T.C.

MALTEPE N VERS TES

SOSYAL B L MLER ENST TS LETME ANAB L M DALI

HASTANELERDE MALZEME YNET M TEKN KLER N N HASTANE BTES NE YANSIMASI VE SKDAR HOSP TAL TRK RNEK OLAYI

Koray MERDAN
Yksek Lisans Tezi

Melek AKGN Do. Dr.

STANBUL 2007

T.C. MALTEPE N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS LETME ANAB L M DALI

HASTANELERDE MALZEME YNET M TEKN KLER N N HASTANE BTES NE YANSIMASI VE SKDAR HOSP TAL TRK RNEK OLAYI

YKSEK L SANS TEZ

Koray MERDAN

Melek AKGN Do. Dr.

STANBUL 2007

ZET
Srekli geliim ve deiim iinde olan insanolunun yaam koullarnda meydana gelen iyileme snrsz olan ihtiyalarn daha da arttrm, insanolu ihtiyalar hiyerarisine st basamaklardan devam eder olmutur. Bu snrsz ihtiyalar ierisinde, gelien teknolojinin sunduu mal ve hizmet retim ekli de giderek ve byyerek devasa boyutlara ulamaktadr. nsanlara bu hizmeti sunan rgtler iin, bu ihtiyalar karlamak zere hayatn her noktasnda kullanlan malzemelerin retilmesi, satn alnmas, kullanma sunulmas da ayr bir bilim haline dnmektedir. ada rgt anlay ierisinde, malzeme ynetimi eitli birimler tarafndan yrtlen bir alt sistem olmaktan kp, bal bana ynetilmesi gereken, idari bir birim olarak ortaya kmaktadr. Bu anlayn gerei olarak, bu konuda rgt hiyerarik yapsnn yeniden ekillendirilmesi, yetimi personel istihdam, yetki ve sorumluluklarn net ifadelendirilmi olduu bir organizasyon yaps olmazsa olmaz halini almtr. Malzeme Ynetim Sistemi bulunduu rgtn yapsna bal olarak, rgt ierisinde bamsz bir birim ya da birimler ierisinde kk brolar halinde kurulabilir. rgtlerin en nemli amalarndan birisi yaam erisinin mmkn olabildiince uzun klnmasdr. Amac gerekletirmeye ynelik en nemli ara da karn maksimizasyonudur. Bteye nemli bir kalem olarak yansyan malzemelerin tedariki, satn alnmas, depolanmas, nakliyesi ve kullanma sunulmas, karn maksimizasyonun da nemli bir yer tekil etmektedir. rgtlerin, bte planlar hazrlanrken malzeme ynetimi konusunda salayacaklar baar onlar iin gelirler hanesine art kalem olarak yansyacak nemli bir etkendir. Bu dnceden hareketle gerekletirilen bu almada ilk olarak, malzeme ynetimi kavram, bte kavram, hastane kavram ve bunlara ilikin teorik bilgilere yer verilecek ve malzeme ynetiminin hastane btesine yansmas ilikisinin incelenmesine ynelik aratrma, yntem ve bulgular tartlacaktr.

IV

Anahtar Kelimeler: Malzeme Ynetimi, Bte, Hastane Ynetimi,

ABSTRACT
The improvement in the life conditions of the continuously developing and changing human being has increased the endless needs of him, and he has been going on with the hierarchy of needs at the top levels. Among these endless needs, the means of good and service production has changed and reached an amazingly huge size. For the organizations offering this service, producing, purchasing and introducing the product which has been used to satisfy our needs have become another branch of science. Within the horizons of modern organizations, managing the product has ended to be a sub-system which is executed by various units and has turned into an administrative unit which has to be managed on its own. As an outcome of this appreciation, it has become necessary to reshape the hierarchal structure of the organization, to employ qualified personnel, and to create an organizational structure in which authorizations and responsibilities are definitely defined. Product Management System can either be an independent unit in the organization or be little offices in the other units as to the structure of the organization. The first of the most important aims of the organizations is to render the life curve as long as possible. In order to reach this aim, the most crucial medium is maximization of the profit. Product supplying, purchasing, storing, transporting and offering for use; every one of them is an important entry on the budget and they occupy a significant place on the way of maximization of the profit. While planning their budgets, the success of organizations in product management is an important factor which will be on the income part as a plus entry. This thesis has started with this idea and it will first give the concept of product management, of budget, of hospital and theoretical information related to these and then discuss the research, method and results of the study of reflecting the product management to the hospital budget.

VI

Keywords: Product Management, Budget, Hospital Management

VII

TEEKKR
Tez konumun seiminde, hazrlannda yardmlarn ve manevi desteini esirgemeyen danman hocam Do. Dr. Melek AKGNe , tezimin rnek olay incelemesinde bana yardmc olan zel skdar Hospital Trk Hastanesi ortaklarndan Hurit ELL ALTIya, kaynak temininde yardmc olan sevgili Esra BOZDEM Re Kocaeli niversitesi retim yelerinden Meral AKIR BERZAH ve aileme teekkrlerimi bir bor bilir, sayglarm , yine tez sunarm. aamasnda manevi desteklerini benden esirgemeyen eim zlem MERDANa ve tm

VIII

 NDEK LER

Sayfa ZET ABSTRACT TEEKKR NDEK LER KISALTMALAR EK LLER , GRAF KLER TABLOLAR BLM 1 1. LETMELERDE MALZEME YNET M 1.1. Temel Kavramlar 1.2. Malzemelerin Snflandrlmas 1.3. Malzemenin rgtsel Anlamda Deeri 1.4. Malzeme Ynetimi 1.4.1. Malzeme Ynetiminin amalar 1.4.2. Malzeme Ynetiminin Faydalar 1.4.3. Malzeme Ynetim Sisteminin Organizasyonu 1.5. Malzeme Ynetimi Politika ve Programlarnn Belirlenmesi 1.5.1. Malzeme htiya Tespiti 1.5.1.1. Kalitatif (znel) Yntemler 1.5.1.2. Kalitatif ( statistiksel) Yntemler 1.5.2. Satnalma 1.5.2.1. Satnalma Karar Sreci 1.5.2.2. Satnalmann nemi 1.5.2.3. Satnalma Yntemleri 1.5.3. Stok Ynetimi 1.5.3.1. Stok Ynetiminin nemi ve Amalar 1.5.3.2. Stok Maliyetleri 1.5.3.3. Stok Deerleme Metotlar 1.5.3.4. Stok Kontrol Metotlar 1.5.4. Depolama 1.5.4.1. Depolamann nemi 1.5.4.2. Depolama Sistemleri 1.5.4.3. Ulatrma ( Tama) kararlar BLM 2 2. LETME BTELER 2.1. letme Btesi ve Bteleme Kavram 1 1 2 3 5 7 12 13 17 18 21 22 24 25 25 29 29 31 32 35 36 43 44 45 47 49 IV VI VIII IX XI XII XIII

IX

2.2. Btelemenin Amac 2.3. letme Btelerinin Temel lkeleri 2.4. letme Btelerinin Trleri 2.5. Bteleme Sreci 2.6. Dner Sermaye letmelerinde Bte 2.6.1. Btenin Hukuki Dayana 2.6.2. Btenin Yapl Sistemi 2.6.2.1. Btenin Gerekesi 2.6.2.2. Btenin Metni 2.6.2.3. Gider ve Gelir Bteleri ile Cetveller BLM 3 3. HASTANE LETMELER NDE MALZEME YNET M

54 55 57 60 62 62 63 63 64 64

3.1. Hastane Kavram ve Hastane Ynetimi 3.2. Hastane letmelerinin Yapsal zellikleri 3.3. ada Hastane Ynetimi Anlay 3.4. Ekonomik Adan Salk Hizmetlerinin Yeri ve nemi 3.5. Hastane Malzeme Ynetimi 3.5.1. Malzemelerin Btedeki Oran 3.5.2 Hastanede Kullanlan Malzemeler 3.5.3. Hastaneler iin kritik malzemeler 3.5.4. Malzeme Temin Sreci 3.5.4.1 htiyacn Tespiti BLM 4 4. HASTANELERDE MALZEME TEKN KLER N N HASTANE BTES NE YANSIMASI VE RNEK OLAY 4.1. ARATIRMANIN PROBLEMLER 4.2. ARATIRMANIN VARSAYIMLARI 4.3. ARATIRMANIN KAPSAMI 4.4. ARATIRMANIN METODOLOJ S 4.5. ARATIRMA PROBLEM N N ZM N GEREKEN B LG LER VE B LG TOPLAMA YNTEM 4.6. VER LER N KULLANIMI VE ANAL Z 4.6.1. Aratrma Kapsamnda Grlen Hastane Hakknda Tanmlayc Bilgiler 4.6.2. rnek Olay Uygulamas 4.6.2.1 skdar Hospital Trk Malzeme Ynetim Organizasyon 4.6.2.2 skdar Hospital Trk Malzeme Ak 4.6.2.3 skdar Hospital Trk Malzeme

66 68 69 70 72 72 73 74 75 76 81 81 82 83 83 83 84 84 85 85 86 86

IX

Ynetim Srecinin leyii BLM 5 5. ARATIRMANIN BULGULARI VE NER LER 5.1. BULGULAR 5.1.1. Aratrmaya likin Genel Bulgular 5.2 NER LER KAYNAKLAR ZGEM EKLER 93 93 93 94 97 102 103

IX

EK LLER Sayfa No ekil1.1.: Merkezi Malzeme Ynetim Organizasyonu ekil 1.2.: Satnalma faaliyetlerinin letme hayatndaki rol ekil1.3 : Sabit sipari zaman yntemi ekil 2.1: rnek Gelir Btesi ekil 2.2.:rnek Gider Btesi ekil 2.3.: rnek Gelir Btesi ekil 2.4.: rnek Gider Btesi ekil 3.1.: Malzemelerin Btedeki oran ekil 3.2.: Hastane Malzeme Gruplar ekil 4.1.: skdar Hospital Trk Organizasyon emas 15 26 41 64 64 65 65 73 74 85

GRAF KLER

Sayfa No Grafik 1.1:Stok Maliyetlerinin boyutu 33

XII

TABLOLAR Sayfa No Tablo 1.1. Geleneksel ve modern yaklam Tablo 3.1: Fayda Maliyet likisi Tablo 4.1.: Nefrektomi malzeme listesi Tablo 4.2. : Nefrektomi malzemeleri toplam maliyeti Tablo 4.3. : Nefrekomi malzemeleri parekende sat Tablo 4.4. : zel Hospital Trk Hastanesi Malzeme Listesi 27 79 90 91 92 103

XIII

BLM 1 LETMELERDE MALZEME YNET M

1.1.

Temel Kavramlar

nsanolu yaamn devam ettirirken srekli bir eylere ihtiya duymu, ihtiyalarn tatmin iinde daima yeni eyler bulma aray ierisinde olmutur. Bu ihtiyalar karlamak zere gnlk yaantmzda kullandmz hemen her eyi meydana getiren temel bileenlere malzeme denir. Malzeme iin ok fazla tanm yaplmtr. Malzeme; insan ihtiyacn karlayan btn iktisadi mallardr. (z, 1966, s.7) Baka bir tanmlamayla, malzemeler retim ve imal ilerinde kullanlan fiziksel maddelerdir. Malzeme;hizmetlerin yrtlmesi veya yeni bir deer meydana getirilmesi iin harcanan ve kullanlan tanr mallara denir (http://www.asat.gov.tr/yonetmenlik/stokambar.pdf) Malzemeler doal olarak doadan alnp kullanlabilecei gibi yapay olarak ta retilmi olabilirler. Malzemeleri iki ana grupta incelemek olasdr. Ham malzemeler; doadan olduu gibi toplanm haldeki malzemelerdir. lenmemitir. rnein kum, aa vb. lenmi malzemeler; Ham malzemenin ilenmi halidir. rnein cam, kereste vb.

Doal olarak olumu veya yapay olarak elde edilmi malzemeler akla gelebilecek her trl sanayi, rnein; otomotiv, havaclk, kimya, bilgisayar, elektronik, gda retimi, biyomedikal sektrnde kullanlmaktadr. 1.2. Malzemelerin Snflandrlmas Malzemeler ana grupta snflandrlr; SARF MALZEMES (Tketim Malzemesi): Kullanldnda tmyle harcanlan, biimini deitiren, niteliini yitiren veya baka bir malzemenin yapsna kartrlarak kullanlan malzemelerdir. SAB T KIYMET: Kuruluun teebbs gayelerinin yerine getirilmesi iin sarf edilmeden ve cismini deitirmeden varlndan uzun bir sre istifade edilip, zamanla eskiyen amortismana tabi tutulan. Kurum mlkiyetine dhil menkul ve gayrimenkul mallar sabit kymet saylr. DEM RBA MALZEME: Tketilir malzeme dnda kalp, harcanmadan ve cinsini deitirmeden kullanlan, varlndan uzun bir sre yararlanp zamanla eskiyen malzemelerdir. Yukarda snflandrlan malzemeler durumlarna gre; Yeni malzeme Kullanlm Hurda Artk malzemeler olarak snflandrlr. (http://www.asat.gov.tr/yonetmenlik/stokambar.pdf) Malzemeler retim sreci iindeki durumlarna gre de snflandrmaya tabi tutulabilir.

a) Hammaddeler: retim srecinde mamuln ortaya konulabilmesi iin kullanlan asl maddelerdir. eitli ekillerde bulunabilir. lk haliyle kullanlabilecekleri gibi ilem grdkten sonrada yeni bir malzeme olarak ortaya karlar. Elma suyu reten bir rgt iin elma hammaddedir. b) c) Yardmc Malzemeler: Asl hammaddenin yannda ilem srecine destek olan malzemelerdir. Elma suyu retiminde kullanlan aroma gibi. letme malzemeleri: rnn iine girmemekle beraber, yardmc malzeme ve hammaddeyle birlikte retimin tamamlanabilmesi iin gerekli unsurlardr. Basn kazanlar vb. d) Mamul Malzemeler: Kullanm amacyla tketicinin hizmetine sunulma aamasna gelmi olan malzemelerdir. Bir baka tasnifte malzemelerin kullan amalar ve imalata yklenme biimlerine gre direkt ve endirekt malzemeler eklinde yaplabilir. Hastane letmelerinde ise malzemeler genel olarak demirba malzemeler ve sarf malzemeleri olmak zere iki ana balkta toplanabilir. 1.3. Malzemenin rgtsel Anlamda Deeri Malzemenin rgtsel anlamdaki deerini ifade edebilmek iin ncelikli olarak rgt kavramn amak gerekmektedir. rgt; insanlarn bir ya da daha fazla gereksinmesini gidermek iin, insan madde kaynaklar dzeninin ve ileyiinin srekli yeniletirildii organik bir sistemdir. Bu sistemde, rgt amalaryla, igren (ynetilenler), igrdrenlerin (ynetenler), rgte alma amalar ve gereksinmelerinin karlanmas, dengelenmesi de sz konusudur. rgt; amalar, hedefleri olan temel norm ve kurallar olan alanlar olan, evreyle etkileen sosyal bir varlktr. rgtn temel amalar arasnda faaliyetlerinde iktisadilik ya da sosyal fayda yaratmak olduunu ifade eden pek ok tanmla karlaabiliriz. Ancak btn 3

rgtlerin temeldeki en nemli amalar hayatiyetlerini srekli klmaktr. Bu anlamda, ynetimin asl hedefi rgtn bu amacn mmkn klmak ve bunun iin bir yandan gerekli girdiyi salarken dier taraftan da elindeki mevcutlar en faydal ekilde harcayarak dengeleri salamaktr. rgtn amac ister kar elde etmek olsun ister sosyal fayda yaratmak, belirlenmi dnemlerde maliyetlerin gelirleri amamas gerekir. Her rgtn, grnte iktisadi olmayan hedefleri de vardr. Bunlar toplum ile daha iyi ilikiler, mterilere maksimum hizmet, toplumsal refaha katkda bulunmak, istihdam yaratmak, iyi alma artlar, alanlar iin ykselebilme ortam, teknolojik liderlik ve benzerleridir. Uzun vade de bunlar er ge iktisadi hale gelirler. Ynetimin btn fonksiyonlar yukarda belirtilen hedefleri gerekletirmeye ynelik almaldr. Btn bu hedeflere ulamak iin pek ok yntem vardr. Bunlardan en bilineni, etkin bir malzeme ynetimidir. Malzeme ynetim fonksiyonu; stok devir orann arttrarak, yksek kalitede dk fiyattan malzeme salayarak, malzeme israfn nleyerek ve malzeme maliyetlerini drerek, rgtn amalarna ulamasna yardmc olur. Malzemenin rgt iin anlamnn ok yksek olduu aktr. zellikle, teknolojik gelimelerin malzeme ynetimine daha da fazla nem kazandrmaktadr. yle ki parasal ve maddesel olanaklarn bol olduu durumlarda bile ikmal sisteminin planlanmas, uygulanmas, denetimi yetersiz olursa hizmetin salanmasndaki aksaklklar yinede artabilmektedir. (Gndz, 1978, s.58) letmeler de hizmetlerin aksamadan yrtlmesi, ncelikle gerekli olan malzemelerin istenilen yer ve zamanda istenilen miktarda ve nitelikte hazr bulundurulmasna baldr. (Barutugil, 1983,s.169) Bu ise, ancak etkin bir malzeme ynetimi ile mmkndr. Malzeme ynetiminin rgtler asndan nemini gsteren bir dier yol da malzeme giderlerinin toplam hizmet rgt giderleri ierisinde nemli bir orana sahip olmasdr. Malzeme giderlerinin toplam rgt giderleri ierisindeki oran endstriden endstriye farkllk gstermekte birlikte bugn bankaclk ve hastaneler gibi hizmet sektrlerine %20nin zerindedir. ( 4

Johnson, Leenders, Fearon, 1989,s.8) Housleye gre bu oran hastanelerde %46dr. retim iletmelerinde malzeme giderlerinin oran ortalama %56 dolayndadr. Uak sanayi gibi, kompleks retim iletmelerinde bu oran %34tr. Yalnz bu iletmeler yksek dzeyde kapasite, mhendislik, kalite kontrol ve ar-ge almalarna byk harcamalar yapmaktadr. Gda rnleri reten iletmelerde oran %63lere kmaktadr. Bunun nedeni retim srecinde malzeme younluu ve yksek derecede otomasyona bal olarak az i gcnn bulunmasdr. letmelerde malzeme giderleri orannn, retim srecinin emek youndan malzeme ve sermaye youn hale gelmesi ile artt grlmektedir. 1.4. Malzeme Ynetimi Ynetim kavram ou insan iin "i ynetimi" ile e anlamldr. Gerekten de bugnk anlamyla ynetim ilk kez byk apl i kurulularnda ortaya kmtr. Ancak, bugn bilinmektedir ki ynetim, sadece ticaret ya da kar amal kurulular iin deil, hatta ticari olmayan kurulular iin daha fazla nem tamaktadr. ster kamu yararna bir kurulu, ister devlet dairesi, ister gnll kurulu olsun tm kurum ve kurulular iin gerekli bir kavramdr ynetim.

Gnmzde ise ynetim anlay tamamen farkl bir boyut kazanm ve teknolojinin de, emein de, sermeyenin de ancak iyi bir ynetimle hak ettii deere ulaabilecei anlalm artk sistematik ynetim anlayndan bahsedilir olmutur. Ynetim iin yaplan tanmlamalar deinirsek, Ynetim bakalar vastasyla i grmektir.. (Simon, 1957, s.8) Ynetim, bir iletmede amaca ulama yolunda giriilen almalarn dzenlenmesi ve ortak bir amaca yneltme srecidir. (Tosun, 1978, s.183)

Ynetim, insanlarn ibirliini salama ve onlar bir amaca doru yrtme ii ve abalarnn toplamdr. (Tosun, 1978, s.183) Ynetim, nceden belirlenen veyahut ta sonradan revize edilen amalara ulamak iin planlama, organize etme, kadrolama, yneltme ve denetlemeye ilikin teori, model yaklam ve ilkelerin maharetle uygulamaya gtrlmesi srecidir. (Akdemir, 1999, s.143)

Tm bu tanmlamalardan sonra malzeme ynetimiyle ilgili yaplm tanmlamalarda ortak bir tanm belirlenmemi olduunu grmekle birlikte 1930lu yllardan sonra zelikle A.B.D de gelien ve rgtler iin hayati ehemmiyete sahip malzeme ynetimi iin, malzemenin planlanmas, organize edilmesi, satn alnmas, yneltilmesi ve kontrol ilemlerinin maharetle uygulanmaya gtrlmesi srecidir diyebiliriz. Malzeme ynetiminin btn bu ilevlerini yerine getirirken ortaya kan belli bal sorular da, ne alnacak, nasl alnacak, hangi miktarda alnacak, nerden alnacak, kim tarafndan alnacak, nasl depolanacak, tamas nasl olacak, datm nasl gerekletirilecek eklindeki sorulardr. Tm bu sorular dikkate alrsak, Malzeme ynetimi iin, malzeme ynetiminin eylem alan retim kontrol, satn alma, stok kontrol, malzeme tanmas, malzeme hareketleri, teslim alma, datm ve depolama gibi fonksiyonlar ierir denilebilir. (Milli Prodktivite Merkezi, Tedarik ve Envanter, 1967, s.11) Malzeme yneticisinin iinin de tm bu ilevlerin en etken, etkili, verimli ve karl ekilde rgt adna gerekletirmesi olduunu ifade edebiliriz. Ancak bu yneticinin yetki ve sorumluluu iletmeden iletmeye ok geni bir deiim gsterebilir. (arman, 1970, s. 8) Malzeme ynetimi malzemelerin asl kullanmndan nce tm malzeme aktivitelerini daha verimli planlama, koordinasyon ve kontroln salayan rgtsel bir kavramdr. Malzeme ynetiminin faaliyet alan genitir. Planlama aktivitelerini ve malzeme gereksinimlerini, satnalmay, gerekli malzemeleri ve kaynaklar elde

etmeyi, malzemeleri organizasyona sunmada ve durumlarn geerli aktifler olarak maddeletirmeyi ve kullanlm madde ihtiyalarn karlamak iin mallar doru zamanda ve doru yerde salamay ierir. Sorumluluklar malzeme ihtiyalarnn planlanmasyla balar ve ancak malzemeler baarl bir ekilde kullanldnda sona erer. (Boudreu, 1972, s. 7) Malzeme ynetimi, bir rgtn malzeme hizmetlerinin en uygun zaman, yer, yntem ve olanaklarla planlanmas, uygulanmas ve denetimi srecidir. (Gndz, 1978, s.58) Sonu olarak malzeme ynetiminin bir sre olduunu ve rgtlerin asl ynetim ilevlerinin iinde byk bir neme sahip olduunu syleyebiliriz. 1.4.1. Malzeme Ynetiminin Amalar rgtn yaps ne olursa olsun en nemli amac rgt yaam erisini geniletmektir. Bu nedenledir ki rgtsel ynetimin asl amac da bunu salamak olmaldr. Ynetim sonulara ulamada yaamsal kazanlar elde edebilmek iin dk maliyetle en iyi hizmeti sunmaya almaktadr. Maliyetleri drmede en nemli kalemlerden biri de malzeme ynetiminin istenilen kaliteyi temin edecek ekilde, kayplar en aza indirgeyen, maliyetleri dren bir strateji izlemesiyle salanabilir. rgtsel anlamda, Malzeme Ynetimi iletmenin tmn ilgilendiren hedeflere ulalmasna katkda bulunur. Eer bu katk direkt olarak malzeme ynetim fonksiyonundan kaynaklanyorsa; birincil (primary) ama olarak adlandrlr. Eer dolayl ise ve malzeme ynetim departman dier bir departmann hedeflerinin baarlmasna yardm ediyorsa, buna da ikincil amalar denir. (Ammer, 1974 ,s.70) A. Malzeme Ynetiminin Birincil Amalar a- En dk maliyetle istenilen kalitede malzemenin temini; Malzeme ynetiminin en bilinen ve en nemli amalarndandr. Satnalma srecinde malzemenin fiyat dk olursa, hizmet maliyetleri azalacak ve kr ykselecektir. Bu

hedef nakliye de dhil olmak zere her trl malzeme ve hizmet alm iin nemlidir. Ancak dk fiyat yannda kalite, ulam, teslim ve bakm servislerinin amalanan seviyede tatminkr olmas gerekecektir. b- Stok devri hz ve stok yatrmlarnn minimizasyonu: Stoklar satlara oranla dk olduu zaman (stok devri = satlar/ortalama stok), daha az sermaye yatrmlara balanm olur. Bu da iletmenin sermaye verimliliini arttrr ve getirinin sermayeye orann ykseltir. Ayrca devir yksek olduu zaman depolama ve stok bulundurma (bekletme) maliyetleri daha az olur. (Ammer, 1974, s.70) Malzeme aknn dzenli ve kesintisiz olarak salanmasnn bir yolu fazla stok bulundurmaktr. Bu durum, stoklara fazla sermaye balanmas nedeniyle sermayenin baka alanlara yatrlmas engeller. Bu nedenle hastane ynetimi eitli stok bulundurma maliyetleri ile hizmetler iin gerekli stoklar arasnda makul bir denge kurmaldr. (Mendez, Pearson, 1994, s.5)

c-Srekli bir malzeme aknn salanmas:

stenilen zaman ve miktarda

malzemenin kullanma daima hazr tutulmas gereklidir. Malzeme tedarikinde devamlln kesilmesi, stok yetersizliine, iletmenin ileyiinin durmasna ve maliyetlerde artlara neden olacaktr. zellikle malzeme aknn ilerlii durdurduu ya da riske soktuu alma alanlarnda, hastaneler gibi malzeme tedarikindeki gecikmeler ve kesintiler rgtsel maliyetlerini normal maliyetinin zerine kartmakta ve tehis ve tedavi hizmetlerinde aksaklklara neden olmaktadr. (Mendez, Pearson, 1994, s.5) d- Stok devir hznn arttrlmas: Malzeme ihtiyacnn ve kullanm srelerinin tam olarak tespiti elde fazla malzeme bulundurma yada malzemenin eksilmesi risklerini ortadan kaldraca gibi ar stoklarla almay da nleyecektir. zellikle sreli kullanma sahip malzemenin stoklanmas iletmenin maliyetlerini arttrma riskini de beraberinde getirmektedir. (Mendez, Pearson, 1994, s.5)

e-

stenilen Kalite Standartlarn Korumak: retim esnasnda gerekleen edilen malzemenin kalitesinin uygunluu malzeme ynetiminin

kalitenin sorumluluu retim departmanna aittir ancak burada retim iin dardan temin sorumluluundadr. Satnalma aamasnda malzemenin nevine gre en uygun olan kalitenin temini salanmaldr. zellikle malzemenin dorudan mal veya hizmet retimini etkiledii durumlarda, ileri seviyede bir rn hayati nem arz eden hizmetler sz konusu olduu zaman (roket paras, cerrahi malzemeler gibi) kalite malzeme ynetimi iin tek ve nemli hedef olabilir. (Ammer, 1974, s.71) f- nsan kaynaklar eitimi ve personel maliyetlerinin indirgenmesi: Dk personel maliyetleri iletmelerin tm departmanlar iin ortak bir amatr. Dier btn faaliyetler eit olduu srece dk personel giderleri yksek kr demektir. Ynetim, alanlar ierisinde, iletmenin baarsna ve bymesine katkda bulunabilecek, liderlik potansiyeline sahip olanlarn yetitirilmesine zel gayret sarf etmelidir. letmenin gelecek krlar ilerde ynetici olacak personelin kabiliyetlerine bal olacaktr. (Ammer, 1974, s.71)

g- Satc ve datclarla ilikilerin gelitirilmesi: Malzeme ynetiminin baars, satn almann gerekletirilmesinde alternatif sat kaynaklarn bulmak deerlendirmek, gelitirmek, bunlarn salayacaklar katklar doru tespitlemek ve aralarndan en uygun satcy seme yeteneine dayanr. Bir iletmenin i hayatndaki itibar byk oranda tedarikilerle olan ilikileri ile belirlenir. Tedarikileri ile iyi ilikileri olan bir iletme mteri asndan daha caziptir. (Mendez, Pearson, 1994, s,5) Tedarikiler rn gelitirme ve kalite aratrmalar ile mterileri tatmin edecek rn ve malzemelerin retilmesi yoluyla iletmenin baarsnda yardmc olur. Tedarikilerle hastane ynetiminin iyi iliki ierisinde olmas hastane ynetimine maliyet drme projelerinde, yeni yntem ve fikirlerin paylalmasnda gnll katklar olabilir. Bunun yan sra hasta talebinde grlen ani deiimler karsnda aklarn nlenmesi iin malzemenin ksa srede temini veya talep azalmas durumunda balantlarn iptalleri konusunda byk katklar bulanabilir. (Leenders, Fearon, 1989, s 25) 9

Uzlalm ortak hedeflere ulamak iin tedarikilerle yardmlama ve karlkl iyi iliki muhalifi ilikilerden daha retken olur. Ancak tedarikilerle karlkl ykmllkleri ve i ahlakn zedelemeden i birliine girilmelidir. h- Dosyalama ve Arivlemenin iyi yaplmas: yi bir dosyalama ve arivleme sisteminin tm rgt asndan deeri ok byktr. Ayn ekilde dosyalamann iyi olmas malzeme ynetiminin birincil amalar arasnda kabul edilmelidir. yi ve dzenli kaytlar stok kayplarnn nlenmesinde, stoklarn kontrolnde, maliyet muhasebesinde ve maliyetleri azaltmada malzeme ynetimine katkda bulunur. Ayrca dzenli kaytlar ve iyi planlanm idari kontroller, periyodik denetlemeler eitli speklasyonlarn nn kapatr. (Leenders, Fearon, 1989, s 25) B. kincil Amalar Malzeme ynetiminin ikincil amalar birincil amalar gibi snr deildir. kincil amalar, daha nceden belirtildii zere organizasyondaki dier birim ve departmanlarn hedeflerine ulamasna katkda bulunucu amalardr. Bu amalar endstrilere ve organizasyonlara gre farkllk arz edebilir. kincil amalardan en ok bilinenleri balklar halinde aada sralanmtr; Malzeme Ynetim fonksiyonlarn profesyonelce, ekonomiklik, etkinlik prensibi ili yrtmek, Tedarikilerden alnan yeni malzeme, yeni sre ve yeni metodlar hakkndaki bilgileri ilgili departmanlara aktarmak, Ekonomik koullar, fiyatlar ve maliyetlerle ilgili tahminleri ynetime bildirmek, Daha iyi veya ayn ii grecek daha ucuz rnleri kullanc birimlere tavsiye ederek, departman hizmetlerinin daha ekonomik ve verimli bir ekilde yrtlmesini salamak, 10

Malzeme veya rnlerin iletme iinde retilmesinin mi yoksa satn alnmasnn m daha ekonomik olaca konusunda ynetimin alaca kararlara yardmc olmak,

dnyas ve tedarikiler ile yakn ilikide olmas nedeniyle yneticilere daha ileride yeni teebbsler ve muhtemel alanlarn neler olabilecei konusunda nerilerde bulunmak,

Malzeme Ynetim departmannn dier departmanlarla ahenk iinde almasn salamaktr.

Malzeme ynetiminin yukarda belirtilen tm amalar birbirleriyle karlkl iliki ierisindedir. Bir amacn baarlmas dier bir amacn feda edilmesi veya ihmal edilmesi anlamna gelmektedir. (Ammer, 1974, s.76) rnein: Ynetici stok devir orannn ykseltilmesi amac zerinde younlarsa, az miktarda ok sk almlar yapaca iin tedarik maliyetleri ykselecektir. Dier yandan, dk fiyattan malzeme alm konusunda younlamas, byk miktarda malzeme alm yapmasn gerektirecek bu da stok devir orann azaltacaktr. Malzeme Ynetici yukarda belirtilen amalar arasnda bir denge kurmak zorundadr. Belirli bir dnem, bir ama zerinde younlarken baka bir dnem baka bir ama zerinde younlamas gerekebilir.

1.4.2. Malzeme Ynetiminin Faydalar Etkin bir malzeme ynetiminin iletmeler ve hastaneler asndan salayaca faydalar u balklar altnda toplamak mmkndr. Malzeme Ynetim fonksiyonlar bir merkezde toplad iin bu

fonksiyonlarn verimlilii artar, personel tasarrufu ve gelitirme imkn verir, 11

Etkin stok kontrolleri sayesinde, stoklarda bozulma, demode olma, rapor edilmeyen kullanmlar ve kayplar azaltr, Daha hzl stok devri ve nakit ak salar, Hizmetlerin ve retimin kesintisiz srdrlmesini salar, rn standard ve dier maliyet drc teknikler iin frsat ve istei artrr, Maliyetlerde tasarruf ve daha fazla karllk salar, Daha iyi kayt ve bilgi salanmas nedeniyle, blm harcamalarnn llmesinde, hasta giderlerinin faturalanmasnda kolaylk salar. Malzeme Ynetim performansn deerlendirme metotlarnn gelitirilmesini salar, Hastane ve iletme genelinde malzeme ynetim sistemi kurulmadan nceki ve sonraki maliyetlerin karlatrlmasna imkn verir, Blmler aras iletiimin gelitirilmesini kolaylatrr.

1.4.3. Malzeme Ynetim Sisteminin Organizasyonu Gelimi lkelere bakldnda 1960l yllarn bandan itibaren endstri alanndaki iletmelerin malzeme ynetim departmanna sahip olduunu grebiliriz. Hizmet iletmelerinde ise bu birimin oluturulmas daha sonraki zamanlara kaymtr. Gelimemi lkelerde ise malzeme ynetiminin ikincil bir deere sahip olduu, malzeme sistemlerinin esas rgtn yeterli desteklenmesine uygun biimde organize edilmedikleri, sk rastlanan bir olgudur. (Gndz, 1978, s.69) Malzeme Ynetiminin organizasyonlardaki yeri, iletmeden iletmeye deiiklik gstermektedir. Bu organizasyon, endstrilere ve iletmenin niteliklerine, byklne, personeline ve yeteneklerine gre deimektedir. Malzeme ynetim birimiyle ilgili olarak tm rgtlerin ayn kriterlerde organize olmalar beklenemez. rgt ierisinde ayr bir birim olarak oluturulabilecei gibi farkl birimlerin ierisinde de kendilerine ait tedarik ve ynetim sisteminin oluturulmu olduunu gzlemlemek mmkndr.

12

Genellikle retim iletmelerinde malzeme ynetim grevlerinin bir ksm bir blmn, dier bir ksm iletmenin baka bir blmnn sorumluluu altna verildii grlmektedir. rnein; hammadde stoklar, malzeme ihtiya tespiti retim ve imalat blmnce yrtlrken, mamul stoklar ve satn alma ilemi pazarlama blmnce yrtlmektedir. (Yenersoy, 1990, s.4) Hizmet iletmelerinde ise malzeme ynetim fonksiyonlar mali iler, ayniyat, pazarlama veya satn alma (tedarik) blmlerine datlm bir ekilde yrtlmektedir. letme iin asl karar merci st ynetimdir. letmenin hayatiyet arzeden tm fonksiyonlarnn gereklemesi de yine dorudan tepe ynetime bal yneticiler tarafndan gerekletirilmektedir. retim mdrl, pazarlama mdrl, insan kaynaklar mdrl gibi iletmenin yaamsal fonksiyonlarn yerine getiren birimlerin sahip olduu birincil dereceden nem malzeme ynetimi iinde gsterilmeli ve btnleik bir ynetim anlaynn iletmeyi daha verimli hale getirebilmesi iin her departmann kendi ierisinde gerekletirdii malzeme ynetimi tek bir merkezde toplanmaldr. letme bteleri ierisinde nemli bir paya sahip olan malzemelerin tbbi teknoloji ve klinik ilerlemelere bal olarak saysndaki artlar, bu malzemelerin satn alnmas depolanmas, takip ve kontrol ilemlerinin ayr bir uzmanlk gerektirmesi asndan malzeme ynetim biriminin en st ynetime dorudan bal, onun yetki ve sorumluluklar ile donatlm olarak rgtlenmesi modern iletmecilik anlayna daha uygundur. Gnmz iletmelerinin pek ou bu bilinci yakalam olarak malzeme ynetim birimini oluturmu, giderek iyiletirilen bir yapya dnmesine imkn tanmaya balamlardr. yi bir malzeme ynetim departmannn oluturulmasnda baz sorulara alnmas gereken cevaplar yol gsterici olacaktr. (Pauley, 1967, s.47)

13

Kim tarafndan yaplacak? stenilen zaman ve maliyetler gerekletirilebiliniyor mu? st ynetimin istedii verilerini teminini salayabiliyor mu? Tm bu sorularn cevaplandrlmasndan sonra iletmeye, en etken, etkili, verimli ekilde hizmet edecek bir birimin oluturulmas salanmaldr. Malzeme ynetiminden beklenilen sonucun alnabilmesi iin bir birlik ve koordinasyon iinde yksek bir makama bal olarak idare edilmesine ve bu makamn merkezi kontrolne ihtiya vardr. Merkezi kontrol, faaliyetin prensiplerini, programlarn, ynetmeliklerini, grev talimatlarn, i akm tablolarn meydana getirir. Gereinde dzenler ve deitirir. Kabul edilmi olan yntemlere uyulmadnda malzeme ynetimi sorumlusu yaplacak eyleme karar verir ve uygulamaya geilmesini salar. (z, 1966, s.40) Malzeme ynetim biriminin rgt iersinde oluturulduunu

ekilde

gzlemlemek mmkndr. Bunlar merkezi, yar merkezi ve merkezcil olmayan rgtlenme biimleridir. rgtlenme biimi nasl olursa olsun oluturabilecei faydalar ve dezavantajlar mevcuttur. Bununla birlikte merkezi malzeme sisteminin genel ierisinde en avantajl ynetim biimi olduunu sylemek mmkndr.

14

GENEL MDR

Genel Mdr Yardmcs

Genel Mdr Yardmcs

Satnalma Takm

Eczane

Laboratuar

Muhasebe

Depo

ekil1.1.: Merkezi Malzeme Ynetim Organizasyonu Merkezi Malzeme Ynetim departmannn avantajlarn yle sralayabiliriz. (arman, 1970, s. 102) letme bnyesinde daha az personel bulunur, gereksiz personel ve ara kullanmlarn nleyerek iletmenin verimliliini artrr, Gereksiz ilemlerin saysn azaltr, tekrarlar nler, Elemanlarn uzmanlamasna olanak verir, Mamullerde standartlar salar, Gereksiz stoklarn olumasn nler, Ucuz ve kaliteli rnlerin teminine imkn salar, lk fikirlerin balangcndan, rnlerin gnderilmeye hazr duruma gelinceye kadar geecek srede haberleme daha ksa srede olur, Kaytlarn dzenli tutulmasn ve modern bilgi ilem sistemlerine uyumu kolaylatrr,

15

Sistem ve prosedrleri dizayn etmek daha kolay olduu gibi, yeni tekniklerin uygulanmasn daha ucuz ve daha sratli yaplabilir, Denetleme ve Deerlendirme kolaylklar salar, Maliyetler zerinde geni etkilere sahip olan endirekt malzeme faaliyetleri ok daha iyi organize edilebilir

Tm bu avantajlarnn yan sra merkezi malzeme ynetiminin baz dezavantajlar da aada sralanmtr: (Harding, Evani, 1976,s.140) Malzeme ynetim departmannda alannda uzmanlam kiiler

bulunmazsa malzeme departmannn dier departmanlar ile (bilhassa retim, planlama ve mhendislik gibi) yrtecei haberlemeler ok gleebilir. Malzeme departmannn alt kademelerinde alan personel, nemlerinin kaybolduunu hissedeceklerdir, Blmlerin zel gereksinimlerinin yakndan bilinmemesi, satn alnan malzemelerde uygunluun salanmasn gletirecektir. zellikle kk miktarlarda ve zel nitelikle malzemelerin alm, stoklanmas ve datm ciddi sorunlar douracaktr. Merkezcil olmayan malzeme ynetimi bu sorunlar ortadan kaldrd gibi satclarla yakn iliki dolaysyla fiyat, kalite, zamanlama gibi konularda ortaya kan sorunlar daha kolay zmleme olana yaratr. Tm bu avantaj ve dezavantajlar dikkate alnarak, rgtn amac, faaliyet alan ve genel organizasyon yaps dikkate alnarak, rgt iin en uygun sistemin seilmesine allmaldr.

16

1.5. Malzeme Ynetimi Politika ve Programlarnn Belirlenmesi Malzeme ynetimine ait tanmlamalar daha nceki blmlerde vermitik. Malzeme ynetim sistemine ait rgtlenme ve planlanma evresinin tamamlanmasna ynetim ve politikalarnn belirlenmesi evresinde geilir. Bu ilerin aratrma ve gelitirme ilerine uygun yaplmas nemlidir. (Gndz, 1978, s.63) Malzeme ynetimi sisteminin kurulmasndan bahsettiimizde ynetimde sistem, bir kurumda amaca varmak iin yaplmas gereken gerekli faaliyetlerin hangi masa ve veya makamlar tarafndan nasl yaplacan saptamadr. Bunun yan sra sonu alabilmek iin hangi bilgilerin veya kararlarn hangi ekilde, hangi periyotlarla, hangi makam veya masalardan hangilerine ileteceini saptayan i yapm ekillerinin ifadesidir. Bu tanm sistematik ynetime sahip bir rgtn ncelikli olarak yetki ve sorumluluklar ak olarak ifade edilmi bir ynetimle planlama evresini balatmas ve politikalarna gemesi gerektiini ifade etmektedir. Politika; bir faaliyet veya eylemin klavuzu, yol gstericisi ya da bir amaca ulamak iin izlenen yol veya genel plandr. (Tosun, 1990, s.4) Yani politika, davran ve faaliyetlerin yerine getirilmesinde personele yol gsteren genel davran plandr. (Ak, 1990, s.11) Politika bir eylem rehberi olduuna gre, amaca baarl bir ekilde varma abalarn belirleyen ve yneten ilkeler ve bunlardan doan kurallar niteliindedir. Politika hem bir ilke veya ilkeler sistemi, hem bunlarla ilgili kurallar topluluudur. Geni anlamyla politika, amac olduu kadar yn de kapsar ve kararlara temel olur. (Tosun, 1990, s.5) Politikalar, rgtn karar organlarnca ilerin gereklerine ve deien koullara baklarak saptanr, gerektiinde deitirilir. Geni anlam ile program ne yaplacan gsterir ve faaliyete yn verir ve ayn zamanda koordinasyon salar. Bir defa yaplan program iler yrtlrken deiikliklere urar. Programn ilgililere datlmas ve deiiklikler hakknda bilgi 17

verilmesi zel bir abaya ihtiya gsterir. Fazla teferruata yer veren ynetmelikler deiik durumlar karsnda hareket serbestsini, ilerin hzn, amalarn gerekletirilmesinde ortaya kacak baz frsatlardan yararlanmay engeller. Malzeme ynetiminde kullanlan formlarn ierii, miktar, i verimine etkileri daima kontrol altnda bulundurulmaldr. (z, 1966, s.19) Malzeme ynetim programlarnda hedeflenen esas, etkinlik, iktisadilik, retimin aksamamas ve en dk fiyatla en iyi servistir. yi servisi doru yerde, doru zamanda, doru miktarda ve doru malzeme salamay amalar. (West, 1973, s.29) Malzeme ynetim politikalarnn belirlenmesinden sonra oluturulan planlar eitli yntemlerle kullanclarna sunulur. Bunlarn en nemlisi ise ynetmeliklerdir. Ynetmelikler malzeme hareketlerinin nasl yaplacan, igrenin bir ie hangi noktada balayacan hangi noktada kime devredeceini veya hangi son ilemin yaplacan, ilerin yaplmas esnasnda kiminle koordinasyon halinde alacan tayin eder. rgtn yaps, karakteri ve ileyi ekli ne olursa olsun, her rgtn mutlaka kendi malzeme ynetimiyle ilgili gelitirmi olduu bir malzeme ynetim politikas ve bunu uygulamaya sokacak programlar olmaldr. Malzeme yneticisi ihtiyalar iyi tespitlemeli ve buna uygun satnalma, ulam, depolama, merkezi sterilizasyon, stok kontrol hizmetlerini planlamas yapmaldr. yi bir ekilde planlanm ve organize edilmi malzeme ynetimi politikas, hareket eden btn malzemelerle ilgili olarak doru tanmlamalar, deerleri, yeri ve sresi hakknda geerli ve doru bilgileri salar. 1.5.1. Malzeme htiya Tespiti rgtn malzeme ihtiyac tespit edilirken amalarna ulaabilmesini ve htiya plan

faaliyetlerini kesintisiz olarak srdrebilmesini salayabilecek ekilde eitli birimlerin ihtiyalarnn belirlenmesi yntemine gidilmelidir. dzenlenmesinde en nemli yeri, devaml surette temini gereken mallar ve 18

hizmetler alr. Bu mal ve hizmetlerin miktar tespitlerinin de mmkn olduunca iyi yaplmas ve elde fazla malzeme bulundurmann maliyeti ve ya eksik malzemeden kaynaklanabilecek maliyetleri asgari miktara drecek ekilde hesaplama yaplarak ihtiyalarn netletirilmesi esastr. Bu verilere dayal olarak ortaya net bir malzeme ihtiya plan koyulabilir. alma konusunu tekil eden hastanelerde ayn ekilde ilevlerini yerine getirebilmek iin genel anlamda eitli malzemelere ihtiya gstermektedir. Hastanelerde ortaya kabilen genel ilk madde malzeme ihtiya kalemleri yledir. Demirba malzemeler Tbbi sarf malzemeler la ve serumlar Kan ve kan rnleri Kimyasal malzemeler Bro ve krtasiye malzemeleri Mefruat ve giyim ae ve gda malzemeleri Teknik bakm ve onarm malzemeleri Temizlik malzemeleri

Malzemenin gstermi olduu bu eitlilik yelpazesine dayal olarak malzeme ihtiyalarnn ve hatta tm malzeme ynetimi sisteminin temeli malzeme snflandrlmasna ve kodlandrma sistemine dayandrlr. Gelimi lkelerde standartlara uygun bar-kodlamayla ilikili olarak uygulanan sistem ABDdeki bar-kodlama sistemi olan UCC(Uniform Code Council) dir. lkemizdeki ila reticileri (fason retim yapanlar dahil) ve ithalatlar T.C. Salk Bakanl la ve Eczaclk Genel Mdrl 21.5.1990 tarih ve 015996 sayl yazs gereince rettikleri ve/veya ihra ve/veya ithal ettikleri rnlerde EAN-UCC Numarasn ve barkodunu uygulamak zorundadrlar.

19

(http://www.kutlubilisim.com.tr/barkod/saglik_ilac_b_u.htm). Trkiye de ise bu ilem iin EAN International'a bal EAN Numaralama Organizasyonu TOBBMMNM (Milli Mal Numaralama Merkezi) 1988 ylnda kurulmutur. TOBBMMNM, EAN-UCC Sisteminin Trkiye'deki tek temsilcisi ve uygulaycs olan ve bir dzenleyici kurum kimlii tamaktadr. Bar-kod sisteminin uygulanmasnn iletmelere avantajlar maddeler halinde yle sralanabilir. 1- Bilgileri okuma, toplama, kaydetme ve aktarmada manel sistemleri ortadan kaldrr, 2- Hatal veri girii riskini ortadan kaldrr, 3- ve malzeme ak hzn arttrr, 4- Malzeme ile ilgili muhasebe ilemlerinin tam ve abuk yaplmasn salar, 5- Malzeme stok hareketlerinin kolayca izlenmesini salar, 6- Ambarlarn dzenli olmasn ve denetlenebilmesini salar, 7- Toplam stok maliyetlerini drr, 8- Sipari sisteminin etkinliini arttrr, 9- letmede verimlilii arttrr, 10- letmede i gc, zaman ve yerden tasarruf edilerek maliyetleri azaltr, 11- Btn kaytlarn otomatik sistemde tutulmas sebebiyle hastadan cretin salkl ve hzl bir ekilde tahsiline imkn verir, 12- Tm hastaneler ayn kodu kullanacaklarndan, hastaneler arasnda mukayese imkn salar. (zdemir, http://www.absaglik.com/ malzeme_kodlanmasi.pdf ) Tm bu faydalar dikkate alndnda kodlama sisteminin gereksiz yazmalardan kaynaklanabilecek brokrasiyi ve maliyetleri azalttn, sistemli bir ileyii rgte kazandrdn ve malzeme ynetimi asndan neminin yadsnamaz olduunu gstermektedir. Ancak lkemizde salk sektrnde bar-kod sistemi tam olarak oturtulabilmi bir sistem deildir.

20

Bununla birlikte rgtlerde ihtiya duyulan malzeme miktarlar piyasa analizi ve gzlemlerine ve geen yllarn tecrbelerine dayanlarak gelecekteki muhtemel gelimelere gre hesaplanr. (Kral, 1974, s.338) Ancak ihtiyalarn belirlenmesinde kullanlacak yntem ne olursa olsun, i ve d etkenlerin yaratabilecei talep deiiklikleri dikkate alnarak esneklik ilkesinin gerekleri yerine getirilmelidir. Birok kaynakta talep tahmin yntemlerinin iki balk altnda toplandn grmekteyiz. Bir grup gr alma eklinde gerekleen, tecrbe ve sezgiye dayanan yntemler grubunu olutururken (kalitatif yntemler), dier bir grup da gsterge ve istatistik yntemlerinin kullanlarak talep tahmininin yaplmas grubudur (kalitatif yntemler). Bu yntemleri aada ksaca anlatmaya alacaz.

1.5.1.1. Kalitatif (znel) Yntemler Bu yntemlerde iletmede alan kiilerin, talep tahmini yaplacak departmanda alnr.

alanlarn, yneticilerin ve konuyla ilgisi bulunan insanlarn grleri opinion) ad verilir. (Taykut, 1974, s.52)

Sistematik bir biimde toplanan bu bilgiler analiz edilir. Buna gr toplama (collective

Bazen dorudan doruya tketici veya mal kullanacaklara ynelik anket ve formlar hazrlanarak onlarn dnce ve beklentileri renilebilir. Fakat iletiim kurmadaki hatalar bu yntemin yeterince objektif olamayacan ve verilerin tartmaya ak halde olduunu bize gstermektedir. Kalitatif talep tahminleri, dk maliyetli olmas itibariyle halen irili ufakl birok iletme tarafndan kullanlmaktadr. Tecrbeli kiilerin etkin biimde kullanlmas ve karmak ilemlere gerek duymayan basit yntemler olmas, kalitatif talep tahminlerinin dier bir avantajdr.

21

Bu avantajlarn yannda bu tip yntemlerin birok handikap ierdiini de belirtmek gerekir. Tamamen insanlarn grlerine dayand iin bilimsel yn zayftr. Tecrbesiz kiilerin alt bir iletmede, uramasna neden olabilir. 1.5.1.2. Kalitatif ( statistiksel) Yntemler lkenin belirli bir zaman aralndaki ekonomik faaliyetlerinin istatistik verileriyle karlarak, bu verilerle rnn talebi arasnda bir balant kurularak, bu balantnn istatistik yntemlerle ispatlanmasyla yaplan talep tahminleridir. Elde edilen gstergelerle, rnn talebi arasndaki iliki zamanla deiebilir. Bunun yannda talebi etkileyen dier faktrlerin orannn deiebileceine de dikkat edilmesi gereklidir. Aada dolayl talep tahminlerinin ksaca aklamalar yer almaktadr. a. Regresyon Analizi: kiisel yanlglarn etkisi, uygulanan yntemin baarszla

statistik biliminin en nemli konularndan birisini regresyon analizi oluturmaktadr. Regresyon analizi, aratrma, matematik, finans, ekonomi, tp gibi bilim alanlarnda youn olarak kullanlmaktadr.

Regresyon analizinin temelinde; gzlenen bir olayn deerlendirilirken, hangi olaylarn etkisi iinde olduunun aratrlmas yatmaktadr. Bu olaylar bir veya birden ok olaca gibi dolayl veya direkt etkileniyor da olabilirler. Regresyon analizi yaplrken, gzlem deerlerinin ve etkilenilen olaylarn bir matematiksel gsterimle yani bir fonksiyon yardmyla ifadesi gerekmektedir. Kurulan bu modele regresyon modeli denilmektedir. Regresyon analizi ynteminde kullanlan bamsz deikenle baml deiken arasndaki ilikiler dorusal ya da dorusal olmayabilir. Her iki durumda da zme ulamak iin en kk kareler yntemi uygulanr.

22

b. Hareketli Ortalama Yntemi Gemi verilerin ortalamasn bularak talep deikenin gelecekte alabilecei muhtemel deerleri hesaplamaya alr. Yntem, aritmetik ortalamay tutarl bir analiz arac olarak kabul ederek gemi dnemlere ait talep miktarlarnn aritmetik ortalamalarn gelecek dnem tahmini olarak kullanr. Yntemin uygulanmasnda evre koullarnda byk deiimler olmad varsaym kabul edilir. Bu yntemde ele alnan seriler, erli, drderli, beerli veya daha fazla sayda

gruplandrmaya tabi tutulurlar. ncelikle birinci grubun ortalama deeri ayn grubun orta hizasna yazlr. Daha sonraki gruplamalarda da bir nceki grubun ilk says terk edilerek birinci gruptan sonraki ilk say bu gruba dahil edilir. Bu grubun da ortalamas alnarak grubun orta hizasna yazlr. Sonraki ilemlerde bir nceki grubun ilk deeri atlarak devam edilir. Yaplan ilemler sonucunda sat miktar belli olan en son devreye ulalr. Daha nceden ileme girmi olan en eski devreye ait sat miktar ilem d braklr. Bulunan ortalamalar grafikte iaretlenip, arasndan doru geirilir. Doru uzants ileriki yllara ait talep tahmini yapmamza olanak salar. Ancak, bir takm tahmin sapmalarnn olabilecei de gz nnde bulundurulmaldr. Hareketli ortalamalar yntemi, mevsimlerin talep zerindeki etkisini belirgin olarak ortaya karr. c. ssel Dzeltme Yntemi ssel dzeltme yntemi de, hareketli ortalama tahmin yntemindeki amaca benzer bir ama tar. Aralarndaki fark ksaca belirtmek mmkndr. ssel dzeltme tahmin yntemi, tm tarihi verileri gz nnde bulundurur. Ancak, gemie eskidike daha az arlk verir. Oysa hareketli ortalama, eski dnemleri btnyle grmezden gelmekte, yalnzca hareketli ortalama dnemindeki tarihi verilere eit arlk vermektedir. ssel dzeltme yntemi, bir bakma, tm tarihi verilerin hareketli ortalamas olmaktadr. ssel dzeltme ynteminin kullanlmasndaki 23

temel dnce talepte tesadfi dalgalanmalarn etkilerini gidererek genel ynelime uygun bir tahminde bulunabilmektir. (Kancolu, 2002, S.12) Sz edilen istatistiksel yntemler arasnda regresyon analizi yntemi dalgalanmal talep durumu dnda genellikle uygun ve duyarl sonular verebilmektedir. Hareketli ortalamalar ynteminin hesaplanmas kolay olmakla birlikte ok miktarda veri serisinin ilemlere katlmas pratikte uygulamay gletirmektedir. ssel dzeltme yntemi ise yntemde kullanlan dzeltme katsaysnn karar verici tarafndan verinin zellii ve kyasla byk lde esnek ve uygulanabilir grlmektedir. Malzeme ihtiyalarnn saptanmas evresinde, malzeme snflandrlmas ve kodlanmas, stok kontrol, tart ve saymlar, isteklerin toplanmas, retici kullanc ve evre olanaklarnn belirlenmesi, satnalma hedeflerinin nem ve nceliklerinin saptanmas, miat, amortisman ve sigorta ihtiyalarnn genel kural/ara gre ayrntl olarak saptanmas salanr; ikmal kontrol sistemi yrrle konulur. Baka bir deyimle ihtiyalar, stoklar, satnalma olanaklar arasndaki dengesizlikler saptanarak giderilir. Malzeme ynetim sistemiyle yazma, dosyalama, ulam, kayt ya da kartoteks dzenlemeleri son denetimden geirilerek harekete hazr hale getirilir. 1.5.2. Satnalma Satnalma, retim iin gerekli olan her eit malzeme, tehizat ve servislerin temin edilmesiyle ilgili faaliyetlerin sorumluluunu tayan ve malzeme ynetiminin pazar ile olan ilikisini icraata dntren bir fonksiyondur. Geni kapsaml malzeme ynetiminin grevleri iinde yer alan "Satnalma" birok firmada malzeme ynetiminin esas fonksiyonu olarak kabul edilmektedir. Stok ynetimi, satnalma iin gerekli olan alma karakteristiklerini ve parametreleri hazrlar, satnalma bu bilgilere gre retim iin gerekli olan her eit malzemeyi pazardan temin eder. eilimine gre saptanabilmesi ve gerektiinde deitirilebilmesi nedeniyle dier yntemlere

24

1.5.2.1. Satnalma Karar Sreci

rgtsel alclar satnalma srasnda bir dizi kararlar almak durumundadrlar. Alnacak kararlarn says satnalma tipine gre deiir. Balca satnalma karar tipleri eittir. a- Dorudan tekrar satnalma karar (Rutin otomatik yeniden satnalm) b- Gzden geirilmi tekrar satnalma karar c- Sistem satnalmlar (Tek, 1997, s.231-232) rgt genel yaps ve ynetmeliklerin sunduu kstaslar baz alnarak satnalma sorumlusu bu karar tiplerinden herhangi birini seerek uygulamaya gtrecektir. 1.5.2.2. Satnalmann nemi Baz modern satnalma departmanlarnda yaplan aratrmalar ustalkla yaplan satnalmann, satnalnan malzemenin toplam maliyetinin ortalama olarak %5 azalttn ve karda %50 arttrdn ortaya koymutur. ekil 2 de satnalma faaliyetlerinin iletme hayatndaki rol kar, dier maliyetler ve dsal harcamalar ynnden incelenmitir. (Erdal , www.meslekiyeterlilik. com)

25

ekil1.2.:

Satnalma

faaliyetlerinin

iletme

hayatndaki

rol

(Erdal,

www.meslekiyeterlilik. com) rgtn yaps ne olursa olsun, baarl faaliyetin znde tedarik srecinin aklcl yatmaktadr. Malzeme maliyetinde meydana getirilebilecek herhangi bir tasarruf bir iin rekabet ansn artrr. Satnalnan demirba malzeme veya sarf malzeme ve hizmetlerin dk maliyetlerle salanmas, bir rgtn maliyet giderlerini karlayabilmesi iin satlarn erimesi gereken hacmi azaltr. Ucuz fiyatla satnalmalar rgtn kazanlarn byltr. Satnalma bir rgtn baarsnda retim ve sat ile ayn derecede hayati rol olan bir sevk ve idare fonksiyonu olarak grlmelidir. Nitekim verimlilii arttrma arelerini aratran bilimsel i organizasyon uzmanlar, satnalma ilerine, retim ve sat ynetimi teknikleri kadar nem verirler. Hala eski tekniklere gre yrtlen ilerde, satnalma yetki ve sorumluluu ok kere ak olarak tanmlanmamtr; mal ve hizmet satnalmalarnda kazan salayacak politika, usul ve tekniklere yeteri kadar nem verilmedii gibi satnalma planlarnda mevcut deildir. Oysa iyi ynetilen modern bir iletmede, satnalma sorumluluunun ait olduu departman

26

aka belirtilir ve satnalmaya ayrlm fonlarn en iyi ekilde kullanlmasn salayan planlar hazrlanr. Aadaki tabloda geleneksel ve modern satnalma yaklamlar karlatrmas yaplmtr.

Tablo 1: Geleneksel ve modern yaklamlarn karlatrlmas

Geleneksel Yaklam Satnalma, taktiksel bir konudur Fiyat, satnalma kararnda temel faktrdr lk nihai fiyat nemlidir Kalite mteri gereksinimlerinin tatmin edilmesidir satnalma maliyet merkezidir Ynetici, ilevleri ynetir rnler basittir Alc veya acente rnleri satn alr ok sayda tedariki rn oluturur Malzeme kalitesi, hata seviyeleri yntemiyle lmlenir Hatalar kabul edilir Muayene rn kalitesi kontrol ile salanr Kalite statiktir Tedariki seilir Tasarm, retim ve satnalma statiktir letiim, kt tabanldr Teslimat her zaman olabilir rn hayat erisi uzundur Modern Yaklam Satnalma stratejik bir konudur Kalite, satnalma kararnda fiyat kadar nemlidir Hayat erisi maliyetleri nemlidir Kalite, mteri beklentilerinin tatmin edilmesidir Satnalma kar/ gider merkezidir letme personeli fonksiyonlar ynetir rnler komplekstir Takm, rnleri satn alr Tercihen tek tedariki, partner rnleri meydana getirir Malzeme ve hizmet kalitesi birok yntemle lmlenebilir Sfr hata belirlenir nleme, hatalar elimine edilmesiyle ortadan kaldrlr Kalite, organizasyonda ve tedarikiyle srekli gelitirilir Tedariki srekli izlenir ve deerlendirilir Tasarm, retim ve satnalma esnektir letiim elektronik tabanldr Teslimat tam zamannda istenilen noktada gerekletirilir rn-hayat erisi ksadr

Bir iletmenin faaliyetleri ynnden satnalma fonksiyonunun arz ettii nem, yksek kademedeki yneticiler tarafndan kabul edile gelmitir. Bununla birlikte satnalma fonksiyonunun nasl organize edilmesi, burada kimlerin grevlendirilmesi ve onun, organizasyon kademesinin uygun bir kademesine yerletirilmesi ynnden 27

arz ettii nem ayn yneticiler tarafndan ihmal edilmi veya grmezlikten gelinmi olabilir. Bu ak tezat, satnalma fonksiyonunun etkin bir ekilde ilemesi iin gerekli olan hner ve davrann niteliinin ynetimce anlalamamasndan doar. Salk bilgisi ve evre artlarnn kontrol edilmesi, ykseltilmesi ve hizmetlerin gelitirilmesi iin tedarikin zamannda yaplmas ve teslim alnmas gereklidir. (Boudreu, 1972, s.75) Satnalma ekonomik bir olaydr. Bu nedenle satnalma fonksiyonu, firmayla pazar arasndaki ilikiyi kuran bir acente gibidir. zellikle malzeme giderlerinde yaplabilecek indirimlerin, karllk oranlarna olan byk etkisi nedeniyle hayati neme sahiptir. Satnalmann bu hayati nemi; * Dk fiyattan satnalmalar, * Yksek envanter geri dn, * kmalin devamll, * Kalitenin devamll, * Sipari masraflarnn azaltlmas, * Ticari ilikilerin gelitirilmesi, * Tama masraflarnn azaltlmas gibi amalarn gerekletirilmesiyle belirginlemektedir. Belirtilen amalar dorultusunda ynetilen bir satnalma blm, firmann karllna ve verimliliine byk lde katkda bulunabilir. Belirtilen amalarn nem derecesi firmadan firmaya deiebilir. Ancak kesin olan, bu amalarn ayn anda gerekletirilemeyeceidir. Bu bakmdan amalarn dnletirilmesi veya dengelenmesi satnalma yneticisinin en nemli grevlerinden biridir. Bu zor grev, fonksiyonun nemini ortaya koyan dier bir

28

husus olarak kabul edilebilir. (Yenersoy, 1990, s.98)

1.5.2.3. Satnalma Yntemleri Satnalmann gereklemesinde iyi bir satnalmac ncelikli olarak uygun malzeme, uygun fiyat, uygun kalite, uygun satc firma, uygun zaman, uygun miktar koullarn salayacak satnalma srecini balatmaldr. Bu srecin gereklemesi iin baz ilkelere uyulmas gerekmektedir. Bu ilkeler yle sralanabilir. Satnalma teknikleri teebbsn zel ihtiyalarna uygun olmaldr. Satnalmalar rakip ikmal kaynaklar tarafndan teklif edilen mal ve hizmetlerin arz ettii avantajlar iyice incelendikten sonra yaplmaldr, Satnalmay yapacak olan kimse ne zaman neyi satn alacana dair karar verirken piyasa trendleri, fiyatlar ile arz ve talep stats hakknda tam bir bilgiye sahip olmaldr, Satnalma konusunda, istenilen kalite, fiyat ve teslim tarihi iin en avantajl artlar teklif eden satclarla anlamaya varlmal ve satnalma fiyatlarn en dk olduu zaman yaplmaldr. 1.5.3. Stok Ynetimi Konuya iletme dzeyinde bakld zaman, stoklarn, en byk iletme yatrmlar arasnda olduu grlecektir. Dier iletme yatrmlarndan fark, hammaddelere ve mamullere balanan fonlarn, bir sre baka amalar iin kullanlmasnn mmkn olmamasdr. Bu ise, baz durumlarda baka yatrm frsatlarnn, dolaysyla muhtemel kazanlarn kaybedilmesi demektir. (Genylmaz, 1988, s. 9)

Stok, ileride retimde kullanlacak ya da pazarlamas yaplacak olan materyal, yar 29

ilenmi ve ilenmi rnler mevcududur. Gelecekteki gereksinimleri karlamak amacyla depolanan materyal ya da retim ilerinin bir tkanklk ile karlamadan ve verimli olarak yrtlmesini salamak iin giriimin elde bulundurduu fiziksel mal stokudur. Stok, letmenin satmak, retimde kullanmak veya tketmek amacyla edindii ilk madde ve malzeme, yan mamul, mamul ticari mal, yan rn, artk ve hurda gibi, normal faaliyet dneminde satlacak veya ileme girecek varlklardr. Stok bulundurmann temel amac iletmenin baars ve karlln artrmaktr. Bu amac farkl farkl stok trleri, farkl ekillerde gerekletirirler. (Barutugil, 1983, s.179) Stoklar etkin bir ekilde ynetmek iin, stoklar baz ortak zelliklerine gre snflandrmak ve her snfa uygun kontrol sistemleri gelitirmek gerekir. (Genylmaz, 1988, s.11) 1. Stoklarn, malzeme ak sreci iinde bekledii yerin konumuna gre snflandrlmas: a. Hammadde ve yar mamul stoklar, b. retim ii stoklar (Ara stoklar), c.Mamul stoklar Bu stoklar, stok ynetimi sistemlerinin seilmesi asndan nemli, yapsal farkllklar gsterirler. Bu yzden temel snflandrma olarak kabul edilebilir. 2. Stoklarn Gerekliliklerini Ortaya Koyan Fonksiyonel zelliklerine Gre Snflandrlmas: a. evrim stoku: retim iin gerekli olan malzemenin, partiler halinde sipari 30

edilmesi, daha ekonomiktir. Bu ekilde temin edilmi bir malzeme hemen kullanlmayaca iin bekleyecektir. b. Emniyet stoku: Emniyet stoku, en genel olarak stok yokluuna dmemek iin, beklenen ihtiyatan fazla olarak tutulan stoktur. zellikle talebin belirsiz olduu durumlarda gereklidir. c. Mevsim stoku: Mamul mallar iin mevsim stoku, mamul talebinin fazla olduu dnemlerde satlmak zere daha nceden imal edilerek bekletilen stoktur. Malzemeler iin ise; ancak belirli mevsimlerde temin edilmesi mmkn olan malzemelerin uzun bir periyodu kapsayacak ihtiya kadar alnp bekletilmesiyle oluur. d. Promosyon stoku: ok abuk ve etkin bir pazarlama promosyonu veya mteriye fiyat indirip, fazla satmak nerisi verebilmek iin tutulan stoktur. e. Speklatif stok: Fiyatlarda artma beklendii zaman aniden ve ihtiyatan fazla olarak alnan malzeme stoklardr. (Yenersoy, 1980, s.7-8)

1.5.3.1. Stok Ynetiminin nemi ve Amalar letmelerde stok bulundurma bir finansman sorununu ortaya koyar. Stoklar dzeyinin belirlenmesi bir yatrm karar olarak deerlendirilmektedir. Bu nedenle de stok politikalar basta finans yneticileri olmak zere isletme yneticilerinin ilgisini ekmektedir. nk stoklara balanan fonlarn bir maliyeti vardr. ok az stok bulundurmak, isletmelerde olas retim kesilmesi nedeniyle mteri siparilerinin karlanamamas riskine yol aar. Byle bir durumda stok tkenme gideri ortaya kar. Gereinden fazla stok bulundurmak ise isletmenin stoklara balanan sermaye nedeniyle likiditesini ve finansal yapsn olumsuz ynde etkiler.

31

Stok ynetiminin amac finansal ynetimin etkin bir envanter yntemi ile retim, finans ve pazarlama arasnda en uygun dengenin salanmasdr. (Berk, 1998, s.129) Genel olarak isletmelerde stoklara yaplan yatrmlar, isletmelerin retim ya da sat hacmi ve politikas, retim ve sipari maliyetleri, sahip olunan sermaye tutar, isletmenin amac, retim sresi, stok devir hz, stok tedarik kaynaklar, stoklarn fiziksel zellii, mevsimlik ve ekonomik dalgalanmalar, retimin nitelii, datm kanallar gibi unsurlar belirler. Stoklarn ynetimi, sermaye ynnden yeterli gc genel olarak bulunmayan rgtler asndan byk nem tamaktadr. Stoklara yaplan yatrmn, varlklar arasnda nemli bir pay vardr. Ayrca stoklar dner varlklar ierisinde likiditesi en dk baka bir deyile paraya dnme yetenei en dk varlklardr. Stok ynetiminin amac retim ve pazarlama iin gerekli mallarn istenilen zamanda hazr bulunmasn salayacak, optimum stok ve sipari miktarlarnn belirlenmesidir. Stok dzeyi isletmelerin esnekliini ve likiditesini etkiler. Bu nedenle ayn is kolunda, benzer byklkte ve ayn dzeyde stoku bulunan iki isletmeden stok kontrol yntemlerini uygulayan ve stoklarn etkin yneten iletmenin esneklii yksek olur. Stok kontrol yapmayan isletmelerde dengesiz stok dzeyleri oluabilir ve bunun sonucu olarak stoklara yatrlan kaynaklardan salanmas gerekli getirinin gereklemesi mmkn olmayabilir. Bu durum isletmenin likidite derecesinin yan sra risk ve karlln da etkiler. 1.5.3.2. Stok Maliyetleri Stoklar firmann varlklardr; bu nedenle bir yatrm temsil etmektedirler. Bylesi yatrmlar firmann fonlarnn tahsisini gerektirdii iin, firmann stoklarnn doru dzeyde tutulmas salanmaldr. Eer stoklar ok yksek olursa, firma bu fonlarn etkin bir biimde kullanlma frsatn yitirir. Eer ok dk olursa firma sat kayplarna urayabilir. Bu nedenle rasyonel hareket eden isletmeler optimal bir stok

32

dzeyi bulundurarak,

stok bulundurmadan kaynaklanan maliyeti,

stoklarn

salayaca faydaya gre minimum dzeye indirirler. Stok maliyetlerinin sipari verme maliyeti ve stoklama maliyeti olmak zere iki ayr boyutunda bahsetmek mmkndr. Grafikte stok maliyetlerinin bu boyutlar gsterilmitir.

Grafik 1.1.: Stok Maliyetlerinin Boyutlar Stok maliyetlerini oluturan kalemleri incelerken dikkate alnmas gereken bir dier boyutta stok kontroln etkileyen faktrlerin neler olduunun bilinmesidir. Stok kontroln etkileyen faktrler; Mevcut Stoklar: Bir stok kalemi olarak elde bulundurulmas arzu edilen en yksek miktar veya belli bir retim veya tahmin edilen bir bakm program iin gerekli olan malzeme miktar, daha nceden mevcut olanlarla, tedarik edilmekte ve eldekilere ilave edilmekte olan miktarlarn toplamndan ibarettir.

33

Muhtemel Kullanma Zaman ve Snr: Bu, malzemelerin kullanlma zaman, kullanlacak miktar ve kullanmann kararll hakknda gerekler ileri sren retim veya dier planlama verilerine baldr. Depolama maliyeti: Malzemelerin kullanlncaya kadar stokta tutulma maliyetidir. Depolama maliyeti iinde, yer maliyeti, stma giderleri, aydnlatma, yerin bakm, sigorta giderleri (Yangn, deprem gibi risklere kar) vb. bulunur. Stoklarla birlikte bu giderlerinde artmas dk stok bulundurulmasn zorlayabilir.

Modas geme (Eskime): Bir malzemenin sipari edilecek miktarnn tespitinde retim planlarnda veya artnamelerdeki muhtemel deiikliklere veya malzemeyi demode edebilecek nitelikteki aratrma ve gelimelere nemle yer verilmelidir. Bu da dk (Az miktarda) stok bulundurmay tevik edebilir.

Ynetim Gideri: Malzemeler ve paralar tesellm departmanndan depoya, depodan kullanlma yerine tanmak zorunluluundadr. Genellikle tama giderleri miktar veya hacimle ayn hzda artmaz Miktar arttka birim bana ynetim gideri der ki bu da daha byk miktarda envanter bulundurmay tevik eder. Fazlalaan stoklarda depo alanlarnn fazla kalabalklamasna neden olur, malzeme ynetimini zorlatrarak zaman ve emek kaybna yol aar. Bylece yllk ynetim gideri ykselir. Bu durum gerekleirse iletme stok miktarn azaltma yoluna gidebilir. Tama giderleri: rgt iin gerekli olan malzemenin iletme depolarna girinceye kadarki nakliye giderleridir. Belli hacimde mal sevki iin satclarn tandklar zel tama tahsisleri ve benzeri dnceler bunu etkiler.

Yatrm Maliyeti: Hemen kullanlmadka, her satnalma fiyatta grlmeyen bir maliyet faktr tar. Bir mal satn alnm, ona para yatrlm ve o mal kullanlmamtr. Bu durumda baka bir alternatif maliyet daha ekicidir. rnein, stok henz kullanlmad srece, ona balanan para ticari bir bankaya yatrlsayd

34

bir faiz getirirdi. Satnalma Maliyeti: Bir mal satn alnrken eitli nedenlerle (Krtasiye, sekreterlik, haberleme, vb.) bir miktar harcama yaplmaktadr. Bu faktrn nemi zellikler kk deerli maddelerin satn alnmasnda byktr. 1.5.3.3. Stok Deerleme Metotlar Stok deerlemesinde iki ana yntem vardr; Maliyet bedeli esasna dayal deerleme yntemleri, Cari deerleri esas alan deerleme yntemleri. Aslnda, fiyat deiimlerinin fazla olmad istikrarl dnemlerde tek deerleme yntemi, maliyet bedeli esasna dayanan yntemdir. kinci yntem enflasyonun getirdii bir yntemdir. Esasen, istikrarl dnemlerde her iki yntem de ayn sonucu verir. Bu yntemler incelenecek olursa, a. Maliyet Bedeli Esasna Dayanan Deerleme Yntemleri Bir maln maliyeti, o maln elde edilmesi iin yaplan btn harcamalarn toplamn gsterir. Bu deer fatura bedeli, tama, sigorta, ykleme boaltma, ayni (Mala balvastal) vergi ve resimler gibi deerlerin toplamdr. retim maliyeti ise, o maln retimi iin harcanan, hammadde ve malzeme, iilik, genel imal giderleri, ambalaj giderleri gibi giderlerdir. Genel idare giderlerinden mamule den payn maliyete yklenip yklenmeyecei teoride tartmal, vergi uygulamasnda ise ihtiyaridir. (VUK. Md. 275) Satn alnan veya imal edilen maln maliyetini bulma bir dizi ilemi gerektirir. Bu ilemler her zaman basit ve sorunsuz deildir. Envanter sonucu bulunan ylsonu mal mevcudunun maliyetinin bulunmas ise, iletmenin ve maln zelliine gre problemli olabilir. Ayrca seilen yntem, 35

deerleme iin harcanacak emei ve ylsonu krn etkileyeceinden, yntem seimi ok nemlidir. Maliyet bedelinin bulunmasnda aadaki yntemler kabul grmtr: Has veya spesifik maliyet yntemi, Ortalama maliyet yntemi, lk giren ilk kar (FIFO) yntemi, Son giren ilk kar (LIFO) yntemi b-Cari Deerleri Esas Alan Deerleme Yntemleri Deerlemede maliyet esas, esas itibariyle stoklarn aktife girdii sradaki deerleri gznnde bulundurur. Oysa fiyat artlarnn hzl olduu dnemlerde, bu maliyet ksa srede tarihi maliyet halini alr ve gerei yanstmaz hale gelir. Bu nedenle maliyet esas yerine cari deerleri esas alan deerleme yntemleri nerilmektedir. Ancak, yeniden deerleme dnda bu neriler henz hukuki hale gelmi deildir. 1.5.3.4. Stok Kontrol Metotlar

Stoklara ilikin faaliyetlerin dzenli bir ekilde yrtlmesi stok kontrol sistemlerinin kurulmasn zorunlu klar. Ayrca: retimin gerekletirilmesinin zaman almas ve deiik paralarn deiik zaman aralklaryla retimde kullanlmalar, Taleplerin istenildii anda karlanma arzusu ve zorunluluu stok kontrol sistemlerinin kurulmas ve devam ettirilmesini ihtiya haline sokmaktadr. letmelerde kullanlan stok kontrol sistemleri iletme karakteristikleri ve stoklamaya konu olan malzemelere gre farkllk gstermektedir. (en, 1974, s.135) Stok kontrol sisteminin iyi ileyebilmesi iin:

36

Sistemde alanlarn yeterli nitelikte eitilmesi, Malzemelerin kodlandrlm bulunmas, Malzemelerin standartlatrlmas ve tipletirilmesi konular iyi incelenmeli ve dzenlenmelidir. (Taykut, 1974, s.39) Buna gre stok sistemleri a. Malzeme htiya Planlamas (MRP) MRP farkl zamanlarda, farkl insanlara, farkl anlamlarda grnmtr. Bazlar onu bir stok sistemi, bazlar bir programlama sistemi, bazlar ise hala kapal evrimli bir retim sistemi olarak grmektedirler. MRP, organizasyona ve organizasyonun MRP ile gelimilik durumuna gre bunlarn hepsi olabilir. ounluk kabul edecektir ki retim sisteminin temel ta olma dncesi ve eilimindeki sistemleri besler. Metodolojisinin snrlaryla beraber MRP: Neye ihtiya duyuluyor? Ne kadara ihtiya duyuluyor? Ne zaman ihtiya duyuluyor? Sipari ne zaman verilmeli? MRP sisteminin etkin operasyon ve verimlilii, ilgili verilerin kaytlarna ve dosyalarn btnlne baldr. Kalite, veriye ulalabilirlik, zamanllk ve doruluktan dorudan etkilenir. Kayt btnleikliinin olmamas, beklemelerin ana nedeni olacandan, MRP sisteminin de baarsz olmasna neden olur. Dosya btnleikliinin ise sreklilii salanmaldr, aksi takdirde MRPnin MRPnin ana amac malzeme seviyesinin kontrol, olay nceliklerinin

sorularnn yantlarn retir.

ynlendirilmesi ve retim sistemini yklemek iin kapasitenin planlanmasdr. Bunlar aadaki gibi geniletilebilir:

37

Stok: Doru paray sipari Doru miktarda sipari Doru zamanda sipari Doru vade ile sipari Teslim tarihine sadk kalmak

ncelikler:

Kapasite: Genel kapasite iin planlama Ayrntl kapasite planlamas Gelecek yk grebilmek iin elverili planlama

b.Tam zamannda retim (JIT Just In Time) Japon irketleri, 1973 petrol krizi sonrasnda girdikleri darboazdan kurtulmak ve den karllk dzeyini ykseltmek amacyla, yeni yntem araylarna girmilerdir. Bu abalar sonucunda TOYOTA firmasnn gelitirdii Tam Zamannda retim ( Just In Time) ortaya kmtr. Bu sistem, eitli tketici istekleri ve srekli artan uluslararas rekabet koullarnda olgunlatrlmtr. Deiik uygulamalar temelinde Tam Zamannda retim ( JIT ) sistemine eitli tanmlar getirilebilir. Bu tanmlarn bazlar, sistemi yalnzca stoklarn azaltlmasyla snrlar. Oysa, JIT bundan ok daha geni kapsamldr. Yalnzca imalatla ilgili etkinliklerde deil, malzeme temininden depolamaya, bakm onarmdan mhendislik tasarmna, sattan st ynetime kadar retim sisteminin dier alanlarnda da etkisini hissettirir. nk JIT, tm kurulutaki zaman ve kaynak kayplarnn nlenmesi ve yok edilmesi yoluyla i verimliliinde nemli lde ve srekli iyiletirmeyi amalayan bir stratejidir. Daha genel bir ifade ile, JIT felsefesi, tm birimlerin katlmyla en az maliyet ve en yksek mteri memnuniyetini salayacak srekli iyiletirmeyi amalayan bir stratejidir. nce sat sonra ret eklinde zetlenebilecek bu ilkenin ileyiinde mamul-yar mamul malzemeden oluan gereksiz stoklar ortadan kalkyor. Stoksuz retim veya 0 envanter gibi isimlerle de bilinen JIT, tm

38

retim kaynaklarnn optimum kullanm ilkesine dayanr. Bu sistemde kapital, ekipman ve igc gibi girdiler, en uygun bilekelerde kullanlr. Mterinin kalite ve teslimat konusundaki gereksinimlerinin en dk maliyetlerle karland bir sistemin gelitirilmesi amalanr. JITin hedefi retimde retkenlii engelleyen, mterilere gereksiz maliyetler ykleyen veya firmann rekabet gcn tehlikeye sokan her trl geyi ortadan kaldrmaktr. JIT sisteminin gemi uygulamalar yok etmek gibi bir iddias yoktur. Kendi iinde entegre bir sistem olmasna ramen, uygulamada kuruluun btn birimlerini iine almas gerekmeyebilir. Ancak JIT, yan sanayi ilikilerinden teslimata kadar, retimle ilgili her aamada, geleneksel yaklama ters debilecek yeni kavram ve davran deiiklikleri gerektiren bir sistemdir. JITin temel ana esas; Savurganl ve kaa elimine ederek nleme, Toplam kalite kontrol, Personel ve ii politikalardr.

JITin esaslarnn zelliklerini vurgulamak ve belirtmekte fayda vardr. rn dizayn aamasnda yaanan retim problemlerini gz nnde bulundurarak, mkemmel bir arz ve rn dizayn kesimelerini salamak, Hammadenin almnn zamannda olmasn salayacak i balantlarn yapmak, leri grllk, ileride neler olabileceini iyi gzleyebilmek , Kanban metodunu kullanmak, Arz-talep dengesini, arza gre rnn retiminin zamann ve sipariin hazrlk aamasn iyi ayarlamak, Etkili bir ark sistemini, yani hammadde ve malzemeden rne ulaan ark sistemini daha hzl ve etkili olarak salamak. Kullanlan JIT retim metodlarnda bulunan baz nemli unsurlar vardr; Bir takm, tek tip retim izelgesini kurma,

39

alma alanlarn birletirerek ekme metodunun uygulanmas, merkezleri arasnda uyumlatrmann salanmas, Satn alma ve retimin kk miktarlarda yaplmas, Hzl, abuk, ucuz tesis kurma ve ayarlamalar, Birden fazla becerisi olan ve elastiki yetenee sahip igrenler, Yksek kalite sevgisi ve dzeyi, ncelikli ve etkili bakm, lerlemeye ynelik alma

Firmalar bu metot sayesinde dnya standartlarnda rekabete ulamay baarmtr. Bu baarlar bazen sfr yatrmla, sfr stokla ve stoksuz retimle, stok yapmadan elde edilmitir. c. Ekonomik Sipari Miktar Yntemi Stok ynetiminde temel kavramlardan biri stok yatrmnn maliyet giderini, stoklar yenileme siparilerinin douraca giderlerle dengelemektir. Daha ak bir anlatm biimi ile stoklama maliyet giderleri ile sipari verme maliyeti giderlerini dengelemektir. Sorulacak soru "Ne kadar malzeme smarlanacaktr?" sorusudur. (Demir, Gmolu, 1986, s.225) Ekonomik sipari miktarnda esas olan stok bulundurma gideri ve siparii dzenleme giderini minimize etmektir. Stok giderleri sadece stok bulundurma giderlerinden olumaz. Her siparite katlanlmas gereken giderlerde vardr. Bu giderlere siparii dzenleme giderleri denir. (Tatar, 1973, s.81-82) d. Sabit Sipari Miktar Yntemi Stok belirli bir dzeye indiinde, toplam stok maliyetini minimum yapacak ekilde nceden saptanm sabit bir miktar sipari edilir. (Kobu, 1981, s.250) Bu sistemde yeniden sipari noktas, gecikme sresince ortalama kullanm olduunda, stok dzeyi, gvenlik stok dzeyine (Minimum stok seviyesi) kadar inecek ekilde belirlenmitir. Yeni sipariler nceden belirlenmi miktarlarda (Ekonomik sipari

40

miktar veya sabit bir miktarda) ve gecikme sresi sonunda teslim alnacak ekilde verilir. Maksimum stok seviyesi, ortalama stok miktar ve gvenlik stok miktarnn toplam kadardr. (Bufa, 1981, s.439) e. Sabit Sipari Zaman Yntemi Her stok kaleminin miktar, nceden saptanm bir sre' sonunda tespit edilir. Bu miktar belirli bir stok seviyesine tamamlayacak sipari verilir. ekilde de grlecei gibi Ts sipari zaman sabittir. Miktar Q Maksimum Stok seviyesi

Ts..

Ts..

zaman

ekil 1.3.: Sabit sipari zaman yntemi Tketim hz her periyotta farkl olabilir. Dolaysyla verilecek sipari miktarlar 01, 02, 03 gibi deiik deerler alabilir. Bu yntemde sipari zamannn hesaplanmasnda dikkatli davranlmas ve duyarlla zen gsterilmesi arttr. Aksi halde, yani sipari zamannn gereinden ksa veya uzun tutulmas halinde toplam stok maliyeti artar. Sabit sipari zaman ynteminde ok sayda kontroln deiik zamanlarda yaplma gl yannda bir baka saknca daha vardr. Her kontrol sonunda tespit edilen sipari miktar deiik olduundan satn almada glklerle karlalr. Satc firmalarn sabit ve byk miktarl siparilere tandklar skontolardan yararlanma olana yoktur. (Kobu,1981,s.250-251)

41

f. Gzle Kontrol Yntemi Stoklar periyodik olarak tecrbeli bir ambar memuru tarafndan gzden geirilir. Belirli bir dzeyin altna den stok kalemleri iin derhal sipari verilir. Sipari verme dzeyi ve miktar tamamen memurun tecrbesine kalmtr. Gzle kontrol ynteminin balca sakncas vardr. Gzden geirme periyodu, sipari dzeyi ve miktar, kiisel yargya dayandndan hata olasl fazladr. Ambar yerletirmesi sistematik bir ekilde yaplamamsa kontrol yapan memurun sk sk yanlgya dmesi mmkndr. Tketim hz, tedarik sresi veya baka bir faktrn deimesi halinde bunun derhal farkna varlmas gtr. Dolaysyla gerekli tedbirlerin alnmasnda ge kalnabilir. g. Pareto (ABC) Analizi Karar almak genellikle zordur. Pareto analizi verileri tasnif ederek karar alma iini kolaylatrr. Sz konusu tasnif iin pareto grafikleri kullanlr. Normal dalmda sebeplerin en nemli %20si, sonularn %80ini sonra gelen %30u, sonularn %15ini ve geri kalan %50si ise sonularn sadece %5ini oluturmaktadr. Maliyetin yaklak %80ninin elemanlarn sadece %20sinden kaynakland veya servetin yaklak %80ninin nfusun %20sinin elinde olduu gibi durumlarda bu konuya birer rnektir. Bu oranlar sebebiyle Pareto prensibine literatrde 80-20, 90-10 kural veya 70-30 kural da denir. ABC analizi olarak da isimlendirilen Pareto grafii, allm temel ayrm metodu veya nceliklerin belirlenmesi olarak kullanlmaktadr.

Bir mamulde bulunmas mmkn tm hatalarn ayn nem derecesine sahip olduu sylenemez. (Kobu, 1987, s.274) Pareto analizi deiik saydaki nemli sebepleri, daha az nemde olan sebeplerden ayrmak iin kullanlan bir tekniktir. Bu teknik bir 42

olayn grafik yardmyla gsterilmesi ve karlalan problemin veya konunun en nemli sebebi zerinde dikkati younlatrdndan ve nceliklerin belirlenmesine yardmc olduundan ekonominin dnda da her alanda kullanlabilir niteliktedir. zellikle kalite kontrol ve kalite gelitirme programlarnda problemin sebepleri tespit edilirken hangi hatalarn daha byk bir yzdeye sahip olduu bu teknik vastasyla kolayca tespit edilebilmektedir. (Kaoru Ishkawa, Guide Quality Control, Asian Productivity Organization, 2.Ed. 1982,s.45) Pareto Analizi, hata eitlerine deer bimek veya tanmlamak iin kullanlr. h. ift Kutu Yntemi Malzemeler iki gzl bir depoda bulundurulurlar. Birinci gz tamamen tkendii zaman yeni sipari verilir. kinci gzdeki malzeme, verilen sipari teslim alnncaya kadar ihtiyac karlayabilmelidir. Pratii ve sakncalar gzle kontrol yntemine benzer. (Kobu, 1981, s.250) 1.5.4. Depolama Depolamay kendi iinde ana ve yardmc sarf malzeme depolama ve mamul malzeme depolama olarak iki ksmda ayrmak gerekir. letmelerin retim srecinde kullanacaklar hammadde, kompenent, yardmc malzemeler ile bakm ilemlerinde kullandklar bakm onarm sarf malzemeleri ve yedek paralarn stoklanma ve envanterlerin ynetim ilemlerinin btnne ana ve yardmc sarf malzeme depolama, iletmelerin retim srecinde ktlar olan mamullerin stoklanma ve envanterlerin ynetim ilemlerinin btnne mamul malzeme depolama denilmektedir. Bu fonksiyon iletmelerin yaamsal faaliyetlerinin srekliliklerini salayacak tm metann mhendislik almalar ile belirlenen ihtiya miktarnn ve sata ynlendirilecek bitmi rnlerin pazar taleplerine uygun olarak stoklanmas ve bu stoklarn uygun artlarda ynetimi iin istif sistemleri, makine, tehizat, otomasyon, bilgi ak sistemlerinin i gc ile birletirilmesi btndr.

43

1.5.4.1. Depolamann nemi Tanmndan da anlalaca zere iletmelerin retim srelerinde gereksinim duyduklar tm hammaddeler ve bakm onarm malzemelerinin; retim bantlarnn alma srekliliklerinin karlanmas, mteri taleplerine uygun esnek imalat sistemlerinin desteklenmesi iin gereklidir. Bylece rekabet gcndeki art, makine arzalanmalarndaki hzl mdahale, dolaysyla duru zamanlarndaki azallar ve btnnde riskin minimize edilmesi asndan iletmelerce malzeme ihtiya ve bakm onarm planna gre stok bulundurma zorunluluunu getirmektedir. retilen mamullerin mteri taleplerinin nceden planlanan deerlere gre retilip pazara sunulmas veya siparie dayal retim yapan firmalarda da teslimat miktar ve zamanlarna gre geici olarak pazar bykl ve stratejik byme isteklerine gre, bu rnlerin ynetilmesi gerekliliini ortaya karmtr.

Depolama, firmalar iin retimde sreklilik, pazar taleplerine gre hzl mamul sevkyat demek olduundan nemi rekabet gc asndan nem tamaktadr. Buna paralel olarak da bir mterileri kazanmann, mevcut mteriyi korumaya gre alt kat daha fazla maliyet oluturduu dnldnde pazarda mevcut mteri istekleri annda karlanmaldr. Firmalar fiyat, kalite ile pazarda rakipleri ile rekabet ederken maln rafnda bulunmama riski konusunda da gelitirdikleri sat ve stok ynetimi ile mcadele etmektedirler. Esnek imalat sistemlerinde bir sipariten dierine geiin hzl olmas gereklilii ne kadar nemliyse, sipari hazrlama iin gerekli hammadde ve dier yardmc malzemelerin de stokta bulundurulmas bir o kadar nemlidir. Bu stok miktarlar sipariin en ksa zamanda karlanmasn dolaysyla mteri memnuniyetindeki art, makine hatlarndaki durulardaki ksalan zamanlar, azalan duru maliyetlerini getirmektedir. Dier yandan da maliyetsel nem asndan da depo ynetim maliyetlerinden bahsetmek gerekir. Pazarda rekabet eden firma sat rakamlarn rakiplerine gre st noktalara ekmek iin marka dolaysyla kalite ve fiyat silahlarn kullanmaktadr. 44

Fiyat belirlemelerinde esas maliyet + kar olduuna gre rekabet iin ya maliyet minimizasyonu veya kardan fedakrlk yapmak gerekmektedir.

Maliyetteki azal genelde i gcnde azaltlma eklinde dnldnden depolama ile ilgili maliyetsel rakamlara fazla baklmamaktadr. Oysaki iletmelerin toplam maliyetlerinin % 8 12 arasndaki bir deer depolama ve datm giderlerinden olumaktadr. Bu rakamlar depo operasyonlarndan kaynaklanan giderler, iilik maliyetleri, iletme genel giderlerinden den pay, stokta tutma maliyetleri, envanter aklar gibi maliyet kalemlerinden toplam eklindedir. Depolama ynetimi aada depo ynetim sistemlerinde bahsedilecei zere zerinde dnlmesi gerek bir konu olarak grnmektedir. yi bir malzeme ihtiya planlama ve ynetimi, bu maliyetlerde azalma salayacandan firmalara rekabet asndan ciddi avantajlar kazandracaktr. (Salcan,www.biymed.com.) 1.5.4.2. Depolama Sistemleri Depolamada ura konumuz malzeme olduundan gznne alacamz ilk unsur depolayacamz malzemenin karakteristikleridir. Dier bir unsurda depolama alannn zellikleri ve tertibi olacaktr. Malzemenin gznne alnmas gereken balca zelliklerini ylece sralayabiliriz. Boyutlar Arl st ste konamayan malzeme, Yksek kymetli malzeme, Bozulabilen malzeme, Yanc malzemeler, Ak havaya dayankl malzeme, Kimyevi maddeler, Miktar zellikleri. 45

Bir depo dzenlemesi yukarda saylan zelliklere uygun olarak yaplr. Deponun dzenlenmesinde esas, depo hacminin her metre kpnden yararlanma imkn salamaktr. Depolama faaliyetlerinde uygulayabileceimiz balca drt sistem vardr. Bunlar; 1. Sra sistemi: Depolamada malzemeler stok numaralarna gre yerletirilir. Depolamaya deponun bir kesinden balanr ve malzeme stok numarasna gre, btn geitlerde soldan saa doru yerletirilerek devam edilir. Sra sisteminin uygulanmas srasnda depoya gelecek malzemenin yerletirilecei yer nceden hazrlanr. Bylece ayn stok numarasn tayan malzemeler ayn yerde toplanm olur. Bu sistemin nemli iki sakncas vardr. Birincisi; malzemenin zellikleri dikkate alnmazsa hacim kayb doabilir. kincisi; gelmesi beklenen malzeme iin ayrlan yerin yeterli olmamas ve deponun yeniden dzenlenmesi gl dourduu gibi ayrlan yerin fazla olduu durumlarda da bouna yer ayrlm olunur. 2. Miktar sistemi: Depo binas blmlere ayrlr ve malzeme depoya geldike bu blmlerden bo olanlara yerletirilir. Malzemenin yerletirildii yerin bulunabilmesi iin bir yer bulma sisteminin kurulmas gerekir. Bu durumda ayn stok numarasn tayan malzemeler farkl farkl blmlere yerletirilebileceklerdir. Bu sistemle eldeki hacimden azami derecede faydalanlarak byk bir elastikiyet salanr. Bununla birlikte bu sistemde yer bulma sisteminin zorunluluu bu sistemin dezavantajlardr.

Miktar sistemi en iyi ekilde malzeme devrinin ok ve stok seviyeleriyle taleplerin deiik olduu durumlarda uygulanr. Daha ziyade byk miktarlarda malzeme stoklandnda kullanlr.

46

3. Dzenlenmi sra sistemi: Miktar ve sra sistemlerinin bir araya getirilmesiyle ortaya kmtr. Bu sistemde byk miktarlardaki stoklar bir yer bulma sistemine dayanlarak miktar sisteminde olduu gibi depolanr ve kk miktarlardaki stoklar ise deponun datm ksm yaknnda sra sitemine gre yerletirilir. Bu sistemde miktar ve sra sisteminin avantajlarndan faydalanld gibi dezavantajl taraflar da bir lde azaltlm olmaktadr. 4. Poplerlik sistemi: Bu depolama sisteminin dnda bir baka sistem olan ve malzemenin devir hzn dikkate alan poplerlik sistemidir. Malzemenin ve deponun karakteristikleri de dikkate alnr. Bylece devir hz yksek olan malzemeler alma sahalarnn yaknnda yerletirildii gibi bunlar arasnda da en kolay biimde ulalabilecek yerlere yerletirilebilirler. Poplerlik sistemi miktar sistemine lzum gsterir. Bu bakmdan tecrbe siz personel iin sra sisteminden daha g bir depolama sistemidir. Bununla beraber bu sistemin en byk faydalar miktar sisteminin avantajlarn ihtiva etmesi ve saha ile insan gcnden azami fayday salamas ve malzeme isteyenlere en seri ekilde hizmetin mmkn olmasdr.( Kral, 1974, s.315-316-317)

1.5.4.3. Ulatrma ( Tama) kararlar Satnalma faaliyetinin gereklemesiyle birlikte bu mamullerin rgtn kullanm yada depolama alanna tanmas ilemine geilir. Tama ilemleri uygun ortam salayacak olan nakil yolunun seilmesiyle yaplmaldr. Bu seim yaplrken maliyetlerin azaltlmasna, firelerin nlenmesine ve zamannda ulama dikkat edilerek, hava, kara, deniz veya demiryollar drtlemesinden biri kullanlmaldr. Hangi satclardan hangi malzemelerin, hangi aralarla ve ne zaman geleceini bilmek gerekir. zellikle ok sayda satcdan mal alan, bunlar kamyon, tren veya gemi gibi deiik aralarla tatan ve sipari zaman ok sk olan rgtler asndan byk nem tar.

47

Malzeme ynetiminde nakliye masraflar, genel maliyetin %15'ini tekil eder. Nakliye maliyeti u unsurlardan meydana gelir.

Ambalaj Nakil arac creti Ykleme, indirme, stoklama gideri Krlma, bozulma, kaybolma vs. zararlar Vergi, har, ilem masraflar

Bu unsurlar devaml incelenir, her birinin azaltlmas iin nakliye maliyetini azaltma almalar yaplr.

48

BLM 2 LETME BTELER

2.1. letme Btesi ve Bteleme Kavram Ynetimle ilgili tanmlamalarmzda modern iletmelerde ynetimin grevinin, iletme amalarn gerekletirecek biimde iletme faaliyetlerini planlamak, rgtlenmek ve kontrol etmek olduundan bahsetmitik. Ynetim faaliyetleri, ekonomi, sanayi ile iletmelerdeki srekli gelimeler ve deiiklikler sonucu artan bir karmaklk gstermektedir. Bu srekli gelimelere ve deimelerin balcalar; Mterilerin deien gereksinimleri, rekabet younluu, iletme hukuku mevzuatndaki deiiklikler, i blmnn artmas, yeterli hammaddeyi tedarik sorunu, sermaye ihtiyacnn artmas, iletmelerin ulusal ve ok uluslu irketler eklinde bymesi olarak sralanabilir. Bu gelimeler ve deiimlerin sonucunda ynetim sorunlarnn artan karmakl, giderek bu konuda yntemlerin, tekniklerin ve usullerin gelitirilmesine yol amtr. Bunlarn tmne bilimsel ynetim ad verilmektedir. Son yllarda bilimsel ynetimde grlen en nemli gelimelerden biri de iletme bteleri olmutur. Bteler, belirlenen ama dorultusunda faaliyetlerin, uygulama ve sonularn saysal ve parasal olarak ifade edildii planlardr.. (Akgn, 2005, s.23 ) Etkili ynetimin temel ilkelerinden biri kabul edilen iletme bteleri, bugn kr plan ve kontrol ile e anlamada kullanlmaktadr. (Ko, 1975, s. 1) letme btesi, bir mali plan veya bir ynetim pln olarak bilinmektedir ve u ekilde tanmlanabilir: (Welsch, 1971, s.3,4. ) letme btesi, bir iletmenin gelecekte belli bir dnemine ait faaliyetlerinin tm cephelerini kapsayan bir ynetim 49

planlamasdr. ngiltere Maliyet ve Endstri Muhasebecilii Enstits ise iletme btesini yle tanmlamtr: nceden ortaya konan bir amaca ulaabilmek iin, iletmenin gelecee ait bir dnemde izleyecei politikay ve yapaca ileri parasal ve saysal terimlerle aklayan bir rapor veya raporlar dizisidir. (lba, 1975, s. 17-22)Bu tanmlar, iletme btelerinde temel deyimin plan olduunu ortaya koyar. letme btelerinin amac ile ynetim planlamasnn amac ayndr. Bu da, iletmenin verimliliini, krlln ve likiditesini artrmaktadr. Teori ve uygulamada bte ve plan deyimlerinin birbirinin yerine kullanld grlmektedir. Bte, bir seri planlardan olutuundan, daha ak bir deyile iletme planlarnn belli bir zaman kesimi iinde saylarla ifadesi olduundan, plansz bte dnlemez.( Agthe,Bobsin,1971, s.145) Bir gelecek planlamas olan bte, n tahminden (forecast) daha geni kapsamldr. Burada sz konusu olan tahmin, rasgele veya genel izlenimlere gre yaplan tahminlerden farkldr. letme ile ilgili tahminler (Business Forecasting), hesaplanm ve kontrol edilmi verilere dayanr. Bir tahmin, belirttii durumlara ilikin nlemleri kapsamadka bte niteliini kazanamaz. letme iin, resmi bir faaliyet plan olan bte ise, iletme amalarn ve hedeflerini saptamakla beraber, bunlarn gerekletirilme yntemlerini ve yollarn da ayrntl bir ekilde gstermektedir. Bte veya plann nlem almak amacyla nceden saptama nitelii, onu gelecekle ilgili dier dnme yntemlerinden ayrmaktadr. Yakn zamanda grlen eilim, iletme btesi deyimi yerine, kr plan veya sadece plan deyiminin kullanlmasdr. Ayn ekilde iletme bte sistemi, yerine, kr planlama ve kontrol program deyiminin iletme yazsna yerletirilmesine allmaktadr. (Johnson, 1972, s.183-185) Bu eilimin nedenleri yle ifade edilmektedir: Bte deyimi, bu alandaki yanl anlama ve uygulamalar sonucu, birok kii tarafndan bir bask ve snrlama arac olarak grlmtr. Bu nedenle ortaya kan psikolojik tepkileri nlemek iin bte deyiminden vazgeilmesi nerilmektedir. Ayrca, kr plan deyiminin, kr planlama ve kontrolnn amalarn ve niteliklerini daha ak bir ekilde gsterdii de ileri srlmektedir. 50

letme disiplinine kkl bir ekilde yerlemi olan iletme btesi ve iletme bte sistemi deyimlerinden vazgeilmeyeceini, bu alandaki teorik almalar ve uygulamalar gstermektedir. Ancak, kr plan ile kr planlama ve kontrol deyimlerinin, e anlaml deyimler olarak kabul grd de anlalmaktadr. letme bteleri konusunda ayrntl bir ekilde incelemeden nce, bu alan ile ilgili temel kavramlar ve deyimleri belirlemek ve bu almada ele alnd ekilde tanmlamak zorundayz. nk yaznda iletme btesine ilikin standart bir deyim birliine rastlanmamakta ve ayn deyimler farkl kapsam ve anlamda kullanlmaktadr. Bu kavramlar ve deyimlerin ilk nce yaznda kullanl biimleri aklandktan sonra, bu almada benimsenen kapsamlar bakmndan akla kavuturulacaktr. Yaznda bte, bteleme ve bte kontrol kavramlar ou zaman birbiri yerine kullanldklar gibi her bir kavramdan farkl anlamlarda olmak zere youn bir ekilde yararlanlmaktadr. Bu ekilde kullanmada, bu terimler ok geni kapsaml olarak ele alnmakta, bte sisteminin tm cephelerini ifade etmektedir. Dier bir deyile, bu terimlerle hem ksa ve uzun vadeli bteler, hem de btelerin dzenlenme, uygulanma ve kontrol sreleri ile esaslar belirtilmektedir. Bte kavram, bteleme ve bte kontrol ile e anlaml kullanlmad zaman, genellikle bir iletmenin tmne ait ksa dnemli planlardan oluan yllk bteyi ifade eder. Bu kapsamdaki bte kavram ile e anlaml olarak kullanlan dier deyimler ise u ekildedir: (Welsch, 1971, s.424) Kr plan, planlama btesi, ana bte, mali bte, faaliyet btesi, iletme btesi. Bteleme deyimi, genellikle yllk btenin dzenlenmesine ilikin mekanik ve teknik cepheleri ifade eder. Bte sisteminin en nemli ana ksmlarndan birini gsteren bte kontrol kavram ise, genellikle yllk bte ile ilgili bulunur. Bte kontrol, btede saptand ekilde iletme faaliyetlerinin yrtlmesinin salanmas anlamna gelmektedir. temel kavramlar ve terimler,

51

Konu ile ilgili olarak bu almada benimsenen temel kavramlar ve deyimler ile bunlara ait aklamalar ve tanmlar yledir: letme btesi; bir iletmenin ksa dnemli btelerini veya gelecek faaliyet dnemine ait btelerini ifade etmektedir. letme btesi ve kr plan deyimleri e anlaml olarak ele alnacaktr. letme btesi, iletmenin yukar seviyedeki ynetimi tarafndan gelecek faaliyet dnemi iin saptanan politikalarn, planlarn, amalar ve hedeflerin resmi ve saysal ifadesidir. Dier bir deyile iletme btesi, bir iletmenin gelecek dnemle ilgili faaliyetlerine ilikin resmi ynetim planlarndan oluur. Bu planlar, iletme btesinde iletmenin tm ve blmleri veya fonksiyonlar itibariyle ayrntl bir biimde yer alrlar. Bu niteliinden tr iletme btesi ikiye ayrlr : - Genel veya ana iletme bteleri, - Blm veya fonksiyon iletme bteleri. letmede yer alan her blm veya fonksiyon iin ayrntl iletme bteleri dzenlenir. Blmlere veya fonksiyonlara ait ana btelerin konsolide edilmesi yoluyla, iletmeye ait genel iletme btesi ortaya kar. Bte kontrol; Btede saptanan amalar ve hedeflerle ilgili olarak fiili faaliyet sonularnn srekli olarak kontrol ve deerlendirilmesi ile gerekli durumlarda dzeltici nlemlerin alnmasna bte kontrol denir. Bir iletmede, iletme btelerinden maksimum yarar, ancak etkili bte kontrol ile gerekletirilebilir. Bte kontrol, gnlk iletme faaliyetlerinin koordinasyon ve kontrol iin bteler ve bte kontrol raporlarndan yararlanlmasn ngrr. Bteleme; letme btelerinin planlanmas, dzenlenmesi ve kontrolne ilikin teknikler, yntemler ve usuller de dahil olmak zere iletme btelerinin mekanik ve teknik cepheleri, bteleme deyimi ile ifade edilecektir.

52

Uzun Dnemli letme Bteleri; bir iletme tarafndan normal faaliyet dnemini veya bir yl aan belli bir zaman boyutu iin dzenlenen iletme btelerini ifade etmek zere kullanlacaktr. Bu zaman boyutu, 5 yl , 10 yl vb. sreleri kapsayabilir. letme Bte Sistemi; iletme btelerine ilikin prensipler, teknikler ve mekaniklerden yararlanarak uzun dnemli iletme bteleri ile iletme btesinin planlanmasn, dzenlenmesini, uygulanmasn ve kontroln ifade eder. letme bte sistemi ile e anlaml olmak zere kullanlacak dier kavramlar unlardr: Bte sistemi, modern iletme bteleri sistemi, iletme bteleri sistemi, kr planlama ve kontrol veya kr planlama ve kontrol program. letme bte sistemi iletme iin genel amalarn saptanmas ile proje planlanmasn, uzun dnemli planlamay ve ksa dnemli planlamay kapsamna alr. letme bteleri sistemi, hem kr amal hem de kr amac gtmeyen iletmeler tarafndan uygulanabilir. Dier bir deyile, iletme bteleri bir ynetim aleti olduundan ynetimin var olduu her rgt iin iletme bte sistemi zorunlu olacaktr. Ksaca, ok kk iletmeler dnda kalan tm iletmeler, amalarn en etkin bir biimde gerekletirebilmek iin bu sistemden yararlanmak zorundadrlar. (Welsch, 1971, s.49) bte sisteminin temel amac, ynetime, temel fonksiyonlarnn

letme

yrtlmesinde en etkili biimde yarar salamaktadr. Bu nedenle, bte dncesi, iletme iin sabit ve kat bir program saptama eklinde yorumlanmamal, gelecek faaliyet dneminde iletme amalarna ve politikalarna uygun en krl planlarn saptanmas olarak anlalmaldr. Ayrca dzenlenme srasnda grlmeyen faktrlerin uygulama srasnda ortaya kmas karsnda, bu btelerde gerekli dzeltmelerin yaplaca peinen kabul edilmektedir.(Bunge,Raith,1970, s.17, 19) Uygulama olana en fazla olan planlardan oluan iletme bteleri, iletmeye ilikin zayf ve tehlikeli durumlar nceden gsterme yoluyla, nleyici nlemlerin zamannda alnmasna olanak salar.

53

2.2. Btelemenin Amac Ynetimin fonksiyonlarn sralarken ilk srada yer alan kavram planlama fonksiyonudur. Ynetimin dier ilevlerini yerine getirebilmesi iin gerekli olan planlama, iletmenin her ynyle masaya yatrlmasn gerektirir. Planlama yapmann en nemli amalarndan biri iletmedeki kaynak dalmn iyiletirmek ve kaynaklarn etkin ve verimli kullanmn salamaktr. letmenin uzun dnemli amalarna ve stratejik planlarna paralel olarak hazrlanacak bteler gerekli finansman kaynaklarnn nasl salanacan ve nerede ne zaman ve kimin sorumluluunda kullanlacan gsterir. (Akgn, 2005, s.23) Bu balamda btelemenin rgtn genel amalarnn ileriye dnk parasal ve saysal terimlerle akland bir rapor olmasndan hareketle, btelemenin amalarn; planlama, uyumlatrma ve denetim olmak zere e ayrabiliriz. Planlama balamndaki ama, varolan seenekler iin irketin sahip olduu kaynaklarnn en etkin biimde kullanlmasn salayacak biimde gelecein hedeflerini ve o hedeflere ulama yollarn belirlemektir. kinci ama da irketin ana planlar ile ayrntl planlar arasnda dengenin salanmas ve irketin iindeki eitli birimlerin etkinlikleri arasnda uygun ilikilerin gelitirilmesi ve srdrlmesi e deyile uyumun salanmasdr.

nc ama da ynetimin denetiminde bir ara olarak kullanlmasdr. Btede saptanan hedeflerle ilgili olarak ortaya kan edimsel (fiil) sonular btede konmu hedeflerle karlatrmak suretiyle baarm zmlemesi yaplabilir. Neden-sonu zmlemesinden kan bilgilere gre srekli gelitirme almalar yaplabilir. Bu bilgiler nda btelemenin amalarn; Beklentilerin resmi olarak ifade edilmesi nedeniyle bunlarn altnda yatan varsaymlarn tanmlanabilmesi

54

st ynetim tarafndan seilen hedef ve yntemlerin bteler sayesinde alt kademelere iletilebilmesi sonucu dier yneticilerin bunlar anlayp bteyi desteklemelerinin salanmas Amalara ulalabilmesi iin alt kademelere de bulunan alanlarn retim faktrlerini koordine etmesinin salanmas Beklentilerin performans lm iin bir ereve oluturmas salandktan sonra alanlarn kendilerinden beklenenleri anlayabilmelerinin salanmas alanlarn btelenen hedefler dorultusunda motive edilebilmeleri ve btelenen kriterlerle deerlendirmeleri(Haftac,2001, s.2) olarak ifade edebiliriz. 2.3. letme Btelerinin Temel lkeleri letme btelerinin ilkeleri olarak ifade edilen temel prensipler, bte sisteminin etkinliinin ve baarsnn gelitirilmesinde n koullardr.( Akgn, 2005, s.26) Bu ilkelerin ngrd temeller olumadka bte ynetime etkili bir ara olarak hizmet edemez.(Haftac, 2001 , s.5) Btenin temel ilkeleri konusunda eitli kaynaklarda farkl ifadeler yer almakla birlikte nce iyi bir btenin hazrlanmas iin gerekli koullarn salanmas nart vardr. Ynetimin Destei lkesi; zellikle st ynetimin kademelerinden balayarak tm yneticilerin gerekli zaman ayrarak destek vermeleri baarl bir bte olumasnda nemli bir temel prensiptir. rgtsel Uyum lkesi; Bte, i tanmlamalar aka yaplm yetki ve

sorumluluklarn net izgilerle belirlenmi olduu bir rgt yapsnda etkili olabilecektir. Byle bir dzenin olmamas durumunda uygulayclarn bteyi istenildii sonuca gtrmeleri beklenemez.

55

Katlmclk lkesi; Bte hazrlanrken sadece bte yneticisinin ya da st kademe ynetimin katlm deil, sistematik bir btn oluturan rgtn tm sistemleriyle ilgili alt ve orta kademe yneticilerinde katlm salanarak gerekletirilmelidir. Esneklik lkesi; Btenin hazrlanmas srasnda n grlen koullar daha sonra i ve d etkenler nedeniyle deiiklik gsterebilir. Hazrlanan btenin daha sonra gelien bu artlara gre yeniden dzenlenebilir olmas gerekir. Sorumluluk Muhasebesi lkesi; Bte hazrlanrken ve denetlenirken elde edilen veriler muhasebe birimi tarafndan salanan standart verilere gre yaplr. Bteyi uygulamaya gtren yneticilerin buna ne derecede uyduklar ve baarlar da yine ayn sistemle denetlenmi olur. Gerekilik lkesi; Bteler hazrlanrken i motivasyonunu azaltacak niteliklerden uzak tutulmaldr. Ne sknt yaratacak kadar tutumlu, ne de arlk yaratacak kadar gevek olmamaldr. ve d deikenlerde dikkate alnarak iin gerei iin yeterli olan bte ayarlamas yaplmaldr.( Akgn, 2005, s.27-28, Haftac, 2001, s.7-8)

Tm bu ilkelere dayanarak hazrlanacak iyi bir bte iin dikkat edilmesi gereken kurallardan bazlar yle sralanabilir, * Bteler gemi dnem sonularndan yararlanlarak ileriye ynelik tahmin esasna gre dzenlenir. Bu nedenle bte dzenlenirken ncelikle baklmas gereken yer iletmenin mevcut durum'udur. * Bte iletmenin yapsna uygun olarak hazrlanr. * Bteler belirli bir dnem iin dzenlenir bu nedenle bte dzenlenirken bu zaman srecine kesinlikle uyulmaldr. * Bte sistemi ile muhasebe sistemi arasnda salkl koordinasyon kurulmal ve aylk olarak bte verileri ile muhasebe verileri kontrol edilmelidir.

56

* Bte kalemleri ilgililer tarafndan iletmenin fiili sonularna gre devaml izlenebilmeye olanak tanyacak ekilde dzenlenmelidir. * Bte hazrlanrken kaynak aratrarak bte dnemi ile ilgili tahmini kur, enflasyon oran, parite almas yaplmaldr. * Bte hazrlanmas genellikle kasm ve aralk aynda balar. En ge 31/12/... tarihinde ynetim kurulu onay alnm ve temize ekilmi olarak ilgili birimlere datm yaplr. * Muhasebe servisi veya bte servisi her ay gerekleen ve btelenen olarak bte karlatrmasn yapar. lgili birimlere datr. Bu birimler aylk olarak yaplan bte toplantsnda btesi ile ilgili gerekli aklamasn yapar. ( http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=64) 2.4. letme Btelerinin Trleri rgt btelerini eitli ekillerde snflandrmak mmkndr. Bu snflandrmada zerinde en ok durulan, iletme btelerinin iletme faaliyet seviyesi ile ilikisine dayandrlan trleridir. Buna gre rgt bteleri ikiye ayrlr. 1. Statik iletme bteleri, 2. Deiken (fleksibl, esnek ) rgt bteleri. Statik rgt bteleri, bir rgtn belli bir dneminin tahmin edilen cari faaliyet seviyesi iin dzenlenir. Bu bteler o dnemli ilgili bir tek faaliyet hacminin gelir ve giderlerinden oluur. Buna karn, deiken rgt bteleri, bir rgtn eitli faaliyet seviyelerine ilikin bir seri statik rgt btelerinden meydana gelmektedir. Bu rgt bteleri, bte tutarlarnn fiili faaliyet seviyesine gre dzeltilmesine olanak verdiklerinden, gerek bte kontroln mmkn klarlar. Bu nedenle de, statik rgt btelerinden daha stn niteliklere sahip bulunmaktadr.

57

rgt btelerini, nitelikleri bakmndan da ikiye ayrmak mmkndr: 1. Sabit rgt bteleri 2. Hareketli rgt bteleri. Sabit rgt bteleri belli dnemler iin dzenlenir. rnein, 1977 yl veya 19771981 dnemi iin rgt bteleri hazrlanr. Bu dnemlerin sonuna kadar bu bteler uygulanr. Dier bir deyile, sabit bteler belli bir dnem iin kesinlikle bir kere dzenlenir. Hareketli rgt bteleri ise, belli ara dnemler itibariyle rgt btelerinin yeniden dzenlenmesini ngrr. rnein, bir yl iin dzenlenen rgt btesi, her ay veya ayn sonunda, bu dnemleri izleyen bir yl kapsayacak ekilde dzenlenir. Hareketli rgt btelerinin uyguland rgtlerde, her an bte dneminin tmn kapsayan rgt btelerinin varlna birinci derecede nem verilmektedir. rgt bteleri kapsadklar zaman boyutuna gre de ikiye ayrlrlar. 1. Ksa dnemli rgt bteleri, 2. Uzun dnemli rgt bteleri. Ksa dnemli rgt bteleri veya rgt btesi gelecek faaliyet dnemi ve gelecek yl iin dzenlenir. Genel olarak kk iletmeler buna srekli deiken girdilerle hizmet retimi yapan zel hastanelerde dahil olmak zere ksa dnemli iletme btesi hazrlarlar. Gelecek faaliyet dnemi veya bir yl aan sreler iin dzenlenen rgt btelerine ise uzun dnemli rgt bteleri denir. rgt bteleri trlerinin, zellikle gider btelerine ilikin bir ikili snflandrlmas da u ekildedir.( Heckert ,Wilson, 1967, s. 73-74) 1. Tahmin tipi rgt bteleri, 2. denek tipi rgt bteleri. Tahmin tipi btelerde, giderler gelecek dnem iin planlanan faaliyet seviyelerine gre saptanrlar. denek tipi btelerde ise, faaliyet seviyesi ile saptanan giderler arasnda direkt bir ilikisi yoktur. denek tipi btelere rnek olarak, reklam 58

bteleri, aratrma ve gelitirme bteleri gsterilebilir. Uygulamadaki rgt bteleri, bundan nceki snflandrmalardan hangisinin kapsamna girerse girsin, tahmin tipi rgt bteleri ile denek tipi rgt btelerinin karmndan oluurlar. Yakn zamanlarda rgt bteleri ile ilgili yeni grler ortaya srlmektedir. Eskiden rgt btelerinin gelitirilmesinden muhasebeciler birinci derecede sorumlu grlrken, yakn zamanlarda rgt bteleri sistemini bir matematik model eklinde dnme eilimi ortaya kmtr.(Welsch, 1971 ,s. 34. 35) Bu eilime paralel olarak ileri srlen rgt bteleri tr ise, kra gei bteleri ve kra gei bte sistemidir. Bu grte dorusal programlamaya dayanarak gelir tablosu btesi ile bilno btesinin dzenlenmesi ele alnyor. Bu yntemle hazrlanan temel mali tablolara ilikin bteler, geleneksel bteleme yoluyla elde edilen rgt btelerinin kontrol bakmndan ok byk katkda bulunabilirler. H.Frederick Wu ise, ek deiikler btelerini ve ek deiiklikler bte sistemini ileri srmtr. Bu gr, gelecek faaliyet dnemi iin, bir nceki bte dneminin fiili sonularna nazaran tahmini ek deiikliklerin btelemesini ngrr. Bu ek deiiklikler olumlu veya olumsuz olarak tahmin edilebilirler. Bir nceki yln fiili sonular ile ek deiiklikler btelerinin birletirilmesi yoluyla geleneksel rgt btesi elde edilir. Bu kavram, yneticilerin faaliyetlere ilikin toplam tutarlar yerine, ek deiiklikler zerinde durmalarna olanak salar. Dier bir deyile, ek deiiklikler bte sistemi, sadece ek deiikliklerin analizini ngrr. Fakat geleneksel rgt btesinin bir rgte salad yararlar da ortadan kaldrmaz. O halde, ek deiiklikler btesi, bir rgtn bir bte dnemine ilikin faaliyetlerdeki, tahmini ek deiikliklerin saysal ifadesi olarak tanmlanabilir.(Wu,1976, s. 46-48) Bu konuda ortaya atlan dier bir gr ise, Peter A. Pyhrrn sfr-bazl bteleri ve sfr-bazl bte sistemidir. Bu gr, rgt btelerinin planlanmasnda ve dzenlenmesinde, ounlukla cari yl faaliyetleri baz kabul eden geleneksel bteden ayrlr.

59

Birok zel sektr ve kamu kurulular tarafndan uyguland ifade edilen bu kavram, btenin dzenlenmesinde hem cari yl faaliyetlerinin, hem de teklif edilen faaliyetlerin dikkatlice deerlendirilmesini ve ynetim tercihlerine gre derecelendirilmesini ngrr. 2.5. Bteleme Sreci yi ve verimli bir bte oluturulabilmesi iin, bte hazrlanrken tm ynetim kademelerinin bu hazrlkta katlmnn salanmas esastr. Bununla birlikte salkl bir bte yaplabilmesi iin yinede iletme iinde kimi birimler yetkili ve sorumlu klnmaldr. Bu anlamda bteyi hazrlamakla sorumlu organ, bte komitesi, bte blm ve genel mdrdr. (Haftac, 2001, s. 25) rgt ierisinde oluturulan bte birimi byk iletmelerde dorudan genel mdre veya mali iler genel mdrlne bal, bte mdrl eklinde, kk lekli iletmelerde ise muhasebe mdrl iinde bte eflii biiminde rgtlenebilir. (Akgn, 2005, s.34) Bteler belirli dnemleri kapsamak kaydyla yaplrlar ve belirli kurallara bal kalnarak oluturulurlar. Bte oluumuyla ilgili belirlenmi ynetmelik ve rgtn ierisinde btelemeden sorumlu mdr tarafndan hazrlanm olan bte el kitab asl kayna tekil eder. letme bteleri hazrlanrken aadaki sra takibi yaplarak hazrlanr. 1. Sat Btesi 2. retim Btesi 3. Direkt lk Madde ve Malzeme Btesi 4. Direkt ilik Btesi 5. Genel retim Giderleri Btesi 6. Mamul Stok Btesi 7. Satlan Mamullerin Birim Maliyet Btesi

60

8. Aratrma ve Gelitirme Giderleri Btesi 9. Pazarlama Sat ve Datm Giderleri Btesi 10. Genel Ynetim Giderleri Btesi 11. Olaan Faaliyet Gelirleri ve Giderleri Btesi 12. Finansman Btesi 13. Gelir Tablosu Btesi 14. Yatrm Btesi 15. Bilano Btesi (http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=64) Bteleme srecini oluturan aamalardan bazlar u ekilde sralanabilir. 1- Al toplants ile bte komitesinin bte ama ve hedeflerinin aklanmas, 2- Bte dneminde, enflasyon oran, faiz oran, dviz kurlar gibi iletme d beklentilerle iletme ii hedef ve politikalarn yer ald bte rehberinin hazrlanmas 3- Bte rehberinin bte almasna katlacak birimlere gnderilmesi 4- Sat tahminlerinin ilgili birim tarafndan yaplarak bte komitesine gnderilmesi, 5- Sat tahminlerinin bte komitesi tarafndan gzden geirilerek onaylanmas ve ilgili birimlere gnderilmesi 6- Sat tahminlerinin alan birimlerinin kendi sorumluluk alanlarna giren bte tahminlerinin yaplarak genel mdre sunulmas 7- Blmlerden gelen tahminlerin gzden geirilip, varsa tutarszlklarnn incelenerek, genel mdrlk birimlerine ait tahminlerle birlikte bte birimine gnderilmesi, 8- Bte mdrlnde toplanan tm tahminlerin bir araya getirilerek bte tarssnn hazrlanmas ve komiteye gnderilmesi, btenin yrtm kurulunda onaylanmas ve tm blmlere gnderilmesi. (Akgn, 2005, s.35) 61

2.6. Dner Sermaye letmelerinde Bte Dner sermayeli iletmeler iin, devlete ayr bir bte yaplmamaktadr. Yalnz bu iletmeler genel bteden ayr olarak genel mali ynetimin dnda ve zel hukuk hkmlerine gre faaliyetlerini yrtmektedirler. Devlete bal dner sermayeli iletmeler olarak adlandrlan tm hastanelerde yeni yasalar erevesinde tpk zel sektr gibi kar amac gtmekte ve bu amaca ynelik bteler hazrlamaktadrlar. Dner sermayeli iletmeler bal olduklar genel ve katma bteli idarelerden ayr olarak, her yl yaptklar btelere gre faaliyetlerini yrtmektedirler. Bu iletmelerin bteleri; btelerin hukuki dayanana ve yapl ekillerine gre ikiye ayrlarak incelenebilir.(Alagz, 1981, s.124) 2.6.1. Btelerin Hukuki Dayana Dner sermayeli iletme btelerinin hukuki dayanan 1050 sayl Muhasebe-i Umumiye Kanununun 49 uncu maddesi, iletmelerin kurulu kanunlar, 3046 sayl kanun ve zel kanunlar oluturmaktadr. 1050 sayl Muhasebe-i Umumiye Kanununun 49 uncu maddesi ile devletin ticari ve snai nitelikteki kurulularndan bir ksmnn genel ve katma bte ierisinde ynetilmesine hukuki kalp ve olanak salanmtr. Bylece bu eit iletmelerin hammadde ve malzeme satn almas, uzman ve ii cretlerinin denmesi iin yaplmas gereken harcamalar genel bteye dner sermaye ad altnda konulan deneklerden karlanmasnn yasal dayana oluturulmutur. Yukardaki aklamalardan da anlalaca gibi, dner sermayeli iletmelerin ayr bir bte yapmalarna, sz konusu 49 uncu madde hkm imkan verdii gibi iletmenin harcama yerlerini de bu madde tespit etmitir. (Alagz, 1981, s.125) Daha nce bahsedildii gibi dner sermayeli iletmeler, uygulamada ad geen kanun hkmnn kapsamn am olup birbirinden ok farkl zel dner sermaye kanunlar karlm ve birbirinden farkl hkmler getirilmitir. Dolays ile iletme 62

btelerinin kapsam zel kurulu kanunlarnn hkmlerine gre hazrlanmaktadr. Bteler bu ynetmelikler ve kurulu kanunlar ile getirilen gelir ve gider kalemlerini kapsayacak ekilde hazrlanmaktadr.(nal, 1996, s. 40) 2.6.2. Btenin Yapl Sistemi Dner sermayeli iletmelerin bteleri; yllk olarak iletmenin yetkili organlarnca hazrlanp, bal olduklar bakanlk, genel mdrlk, niversite senatolar ile akademiler ynetim kurulu veya profesrler kurulunun onay ile son eklini almakta ve uygulamaya konulmaktadr. Bu organlar tarafndan onaylanan iletmelerin bteleri, genellikle Maliye Bakanlna gnderilir. Maliye Bakanlna gelen bteler; Muhasebat Genel Mdrl Dner Sermaye ubesinde, 1050 sayl kanuna, iletmelerin zel kurulu kanunlarna ve ynetmelik hkmlerine uygun olarak hazrlanp hazrlanmad incelenir.Kanun ve ynetmelie aykr olarak konan gelir ve gider kalemleri varsa bunlarn bteden karlmas, kanun ve ynetmelie uygun olarak hazrlanmamsa uygun olmad bildirilir.Bylece iletme btelerinin Maliye Bakanlnn grleri dorultusunda hazrlanmas salanr.(Alagz, 1981, s.126) Btelerin ekli ve kapsam iletmeden iletmeye farkllk gstermekle birlikte, genellikle klasik genel bte modelinin basit bir ekli esas alnarak ve ksma ayrlarak hazrland sylenebilir. Bunlar; btenin gerekesi, btenin metni ve gider- gelir bteleri ile cetvellerden oluur. 2.6.2.1. Btenin Gerekesi Genel bte ve katma bte tasarlarnn hazrlanmasnda olduu gibi dner sermayeli btelerin hazrlanmasnda da bir bte gerekesi hazrlanr. Gerekede gider ve gelirlerin dayanaklar ve btenin ana hatlar belirtilir.

63

RNEK GEL R BTES GEREKES

Fasl
60 600 010

Madde

Gelirin eidi

Tutar

BRT SATILAR 1000 YURT SATILAR 8.108.324.000 Havza Islah ve Glet Hizmet Geliri Dner Sermaye letme Mdrlmzn gerek Blge Mdrlmz gerekse Adyaman l Mdrlnce teklif edilerek karl Dnya Bankasnca karlanacak olan 3 adet projenin keyif bedellerinden %2 dldkten sonra kalan ihale bedelleri toplam olarak 8.108.324.000 TL gelirimize intikal ettirilmitir.

ekil 2.1.: rnek Gelir Btesi Kaynak:Harun ZDEM R, Dner Sermayeli letmelerin Kamu Btesi indeki Yeri, S.36
RNEK G DER BTES GEREKES
Fasl 0 01 Madde Giderin eidi Tutar LK MADDE VE MALZEME G DER 300.000.000 Proje Malzeme Gideri Dner Sermaye letme Mdrlmzn 1994 yl yatrm programmzda yer alan projelerimizle ilgili alnmas gerekli malzemelerin bedeli iin konulmutur.

ekil 2.2.:rnek Gider Btesi Kaynak:Harun ZDEM R, Dner Sermayeli letmelerin Kamu Btesi indeki Yeri, S.36 2.6.2.2.Btenin Metni Btenin metninde giderlerin harcanmas ile gelirleri salama yetkisi ve bunlarla ilgili dier hkmlere yer verilir. Ayrca gider denekleri ile gelirlerin tahmini toplam, cetvelleriyle birlikte gsterilir ve bte ylna ait olmak zere gelir ve giderleri ilgilendiren hkmlerde yer alr. 2.6.2.3. Gider ve Gelir Bteleri ile Cetveller Gider btesi, iletmenin hizmetlerinin klasik genel bte sistemine ve ekline uygun olarak snflandrlarak yaplmasdr. Bteye eklenen cetvellerin banda ise giderler toplamn gsteren A cetveli ile gelirler toplamn gsteren B cetveli yer almaktadr.Bu cetveller genel bte

64

modelinde yer alan blm ve maddeleri iine alacak ekilde hazrlanmaktadr.Bu cetvellerin dnda, iletmelerin ihtiyacna gre hesap zeti, istatistikler vs.de eklenebilir.
RNEK GEL R BTES
BLM 001 KES M 1 2 3 4 5 MADDE AIKLAMALAR Poliklinik gelirleri Klinik gelirleri Labaratuar geliri Eczane gelirleri Acil servis gelirleri M KTARI 15.149.579.695.223 27.589.054.827.573 28.199.566.887.000 28.223.679.082.604 10.317.936.775.851

ekil 2.3.: rnek Gelir Btesi Kaynak: Dokuz Eyll niversitesi Dner Sermaye letmesi 2003 Mali Yl Btesi

RNEK G DER BTES

BLM 001 KES M 500 510 520 530 590 MADDE AIKLAMALAR SALIK H ZMETLER Demirba almlar Bro Malzemeleri Almlar Bro Makineleri Almlar Yangndan Korunma Malz. Dier Demirba Almlar M KTARI TUTARI 2.860.300.000.000

10.300.000.000 750.000.000.000 0 2.100.000.000.000

ekil 2.4.: rnek Gider Btesi Kaynak: Dokuz Eyll niversitesi Dner Sermaye letmesi 2003 Mali Yl Btesi

65

BLM 3 HASTANE LETMELER NDE MALZEME YNET M

3.1. Hastane Kavram ve Hastane Ynetimi Dnya Salk rgt (WHO)ne gre salk yalnz sakatlk veya hastalk halinin olmamas deil, bireyin fiziksel, psikolojik ve sosyal bakmdan tam bir denge ve iyilik halidir.(oruh, 1986, s.1) Salk hizmetleri ise bireyler veya toplumun hastalk ve sakatlktan korunarak yaamlarn fiziksel, sosyal ve psikolojik bakmdan dengeli bir ekilde srdrmelerini teminen yaplan hizmetler eklinde tanmlanmaktadr. (Poyraz, 1990, s.6) Kiiler, salk hizmetlerine yalnz ileri hastalk durumlarnda deil ayn zamanda toplumsal rollerini dzenli ve tam olarak yerine getirebilmek iin de ihtiya duymaktadrlar. Toplumsal gelime seviyesi ykseldike daha ok salk hizmeti kullanarak, yaam biimine dikkat ederek ve evre artlarn gelitirerek sal kesintisiz devam ettirme anlay gelimektedir.( TMA, 1994, s.2) Salk hizmetleri lke insanlarnn tmne tbbi hizmetler ve mallar salayan, ok sayda retim birimini ieren karmak faaliyetlerden olumaktadr.(TMA, 1990, s.10) Salk hizmetleri kapsam iinde iki ana faaliyet gerekletirilir. Bunlardan birincisi kiilerin hastalanmasn nlemek amacn tayan koruyucu salk hizmetleri, ikincisi ise hastalanan kiilerin iyilemesinin salanmas iin yaplan tedavi edici salk hizmetleridir. (lgen,Aksoy, 1985, s.28)

66

Bu faaliyetler tp doktorlar, hemireler, ebeler, salk teknisyenleri, laborantlar, eczaclar, fizyoterapistler, diyetisyenler ve dier salk personeli tarafndan bir tesis iinde gerekletirilir. Salk hizmetleri veren tesisler ise salk evi, salk oca, dispanserler gibi yataksz salk kurulular ile salk merkezleri, hastaneler gibi yatakl salk kurulularndan olumaktadr. Hastanelerin verdii hizmetler salk hizmetlerinin nemli bir parasn olutururlar. Hastaneler genellikle tedavi edici salk hizmetlerinin verildii ve bireylere fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik halinin kazandrlmasnda rol oynayan merkezlerdir. Dnya Salk rgtne (WHO) gre hastaneler mahede, tehis, tedavi ve rehabilitasyon olmak zere gruplandrlabilecek salk hizmetleri veren, hastalarn uzun veya ksa sreli tedavi grdkleri yatakl kurululardr. SSYB Yatakl Tedavi Kurumlar letme Ynetmeliinde ise hastaneler hasta ve yarallarn, hastalktan phe edenlerin ve salk durumlarn kontrol ettirmek isteyenlerin ayaktan veya yataktan mahade, muayene, tehis, tedavi ve rehabilite edildikleri, ayn zamanda doum yaplan kurumlar olarak tanmlanmaktadr. (YTK Y, 1983, s.3) Hastanelerin esas ilevi hasta ve yaral kiilerin tedavisi ve bu amaca ynelik olarak hasta bakm faaliyetlerinin srdrlmesi ile otelcilik faaliyetleri olarak nitelendirilen yeme, barnma, rahat ettirilme gibi hizmetlerin gnn yirmi drt saati kesintisiz ekilde retilmesidir. Hastaneler tedavi ve tbbi bakm ilevlerinin yannda doktorlarn ve dier salk personelinin eitimi, tbbi ve teknolojik aratrma ve gelitirme, toplumun salk seviyesinin ykseltilmesine katkda bulunma ve toplumsal salk programlarna katlma gibi ilevleri de yerine getirir. (Seim, 1970, s.5) Bu nedenle hastaneleri ayakta veya yatarak salk hizmeti veren tbbi bir kurulu, salk personeline, salk alannda eitim gren rencilere ve hastalara eitim veren bir eitim kurumu; tbbi ve teknolojik aratrmalar yapan aratrma nitesi; toplumun salk seviyesinin ykselmesine katkda bulunan toplumsal bir kurulu ve bu 67

amalarn gerekletirilmesi dorultusunda faaliyet gsteren sosyoekonomik birimler olarak tanmlayabiliriz. 3.2. Hastane letmelerinin Yapsal zellikleri Sosyoekonomik yn olan salk hizmetlerini sunan hastane iletmelerinin, yapsal bakmdan dier sektrde faaliyette bulunan iletmelerden ayrlan zellikleri bulunmaktadr. Bunlar: a) Hastanelerin sunduklar hizmetler gnn yirmi drt saatinde trl ihtiyalar karladndan hastane faaliyetlerinin her an ayn koullara sahip olarak srdrlmesi gerekir. (Ak, 1990, s.88) b) Gnn yirmi drt saatinde hizmet sunabilme zorunluluu, baak iletmelerde grlmeyen kapasite st personel grevlendirilmesini gerekli klar.(Ak, Akar, 1988, s.31) c) Hastanelerde retilen hizmetler hayati nem tamaktadr. Hastann pazarlk etme, vazgeme olana yoktur. Bu hizmeti almad takdirde yaam tehlikeye girecektir. d) Birka dnda hastanelerin eitli blmlerinde sunulan hizmetler esnek olmayan bir sistem iinde bulunurlar. Ksa dnemde hastaneler annda istem deiikliklerine ayak uyduramazlar.(Ak, 1990, s.88) e) Salk hizmetlerine olan talep dzensiz olup dier zorunlu ihtiyalara cevap veren mallarn talebindeki gibi sreklilik sz konusu deildir. nsanlarn ne zaman ve hangi dzeyde hastalanacan kestirmek zordur. Bu nedenle tedavi edici salk hizmetlerini nicel ve nitel ynden planlamak gtr. f) g) h) i) Hastanede eitli hizmetler iin ihtiya duyulan nitelerin kurulmas olduka uzun bir zaman ve byk yatrmlar gerektirir. (Ak, Akar, 1988, s.37) Serbest piyasa koullar altnda kr amal olmayan ve kr amal olan iletmeler birlikte faaliyette bulunmaktadrlar. (Alpugan, 1991, s.60) Sunulan hizmetlerin toplumdaki bireyler zerinde yapm olduu katma deerin lke ekonomisi zerinde nemli etkileri vardr. nsan gc-sermaye youn retim birimleridir. (Hikmet Seim, 1970, s.25)

68

j) k)

zel uzmanlk isteyen ok eitli eitime sahip personel hizmet sunmaktadr. Bu durum personel maliyetinin yksek olmas sonucunu dourmaktadr. Salk hizmetleri retiminde srekli ileri teknoloji egemendir. Bu durum iki nemli ve yararl sonu dourmaktadr. Bu olumlu sonularn birincisi salk hizmetlerinde kalitenin ykselmesi, ikincisi ise hizmet retim maliyetlerinin drlebilmi olmasdr. Bu nedenle uluslararas dzeyde teknolojik yeniliklere ve gelimelere uyum salayabilmenin, hastane iletmesinin sreklilii ile yakn ilikisi bulunmaktadr

l)

Hastanelerde kullanlan ara ve gerelerin ekonomik mr teknolojik gelimelerin etkisiyle dier sektrlerdeki sabit varlklara gre daha ksadr.(Saraolu,Seim, 1988, s.36)

m)

Tketici yani hasta, tketecei salk hizmetinin kalitesini ve eidini belirleyemez. Tketim karar tamamyla doktorun kontrolndedir.(Serin, akc, 1990, s.25)

n)

Hastanelerde verilen hizmetlerin maliyeti olduka yksektir. nk hastanede kullanlan cihazlarn ve malzemelerin fiyatlar ile istihdam edilen personelin cretleri dier sektrlerle karlatrldnda olduka byk meblalar kapsar.( Ak, 1990, s.94)

o)

ok sayda ve farkl hastalktan ikayeti olan hastalarn hastaneye gelileri dzensizdir. Bu yzden herhangi bir zaman iin hastaneye olan talebi doru tespit etmek mmkn olmamaktadr. Hastaneye gelen hastalarn tedavi talebinin acillik zellii gstermesi ve reddedilmez nitelikte oluu, donanm ve personel asndan hastanenin her zaman kullanma hazr tutulmasn gerektirmektedir.

3.3. ada Hastane Ynetimi Anlay Gnmzde hastaneler; tedavi ve tbbi bakm fonksiyonlarnn yan sra, hekimlerin ve yardmc salk personelinin eitimi, tbbi aratrma ve toplum sal gibi bir kurulu, ekonomik bir iletme, doktor ve dier personeline eitim veren bir eitim kurumu, bir aratrma birimi, birok meslek gruplarndan kiilerin alt bir rgt, sosyal bir kurum ve ounluu kamu kuruluu niteliinde olan hizmet iletmeleridir.

69

Hastanelerin verimli bir ekilde faaliyet gsterebilmesi iin nitelikli tp, yardmc tp, mali, idari ve destek personel kadrosuna, yeterli ara gere ve tbbi cihazlar ile dier fiziksel ve insan gc kaynaklarna ihtiya vardr, Bu da ancak yeterli dzeyde parasal gce sahip olmakla mmkndr. br yandan, her eit insan gc, fiziksel ve teknik olanaklar en st dzeyde salansa bile, yine de hastane ile ilgili sorunlarn zmlenmi olduu sylenemez. nk sz edilen insan gc, fiziksel ve teknik unsurlarn organizasyonu, tasarm ve kontrol, fiziksel ve teknik unsurlarn seimi, yerletirilmesi ve dzenlenmesi, i aknn akc hale getirilmesi, insan ilikileri, cret ynetimi, devlet brokrasisinden kaynaklanan engellerin en aza indirilmesi, vb. sorunlar bizi bir "ynetim" sorunuyla srekli olarak kar karya getirmektedir. Bugn uluslararas dzeyde en gelimi salk sistemlerine sahip bulunan ABD, ngiltere, Almanya ve Fransa gibi gelimi lkelerde, ada hastane ynetim anlaynn bir gerei olarak hastaneler; "Bahekim", "Hastane Bamdr", ve "Bahemire" den oluan bir ynetim ekibi tarafndan;
o o o o

Tp Hizmetleri, Yardmc Tp Hizmetleri, Hemirelik Hizmetleri ve dari-Mali Destek Hizmetler

eklindeki youn bir iblm sonucunda uzmanlamaya gidilmek suretiyle ada iletme ynetimi esas ve ilkelerine gre ynetilmektedirler. Matrix bir organizasyon yapsna sahip bulunan hastanelerde, yukarda sz konusu edilen hizmetler, birer fonksiyonel ynetici olan "Bahekim", "Hastane Bamdr" ve "Bahemire" tarafndan yerine getirilmektedir. 3.4. Ekonomik Adan Salk Hizmetlerinin Yeri ve nemi Ekonomik, toplumsal ve siyasi sistemleri birbirlerinden farkl olan bir ok lke ekonomik kalknmalarn tamamlama abas iinde bulunmaktadr. Btn lkelerin istedikleri en son ve tartlmaz ama olan ekonomik kalknma,

70

gnmzde yeni bir yaklamla ele alnmaktadr. Salk sektrnn kalknma zerindeki roln n plana karan bu yeni yaklam bu sektrn nemini bir kat daha arttrm bulunmaktadr.(Tokat, Ksaer, 1991, s.10) Bu durumda salk hizmetlerini tesis etmek ve yeterli bir seviyeye getirmek, hemen her lkede nde gelen bir ama olmaktadr. nk kalknma ekonomisinin ortaya koyduu bulgulara gre, ulusal ekonomide belli mal ve hizmetlerin retim ve datmnda srekli art elde edilmesi, bir lkenin kalknmas iin yeterli olmamaktadr. Bunun yan sra ekonomik ve toplumsal yaanty btnyle olumlu ynde etkileyen temel hizmetlerin de yeterince retilmesi gerekmektedir.(Tokgz, 1981, s.487) nsan gcnn niteliini ve verimini artran, ekonomide byme hzn olumlu ynde etkileyen ve dorudan insana hitabeden temel hizmetlerin banda ise salk ve eitim hizmetleri gelmektedir. Bu hizmetlerden yeterice ve eit biimde yararlanabilen insanlarn oluturduu toplumlar uygar toplum saylmaktadr. Bu adan, gelimi lkelerin kalknmalarn salayan faktrler sadece sermaye ve teknoloji deil, nitelikli i gcnn varl olmutur. Bu lkeler retimin temel esi olan insan salkl, eitilmi hale getirerek ekonomik kalknmalarn salamaktadrlar ABD de yaplan bir aratrmaya gre, 1889 ylndan 1957 ylna kadar olan dnemde, verim seviyesinde grlen artn nedeninin, insan unsurunun ortalama verim gcnn artmasn mmkn klm olan eitim ve salk hizmetlerine yaplan harcamalarn artmas olduu belirlenmitir. nk bu dnem iinde fiziki sermaye ve igcne ait girdi miktar ortalama olarak ylda % 1.9 orannda artarken, kt miktar ortalama ylda % 3 orannda artmtr. Aradaki % 1.1lik fark eitim ve salk alanna yaplan yatrmlarca elde edilmitir. (Serin, akc, 1990, s.3) Eitimin ekonomik gelimeye salayaca katk, salkl insan gcnn varlna baldr. Salksz kiilerin geliimi amacyla yaplacak eitim harcamalar beklenen sonucu vermeyecektir. Bu nedenle salk alanna yaplan yatrmlar ekonomik ve sosyal bir alt yap oluturmaktadr. 71

Ekonomik gelime ve salk hizmetleri arasnda iki ynl bir iliki vardr. Salk hizmetlerinin gelimesi, insanlara daha yksek bir yaam dzeyi salamay amalayan kalknma olaynn nemli elerinden birisidir. te yandan salk koularnn iyilemesi veya daha salkl olmak, ekonominin retim kapasitesine katkda bulunur. Bunu, lmlerde azalma, hastalk ve i grmezlik nedeniyle zaman kaybnda azalma, dolaysyla potansiyel igc saati arznda artma meydana getirerek salar. Ayrca daha salkl olmak verimlilii iyiletirerek yani igc-saati bana haslay etkileyerek retimi arttracaktr. 3.5. Hastane Malzeme Ynetimi Gnmz hastanelerinde hizmet sunumu srasnda tm srelerde binlerce kalem malzeme kullanlmaktadr. ou hayati neme sahip olan bu malzemelerin istenilen yerde, arzu edilen miktarda ve zamannda hazr olmas iin yaplan almalar malzeme ynetiminin ura alann oluturmaktadr. Tehis ve tedavi srecinde kullanlan bu malzemelerin ihtiya tespitinin zamannda yaplmas, iyi koullarda edinilmesini, ihtiya duyulan birime knn yaplmas, hizmetlerin faturaya yansmasnn salanmas, hastane ynetiminin nemli ilevlerindendir. 3.5.1. Malzemelerin Btedeki Oran Malzeme giderlerinin toplam iletme giderleri iindeki yeri hi de azmsanmayacak orandadr.

72

SEKTR Uak Sanayi retim letmeleri Gda retim letmeleri Hastaneler

TOPLAM LETME G DER NDEK YER % 34 % 56 % 65 % 20-46

ekil 3.1.: Malzemelerin Btedeki oran lkemizde Salk Bakanl, niversite, Vakf, Dernek, zel Hastanelerde yaplan bir aratrmada bu oran %30,57 olarak bulunmutur. 3.5.2 Hastanede Kullanlan Malzemeler Aslnda geni yelpazede, basit sarftan - tbbi sarfa, atlye malzemesinden - tbbi cihaza kadar binlerce kalemden oluan malzemelerdir. Bu malzemeleri farkl ekillerde snflandrmak mmkndr. Direk/endirek malzemeler : Hizmet retim srecinde dorudan kullanlan ve ksmen fiyatlandrlabilen enjektr, ila, serum, stur malzemesi vb. malzemeler direk malzemeleri olutururken, Hizmet srecinde dorudan kullanlmayan snma, aydnlanma, temizlik vb. malzemeler endirek malzemeleri oluturmaktadr. Tketim malzemeleri/Demirba malzemeler : Hizmet srecinde kullanlan flaster, enjektr vb. malzemeler bu gruba girerken, Ayniyat ynetmelii hkmlerine gre kalc olan rntgen-CT-kvz-masa vb. malzemeler demirba grubunu oluturmaktadr.

73

Malzemeler kuruluun byklne ve zelliine gre demirba - sarf malzemeleri veya la-tbbi malzeme Genel hizmet malzemeleri, olarak ayrld gibi, aadaki tabloda belirtilen tarzlarda gruplamak da mmkndr.

MALZEME GRUPLARI Ameliyathane malzemeleri Laboratuvar malzemeleri lalar Tbbi malzemeler Genel sarf malzemeleri Cam malzemeler Tbbi gazlar Yakt ekil 3.2.: Hastane Malzeme Gruplar 3.5.3. Hastaneler iin kritik malzemeler Hastaneler iin hangi malzemelerin kritik olduuna dair; ABC yntemi, olmazsa olmaz ilalar, olmazsa olmaz malzemeler gibi farkl yaklamlar olmakla beraber ou zaman bunlardan hangilerinin kritik olduunu ayrma lksne sahip olamamaktayz. rn: Acil operasyona girmesi gerekli bir hastann blge temizlii iin bir jilet bile zaman zaman kritik malzeme olabilmektedir. Temizlik malzemeleri Krtasiye malzemeleri Atlye malzemeleri Gda Demirba Bilgi ilem malzemeleri Hizmet almlar

74

Veya elektrikler kesildiinde jeneratrn ve UPSin devreye girmesindeki gecikme hayati risk tamakta, vantilatre bal bir hasta ex olabilmektedir. Hastanelerde 365 gn 24 saat esasna dayal alld ve insan sal iin hizmet sunulduu gz nne alndnda, hata orannn artmas halinde, ou zaman mortalite oran da artabilmektedir. Olaya byle bakldnda belki de kullanlan ou malzeme kritik malzeme zellii tamaktadr. 3.5.4. Malzeme Temin Sreci Bu kadar nemli olan malzemelerin temin srecini yle zetleyebiliriz. MALZEME TEM N SREC htiyacn Tespiti Etkili / yeterli teknik-idari artname yi koullarda satn alma Depoya giri Stoklama veya stoksuz allacak ise sistem kurma lgili blmlere karma Faturaya yanstma

75

3.5.4.1 htiyacn Tespiti Salk kurulularnda farkl kriterler ile malzeme ihtiyac tespit edilebilir. Bu tespitte kuruluun; poliklinik saylar, klinik saylar, ameliyatlar ve doumlar ile yatak igal oran, ortalama yat sreleri dikkate alnrken, ayn zamanda blgenin demografik zellikleri ve gler de gz nnde bulundurulabilir. 1. Kalitatif (znel) Yntemler Herhangi bir lme dayanmayan; Kurulu yneticilerinin ngrleri dorultusunda yaplan ihtiya tespitidir. Bu yntemde; Uzmanlarn, uzmanlk alanlarna gre grlerinin alnmas, Salk kuruluunun farkl nitelerinde grev yapanlarn grlerinin toplanarak bir komite tarafndan analiz edilmesi kullanlabilir. 2. Kantitatif ( statistiksel) Yntemler Klasik yaklamlar : Bilgisayar ncesi dnemlerde gelitirilen geleneksel yaklamlar olarak ifade edilmektedir. Bunlardan; Srekli zleme Yntemi : Stokta hangi malzemeden ne kadar kaldn her an bilerek, nceden belirlenen minimum stok seviyesine inen malzemelerin sipariinin verildii sistemdir. Ekonomik Sipari Miktar Yntemi : Talebin dzenli olduu kurulularda, sipari verme, elde bulundurma ve yokluk maliyetlerinin minimizasyonunu arayarak sipari miktar saptanmaktadr. Toplam talep ve toplam hz sabittir ve bilinmektedir. Stokun bitmesine izin verilmemektedir. 76

ABC Yntemi : Binlerce kalem malzemenin ayn anda kontrolnn mmkn olamayaca grnden hareketle ortaya km bir yntemdir. Burada malzemenin yllk parasal hacmine baklarak malzeme snflandrlmas yaplmaktadr.

Snf

nem

Yllk Kullanm Deeri (%) 60-70 20-30 10-20

A B C

ok nemli Orta nemli Az nemli

Gruptaki Malzeme (%) 5-10 20-30 50-60

Says

Yeni Yaklamlar : 1980li yllardan sonra gndeme gelen yeni yntemlerdir. MRP (Malzeme ihtiya planlamas yntemi ): Hastanedeki tm envantere kaytl malzemeler baznda, dnemler itibariyle brt ve net ihtiyalarn tespit edilmesi ve bu suretle gereki envanter yntemi iin bilgi retilmesidir. Burada; Ana faaliyet programlar Malzeme listesi bilgileri Envanter bilgileri veri olarak kullanlmaktadr. Hastane hesaplanr. JIT ( just in time ): Tam zamannda tedarik yntemi denilen bu yntemde, ihtiya duyulan malzemenin, gerektii anda, ihtiya noktasnda bulunmasn salayan, sfr hata ve sfr stok miktarn hedef alan bir malzeme ynetimi sistemidir. enformasyon sistemleri de kullanlarak hasta talepleri belirlendiinde, hizmet srasnda ihtiya hissedilecek malzemelerin miktar

77

JIT felsefesi, retim srecinin her aamasnda stoklarn hem yksek maliyetlere neden olduu, hem de retim sisteminde kt ileyi ve yetersizlik nedenlerini gizledikleri iin en nemli israf kayna unsuru olarak grmektedir. JIT ilkeleri u ekilde sralanabilir: Tam zamannda, kk, kaliteli, hatasz ve sk sevkyat, Uzun dnemli tedarik szlemesi, Taraflar arasnda her trl ilemde effaflk, birlii arlkl ilikiler. Stoksuz Malzeme Ynetimi : Merkez depodaki stoklar tamamyla ortadan kaldrmay hedef alan sistemde, datm kanalnn tm yeleri arasnda (reticisatc-hastane) zorunlu ibirliini esas alan bir yaklamdr. Bu yntemde,hedefler, stratejiler ve zaman zaman finansal bilgiler paylalarak, datclar satclar mteriler hastaya odaklanarak sistemi dzeltebilirler. Yeni yaklamlar Ne Kadar Uygulanabilmektedir? Amerikan Hastaneler Birlii Derneinin bir aratrmasna gre ABD hastanelerinin %57si J T veya stoksuz malzeme ynetimi sistemini kullanmaktadr. Bar-Kod Sistemi: Bar-kod sisteminde bilgiler, opto-elektronik cihazlar tarafndan okunabilecek ekilde kodlanabilmektedir. Yllardr gda-ila-otomotiv-tekstil gibi sektrlerde kullanlan Bar-kod sistemini hastanelerde; stok kontrol sipariler malzemenin kurum iinde izlenmesi eczane radyoloji 78

laboratuvarlar hasta yat gibi nitelerde / hizmetlerde sistemi kullanmak mmkndr. Fayda/Maliyet Puanlama Yntemi : Kuruma alnacak tbb cihaz iin: Farkl parametreler ile sorgulamann yapld fayda/maliyet deerlendirmesi ile puanlamas yaplabilir. Tablo 2da byle bir rnek sunulmaktadr.

Tablo 3.1: Fayda Maliyet likisi

FAYDA KATEGOR S Kullanm (istifade edecek hasta says) AIRLIK 5 10 15 20 25 30 10 40 30 20 10 50 10 10 10 10 15 10 5 20 10 0 10 Proje iin yer tahsisi gerekmiyorsa tam deer, Yer tahsisi gerekiyorsa sfr deer. Eldeki mevcut personel ile yaplacaksa tam deer, ilave personel gerekli ise sfr deer. Hastanenin btn birimlerine hizmet ediyorsa Hastanenin birka birimine hizmet ediyorsa Sadece kendi birimine hizmet ediyorsa 1 aydan yukar 1 ay kadar Randevu yoksa Geen yllardan istenip alnmayan projeler tam deer FAYDA AIRLIK L K S 0-250 251-500 501-750 751-1000 1001-1250 1251 ve st i yapacak yeterli dzeyde kalifiye eleman varsa tam deer, yoksa sfr deer. Hastanede ve Blgede hizmet verilemiyor. Blgede var hastanede hizmet verilemiyor. Hastanede hizmet dier birimlerde sunuluyor. Hizmet ayn birimde veriliyor fakat yetersiz Alnmad taktirde hastanenin veya servisin ileri durma aamasna gelebilir

Servisin temin edilebilirlii ( i yapacak yetimi eleman var m?) Hizmetin u anda kurumda sunulup sunulmad

Olmazsa Olmaz Nitelii Prestij Salama Bilimsel Aratrmaya katk salama Yer gereklilii Personel gereklilii Hizmet ettii birim says

Cihazn yokluundan kaynaklanan randevu zorunluluu varsa Geen yllardan tehir edilen proje

79

Bu yntemde belirlenecek tbb cihaz puanlarnda en yksek puan alan tbbi cihazdan balayarak satnalma gerekletirilebilir. Bylece gereksiz tartmalar nlenirken ayn zamanda kurulu iin ncelii olan tbb cihazn hastaneye kazandrlmas gerekletirilmi olacaktr. Tehis ve tedavi srecinde kullanlan binlerce kalem tbbi cihaz iin bir sre tasarlanarak hayata geirilmelidir. Bu yelpazedeki tbbi cihazn; ihtiya tespiti uygun koullarda satn alnmas fiziksel koullara uygun depolama cretlendirilen / cretlendirilmeyen malzemenin k yaplmaktadr. Bu sre devaml olarak sorgulanarak iyiletirmelidir.

80

BLM 4 HASTANELERDE MALZEME TEKN KLER N N HASTANE BTES NE YANSIMASI VE RNEK OLAY
4.1. ARATIRMANIN PROBLEMLER Malzeme ynetim sistemi gelimi lkelerde tam anlamyla uygulamaya gemi bir sistem olmakla birlikte, lkemizde endstriyel kurumlarda kullanlmakta ancak hastaneler gibi hizmete dayal sektrlerde snrl uygulanma alanna sahip olmaktadr. Mevcut ynetmeliklerin yetersizlii, bar-kod sisteminin tam olarak oturtulmam olmas, tedarik kaynaklar konusunda skntlarn yaanyor olmas ve bu konuda yetimi personel istihdamnn gereklememi olmas ayrca ynetici kademesinde bulunan kiilerin konuya duyarszl, grev yetki ve sorumluluklarn tam olarak belirlenmemi olmas uygulamaya geii zorlatran balca etkenlerdir. Malzeme ynetim sisteminin, sistematikletirilememesi sonucu mdahale esnasnda ortaya kan aksaklklar beraberinde getirmekte, buda hastane personelinin hasta ve hasta yaknlaryla kar karya kalmasyla sonulanmaktadr. Bu durum motivasyon eksikliini beraberinde getirmekte, i akndaki aksaklklar ve verim dklln tetiklemektedir.

81

Aratrmann Problem Cmlesi Hastanelerde malzeme ynetim teknikleri ile stoklarn hastane btesine etkisi var mdr? Sorusu aratrmann temel problemidir. Aratrmaya etki eden alt problemler unlardr. Hastane organizasyon yaps iinde malzeme ynetimi biriminin bir yeri var mdr? Hastanelerde malzeme ihtiyacnn tespitinden sorumlu departman belirlenmi midir ve ihtiyacn tespiti bilimsel esaslara dayandrlmakta mdr? Hastanelerde kullanlan malzemeler say olarak belli midir ve her malzeme kodlanarak snflandrlm mdr? Hastanelerde stok kontrol almalar iin gerekli olan bilgi, belge ve kartlar, toplanmakta ve tutulmakta mdr? Hastane satnalmlarnda kullanlan yntemler, hastanenin mali karlarn yeterince gzetebilmekte midir? 4.2. ARATIRMANIN VARSAYIMLARI Aratrmada veri kayna olarak kullanlan mali, tbb kayt ve istatistikler doru olup, gerek durumu yanstmaktadr.

82

4.3.ARATIRMANIN KAPSAMI stanbul ili skdar ilesinde bulunan zel Hospital Trk Hastanesi malzeme ynetimi sreci ve kullanlan malzemeler aratrmann evrenini oluturmaktadr. 4.4. ARATIRMANIN METODOLOJ S Aratrmaya konu olan hastanelerde malzeme ynetim tekniklerinin hastane btesine yansmas ve rnek uygulamas, dorudan hastanelerle ilgilidir. Daha nce belirtilen aratrma probleminin zm iin gereken verilerin toplanmas birincil kaynak olan kurumdan elde edilebilir niteliktedir. rneklerin seilmesinde yargsal rnekleme metodu kullanlmtr. Yargsal rnekleme metodunda, eldeki bilgilere gre ana ktleyi en iyi temsil edeceine karar verilen veya inanlan bir alt grup rnek olarak seilir. Bu grup zerinde yaplan gzlemlerden elde edilen sonular ise daha sonra tm ktleye genelletirilir. ( Seyidolu, 1997, s. 41) Bu bilgilerin toplanmas iin seilen zel skdar Hospital Trk hastanesi ile yz yze grme yntemiyle veriler birincil kaynaktan temin edilmitir. Aratrmann yrtld hastaneden alnan 2006 yl ila ve tbbi malzemeler rneklem kapsamna alnmtr. 4.5. ARATIRMA PROBLEM N N ZM N GEREKEN B LG LER VE B LG TOPLAMA YNTEM Aratrma yaplrken malzeme ynetim sreci ierisinde yer alan malzeme ynetimi politikas, ihtiyacn tespiti, satnalma, nakliye, depolama, datm, stok kontrol ve malzeme hareketlerinin denetimiyle ilgili hizmetlerin nasl yrtld ile ilgili bilgiler mevzuat incelemelerine, gzlem ve uzman grlerine bavurularak elde edilmitir. 83

Veri kaynaklar; Aylk envanter kaytlar Aylk hesap kontrol izelgeleri Ambar kayt defteri k belgeleri Depo kayt defteri Eczane kayt defteri Satnalma karar defteri Gelen sipariler dosyasdr. 4.6. VER LER N KULLANIMI VE ANAL Z 4.6.1. Aratrma Kapsamnda Grlen hastane Hakknda Tanmlayc Bilgiler zel skdar Hospital Trk Hastanesi 1998 ylnda alt ortakl olarak 900.000 YTL sermaye ile stanbul ili skdar ilesinde kurulmutur. u anda 104 personeli ile ameliyathane,servis ve poliklinik hizmetlerini vermektedir. Yatak kapasitesi otuz olup ameliyathane says ikidir. Yine bununla birlikte iki adet doumhane mevcuttur. Hastane bnyesinde drt yatakl erikin youn bakm ve ondrt yatakl yenidoan youn bakm servisleri hizmet vermektedir. zel Hospital Trk Hastanesinin hizmet branlar; ocuk servisi, Kadn doum Servisi, Genel cerrahi Servisi, Gz Poliklinii, Ortopedi Servisi, Dahiliye Servisi, roloji Servisi, Nroloji Poliklinii Radyoloji Poliklinii Kardiyoloji Servisleridir.

84

4.6.2. RNEK OLAY UYGULAMASI 4.6.2.1.skdar Hospital Trk Malzeme Ynetimi Organizasyonu

Genel Mdr

Genel Mdr Yardmcs

Genel Mdr Yardmcs

Satnalma Takm

Eczane

Laboratuar

Muhasebe

Depo ekil 4.1.: skdar Hospital Trk Organizasyon emas skdar Hospital Trk malzeme ynetimi fonksiyonlarn yerine getiren organ ve grevlerini ksaca yle zetleyebiliriz. a.Satnalma Takm: Hastanenin her trl shhi , tbbi ve sarf

malzemelerinin satn alnmasndan ve ilgili birimlere datlmasndan sorumludur. a.1.Depo : Satn alnan malzemelerin kabul edilmesinden , zelliklerine gre depolanmasndan, ihtiya merkezlerine datlmasndan ve malzemelerin korunmasndan sorumludur.

b. Eczane :

la, serum ve alarn alnmasndan ve ilgili birimlere

datlmasndan sorumludur.

85

c. Laboratuar : Laboratuar almalaryla ilgili kimyasal malzemelerin alm ve datmndan sorumludur. d. Muhasebe : Satn alma ilemlerinde zerine den grevleri yerine getirmektedir.

4.6.2.2. skdar Hospital Trk Hastanesinde Malzeme Ak Her blm ihtiyac olan malzemeyi ilgili blmden istek yapar. (rnein ilalar, serumlar, alar eczaneden; kimyasal laboratuar malzemeleri laboratuar blmnden; dier malzemelerle, tbbi malzemeler ise satn alma deposundan) Gerekli malzemeler depoda varsa ilgili yerlere datlr. Yoksa gerekli malzemelerin temini yoluna gidilir. Her blm ( eczane, laboratuar, satn alma ) kendi birimini ilgilendiren malzemeleri satn alr. Satn alnacak malzemelerin markalar ve dier ilgili artlar nceden bellidir. Toplam kalite ynetimi satn alma prosedrlerine gre satn alma ilemleri gerekletirilir. Malzemeyi teslim almakla grevli olan kiiler bu prosedrlerdeki kurallara uygun olarak malzemeyi teslim alrlar. Eczane kendi malzemesini, laboratuar kendi malzemesini ve satn alma kendi malzemesini teslim alr. 4.6.2.3. skdar Hospital Trk Hastanesi Malzeme Ynetim Srecinin leyii A. Hastane Malzeme Ynetimi Politikas Toplam kalite ynetiminin genel satn alma prosedrlerinden

faydalanlmaktadr Hastane malzeme ynetimi takip edilecek politikalar veya ilkeler yoktur. Malzemelerle ilgili kiilerin grev tanmlarn ve yaplan ileri anlatan bir izelge vardr.

86

B. Hastane Malzeme htiyacnn Tespiti htiya tespitleri gnlk yaplmaktadr. htiya planlamas malzemenin niteliine gre deimektedir. Toplam malzeme ihtiyacnn tespitinden satn alma ve eczane sorumludur. Tm tbbi malzeme ihtiyalar satn alma ve satn almann kontrolndeki ilgili birimler tarafndan belirlenir. C. Stok Ynetimi Kullanlan malzeme says 1278 kalem maldan olumaktadr. Malzeme katalou vardr. Malzeme hareketlerini takip iin stok kontrol kartlar vardr. Sipari tarihinin belirlenmesinde satn alma eczane ve labaratuar sorumludur. Malzeme klarnda FIFO (First in First out) yntemi kullanlr. Ylda iki defa saym yaplmaktadr. Malzemenin takibinde bilgisayar program kullanlmaktadr. Malzemeler kodlandrlmtr. Tbbi malzmelerin stok kontrol hizmeti satnalma tarafndan yrtlmektedir. Malzemenin sarf hzlar tespit edilmitir Asgari tok ve azami stok seviyeleri tespit edilmitir. Tutulan stok kartlarnda malzeme mevcudnu grmek mmkndr.

D. Satnalma Satnalma ilemleri toplam kalite yntemi prosedrlerine gre yaplmaktadr. Satnalma ilemlerini satn alma takm yrtmektedir. Satn alnan malzemenin kalite kontrolnden satnalma sonucunda depo sorumlular sorumludur. Kullanlan malzemeler iin belirli standartlar vardr. 87

E. Depolama Malzemeler iki ayr depoda depolanmaktadr. Raf sistemi kullanlmaktadr. Yer bulma kartlarna gerek grlmemitir. Ak depo uygulanmamaktadr. Depolanacak malzemenin nceden nereye yerletirilecei bellidir. Depolarda yangn ve del konusundan tedbirler alnmtr. Depolarda merkezi stma sistemi kullanlmaktadr. Depolar hastanenin iindedir. Depolar iin gerekli fiziksel koullar nceden belirlenmitir. Servislere verilen tm malzemeler belgelere dayandrlmaktadr. Her malzeme iin stok kontrol numaras verilmitir. Depolanm malzemelerin bakm ve korunmas ile ilgili eitim gerekli personele verilmitir. F. Datm Tbbi malzemelerin servislere datmndan eczaneler, labaratuar ve satnalma sorumludur. klar gnlk hatta anlk yaplmaktadr. stek belgelerine gre k yaplmaktadr.

G. Malzeme Hareketlerinin Denetimi Malzeme hareketlerinin denetiminden satnalma takm sorumludur. Kontrol amacyla ylda iki defa saym yaplmaktadr. Malzeme le ilgili kaytlarn dzeltilmesi daha uygun daha iyi yaplabilmesi iin yeni gelimeler takip edilip yenilikler konusunda aba gsterilmektedir.

88

Ekler blmnde zel skdar Hospital Trk Hastanesinin satn alma departmannda bir kontrol mekanizmas olarak da kullanlan listede; malzemenin Stok Idsi, grup ad, stok ad, st birimi, alt birimi, aylk alt birimden kullanm adetleri ve parekende sat fiyatlaryla elde edilen toplam tutarlar yer almaktadr. Bu tablo hem muhasebe departman hem de satn alma departmann ortak kullanm iindir. Muhasebe departman satlarn incelenmesi ve deerlendirilmesinde, satn alma departman ise malzemenin saym ve stok kontrolnde bu tablodan yararlanmaktadr. letmenin malzeme ynetiminden elde ettii kar/ zarar iletmenin malzeme ynetimindeki baarsn ve bunun iletme btesine etkisini gsterir. Bunu grebilmemiz iin basit bir forml uygulanr. S= Y-Z Z: Malzemenin retilen hizmetin iindeki pay. Y: Malzemenin satlan hizmet karl elde edilen gelirin iindeki pay. S: letmenin malzeme ynetiminden elde ettii kar/ zarar

89

Nefrektomi Ameliyatnda Kullanlan Malzemeler:

Tablo 4.1. : Nefrektomi malzeme listesi Ameliyat Ad Nefrektomi Stur ve Malzemeler 2 Serbest Cromic 2/0 Serbest Cromic 1 Serbest pek 2/0 Atr Cromic 26 mm Yuvarlak 2 Atr Cromic 35 mm Yuvarlak 0 Atr Cromic 37 mm Yuvarlak 1 Pds (Tek kat) 30 mm Yuvarlak 3/0 Serbest Plain 2/0 Serbest pek 3/0 Serbest pek Pernoz Dren Nelaton (Mor) Serum Koter Kalemi Bistri Eldiven Kodu 618660 Miktar 2 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Adet 2 Adet 4 Adet 2 Adet 4 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 6 ie 1 Adet 3 Adet 10 Adet

Nefrektomi ameliyatnda kullanlan malzemenin retilen hizmetin iindeki payn bulmamz iin birincil olarak Z: Malzemenin retilen hizmetin iindeki pay. 1- malzemeye direk denen para 2- stok maliyeti 3- malzemenin iletme iindeki tm sirklasyonunda grevli personel de dahil olmak zere malzeme temin srecindeki personellerin iletmeye maliyetlerini bilmemiz gereklidir.

90

Tablo 4.2. :Nefrektomi malzemeleri toplam maliyeti Ameliyat Ad Kodu Nefrektomi 618660 Stur ve Malzemeler Miktar Al fiyat* Adet 2 Serbest Cromic 2/0 Serbest Cromic 1 Serbest pek 2/0 Atr Cromic 26 mm Yuvarlak 2 Atr Cromic 35 mm Yuvarlak 0 Atr Cromic 37 mm Yuvarlak 1 Pds (Tek kat) 30 mm Yuvarlak 3/0 Serbest Plain 2/0 Serbest pek 3/0 Serbest pek Pernoz Dren Nelaton (Mor) Serum Koter Kalemi Bistri Eldiven Toplam 2 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Adet 2 Adet 4 Adet 2 Adet 4 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 6 ie 1 Adet 3 Adet 10 Adet 2 4 1 12 8 6 18 2,4 0,7 0,6 0,32 0,12 19,5 1,8 0,48 2 78,92 Genel Toplam

Dier Giderler
(Personel,elektrik,su,amortisman)

0,05 0,10 0,02 0,20 0,04 0,04 0,20 0,03 0,02 0,02 0,02 0,02 0,23 0,03 0,02 0,04 1,08 80,00

Yukardaki tabloda malzemenin direk al fiyatlar ve bu malzemenin kullanm aamasna gelene kadar hastaneye personel, stoklanma srasnda harcanan elektrik ve su maliyetleri ayrca stoklanma esnasnda bina ve tat ve demirbalarn amortismanlarnn maliyetleri gsterilmitir. Direk malzeme fiyatlaryla ilgili olarak malzemenin stok maliyeti gz nne alnmamtr. nk hastane malzeme ynetiminde asgari stok seviyesinden yola karak alm yapmaktadr.

91

Y: Malzemenin satlan hizmet karl elde edilen gelirin iindeki pay. Tablo 4.3. :Nefrekomi malzemeleri parekende sat Ameliyat Ad Kodu Nefrektomi 618660 Stur ve Malzemeler Miktar Sat fiyat* Adet 2 Serbest Cromic 2 Adet 2/0 Serbest Cromic 2 Adet 1 Serbest pek 1 Adet 2/0 Atr Cromic 26 mm Yuvarlak 2 Adet 2 Atr Cromic 35 mm Yuvarlak 2 Adet 0 Atr Cromic 37 mm Yuvarlak 4 Adet 1 Pds (Tek kat) 30 mm Yuvarlak 2 Adet 3/0 Serbest Plain 4 Adet 2/0 Serbest pek 1 Adet 3/0 Serbest pek 1 Adet Pernoz Dren 1 Adet Nelaton (Mor) 1 Adet Serum 6 ie Koter Kalemi 1 Adet Bistri 3 Adet Eldiven 10 Adet Toplam 3,06 5 1,58 17,39 10 7,63 25,2 3,49 1,06 0,87 0,52 0,19 22,5 2,16 0,71 2,6 103,96

Yukardaki tabloda Nefrektomi ameliyatnda kullanlan malzemelerin parekende olarak sat fiyatlarndan yola klarak elde edilen toplam sat fiyat grlmektedir.

S=Y-Z forml uyguladnda iletmenin malzeme ynetiminden elde ettii kar veya zarar ortaya konulacaktr. S= 103,96 80 S= 23,96

92

BLM 5 ARATIRMANIN BULGULARI VE NER LER

5.1 BULGULAR 5.1.1. Aratrmaya likin Genel Bulgular 1. Aratrmann yrtld skdar Hospital Trk hastanesinde malzeme ynetimi iin nemli olan malzeme ynetimi faaliyetinde izlenmesi gereken politika ve ilkelere rastlanlmamtr. 2. Aratrmann yrtld hastanede organizasyon yaps ierisinde malzeme ynetimi departmannn belirli bir yeri yoktur. skdar Hospital Trk Hastanesi malzeme ynetimi sorumluluu hastane mdrl, makine ikmal servisi ve eczane tarafndan yrtlmektedir. 3. Hastanenin kullanaca malzeme ihtiyacnn tespitinden ve planlamasndan skdar Hospital Trk Hastanesi sorumludur. Hastanede kullanlacak yllk malzeme ihtiyacn, laboratuar malzemelerinde laboratuar , ilalarda ve serumlarda eczane, tbb sarf ve dier malzemelerde ise satn alma takm belirler. Miktar ve tr tespitinden tecrbelerden ve nceki yl kullanmndan faydalanlr. 4. Aratrmann yrtld skdar Hospital Trk Hastanesinde kullanlan malzeme adedi belirlenmemitir. Ancak malzemeler kodlandrlmtr. 5. Aratrmann yrtld hastanede stok kontrol faaliyetlerine yeteri kadar nemin verildii sylenemez. Stok kontrol faaliyetleri iin gerekli olan bilgi ve belgeler hastanelerde mevcuttur. Ancak bu bilgi ve belgeler bilimsel bir stok kontrol almas eklinde deildir. 6. Satn alma hizmetleri skdar Hospital Trk Hastanesinde alm-satm ilemleri ynetmelii hkmleri erevesinde yrtlmektedir. 7. Hastanede depolarn kullanlan malzemeleri depolamaya elverili ve yeterli olduu sylenebilir fakat depo hacim olarak yetersizdir. 8. Hastanede kullanlan malzemelerin depolara yerletirilmesinde ve servislere datlmasnda depo grevlilerinden ve servis hizmetlilerinden yararlanlmaktadr.

93

9. Malzeme datm ve serviste bulundurulan malzemelerin hasta ihtiyalar iin kullanm srasndaki denetime gereken nemin verilmediini syleyebiliriz. Servislerde bulundurulan malzemeler bazen personelin kiisel ihtiyalar iin kullanlabilmektedir. 10. Aratrmann yrtld hastanede malzeme ihtiya planlamas her malzemenin temin sresine gre deimektedir. Malzeme ihtiya planlamasnn iyi yaplmamas baz malzemelerde stok fazlalna yol amaktadr. Sonuta aratrmann yrtld hastanede, Hastane Malzeme Ynetimi faaliyetlerinin, hastane byklne, yapsna ve hastane ynetiminin malzeme ynetimi hizmetlerine verdii neme bal olarak farkl bir ekilde yrtldn ve aratrmann yrtld hastanede malzeme ynetimi faaliyetlerinin bilimsel esaslara gre yrtlmediini syleyebiliriz.

5.2. NER LER: 1. skdar Hospital Trk Hastanesinde malzeme ynetimi fonksiyonlar farkl departmanlar tarafndan yerine getirilmekte ve koordinasyon eksiklii grlmektedir. Bunun iin dorudan st yneticiye bal merkezi bir Malzeme Ynetimi Mdrl kurularak, malzeme ynetimi fonksiyonlar gruplandrlp bu mdrln sorumluuna verilmelidir. Bu ekilde birimler arasndaki koordinasyonsuzluk azaltlarak malzeme ynetimi faaliyetlerindeki verimlilik arttrlacaktr. 2. Aratrmann yrtld hastanede malzeme ynetimi fonksiyonlar iin izlenecek bir politika ve ilkeye rastlanlmamtr. En ksa zamanda hastanenin malzeme ynetimi fonksiyonlar yrtlrken izleyebilecei kendi yaplarna uygun, bilimsel esaslara dayanan bir ilke ve politika belirlemesi gerekmektedir. 3. htiya tespiti yaplrken nceki yllara ait veriler toplanp deerlendirilerek ve yllarla gre hasta says ile ilikilendirilerek, mevcut stoklar gz nnde bulundurularak ve ani deiiklerin de olaca

94

dnlerek bir ihtiya planlamasnn yaplmas gerekir. Ayrca dzenli aralklarla malzeme miktarlar gzden geirilmelidir. 4. Hastanede malzeme ynetiminin en nemli fonksiyonlarndan olan stok kontrol faaliyetlerine gerekli nemin verilmedii yaplan aratrma sonucunda grlmtr. Stok kontrol sorumluluu, Malzeme Ynetimi Mdrlne bal bir stok kontrol birimince yrtlmeli ve bu birimin zellikle satn alma, depolama ve ihtiyacn tespitinden sorumlu birimlerle sk koordinasyonu salanmaldr. 5. Satn alma faaliyetlerinde yardmc olabilecei iin satclara ve malzeme fiyatlarna ait bilgiler ve teknik artnameler toplanarak bir ariv oluturulmal ve piyasa hareketleri dikkatle izlenmelidir. 6. Malzemelerin nakliyesinde, bozulma ve krlmalar en aza indirecek tama aralarndan faydalanlmas gerekir. 7. Malzemelerin sarf hzlar verilen hizmet ile ilikilendirilerek hesaplanmal ve bu ekilde elde edilen bilgiler, malzeme ihtiyacnn tespitinde, satn alma kararlarnda ve stok kontrol faaliyetlerinde kullanlmaldr. 8. Malzemelerin bulundurulduu depolarn kapasiteleri miktar ve hacim olarak belirlenmeli; depo ve depolanan malzeme ve mevcut imkanlara uygun bir depolama sistemi seilmelidir. 9. Snflandrlan malzemelere gre yerletirme plan yaplmal ve aranlan malzemeye kolayca ulaabilmemizi salayacak yer bulma kartlar oluturulmaldr. 10. Depolarda malzemeyi kabul etme, ambalaj bozma, datma ve de bu iler iin kullanlan aletlere ait ayr odalar ina edilmelidir. 11. Malzeme bozulmasna ve yangna kar gerekli tedbirlere nem verilmelidir. 12. Blmlere k yaplan malzemelerin sadece hasta ihtiyalar iin kullanlmas konusunda servis alanlarna duyarl bir sorumluluun kazandrlmas ve blmlerin her cins malzeme iin giren-kan-kalan

95

istatistik bilgilerini malzeme ynetimi departmanna ulatrmalar gereklidir. 13. Malzemelerle ilgili kaytlarn dzgn ve doru bir ekilde tutulmasna zen gsterilmelidir.

96

KAYNAKLAR 1.z Cevdet;Malzeme daresi, stanbul, Trk Sevk ve dare Dernei, 1966 2. http://www.asat.gov.tr/yonetmenlik/stokambar.pdf 3. http://www.asat.gov.tr/yonetmenlik/stokambar.pdf 4. Gndz M. Nihat, Malzeme Ynetimi, TODA E Dergisi,C.11.S.12,Ankara, 1978 5. Barutugil S. smet , retim Sistemi ve Ynetim Teknikleri, Bursa niversitesi Yayn, Bursa, 1983 6. Johnson P. Fraser, Leenders Michiel R, Fearon Harold E (2006),Supply's Growing Status and Influence: A Sixteen-Year Perspective The Journal of Supply Chain Management 42 (2), 1989 7. Simon Herbet, Administrative Behavior, The Macmillian Company,1957 8. Tosun Kemal, letme Ynetimi, .. letme Fak. Yaynlar, Y.No:148 stanbul,1978 9. Akdemir Ali, letme Bilimine Giri, Birlik Ofset Yaynclk, Eskiehir-1999 10. Milli Prodktivite Merkezi, Tedarik ve Envanter, 1967 11. arman Sedat, Malzeme Ynetimi Palanlama, Programlama ve Ak Kontrol Modelleri, 1970 12. Boudreu Edward M., Supply Distribution and Materials Handling Meeting the New Requrments For Hospital Materials Handling,1972

97

13. Ammer S. Dean, Material MenagementThird Edition, Richard D. Irwin, Inc., Homewood, Illinois,U.S.A.,1974 14. Mendez E.J.N. Pearson, Purchasings Role in Product Development. The Case for Time-Based Strategies International Journal of Purchasing and Material Management, Winter, 1994 15. Yenersoy Gnl,Malzeme Ynetim Sistemleri, MA-PA Yayn no 1, stanbul, 1990 16. Pauley Williem E., The Case For Centrelized Materials Management,1967 17. Harding H.A., Production Management, Mc Donalt Evani, London,1976 18. Bilal Ak,Hastane Yneticilii, Ankara,1990 19. West Micheala, Materials Management and The Hospital Supply Function,1973 20. Bruns William J. ve Waterprice John H., Budgetary Control and Organization Structure, Journal of Accounting Research C.XIII. No.2 (Sonbahar 1975) 21. Kral Haydar, Hastane letmeleri Ynetimde Temel Bilgiler, 1974 22. Kancolu Hakan, retim Planlama ve Kontrol,Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,Ekim 2002 23. Tek mer Baybars, Pazarlama lkeleri,Gelitirilmi 7. Bask, zmir,1997 24. Genylmaz Gne, Stok Sistemlerinin Ynetimi, 1988

98

25. Berk Niyazi,Finansal Ynetim, stanbul,1998 26. en Selim, Temel retim Ynetimi, 1974 27. Demir Hulusi, Gmolu ., retim Ynetimi, 1986 28. Tatar Tevfik, retim Ynetimi, 1973 29. Kobu Blent, retim Ynetimi, stanbul, 1981 30. Bufa Elwood S., Temel retim Ynetimi, ev. Atilla Sezgin ve bak. Ankara, Olga Matbaas, 1981 31. Kobu Blent, Endstriyel Kalite Kontrolu, stanbul, stanbul niversitesi Yaynlar No:3425, 1987 32. Salcan Cafer, Endstride Depolama, www.biymed.com 33. Ko Yksel, letme Bteleri Ankara, aykur Genel Mdrl ay Fabrikalar Ynetim Semineri 23 Ocak 1975 34. Welsch Glenn A., Budgeting: Profit Planning and Control, 3. B., Englewood Cliffs. New Jersey, Prentice Hall Inc., 1971 35. lba Nail, letme Sevk ve daresi Asndan Bte Yolu ile Kontrol Teknii Sevk ve dare Dergisi, C.80, No: 2 (Nisan 1975) 36. Agthe Klaus, Das Rechnen mit Budgets Handbuch der Kostenrechnung, der., Robert Bobsin, Mnchen, Verlag Moderne ndustrie, 1971 37. Johnson Robert W., Financial Management, 4. B., Boston, Massachusetts, Allyn and Bacon, Inc., 1972

99

38. Akgn Melek, Gelir ve Maliyetler Ynyle Sat Bteleme ve Kontrol, Atlas Yayn Datm, 1. Bask, 2005 39. Haftac Vasfi, letme Bteleri, Kocaeli niversitesi Yaynlar Yayn No:24 zmit,2001 40. http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=64 41. Heckert J.Brooks ve Wilson James D., Business Budgeting and Control, 3.B., N.Y. The Ronald Pres Company,1967 42. Frederick H.Wu Incremental Budgeting A.Decision Model Management Accounting. C. LVII. No. 5 (Mays 1976) 43. Alagz Ahmet, Trkiyede Kamu Dner Sermaye letmeleri, Erzurum 1981 44. nal Ouz, Dner Sermayeli Kurulularn Mevcut Yaps, Karlalan Sorunlar, zelletirme mkan ve artlar, 1996 45. oruh Mithat, Trkiyenin Gelimesinde Nfus Olgusu, Nfus ve Salk, Ankara, 1986 46. Poyraz Trkan Sakall, Salk Ekonomisi, (Salk Hizmetlerinin Kalknmaya Etkisi), stanbul, 1990 47. TMA, zel htisas Hastanesi Fizibilite Raporu, Ankara, 1994 48. TMA, Malatya nn niversitesi Fizibilite Raporu, Ankara, 1990 49. lgen Akn - Aksoy Serap, Salk Hizmetlerine Verimlilik Asndan Bir Yaklam, Ankara, 1985

100

50. YTK Y: (Yatakl Tedavi Kurumlar letme Ynetmenlii), Ankara, 1983 51. Seim Hikmet, Hastane Ynetim ve Organizasyonu, Eskiehir, 1970 52. Ak Bilal - Akar etin, Hastanelerin zellikleri ve Dier letmelerden Farkllklar Salk Ynetimi, Y.2, s.5, Ocak 1988 53. Alpugan Oktay, Hastanelerde Verimlilik Sorunu,I. Verimlilik Kongresinde Sunulan Tebli, Kasm-1991, Ankara 54. Saraolu Fulya - Seim Hikmet, Salk Sektrnde leri teknoloji Kullanmnn Hastane Organizasyonuna Etkileri, Boazii niversitesinde Dzenlenen Tebli, 1988 55. Serin Necdet - akc Latif, Salk Ekonomisi ve letmecilii, Ankara, 1990 56. Tokat Mehmet, Ksaer Hlya, Hastanelerde Maliyet Etkinlik ve Performans Analizi, Ankara, 1991 57. Tokgz Erdin, Sosyal Gelime Salk II. Trkiye ktisat Kongresi Sosyal Gelitirme ve stihdam Komisyonu Teblileri, zmir, 1981 58. Halil Seyidolu; Bilimsel Aratrma ve Yazma El Kitab, 7 Bask, stanbul, 1997

101

ZGEM
Koray MERDAN 1976 ylnda Kocaeli ili Derince ilesinde dodu. Babasnn vazifesi dolaysyla yerletikleri zmitte ilkretim eitimine balayan MERDAN, Kocaelinin Derince ilesinde narl lkokulunu bitirdi. Ortaokul renimini Seka Ortaokulunda, Lise renimin de Kuleli Askeri Lisesinde balad son snfta Derince Lisesine gei yapt. 1995 ylnda Abant zzet Baysal niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blmnde lisans derecesi iin hak kazanan Koray MERDAN, zel sektrde iki firmada ithalat mdrl grevi yapt.2003 ylnda Kendi firmasn kuran MERDAN, 2004 ylnda Akademik kariyerine devam etmek zere Maltepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits letme Ana Bilim Dal MBA programna kayt yaptrd. Hastanelerde Malzeme Ynetim Tekniklerinin Hastane Btesine Yansmas ve rnek olay konulu bu tez almas ile de yksek lisans derecesi ald.

102

EKLER Tablo 4.4.: zel Hospital Trk Hastanesi Malzeme Listesi

STOK ID dbo_STOKGRUP.ADI dbo_STOK.ADI KODU st Kutu i Alt Parekende Aylk Tketim Aylk Toplam Birim Adet Birim SatFiyat st Birimden Sat Tutar

1 SERUM - SERUM CAM % 09 ZOTON K 1000 CC 2 SERUM - SERUM CAM % 20 DEKSTROZ 500 CC 3 SERUM - SERUM CAM % 20 MANN TOL (B O) 500CC 4 SERUM - MED FLEX SERUMLAR % 20 MANN TOL 100 cc MED FLEKS % 5 DEKSTRAN -40 ZOTON K SODYUM 5 SERUM - SERUM CAM KLORR % 5 DEKSTROZ %0,45 SOD. KLORR 6 SERUM - SERUM CAM 500 CC 7 SERUM - SERUM CAM % 5 DEKSTROZ %0.2 NACL 500 CC 8 SERUM - MED FLEX SERUMLAR % 5 DEKSTROZ 100 CC MED FLEKS 9 SERUM - SERUM CAM % 5 DEKSTROZ 1000 CC 10 SERUM - SERUM CAM % 5 DEKSTROZ 500 CC 11 SERUM - SERUM CAM %0.9 ZOTON K 500 CC 12 SERUM - MED FLEX SERUMLAR %09 NACL 100 CC MED. 13 SERUM - SERUM CAM %10 DEKSTROZ 500CC 14 SERUM - SERUM CAM %20 DEXTROZ H P.SOL. 500CC 15 SERUM - MED FLEX SERUMLAR %5 DEKSTROZ 500 CC MED FLEKS 16 SERUM - SERUM CAM %5 DEKSTROZ 500 CC POL FARMA 17 SERUM - SERUM CAM %5 DEKSTROZ ZOTON K NACL 500 CC %9 ZOTON K NA CL 150 CC 18 SERUM - MED FLEX SERUMLAR POL FLEKS 19 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 0 PEK 30 MM KESK N 20 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 0 PEK 30 MM YUVARLAK

8699788691108 8699508690053 8699788695236 8699788691740

Adet Adet Adet Adet

1 1 1 1

Adet Adet Adet Adet

4,41 100 4,74 1 5,3 1 2,75 1 9,06 1 3,63 1 3,63 60 2,69 40 4,5 110 3,63 80 3,47 70 2,63 30 3,69 6 4,03 2 4,02 20 3,4 4,18 30

441 4,74 5,3 2,75 9,06 3,63 217,8 107,6 495 290,4 242,9 78,9 22,14 8,06 80,4 0 125,4 0 0 12,312

8699788690262 Adet 8699788695113 8699788695120 8699788699012 8699788691016 8699788695014 8699788695205 8699556690029 8699788695021 8699788695045 8699788694017 8699606690207 8699508690121 Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

1 Adet 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

8699606690672 Adet 355 Kutu 340 Kutu

1 Adet 1,99 12 Adet 14,4666 0 12 Adet 12,312 1

103

21 SARF MALZ - CERRAH 22 SARF MALZ - CERRAH 23 SARF MALZ - CERRAH 24 SARF MALZ - CERRAH 25 SARF MALZ - CERRAH 26 SARF MALZ - CERRAH 27 SARF MALZ - CERRAH 28 SARF MALZ - CERRAH 29 SARF MALZ - CERRAH 30 SARF MALZ - CERRAH 31 SARF MALZ - CERRAH 32 SARF MALZ - CERRAH 33 SARF MALZ - CERRAH 34 SARF MALZ - CERRAH 35 SARF MALZ - CERRAH 36 SARF MALZ - CERRAH 37 SARF MALZ - CERRAH 38 SARF MALZ - CERRAH 39 SARF MALZ - CERRAH 40 SARF MALZ - CERRAH 41 SARF MALZ - CERRAH 42 SARF MALZ - CERRAH 43 SARF MALZ - CERRAH 44 SARF MALZ - CERRAH 45 SARF MALZ - CERRAH 46 SARF MALZ - CERRAH 47 SARF MALZ - CERRAH 48 SARF MALZ - CERRAH

PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE

0 PEK SERBEST 0 KROME 30 MM YUVARLAK 0 KROME KATGT 40 MM YUV. 0 KROME KATGT SERBEST 0 NORMAL KATGT 0 NORMAL KATGT 30 MM KESK N 0 NORMAL KATGT 30 MM YUVARLAK 0 NORMAL KATGT SERBEST 0 PDS 40 MM YUVARLAK 0 PROLEN 30 MM YUVARLAK 0 PROLENE 40 MM YUVARLAK 0 TROF LEN 30 MM YUVARLAK 0 V CRYL 30 MM YUVARLAK 1 DEXAN 48MM YUVARLAK, 1 PEK 40 MM KESK N 1 PEK 40 MM YUVARLAK 1 PEK SERBEST 1 PEK SERBEST MAKARA 1 KROME 50 MM YUVARLAK 1 KROME KATGT 30 MM YUV. 1 KROME KATGT 40 MM KESK N 1 KROME KATGT 40 MM YUV. 1 KROME KATGT SERBEST 1 NORMAL KATGT 40 MM YUVARLAK 1 PDS 40 MM YUVARLAK 1 POLYSORB 48 MM YUVARLAK 1 PROLENE 40 MM YUVARLAK 1 TROF LEN 40 MM YUVARLAK

358 297 216 314 52 332 50 337 386 469 388 466 377 128 356 338 357 365 296 252 312 208 313 319 384 640 47 662

Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Adet Kutu Kutu

12 12 12 12 12 12 12 12 24 12 12 12 12 36 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 24 1 12 12

Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

14,9796 0 22,3668 1 22,8798 3 19,494 1 21,0658 0,1 23,8032 0,1 25,0611 0,1 19,494 0,1 291,6 0,1 82,08 0,1 71,28 0,1 22,14 0,1 71,03 1 163,442 0,1 16,7238 0,1 12,5172 0,1 18,981 0,1 18,981 1 23,085 5 23,598 1 25,5474 1 22,8798 0,1 20,8278 0,1 22,8798 0,1 302,4 0,1 6,3 0,1 71,8175 0,1 21,923 0,1

0 22,3668 68,6394 19,494 2,10658 2,38032 2,50611 1,9494 29,16 8,208 7,128 2,214 71,03 16,34418 1,67238 1,25172 1,8981 18,981 115,425 23,598 25,5474 2,28798 2,08278 2,28798 30,24 0,63 7,18175 2,1923

104

49 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 50 SARF MALZ - GZ SARFLARI 51 SARF MALZ - GZ SARFLARI 52 SARF MALZ - GZ SARFLARI 53 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 54 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 55 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 56 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 57 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 58 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 59 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 60 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 61 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 62 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 63 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 64 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 65 SARF MALZ - CERRAH 66 SARF MALZ - CERRAH 67 SARF MALZ - CERRAH 68 SARF MALZ - CERRAH 69 SARF MALZ - CERRAH 70 SARF MALZ - CERRAH 71 SARF MALZ - CERRAH 72 SARF MALZ - CERRAH PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE

73 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 74 SARF MALZ - CERRAH PL KLE

1 V CRYL 50 MM YUVARLAK 10/0 NYLON 10/0 B OSORB 10/0 ETH LEN 2 KROME 50 MM YUVARLAK 2 KROME KATGT 40 MM YUVARLAK 2 PDS 26 MM YUVARLAK 2 V CRYL 50 MM YUVARLAK 2/0 PEK 16 MM KESK N 2/0 PEK 20 MM KESK N 2/0 PEK 20 MM TERS KESK N 2/0 PEK 25 MM KESK N 2/0 PEK 26 MM KESK N 2/0 PEK 26 MM YUVARLAK 2/0 PEK SERBEST 2/0 KROME KATGT 19 MM KESK N 2/0 KROME KATGT 19 MM TERS KESK N 2/0 KROME KATGT 26 MM KESK N 2/0 KROME KATGT 30 MM YUVARLAK 2/0 KROME KATGT 40 MM KESK N 2/0 KROME KATGT 40 MM YUV 2/0 KROME KATGT SERBEST 2/0 NORMAL KATGT 2/0 NORMAL KATGT 26 MM KESK N 2/0 NORMAL KATGT 30 MM YUVARLAK 2/0 NORMAL KATGT 40 MM YUVARLAK

600 278 292 268 295 452 621 69 228 399 235 49 354 341 359 400 229 311 298 249 237 317 55 331

Kutu Adet Adet Adet Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu

12 1 1 1 12 12 36 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12

Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

70,2 0,1 17,7 0,1 53,1 0,1 47,2 0,1 28,5228 0,1 28,317 0,1 313,2 0,1 115,56 0,1 17,6472 0,1 13,0302 0,1 13,0302 0,1 17,3127 0,1 14,6718 0,1 11,1834 0,1 12,7224 0,1 24,3162 5 29,5488 0,1 22,3668 0,1 20,1096 0,1 23,7006 0,1 20,7252 0,1 18,3654 0,1 19,4919 0,1 22,3668 0,1

7,02 1,77 5,31 4,72 2,85228 2,8317 31,32 11,556 1,76472 1,30302 1,30302 1,73127 1,46718 1,11834 1,27224 121,581 2,95488 2,23668 2,01096 2,37006 2,07252 1,83654 1,94919 2,23668 2,01096 4,644

320 Kutu 321 Kutu

12 Adet 20,1096 0,1 12 Adet 46,44 0,1

105

75 SARF MALZ - CERRAH 76 SARF MALZ - CERRAH 77 SARF MALZ - CERRAH 78 SARF MALZ - CERRAH 79 SARF MALZ - CERRAH 80 SARF MALZ - CERRAH 81 SARF MALZ - CERRAH 82 SARF MALZ - CERRAH 83 SARF MALZ - CERRAH 84 SARF MALZ - CERRAH 85 SARF MALZ - CERRAH 86 SARF MALZ - CERRAH 87 SARF MALZ - CERRAH 88 SARF MALZ - CERRAH 89 SARF MALZ - CERRAH 90 SARF MALZ - CERRAH 91 SARF MALZ - CERRAH 92 SARF MALZ - CERRAH 93 SARF MALZ - CERRAH 94 SARF MALZ - CERRAH 95 SARF MALZ - CERRAH 96 SARF MALZ - CERRAH 97 SARF MALZ - CERRAH 98 SARF MALZ - CERRAH 99 SARF MALZ - CERRAH 100 SARF MALZ - CERRAH 101 SARF MALZ - CERRAH 102 SARF MALZ - CERRAH

PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE

2/0 NORMAL KATGT SERBEST 2/0 PDS 26 MM KESK N 2/0 PDS 30 MM YUVARLAK 2/0 PROLENE 30 MM YUVARLAK 2/0 RAP DE V CRYL 26 MM KESK N 2/0 TROF LEN 20 MM KESK N 2/0 TROF LEN 25 MM KESK N 2/0 TROF LEN 26 MM KESK N 2/0 TROF LEN 26 MM YUVARLAK 2/0 TROF LEN 30 MM YUVARLAK 2/0 V CRYL 26 MM KESK N 2/0 V CRYL 30 MM YUV. 3/0 PEK 16 MM KESK N 3/0 PEK 18 MM KESK N 3/0 PEK 20 MM KESK N 3/0 PEK 20 MM YUVARLAK 3/0 PEK 26 MM KESK N 3/0 PEK 26 MM YUVARLAK 3/0 PEK 30 MM YUVARLAK 3/0 PEK SERBEST 3/0 PEK SERBEST MAKARA 3/0 KROME KATGT 16 MM KESK N 3/0 KROME KATGT 20 MM KESK N 3/0 KROME KATGT 20 MM YUVARLAK 3/0 KROME KATGT 26 MM YUV. 3/0 KROME KATGT 30 MM YUVARLAK 3/0 KROME KATGT SERBEST 3/0 NORMAL KATGT

336 718 385 389 374 572 236 396 397 593 376 232 217 581 571 96 353 342 409 361 366 239 310 299 201 408 318 57

Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu

12 24 24 12 12 12 12 12 12 12 24 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12

Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

18,3654 0,1 358 0,1 207,13 0,1 69,14 0,1 181,602 0,1 18,9 0,1 21,3408 0,1 22,2642 0,1 22,2642 0,1 21,06 0,1 184 0,1 69,12 0,1 14,2614 0,1 13,5 0,1 15,88 0,1 14,16 0,1 13,9536 0,1 10,8756 0,1 11,799 0,1 10,4652 4 10,4652 0,1 23,2902 0,1 22,8798 4 17,3394 1 16,6212 0,1 17,442 0,1 13,7484 0,1 12,1068 0,1

1,83654 35,8 20,713 6,914 18,1602 1,89 2,13408 2,22642 2,22642 2,106 18,4 6,912 1,42614 1,35 1,588 1,416 1,39536 1,08756 1,1799 41,8608 1,04652 2,32902 91,5192 17,3394 1,66212 1,7442 1,37484 1,21068

106

103 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 NORMAL KATGT 20 MM KESK N 104 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 NORMAL KATGT 26 MM KESK N 3/0 NORMAL KATGT 26 MM 105 SARF MALZ - CERRAH PL KLE YUVARLAK 106 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 NORMAL KATGT SERBEST 107 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 PDS 20 MM YUVARLAK 108 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 PROLENE 22 MM YUVARLAK 3/0 PROLENE 30 MM YUVARLAK FT 109 SARF MALZ - CERRAH PL KLE NEL 110 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 RAP DE V CRYL 20 MM KESK N 111 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 TROF LEN 16 MM KESK N 112 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 TROF LEN 20 MM KESK N 113 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 V CRYL 20 MM YUVARLAK 114 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 3/0 V CRYL 26 MM YUVARLAK 115 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 PDS 20 MM YUVARLAK 116 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 PEK 18 MM KESK N 117 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 PEK 18 MM YUVARLAK 118 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 PEK 20 MM KESK N 119 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 PEK SERBEST 120 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 KROME KATKT 18 MM YUVARLAK 121 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 KROME KATGT 16 MM KESK N 122 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 KROME KATGT 18 MM KESK N 123 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 KROME KATGT 20 MM YUVARLAK 124 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 KROME KATGT 40 MM YUV. 125 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 NORMAL KATGT 126 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 NORMAL KATGT 16 MM KESK N 127 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 NORMAL KATGT 18 MM YUV 128 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 NORMAL KATGT 20 MM KESK N 129 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 4/0 NORMAL KATGT 20 MM

451 Kutu 330 Kutu 322 335 387 390 391 372 231 395 42 379 558 230 343 245 364 410 472 308 302 248 238 240 241 329 595 Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu

12 Adet 22,302 0,1 12 Adet 19,6992 0,1 12 12 24 12 12 12 12 12 12 12 24 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 Adet 16,6212 0,1 Adet 13,7484 0,1 Adet 304,722 0,1 Adet 102,8 0,1 Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet 100 0,1 126,09 0,1 24,4188 0,1 21,033 0,1 64,8 0,1 64,9 0,1 173 0,1 14,6718 0,1 13,1328 0,1 17,0316 0,1 9,9522 0,1 20,52 0,1 21,456 0,1 23,598 0,1 19,3914 0,1 19,494 0,1 16,416 0,1 22,4694 0,1 20,52 0,1 26,163 0,1 20,25 0,1

2,2302 1,96992 1,66212 1,37484 30,4722 10,28 10 12,609 2,44188 2,1033 6,48 6,49 17,3 1,46718 1,31328 1,70316 0,99522 2,052 2,1456 2,3598 1,93914 1,9494 1,6416 2,24694 2,052 2,6163 2,025

107

130 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 131 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 132 SARF MALZ - CERRAH 133 SARF MALZ - CERRAH 134 SARF MALZ - CERRAH 135 SARF MALZ - CERRAH 136 SARF MALZ - CERRAH 137 SARF MALZ - CERRAH 138 SARF MALZ - CERRAH 139 SARF MALZ - CERRAH 140 SARF MALZ - CERRAH 141 SARF MALZ - CERRAH 142 SARF MALZ - CERRAH 143 SARF MALZ - CERRAH 144 SARF MALZ - CERRAH 145 SARF MALZ - CERRAH 146 SARF MALZ - CERRAH 147 SARF MALZ - CERRAH 148 SARF MALZ - CERRAH 149 SARF MALZ - CERRAH 150 SARF MALZ - CERRAH 151 SARF MALZ - CERRAH PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE

152 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 153 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 154 SARF MALZ - CERRAH PL KLE

YUVARLAK 4/0 NORMAL KATGT 26 MM YUVARLAK 4/0 NORMAL KATGT SERBEST 4/0 PROLEN 20 MM YUVARLAK FT NEL 4/0 RAP DE V CRYL 18 MM KESK N 4/0 TROF LEN 16 MM KESK N 4/0 TROF LEN 16 MM TERS KESK N 4/0 TROF LEN 18 MM KESK N 4/0 TROF LEN 20 MM KESK N 4/0 TROF LEN 20 MM YUVARLAK 4/0 V CRYL 16 MM YUVARLAK 4/0 VICRYL 17 MM YUVARLAK 4/0 V CRYL 20 MM YUVARLAK 5 MM MERS LEN PL K 5 T .CRON 55 MM KESK N 5/0 PEK 16 MM KESK N 5/0 PEK 18 MM KESK N 5/0 PEK 18 MM YUVARLAK 5/0 KROME KATGT 16 MM KESK N 5/0 KROME KATGT 16 MM YUVARLAK 5/0 KROME KATGT 18 MM KESK N 5/0 NORMAL KATGT 16 MM KESK N 5/0 NORMAL KATGT 18 MM KESK N 5/0 NORMAL KATGT 18 MM YUVARLAK 5/0 NORMAL KATGT SERBEST 5/0 RAP DE V CRYL 18 MM KESK N

323 Kutu 334 Kutu 392 371 401 244 394 468 398 46 474 380 688 612 247 350 344 307 303 402 473 328 Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Adet Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu

12 Adet 19,3914 0,1 12 Adet 16,416 0,1 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 1 36 12 12 12 12 12 12 12 12 Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet 108 0,1 167,4 0,1 22,7772 0,1 22,7772 0,1 22,7772 0,1 21,95 0,1 19,494 0,1 65,6794 0,1 90 0,1 70 0,1 100,98 0,1 544,32 0,1 16,5186 0,1 14,6718 0,1 15,4926 0,1 21,033 0,1 19,3914 0,1 22,8798 0,1 25,65 0,1 22,8798 0,1

1,93914 1,6416 10,8 16,74 2,27772 2,27772 2,27772 2,195 1,9494 6,56794 9 7 10,098 54,432 1,65186 1,46718 1,54926 2,1033 1,93914 2,28798 2,565 2,28798 1,9494 1,70316 17,28

324 Kutu 333 Kutu 370 Kutu

12 Adet 19,494 0,1 12 Adet 17,0316 0,1 12 Adet 172,8 0,1

108

155 SARF MALZ - CERRAH 156 SARF MALZ - CERRAH 157 SARF MALZ - CERRAH 158 SARF MALZ - CERRAH 159 SARF MALZ - CERRAH 160 SARF MALZ - CERRAH 161 SARF MALZ - CERRAH 162 SARF MALZ - CERRAH 163 SARF MALZ - CERRAH 164 SARF MALZ - CERRAH 165 SARF MALZ - CERRAH 166 SARF MALZ - CERRAH

PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE PL KLE

167 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 168 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 169 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 170 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 171 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 172 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 173 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 174 SARF MALZ - CERRAH PL KLE 175 SARF MALZ - GZ SARFLARI 176 SARF MALZ - GZ SARFLARI 177 SARF MALZ - D ER SARFLAR 178 LABORATUVAR - D ER 179 AILAR 180 LA - KREM VE POMADLAR 181 LA - AMPUL VE FLAKONLAR

5/0 TROF LEN 16 MM KESK N 5/0 V CRYL 18 MM KESK N 5/0 V CRYL 18 MM YUVARLAK 6/0 PEK 16 MM KESK N 6/0 PEK 16 MM YUVARLAK 6/0 PEK 18 MM KESK N 6/0 PEK 18 MM YUVARLAK 6/0 PEK SPATUL ULU FT NEL 6/0 KROME KATGT 13 MM KESK N 6/0 KROME KATGT 16 MM KESK N 6/0 KROME KATGT 16 MM YUV. 6/0 NORMAL KATGT 18 MM KESK N 6/0 NORMAL KATGT 18 MM YUVARLAK 6/0 TROF LEN 16 MM KESK N 6/0 TROF LEN 16 MM TERS KESK N 6/0 V CRYL 18 MM KESK N 6/0 V CRYL 18 MM YUVARLAK 6/0 VICRYL SPATUL ULU FT NEL 7/0 PROLENE 8 MM YUVARLAK 7/0 V CRYL 18 MM YUVARLAK 8/0 PEK 9 PC STR ABESLANG ACCUKHECK ACT VE ACT-HIB 10 MCG 1 ENJ ACYL 10 GR KREM ADEPIRON 2 ML 10 AMP

233 369 381 246 403 348 345 598 306 243 250 327 326 242 234 368 382 597 393 383 277 704 115 101 8699625960022 8699578350017 8699587751881

Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Kutu Adet Kutu Kutu Adet Adet Kutu Kutu Adet Adet Kutu

12 24 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 24 12 1 12 12 1 1 100 50 1 1 10

Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

21,3408 0,1 206,38 0,1 79 0,1 21,4434 0,1 17,2368 0,1 21,4434 0,1 17,2368 0,1 146 0,1 28,1124 0,1 26,7786 0,1 22,572 0,1 26,7786 0,1

2,13408 20,638 7,9 2,14434 1,72368 2,14434 1,72368 14,6 2,81124 2,67786 2,2572 2,67786 2,2572 2,43162 2,43162 22,572 10,773 2,9 27 39,312 2,124 0 25,5 424,8 0 0 0

Adet 22,572 0,1 Adet 24,3162 0,1 Adet 24,3162 0,1 Adet 225,72 0,1 Adet 107,73 0,1 Adet 29 0,1 Adet 270 0,1 Adet 393,12 0,1 Adet 21,24 0,1 Adet 47 Adet 0,51 50 Adet 47,2 9 Adet 25,87 Adet 2,85 Adet 3,33

109

182 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ADEPIRON 2 ML 100 AMP (DSF) 183 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ADRENALIN 1/2 MG 10 AMP (DRG) 184 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ADRENAL N 1/2MG 100 AMP SARF MALZ - ENTBASYON 185 TPL A RWAY 4/90 SARF MALZ - ENTBASYON 186 TPL A RWAY 40 MM 187 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AKINETON 1 ML 5 AMP 188 LA - DAMLALAR ALCAINE 15 ML OFT SOL 189 DEM RBA - CERRAH ALETLER ALI MAKASI 190 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI PAMUU 10CM 191 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI PAMUU 15 CM 192 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI PAMUU 20CM 193 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI PAMUU 5CM 194 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 10 CM ( GYPSONE ) 195 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 10CM 196 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 15 CM GYPSON 197 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 15CM 198 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 20CM 199 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 5CM 200 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 7,5 CM GYPSON 201 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALI SARGI 7,5CM 202 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALDOLAN 2 ML 25 AMP 203 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALDOLAN 2 ML 5 AMP 204 SARF MALZ - D ER SARFLAR ALERJ TEST (PR CK TEST) 205 LA - TABLET VE KAPSLLER ALEVE 220 MG 20 TB 206 LA - TABLET VE KAPSLLER ALFAMET 250 MG 30 TB 207 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALFASID 1 GR IM FLK 208 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALFASID 1 GR IM/IV FLK

8699587751874 Kutu 8699580750188 Kutu 8699580750232 Kutu 15 Adet 14 8699547750336 8699760610172 639 203 29 206 304 91 98 721 125 166 161 470 122 8699510753128 8699510753111 530 8699633090803 8699508090310 8699517270383 8699517270338 Adet Kutu Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Kutu Kutu Adet Kutu Kutu Adet Adet

100 Adet 10 Adet 100 Adet 1 Adet 1 5 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 25 5 1 20 30 1 1 Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

15,04 2,56 2 15,65 2 0,413 100 0,413 1 3,83 7,24 18,4 0,19 20 0,2714 20 0,35 20 0,1 20 4,13 20 0,3056 20 6,48 20 0,34 20 0,483 20 0,18 20 2,7 20 0,2 20 17,83 20 5,37 20 22,68 7,05 1 3,38 2,52 13 2,52 12

0 5,12 31,3 41,3 0,413 0 0 0 3,8 5,428 7 2 82,6 6,112 129,6 6,8 9,66 3,6 54 4 356,6 107,4 0 7,05 0 32,76 30,24

110

209 210 211 212 213 214

LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALFASID 250 MG IM FLK LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALFASID 250 MG IM/IV FLK LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALFASID 500 MG IM FLK LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALFASID 500 MG IM/IV FLK(+) LA - TABLET VE KAPSLLER ALFASILIN 1 GR 16 TB(+) LA - AMPUL VE FLAKONLAR ALFASILIN 500 MG FLK(+) LABORATUVAR - B YOK MYA 215 OTOANA ALKALEN PHOSPOTASE 216 SARF MALZ - ANT SEPT K SOL ALKOL 217 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL ALM NYUM PARMAK ATEL 218 DEM RBA - KK DEM RBA AMBU YEN DOAN 219 DEM RBA - KK DEM RBA AMBU YET K N 220 CAR SAT - PERSONEL G Y M AMEL YAT TAKIMI 221 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL AMER KAN ALI 2 INC 222 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL AMER KAN ALI 3 INC 223 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL AMER KAN ALI 4 INC 224 SARF MALZ - ALILAR VE ATEL AMER KAN ALI 5 INC 225 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMIKOZIT 100 MG 1 FLK(+) 226 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMIKOZIT 500 MG 1 FLK(+) 227 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMINOCARDOL 10 ML 100 AMP 228 SERUM - SERUM CAM AM NOSTER L N- HEPA 229 LA - TABLET VE KAPSLLER AMLODIS 5 MG 20 TB 230 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMPISID 1 GR IM/IV FLK 231 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMPISID 250 MG IM/IV FLK 232 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMP S D 500 MG IM/IV FLK 233 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMPISINA 1 GR FLK 234 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMP S NA 250mg FLK 235 LA - AMPUL VE FLAKONLAR AMP S NA 500mg FLK

8699517270369 8699517270314 8699517270376 8699517270321 8699517010101 8699517270208 152 220 502 599 406 497 124 168 134 141 8699502770607 8699502770409 8699504750201 8699630690600 8699502012820 8699541272209 8699541272001 8699541272100 8699541270205 8699541270014 8699541270106

Adet Adet Adet Adet Adet Adet Kutu Lt Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Kutu Adet Kutu Adet Adet Adet Adet Adet Adet

1 1 1 1 16 1 714 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 100 1 20 1 1 1 1 1 1

Adet Adet Adet Adet Adet Adet Test Lt Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet

2,62 13 2,62 20 2,9 20 2,9 20 12,98 2,02 349,86 1 2,655 10 0,85 79 14,6 1 14,75 1 5,2 1 6,4 1 7,8 1 9,2 1 2,6 4 5,71 4 61,06 0,5 14,55 1 7,62 1 2,51 2,62 2,91 2,41 4 1,34 5 1,69 5

34,06 52,4 58 58 0 0 349,86 26,55 0 0 14,6 14,75 5,2 6,4 7,8 9,2 10,4 22,84 30,53 14,55 7,62 0 0 0 9,64 6,7 8,45

111

SARF MALZ - SETLER VE 236 TORBA 237 DEM RBA - KK DEM RBA 238 DEM RBA - KK DEM RBA 239 DEM RBA - KK DEM RBA 240 LA - KREM VE POMADLAR 241 LA - AMPUL VE FLAKONLAR 242 LA - AMPUL VE FLAKONLAR 243 LA - TABLET VE KAPSLLER LA - URUP VE 244 SSPANS YONLAR

ANESTEZ DEVRES ANESTEZ DEVRES BALONU ANESTEZ DEVRES OCUK ANESTEZ DEVRES OCUK YARI AIK ANESTOL 30 GR POMAD ANEXATE 0.5 MG 5 AMP ANEXATE 1 MG 5 AMP ANTEPSIN 1 GR 60 TB

405 564 427 428 8699516379018 8699505750170 8699505751030 8699569010012 8699569700081 424 460 461 153 536 607 8699525750044 8699525750046 726 8699569090021 4008976515791 8699552120315

Adet Adet Adet Adet Adet Kutu Kutu Kutu Adet Adet Adet Adet Kutu Adet Adet Kutu Adet Adet Kutu Adet Kutu

1 1 1 1 1 5 5 60 1 1 1 1 1 1 1 6 6 1 10 1 30

Adet 17,6705 0 Adet 4,5 Adet 23,6 Adet 23,6 Adet 1,6 15 Adet 151,25 10 Adet 222,65 10 Adet 11,51 1 Adet Adet Adet Adet Kutu Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet 15,51 1 4,32 1 4,32 1 23,54 1 50,11 1 38 50 3,3 1 3,58 1 3,41 1 76 1 2,05 31 18,84 0,5

0 0 0 0 24 1512,5 2226,5 11,51 15,51 4,32 4,32 23,54 50,11 1900 3,3 3,58 3,41 76 0 0 9,42

ANTEPSIN 250 ML SUSP 245 LABORATUVAR - D ER ANT - A 246 LABORATUVAR - D ER ANT - B 247 LABORATUVAR - D ER ANT - D 248 LABORATUVAR - D ER ANT HBS- AG 249 LABORATUVAR - D ER ANT H V 250 LABORATUVAR - D ER ANT B YOGRAM D SK 251 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ANTIVOMIT 200 MG 6 AMP 252 LA - AMPUL VE FLAKONLAR ANT -VOM T 200mg AMP 253 SARF MALZ - GZ SARFLARI ANTRUM KANL(EICKEN) 254 LA - TABLET VE KAPSLLER APROL 275 MG 10 TB(+) 255 LA - MAMALAR APTAMIL -2 900 GR 256 LA - TABLET VE KAPSLLER ARCALION 200 MG 30 DRJ

112