddi bir kar elde etmekten te kazanmlar da salamaktadr: Olimpiyatlar yapld lkenin sporu, sporcusu ve genliine; spor tesisleri altyapsna; kentin spor dndaki genel altyapsnn slahna; lke ekonomisine, ihracatna, lkeye ynelen yabanc yatrma ve lkenin dnyadaki imaj ve prestijine byk katklar salamaktadr. 1996 Atlanta Olimpiyatlarna 197 lkeden 10.600 sporcu, 5.500 antrenr ve idareci katlm, 11 milyon bilet satlm ve 2.2 milyon izleyici, 3.000 saat dolaynda 26 spor dalnda 271 msbakay izlemi, 94 Lillehammer K Oyunlarnn 6 kat, 84 Los Angeles Olimpiyatlarnn 2 kat bykle ulalmtr. Yine Atlanta Oyunlar srasndaki TV yaynlarna gzatacak olursak; 220 lkede, toplam 3.000 saat yayn yaplm ve bunlar ayn anda 4 milyar, toplam olarak 20 milyar insan izlemitir. Kazanmlar ekonomi yannda sosyal alanlarda da ortaya kmakta ve stelik sadece proje baznda ve kentsel lekte de kalmamaktadr. Olimpiyatlar dzenlemek, ev sahibi lkenin sosyo-politik yapsna ve tantmna da katkda bulunmaktadr. 1988 Seul Olimpiyatlarndan 3 ay nce ve 3 ay sonra yaplan uluslararas kamuoyu aratrmalarnda Gney Kore sanayi mallarna ne kadar gveniyorsunuz? sorusuna verilen olumlu cevaplarn 7 kat artm olmas dikkat ekicidir. Sadece Olimpiyatlar dzenlemi olmann dahi bir lkenin imaj ve prestijini nasl etkiledii ve bundan gerek sanayi gerekse ihracat alannda ne kadar kazanl kld 1964 Japonya ve 1988 Kore rnekleriyle ortadadr. Onun iindir ki, Olimpiyatlar kazanmak iin yalnz kentler ve yerel ynetimler deil, aslnda Devletler arasnda etin bir mcadele srmektedir. Trkiye asndan bakldnda bu kazanmlara belki de iki kat ihtiya bulunmaktadr. Trkiye Olimpiyatlara ev sahiplii mcadelesinde bu nedenlerle yerini almtr. 2MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 2.1. Dnyadaki Mevcut Durum Olimpiyatlara evsahiplii seimiyle ilgili olarak Uluslararas Olimpiyat Komitesi (IOC) bnyesinde rvet ile ilgili iddialar ortaya atlm ve d dnyada byk sansasyon yaratmtr. Bu skandal sonucu baz IOC yelerinin yelikleri drlm ve bazlarna ise knama cezalar verilmi ve IOC, gelecekte prestijini drecek kiisel sapmalarn ve benzer iddialarn nne geebilmek maksad ile kapsaml bir reform almas balatmtr. Bu alma kapsamnda IOC 2000 Komisyonu ve bu Komisyon altnda bir alma Gurubu olarak Olimpiyat adayl ve seim prosedrn belirlemek zere bir zel Komisyon kurulmutur. Komisyon almalarn takiben, 11-12 Aralk 1999 tarihinde yaplan IOCnin 110. Sesyonunda 2008 Adaylk Prosedr kesin halini almtr. Yeni adaylk prosedr ierisinde nemli hususlar aadadr: Getirilen deiikliklerle ilgili olarak Olimpik Andlamann 37. Evsahibi Kentin Seimi Maddesi aadaki yeni eklini almtr: 1. Olimpiyat Oyunlarn dzenlemek zere, ancak lkesinin Milli Olimpiyat Komitesi (MOK) tarafndan adayl onaylanan kentler bavuruda bulunabilir. Olimpiyat Oyunlarn dzenleme bavurusu, MOK Onay ile birlikte, kentin resmi otoritesince yaplacaktr.
89
2. lkesi Hkmetince dzenlenmi ve Olimpik Andlamaya saygl olunaca garantisini ieren bir dokman sunamayan hibir kente Olimpiyat Oyunlarn dzenleme hakk verilmez. 3. Olimpiyat Oyunlarn dzenlemek zere bavuruda bulunan her kent; IOC Ynetim Kurulunca bildirilecek aday kentlerle ilgili koullara ve Olimpiyat Oyunlar Programnda yer alan spor dallar Uluslararas Federasyonlarnn (IF) teknik normlarna uyulaca hususunu yazl olarak taahht edecektir. Aday kentlerin uyaca prosedr IOC Ynetim Kurulunca belirlenecektir. 4. Olimpiyat Oyunlarn dzenlemek zere bavuruda bulunan her kent, IOC Ynetim Kurulunca tatminkar kabul edilecek finansal garantiler verecektir. Bu finansal garantiler belediye, mahalli/blgesel/ulusal kamu kurumlar, devlet veya nc taraflarca verilebilir. Bu garantinin nitelii, formu ve ierii, Oyunlara evsahiplii yapacak kentin belirlenecei IOC Sesyonundan en az 6 ay nce IOC tarafndan belirlenecektir. 5. Seimlerin hemen akabininde evsahibi kent ve MOK ile IOC arasnda kentin ykmllklerini ayrntda dzenleyen bir Szleme imzalanacaktr. 6. IOCye bavurunun yapld gnden itibaren Adaylk Komitesince Olimpiyat Oyunlar adayl ile ilgili olarak yaplacak ynetim, davran, tavr ve hareketler MOK gzetim ve denetiminde olacak ve MOK bunlardan ortaklaa sorumlu tutulacaktr. 7. Olimpiyat Oyunlarn dzenlemek zere bavuruda bulunan her kent, IOC Ynetim Kurulu tarafndan belirlenecek ve uygulanacak bir adaylk kabul prosedrne tabi olacaklardr. 8. Olimpiyat Oyunlarn dzenlemek zere bavuruda bulunan her kent, 4 IOC yesi, IFleri temsilen 3 ye, MOKni temsilen 3 ye, Sporcular Komisyonu tarafndan teklif edilecek 1 ye, Uluslararas Paralympic Komitesi (IPC)ni temsilen 1 ye ve yeteri sayda uzmanlardan oluacak bir Deerlendirme Komisyonu tarafndan tetkik edilecektir. Aday kenti bulunan lke uyruklu kimseler bu komisyonda yer alamazlar. 9. Deerlendirme Komisyonu; aday kentlerin adaylklarn ayrntda tetkik edecek, nerilen alanlar denetleyecek ve sonular Oyunlara evsahiplii yapacak kentin belirlenecei IOC Sesyonundan en az 2 ay nce yazl bir rapor halinde IOCye sunacaktr. 10. IOC Ynetim Kurulu, Deerlendirme Komisyonu Raporuna dayanarak IOC Sesyonuna seim iin sunulacak aday kentler listesini belirleyecektir. Grld gibi, adaylkta nihai sorumluluk MOKne verilmekte, MOKnin Adaylk Komitelerinde fiilen ve bir ortak eklinde yer almas ve adayln sorumluluunu stlenmesi istenmektedir. MOK, adayl iin bavuruda bulunaca kentin IOC tarafndan aranan asgari artlar (henz belirlenme aamasndadr) karladnn gvencesi olarak kabul edilmekte ve adaylk bavurusu ve adaylk sreci ierisinde Adaylk Komitesinin almalarndan sorumlu klnmaktadr. Yeni bir Adaylk Kabul Safhas getirilmektedir. Bu durumda bir MOK tarafndan aday aday olarak nerilen kentin resmen aday olabilmesi, bavurunun baz IOC yeleri, Uluslararas Federasyon temsilcileri, MOK temsilcileri, baz sporcular ve kurum d
90
uzmanlardan oluacak bir alma gurubunca yaplacak tetkikat ve nerilerini IOC Ynetim Kurulunca deerlendirilip onaylamasndan sonra mmkn olabilmektedir. Bu artlar ve adaylk sreci ile ilgili ayrntlar, ubat 2000de Lozanda yaplacak toplantda adaylk komitelerine ve MOKne bildirilecektir. Henz taslak aamasnda olmasna ramen aranan asgari teknik artlar ile ilgili olarak 5 Teknik Kriter zerinde durulmaktadr: 1. Motivasyon ve politik destek halkn mobilizasyonu (rnek: Hkmet ve yetkililerin taahhtleri, kamuoyu yoklamalar, referandumlar) 2. Havaalan, otoyollar, metro, teleiletiim, ana stadyum vb. temel altyaplarn yaplabilirliine ynelik olarak Makro-Ekonomik Kriterler (rnek: Ulam ve iletiim altyaplarnn mevcut durumu, gerekli ek yatrmlarn finansman) 3. Kentin; Spor tesisleri, Olimpik Ky, Medya Merkezi, Oyunlarn Organizasyonu vb. konular finansman ve gerekletirebilme yetisi (rnek:Mevcut ve inas gerekecek tesislerin says, eksiklerin tamamlanmasnn finansman) 4. Kentin; tm Olimpiyat Ailesine yeterli konaklama imkan sunmas konusunda finansman ve gerekletirebilme yetisi (rnek: Mevcut ve hedeflenen oda/yatak saylar) 5. lkenin ve hukuk sisteminin; Oyunlarn gerektirecei yasal dzenlemeleri yapabilme yetisi; Hkmet veya Ynetimin, Organizasyon Komitesinin ihtiyac olan teknik ve finansal yaplanmay salama yetisi (rnek: Bir yasa karlabilmesi iin gereken sre, Organizasyon Komitesine destek olacak idari yaplanma) Mart-Austos 2000 tarihleri arasnda IOC uzmanlarnca yaplacak inceleme sonularna baklarak resmi adaylar belirlenecek ve Sydney Olimpiyatlar srasnda aklanacaktr. OcakNisan 2001 tarihleri arasnda yaplacak Deerlendirme Komisyonu almalar sonucu Rapor, Mays 2001 ay ierisinde tamamlanacaktr. Tm resmi aday kentlerin nihai oylamaya kadar adaylk srecini srdrecekleri kabul edilmektedir. Ancak, Deerlendirme Komisyonu Raporunda nerilmesi ve IOC Ynetim Kurulunca da benimsenmesi halinde IOC Ynetim Kurulu, resmi adaylar arasndan ayrca Finalist Kentler seebilecektir. Oylamaya katlacak kentler arasndan 2008 Evsahibi Kent Temmuz 2001de Moskovada yaplacak IOC Sesyonunda belirlenecektir. nemli bir dier deiiklik ise, IOC yelerinin aday kentelere ziyaret yapmayacak olmalardr. Aranan asgari teknik artlarn karlandn garanti eden Adaylk Kabul Safhas uygulamasnn getirilmi olmas ve Deerlendirme Komisyonunca yaplan ayrntl incelemeler sonucunda nihai oylamaya katlacak Resmi Adaylarn her birisinin Olimpiyatlar dzenleyecek seviyede bulunduklar kabul edilen kentler olduu hususu gznnde tutularak IOC yelerinin aday kentleri ziyaret etmemeleri ve Adaylk Komiteleri mensuplar ve ilgili nc ahslarn da IOC yelerini ziyaret etmemeleri kararlatrlmtr. Bu husus, adaylk btelerinde ok nemli miktarda tasarruf salayacaktr. u an iin 2008 Oyunlarna aday adaylklar mevzuubahis olan kentler stanbul, Pekin, Paris, Sevilla, Toronto, Buenos Aires, Kuala Lumpur, Lizbon, Cape Town, Stockholm, Havana ve Osaka'dr.
91
2.2. Trkiyenin Bu Alanda Dnyadaki Yeri Olimpiyatlara ev sahiplii yapacak kentin seiminde eitli kriterler mevcuttur. Bunlar; proje fizibilitesi ve yeterlii, proje iinde yer alan unsurlarn lojistik adan konumu, proje finansman, projenin kltrel boyutu, evresel boyutu, kentin ve lkenin telekomnikasyon altyaps, corafi konum, oyunlarn nerildii takvim ve iklim koullar, konaklama imkanlar, gvenlik plan, salk plan, ulam planlar, halk desteinin seviyesi, lkenin uluslararas sportif ve dier organizasyon kapasite ve deneyimi, spor gelenei, devlet desteinin boyutu, lkenin genel politik ve ekonomik durumu, IOC haklarnn korunma yntemi ve garantiler, Olimpiyatlarn kente katks ve o kentte yaplacak oyunlarn Olimpik Harekete katks gibi kriterlerdir. Bu kriterler asndan stanbulun durumu deerlendirildiinde; bir ksmnda stanbulun esiz imkanlar sunmakta olduu, bir ksmnda ancak yeterli ve bir ksmnda ise yetersiz bulunduu grlmektedir. Yetersiz olunan konularda gelime salama zorluklar dnldnde gzden karlmamas gereken husus; ev sahibi kentin IOC tarafndan Olimpiyatlarn dzenlenme tarihinden 7 yl nce belirlendiidir. Adaylk srecinde yaplmas gereken; bir yandan sadece kentimizin sunduu imkan ve avantajlarn, kentimizi dierlerinden ayrtran zelliklerin alt izilirken, te yandan eksiklerin giderilmesi iin gerekli irade, finans, yaplanma ve kapasiteyi haiz olduunuz konusunda muhataplarn ikna ve tatmin edilmesidir. Hedef kitle ise, bata karar verecek olan Uluslararas Olimpiyat Komitesi (IOC) yeleri olmak zere, Uluslararas Spor Federasyonlar (IF) ve dnyann Milli Olimpiyat Komiteleri (NOC) yneticileri ile uluslararas olimpik ve spor medyasdr. Saylar 111i bulan ve 76 deiik lkeden gelen IOC yeleri, farkl dil, din, mesleki ve kltrel yaplara sahip kiilerden olumakta; seim kriterleri ve bunlarn greceli nemleri konusunda farkl grler tamaktadrlar. Dolaysyla 111 yenin, 111 ayr kiilik olarak alglanmas, her birisi iin ayr ayr, titizlikle hazrlanm zel stratejilerin oluturulmas ve uygulanmasyla iletiim salanabilen zel bir gurup olarak ortaya kmaktadr. Olimpiyatlara aday olabilmek iin gerekli n art Yerel Ynetim, Devlet ve o lkenin Milli Olimpiyat Komitesi arasnda ibirliinin salanmasdr. Bu adan bakldnda sadece stanbulun adayl, dnyadaki tek rnek olan zel bir Kanun ile dzenlenmekte ve bu l ibirlii en etkin ve kalc ekliyle ortaya konulmaktadr. Mays 1992de kartlan 3796 Sayl Kanun; bir yandan Devlet, stanbul Bykehir Belediyesi ve Trkiye Milli Olimpiyat Komitesinin (TMOK) ibirlii ile stanbul Olimpiyat Oyunlar Hazrlk ve Dzenleme Kurulunu (HDK) oluturup bu Kurumu stanbulu Olimpik artlara hazrlamakla grevlendirirken, te yandan bu i iin gerekli finansman salamaktadr. Yasa marifetiyle sadece finansal ve politik garantiler salanmakla kalmamakta, IOCnin Olimpik Andlamas Trk Hukuk sistemi iine alnarak adeta bir yasa gibi etkin klnmakta ve bu suretle IOC haklar en st seviyede garanti altna alnmaktadr. Yeni seim prosedr ve kriterleri gznne alndnda, yasa getirme koulunun Trkiye tarafndan daha 1992 ylnda karlanm olduu ve bunun adayln en gl kozlarndan birisini tekil ettii grlecektir. Yukarda IOC adaylk prosedr aklamalar arasnda yer alan Olimpik Andlamaya saygl olunaca garantisi ile finansal garantiler konusunda ve adaylkta nihai sorumluluun MOKne verilerek, MOKnin Adaylk Komitelerinde fiilen ve bir ortak eklinde
92
yer almas ve adayln sorumluluunu stlenmesi hususlarnda 3796 Sayl Kanunun varl, adaylar arasnda sadece stanbulun sahip olduu nemli bir avantaj ifade etmektedir. Aranlacak Teknik Kriterler arasndaki 5nci madde ise, Kanun sayesinde stanbul iin daha imdiden halledilmi bir durumu ifade etmektedir. Kltrel adan bakldnda, 3 mparatorlua bakentlik yapm, 3 din ve 26 etnik kkenden insanlarn uyum ierisinde yaad, asrlardr bir metropol nitelii tam stanbulun tarihi ve kltrel zenginlii tartma gtrmez. Kltrlerin ve tarihlerin bulutuu bu kent, corafi anlamda iki kta zerinde bulunan ve Asya ile Avrupa, Dou ile Bat arasndaki bu kpr niteliini ekonomik, kltrel ve siyasi anlamda da yaatan tek kenttir. Sadece stanbul deil, Trkiye ve hatta finans, kltr ve ekonomik alardan merkezi bulunduumuz corafi blgenin ortak zellii ise gen nfus yapsdr. Bunun, esas hedefi genlik ve genlere Olimpizmi alamak olan Olimpik Hareket asndan nemi byktr. Olimpiyatlara aday olmamzn temelinde, sadece Olimpiyatlar marifetiyle salanacak maddi ve ekonomik kazanlar deil, sporcu nesiller yetitirmemizde Olimpiyatn hzlandrc etkisinin yatmakta olduu IOC nezdinde komnike edilmektedir. Dier adaylara bakldnda bir ksmnda ya o kentte ya da o lkede Olimpiyatlarn daha nce yaplm olduunu grmekteyiz. Halbuki ne lkemizde ne de temsil ettiimiz blgede hi Olimpiyat dzenlenmedii gibi, Olimpiyatlar bugne kadar hi bir mslman toplum tarafndan da dzenlenmemitir. Din, dil, rk, cinsiyet ayrm yapmakszn spor vastasyla dnya genlerinin eitimi, gelitirilmesi, kardelik, dostluk, karlkl anlay ile dayanmann ve nihayet barn salanmasn amalayan bir felsefe, bir yaam tarz olan Olimpizme ve Olimpik Harekete, Oyunlarn bir mslman toplumda da dzenlenebilme ansn tanyan tek aday kent stanbuldur. Olimpiyatlara sahip olabilmek iin sadece soyut nitelikleri tamak yeterli olmamakta, aday kentlerde Oyunlarn baarl bir ekilde icrasn mmkn klacak somut nitelikler, yeterli kentsel altyaplar aranmaktadr. Genel kannn aksine, stanbul Olimpik kriterler asndan aranan bir ok somut altyapya da sahiptir. Bugn iin Trkiye uzayda iki uydusu, % 90n zerinde saysallatrlm iletiim sistemleri ve teknolojik birikimi ile telekomnikasyon asndan Avrupada 6, dnyadaki 16 gelimi lkeden birisidir. Kurulu iletiim altyapsnn yeterlii, stanbulun avantajl yanlarndan birisini tekil etmektedir. Spor alannda kullanlan teknoloji hzla deimekte ve gelimektedir. Trkiye bunu bir lde takip etmekte ise de, spor alannda henz tatminkar bir seviyenin yakaland iddia edilemez. Dier alanlarda ise olduka yksek seviyelerin yakalanm olduu ve Y2K sorunu yaamadan Millenyuma girmi olduumuz, teknoloji devlerinde elde edilen verilerle eit ve ayn zaman dilimi ierisinde lke genelinde de teknoloji verilerini kullandmz bir gerektir. Olimpiyat Projesi kapsamnda yer alan ve ina edilecek spor tesislerinin ilgili Uluslararas Federasyonlarca aranan nitelikteki teknolojilere sahip olmas planlanmaktadr. stanbul, 1992de Olimpiyatlar dzenleyen Barcelonann iki kat, 1996da Oyunlar dzenleyen Atlantadan % 20 fazla yatak kapasitesine sahip bulunmakta, stelik sadece nicelik asndan deil, nitelik olarak da daha kaliteli bir konaklama altyapsna sahip bulunmaktadr. stanbulun 30 yllk meteorolojik veri ortalamalar, Oyunlarn dzenlenecei 17 Temmuz-1 Austos 2004 tarihleri arasnda gndz ortalama 24 C, gece 16 C s, % 70 nem oran
93
ve neredeyse 0 ya ve sis ile iklim koullarnn sporcularn performanslarn en st seviyeye karmalarn mmkn klacak en ideal artlar tadn gstermektedir. Bu artlar, ayn paralellerde yer alan dier aday kentlerde dahi mevcut bulunmamaktadr. Olimpiyatlarda dnya rekorlarnn krlmasn arzu eden IOC asndan bu hususun nemli bir kriterdir. lk bakta, stanbulun evre koullarnn slaha muhta durumda bulunmasnn adaylk asndan bir dezavantaj yarataca dnlebilir. Halbuki Spor ve Kltrn yanna Olimpizmin nc boyutu olarak evreyi alan IOC, spor ve olimpizm sayesinde evre koullarnn dzeltilmesinde nemli katklar olan bir uluslararas sivil kurulu olarak ne kmay arzulamaktadr. Aday kente den, projeler hazrlamak ve bunlarn finansmann salayarak hedef kitleyi bunun gerekletirileceine ikna edebilmektir. Olimpik adan, evsahibi kentin sorumluluu stlenecei belli saydaki insanla ilgili olarak hazrlanan salk plan stanbulda mevcut salk altyaps ile uygulanabilir durumdadr ve IOC Deerlendirme Komisyonunca beenilmitir. Ulusal ve uluslararas dzeyde, tam donanml ve her trl salk problemini en modern cihaz ve aletlerle ksa srede en iyi sonula sonulandrabilecek yapda resmi devlet hastaneleri, niversite hastaneleri ve zel hastanelerimiz bulunmaktadr. Genel ve yaygn bir kan olarak Trkiyede bir gvenlik sorunu olduu dnlmekte ise de eitli lkelerdeki su oranlarn gsteren Enterpol rakamlar bunu dorulamamaktadr. lkemizin bir terr sorunu yaad gerektir yalnz unutmamak gerekir ki en gvenli saydmz lkelerde yaplsa dahi, oyunlar terr tehlikesi ile kar karyadr. Bu adan, Trkiyede terr ile mcadelede tecrbe kazanm gvenlik glerinin mevcudiyeti ve olimpik gvenlik sistemi ile ilgili olarak hazrlanan ayrntl planlar bir avantajmz olarak ortaya kmaktadr. Uluslararas Olimpiyat Komitesi nezdindeki en nemli seim kriterlerinden birisi de, toplum desteidir. 1993 ve 1996 yllarnda yaplan iki bamsz kamuoyu aratrmasnda stanbul Olimpiyatlarnn olmasn arzu edenlerin %94.8den % 96.2ye kt grlmektedir. Adaylkta dezavantajlarmzdan birisini stanbulda yaanan trafik sorunu ve Atatrk havaalan kapasitesinin yetersizlii tekil etmektedir. Metronun ilk ve ikinci aamalarnn devreye girmesi, hafif rayl sistemin gelitirilmesi, toplu tamacln yaygnlatrlmasna ynelik uygulamaya konulmu projelerin hayata geirilmesi, deniz ulamnn arttrlmas ve gerektii takdirde Kanundan yararlanarak uygulamaya konulabilecek yollarda olimpik erit tahsisi gibi unsurlar dikkatlerine sunulacaktr. Atatrk Havaliman tevzii ii tamamlanm ve Dnyann en nde gelen modern ve yksek kapasiteli alanlarndan birisi olmutur. orluda mevcut askeri alann kargo tamacl amac ile kullanma tahsisi ve Kurtky projeleri ile kentin havadan ulam olimpiyatlar iin yeterli seviyeye getirilecektir. stanbulun 2000 adayl iin oluturulmu, 2004 adayl srasnda gelitirilmi, 2008 iin uygulamasna geilmi ve IOCye resmen taahht edilmi olan IOC, IF ve MOKlerden oluan Olimpiyat Ailesinin tm gereksinim ve artlarn karlayan stanbul Olimpiyat Projesi mevcuttur. stanbul Olimpiyat Projesi; ehrin Avrupa ve Asya yakalarnda, ana arterler zerinde ve birbirlerine en fazla 1 saat mesafede 9 alan ve 34 adet spor tesisi, Atatrk Olimpiyat Park, 10.000 sporcu ve 5.000 idareci, 15.000 medya mensubu ve 3.000e yakn hakem ve gzlemcilerin ikamet ettirilecekleri Olimpik Ky, (oyunlar tarihlerinde ina edilecek ve Oyunlar srasnda kullanldktan sonra yasal sahiplerine devredilecek dairelerden oluan TOKnin 40.000 dairelik Halkal Toplu Konut Projesinin 4. safhas); Uluslararas
94
Basn ve Yayn Merkezi ve Genlik Kampn kapsamaktadr. IOC ve Uluslararas Spor Federasyonlarnnn arad tm artlar karlayan, unsurlarnn lojistik balant ve ilerliinin tam olarak zmlendii bir projedir. Gemi tecrbeler stanbulda Olimpik standartta spor tesisi eksiklii hususunun bu yarta en nemli dezavantajlarmzdan birisi olduunu gstermitir. Oyunlarn icra edilecei spor ve antrenman tesisleri bakmndan en fazla sayda tesisin adaylar arasnda Atinada mevcut bulunmas, Atinann 2004 Oyunlarn kazanmasnda en nemli faktr olmutur. HDK, yapm planlanan projeler deil, mmkn olduu lde bitirilmi yahut inaatna balanlm tesislerle IOCnin nne klmas gerektii bilincindedir. Stratejisini Vaadlerden Gereklere olarak belirleyen HDK, ana hedefini tesisleme olarak belirlemi, gemi adaylk almalar srasnda hazrlayp gelitirdii stanbul Olimpiyat Projesini hayata geirmek zere yatrmlara girimi bulunmaktadr. Olimpiyat adayl uzun soluklu bir sretir. ou kentler birka dnem sren abalaryla sonuca ulamlardr. stanbulu dier aday kentlerden ayrtran bir dier unsur ise, adayln st ste nc defa srdren yegane kent olmasdr. Bu; kararllk, ciddiyet ve istikrar gsterdii gibi ayn zamanda bir tecrbe birikimini de ifade etmektedir. Konuyu tm veheleri ile ayrntl olarak deerlendiren HDK, 3.11.1999 tarih ve 97/118 sayl kararyla stanbulun 2008 Olimpiyat Oyunlarna adaylk bavurusunda bulunulmas kararlatrlmtr. Kanun gerei olduu gibi, Hkmet programnda da yer alan ve 28.11.1998 tarihindeki Olimpik Stadyum temel atma treninde Cumhurbakanl Makam tarafndan dnyaya deklare edilmi bulunan stanbul'un 2008 Olimpiyat Oyunlar adayl iin resmi bavuru 2000 yl Ocak aynda yaplmtr. 2.3. Sorunlar Bata Atatrk Olimpiyat Park olmak zere, stanbul Olimpiyat Projesi kapsamnda yer alan tesislerin mmkn olduu lde hayata geirilmesi gerekmektedir. Kentsel altyap ve ulamn gelitirilmesi her adan byk nem tamaktadr. 3796 sayl Kanunun Hizmet Zorunluu ile ilgili 14. Maddesi Btn kamu kurum ve kurulular ile zel idareler ve belediyeler Olimpiyat Oyunlar hazrlk ve dzenleme almalar srasnda HDKnun bu yndeki taleplerini ncelikle karlarlar hkmn getirdii halde, rnein genel ulamn planlanmas ve salanmas konusunda ilgili kamu kurumlar ile koordinasyon salanmasnda ve yatrm programlarna alnmasnda glkler yaanmaktadr. Stadyuma halen yalnzca TEM Otoyolunun kuzeyinden geen ve ok yetersiz durumdaki servis yolundan ulalabilmektedir. 2001 yl sonlarnda iletmeye alnacak olan Atatrk Stadyumu ve tm fonksiyonlar gerekletirildiinde pik gnlerde 180.000 kiinin ziyaret etmesi beklenen Atatrk Olimpiyat Parknn karayolu, metro ve hafif rayl sistemlerle genel ulamnn planlanmas, ve bu amala eitli inisiyatiflerin harekete geirilmesi gerekmektedir. Konuya gereken nem ve nceliin verilmesi ve ilgili kurumlar arasnda koordinasyonun salanmas halinde sorunun zlebilecei midini tamaktayz. Konu, nemine binaen, 6.11.1999 tarihinde Atatrk Stadyumu antiyesini ziyaret ederek tetkiklerde bulunan Sn. Cumhurbakanl Makamna ve 1.12.1999 tarihinde yaplan TBMM KT Komisyonuna sunulmu ve Komisyonca desteklenmitir..
95
Yaplan ulam etdleri sonularna gre: a. Atatrk Havaalan - obaneme - Halkal Toplu Konutlar - Olimpik Park Kava Balant Yolu ile, TEM Otoyolu Mandra Mevkii, Halkal Toplu Konutlar - Olimpik Park Kavann Karayollar Genel Mdrl (KGM) yatrm programna alnarak ncelikle yaplmas gerekmektedir. Bu hususta HDK ile KGM arasnda 7.9.1998 tarihinde imzalanan bir protokole gre; gzergah tesbitinin KGM'nce yaplmas; avam ve uygulama projelerinin KGM'nce onaylanmas; uygulama projelerinin 1/5000lik nazm imar planna ve 1/1000'lik uygulama imar planna KGM'nce iletilmesi; zemin etd, laboratuar testleri gibi aratrma hizmetlerinin KGMnce salanmas; keif, ihale dosyas tanzimi, etd proje ve projelerin kontrollk hizmetlerinin KGM'nce yrtlmesi koullaryla Atatrk Olimpiyat Park genel ulam iin gerekli balant yolu projelerinin KGM teknik artname ve birim fiyatlarna gre HDK tarafndan yaplmas kararlatrlm ve Protokole uygun olarak D-100 Karayolu-obaneme Kava-Atatrk Olimpiyat Park Balant Yolu Etd Proje Mhendislik Hizmetleri i HDK tarafndan ihale edilmitir. Projeler 26.4.2000 tarihinde tamamlanacaktr. Mezkur yol ve kavak inaatnn KGM yatrm programna alnarak yapmnn salanmas; Olimpiyat Park, Halkal Toplu Konutlar ve blgenin ulamnn salanmas yannda, obanemeTEM Mahmutbey kava aras balant yolunda (medya yolu) yaanan trafik younluunun hafifletilmesi bakmndan son derece nemli ve zorunludur. b. stanbul Bykehir Belediyesi (BB) tarafndan yrtlen Aksaray- Esenler Hafif Rayl Toplu Tama sisteminin Esenler-Mahmutbey-kitelli Organize Sanayi-Baak Konutlarna uzatlmas projesi kapsamnda sistemin Stadyum ve Parka irtibatlandrlmas gerekmektedir. ebekenin Esenler (Otogar) Mahmutbey kitelli Organize Sanayii ksmna ait proje almalar BB tarafndan tamamlanm bulunmaktadr. ebekenin Olimpik Parka irtibatlandrlmas amac ve iin projelendirme ksmna bir katkda bulunmak zere, kitelli Organize Sanayi istasyonu ile Atatrk Stadyumu arasndaki branmann kavram projesi ile kefi HDK tarafndan hazrlattrlm ve BBne sunulmutur. stanbul Ulam Ana Plannda birinci ncelikli olarak ortaya kan ve blgenin maruz kalaca ulam sorunlarnn zmne byk fayda salayacak kitelli-Otogar Hafif Rayl Sistem Hattnn bir an nce gerekletirilmesi ve bu i iin yaplacak ihalelere Olimpiyat Park Balantsnn da eklenerek BBnce uygulamaya alnmas gerekmektedir. c. DLH tarafndan projelendirilmekte olan Gebze-Halkal Rayl Toplu Tama Sisteminin (banliy hattnn), leme ve metroya dnm projesi iinde Olimpiyat Park ile balantsnn yaplmas yararl ve nemlidir. Sistemin, Yenidoan mevkiinden bir lup ile Atatrk Stadyumu kuzeyinden geerek kitelli Organize Sanayii Mandra mevkiine ve Yenidoan mevkiine kavumas ile gerekli irtibatlandrma salanabilir. Bu projenin uygulamaya sokulmas hususunun Ulatrma Bakanlnca ele alnmas salanmaldr. d. KGM tarafndan gzegah almalar srdrlen Kuzey Otoyolu projesinin, Baak Konutlarndan TEM Otoyoluna ve obaneme kprl kavana balants salanmal ve bu balantdan Atatrk Olimpiyat Parkna giri temin edilmelidir.
96
Dier bir husus ise; BB Btesinde yer alan ve tahsil edilemeyen HDK paylarnn ayni ekilde bir deme programna balanarak demenin temini iin 1.8.1998 tarihinde alnan kararla ilgili uygulamada Baclar Olimpik Spor Salonu ve Burhan Felek Kamp Eitim Merkezi ileri iin BB'nce 1998 yl ierisinde yaplm harcama tutar toplam 1.376.573.260.875 TL bortan mahsup edilmi, 1998 itibariyle kalan bor olan 914.412.468.293 TL'na HDK 1999 yl alacak pay olan 2.890.000.000.000 TL'nin eklenmesiyle 1999 yl ierisinde denecek bor miktar 3.804.412.468.293 TL olarak hesaplanmtr. Bilahare: SK'ce kamulatrlp GSGM'ne devredilecek 10 adet parsel bedeli ile ilgili mahsup muamelesinin, miktarn BBnin SKden olan alacaklarndan dlecei ve BBnin HDKna olan borcundan mahsup edilecei ynnde BB tarafndan verilmesi gereken teyidin halen alnmam olmas nedeniyle henz ikmal edilemedii;. BB teyidini takiben SK'ce kamulatrlp GSGM'ne devredilecek parseller bedelinin 1999 yl mahsubuna girecei, Baclar Spor Salonu inaatnda deprem nedeniyle duraklama olmu olmakla birlikte, bu ile ilgili olarak BB tarafndan 1999 yl ierisinde tahakkuk ettirilmi yatrm tutarnn Aralk 1999da tesbit edilerek tutarn bortan mahsup edilecei; tahakkuk edecek miktarn (ve BBnce teyidi yaplmas halinde SK kamulatrma bedelinin) 3.804.412.468.293 TLden kk olmas halinde bakiye farkn BB tarafndan 25.12.1999 tarihinde nakit olarak HDK'na denmesi gerektii, Ocak 2000 tarihinde muacceliyet 5.534.530.000.000 TL olduu, kesbedecek BB 1999 yl paynn
2002 ylndan itibaren, BB paylar dahil tm HDK gelirlerinin, Atatrk Stadyumu inaat iin kullanlmakta olan d kredilerin anapara ve faizlerinin geri denmesine ancak yeterli olabilecei; bu hususun, Hazine'ye yapm olduumuz mracaat ve fizibilite dosyasnda beyan ve taahht de edildii; dolaysyla HDKnun, ancak mevcut kaynaklar ve 2000 ile 2001 yllar ierisinde tahakkuk edecek gelirleriyle ve bu sre ierisinde yatrm harcamalarnda bulunabilecei; Atatrk Stadyumunun da bu sre sonunda ikmal edilecei gznne alndnda, nmzdeki 2 yl ierisinde yaplacak HDK yatrmlarnda nceliin Atatrk Olimpiyat Park'nn imesuyu, atksu kanalizasyon, yamursuyu drenaj, elektrik, doalgaz, teleiletiim, i yollar, otoparklar vb. altyaps ile, bir ksm kamulatrma ilerinde olaca; Atatrk Olimpiyat Park me Suyu ebekesi, Atksu Kanalizasyon ebekesi, Yamursuyu Drenaj projeleri, Doalgaz ebekesi ve Elektrik Tele letiim Etd Projeleri, evre Ulam ve Yollar Projelendirilmesi ve Atatrk Olimpiyat Park Yerleim Tasarm Projesiyle Koruma Kua Planlarnn Hazrlanmas ileri "Olimpik Park Sahasnn Uygulama mar Plan ile Genel Yerleim Plannn Hazrlanmas, Altyap Tatbikat Projeleri ile, Hizmetlerin Araziye Aplikasyonunun Mimarlk, Mhendislik ve Teknik Mavirlik Hizmetleri i" Szlemesi kapsamnda yaptrlmakta olduu hususlar deerlendirilerek; altyap projelerinin ikmalini mteakkip, bu yatrmlardan hangilerinin nmzdeki yl ierisinde ve ne suretle gerekletirilecei hususlar HDK 2000 Yl Bte Tasla grmelerinde ayrntda deerlendirilerek HDK 2000 Yl Btesi ile
97
dzenlenecei; BB tarafndan stlenilerek gerekletirilecek olan Atatrk Olimpiyat Park altyaplar ile ilgili giderlerin bakiye bortan denecei, HDKnca kararlatrlmtr. Bu hususun uygulamaya gemesi en nemli konulardan birisini tekil etmektedir. 3ULAILMAK STENEN AMALAR 3.1. VIII. Be Yllk Kalknma Plan Dnemi (2001-2005) 2001de yaplacak seimlerde 2008 evsahiplii ansn yakalamak, bu mmkn olmad takdirde, 2005 ylnda 2012 Oyunlarnn ev sahiplii hakkn elde etmektir. Bu amala stanbulun spor tesisi envanterini srekli gelitirerek IOC ve IFler tarafndan onaylanacak olimpik nitelikte tesislere kavumak temel hedeftir. 3.2. Uzun dnemde (2001-2023) Yukarda ayrntda akland gibi, sporun lkemizde bir yaam biimi ve sosyal yaantmzda genlerimiz iin nemli bir eitim arac olmasn salamak, sporda uluslararas dzeydeki baarlarmz arttrmak ve olimpiyatlarn getirecei ekonomik ve sosyal kazanmlar elde etmektir. 4. PLANLANAN YATIRIMLAR
2000 ve 2004 Oyunlar adaylklarndan sonra HDK, doru stratejiler belirleyebilmek amacyla IOC yeleri nezdinde stanbula oy vermeme nedenlerini aratrmtr. Bu aratrma sonucunda nedenlerin iki ana gurupta kategorize edilebilecei ortaya kmtr: 1. stanbulun spor tesisi altyapsnn yetersizlii, 2. Byk apl spor organizasyonlar tecrbesinin bulunmamas. Bu saptamalar sonucu stratejisini Vaadlerden Gereklere olarak belirleyen HDK, 1992-1996 yllar arasnda Istanbul'da yaplacak Olimpiyat Oyunlar'nn organizasyonu ile ilgili "Proje" hazrlayan ve Proje'nin tantmn IOC ve Olimpiyat Ailesi nezdinde yapan bir kurum iken, 1997 yl ierisinde yapsal bir deiiklik geirerek bata Atatrk Olimpiyat Park ve Stadyumu olmak zere dorudan spor tesisleri ina eden "yatrmc" bir kurulu halini alm, Tesislemeyi ana faaliyet olarak belirlemitir. 5.5.1992 31.10.1999 tarihleri arasnda (BB 1999 yl sonuna kadar tahakkuk eden 5.185.600.000.000 TL alacamzdan, sadece mahsubu yaplan 1.381.187.531.875 TL ksm dahil olmak zere) HDK 'nun yasal gelirlerinden kaynaklanan nakit girdisi 17.395.760.708.947 TL'dr. Buna ilaveten 1999 yl ierisinde kullanlmaya balanan d kredilerden ekilen 16.501.212.131.042 TL ile birlikte fiili girdi miktar 33.896.972.839.989 TLna bali olmutur. Bu miktarn 24.937.533.005.160 TL tutarndaki blm sarfedilmitir. Harcamalarn % 92,5i spor tesisi yatrmlarna ve % 4,2si uluslararas spor organizasyonlarna harcanrken, tantm ve lobi faaliyetlerine % 1 ve idari gider ve demirbalara ise toplam olarak % 2,3 orannda harcama yaplm olmaktadr.
98
stanbulun Olimpik altyapya hazrlanmasna yardmc olmak gayesi ile stanbulda spor tesisleri yapma/yaptrma, Genlik ve Spor Genel Mdrl, stanbul Bykehir Belediyesi, spor kulpleri gibi dier kurumlarca inaatlarna balanm, uygun nitelikteki spor tesislerinin mali ve teknik alardan desteklenerek bir an nce ikmallerinin salanmasna katkda bulunmak ynnde faaliyet gstermitir. Ayrca 2000 Projesi zerinde gerekli revizyonlar yapp, stanbulun ina halindeki ve sportif altyap envanterine adapte ederek Olimpiyat Projesini daha aya yere basan bir hale getirmi ve Projeyi hayata geirmek zere yatrmlara girimitir. stanbul Olimpiyat Projesi'nin en nemli unsuru Atatrk Olimpiyat Parkdr. Kkekmecede Hazine tahsisli 584 hektarlk alana sahip olan Park, temelde her trl spor, sosyal ve kltrel faaliyetlerin dzenlenecei bir mekan olarak planlanm olup, bata Atatrk Stadyumu olmak zere, kentin gerek ihtiyalarna cevap verecek 14 ok maksatl spor tesisi ve halka ak spor alanlarn iermektedir. IOC ve Uluslararas Federasyonlarca talep edilen yksek seyirci kapasitelerinin Oyunlar sonrasnda byk bir atl kullanma neden olaca dnlerek, yaplacak tesislerde ok maksatllk veya youn biimde portatif tribn ve destek nitesi kullanm planlanmtr. Bu destek niteleri bilahare lkenin baka yrelerinde geni lekli organizasyonlarn dzenlenmesine olanak verecek bir park oluturacaktr. Olimpik Stadyum dnda kalan 13 spor tesisi, bilahare yaplacak tadilatlarla Uluslararas Spor Federasyonlarnca aranan artlara cevap verebilen tesisler ve ayn zamanda olimpiyatlar ncesi ve sonrasnda ticari ve kltrel aktivitelere ak fuar, kongre ve gsteri merkezleri, bio-mekanik merkez ve spor hastanesi, oto yarlar pisti, aquapark vb. ticari ve kltrel fonksiyonlu yaplandrmalarla Olimpiyatlar ncesi ve sonrasnda kendisini idame ettirecek gelirleri yaratacak ekilde srdrlebilir nitelikte projelendirilmitir. Park gerekletirildiinde, yalnz Trk insanna deil, yabanc lkelere sporcu, antrenr, eitimci yetitirmek iin gerekli hizmetleri sunacak ada Avrasya Spor ve Eitim Merkezi fonksiyonunu grecektir. Avrasya Spor ve Eitim Merkezi zel antrenman tesisleri, dershane, konferans salonu, salk denetim merkezleri, biyo-mekanik mhendislik merkezi gibi blmlerin yansra 1.200 sporcu ve 250 idarecinin barnabilecei konaklama alanlarn da ierecek, spor danma merkezi, spor malzemesi sergileri ve hizmet alanlarna da yer verilecektir. Projenin ana hedefi, bata kendi genliimiz olmak zere gelimekte olan lkelerin sporcu ve altrclarna olimpiyatlara hazrlanmak iin uygun koullar salamak, uluslararas spor karlamalarna katlm artrmak ve olimpik sporlarda frsat eitsizliine bal snrlamalar giderek ortadan kaldrmaktr. Byle bir merkezin olimpizm ruhunun yalnz Trkiyede deil, yurt dnda da glenerek yaygnlamasna katkda bulunaca kesindir. ada kentlemede sporun planlamaya dahil edilmesi bir dnya normudur. Kent planlama normlar ele alndnda kii bana dmesi gereken spor alanlar; 15.000 nfus iin (mahalle nitesi) 11-18 ya gurubuna hizmet edecek oyun ve spor alan: 2 m2/kii, 45.000 nfus iin (kk kent nitesi) spor alan-semt stad: 1 m2/kii dolaysyla toplam olarak halka ak spor alanlar normu 3m2/kiidir. Gen nfusumuz gznne alndnda, lkemizde bu normlara ulalmas iin belki de iki kere gerek vardr. stanbulda halen toplam 130 ha. alanda 365 spor alan bulunmakta (genellikle futbol, basketbol ve voleybol alanlar) ve bu deerlere gre stanbulda kii bana 0.15 m2 spor alan dmektedir. Dier bir deyile kentte mevcudun 20 kat kadar veya 2400 ha. spor alanna daha ihtiya bulunmaktadr. Bu durumun telafisinde nemli bir rol oynayacak olan Atatrk Olimpiyat Park, bir yandan stanbul'un spor altyapsnda kkl bir iyileme salarken, hem Olimpik, hem de kentsel anlamda uzun mrl, planl bir
99
gelime salayarak istikbalde Olimpiyatlara ev sahipliimizin garantisi olacaktr. Parkn hem spora, hem evreye katkda bulunmak zere tasarlanmasnn ardnda bu dnce yatmaktadr. HDK Olimpiyat Oyunlar planlama almalarn uygarlk ve doa arasnda salkl bir senteze varlabileceini btn dnyaya gstermek iin esiz bir frsat olarak deerlendirmekte ve salklln lt olarak srdrlebilirlik ilkesini benimsemektedir. Olimpik Parkn hem spora, hem evreye katkda bulunmak zere tasarlanmasnn ardnda bu dnce yatmaktadr. stanbulu modern spor tesislerine kavuturmak kadar evreci adan gelitirmek amacyla da planlanan Olimpik Park, dnyada henz yeni bir kavram olan spor evrecilii ile (spor ile evreyi btnletirerek birlikte gelitirmek zere tasarlanmasyla) bu lekte uygulamas olmayan byk bir yeniliktir. TEMA Vakf ile yaplan anlamalarla, olimpik orman ve evre dzeni koullar tespit edilmi, Olimpik Park evre Master Plan hazrlanmtr. Olimpik Park evre Master Plan Trkiyeye zg bitkilerin yan sra ok sayda eitim olanaklarn bir araya getirmektedir. Proje hassas blgeler zerindeki olumsuz etkiyi en aza indirecek biimde tasarlanmtr. Doal ve kltrel evrede yeni eler yaratmaktansa var olanlarn gelitirilmesine arlk vermektedir. HDK ED almalarn planlarken yalnzca stanbul Olimpiyat projesinin evresel adan salkl olmasn deil, ayn zamanda ED uygulamasnn lkede yaygnlamasna katkda bulunmay da dikkate almtr. stanbulun Olimpiyatlarla balantl evresel eylem plan geni tabanl katlma zellikle nem vermektedir. HDK stanbuldaki Olimpiyat organizasyonuna ilikin her trl almann evreci adan rnek olmasn ve bu almalarn geni kitlelere tantlmasn amalamaktadr. HDKnin evre dosyas kamu yetkilileri, sivil toplum rgtleri ve zel sektrle yrtlen youn tartmalarn rndr., ISO 14000e dayanan btnsel kalite hedefli evresel ynetim sisteminin (YS) Trkiye'de uygulanmasna nclk edecektir. Atatrk Olimpiyat Park Projesi, Ulusal ve uluslararas spor, sanat, rekreasyon ve yeni mesire alanlarnn artrlmas ve bu tr organizasyonlarn tevik edilerek, sosyal donat standartlarnn ykseltilmesi ynndeki plan hedeflerine uygunluu ile stanbul Bykehir Belediyesince Ekim 1995te kabul edilen stanbul Metropoliten Alan Alt Blge Nazm Plannda yerini alm ve Kentsel Sosyal Donat Alanlar iinde gsterilmitir. Proje, nazm planla ilgili olarak Mimarlar Odasnn tartmaya at alanlarn da dnda kalmaktadr Kalknmamzn en nemli unsuru beeri kaynamzdr. Bu nedenle nfusun niteliklerinin ve zelliklerinin gelitirilmesi kalknma planlarnda temel ilke olarak yer almaktadr. VII. Be Yllk Kalknma Plannnda Bedenen ve ruhen salkl bir toplum yetitirilmesinin temel unsurlarndan biri olan sporun geni kitlelerce yaplmas tevik edilecek, younluk tek dal yerine Olimpik Sporlarn tm alanlarna yneltilecek, devletin arl azaltlrken zel kesimin katks arttrlacak ve tesislerin rasyonel kullanm salanacaktr. denilmekte ve VII. Be Yllk Kalknma Plan Dnemi Politika Hedeflerinde Kalknma Plannn temel ilkeleriyle ilgili olarak Planda ngrld ekilde salkl bir toplum yaratmann temel stratejisi, herkese her yerde eit, tutarl ve kapsaml bir ekilde spor imkan salarken, nfusa en iyi ara ve olanaklar sunmaktr denilmektedir. Devlet Planlama Tekilat VII. Be Yllk Kalknma Plan erevesinde evrenin Korunmas ve Gelitirilmesi konulu bir yapsal deiim projesi ve eylem plan hazrlam, ardnda da ulusal eylem plannn oluturulmasna ynelik projenin egdmn stlenmitir. DPT bu projenin nihai raporlarn ulusal Gndem 21in girdileri olarak deerlendirmektedir. kitelli'de tahsis edilen Hazine arazisi de esasen tm bu amalar dorultusunda, Olimpik Park yaplmas koulu ile tahsis edilmitir. Olimpik Park Projesi Kalknma Plannda ngrlen ilke ve hedeflere tamamyla uygun bir projedir. Aksi halde
100
ou kamu arazisinin kaderini tekil eden kaak yaplamaya terkedilerek kaybedilecek bu geni alan, Olimpik Parkn realize edilebilmesi halinde kentin ve 7den 77ye kadar tm kentlinin nefes alabilecei bir dinlence ve spor amal rekreasyon alan olarak kazanlacaktr. Atatrk Olimpiyat Parknn en nemli unsuru Atatrk Stadyumudur. Yllk Yatrm Program'nda 93H050440 Proje No.su ile yer alan Atatrk Stadyumu yatrm 3796 sayl Kanun kapsamnda kendisine verilen grev, yetki ve sorumluluk erevesinde HDK tarafndan gerekletirilmektedir. Atatrk Stadyumu Olimpik Parkn ilk admdr. Stadyumu Olimpik Parkn itici gc olarak deerlendirmek gerekir. Arazinin Hazine tarafndan bu amala tahsisinden sonra inaatlara hazr hale getirilmesi iin gerekli planlama ve mhendislik hizmetleri, tm etd, harita, kamulatrma, master plan, proje, mhendislik ve teknik mavirlik hizmetleri ile, proje otomasyonu salanarak almalarla elde edilen grafik ve szel tm verilerin bilgisayar kayt ortamna aktarlarak Olimpik Park Bilgi Sisteminin oluturulmas hizmetlerinin 1,5 ylda tamamlanmasndan sonra lkenin yarm asrlk bir hlyas olan stanbul Olimpik Stadyumu ihale edilmitir. "stanbul Olimpik Stadyumu Proje, naat, letme Eitim i Szlemesi HDK ile stanbul Stadium Builders Ortak Giriimi (Campenon Bernard SGE TEKFEN naat A.. - SAE International) arasnda 28.11.1997 tarihinde akdedilmitir. FIDIC kurallar temel alnarak yaplan Anahtar Teslimi ve 3 yl sreli bu ihale sadece bir proje ve inaat ii olmayp, stadn inaasndan sonra bakm ve iletmesi ile ynetimini stlenecek kadrolarn da 2 yl sre ile eitimlerinin salanmasn da iermektedir. 80.000 kii kapasiteli Stadyumun konsept ve mimari tasarmnda saydamlk, ana strktrlerde zariflik ve hacimler arasnda uyum olmasn amalanmtr. Saf ve sade, fakat ayn zamanda kullanl ve gven verici formlar kullanlm, ayn zamanda stadyumun kendine zg tarzyla annda farkedilebilir bir nitelikte olmasna da gayret gsterilmitir. Proje, artnamenin temel ierikleri arasnda en mkemmel dengeyi kurmaya zen gstermitir. Bunlar gr alan (her koltuk iin optimum gr kolayl), kolay ulam (stadyum ierisinde ve dnda hareket olana), emniyet (12 dakikann altnda boalma sresi) ve ilevselliktir. Stadyumun Kuzey-Gney ekseni maksimum lde effaf braklm, bylece stadyumda ferah bir grntnn yan sra Olimpik Parka ynelik ok geni bir gr aklna da imkan salanmtr. Stadyumun bat tribn zerinde 60 m. yksekliinde iki direk tarafndan desteklenen yarm ay biimindeki monumental ats, 36.000den fazla seyirciye koruma salayacaktr. Bu yarm ay biimindeki at, ayn zamanda Asya ve Avrupa arasndaki kpr eklinde bir ba simgelemektedir. Stadyum, dnya apnda stanbulun sembol olacak ve basn-yayn/ iletiim aracl ile bu hususu vurgulayacak ekilde planlanmtr. Bilahare Stadn Dou tribn zerinin de kapatlmas kararna varlarak toplam 52.500 kiilik kapal tribn kapasitesi salanmtr. Stadyumun kullanclarna ait kapal mekanlar Bat blmnde yer alan rampalarn altnda bulunan toplam kapal brt alan 48.860 m2 olan 7 katl bir yap ierisine yerletirilmitir. Bu katlarda, sporcu, hakem ve antrenrlere ait, spor sahas ile dorudan balantlar olan alanlar, teknik ve lojistik alanlar, polis istasyonu, itfaiye ve salk merkezi, organizatrlere ait ofisler ve toplant odalar, tribnlere dorudan balants olan basna ait alanlar ve dinlenme alanlar bulunmaktadr. Stadyumun 9 kulvarl ana atletizm pisti yannda; kuzey-batsnda tnelle balant salanabilen IAAFce istenen tm artlar karlayan 1 adet 24.000 m2'lik klandrlm
101
Antrenman Sahas ve 1 adet 15.000 m2'lik atletizm Isnma Sahas vardr. 52.000 m2 taban alan zerine inaa edilecek olan Stadyumun Plaza ile birlikte toplam alan ise 120.000 m2dir. Bata temel spor olan atletizm olmak zere 13 spor bran yannda konferans, sergi ve konser gibi kltrel etkinlikler iin de hizmet verecek bir komple tesistir. Aile dinlence ve sosyo-eitim amalarna da hizmet edecek byk bir spor tesisleri kompleksi olan Olimpik Parkn ilk etab olan stadyum projesi, daha sonra ina edilecek ok maksatl spor tesislerine ve evreye uyumu gz nnde tutularak hazrlanmtr. FIFA kurallarna uygun olarak, hibir seyirci kendisine en uzak korner bayrandan 190 metreden daha uzak bir mesafede bulunmamaktadr. Uluslararas Atletizm Fed. kurallarna uygun tribn eimi (35 derece), zellikle atletizm karlamalarnda her koltuk iin optimum gr kolayl salayacak 7nin zerinde gr katsays ile salanabilecek en optimum gr imkann vermektedir. Stadyum; gnmzn tm uluslararas norm ve artlarn karlayan btn fonksiyonel ve teknolojik yeterliliklere sahiptir: Kolay ulam, stadyum iinde ve dnda, engelliler dahil, rahat yaya sirklasyonu, Aralarnda 7 cm. mesafe bulunan 46, 55 ve 60 cm.lik ergonomik oturma elemanlar, her srada en ok 40 koltuk, her seyircinin bir k noktasna en fazla 30 m, bir servise en ok 60 m.den uzak olmamas, engelliler iin ayr tuvalet ve lavabo, Sadece spor deil, iletiim sektr ihtiyalar yannda, seyirci gvenliini de salayan klandrma, sinyalizasyon ve seslendirme sistemi, Acil durumlarda, indirilerek seyircinin saha iine alnmasn salayan elektronik kprler, tam ekipman ile tp merkezi, 8-12 dakikalk boalma sresinin salad emniyet ve ilevsellii, Medya iin ayrlm zel otopark ve stad girii, 2400 kii kapasiteli ve veri iletiimli basn tribn, spor alanlaryla dorudan balantl basn alma odalar, konferans ve toplant salonlar, fotoraf labaratuvar, basn dinlenme salonu ve lokanta, state-of-art teknolojik cihazlarla d dnyaya balant imkan salayan stdyolar, canl yaynlar iin taraf camla kapal 30 kabin ve gnn TV endstrisinin istedii konumlarda ve donanmda kamera platformlar, Stadn sadece bakm ve temizlii iin deil, iletmecileri de dahil, saylar 200 aacak ekibin 2 yllk eitimiyle,
Atatrk Stadyumu IOC, IAAF ve FIFA kural ve artlarn fazlasyla karlayan, en st dzeyde konfor ve teknoloji sunan ada bir olimpik stad ve sadece futbola deil bata temel spor olan atletizm olmak zere 12 dier spor bran yannda, konferans, sergi ve konser gibi kltrel etkinlikler iin de hizmet verecek bir komple tesistir.
102
Projenin d kredi ile finansman iin 27.11.1997 tarihinde akdolunan proje finansman iin ek szleme ile szleme bedeli, 102.500.000 USD proje bedeli ve enerji nakil hatlar deplasman ve ihtiya duyulabilecek ek iler iin konulan 2.500.000 USD yedek bedel ile birlikte 105.000.000 USD olarak belirlenmi ve bu miktarda d borlanmaya karar verilmitir. ler iki safhaya ayrlm, 11.460.000 USD olarak btelendirilen birinci safha ilerin bu dnemde HDK zkaynaklarndan finanse edilmesi, bilahare Olimpik Park yatrmlarnda kullanlmak zere krediden geri alnmas ngrlmtr. Birinci Safha ler 05.02.1998 tarihinde yrrle girmitir. Uygulama srasnda, stadyum inaat alan zerinden geen 2 adet enerji hakil hatt deplasmannn 1.357.950 USD bedelle ve (elektro-mekanik ksm hari ve projelendirme ileri tutar olan 938.400 USD'lk blm birinci safha iler kapsamnda, uygulama tutar 9.261.594 USD'lk blm ise ikinci safha iler kapsamnda olmak zere) 10.199.994 USD bedelle stadn dou tribnleri zerine de bir at yaptrlmas kararlatrlmtr. Szlemede ngrlmeyen bu yeni atnn finansman, birinci safha iler iin HDK zkaynaklarndan karlanan 11.460.000 USDn d kredilerden ekilmeyerek salanmtr. Proje finansman iin ek szlemenin 1 nolu zeyilnamesi ile enerji nakil hatlar hafriyat iin konulan 2.000.000 USD ve yedek ake olarak belirlenen 402.056 USD ile proje bedeli 116.460.000 USD'a bali olmutur. Proje bedelinin 11.460.000 USD'lk blmnn HDK zkaynaklar ile karlanmas, bakiye 105.000.000 USDn ise d kredilerle ile finanse edilmesi ngrlmtr. Birinci safha iler 4.11.1998 tarihinde tamamlanm, ancak bu tarihte d kredilere Hazine garantisi salanamamtr. kinci safha ilerin yrrle girmesine kadar geecek sre ierisinde ilere ara verilmesinin getirecei munzam maliyeti asgariye indirmek ve biti tarihinde ilave gecikmeleri engellemek amacyla; ileride ilerlik kazanacak kredilerden tahsil edilmek ve 04.11.1998 ile 31.01.1999 tarihleri arasndaki dnem ierisinde uygulanmak kayd ile ikinci safha ilerden 7.860.000 USD tutarndaki iler birinci safha iler kapsamna aktarlmtr. Geniletilmi birinci safha iler 31.1.1999 tarihinde tamamlanmtr. Ancak Hazinece srdrlen mzakerelerin bu tarihte de ikmal edilememi bulunmas nedeniyle, yine kredilerden tahsil edilmek ve 31.1.1999 ile 15.4.1999 tarihleri arasndaki dnem ierisinde uygulanmak kayd ile ikinci safha ilerden 5.630.000 USD tutarndaki iler de birinci safha iler kapsamna aktarlmtr. Bu iler de 15.4.1999 tarihinde tamamlanmtr. Stadyumun dou tribnnn de at ile rtlmesi ii ile ilgili olarak uygulamada detayl proje izimlerinin tamamlanmasyla elektro-mekanik ilerin belirlenmesi ikmal edilmi ve Atatrk Stadyumu dou tribn ats elektro-mekanik ilerinin 3.103.510 USD bedelle yaptrlmas kararlatrlmtr. Tekraren geniletilmi birinci safha iler de 15.4.1999 tarihinde tamamlanmtr. Bu arada d kredilere Hazine garantisi 8 Nisan 1999 tarihinde verilmi ve ikinci safha iler resmen 4.6.1999 tarihinde yrrle girmitir. kinci safha ilerden geniletilmi birinci safha ilere aktarlarak HDK tarafndan karlanm 7.860.000 USD ve 5.630.000 USD, d kredilerden tahsil edilmitir. 119.560.000 USD maliyeti olacak Atatrk Stadyumu iin 31.12.1999 tarihi itibariyle; 15.070.000 USD blm HDK zkaynaklarndan, 27.776.474 USD blm kredilerden olmak zere toplam 42.846.474 USD tutarnda yatrm fiilen gerekletirilmi olup, inaat i programna uygun olarak srmektedir. 14.12.2001 tarihinde iletmeye alnmas ngrlen Atatrk Stadyumu ile lkemizin en byk spor yatrm gereklemi olacaktr. HDK'nun hedefi sadece bir stadyum yapmak deil, Atatrk Olimpiyat Park'n hayata geirmektir. 31.12.1999 tarihi itibariyle Olimpiyat Park iin toplam 5.460.394.000.000 TL yatrm yaplmtr. Alt yap bakmndan, sadece stadn deil, parkn tamam dnlerek projelendirme yaplmtr. Atatrk Olimpiyat Park me Suyu ebekesi, Atksu Kanalizasyon
103
ebekesi, Yamursuyu Drenaj projeleri, Doalgaz ebekesi ve Elektrik Tele letiim Etd Projeleri, evre Ulam ve Yollar Projelendirilmesi ve Atatrk Olimpiyat Park Yerleim Tasarm Projesiyle Koruma Kua Planlarnn Hazrlanmas ileri gibi altyap projeleri 2000 ilkbaharnda tamamlanm olacaktr. HDKnun mevcut ve potansiyel finans imkanlaryla 2000 ve 2001 yllarnda ancak stadyumun inaat, Olimpik Park'n yol, imesuyu, elektrik, doalgaz, kanalizasyon, iletiim vb. bir ksm altyaps ile, gerekli baz kamulatrmalar gerekletirilebilecektir. 2002 ylndan itibaren ise HDK gelirleri, kullanlan Hazine garantili d kredinin anapara ve faizlerinin geri denmesine yetecektir. Bu nedenle, Atatrk Olimpiyat Park'nn dier nitelerinin hayata geirilebilmesi, potansiyel ulusal veya uluslararas yatrmclar/gayrimenkul yatrm ortaklklar ile ortaklaa, kiralama yahut Yap-let-Devret modeli uygulamalar ile gerekletirilecektir. Stadyum, otoparklar, olimpik bulvar, i ulam yollar gibi parkn bugnden kesinlemi parametreleri ile, ihtiya duyulan dier fonksiyonlar iin kullanlabilir alanlar gsteren yeni bir vaziyet plan ve Olimpik gereksinim ve koullar ieren teknik/fonksiyonel bir liste hazrlanmtr. Bu artlara uyumlu yatrm teklifler HDK tarafndan deerlendirilecektir. Adaylk almalaryla, fert bana den spor tesisi ynnden Trkiye'nin en fakir kenti durumundaki stanbul'da spor tesisleri ynnden nemli kazanlarmz olmutur. HDK, stanbulun Olimpik altyapya hazrlanmasna yardmc olmak gayesi ile stanbulda spor tesisleri yapma/yaptrma, Genlik ve Spor Genel Mdrl, stanbul Belediyesi, spor kulpleri gibi dier kurumlarca inaatlarna balanm, uygun nitelikteki spor tesislerinin mali ve teknik alardan desteklenerek bir an nce ikmallerinin salanmasna katkda bulunmaktadr. stanbulda 4 adet mevcut tesisin olimpik standartlarda modernizasyonu ikmal edilmi, bata Ataky Spor Kompleksi olmak zere 12 adet yeni tesis inaasna maddi katkda bulunulmu ve bu yatrmlar iin 30.11.1999 tarihi itibariyle yaklak 23 milyon USD tutarnda kaynak salamtr. Olimpiyat Projesi asndan ok nemli konumdaki ve IOC tarafndan da akibeti dikkatle takip edilen 17.500 kii kapasiteli Ataky ok Amal Spor Salonu (AASS) inaatnn 2001 Avrupa Basketbol ampiyonasna kadar ikmal edilerek hizmete alnmasnnn nemi de gznnde bulundurularak iin 2000 ylndaki finansmann HDK tarafndan karlanmas gerekmi ve bu amala 3.870.000.000.000 TL denein HDK 2000 Btesinden karlanmas kararlatrlmtr. HDK'nca balatlm ve 2000 ylnda da srdrlecek dier projeler ise: Austos 1997de balatlan Trkiyede ocuklarn Spora Ynlendirilmesinde Uygulama Modeli (Olimpiyatlar in Sporcu Kayna) Projesi Dnyada gelien ada spor bilimi ve ynetiminin lkemizdeki uygulamalara paralellik kazandrlmas ve Trk sporunun uluslararas seviyedeki baarlarn artrmak iin gerekli olan bilimsel ve ada uygulamalar iermektedir. GSGM stanbul l Mdrl koordinasyonunda Marmara niversitesi Beden Eitimi ve Spor Yksek Okulu retim elemanlar ve Antrenrlk Blm rencilerinden oluan ilgililerce yrtlen bu Proje ile lkemizde byk bir potansiyele sahip olan 914 ya grubu ocuklarn fiziki geliim ve fiziki uygunluk parametreleri tesbit edilmekte ve yaplan testlerden elde edilen veriler standart norm tablolarna gre deerlendirilerek sporda yetenekli ocuklarn kefedilmesi hedeflenmektedir. Daha sonra bu ocuklar programlanan sporda alt yap almalar ve antrenman-eitim srecine katlmakta ve sre sonunda kendilerine en uygun ve en yatkn spor dalna ynlendirilmektedir. 10.000 rencinin testlerden geirilmesiyle 500 civarnda sper ocuk tesbit edilmesi hedeflenmitir. Bu gn itibariyle 3.568 rencinin testlerden geirilmesiyle 98 sper ocuk tesbit edilmitir. Tesbit edilen her 25 ocua eitim almalar iin bir antrenr verilmitir. Projenin devam srasnda yetenekli ocuklarn postr analiz almalar ve anket verilerinden blgenin veya lkenin sosyo-kltrel haritasnn
104
karlmas planlanmtr. lk hedef Atina-2004 Olimpiyat Oyunlardr. Proje 2004 ylna kadar uygulanarak tesbit edilecek sper yetenekli ocuklarn kendilerine en uygun spora ynlendirilmesi hedeflenmektedir. HDK, Gneydou Anadolu blgemizde GAP Kalknma Projesinin blge ekonomisine getirdii katkya ek olarak, bu blgedeki genliin spora katlmn tevik etmek, genlerin spor yoluyla birbirlerini anlamalarn ve dost olmalarn salamak ve Olimpizm prensiplerini benimsetmek amacyla TMOK, GSGM, GAP daresi ve DS ibirlii ile Atatrk Barajnda organize edilen GAP Su Sporlar enliine katkda bulunarak daha fazla gencin katlmna olanak salamtr. Bu faaliyet de nmzdeki yllarda srdrlecektir. stanbulda spor yapma imkanndan yoksun ocuklarn ve genlerin aktif spora katlmlarna imkan salamak, onlar kt alkanlklardan korumak, rekabet iinde paylamay retmek amacyla 1997 ylnda HDK, TMOK, Genlik ve Spor l mdrl ve Milli Eitim l Mdrl ile ibirlii yaparak Yarnn Yldzlar cretsiz Spor Okulu projesini balatlmtr. 1999 ierisinde stanbulda ve deprem nedeniyle Marmara blgesinde srdrlen projede 7 orta dereceli okulun spor salonunda basketbol ve voleybol dallarnda dzenlenen ve byk ilgi gren bu Spor Okullarnda 2.500 gencimiz spor yapma imkanna kavumutur. Proje ayrca deprem felaketinden etkilenen 4 ilimizde de uygulanmaktadr. HDK 2000 ylnda da projenin yrtlecei okullardaki file, pota, top gibi malzemeleri, baz salonlarn zemininde tadilat masraflar ile almalar yrtecek antrenrlerin cretlerinin karlamasyla bylesine nemli bir projesinin sreklilii salanarak ve ardndan okul says artrlarak daha fazla gence spor yapma imkan salanacaktr. 2 yldr TMOK tarafndan GSGM ve Atletizm Federasyonu ile ibirlii yaplarak ocuklarmza sporu oyunla sevdirmek ve tevik etmek amacyla bir Gezici Eitim Otobs Trkiyede eitli blgeleri dolamakta ve Oyunla Eitim Programn (Elenceli Atletizm) blgelerdeki Beden Eitimi retmenleri ve Antrenrler ocuklar biraraya getirerek uygulamaktadr. Bu proje erevesinde ocuklar iin zel hazrlanm zendirici spor malzemeleri kullanlmakta ve uygulamann yapld blgelere malzeme yardm da yaplmaktadr. Elenceli Atletizm Projesi, deprem felaketi nedeniyle bu sefer HDK, TMOK ve GSGM l Bakanlklar ibirliiyle deprem blgesindeki adrkentlerde yaayan ocuklarmzn spor yoluyla rehabilitasyonu amacna ynelik olarak Kocaeli, Sakarya ve Yalova illerimizde 2530 Ekim 1999 tarihleri arasnda uygulanmtr. Oyunla Eitim Program blgelerdeki Beden Eitimi retmenleri ve Antrenrlerce ocuklar biraraya getirilerek uygulanmaktadr. Bu proje erevesinde ocuklar iin zel hazrlanm zendirici spor malzemeleri kullanlmaktadr. Kocaeli ve Sakarya niversiteleri Beden Eitimi ve Spor Yksek Okullarndan katlan gnll eitimci ve antrenrler, ngiliz uzmanlarla birlikte gezici otobs ile Valiliklerce belirlenen 9 adrkentte projeyi uygulamlardr. Spor salonlar, ime salonlar ve ak spor alanlarnda uygulanan Projeye 7-14 ya grubu 1.900 ocuk katlmtr. Bu program nmzdeki yllarda da gelitirilerek srdrlecektir. Depremden zarar gren stanbul (Avclar), Kocaeli, Sakarya, Yalova, Dzce ve Boluda 6 adet Olimpiyat Genlik Evleri ina edilerek genlerimizin hizmetine sunulmutur. Olimpiyat Genlik Evleri Projesi iin HDKndan 600.000.000.000 TL; Devlet Bakanl kaynaklarndan 400.000.000.000 TL ve ISB Ortak Giriimi ile IOC balarndan 130.000.000.000 TL olmak zere toplam 1.130.000.000.000 TL denek tahsis edilmitir.
105
Olimpiyatlara ev sahipliinin kazanlamamasnda etken olan byk lekli uluslararas spor msabakalar organizasyonu tecrbemizin yetersiz oluu ynndeki tesbitle ilgili olarak HDK ana faaliyet alanlarndan birisini de, yurt iinde dzenlenecek uluslararas spor organizasyonlarnn mkemmel uygulamalar haline gelmelerini salamak olarak belirlemitir. Son yl ierisinde HDK tarafndan stanbulda eitli spor dallarnda dzenlenen 8 Dnya ampiyonas, 17 Avrupa ampiyonas ve 10 zel organizasyonun mkemmelen icrasn teminen 5.3 milyon USD maddi katkda bulunulmu ve akreditasyondan konaklamaya, gvenlikten sala, ulamdan bilgi datmna varana kadar bir ok gerekli alanda bilgi ve tecrbeler edinilmitir. Bunun en son ve en gzel rnei, 43 lkeden 972 sporcu, 586 idareci ve hakem ile, 420 medya mensubunun katlmyla 22 Temmuz -1 Austos 1999 tarihleri arasnda Ataky Spor Kompleksi Ak Yzme Havuzunda mkemmel bir organizasyonla yaplan 24. Avrupa Yzme Atlama Senkronize ve Maraton Yzme ampiyonasdr. Uluslararas neminin arttrlmas Kurulumuzun 1994 ylndan bu yana hedefi haline gelmi olan Avrasya Maratonunun desteklerimizle gelitirilmesi ve geen yl yaplan 18. Avrasya Maratonunun Eurosportdan canl olarak yaynlanmas salanmtr. stikbaldeki HDK faaliyet programlarnda da organizasyon tecrbe ve kapasitemizin arttrlmasna ynelik almalarda bulunulacaktr. HDK 2000 yl ierisinde (24.178.000 milyon TLsi d kaynaklardan, bakiyesi zkaynaklardan olmak zere) toplam 51.470.000 milyon TL yatrm programlamtr. Bunun 27.134.000 milyon TLsi Atatrk Stadyumu; 16.576.000 milyon TLsi Atatrk Olimpiyat Park altyaplar (mesuyu ebekesi, Yamursuyu Drenaj ebekesi, Kanalizasyon ebekesi, evre Ulam Yolu, Giri ve Hemzemin kavaklar, Yollar, Doalgaz ebekesi, Elektrik-Teleiletiim ve evre Dzenlemesi); 3.960.000 milyon TLsi Ataky Spor Kompleksinde yer alan ok Amal Kapal Atletizm Salonu ve trafo, 3.800.000 milyon TLsi de kamulatrmalardan olumaktadr. 5NGRLEN AMALARA ULAILABLMES N YAPILMASI GEREKL HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE UYGULANACAK POLTKALAR
stanbulun Olimpiyat Oyunlarna evsahiplii iin adaylk giriimi 3796 Sayl stanbul Kentinde Yaplacak Olimpiyat Oyunlar Kanunundan g almaktadr. HDK ihtiya ve taleplerinin tm kamu kurum ve kurulular ile il zel idareleri ve belediyelerce ncelikle karlanmas yolundaki Hizmet Zorululuunu da salayan Yasa, stanbul adaylnn en nemli kozlarndan birisini oluturmaktadr. Bu nedenle yaplmas gereken yeni bir yasal dzenlemeye ihtiya bulunmamaktadr. 6YAPILACAK HUKUK VE KURUMSAL DZENLEMELER VE ZLENECEK POLTKALAR KONUSUNDA PERFORMANS KRTERLERNN GELTRLMES
stanbul Olimpiyat Projesi kapsamnda yaplmas planlanan yatrm ve tesislerin salt adaylk iin deil, ncelikle kendi toplumumuzun ihtiyac olduu iin gerekletirilmesi gerei, adayln ise Kanun marifetiyle bu amaca varmann bir itici gc olduu, stanbul'un planlanan tesislere kavuturulmas halinde ev sahipliinin zaten bunun doal bir sonucu olarak elde edilecei hususlar deerlendirilmektedir.
106
stanbulun adaylk srecindeki kararllnn ardnda sadece lkemizin kazanl kaca gerei deil, bu zel kentin de Olimpik harekete ok deerli katklarda bulunabilecei inanc yatmaktadr. Olimpik hareketin ama ve deerleriyle bir dnya kenti olan stanbulun barndrd evrensel deerler rtmekte, kentin adayl Olimpik ideallerin glenmesinde nemli bir aamay oluturmaktadr. Bata Sn. Cumhurbakanmz, TBMM Bakan, Babakan, ilgili Bakanlar, stanbul Valisi, Belediye ve TMOK Bakanlarnn imzalad Kararllk Bildirgesi bunun en belirgin gstergesidir. Olimpiyat Oyunlarnn kkeni ok eskilere dayanmaktadr, ama Olimpizm her eyiyle genlere, umuda ve gelecee ilikindir. Gen nfsu ile stanbul ve Olimpizm arasnda adeta doal bir uyum vardr ve ikisinin karm olan Olimpist szc bir kararlln, bir dnce yapsnn ifadesidir. Dolaysyla stanbul'un Olimpist adn benimsemesi hi artc deildir. HDKnun, Uluslararas Olimpiyat Komitesine sunaca Resmi Adaylk Dosyas ve stanbul Olimpiyat Projesi de, soyut anlamda bir kent adna deil, bu kentte yaayan 10 milyon Olimpist adna iletilecektir. 2008 ile ilgili kararn alnaca ve evsahibi kentin belirlenecei 2001 yl gz aylarna kadar Olimpik Stadyum ikmal edilmi olacaktr. Ancak, bu tarihlerde Atatrk Olimpiyat Park ve Ataky Spor Kompleksi'nin gerekleme seviyesi stanbul'un adayl iin nem arzetmektedir. Atatrk Stadyumu iletmeye alnm, Atatrk Olimpiyat Park'nda bata i yollar ve altyap projeleri ile en azndan bir veya birka tesisin hayata geirilmesi yolunda somut admlar atlm ve Olimpik Parkn genel ulam projelerinin ilgili devlet kurumlar ve Belediyenin yatrm programlarna girmi, AASS bata olmak zere Ataky Spor Kompleksi'nde somut ilerlemeler kaydedilmi olmas stanbul'un ansn ok byk lde arttracaktr. Baarl bir adaylk almas ve sonuta bir Olimpiyat organizasyonu iin olmazsa olmaz artlardan birisi Devlet Destei dir. Bu kriter asndan stanbul nemli bir avantaja sahip bulunmaktadr. Pek tabiidir ki bu yasal zorunluun aslnda gnll ve iten bir ama ve i birlii olduunun grnr klnmas byk nem arzetmektedir. Nitekim, Sayn Cumhurbakanmzdan balayarak tm ilgililerin imzalarn tayan Kararllk Bildirgesi bunun altn izebilmek gayreti ile hazrlanmtr. Bu yolda baar; gerekli teknik almalar ve iletiimi iyi uygulama yannda, tm siyasi ve ekonomik toplum liderlerini ve toplumun kendisini bu gaye arkasnda birletirmi, konuyu bir milli dava haline getirebilmi lkelerin olmaktadr. Bunun salanabilmesi amacyla lkemizin belki de en nemli projelerinden birisi olan ve kazanlmas halinde sosyal, ekonomik ve kltrel ok byk kazanmlar salayacak Olimpiyatlarn benimsenmesi ve liderlerimiz tarafndan ahsen ve fiilen desteklenmesi ve bu destein hedef kitlemiz nezdinde grnr klnmas iin gayretler gerekmektedir. 1 ubat 2000 tarihine kadar aday aday kentlerin herhangi bir ekilde uluslararas tantm veya lobi faaliyetlerinde bulunmas yasaklanmtr. Adayln tantm, promosyonu ve lobicilii ile ilgili HDK almalar, IOC'nin koyaca yeni kural ve koullar dorultusunda belirlenecektir. Ancak, adaylk sreci ierisinde, dnya platformunda yaplacak ve Trkiye'nin de "var" olduunu ortaya koyacak bir tantm, Trkiye'nin "olumlu imaj"na katkda bulunacaktr. Gemiteki adaylk faaliyetleri sayesinde kazanmlarmz sadece spor tesisleri ve uygulanan sosyal ierikli projeler ynnden olmam, stanbul'un Olimpiyat adayl nedeniyle ok nemli bir platformda lkemizin sesini duyurmak, imajn ykseltmek ve tantmn yapmak imkan elde edilmitir. Muhakkak ki spor, artk lkeler iin ok nemli bir prestij ve tantm arac halini almtr. Gn getike artan ve bizi gururlandran sportif baarlarmz gibi, Olimpiyat
107
adaylmzla ilgili yurtdnda ok sayda uluslararas toplant, genel kurul, konferans, spor etkinlikleri vb. ortamlarda yaplan almalar da lkemiz ve insanmzn promosyonuna ok nemli katklar salamtr. Uluslararas platformlarda; bir yandan Olimpiyat Projemiz, stanbul ve potansiyelleri, dier taraftan tarih, kltr ve sosyo-ekonomik alardan Trkiye ve Trk insan tantlrken , stanbulun tarihsel gelime sreci ierisinde kazanm olduu ve insanln ortak bir mirasn ifade eden kltr ve tabiat varlklarnn stanbul Olimpiyatlar vastasyla desteklenerek korunmas eklinde sunulan Olimpiyat adaylmzn evrensel boyutu ile lkenin gen ve dinamik yaps ile yapabilirlikleri ispata allmtr. Yurtdna ve IOC'ye ynelik olarak: stanbul'un zel Yasas ve HDK marifetiyle 1992 ylndan beri almalarn aralksz olarak srdrmekte bulunduu; Olimpik Park, Atatrk Stadyumu ve Ataky Spor Kompleksinde belli bir gerekleme seviyesine gelinmi bulunduu; spor ve olimpizmin Trk genliinin bir yaam biimi olmasn salamak zere Olimpiyatlar stanbul'a getirmek gayretlerinin kesintisiz srmekte olduu temalarna dayandrlacak iletiim faaliyetlerinde bulunulacaktr. Yurtiinde ve kamuoyuna dnk olarak; adayln ksa sreli bir yar deil uzun soluklu bir sre olduu; nc giriimde de evsahipliinin kazanlamamas olaslnda toplumda, medyada ve desteklerine ihtiya duyulan dier itici glerde motivasyonun yitirilmemesi gerei ve aslnda bu yolda yaplan her giriim ve yatrmn lkemizin kazancna olduu hususlarnda bilgilendirme ynnde tantmlarda bulunulacaktr. Yurtii medyada yer al, ulusal destei gstermesi; uluslararas medyada yer al ise karar vericiler (IOC yeleri) zerindeki dolayl etkileri asndan bir anlam tayarak sonu zerinde etkili olabilecek bir faaliyet alan olarak ele almaldr. stanbulun Olimpiyat adaylna, toplumun tm kesimlerinin katlm ve desteinin salanmas, bunun bir milli hedef olduunun d dnyaya gsterilmesi byk nem tamaktadr. Hedef Kitlenin genel tantm ve reklam kampanyalarndan ok, kiisel bazda ilikiler kurarak, adam adama markajla iletiim salanabilecek guruplar olduu grlmektedir. Tantm ve lobi faaliyetlerinde her resmi kurum, STK ve kiilerin kendine den bazda adayl desteklemesi, lke genelinde ve lke dnda gezi, konferans, organizasyonlar ve i gezilerinde stanbul adaylnn tantm ve bilgi aktarmlarnda bulunabilmek amacyla ilgili bilgilendirilmeleri, ibirlii ve egdmn salanmas gerekmektedir. Yaplan dzenlemelerin ve uygulanan politikalarn getirileri ve ykleri: Olimpiyatlara ev sahipliini elde etmek iin 1992 ylndan bu yana srdrlen almalar; Olimpiyatlarn Trk genliine ve sporuna katklar, stanbulun temel sorunlarnn ncelik kazanarak daha ksa srede zmyle stanbulun yaanabilir bir dnya kenti olmasnda ne denli nemli bir ara olduu,
- lke ekonomisine getirecei byk katklarn alglanmasndan kaynaklanmaktadr. Adaylk sresinde de kazanmlar elde edilmektedir ama asl ev sahipliinin kazanlmas ile stanbul ve Trkiye'de ok byk boyutlarda olumlu deiim ve geliimler elde
108
edilecektir. Olimpiyatlarn kazanlmas halinde stanbul ve Trkiyede (hazrlk sresi olan 7 yl ierisinde) HDK letme btesi dahilinde (proje baznda): 1 milyar 535 milyon $lk dorudan yatrm ve bunun 23 milyon $ fazlasyla 1 milyar 558 milyon $ gelir elde edilebilecei; HDK btesi dnda toplam 1 milyar 172 milyon $ tutarnda ilgili yatrmlar gerekletirilecei; Toplam 180.000 adam/yllk istihdam yaratlaca; Dorudan yatrmlar yannda dolayl yatrmlarla GSMHmza yaklak 8 milyar $ civarnda bir ek katk salanaca; 2.5 milyon ek turist ve lkeye giren yabanc sermaye yatrmlarnda nemli artlar doaca,
hesaplanmaktadr. Kurallar gerei stanbul Olimpiyat Projesi ierisinde yer alan ancak Trkiyede uygulanmayan beyzbol, im hokeyi vb. dallara ynelik tesisler iin bir kaynak sarfedilmeyecektir. Ancak evsahiplii kazanld takdirde yatrmlarna giriilecek bu ve benzeri tesislerin finansman, IOC tarafndan evsahibi kente aktarlan TV yayn haklar ve Sponsorluk Program paylarndan karlanacaktr. Dier tm yatrmlar gibi Olimpiyat Projesi de sonunda, kt olan kaynaklarn kullanlmasna ynelik bir karardr. Yatrm projelerinin deerlendirilmesi ise, yatrm frsatlar arasnda bir seim yapma yntemidir. Olimpiyatlar alnmasa dahi adaylk sreci ierisinde yaplan yatrmlar, ekonomik bir yk olarak deil, kentin mevcut ve gerek ihtiyalarnn karlanmas iin yaplan sosyal yatrmlardr. Olimpiyatlar kazanmak, Trkiyenin da almas, entegrasyonu, ekonomisi, tantm, hatta sivillii ve i sistemini dahi olumlu etkileyecek; siyasi, kltrel, ekonomik, sosyal yapmz ve tabii ki sporumuz asndan Cumhuriyet dneminin en nemli frsatlarndan birisi olacaktr. Ancak, olimpiyatlara ev sahipliinin kazanlmas yannda ok daha nemli bir ama, bir baka hedef de bulunmaktadr. Bu hedef, Trkiyenin gen insanna ve onun yarataca potansiyele yneliktir. Fiziki altyaplar salanm olsa dahi sonuta Olimpiyatlar ta, tula, demir ve imento deil, "insan" yapar. lkemizde ortalama ya 27'dir. 6-15 ya aras yaklak 20 milyon ocuumuz bulunmaktadr. Bu ocuklarn % 80i dar gelirli ailelere mensup, kk ve salksz konutlarda skm ve senenin neredeyse yarsnda bota olan ocuklardr. Rahata gidebildikleri tek yer ise sokaktr. Yani lkenin en dinamik yars eitimsiz, sokakta ve bota bulunmaktadr. Boluk, enerji dolu bu genleri sua, uyuturucuya, kt alkanlklara, iddet ve terre yneltmektedir. zm ise eitimden gemektedir. Dnyada gelimi toplumlarca uygulanan en nemli eitim aralarndan birisi de spordur. Spor; bir yandan sosyal, kltrel ve ekonomik kalknmann ncelikli unsuru olan insann ruh ve beden saln gelitiren temel gelerden birisini tekil ederken, te yandan
109
evrensel olarak ok nemli bir eitim arac olarak kabul edilmektedir. Mevcut eitim sistemimizde ada eitimin temeli bilgi, spor ve sanattr. lkemizde spor ve sanat henz istenilen etkinlikte yer almamaktadr. Sporun bo zamanlarn deerlendirilmesi ura deil, bizatihi bir eitim arac olduu gerei henz toplumumuza mal edilememitir. Sporun genlerimizin yaamlarnn bir paras haline getirilebilmesi, eitilmeleri demektir. ocuklarmzn, spor araclyla bir araya getirilerek eitilmeleriyle toplumumuza faydal bir potansiyel yaratlacaktr. Arasz eitim olmad gibi, spor eitiminin arac da yerleim alanlaryla i ie ve doru planlanm spor tesisi ve spor alanlardr. Bu alanlarn ekonomik ve doru kullanmn salayacak ada dzeyde bir planlama ile salkl, dinamik ve retken insanlardan oluan bir topluma kavumak mmkn olabilecektir. zellikle demografik adan gen bir yapya sahip gelimekte olan toplumlarda sporun toplumun yeniden retiminde oynayabilecei kritik roln gereklemesi, byk ve kkl dnmlere bal bulunmaktadr. Bu hedefe ancak insanlar arasnda din, dil, rk ve cinsiyet ayrm yapmakszn spor vastasyla insann kendisine egemenlii, zgrl, kendini gelitirmesi, aralarnda dayanma, karlkl gven ve ballk, hogr, sreklilik, kardelik, dostluk ve uyumu amalayan bir yaam anlay ve dnya gr olan Olimpizm felsefesinin topluma maledilmesiyle varlabilir. Nitekim stanbulun Olimpiyat adaylnn arkasndaki gereke de budur. Sporun genlerimizin bir yaam biimi olabilmesi iin, spor tesisleri altyapsna ihtiyacmz vardr. Adaylk, bu srecin lokomotifi grevini stlenmektedir. stanbulun, Trkiyenin deer ve potansiyeline olan inancmzla Trkiye inanrsa, dnya inanr diyoruz. 1960l yllarda Meksikann, 1980li yllarda Kore halknn baarabildii bir organizasyonun stesinden, 2000li yllarn Trkiyesinin gelemeyeceine inanmak mmkn deildir. Gereken, neler kazanacamzn bilinciyle kendimize gvenmek ve bu milli davada el ele vermektir. nemli ve iddial giriimlerde baar, lkelerinin tm imkan ve bu ama iin seferber edebilenlerin olmaktadr. stanbul Olimpiyat Projesinin gereklemesi; kamudan zel kesime, fikir adamlarndan medyamza, siyasilerimizden iadamlarmza, sanayicilerimizden ihracatlarmza, sanatlarmzdan demokratik toplum rgtlerimize, genlerimizden halkmzn geneline kadar herkesin destei ve katlm ile mmkn olacaktr.
110

Oik530 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Oik530 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SEKZNC BE YILLIK KALKINMA PLANI

DPT: 2513 K: 530

BEDEN ETM, SPOR VE STANBUL OLMPYATLARI ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI

ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU

N D E K L E R NSZ SUNU . GR ...

TRK SPOR SSTEMNN YENDEN YAPILANDIRILMASI

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

SPOR ETM POLTKALARI

TESS POLTKALARI, SPONSORLUK VE YNETMLERLE LKLER

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

SPORCU SALII VE SOSYAL GVENLK

TOPLUMDA ADA SPOR BLNCNN YAYGINLATIRILMASI

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sayfa No 88 88 89 89 92 95 98 98 98 98 106 106

ISBN 975 19 2492 - 8 (basl nsha)

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

yaygn spor talebi etkilemektedir.

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Beden Eitimi, Spor ve stanbul Olimpiyatlar K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan