TABLO VE GRAFKLER

TABLO Tanm:
eitli aratrmalar sonucunda elde edilen bilgilerin grafik hazrlamaya yardmc olmas amacyla izelge halinde gsterilmesidir. Burada verilen bilgiler snflandrlm ekilde olduundan daha kolay gze arpar. TABLO RNE

GRAFKLER
Tanm:
statistiksel almalarn sonucunda elde edilen bilgilerin ekilSadece yeler Linkleri ve Resimleri Grebilir... ve izgilerle gsterilmesine grafik denir.

Balca grafik eitleri; ekil grafii izgi grafii Stun grafii Daire grafiidir.

Elde edilen bilgilerin grafiklerle gstermek gze hitap ederek sonularn daha anlalr olmasn salar. GRAFKLERN HAZIRLANMASI statistik ( saymlama) belirli bir amaca ynelik veriler toplama tablo ve grafiklerle zetleme sonular yorumlama rneklerden elde edilen sonular genelleme eitli konularda gelecee ilikin tahmin yapma ve gzlem ilkelerini kapsayan bilime denir. statistik bilimsel yntemler kullanarak elde ettii bilgileri matematie uygular bylelikle baz sonulara varr. Varlan sonularn salkl ve gvenilir olabilmesi iin elde edilen bilgilerin dzenli iyi toplanm ve herhangi bir etki altnda kalnmadan yaplm olmas gerekir.

Gerekli bilgiler toplandktan ve toplanan istatistik bilgilerin zetini yapldktan sonra bilgilerin toplu olarak grlebilmesi ve kolay anlalp yorumlanabilmesi iin grafikler kullanlr. Grafikler gnlk hayatta ok kullanlr. Bilgilerin daha kolay anlalmasn ve daha abuk yorumlanabilmesini salar. Sadece yeler Linkleri ve Resimleri Grebilir... daire stun ve izgi grafiklerini inceleyerek bu grafiklerdeki bilgileri kolaylkla yorumlayabiliriz. EKL GRAFKLER

Tanm:
ekil grafiklerinde saylar ekil ya da resimlerle gsterilir.Grafiin altnda da her ekil veya resmin ka sayya karlk olduu belirtilir.ekil yarm ise o saynn yarsn gsterir.

ZG GRAFKLER

Tanm:
izgi grafikler zaman iindeki aralksz olan verileri gsterebilir.ok ynl olarak kullanlabilirler.Bir yatay ve bir dikey izgi izilerek aralar eit olarak blnr.ekil grafiklerinde saylar ekil ya da resimlerle gsterilir.Grafiin altnda da her ekil veya resmin ka sayya karlk olduu belirtilir.ekil yarm ise o saynn yarsn gsterir.

Yukardaki grafikte bir bisikletlinin her dakikann sonunda ald yol gsterilmitir.Grafie bakarak bisikletlinin hangi dakikalar arasnda ne kadar yol ald bulunabilir.rnein 3. ve 4. dakikalar arasnda bisikletli 1250 metrede 1750 metreye ulaarak 500 metre yol almtr. STUN GRAFKLER

Tanm:

Bu grafiklerde deerler stunlarla gsterilir.Dikey ve yatay izgiler izilerek eit aralklara blnr.Deerler iaretlenir.Stunlar bu iaretlere kadar uzatlarak grafik oluturulur.

DARE GRAFKLER

Tanm:
Bir daire izilerek verilen veriler yzdelerine uygun ekilde yerletirilerek daire grafii oluturulur.

Yukardaki daire grafiinde bir ailenin aylk gider dalm gsterilmitir.

OLASILIK
Tanm: Olaslk, rastlant yada kesin olmayan olaylarla urar. Rastlant; sonucu nceden bilinmeyen, gereklemesi ansa bal olaylardr.

rnein; bir paray havaya attmzda, yaz m yoksa tura m geleceini deney yapmadan bilemeyiz. Tanm: Bir deneyde kan sonularn her birine olay denir. Yaplan bir deneyde, elde edilebilecek tm kanlarn kmesine rnek uzayveya evrensel kme ad verilir. Byk Eharfi ile gsterilir. Bir olay her zaman olabiliyorsa buna kesin olay; hi gereklemiyorsa buna da imkansz olay denir. Bir E rnek uzaynn her elemannn elde edilme olasl eit ise bu E rnek uzayna e olumlu rnek uzay denir.

E olumlu rnek uzayna ait bir A olaynn olasl P( A ) biimde gsterilir. A C E olay iin,

P( A ) = s( A) s( E )

dir.

RNEK: Bir zar atldnda,ste gelen yznn asal say olma olasl nedir?

ZM: Evrensel kme Olay A olaynn olasl : E = A = ( 1,2,3,4,5,6 } ( 2,3,5 } dir. 3 1

P( A ) s( A ) s( E )

ZELLKLER

1) Bir olayn olasl, sfr ile bir arasnda bir saydr. 0 < P( A ) < 1 2) P( A ) = 0 => byle bir olaydan sz edilemez.(mkansz olay ) 3) P( A ) = 1 => olaslk tamdr.( Kesin olay ) 4) Bir olayn olma olasl ile olmama olaslnn toplam 1e eittir. P( A ) + P( A) = 1 dir.

RNEK: Bir torbada,ayn byklkte 3 krmz, 4 beyaz, 5 mavi bilye vardr. Torbadan rasgele bir bilye ekiliyor. ekilen bilyenin beyaz olma olasl nedir? ZM: rnek uzayn eleman says,

s( E ) = 3+4+5 = 12 dir. Beyaz bilye ekme olay B olsun . Torbada 4 tane beyaz bilye olduundan, s( B ) = 4 tr. Buna gre; P( B ) s( B ) 4 1 s( E ) 12 3 tr.

RNEK: Bir ift zar, ayn anda masann zerine atlyor. ste gelen saylarn toplamnn asal say olma olasl nedir? ZM: Evrensel kmenin eleman says, s( E ) = 6 x 6 = 36 dr. ste gelen saylarn toplamnn asal say olma durumlar; A = ( (1,1),( 1,2 ),( 2,1 ),( 1,4 ),( 4,1 ),( 1,6 ),( 6,1 ),( 2,3 ),( 3,2 ),( 2,5 ),( 5,2 ),( 3,4 ),( 4,3 ), ( 5,6 ),( 6,5 )}

P( A )

s( A) s(E)

15 36

5 12

dir.

AYRIK K OLAYIN BRLEMELERNN ( A VEYA B OLAYININ ) OLASILII Tanm: Ayrk olaylarn birleimlerinin olasl, bu olaylarn olaslklar toplamna eittir.

A n B = O => P ( A U B ) = P ( A ) + P( B ) dir.

RNEK: Bir torbaya ayn byklkte 2 krmz, 3 sar,4 mavi bilye konuluyor. Torbadan rasgele bir bilye ekilirse,kan bilyenin krmz veya mavi olma olasl nedir? ZM: Evrensel kme, E = ( k1,k2,s1,s2,s3,m1,m2,m3,m4 }ve s( E ) = 9 dur. Krmz bilyeler = A = ( k1,k2 } Mavi bilyeler = B = ( m1,m2,m3,m4 } A n B = O dir. Buna gre, P ( A U B ) = P( A ) + P( B ) yazlr. P(AUB)= 2 4 6 2

3 bulunur.

AYRIK OLMAYAN K OLAYIN BRLEMLERNN (A VEYA B OLAYININ ) OLASILII

Tanm: Ayrk olmayan iki olayn birleimlerinin olasl, bu olaylarn ayr ayr olaslklar toplamndan kesiimlerinin olaslnn farkna eittir. A n B = O => , P ( A U B ) = P( A ) + P( B ) P( A n B ) dir.

RNEK: Bir torbaya 1den 9a kadar numaralanm ayn byklk ve zellikte 9 top konuyor. Torbadan rasgele bir top ekiliyor. 4ten byk veya tek numaral bir topun kma olasl nedir? ZM:

Evrensel kme E = ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9 } s( E ) = 9 dur. Tek numaral bilyenin kmas olay; A = ( 1,3,5,7,9 }, s( A ) = 5 tir. 4 ten byk numaral bilyenin kmas olay; B = ( 5,6,7,8,9 }, s ( B ) = 5tir. A n B = (5,7,9 }, s ( A n B ) = 3tr.

P( A ) =

5 9

P(B)= 5

P( A n B) = 3

9 dur.

Buna gre,

P( A u B ) = P( A ) + P( B )- P( A n B ) =5 + 5 - 3 9 9 9 = 7 9 olur.

BAIMSIZ OLAYLARIN BRLKTE OLMA ( A VE B OLAYININ ) OLASILII Tanm: ki veya daha ok olayn gereklemeleri birbirine bal deilse byle olaylara bamsz olaylar denir. Bamsz olaylarn birlikte olma olasl bu olaylarn olaslklarnn arpmna eittir.

P( A ve B ) = P( A n B ) = P( A ) . P( B ) dir.

RNEK: Bir okulun birinci snfnda 12 erkek ve 8 kz, ikinci snfnda 6 erkek ve 12 kz renci vardr. Her iki snftan da rasgele seilen birer rencinin ikisinin de kz renci olma olasl nedir? ZM: I. snftan seilen rencinin kz renci olmas olay A => P( A) = s( A ) 8 2 s( E ) 20 5 tir. II. snftan seilen rencinin kz renci olmas olay B => P( B ) = s( B) 12 2 s( E ) 18 3 tr. P( A n B ) = P( A ) . P( B ) = 2 .2 4 5 3 15 olur.