=B

l^H

>.;,.).

1
I

liki

EUCLIDIS
ELEMENTORUM
LIBRI PRIORES SEX,
I

UNDECIMUS ET DUODECIMUS,
EX VERSIONE LATINA

FEDERICI COMMANDINI;
Sublatls
iis

quibus olim Libri hi a

Theone,

aliifve, Vitiati

funtj

Et quibufdam

Euclidis

Demonftrationibus

Reftitutis,

ROBERTO SIMSON,
In Academia Glafguenfi Mathefeos Profeffore.

M. D.

GLASGUAE,
IN

AEDIBUS ACADEMICIS
ACADEMIAE TYPOGRAPHI
M.DCC.LVI.

EXCUDEBANT ROBERTUS ET ANDREAS FOULIS

x<

<&&

G E O R G
CUI

WALLIAE PRINCIPI,
MULTUM JAM DEBENT,

PLURIMUM OLIM DEBEBUNT,

BONAE ARTES ET SCIENTIAE,

H O
S

C E

ELEMENTORUM EUCLIDIS
PRAECIPUOS LIBROS,
BENEVOLO SUO PERMISSU,
EA,

QUA PAR

EST,

ANIMI GRATI VENERATIONE,

PRINCIPI JUVENTUTIS
D. D. C.

C^

ROBERTUS SIMSON.

PRAEFATIODE
auftore Gcometriae Elementorum, quae Euclidis

nomine

infig-

niuntur, variae
inter
fe

admodum

funt

Recentiorum

fententiae,

quae non

paullum

difcrepant;

etcnim Petrus

Ramus tam
alii

Propofitiones
Propofitiones

quam earundem Demonftrationes Thconi

Euclidi, Demonftrationes vero
in primis
vilius,

adfciibk;
alii

Theoni

tribuunt;

denique, inter quos

nominandi funt
et

Propofitiones

viri doftiffimi Joannes Buteo et Henricus SaDemonftrationes omnes Euclidis efle ftrenue

contendunt.

inter has verifimilior vifa eft Buteonis et Savilii fententia,

proinde plerique poft eos Geometrae amplexi funt. Savilius, poft " Theonis adducla quaedam in hanc rem argumenta, ex illis concludit, " fuifle in Euclide pauciffimis quidem in locis interpolando, expartes, " ultra hoc nullas." verum faepius perpendendo atplicando, augendo, inter fe comparando Demonftrationes quae in Euclide nunc ex-

quam

que

ftant, inveni

Theonem,

vel

quicunque Editor
et

fuit textus

Graeci

quem
praefua

nunc habcmus, multo

dicYi viri docYi, aliique

plura,

quidem in pejus, mutafle addendo

fcilicet,

quam

exiftimant;

demendo, aut
ifte

mifcendo

praefertim in Libro quinto et

undecimo quos

Editor

non
hoc
Lam

leviter vitiavit.

Ex.

gr.

Demonftrationis Propofitionis legitimae

Libro, auferendo, inter
pofitae Definkionem,
fc.

fubftituendo breviorem, at paralogifticam, vice U vae Libri et ex

i8

alia,

bonam

Euclidis vcl

5 Eudoxi

rationis

com5

cujus loco pofuit Dcfinitionem abfurdam,

Libri 6", qua neque Euclides, neque Archimedes,

Apollonius aut

cujufque apud illos nullum hanc autem Theonis Definitionem, quae fola mulveftigium tum ncgotii Tyronibus faceflcre folet, ex hifce Elementis nunc fublata fine dubio Euclides dederat, pofita eft eft, atque ejus loco alia, quam
ullus ante

Theonem Geometra

ufus

fuit,

invenitur.

inter

PRAEFATIO.
inter Definitiones Libri
cilis

U
,

ex qua doclrina de Ratione Compofita fai

redditur.
I

Praeterea inter Definitiones Libri

mi

habetur haec

quae " bus multitudine et magnitudine aequalibus continentur;" planis vero Propofitio haec Theorema, non Definitio, quoniam aequalitas demonftranda gurarum quarumcunque
vis
eft,

o ma

"
eft,

Aequales

et fimiles folidae

figurae funt, quae fimilieft

fi-

igitur

vera fuiffet,

non vero aflumenda. quamdemonftrari debuit haec Propofitio; non autem

quo figurarum anguli folidi non plurienim cafibus, duae figurac

femper vera eft extra cafum in

bus

tribus angulis planis continentur, in aliis

folidae polTunt contineri planis fimilibus, multitudine et magnitudine ae-

qualibus,
tis

et

tamen

inter fe inaequalcs effe, ut in Notis, hifce

fimiliter, in

Elemen-

annexis, perfpicue oftendetur.

Demonftratione Propo-

fitionis

2 6 ue Libri
effe, fi

mi
i
,

aflumitur duos angulos folidos inter fe ae-

quales

angulis planis multitudine et magnitudine aequalibus con-

tineantur;
fblidi

fed

neque hoc femper verum

eft extra

cafum

in

quo anguli

non

pluribus tribus angulis planis continentur,

fit

cujus tamen ca-

fus nulla,

quamvis omnino
mi
,

tenus habetur.
et

Ex Definitione autem
1
1

28

va

Libri

et

Elementis Dcmonftratio haco ma pendent Propofitiones 25" ex Propofitione 2 5 u vel 26 u pendent ofto
neceflaria, in
i
1

Propp. 27, 3 ma Libri 40 ejufdem; et va eademque 8 , Corollarium

aliae,

viz.

ma
,

da 3 2 ,

tia

3 3

34 36", 37"
va
1

12
1

Libri
mac
,

ct
;

pendet ex 8 va Libri Prop. 1 8

11U

ejufdem, 2 mi peneft,

dent ex Definitione

na

Libri

1 1

mi

quae minime proba

quo-

niam poffunt

effe figurae folidae

contcntae planis fimilibus, multitudine

fimiles.

aequalibus, quae

tamen minime funt

omnes

igitur

hae Propofitio-

nes infirmo haclenus innitebantur fundamento. Alia etiam funt, non pauca, quae minime videntur Euclidis effe, et quae fatis oftendunt Elementa
ejus a
vis

Geometriae imperitis non

fint

leviter efle

corrupta;

et

quidem quam-

haec non aeque craifa

ac praedicla errata,

funt tamen neceffario

PRAEFATIO.
fario corrigenda.

quorum omnium

ratio in Notis

ad finem Libri red-

detur.

Operae
ris eruditis,

igitur

pretium videbatur, neque ingratum fore putabam

iis

vi-

praefertim

qui accuratis demonftrationibus in Geometria

deleetantur,

hofce Elementorum Euclidis praecipuos Libros ab hifce

naevis vindicare, et ad priftinam

axoi^&av

reftituere,

quantum

fc.

in-

gcnium

valebat;

praefertim

cum fundamentum

fint fcientiae

quae magfcientiis,

nam

in multis rebus utilitatem adfert, quin et aliis

quibufdam

et plerifque

omnibus

pacis et belli artibus eft

neceflaria,

cujufque ope
imbecillitas,

veri inquifitio et inveftigatio,

quantum

finit

mentis

humanae

promovetur.

atque hoc facere conati fumus, tollendo falfa minimeque

accurata quae pro veris et germanis accuratiffimi

Geometrae

fcriptis

fup-

pofuerunt imperiti Editores, et Euclidi reftituendo, a

Theone

aliifve,

ab

eo furrepta, quae per multa faecula hactenus fepulta jacuerunt.

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER PRIMUS.
DEFINITIONES.
I.

PUNCTUM, nitudinem nullam

Linea vero
eft

feu fignum,

eft,

cujus nulla eft pars, vel

quod mag-

habet.
II.

longitudo

latitudinis expers.
III.

Lineae extrema funt pun&a. IV.

Refta linea

eft,

quae ex aequo

fuis interjicitur punftis.

V.
eft id, Superficies

quod longitudinem,
VI.
lineae.

et latitudinem

tantum habet.

Superficiei

extrema funt

VII.

Plana

in fuperficies eft,

qua fumptis utcunque duobus pun&is,

refta

li-

nea

inter ea, tota jacet in illa fuperficie.

" Planus

EUCLIDIS

ELEMENTORUM

VIII. " Planus eft duarum linearum in plano Ceie angulus tangentium, et non " in direclum jacentium, alterius ad alteram inclinatio." IX.

Angulus planus recYdineus

in direclum jacentium,

eft

duarum re&arum
ad alteram

fefe

tangentium, et non

alterius

inclinatio.

N. B.

Si plures anguli

ad

unum punclum B
quarum

exiftant, quilibet

eorum

defignatur tribus alphabeti

guli,

literis,

ea quae eft ad verticem anfibi

'

hoc

eft

ad punclum in quo re&ae angulum continentes

mu-

'

'

tuo occurrunt, in medio reliquarum ponitur; harum autem una eft alicubi ad unam ex reclis illis, altera ad alteram. ita angulus qui reftis

'

AB, CB

continetur, defignatur

literis

ABC,

vel
;

CBA;
et
fi

qui vero rettis

AB,

DB

continetur,
literis

literis

ABD,

vel

DBA

qui reftis

DB,

CB
illud

'

continctur,
'

DBC,

vel

CBD

dcfignatur.

autem unus tantum

ad punftum

'

pofita, ut

angulus ad punclum exiftat, deflgnari poteft angulus ad E.'

literd

X.

Cum

vero recla linea fuper refta linea

infiftens, eos,

qui deinceps funt angulos, aequales inter fe fecerit,

ct

aequalium angulorum; quae infiftit refta linea, perpendicularis vocatur ad eam cui infiftit. XI.

reftus eft uterque

Obtufus angulus

eft,

qui major

eft

re&o.

Acutus

LIBER PRIMUS.

XII.

Acutus autem, qui minor

" Terminus

eft refto.

XIII.
eft,

quod

alicujus

eft

cxtremum."

XIV.
Figura
eft,

quae aliquo, vel aiiquibus terminis continetur.

XV.
Circulus
eft

figura plana,

una

linea contenta,
intra

quae circumferentia apfiguram exiftente omnes

pellatur;

ad

quam ab uno punfto

feclae lineae pertingentes funt aequales.

XVI.

Hoc

autem punftum, centrum

circuli eft refla

circuli

nuncupatur.

XVII.
Diameter

quaedam

linea per

centrum ducla,

et

ex utra-

que

circuli terminata. parte circumferentia

XVIII.
Semicirculus
culi
eft

figura

quae continetur diametro

et circumferentia cir-

quae a diametro intercipitur.

"

Segmentum

EUCLIDIS
"

ELEMENTORUM
XIX.
quae recla
linea et circuli circumferen-

Segmentum
"
tia

circuli eft

figura

continetur."

XX.
Re&ilineae figurae funt, quae
reftis

continentur

lineis.

XXI.
Trilaterac quidem, quae tribus.

XXII.
Quadrilaterae, quae quatuor.

XXIII.
Multilaterae vero, quae pluribus

quam quatuor XXIV.

eft

reftis lineis continentur.

Trilaterarum figurarum, aequilaterum habet aequalia.

triangulum,

quod

tria latera

XXV.
Ifofceles,

quod duo tantum aequalia

latera habet.

XXVI.
Scaienum vero, quod
tria

inaequalia habet latera.

XXVII.

Ad

haec, trilaterarum figurarum, reclangulum

quidem trian<mlum

eft,

quod rettum angulum habet. XXVIII.

Obtufangulum
eft,

quod obtufum habet angulum.

Acutangulum

LIBER PRIMUS.
XXIX.
Acutangulum
vero,

quod

tres

acutos angulos habet.

XXX.
Quadrilaterarum figurarum, quadratum
et
eft,

quod

et

aequilaterum

eft

rectangulum,

XXXI.
Altera parte longior figura
eft,

quae rectangula quidem aequilatera vero

non

eft.

XXXII.
RJhombus, quae aequilatera quidem, fed reclangula non
eft.

XXXIII.
Rhomboides, quae oppofita
quilatera
eft,

latera inter fe aequalia habens,

neque ae-

neque reclangula.

XXXIV.
Praeter has autem reliquae quadrilaterae figurae trapczia vocentur.

XXXV.
Parallelae, feu aequidiftantes reclae lineae funt, quae

cum

in

eodem
in

fint

plano,

et

ex utraque parte in infinitum producantur,

neutram

partem

inter fe conveniunt.

POSTU-

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
I.

POSTULATA.
a quovis punfto ad quodvis

pun&um

reftam

li-

neam ducere. POstuletur,

II.

Et rectam lineam tenninatam,

in

continuum
III.

et

dircftum producerc.

Et

quovis centro et intervallo circulum dcfcribere.

AXIOMATA.

O V^UAE
Et
fi

l
:

cidem aequalia,

et inter fe funt aequalia.

II.

aequalibus aequalia adjiciantur, tota funt aequalia.

III.

Et

fi

ab aequalibus aequalia auferantur, rcliqua funt isaequalia. IV.

inaequalibus aequalia adjiciantur, tota funt inaequalia.

Et
Et

fi

V.
fi

ab inaequalibus aequalia auferantur, reliqua funt inaequalia. VI.

funt duplicia, inter fe funt aequalia.

Et quae ejufdem
Et quae ejufdem

VII.
funt dimidia, inter fe funt acqualia.

VIII.

Et quae

fibi

mutuo congruunt,

inter fe funt aequalia.

Totura

LIBER PRIMUS.
IX.

Totum

eft

fua parte majus.

X.

Duae re&ae

lineae fpatium

non comprehendunt.
XI.
aequales funt.

Omnes
"

anguli

recti inter fe

XII.

Et
"

fi

in duas re&as lineas partes

re&a linea incidens,

reftis

interiores et

ad

eaf-

dem

angulos duobus

minores

fecerit,

duae

illae reclac

" lineae in infinitum produftae, inter fe convenient ex ea parte ad " funt anguli duobus re&is minores. Vid. notas ad quam Prop. 2 o. " Lib. I."

PRO-

EUCLIDIS
data

ELEMENTORUM
I.

PROPOSITIO
recta. linea

PROBLEMA.

SUPER conftituere. laterum

Sit data recta linea terminata

terminata triangulum aequi-

AB,

oportet vero fuper

recTia

AB
a

tri-

angulum aequilaterum
a. 3. Poftula-

conftituere.
intervallo

Ccntro quidem

autem

AB

circulus defcribatur
et a

BCD

et rurfus centro B, intervallo

BA defcribatur circulus ACE;

CA, CB.
erit

punfto

C,
b. 2.Poft. ta

in

quo

circuli fe

invicem fecant ad puncb

A,

ducantur

reftae

ABC

triangulum acquilatcrum.
igitur

Quoniam
eft circuli
c. i5.Definit.

punclum

centrum
aequa-

BCD,

erit

AC
BC

ipfi

AB

p13 c. rur fus quoniam

eft

puncTum B

centrum

circuli

CAE,

erit

acqualis reftae

BA.
farum
d.

oftenfa

autem
ipfi

eft rc<fta

CA

aequalis ipfi

AB

utraque igitur ipaequalia,

tres
eft

CA, CB,

AB

eft aequalis. d
;

quae autcm eidem funt

i.Axioma. e t inter fe aequalia funt

igitur

recla igitur

CA

ipfi

CB

eft

aequalis.

CA, AB, BC

inter fe funt aequales.

aequilaterum propterea

triangulum

ABC,

et

conftitutum

eft

fuper data refta linea terminata

AB.

Quod

erat facicndum.

PROP.

II.

PROB.
reclae lineae

AD
Sit

datum punclum, datae tam lineam ponere.

aequalem

rec-

datum quidem punftum A, data vero

reftae

refta linea

BC;

oportet ad

punftum A,

BC

aequalcm reftam lineam ponerc.

Ducatur

LIBER PRIMUS.
Ducatur a punfto

ad

rcfta linea
;

AB a

et

fuper ipsa conftitua-

ft.

i,

tur triangulum aequilaterum

DAB b
,

et

producantur in dirc&um

ipfis b. i. i.
c. Poft. a.

DA, DB
circulus

reclae lineae

C A, BF

centroque B, intervallo autem BC,

CGH
GKL.

defcribatur

d
.

et rurfus

centro

D,

intervallo

DG

d. Poft-?

defcribatur

circulus

Quoniam
trum
eft
e
.

igitur

punclum B cenerit

CGH circuli,
et rurfus

BC

ipfi

BG

aequalis

quoniam

D cen-

trum
lis

eft circuli GKL, erit DL aequaDG, quarumDA eft aequalis DB;

reliqua igitur
f

AL

reliquae
eft

BG
BC

eft ae-

qualis
lis

oftenfa

autem

aequa-

f.

Ax. 3

quare utraque ipfarum AL, BC eft aequalis reclae BG. autem eidem aequalia, et inter fe funt aequalia. ergo et refta quae
ipfi

BG.
eft

AL

aequalis

ipfi

BC.

Ad

datum

igitur

punctum

datae reclae lineae

BC

eft aequalis pofita

AL.

Quod
III.

facere oportebat.

PROP.

PROB.
inaequalibus,

D ATIS
recla linca
tcrvallo

duabus

re<5Hs lineis

a majore

minori aequalem abfcindere.

Sint duae datae rectae inaequales

AB

et

C, quarum major

fit

AB;

oportet a majore

AB

minori

aequalem

\f)

reclam lineam abfcindere.

Ponatur ad punclum

ipfi

acqualis
ina. 2. 1.

AD

J
;

ct centro

quidem A,
eft

autem
et

AD

dcfcribatur

circulus

DEF b

quoniam

centrum

DEF
circuli,

b.

ft.

3,

io

EUCLIDIS
circuli, crit

ELEMENTORUM
fcd et recta

AE

ipfi

AD

aequalis.
ipfi

aequalis eft ipfi

utraque igitur ipfarum

c.

AE, C
Duabus

AD aequalis

crit.

quare

et recla

AD AE
;

Ax. i.ipfi
et

eft

aequalis

igitur

datis recYiS lineis

abfcilfa eft.

inaequalibus

AB

C, a majore

AB

minori

aequalis

Quod erat

faciendum.

PROP.

IV.

THEOREMA.
duobus lateribus aequalia
rectis lineis

SI habeant,

duo triangula duo

alterum

latera

alteri;

habeant autem et angulum

continetur: angulo aequalem, qui aequalibus bafi aequalem habebunt; et triangulum trianet bafim

gulo aequale
4

erit; et reliqui

les, alter alteri,

anguli reliquis angulis aequaquibus aequalia latera iubtenduntur.

lateribus

ABC, DEF, quac duo latera AB, AC duobus DF aequalia habeant, alterum alteri, videlicet latus quidem AB lateri DE aequale, latus vero AC ipfi DF; et angulum BAC et bafim BC bafi EF acqualcm efle, ct angulo EDF aequalem. dico,
Sint

duo

triangula

DE,

triangulum

ABC

aequale triangulo

DEF;

et reliquos

angulos reliquis

alterum altcri, quiangulis aequales, latcra fubtenduntur ; bus acqualia

nempe angulum
et

ABC angulo DEF, angulum ACB angulo DFE. Triangulo enim ABC applicato
DEF,
ct

ipfi

puncto quidem

A pofito
DE;

t>

in

D,

refta vero linea

ct

AB

in ipfa

congruct

AB ipfi DE fit acqualis. AB ipfi DE, congruet et AC refta linea reftae lineae DF, quia BAC angulus aequalis eft angulo EDF. quare et punctum C congruct pundto F, quia rccla AC eft aequalis rectae lineae DF.
punctum B punflo E, quod
congruente autem
fed

LIBER PRIMUS.
fed et

n
E,

punftum

B
fi

congruebat punfto

E; quare

bafis

con<miet.
bafis

Nam BC bafi EF
erit.

punclo quidom

congruente

ipfi

BC bafi EF C vero ipfi F,

Ax. ie,

hendent, quod
ipfi

fieri

non congruit; duac re&ae lineae fpatium comprenon poteiP. Congruet igitur BC bafis bafi EF, eta.
et

aequalis

Quare
erit

totum

ABC
et

triangulum congmet

toti tri-

an<mlo

DEF,

et ipfi

aequale;

reliqui

anguli reliquis angulis

congruent,
et

et ipfis aequales crunt.

Videlicet angulus
fi

ABC

angulo

DEF,
duoangubafim
et re-

an<mlus

ACB

angulo

DFE.

igitur

duo

triangula

duo

latera
et

bus lateribus aequalia habeant, alterum

alteri;

habeant autem
continetur:

lum angulo aequalem,

bafi

qui aequalibus reclis

et

lineis

et

aequalem habebunt;

triangulum triangulo aequale

erit;

alter alteri, liqui anguli reliquis angulis aequales,

quibus aequalia latera

fubtenduntur.

Quod

erat

demonftrandum.

PROP.
ISoscelium fe funt aequales

V.

THEOR.
lineis,

triangulorum qui ad bafim funt anguli inter

et, productis aequalibus re<ftis ; funt fub bafi inter fe aequales erunt. anguli qui

ct

triangulum ABC, habens latus recproducantur in direclum ipfis AB,

Sit ifofceles

AB

lateri

AC

aequale,

AC

BD, CE. dico angulum quidem ABC vero CBD angulo BCE angulo ACB, angulum
tae lineae

aequalem effe. Sumatur enim

vis
lis

in recla BD punctum quodF; atque a majore AE minori AF aequaauferatur AG \ et iuneantur FC, GB. quoigitur

niam

AF

eft

AC;

duae Fx\,

AG, AB vero lpfi AC duabus GA, AB aequaaequalis

a.

3. i.

J)

n
les funt,

EUCLIDIS
altera alteri;
et
eft

ELEMENTORUM
FAG communem
,

angulum
b

continent;

batri-

b.4. i.fis igitur

FC

bafi
;

GB

aequalis

et

triangulum

AFC

aequale

angulo
teri,

AGB

et reliqui anguli reliquis angulis aequales erunt, alter al-

quibus aequalia latera fubtcnduntur; videlicet angulus quidem aequalis angulo ABG, angulus vero angulo AGB. et

ACF
tota

AF
c Ax.
3.

toti

AG
AC
c
.

eft
;

aequalis,

AFC quarum AB eft

quoniam

ae-

qualis ipfi

erit et

reliqua

aequalis

oftenfa eft

autem
duabus

BF reliquae CG FC aequalis GB;

CG,

duae

igitur

BF,

FC

GB

aequa-

angulus BFC aequalis CGB eftque bafis ipforum BC commuangulo b nis; erit igitur et triangulum BFC aequale
les funt, altera alteri, et
;

triangulo
lis

CGB,

et

reliqui anguli reliquis

angu-

aequales, alter alteri,

quibus aequalia latera

fubtenduntur.
ius

angulus igitur

FBC
eft,

eft

aequalis angulo
totus

GCB,
eft

et

BCF

angulo

CBG.

itaque

quoniam

ABG
et

angulus

toti

anguan-

gulo

ACF
erit

aequalis oftenfus
reliquus

quorum angulus

CBG

aequalis ipfi
tri-

BCF;
anguli

ABC

reliquo

ACB

aequalis,

funt ad bafim

ABC.

oftenfus

autem

eft et

FBC angulus

aequalis angulo

GCB,

qui funt fub bafi.

Ifofcelium igitur triangulorum

&c.
eft

Q^ E. D.
quoque aequian-

Cor. Hinc omne

gulum.

triangulum aequilaterum

PROP.

VI.

THEOR.

SI angulos
Sit

trianguli

inrer fe ilnc aequales, et aequales fubtendentia latera inter fe aequalia erunt.

duo anguli

triangulum
et

ABC,

habens angulum

ABC
efle.

angulo

ACB

aequa-

lem ; dico

AB

latus latcri

AC

aequale

Si

LIBER PRIMUS.
AB ipfi AC,altcra ipfarum eft major. Si enim inaequalis AB atque a majori AB minori AC aequalis aujor et DC jungatur. quoniam igitur DB feratur DB T")/ \
eft recla
;

j3
fit

ma-

*,

*-3-i-

AC, communis autem BC, erunt duae DB, BC duabus AC, CB aequales, altera aleft

aequalis ipfi

teri, et
fis

angulus

igitur

DC

bafi
b

DBC angulo ACB AB aequalis

triangulo

eft

acqualis; baet

efl:,

triangulum
majori;
eft

r>

DBC
quod
qualis

aequale
eft

ACB, minus
igitur inaequalis

abfurdum.
fi

non

AB
eft

ipfi

AC;

ergo ae-

erit.

ekc. igitur trianguli

Q^

E. D.

Cor. Hinc omne

triangulum aequiangulum

quoque aequilaterum.

PROP.
eadem
bafis

VII.

THEOR.
duo
tri-

ejus SUPER non conftituentur, quae habentpartes, quae et latera angula

bafi, et

ad eafdem
et ea

ad alterum

terminum,

quae ad reliquum

ter-

minum
Si

ducla funt, inter

fieri

fe aequalia.

enim

poteft, fuper

eadem

bafi

AB,

et

ad eafdem cjus paret latera

tes conftituantur

duo

tiiangula

ACB,
vcrtex

ADB

quae habcnt

CA,

DA

inter fe aequalia, et latera

CB, DB.
neutrius

Jungatur
trianguli

CD

vel

igitur

eft intra

reliquum triangulum, vel ver-

tex alterius eft intra reliquum.

Primo
;

fit

neu-

trius trianguli vertex intra reliquum

et

quoangu-

niam
lus

AC

eft

acqualis ipfi

AD,

erit
J
.

et
eft

ACD angulo ADC aequalis angulus ACD major angulo BCD, eft ADC angulus angulo BCD.

autem
igitur

A
BDC
angulo

major

quare angulus

BCD
multo

4
a. 5. i.

EUCLIDIS
multo major
lus
erit.
a

ELEMENTORUM
CB
;

rurfus
erit

quoniam

eft

aequalis ipfi

DB,
eft

et

angu-

BDC
fieri
fit

aequalis

angulo

BCD

oftenfus

autem

ipfo

major;

quod

non

poteft.

Sed

alterutrius

trJanguli vertex, puta

igitnr

D,

intra

reliquum triangu-

lnm ACB; quoniam

AD,
gulo

erunt anguli
a
;

AC eft ECD, FDC fub

aequalis ipfi
bafi inter fe

aequales

cft

autem angulus

ECD

major aneft

BCD,

quare

FDC
igitur

angulus major
angulus

aneft

gulo BCD;.multo
angulo

BDC

major

BCD.
crit

rurfus

quoniam CB

aequalis eft
a
;

ipfi DB, angulus BDC aequalis angulo BCD oftenfus autem eft BDC angulus eodem BCD major.

quod

fieri

non

poteft.

cafus
reliqui

autem

in

quo

vertex unius

trianguli cadit in latus

alter-

demonftratione non eget. eadem bafi, et ad eafdem ejus partes conftituentur duo triangula, quae habent et latera quae ad alterum bafis terminum,

utrum

Non

igitur fuper

et ea

quae ad reliquum terminum

du<fta funt, intcr fe aequalia.

Q^E. D.

PROP.

VIII.

THEOR.
duobus lateribus aequalia habeant autem et bafim ball

OI ^ duo

triangula

duo

latcra

habeant, alterum
;

alteri,

tinetur, angulo
Sint
lateribus

aequalem angulum quoque, qui aequalibus lateribus conaequalem habebunt.

duo triangula ABC,

DEF

quae duo

latera

AB,
bafi

AC
EF

duobus

DE,
vero

DF
ipfi

aequalia habeant, alterum

alteri, AB

quidem aequale
aequa-

DE, AC
lem.

DF;

habcant autcm

et

bafim

BC

dico angulum quoque

Triangulo enim

angulo EDF aequalem effe. ABC applicato ipfi DEF triangulo, et punclo qui-

BAC

dem

LIBER PRIMUS.
dem B
tum
pofito in

15

E, rccta vero linea

BC

in

EF;

congruet et

punc-

piuifto F,
ipfi

quoniam

BC

ipfi

BC
tera

EF, congruent
bafi

et

BA,

EF eft aequalis. AC ipfis ED, DF.

itaque congruente
fi

enim

bafis qui-

dem BC

autcm

EF congruit, laBA, AC lateribus

ED, DF non congruunt, fed fitum jnutant, ut EG, GF; conftituentur fupcr

eadem bafi, et ad
duo
trian-

eafdem
gula,

B
bafis

CE
terminum,
et ea

cjus partes,

F
quae
3
.

quae habent ad rcliquum dufta

et latera

quae ad alterum

funt,

inter fe aequalia.

non

conftituuntur autern
et

a.7. 1;

non

igitur

fi

bafls

BC congruit bafi EF, non

congrucnt
ipfi

lateribus

ED, DF.
et

igitur.

congruent quare et angulus

fi

BA,

AC latera BAC angulo

EDF

congruet,

erit

acqualis

igitur

duo

b.Ax.B: triangula ckc.

Q^E. D.

PROP.

IX.

PROB.
fecare.

DATUM
Sit

angulum redlilineum bifariam

BAC;
D,
b

datus angulus reftilineus

itaque

oportet ipfiun bifariam

fecare.

Sumatur
acqualis

in

AB
a

quodvis pvuiftum

et a re<5ta linea

AC

ipfi

AD

auferatur

AE

junftaque

DE

confti-

tuatur fuper ea triangulum aequilaterum

DEF,
li-

AF jungatur. nea AF bifariam

et

dico angulum
fecari.

BAC

a recta

Quoniam enim

AD

eft

aequalis ipfi

AE,

communis autem AF; duae DA,

AF

duabus
et bafis

EA, AF

aequales funt, altera alteri;

\6

EUCLIDIS
DF
c.8. i.
lis

ELEMENTORUM
DAF angulo EAF eft aequaBAC a refta linea AF bifariarn
PROB.
bifariam fecare.

eft

aequalis bafi

EF;

angulus igitur

c
.

quare datus angulus re&ilineus

feftus eft.

Q^

E. F.

PROP.

X.

D ATAM
Sit data

re&am lineam terminatam

linea terminata

re&a

AB

oportet ipfam

AB

bifariam fe-

care.

a.i.i.
h. y. i.

Conftituatur fuper

ACB AB reftam
nis

ca triangulum aequilaterum bifariam b recla linea CD. dico angulus

ABC,

et fecetur

lineam in punelo

bifariam fecari.

Quoniam enim AC eft aequalis CB, commuautem CD; duae AC, CD duabus BC, CD
et

aequales funt, altera alteri;

aequalis angulo

angulus

ACD
bafl

eft

BCD;
recla

bafis igitur

AD

4-J-eft aequalis

c
.

igitur

linea terminata

DB AB

bifariam feeta

eft

in

pimclo D.

Q^

E. F.

PROP.

XI.

PROB.
in ipfa dato,

DATAE redlam lineam pun6to ducere. angulos

Sit

re6lae lineae, a

ad reftos

data recla linea

ipfi

AB,

et

datum

in

ipfa

punctum C; oportct a
3

punclo C
a. 3. i.

AB

ad reflos angulos rcclam lineam ducere.

Sumatur

in

b. 1. j.

CE,

et

fuper

AC punctum quodvis D, ipfique CD aequalis ponatur DE conftituatur triangulum aequilaterum b DFE, et FC

AB
a puncto

jungatur.
tos angulos

dico datae reclae lineae

in ipfa dato,

ad rec-

ductam

effe

FC.

Quqniam

LIBER PRIMUS.
Quoniam cnim DC eft CF duabus EC, CF flint
alteri;

17

aequalis

CE,

et

FC

communis; duae DC.

aequales,
bafi
eft

altera

et bafis

angulus igitup
lis
c
,

DF eft aequdis DCF angulo ECF

FE;
recla
c.8.1.

aequa-

et funt deinceps.

Quando autem

linea fuper recla linea infiftens, eos qui deinter fe feceinceps funt angulos aequales
rit,

j^

jj
d.

reclus

eft

uterque aequalium angulo-

lo.Dcf.

1.

rum; ergo uterque ipforum

lineae
linea

DCF, FCE

eft reftus.

Datae

igitur reftae

AB, a punfto in ipfa dato C, ad FC. O^ E. F. Cor. Hinc oftendi poteft duas re&as

rectos angulos dutfta eft recla

Jineas

non habere fegmentum

commune.

Non

enim,

fed

fi

fieri

poteft,

habeant duae re&ae lineae

ABC,

ABD
B

fegmentum commune AB.

a punclo
ipfi

ducatur

BE

ad reclos angulos
recla

AB;
erit

quoniam
angulus
liter

igitur

linea

eft

ABC,

CBE

aequalis angulo
recla linea eft

quoniam

EBA; flmiABD, erit aneft igi-

D
X"

gulus

DBE

angulo

EBA

aequalis.

tur angulus
lis,

DBE

^
duae reclae lineae non

ipfi

CBE
fieri

angulo aequa-

minor majori, quod

non

poteft.

igitur

commune. poflunt habere fegmentum

PROP.

XII.

PROB.

SUPER quod
to,

datam rectam lineam infinitam, a dato puncin ea non eft, perpendicularem rectam li-

neam

ducere.

Sit

t8
non
eft.

EUCLIDIS
Sit data

ELEMENTORUM
AB
reftae

AB, datum vero puncTum C, quod in ea datam reftam lineam infinitam AB, a dato pun&o oportet fuper
quidem
recta linea
eft,

C, quod in ea non

perpendicularem reftam lineam ducere.

lineae, puncTxim

Sumatur enim ad
quodvis D,
%. Poft. 3.

alteras partes ipfius

et centro

quidem C,

intervallo

autem

tur

EGF,
b

quae reclae

AB

in F,

G,

occurrat;

CD circulus defcribaet FG in H bifariam

b. 10. 1.

fecetar

,junganturqueCF,CH,CG.

dico

fuper

datam reclam lineam infinitam AB,

eft,

a dato punclo C, quod in ea non

per-

pendicularem CH

duftam

efTe. eft

Quoniam enim

aequalis

FH

ipfi

HG, communis duabus GH, HC

c.

atitem

HC,

duae

FH, HC,
et bafis
cft

funt aequales, altera alteri;

CF
d
,

eft

aequalis

Def. 15. bafi

'

CG

C
;

angulus igitur

CHF

angulo

CHG

aequalis

et funt

de-

inceps.

quando autem
et

refta linea fuper refta linea infiftens, eos qui de-

inter fe feeerit, reclns eft utcrque aequainceps funt angulos, aequales

lium angulorum;

quae

infiftit

refta linea

perpendicularis appellatur

fuper datam igitur reftam lineam infinitam AB a dato punfto C, quod in ea non eft, perpendicularis ducta eft CH. Q^E. F.

ad eam cui

infiftit.

PROP.

XIII.

THEOR.

CUM
iiciet.
faciat

recla linea fuper rectam infiftens lineam angulos fecerit, vel duos rectos, vel duobus rectis aequales ef-

Refta cnim linea quaedam

AB

fuper reclam

CD

infiftens,

angulos
efTe, vel

CBA, ABD.
reclis

dico

CBA,
cft

ABD

angulos vel duos reclos

duobus
a. Def. 10.

aequales.

si

cnim ahgulus

CBA

aequalis ipfi

ABD,

duo

recli

funt

a
.

fin

minus,

LIBER PRIMUS.
.

19

b BE. anguli igi-b. u. r. mlnus, ducamr a pun&o B ipfiCD ad reclos angulos a et quoniam CBE duobus CBA, ABEa. Def. 10. tur CBE, EBD funt duo recti

EBD; ergo anguli CBE, EBD tribus CB A, ABE, EBD funt aequales c rurfus quoniam DBA an- e. angulis duobus DBE, EBA, communis apponatur ABC angulus eft aequalis
efl:

aequalis,

communis apponatur

Ax.

2.

A
D
guli igitur

B
DBA, ABC

-C
tribus

DBE, EBA, ABC

;

aequales funt.

oftenfi

autem funt anguli CBE,

EBD

iifdem tribus aequales;

igitur

quae vero eidem

d (unt aequalia, et inter le aequalia funt

et

anguli
funt

CBE,

EBD

ip-

d.

Ax.

1.

DBA, ABC funt DBA, ABC duobus

fis

aequaks.
reclis

fed

CBE,

EBD
ergo

duo

refti;

igitur

aequales funt.

cum

refta linea

8cc.

Q^E. D.

PROP.
aliquam SI duae reclae

XIV.

THEOR.

ad

lineae

rectam lineam, atque ad pundlum in ea non ad eafdem partes pofitae an*

;

rectis aequales fecerint gulos, qui deinceps funt, duobus ipfae redtae lineae in directum fibi invicem erunt.

Ad

aliquam reclam lineam

AB,

atque ad punclum in ea B,

duac

reclae lineae

ceps funt,

BD non ad eafdem partes pofitae angnlos, qui dcinABC, ABD duobus rectis aequales faciant. dico BD ipfi
BC,

CB

in direftum e([e.

Si

2C
Si

EUCLIDIS
enim

ELEMENTORUM
directum
ipfi

BD

non

eft in

CB,

fit

ipfi

BE.
a.

Quoniam

igitur recta linea

reclis funt

AB

fuper recta
a
.

CB in diretfum CBE infiftit, anguli

13.

i.ABC,
funt

ABE

duobus
et

aequales

autem

anguli

ABC,

ABD

aequales

duobus
ipfis

reclis.

anguli igitur
aequales

CBA,

ABD
eft

CBA, ABE erunt. commu-

nis
h. 3.

auferatur

ABC;

rcliquus igitur
b
,

ABE
p
eft

Ax.

reliquo

ABD

aequalis

minor majori,
igitur

E,

7y

quod

fieri

non

poteft.

non

BE
CB

in direclum ipfi

BC.

fimiliter

oftendemus neque aliam quampiam

ipfi

efle

praeter

BD.

in directum igitur eft

BD.

fi

igitur

ad aliquam

rectam lineam &c.

Q^

E. D.

PROP. XV.
duae S ad
I

THEOR.
efficient.

reftae lineae fe invicem fecuerint, angulos qui

verticem funt, inter'fe aequales

reclae lineae

Duae enim
dico

AB,

CD

fe

invicem fecent in punfto E.

angulum quidem angulo DEB, aequaangulum vero CEB angulo lem efle.

AEC

AED

^
A

Quoniam enim
recta

recla

linea

AE

fuper

CD
;

infiftens

angulos

facit

CEA,
reeYts

AED
3.

erunt
a
.

CEA,

AED

duobus

13.

aequalcs

rurfus

quoniam

recla linea

DE
AED, DEB,
erunt

fuper recla

AB

infiftens facit
.

angulos

AED, DEB

AED
DEB

a oftcnfi auiem funt anguli quoque CEA, anguli aequales duobus rcclis duobus reeYis aequales; anguli igitur CEA, angulis AED,

AED

aequales funt.

communis

aufcratur

AED;

rcliquus igitur

CEA

reliquo

LIBER PRIMUS.
reliquo

21

BED
i.

cft

acqualis.
fi

fimili

ratione oftendetur et angulos

re<5tae lineae

CEB,

AED

aequales

effc.

igitur

duae

&c.

Q^
lineas

E. D.
fe

Cor.
Cor.

Ex

hoc manifefte conftat duas

ad fectionem quatuor

reclas

invicem

fecantes, facere angulos

recTis aequales.

2.

Et propterea, omnes anguli

angulos quatuor
reclis

circa

unum punftum

confti-

tuti conficiunt

aequales.

PROP.
trianguli,

XVI.

THEOR.
exterior angueft

producto, OMNIS utrovis interiore et oppofito major.

lus
Sit

uno

latere

triangulum

ABC,

et

unum

ipfius

latus

BC
et

ad

producatur.

dico exteriorem angulum

ACD
a
,

utrovis

interiore

oppofito, videlicet

CBA,
turque
catur.

Sccetur
ipfi

BAC majorem effe. AC bifariam in E

BE
aequalis

et

juncla

BE

producatur ad F, pona-a.

10.

r.'

EF;

jungatm- etiam FC, et

AC

ad

produ-

Quoniam igitur AE quidem eft aeEC, BE vero ipfi EF, duae AE, EB duabus CE, EF aequalcs funt, alqualis
tera alteri
;

et

angulus
b
,

CEF
funt.

eft

aequalis

E B, angulo ad verticem enim

acqualis eft bafi

b.i 5

Bafis igitur
et

AB

CF,
.

AEB triangulum triangulo CEF,

aequaangulus igiturc.
4- *

et reliqui angv.li reliquis angulis

les
c ,

alter alteri,
eft

quibus acqualia latera fubtenduntur.

BAE
ECF;

aequalis angulo
eft

ECF.

major autem

eft

angulus

ECD

iplb
li-

quare major

angulus

ACD

angulo

BAE.

fimiliter recli

nea

22
nea
i. 15. i.

EUCLIDIS
BC
d

ELEMENTORUM
BCG
angulus,

bifariam fefta, oftendetur etiam

hoc

eft

ACD

angulus

angulo

ABC

major. Omnis

igitur trianguli ckc.

Q^ E. D.

PROP.

XVII.

THEOR.
duobus
rectis

trianguli OMNISquomodocunqueanguli funt, fumpti.

Sit triangulum

duo

minores

ABC;

dico ipfius
reelis

ABC

trianguli

duos angulos quo~

modocunque fumptos duobus

efle.

minores

Producatur enim

BC

ad

D;

et

quoeft

niam

trianguli
erit
a
;

ABC

exterior

angulus

ACD,
a. 16.
1
.

ACD

major

interiore et

oppo;

flto

ABC

communis apponatur

ACB

an-

J.

13-

ACB guli igitur ACD, ACB angulis ABC, ' funt. fcd ACD, ACB funt acquales duobus reflis b rnajores angiili igitur ABC, BCA duobus reftis funt minores. fimiliter oftendemus angulos quoque BAC, ACB, itemque CAB, ABC duobus re&is minores
;

efTe.

Omnis

igitur trianguli

&c.

Q^

E. D.

PROP.

XVIII.

THEOR.

OMNIS
Sit

trianguli

majus latus majorem angulum fub-

tendit.

A
triangulum
;

ABC

habens

latus

AC

3.

AB majus dico et ABC angulum angulo BCA majorem efTe. Quoniam enim AC major eft quam AB, l ponatur ipfi AB aequalis AD \ et BD
latcre

jungatur.

LIBER PRIMUS.
quoniam trianguli BDC exterior angulus eft ADB, crit jungatur. ADB major interiore et oppofito DCB b aequalis autem eft ADB ipfib. 16. c major igitur eft etc. 5.1. ABD, quod et latus AB lateri AD fit aequale ACB quare ABC ipfo ACB multo major erit. ABD angulus angulo
et
.
;

23
i.

Omnis

igitur trianguli

&c.

Q^ E. D.
XIX.

PROP.

THEOR.
Iatere fub-

OMNIS trianguli tenditur.

Sit

major angulus a majore

triangulum

ABC
latere

habens

ABC
eft

angulum majorem angulo BCA.

dico et latus
Si

AC

AB

majus

efle.

enim non

eft

majus, vel
eft,

AC

aequale

ipfi

AB,

vel ipfo minus.

non aequale autem

angulo

nam
a
;

et

angulus

ABC

ACB aequalis eflet non eft autem; / non igitur AC ipfi AB eft aequale. fed ne/ minus eft latus AC ipfo AB eflet enim que b atet angulus ABC angulo ACB minor 3 non eft; non igitur AC latus minus eft qui
;

/V

r. t ;

^v
>v

q
eft

b.iZ.il

ipfo

AB

AB. oftenfum autem Omnis igitur majus.

eft

neque aequale
ckc.

efle;

igitur

AC

ipfo

trianguli

Q^, E. D.

PROP. XX.

THEOR.
latera

OMNIS trianguli quomodocunque

Sit

duo

reliquo majora funt,

fumpta.
;

enim triangulum
efle,

ABC

dico ipfius

ABC

trianguli

duo

latera re-

iiquo majora

quomodocunque fumpta;

videlicet latera

quidem BA,

AC

24

EUCLIDIS
AC
tera

ELEMENTORUM
vero

majora

latere

BC

latcra

AB, BC majora

latere

AC

et la-

majora ipfo AB. Producatur enim BA ad punclum D, ponaturque

BC,
et

CA

ipfi

CA ADC

aequalis

a. 3. i.

AD

a
,

DC

jungatur.
igitur
b
.

Qiioniam
b. 5. 1.

DA
fcd

eft

aequalis

AC,

erit et

angulus

ACD
eft

angulo

aequalis

BCD
et

angulus major

angulo

ACD;
cft

angulus igitur

BCD

an-

gulo

ADC
eft

major.

quoniam

triangu-

c.

19.

angulum majorem angulo BDC, majorem autcm angui.lum majus latus fubtendit erit latus DB
habens
,

lum

DCB

BCD

latere

BC

majus.

eft

autem
ipfo

DB

aequale
fimiliter

ipfis

BA, AC; majora

igitur

oftendemus, ct latera quidcm AB, BC majora cfle latere CA ; latcra vero BC, ipfo majora. Omnis igitur trianguli 8cc. Q^ E. D.

funt latera

BA,

AC

BC.

CA

AB

PROP.

XXI.

THEOR.

OI

a terminis unius lateris trianguli

intra conftituantur,

duae reelae lineae hae reliquis duobus trianguli laerunt,

teribus minores

quidem

majorem vero angulum

continebunt.
Trianguli enim

ABC

in

uno

latere

BC

a terminis B,

duae reftae

lineae intra conflituantur

BD, DC.

dico

BD,
efle,

DC

rcliquis

duobus

tri-

anguli latcribus

BA,

AC
BD

minores quidem

continere vero

angulum

BDC
a.

majorem angulo Producatur cnim

a
,

BAC.
ad

et

20.

1.

reliquo funt majora

erunt trianguli

quoniam omnis trianguli duo latera ABE duo latera BA, AE, ma-

jora latere

BE* communis

apponatur

EC;

funt igitur latera

BA,

AC
ipfis

LIBER PRIMUS.
ipfis

BE,

EC

majora

rurfus

quoniam

CED

trianguli

duo

latcra

CE, b.

Ax.4.

ED
EB
eft

funt majora latere

CD, communis
.

apponatur

DB

funt igitur

CE,

majora

ipfis

CD,

DB b

fed oftenfum

BA, AC majora efle BE, EC; multo DC majora igitur BA, AC, ipfis BD,
funt.

Rurfus quoniam omnis trianguli exterior

c

et oppofito angulus interiore

,

eft

ma-

jor

erit

trianguli

CDE

exterior angulus

BDC

major

ipfo

CED.
eft

ea- c 16.
.

1.

dem
jor.

ratione et trianguli

ABE

exterior angulus

CEB

ipfo

BAC

ma-

fed angulus

BDC
ris

angulus

BDC oftenfus eft major angulo BAC major erit.

PROP.
XXII.

angulo

CEB;

multo

igitur

fi

a terminis unius lateigitur

&c.

C4

E. D.

PROB.
rectis lineis datis ae-

EX
funt,

tribus rectis lineis,

quae tribus

quales funt, triangulum conftituere. oportet

effe,

autem
a
.

duas reliqua majores

quomodocunque iumptas

a.

20. 1.

Sint tres datae reftae lineae

A, B, C, quarum duae reliqua majores

tae, ut fcilicet

quomodocunque fumpA, B, quidem

(int

majores

quam C; A, C,
quam B
majores
;

vero

majores

et

practerea B,

quam
A, B,
refta

A.
lineis

itaque oportet ex reftis

aequalibus

ipfis.

C, triangulum conftituere.

Exponatur

aliqua

linea

.6
linea
a.

EUCLIDIS
DE,
3.i.quidem

ELEMENTORUM
D,
infinita

terminata quidem ad
a

vero ad

et

ponatur

ipfi

aequalis

DF,

ipfi

vero

aequalis

FG,

et

ipfi

aequalis

h. Poft.3.

GH;
vallo

et centro

F, intervallo autem

FD

circulus

defcribatur b

DKL.

rurfufque centro

et inter-

GH alius circulus KLH

KF,
li-

defcribatur, et jungantur

KG.

dico ex tribus rectis

neis aequalibus ipfis

A, B, C,

triangulum
eile.

KFG conftitutum

Quoniam enim punclum

centrum

c.Def. 15. erit

FD

DKL aequalis FK
eft

circuli,
C
;

fed
rurfus

FD
C
;

cft

aequalis reftae lineae

A;
C;

eft

igitur

FK

aequalis ipfi
erit

A.

quoniam punctum
fed

centrum

eft circuli

LKH,

GH

aequalis
erit.

GK
cft

GH
FG
C

eft

aequalis ipfi

igitur et

GK

ipfi

aequalis

autem

et

aequalis

tres

igitur reclae

lincae

KF, FG,

GK

tribus

A, B,

acquales funt.

ex tribus igitur
datis rettis lineis

reclis lineis

KF, FG,

GK

quae funt acquales tribus

eft

A, B, C, triangulum

conftitutom

KFG.

Q^ E.

F.

PROP.

XXIII.

PROB.

A D datam reclam lineam, et ad datum in ea punctum, ** dato angulo reclilineo aequalem angulum recTtilineum
conftituere.
Sit data

quidem

recta linca

AB, datum

et

datus angulus reelilineus

et

DCE;

vero in ipfa punclum A, oportet ad datam rectam lineam

AB,

ad datum in ea punctum A, dato angulo redilineo

reclilineum conftitucre.

DCE

ae-

qualem angulum

Sumantur

LIBER PRIMUS.
Sumantur
gaturque
neis,

27
D, E, jun-

in utraque ipfarum
;

CD,

CE

quaevis punfta

DE

et

ex

tribus reetis
fint tribus

li-

quae acqualcs

CD,
a

DE,
et

EC
ita

triangulum conftituatur
ut

AFG, CE

CD

fit

aequalis

ipfi

AG,

et

DE

ipfi

AF, FG.

Qnoniam igitur duae DC, CE duabus FA, AG aequales funt, altera

alteri, et bafis

DE eft
DCE
AB,
et

aequalis bafi

FG

angulus

aequalis erit angulo

FAG b

Ad

datam

igiturb.
recti-

8. i.

reftam lineam
lineo

ad datum in ea punctum A, dato angulo

DCE

conftitutus eft aequalis angulus rectilineus

FAG. C4 E.

F.

PROP. XXIV.
triangula SI habeant, alterum
bafi

THEOR.
duobus
lateribus aequalia

duo

duo

latera

alteri,

angulum autem angulo ma-

lineis continetur; et bafim jorem, qui aequalibus rectis

majorem habebunt.
duo
triangula

Sint
lateribus

ABC, DEF, quae duo

*

latera

AB,
35

AC

duobus

DE,

DF

aequalia habe-

ant, alterum alteri, videlicet latus

quidem
latus

vero

AB aequale lateri DE, AC aequale DF; at

angulus
major.

BAC
dico,

angulo bafim BC bafi

EDF
DF

fit

EF
fit

majorem efle. Reetarum enim DE,

DE
2

ea

DF,

et conftituatur

ad re&am lineam

DE,

quae non major eft altera et ad punclum in ea D,

angulo

28
a.

EUCLIDIS
23.

ELEMENTORUM
;

i.angulo

b. 3. 1.

BAC aequalis angulus EDG a ponaturque alterutri ipfarum b AC, DF aequalis DG et EG, GF jungantur. Itaque quoniam AB quidem eft aequalis DE, AC vero ipfi DG, duae B A, AC duabus ED, DG aequales funt, altera alteri et angulus BAC eft aequalis angulo EDG \ j\ bafis BC bafi EG eft aeigitur
,

c.4.

1.

qualis
eft

rurfus
ipfi

quoniam
eft
d
;

aequalis

DG
eft

DF,

angulus

DFG

eft

4. 5. 1.

angulo

DGF aequalis
angulus
erit

major auangulo Jr
angulus
igitur

tem

DGF
DFG

"E

^
e
;

EGF,
angulo
ct

itaque

EGF

major; multo

major

e.

19.

quoniam triangulum eft EFG angulum i.gulo EGF, majori autem angulo latus majus fubtenditur

F EFG angulus ipfo EGF. EFG majorem habens anerit

latus
et

EG
ipfb

latere

EF

majus.
crit.

fed
fi

EG

latus eft aequale lateri

BC;

crgo

BC

EF

majus

igitur

duo

triangula

&c.

Q^

E. D.

PROP. XXV.
triangula SI habeant, alterum

THEOR.
duobus
lateribus aequalia

duo

duo

latera

alteri,

bafim vero baii majorem; ec

lateribus continetur,

angulum angulo, qui aequalibus jorem habebunt.

Sint
lateribus

ma-

duo

triangula

ABC, DEF,
latus

quae duo

latcra

AB,

AC

duobus

DE,
lateri

DF
DE,
eft

aequalia habeant, alterum

et

aequale
fit

major.
Si

dico, ct

angulum

AB AC lateri DF; bafis autcm BC bafi EF BAC angulo EDF majorem efle.
alteri,

vidclicet latus

enim non
angulus

major, vcl aequalis

eft vel

minor.
et bafls

aequalis

autem

non

cft

BAC

angulo

EDF,

eflct

enim

BC

bafi

EF
\

aequalis

LIBER PRIMUS.
3

^9

acqualis

Non
fed

eft

autem; non

igitur acqualis eft

.

BAC
T

angulus an-a.4.1.

gulo

EDF.
non

neque minor; mi-

nor cnim
atqui

efTet et bafis
cft
;

BC

bafi

EF

b
.

j\

b.

24. 1.

non

igitur

angulus
oftenefle
;

B AC angulo EDF eft minor.

fum autem
angulus
eft

neque aequalcm

igitur

BAC

angulo

EDF
trian-

duo fi igitur major crit. &c. Q^ E. D. gula

PROP. XXVI.

THEOR.

SI habeant,
quale, vel

duo triangula duos angulos duobus angulis aequales akerum alteri, unumque latus uni lateri aeangulis, vel quod uni et reliqua latera reli-

quod aequalibus adjacet aequalium angulorum fubtenditur;

quis lateribus aequalia, alterum alteri, et reliquum angu-

lum

reliquo angulo aequalem habebunt.

duo triangula ABC,

Sint

DEF,

quae duos angulos

ABC,

BCA

duo-

bus angulis

DEF, EFD

aequales habeant, alterum

alteri,

videlicet an-

gulum quidem
gulo

DEF, angulum

ABC aequalem anA vero BCA

habeant autem
"

angu lo

EFD;

et

unum
primo,

latus uni lateri aequale; et

quod aequalibus

adjacet

angulis,

nempe

latus

BC

lateri

EF.

dico ct reliqua latera reliquis latcribus aequalia habere, alterum alteri, latus fcilicet

AB

lateri

DE,

ct la-

tus

3*
tus

EUCLIDIS
AC
Si
lateri

ELEMENTORUM
BAC
reliquo angulo

DF;

et

reliquum angulum

EDF

aequalem.

DE, una ipfarum major eft. major AB, ponaturque aequalis DE, et GC jungatur. Quoniam igitur BG quidem eft aequalis DE, BC vero ipfi EF, duae GB, BC duabus DE, EF aequales funt, altera alteri; et angulus GBC
inaequalis eft recta linea
ipfi
fit

enim

AB

BG

eft
a, 4- 1

aequalis angulo

DEF:
eft

bafis
3
,

igitur

GC
et

bafi

DF

aequalis

et

GBC

triangulum
reliqui

triangulo

DEF,

anguli reliquis

angulis aequales, alter alteri, qui-

bus aequalia latera fubtenduntur;

ergo

GCB angulus eft

aequalis an-

gulo

DFE

fed angulus

BCG
poteft.

angulus angulo

DFE BCA eft

angulo

BC A

aequalis ponitur ;

quare et
fieri

aequalis,

minor majori, quod

non

non
et

igitur inaequalis eft

AB

ipfi

DE

autem

BC
bafi

aequalis

EF;

itaque duae

AB, BC
eft

ergo acqualis erit. cft duabus DE, EF acquaangulo

les funt, altera aiteri, et

angulus

tur

AC
a

DF,

et

reliquus

ABC aequalis angulus BAC

DEF;

bafis

igi-

reliquo angulo

EDF

eft

aequalis

Sed rurfus
lia,

fint latera

quae aequalibus angulis fubtenduntur aequa-

ut

AB

ipfi

DE;

dico rurfus, ct reliqua latcra reliquis lateribus aeet

qualia effe,

angulum Si enim
eft.
fit

AC quidem ipfi DF, BC vero ipfi EF; BAC reliquo angulo EDF aequalcm.
inaequalis eft refta linca
fi

adhuc rcliquum

major BC,

fieri

poteft,

EF, una ipfarum major ponaturque BH aequalis EF, et AH

ipfi

BC

jungatur.

Quoniam

igitur

BH

quidem

cft

aequalis

EF,

AB

vero

ipfl

DE;

duae

AB,

BH

duabus

DE, EF

aequalcs funt, altcra alteri;

bafi

et

aequales angulos continent;

ergo bafis

AH

DF

eft acqualis, ct

ABH

triangulum

LIBER PRIMUS.
triangulum triangulo
erunt, alter
eft
alteri,

31

DEF,

et

reliqui

anguli reliquis angulis aequales

aequalis igitur

quibus aequalia latera fubtenduntur.

BHA angulo EFD. fed EFD eft aequalis angulo BCA b ;b. exhyp; BCA eft aequalis, trianguli fcilicet AHC ergo et BHA angulus angulo exterior angulus BHA aequalis
angulus
interiori et oppofito
fieri

BCA, quod
inaec.

non potefK quare non

eft

16. i;

qualis
lis

BC
eft

ipfi

EF
et

aequa-

igitur;

autem

AB

ae-

qualis

DE;

duae

igitur

AB, BC

duabus

DE, EF aequales funr, alangulofque aequales continent; quare bafis

et reliquus

tcra alteri;
eft bafi
lis. fi

DF,

angulus
ckc.

BAC

reliquo angulo

AC aequalis EDF eft aequa-

igitur

duo triangula

Q^ E. D.

PROP.

XXVII.

THEOR.

in duas rectas lineas recta linea incidens alcernos an-

gulos inter fe aequales fecerit, parallelae erunt rectae

lineae.

In duas enim

reftas lineas

AB,

CD

re&a linea

EF

incidens alternos

angulos AEF, ciat ; dico re<ftam

parallelam
Si
efle.

EFD

aequales inter fe fa-

lineam

AB

ipfi

CD

enim non
vcl

eft

parallela,

produftae

AB, CD,

ad partes

BD
in

convenient,

C
itaque

vel ad partes

AC.

producantur, conve-

niantque

ad partes

BD

punfto

angulus

AEF

major

eft interiore et

oppofito

GEF EFG

trianguli
a
;

exterior
.

fed et aequalis, a 16.1.

quod

32
quod
Def. 35.

EUCLIDIS
ficri

ELEMENTORUM
igitur

non

poteft.

non

AB, CD produftae ad

partes

BD

con-

venient.
!>.

fimiliter

demonftrabitur neque convenire ad partes

.

AC.

quae
i-

vero ad neutras partes conveniunt, parallelae inter fe funt b

gitur
eft

parallela

AB

ipfi

CD.

quare

fi

in duas reftas lineas

&c.

Q^

E. D.

PROP.

XXVIII.

THEOR.
et ad eafdem partes ad eafdem partes duo-

SI angulum

in duas rectas lineas recta linea incidens exteriorem

interiori, et oppofito,

aequalem bus rectis aequales

fecerit; vel interiores et

:

parallelae erunt inter fe rectae lineae.

lineas

In duas enim reclas

riorem angulum

AB,

CD

recla linea

EF

incidens exte-

EGB

interiori et

oppofito

aequalem faciat ; vel intcriores et duobus reclis aequales. dico reclam lineam
effe.

ad eafdem partcs ad eafdem partes BGH,

GHD

GHD

AB

reclae

CD

parallelam

Quoniam enim
a. 15. 1.

EGB

angulus aequalis
a
,

eft

angulo

GHD,

angulus
ae-

autem

EGB
CD.

angulo

AGH

erit

et
b

angulus

AGH
jr

angulo

GHD

b.

27.1. qualis;

et funt alterni; parallela

igitur eft

AB
c
ex hyp.
d. 13. 1.

ipfi

rurfus

quoniam anguli
c

BGH,
et funt
;

\
-^
B
7^

GHD

duobus

reftis funt

aequales
rcc"tis

d erunt AGH, BGH aequales duobus BGH ansulis BGH, GHD C anguli AGH,

D
\
duas reclas

aequales.

communis

auferatur

BGH;

reli;

quus

igitur

AGH
Q^

eft

aequalis reliquo

GHD

et funt alterni; lineas ckc.

ergo

AB

ipfi

CD

parallela

erit.

fi

igitur in

E. D.

PROP. XXIX.

LIBER PRIMUS.
PROP.
XXIX.

33

THEOR.
vid.

INnos

parallelas

rectas lineas recla linea incidens, et alter-

nou*
'

angulos inter fe aequales; et oppofito et ad eafdem partes

et ad eafdem partes,

et exteriorem interiori^ 1131101 10 ^

aequalem; et interiores
aequales
efficiet.

duobus

reclis

In parallelas enim rc&as lineas AB,

alcernos angulos

CD

refta linea incidat

et

EF.

dico

AGH,

GHD inter
BGH,
ipfi

fe

aecjiiales efficere;

exteriorem
et in-

EGB
Si

interiori et oppofito et

ad eafdem partes

GHD aequalem;
reftis
eft

teriores et

ad eafdem partes
eft

GHD
GHD,

duobus

aequales.
eft;
fit

AGH AGH. et quoniam AGH major

enim inaequalis
munis apponatur

unus ipforum major

angulus major
igitur

angulo GHD,

com-

BGH

anguli

AGH,
fed
rec-

J N

BGH
anguli
tis tis
a
;

angulis

BGH,

GHD

majores

funt.

AGH, BGH
ergo

funt aequales

duobus duobus

<_^

BGH,

GHD

anguli funt

rec-

minores.

interiores et

quae vero cum aliqua re<ta angulos ad eafdem partes minores duobus

reftis cfficiunt, in

lineae

_ __ AB, CD

infinitum produclae inter fe conveniunt*; ergo reelrae ax. u.vid.

.

infinitum produftae mter le convenient.

atqui

non

Notas ad hane Pro P .

conveniunt,

cum

parallelae ponantur.
;

non

eft igitur inacqualis

angulus

AGH
lis

angulo

GHD
; ;

eft

igitur aequalis.
et

angulus autem

AGH aequacommunis b
-

eftangulo

EGB b
EGB,

ergo

EGB

ipfi

GHD aequalis

erit.

15- '

apponatur

BGH

anguli igitur

EGB,
a

BGH

funt aequales angulis

GHD;

fed

BGH

aequalcs

funt duobus reftis;

ergo et

BGH, BGH,

GHD

duobus

reftis

aequales erunt.

in parallelas igitur reftas lineas

&c

Q^E. D.

PROP. XXX.

34

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
THEOR.

PROP. XXX.

Q' funt
Sit

UAE

eidem

rectae lineae funt parallelae, et inter fe

parallelae.

utraque ipfarum
efie.

AB,

CD

ipfi

EF

parallela;

dico et

AB

ipfi

CD

parallelam

Incidat enim in ipfas refta linea

rettas lineas
dit,
a.

GHK;
inci-

et

quoniam

in parallelas

AB, EF,

recla linea

GK
eft

angulus
.

AGH

angulo

GHF

aequali-

29.

1.

Hs

rurfus

quoniam

in parallelas reclas

neas
lis

EF,
autem

CD
eft

recta linea incidit

GK, aequaa
.

eftGHF

angulus angulo
et

GKD
ipfi

often-

fus

angulus

AGK
parallela

angulo

GHF
I. 27. 1.

et aequalis; ergo
erit.

AGK
ckc.

GKD aeigitur
eft

qualis

et funt alterni;

AB

ipfi

CD b

Ergo

reftac lineae quae cidem

Q^

E. D.

PROP. XXXI.

PROB.
re<5tae lineae

P
per
gatur

ER

datum punctum, datae rectam iineam ducere.

parallelam

Sit

datum quidem punc~tum A, data vero

recta linea

BC;

oportet

punttum
in

ipfi

BC

rectae lincae paralle-

-p

lam reclam lineam ducere.

Sumatur

BC

quodvis punctum D,

et

jun-

AD;
et

conftituaturque ad rectam lineam

ipfa
et

z~

DA,
a. 23. 1.

ad punftum in
a

qualis angulus

DAE;

A, angulo in dirc&um

ADC aerecla linea AF producatur. ipfi EA

Quoniam

LIBERPRIMUS.
Quoniam
in duas igitur

35

re&as lineas BC,

EF

recla linea

AD
EF

inipfi
b. 27. 1.

cidens alternos angulos

EAD, ADC
igitur

inter fe aequales efficit,

BC

parallela

crit

b
.

Per datum

punclum A

datae reclae lineaeBC

ducla parallela

eft retfa linea

EAF.
XXXII.

Q^ E. F.

PROP.

THEOR.

OMNIS duobus gulus

Sit

trianguli, uno latere produ&o, exterior aninterioribus et oppofitis efl: aequalis;

et trianguli tres interiores anguli funt.

duobus

rectis

aequales

triangulum ABC; dico angulum exteriorem

et

unum

ipfius

latus

BC

in
et

prodncatur.

ACD

duobus interioribus
tres

oppofitis

ABC CAB
et

aequalem effe duobus reclis

et trianguli

interiores angulos

CAB, ABC, BCA,

a

effe

aequales.
ipfi

Ducatur enim per

pun&um C

AB
.

reclae lineae parallela

ipfas incidit

CE. a.
an-

31. 1.

quoniam AB ipfi CE parallela eft, et in ACE inter fe aequales funt b guli BAC, rurfus quoniam AB parallela eft CE, et
in ipfas
incidit recla linea

AC,

alterni

b. 29. 1.

BD,
eft

exterior

angulus

ECD
b
.

interiori et oppofito

ABC
totus
et oppofitis

eft aequalis

oftenfus

autem

angulus

ACEaequalis anguloBAC; quare

ACD
ABC.

exterior angulus aequalis eft

duobus intcrioribus
;

CAB,

communis apponatur

ACB

anguli igitur
fed

CBA, BAC,
quales

ACB
recYis
c

aequales funt.
;

anguli

ACD, ACB tribus ACD, ACB funt aeduobus

ckc.
reftis funtc. 13. 1.

duobus

ergo

et

CBA, BAC, ACB

uno
latere

aequalcs.

Omnis

igitur trianguii

produclo

Q^ E. D. Cor. 1.

36

EUCLIDIS
Cor.
i.

ELEMENTORUM
reftili-

Omnes

fimul anguli interiores cujufcunque figurae

recYis

neae, una cum quatuor

angulis, confi-

ciunt bis tot reflos quot funt latcra figurae.

Nam
latera,

figura quaevis reftilinea

ABCDE
F
in-

dividi poteft in tot triangula quot funt ejus

ducendo

fcilicet reclas

a punclo

tra figuram

ad omnes ejus angulos.

anguli,

trian-

gulorum autem omnes

quot funt Iatera
gulis figurae,
.a.Cor. ij.i.

per praece-

dentem, fimul aequales funt

figurae.

bis tot rectis

quot funt triangula, hoc

eft

omnes autem iidem

anguli aequales funt an-

una cum angulis ad

reclis
3
.

verticem

communem

triangulomm^

hoc

eft

una cum quatuor

recYis

ergo omnes

anguli figurae

una cum

quatuor

aequales funt bis tot reclis quot funt latera.

Cor.

2.

Omnes

fimul anguli cxteriores cujufcunque figurae recli-

lineae aequales funt quatuor recYs.

Angulus enim
. 13. i.

interior

ABC

fimul
b
eft

cum
duo-

exteriore adjacente

ABD,acqualis

bus

reclis

ergo omnes interiores

fimul

cum
tis

extcrioribus aequales funt bis tot reclatera

quot funt

figurae,

hoc

eft,

per Co-

rollarium praecedens, omnibus interioribus

angulis figurae

una cum quatuor

reclis.

Ergo

exteriores aequales

fuM

quatuor

reclis.

PROP.

XXXIII.

THEOR.

QUAE redae jungunt

aequales et parallelas ad eafdem partes conlineae, et ipfae aequales et parallelac

funt

Sins:

LIBER PRIMUS.
Sint aequales et paralklae
partes
re<ftae lineae

37

AB, CD, AC, BD; dico AC,

;

et ipfas

conjungant ad eafdem

BD

aequales, et parallelas effe.

et quoniam AB parallela eft CD, in ipfafque Jungatur enim BC et quoniam ABa. incidit BC, alterni anguli ABC, BCD aequales funt\ communis autem BC, duae eft aequalis CD,

29.

r.'

AB, BC duabus DC,

angulus
fis

CB
eft

funt aequales

et

ABC

aequalis

angulo

BCD
,

ba-

AC bafi BD eft aequalis b et gulumque ABC triangulo BCD,

igitur

trianreliqui

v^

b 4-

erunt b , alter anguli reliquis angulis aequales

tera fubtenduntur.

alteri,

quibus aequalia
eft

laet

ergo angulus

ACB

angulo

CBD

aequalis.

quoniam

in duas reftas lineas

AC,

BD

refta linea
efficit,

BC

incidens, alter-

nos angulos

ACB,

CBD
E. D

aequales inter fe

parallela eft
igitur

AC

ipfi

BD

C
.

oftenfa

autem

eft et

eidem

aequalis.

Quae

2 aequales etc> 7-*

parallelas

&c.

Q^

PROP. XXXIV.

THEOR.

PArallelogrammorum pofito, et anguli, inter

ea bifariam fecat.
Sit

fpaciorum latera quae ex opfe aequalia funt; et diameter

parallelogrammum
latera

ABDC,

cujus diameter
et

BC.

dico

ABCD
B

paralklogrammi efte; et diametrum

care.

quae ex oppofuo
ipfum bifariam

angulos, inter fe aequalia

BC

fe-

A^

Quoniam enim
et in ipfas

parallela eft

AB ipfi CD,
anguli alfunt
a
.

incidit rccta linea

BC,

_^
BC,

terniABC,
curfus

BCD

inter
ipfi

fe

a.

aequales

29.

1.

quoniam

AC

BD

incidit parallela eft, et in ipfas

alterni

anguli

38
a.

EUCLIDIS
29.

ELEMENTORUM
.

a duo igitur i.anguli ACB, CBD aequales funt inter fe triangula funt CBD, quae duos angulos ABC, BCA duobus angulis BCD, CBD ABC, aequales habent, alterum altcri, et unum latus uni lateri aequale quod eft ad aequales angulos, commune utrique BC crga et rcliqua latera
;

reliquis
b. 26. 1.

lateribus aequalia habebunr,

b
;

alterum
igi-

alteri,

et

reliquum ano-ujj

lum

reliquo angulo aequalem

aequale

tur eft latus

quidem

AB

lateri

CD,

latus

vero

AC

ipfi

BD,
et

et

angulus

BAC

angulo

BDC

aequalis.

quoniam angulus

ABC
toti

angulo angulus CBD ACB erit totus angulus ABD aequalis angulo autem eft et angulus BAC angulo BDC aequalis
eft aequalis

BCD,

et

ACD.

oftenfus

parallclogrammorum

igitur

fpatiormn latera, quae ex oppofito, ct anguli inter fe aequalia funt. dico etiam diametrum ea bifariam fecare. eft Quoniam enim
aequalis

AB
c

ipfi

CD, communis autem BC

et
igitur

duae

AB, BC duabus DC, CB

aequalis eft angulo
erit
c
.

aequales funt, altera alteri;

angulus

ABC

BCD;

-4-i-triangulum

ABC

triangulo

BCD

aequale
fecat.

BC

parallelogrammum

ACDB

bifariam

Ergo diameter C4 E. D.

PROP. XXXV.

THEOR.
bafi, et in

P Arallelogramma
Sint parallelogramma
vid. Fig. a.
et
i

fuper

eadem

eifdem pa-

rallelis conftituta, inter fe

aequalia funt.

ABCD, EBCF
parallclis

fuper

eadem

bafi

BC,

et in

eifdem

AF, BC

conftituta.

dico

ABCD
bafi

parallelogrammum

EBCF
latera

parallelogrammo aequale efTe. Si enim parallelogrammorum ABCD,

DBCF
eodem
punclo

AD, DF

BC

oppofita,

in

LIBER PRIMUS.
punfto

39
funt aequalia.
latera
a.

terminata fuerint, manifeftum

a

cft

utrumque parallelogramfe

mum

duplum efle trianguli BDC ; quare et inter Non autem fint parallelogrammorum ABCD,
bafi oppofita, in
eft

34.

r.

EBCF

AD,
raet b Ax.
-

EF

eodem puncto terminata

aequalis eft

et
;

quoniam

parallelo-

grammum
tione et

ABCD,
DE;

AD

ipfi

EF
eft

aequalis eft

BC;

quare et

communis

tota igitur vel

AD reliqua AE

BC a eadem quoque EF aequalis erit b ipfi

toti vel

1.

D E

AEDF
ergo duae

reliquae

DF

eft

aequalis

eft

autem

et

AB

aequalis
alteri;

DC;
et

EA,
eft

AB

duabus c Ax.
an-

2. 3.

FD,
gulo

DC aequales funt, altera EAB cxtcrior interioiv

1

angulus

FDC
FC

aequalis eft

bafis

igitur

EB

bafi

aequalis, etd. 29.

4. 1.

1.

triangulum aequale triangulo triangulum FDC c e trapezio ABCF, et ex eodem trapezio auferatur triangulum EAB, ree

EAB

FDC.

aufcratur

liquum

igitur

parallelogrammum

ABCD

aequale

erit

reliquo parallebafi

iogrammo EBCF*.

Ergo paralielogramma

fuper

eadcm

&c. f-Ax.

3.

Q^E. D.

PROP. XXXVI.
iArallelogramma fuper dem parallelis confticuca
Sint parallclogramma

THEOR.
eif-

aequalibus bafibus, et in
3

inter fe aequalia funt.

FG,

et

in eifdem parallelis
ipfi

ABCD, EFGH fuper aequalibus bafibus BC, AH, BG conftituta; dico parallelogramacquale
ciih.

mum ABCD

EFGH

Jungantur

4o
t.

EUCLIDIS
Jungantur enim BE,
34.
1.

ELEMENTORUM
et

FG
fas

ipfi

EH\

erit et

CH; BC ipfi

quoniam

aequalis eft

BC

ipfi

FG,

ct

EH

aequalis;

funtque parallelae, et ip-

conjungunt BE,

CH. quae autem _

ad eafdem paret parallelae

D E

aequales et parallelas
tes
8.

conjungunt, aequales
b
;

33.

1.

funt

ergo EB,

CH

et aequales funt

et parallelae.

parallelogrammum
et aequale ipfi

igitur
L ,

35-i-eft

EBCH,

ABCD

bafim enim eandem habet BC,

tuitur.

et in

cifdcm parallelis BC,

AD

conftieft

fimili ratione et

EFGH

parallelogrammum eidem

EBCH
D.

aequale.

Ergo

et

parallelogrammum

ABCD

eft

aequale

ipfi

EFGH.

Parallelogramma

igitur fuper aequalibus

bafibus

&c.

Q\, E.

PROP. XXXVII.

THEOR.
eifdem parallelis

T
lelis

Riangula

fuper

eadem

bafi, et in

conftituta, inter fe aequalia funt.

Sint triangula

ABC,

DBC
dico

fuper

eadem

bafi

BC,

et in

eifdem paral-

AD, BC

conftituta.

ABC

triangulum triangulo

DBC
B

aequalc

cfle.

Producatur

AD

ex utraque parte in E,
a

pun&a,

et per

quidem

a.

31. 1.

CA parallela ducaturBE; per C vero ipfi BD parallela ducatur CF Paralleipfi

.

logrammum
fa.

igitur
;

eft

utrumque ipforum
parallelogrammum

EBCA, DBCF
35. 1.

et

EBCA
fuper

eft

aequale

ipfi

DBCF b
BC,

etenim
eifdem

eadem

funt bafi

et in

parallelis
c.

BC, EF;
c
,

eftque parallelogrammi

quidem

EBCA

dimidium
paralklo-

34.

1.

ABC

triangulum

diameter enim

AB

ipfum bifariam fecat;

grammi

LIBERPRIMUS.
Srammi vero
ecat diameter

4
1.

DBCF
DC.

dimidium triangulum DBC C ipfum cnim bifariamc. 34. d aequalium autem dimidia inter fe aequalia funt ; d. Ax.
,

7.

ergo triangulum per eadem bafi &c.

ABC

triangulo

DBC

eft

aequale.

Triangula

igitur

fu-

Q^

E. D.

PROP.

XXXVIII.

THEOR.

Riangula

rallelis conftituta, inter fe

fuper bafibus aequalibus, et in eifdem pafunt aequalia.

Sint triangula

ABC,
BF,

DEF

fuper aequalibus bafibus

BC,

eifdem

parallelis

AD
AD

conftituta.

dico

ABC

triangulum

EF et in DEF triet per

angulo aequale efle. Producatur enim

ex utraque parte in G,

puncla,

B
* , 3 1,1,

quidem
lela
ipfi

ipfi

CA
3
.

parallela ducatur

BG,

per

vero ducatur

FH

paral-

ED

parallelogram-

Q-

J^

J)

mum

H
\
/

igitur eft

utrumque ipforum
;

GBCA, DEFH
aequale
ipfi

atque
;

eft

GBCA
\

DEFH b

fuper ae-

b. 36. 1.

qualibus enim

funt bafibus

BC,
BF,

EF
GH;
nam
riam.

et

in eifdem parallelis

B
dimidium
et

C E
eft

F
triangulum,

parallelogrammi vero
diameter
eft

GBCA
C
,

ABC
ipfum

AB

ipfum bifariam fecat;

parallelogrammi

DEFH
bifa-c 34.1.
tri-d. Ax. 7.

dimidium

triangulum

DEF
eft

diameter enim

DF

fecat

aequalium autem dimidia

triangulo

inter fe aequalia funt d ;

ergo

ABC

angulum

DEF

aequale.

Triangula

igitur fuper aequalibus

bafibus ckc.

C4 E. D.

PROP. XXXIX.

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
THEOR.
eadem
bafi, et

PROP. XXXIX.

T
ct

Riangula

aequalia fuper

ad eafdem

partes conftituta, in

eifdem funt

parallelis.

Sint aequalia triangula

ABC,

DBC

fuper

eadem

bafi

BC
fi

conflituta,

ad eafdem partes; dico in eifdem effe parallelis. parallelam effe ipfi BC; Jungatur enim AD, dico

AD

enim non
et

a.31.1.

eft,

ducatur per

punctum
eft

ipfi

BC

parallela

re&a linea
tri-

AE%

EC

jungatur.
k.

37.

1.

aequale igitur triangulum b angulo EBC , fuper eadem enim eft bafi BC, et in eifdem parallelis BC, AE. fed ABC triangulum
triangulo

ABC

DBC
non

eft eft

aequale;

crgo

.et

triangulum

DBC
quod

acquale
fieri

EBC

triangulo, majus minori,

poteft.
fimiliter

Non
ergo

igitur

AE

ipfi

BC
Triangula
igi-

parallcla

eft.

oftendemus neque aliam quampiam parallelam

efle, praeter

ipfam

AD;

AD

ipfi

BC

eftparallela.

tur aequalia ckc.

Q^ E. D.

PROP. XL.

THEOR.

T
BF

Riangula

eafdem partes

aequalia fuper bafibus aequalibus, et ad confticuta, in eifdem funt parallelis.

Sint aequalia triangula

ABC,

DEF
con-

fuper acqualibus
ftituta, et

bafibus

BC,

EF

ad eafdem partes; dico etiam

in eifdem efte parallelis.

Jungatur enim
parallelam
efTe.

AD,

dico
fi

AD
non

ipfi
eft,

Nam

LIBER PRIMUS.
dncatur per
igitur

43
31.1.
38.
1.

ipfi

BF

parallela
eft

AG,
b

et
,

GF
funt

jungatur.

ABC
eft

triangulo
et in

GEF
DEF;

acquale

Triangulum*. enim fuper aequalibus b.

fed triangulum

bafibus

BC, EF,

eifdem parallelis BF,

AG.

ABC

aequale

triangulo

ergo

et

triangulum

DEF

triangulo

GEF

aeqiiale erit,

BF

eft parallela.

poteft. ipfi majus minori, quod fimiliter oftendemus neque aliam quampiam paral-

fieri

non

non

igitur AG

lelam

effe,

praeter

tur triangula

&c.

AD. Ergo Q^ E. D.

AD
XLI.

ipfi

BF

parallela

cft.

Aequalia

igi-

PROP.

THEOR.

SI beant,
mum

parallelogrammum et triangulum eandem bafim hain eifdemque fint parallelis; parallelogramipfius trianguli

duplum

erit.

Parallelogrammum enim

ABCD
duplum

et

triangulum

EBC
a

bafim habeant

candem BC,

et in

eifdem

fint

parallelis

BC,

AE;

dico parallelogram-

mum ABCD
triangulo
bafi

trianguli

EBC

effe.

"D

"E
*

Jungatur enim

AC;

triangulum igitur

ABC
37-

EBC

eft

aequale

% etenim

fuper

eadem

BC,

et in eifdem funt parallelis

BC, AE.
b. 34. 1.

ABCD parallelogrammum duplum eft trianABC b diameter enim AC ipfum bifariam guli fecat; quare et ABCD ipfius trianguli EBC
fed
,

duplum

erit.

fi

igitur

parallelogrammum 8cc

PROP.

XLII.

PROB.

D ATO
gulo

triangulo aequale parallelogrammum, in anreclilineo

dato angulo aequali, conftituere.

Sit

4^
Sit

EUCLIDIS
D

ELEMENTORUM
EC

reclilineus angulus D. itadato triangulo ABC aequale que oportet, parallelogrammum conftituere in angulo recYdineo ipfi aequali.
a.

datum triangulum ABC, datus autem

10.

b. 23. 1.
e. 31.

in E, jungatur AE, et ad reclam lineam ad punclum in ea E, conftituatur atquc angulusCEF aequalis ipfi C i.et per , quidem ipfi EC parallela ducatur per C vero ipfi
i.

Secetur

BC

bifariam

Db

AG

EF

ducatur parallela
igitur
eft

CG
et
d

C
.

parallclogrammum

\ T?

FECG.
erit

et

quoniam

BE

eft

ae-

qualis
d.

EC,

ABE
,

triangulum trian-

38.

i.gulo

AEC
;

aequale

fuper aequalibus
et in

enim

funt bafibus
parallelis

BE, EC,

eifdem BC,

AG

ergo triangulum

ABC

trianguli

AEC
e.41.
et in

eft

duplum.

eft

autem

et parallelo-

i.grammum
triangulo

FECG
eft

duplum

trianguli

AEC

C
,

bafim enim eandem habet,

eifdem

parallclis.

aequale igitur

cft

FECG

parallelogrammum

ABC,

habetquc

CEF

angulum acqualem angulo

dato.

igitur triangulo ABC aequale parallelogrammum FECG conftitutum eft, in angulo CEF qui angulo D cft aequalis. Q^ E. F.

Dato

PROP.

XLIII.

THEOR.
fpatii

/"\MNIS
V-'

parallelogrammi
funt,

eorum, quae circa dia-

metrum

parallelogrammorum complementa

inter fe funt aequalia.

Sit

parallelogrammum

ABCD,
fint

cujus diameter

AC,

et circa

ipfam

AC

EH, FG, parallclogramma quidem cuntur BK, KD; dico BK complemcntum

efte.

quae vero complementa di-

complemento
et

KD

aequale

Quohiam enim parallclogrammum

cft

ABCD,

ejus diameter

AC,

acquale

LIBER PRIMUS.
aequale
eft

45
quoniam

ABC triangulum
eft,
.

triangulo

ADC\
AK,
tri-

rurfus

EKHA

a.

34. 1.

parallelogrammum

cujus diameter
ratione, et

triangulum

AEK

triangulo

AHK aequale erit

angulum

eadem

KGC triangulo KFC eft

igitur
eft

aequale.

Quoniam
aequale

triangulum quidcm

AEK

vero

triangulo AHK, triangulum KGC ipfi KFC; crit triangulum AEK una cum triangulo KGC aequale

triangulo
eft

AHK
et

una cum

KFC

triangulo.

autem

totum triangulum

ABC

aequale

toti

ADC

a
;

reliquum

igitur

BK

complemcntum

reliquo

omnis parallelogrammi &c.

complemento Q^ E. D.

KD eft aequale.

Ergo

PROP. XLIV.
datam ADlelogrammum
angulo aequali.
Sit data

PROB.

rectam lineam, dato triangulo aequale paralapplicare, in angulo rectilineo dato

quidem

recla linea

AB, datum vero triangulum C,

ad datam reftam lineam

et datus

angulus rectilineus

D.

oportet igitur

AB,

dato

triangulo C, aequale paralle-

logrammum
gulo
ipfi

applicare,

in an-

acquali.

Conftituatur

triangulo

C
qui

aequale

parallelogrammum
in

BEFG
aequalis

angulo

EBG

cft

ponatur
alterutri

BE

angulo in directum

a
,

et
ipfi

a.

42. 1.

AB, producaturque
ducatur

FG
,J

ad
ct

et

per

A
b. 31. 1.

ipfarum

BG, EF

parallela

AH

HB

jungatur.

Quoniam

46
c.

EUCLIDIS
Quoniam
29.
1.

ELEMENTORUM
AH, EF
recta linea

in parallelas igitur

HF

incidit,

anguli

AHF, HFE

duobus

rectis

c aequales funt ;

quare

BHF,

HFE

duobus

re&is funt minores.

quae vero cum aliqua re<5ta angulos interiores et eafdem partes duobus rectis minores efficiunt, in infinitum producad
convenient d
.

d. Ax. 12. tae inter fe

ergo

HB,

FE

convenient; producantur, et con-

veniant in K, perque
terutri rallela

ipfarum
ducatur

K alEA, FH paet

KL,

HA,

GB

ad L,

puncta produ-

cantur.
igitur
eft

parallelogrammum

e.

43.

HLKF, cujus diaHK, et circa HK paea vero quae complementa dirallelogramma quidem funt AG, ME LB ipfi BF eft aequale e fed et BF eft aequale i.cuntur LB, BF; ergo triangulo C quare et LB triangulo C aequale erit. et quoniam GBE
meter
;
.

f.

15. 1.

angulus aequalis
rit

ABM fed et GBE aequalis angulo D; eet angulus ABM angulo D aequalis. Ad datam igitur re&am lineam
eft
f

angulo

AB,

dato triangulo

aequale parallelogrammum conftitutum

aequalis

cft

LB,

in angulo

ABM

qui

eft

angulo D.

C4

E. F.

PROP. XLV.

PROB.
confti-

R
gulo
%.

Ectilineo dato aequale parallelogrammum

tuere in angulo rectilineo dato angulo aequali. datum

reclftineum

Sit

ABCD,

datus vero angulus re&ilineus E.

oportet reclilineo
ipfi

ABCD
DB,

acquale parallelogrammum conftituere in an-

aequali.
et conftituatur triangulo

Jungatur enim
42.
1.

ADB

aequale paralle-

logrammum

FH

a
,

in angulo

HKF

qui

eft

aequalis angulo

E;

et

ad

re<5tam

LIBER PRIMUS.
DBC aequale parallclogrammum GM, in angulo GHM qui angulo E eft aequalis b et quoniam 44. 1. eft utrique ipforum FKH, GHM, erit ct FKH anangulus E aequalis GHM; communis apponatur KHG, anguli igitur gulus acqualis ipfi FKH, KHG angulis KHG, GHM aequales funt. fcd FKH, KHG funt aequales duobus recYs crgo et KHG, GHM duobus recYis ae- c 29. 1;
re<ftam lineam

47
.

GH

applicetur triangulo

b.

quales erunt.
in ea

itaque

H
.

duae reclae lineae

quoniam ad aliquam rectam GH, et ad punfhim non ad eafdem partes pofitae anKH,

HM

duobus gulos deinceps

recYis

aequales efficiunt, in direclum erit

KH

ipfi

HM

ct

quoniam

in parallelas

KM, FG
\

recla linea

HG

incidit,

al-d. 14.

1.

terni anguli
c quales funt

MHG, HGF
;

ae-

communis appoanguli
angulis
igitur

natur

HGL;

MHG, HGL,

HGF,
funt
^4

HGL funt
duobus
guli
,
1

aequales.

at anguli

MHG, HGL

rcctis
c
;

aequales

rcclis

quare et an-

J^ r[ ^r VJJK.X1JV1
in directum igitur
et
eft:

HGF,

HGL
et

duobus

aequalcs erunt;

FG ipfi GL.
erit

quoniam KF ipfi HG eft parallela, fed

e

HG

ipfi

ML

KF
eft

ipfi

ML

parallela

et

parallclae

funt

KM, FL;

parallclo-e. 30.

r.

grammum
quale

igitur

eft

KFLM.

et

quoniam triangulum quidem

ABD ae-

parallclogrammo

HF,

triangulum vero
toti

DBC

parallelogrammo

GM;
quale.

erit

totum

ABCD

recYilineum

parallclogrammo

Dato

igitur reftilineo
eft

ABCD aequale

KFLM aeparallclogrammum KFLM

aequalis

conftitutum

in

angulo

FKM

qui

eft

angulo

dato.

Q,

E.

F.

Cor. Ex jam dictis manifeftum cft, quomodo ad datam reftam lineam dato recYflineo aequale parallclogrammum applicari pofllt, in angulo recYilineo dato angulo aequali;
fl fcilicet

ad datam reclam lineam

b

applicetur

4S
b.

EUCLIDIS
b
44. i.applicetur

ELEMENTORUM
ABD,
in zn-

parallelogrammum aequale triangulo primo

gulo dato angulo aequali.

PROP.

XLVI.

PROB.
defcribere.

A
bere.
1.

Data
data

recta linea

quadratum
oportet

Sit

re<5ta

linea

AB;

ab

ipfa

AB

quadratum
ad

defcri-

Ducatur
11. 1. los a
Q
T

re<5tae

Hneae AB, a pun<5to

aequalis ponatur
c
,

A quod in ea eft,
,

re<5tos

AC;

et ipfi

AB

c .'31,

i'tur

DE

ipfi

AB

parallela

et per

B
;

AD b perque pun<rum D AD parallela ducatur

ipfi

anguducac

BE

parallclogrammum
d. 34.
1
.

quidem

eft

aequalis
eft

quare igitur eft ADEB DE d AD vero ipfi BE d

,
.

AB C
fed

BA

ipfi

AD

aequalis;

quatuor igitur

BA,
dico

AD, DE, EB
aequilaterum

inter fe

aequales funt,

ideoque

eft

ADEB parallelogrammum.
quoniam enim

etiam re<5tangulum efTe;

lelas
e.

in paral-

AB, DE

refta linea ineidit

re<5tis

AD,
e

anguli
;

BAD, J^
autem
eft

B
BAD,

29.

1.

ADE ADE

duobus

re<ftus erit.

ergo et autem fpatiorum, quae ex opparallelogrammorum

re<5h.is
;

funt aequalcs

d et anguli inter fe aequalia funt pofito funt latera,

reftus igitur eft uefl:

terque oppofitorum angulorum

ABE, BED;
Q^
E. F.

quare re<ftangulum

ADEB.
atque a

oftenfum autem
re<ta

eft

aequilaterum efTe;

quadratum

igitur eft,

linea

AB

defcriptum.

Cor. Hinc omne parallelogrammum habens unum angulum

tum
eft

rec-

re<5tangulum.

PROP.

XLVII.

LIBER PRIMUS.
PROP.
XLVII.

49

THEOR.

INfubtendente
dratis

rec"tangulis triangulis,

quae a

quod a latere reetum angulum defcribitur, quadratum aequale eft qualateribus rectum angulum continentibus de-

fcribuntur.
rectum habens

Sit

triangulum re&angulum

ABC,

BAC

angulum;

dico quadratum a recla

fcriptis.

BC

aequale effe quadratis ab

ipfis

BA,

AC

de-

BC quidem quadratum a BDEC, ab ipfis veroa. BA, AC quadrata GB, HC; perque A alterutri ipfarum BD, CE pab rallela ducatur AL, et AD, FC jungantur. Quoniam igitur uterqueb.
Defcribatur enim a

46.

1.

3 1. 1.

angulorum BAC,

BAG reclus eft

c
,

Def. 30.

ad aliquam reftam lineam BA, et duae rettae ad punctum in ea

lineae

AC,
funt
;

AG

non ad eafdem
qui deinaequales
efl:

partes pofitae, angulos

ceps

duobus
in
.

reclis

efficiunt

direftum igitur

CA
AB

ipfi

ipfi

AG d eadem ratione, AH eft in direftum.

DBC
eft

et et

d. 14. 1.

quoniam angulus
angulo
eft,

aequalis

FBA,

reclus

enim uterque
toeft
e

communis apponatur ABC,

tus igitur

DB A

angulus

toti

FBC

aequalis

et

quoniam duae AB,

Ax

BD

aequales funt, angulus DBA aeFBC; erit et bafis AD bafi FC aequalis, et ABD trianqualis angulo f gulum triangulo FBC aequale eftque trianguli quidem ABD duplumf- 4-

duabus FB,

BC

altera alteri,

et

BL

5o

EUCLIDIS
funt parallelis
rurfus

ELEMENTORUM
et in

S.41.1.6L parallelogrammum , bafim enim candem habent BD,

eifdem

BD, AL;

trianguli vero

FBC

duplum

eft

GB

quadratum,

enim bafim habent eandem FB,

quae autem aequalium duinter fe aequalia funt
eft h
.

et in

eifdem funt

parallelis

FB,

GC.
h.

Ax.

6.

plicia

ae-

quale igitur

parallelogrammum
fimiliter

BL
CL

ipfi

GB

quadrato.

junclis

AE,

BK

oftendetur etiam

quadrato

parallelogrammum aequale HC. totum igitur BDEC

quadratum duobus quadratis GB,

HC
dem
linea

eft
eft

aequale.

et

defcriptum quia recla

BDEC

quadratum

BC, quadrata vero GB,

HC
igicft

ab
tur

ipfis

BA, AC. quadratum

a latere

BE

BC

defcriptum aequalc

quadratis a lateribus,

BA

AC. Ergo

in reftangulis triangulis

&c.

Q^

E. D.

PROP.

XLVIII.

THEOR.
trianguli, aequale
fit

a reliquis trianguli lateribus defcriptis; angulus duobus trianguli lateribus contentus rectus erit. reliquis

SI dratis

quadratum ab uno laterum

qua-

Quadratum cnim ab uno

quale
fit

latere

BC

trianguli

ABC

defcriptum, ac-

quadratis a reliquis trianguli latcribus

eflc.

BA, AC.

dico

angulum

BAC re&um
a.
1 1
.

Ducatur
turque

cnim a punfto
ipfi

ipfi

AD

BA

aequalis, et

AC ad rcftos angulos AD, ponaDC jungatur. Quoniam igitur DA eft

aequalis

AB,

erit ct

quadratum ex

DA

aequale quadrato cx

AB

com-

mime

LIBER PRIMUS.
mune apponatur quadratum ex AC, crgo quadrata ex DA, AC aefed quadratis quidem ex DA, AC funt quadratis ex BA, AC. qualia
aequale
lus
eft
eft

5t

quadratum
;

exDC b
;

re<ftus

enim angu-

r\

fe.

47. 1.

DAC
eft

quadratis vero ex

BA,

AC
igitur

aequale

ponitur quadratum

ex

aequale
teri

quadrato ex

BC quadratum BC ergo et
;

latus

ex DC DC la-

et quoniam DA eft aequalis eft aequale. communis autem AC, duae DA, AC acquales AB,

CB

et bafis DC cft aequalis bafi DAC angulo BAC eft aequalis BC; angulus igitur DAC, ergo et BAC re<ftus erit. igitur quadratum

funt duabus

BA, AC;

re<5tus

autem

eftc. 8. 1;

fi

&c.

Q^

E. D.

EUCLIDIS

52

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
I

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER SECUNDUS.
DEFINITIONES.
I.

/^\M N E
^-'
re<5tis

parallelogrammum reftangulum contineri lineis, quae refhim angulum continent.

II.

dicitur a

duabus

Omnis parallelogrammi
trum
ipfius funt

fpatii,

unnmquodvis eorum quae

circa

diame-

parallelogrammorum una cum duobus complementis, gno-

mon vocetur.
'

'

Ita

parallelogrammum

HG una cum complementis AF,

eft

FC
ad

gnomon,

qui brevitatis gratia de-

H
B

K
C
gnomoncm compo-

'

fignatur
'

literis

AGK

vel

EHC

oppofitos angulos

parallelogrammorum qui

nunt.

PROP.

I.

LIBER SECUNDUS.
PROP.
fint
I.

53

THEOR.

SI rit in quotcunque
tis lineis

duae reclae lineae, alcera autem ipfarum fecta fuea duabus recpartes; reclangulum eft reclangulis, quae a recta contentum aequale

linea infecta, et fingulis partibus continentur.

Sint duae reftae lineae
tis

A, BC;

et fecla fit

BC

utcunque in puncefle

D, E;
A,

dico reclangulum reftis lineis A,

ipfis
ei

BC
jg

contentum aequale

re&angulo contento ab

A,
ab

BD;
ipfis

et ei

ab

ipfis

DE;

et

adhuc

A,

EC
ad

D E C

contento.

Ducatur cnim a punclo

reclos angulos

ipfi

BC
ipli

q.

BF a
et

atque

ipfi

ponatur

aequalis

BG b

per

quidem

BC
vero

"
C
.

ducatur parallela

GH;

per

D, E,

ducantur

DK, EL,

CH

parallclae

ipfi

BG

recTangulum
eft

igitur c . 3 i.r.

BH
ipfis

eft

aequale re&angulis

BK, DL,

EH

atque

A,

BC
;

continetur, etenim continetur a

GB, BC,

BH quidem quod et BG ipfi A eft

BK autem continetur ab ipfis A, BD, continetur cnim a GB, BD, quarum GB eft aequaiis A et DL eft contentum ab ipfis A, DE, d et fimilitcr recTangu-d. 34. quoniam DK, hoc cft BG ipfi A eft aequalis;
aequalis
;

1.

lum
A,

EH
BC

contentum

eft

contentum

eft

rectangulum igitur ab ipfis aequale rectangulo contento ab ipiis A, BD, ct

ab

ipfis

A, EC.

contento ab A,

DE,

et

adhuc contento ab

ipfis

A, EC.

fi

igitur

fint

duae reftae lineae

ckc.

Q^

E. D.

54

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
II.

THEOR.

re&a linea fecla fuerit utcunque, rectangula quae a tota et fingulis partibus continentur, aequalia funt

quadrato ex tota.
Refta enim
linea

gulum ab

AB, BC

utcunque in punfto C; dico reftanuna cum reclangulo contento ab AB, contentum,

AB

fecla fit

AC
a.

aequale efle quadrato ex

AB.
quadratum

46.

i.

Defcribatur enim ex

AB

ADEB
.

a
,

et

per

ducatur

al-

b.

31.X. terutri ipfarum

igitur
eft

AD, BE
reftangulis

parallela

CF

aequale
eft

AE

AF, CE;
;

atquc

AE

quidem quadratum cx
a

AB AF vero
aequalis;

reclangulum
contine-

BA,

AC
ab

contentum, etenim a

DA, AC
et
eft

tur,

quarum

AD

AB eft ipfi
igitur

CE

conipfi

tinetur

ipfis

AB, BC,

aequalis enim

BE

reclangulum reftangulo ab ipfis

AB.

ab

AB, AC, una cum

contento, aequale
eft

AB, BC

quadrato ex

AB.

Ci

recla linea fecla fuerit ckc. igitur

Q^

E. D.

PROP.

III.

THEOR.

OI recta

linea

et

una

utcunque fecta fuerit, reclangulum a tota ejus parte contentum aequale eft et rectangulo

a partibus contento, et quadrato ex praedi&a parte.

Refta enim linea

gulum ab

CB
s.

AB fecla fit utcunque in puncto C ; dico reftancontentum aequale cffe redangulo contento ab AC, una cum quadrato cx BC.
AB, BC
enim ex

46.

Defcribatur

BC quadratum CDEB a

et

producatur

ED in F,
cr

. et per

LIBER SECUNDUS.
.

55
acquale
igib.

tur

A alterutri ipfarum CD, BE, parallcla ducatur AF b eft AE ipfis AD, CE; et eft AE quidem A C
AB, BC, ctcnim ab

31. i.

JB

reclangulum contcntum ab

AB, BE continetur, quarum BE cft acqualis BC AD vero continetur ab ipfis AC, CB, aeenim eft CD ipfi CB ct cft DB quadraqualis
;

tum ex BC. reclangulum

igitur

contcntum ab

AB, BC cft aequale reclangulo contcnto ab fi una cum quadrato ex BC. ipfis AC, CB,

igitur

recla

linea

ckc.

Q^E.

D.

PROP.

IV.

THEOR.
et

QI ^

recta linea fecta fuerit

utcunque, quadratum ex tota

rectangulo

aequale

eft,

et quadratis ex partibus,

bis a partibus contento.

Recla cnim linca

AB

fecTa fit

utcunque

in

C;

dico quadratum ex

AB
CB
per
ltla

aequale

effc, et quadratis

ex

AC, CB

et rectangulo bis

ab

ipfis

AC,

contcnto.

Defcribatur enim ex

AB

quadratum

ADEB
paral-

1
,

quidem

altcrutri
;

ipfarum

AD, BE
alterutri
.

jungaturque

BD,

eta.46.

1.

B
b.

ducatur

CGF b

pcrG vcro

ipfarum

AB,

DE
eft

ducatur parallcla

HK b

et

quoniam j^

31.

1.

K.

CF

parallcia ipll

AD,

et in ipfas incidit

BD,
ae-

erit exterior

angulus
c
;

BGC
,

interiori ct oppofito

ADB
quale

acqualis

angulus autem

ADB

cft

qualis angulo

ABD J

quoniam

et latus

BA

E
ac

c.

29. I.

ae-

d. 5. I.

eft lateri

propterea

latus

AD; quare CGB angulus angulo GBC eft aequalis, BC lateri CG aequalc e fed et laais CB aequale eft
.

la-e.
teri

6.

56
f.

EUCLIDIS
34. i.teri

ELEMENTORUM
,

GK,
igitur

ct
eft

CG

ipfi

BK f
ipfi

crgo et

GK

eft

aequale

KB;

aequilate-

rum
enim

CGKB.
eft

dico infuper etiam rectangulum efte;

CG

parallela

BK,

et

in ipfas

incidit
eft

quoniam CB, anguli KBC,

angulus, recre<5ti

GCB
runt
f
;

duobus re&is funt aequales;

reclus

autcm

KBC

tus igitur eft

GCB

quare et anguli hifce oppofiti

eft

CGK, GKB
Js^

e-

reclangulum igimr

CGKB.
et eft ct

fed oftcnfum fuit et

acquilatc-

rum

efte;

quadratum

igitur eft,
eft

ex CB.
cft

eadem

ratione et

HF
et

HG, hoc cft CB quadrata

g.43. i.ipfi

ex

AC.

ergo

quadratum, HF, CK cx

ex

ipfis

AC,
conet

funt.
eft

quoniam

AG

H
J~

cft

aequale

GEs,

atque

AG
ipfi

quod ab AC,

CB

tinetur, eft

enim
ei

GC
quod

CB

aequalis;

erit

GE

aequale

continetur ab
ei

quare

AG,
et

GE

acqualia funt

quod

AC, CB; bis ab AC, CB

;

continetur. funt

AC, CB quatuor igitur HF, CK, AG, GE aequaiia funt et quadratis ex AC, CB, ct ei quod bis ab AC, CB fed HF, CK, AG, GE funt totum ADEB continetur rcftangulo. eft quadratum ex AB. quadratum igitur ex AB aequale eft et quod
autem
ex
quadratis
fi

HF, CK quadrata

ex

AC, CB,
his

et

reftangulo

quod

bis

ab AC,

CB

continetur.

igitur

recta linea fccla fuerit 8cc.

Q^
efte.

E. D.

Cor. Ex
quae funt

manifeftum

eft,

in

quadratis fpatiis parallelogramma

circa

diametrum quadrata

PROP.

V.

THEOR.

QI ^

re<ta

linea

fe<ta
;

tes

inaequales

fuerit in partes aequales, et in parrectangulum ab inaequalibus totius

partibus contentum, una

cum

inter fectiones interjicitur,

quadrato reclae lineae quae aequale eft quadrato ex diRecla

midia.

LIBER SECUNDUS.
partes aequales ad C, et ad D; dico rcelangulum contcntum ab AD, DB in partes inaequales una cum quadrato ex aequale effe quadrato ex CB. a Defcribatur enim ex BC quadratum CEFB, jungaturque BE; eta.46.
Re<5ta
linea quaevis
fecla
fit

57

enim

AB

in

CD

1.

per

D
A
C
,

quidem

alterutri

ipfarum CE,
parallela

BF

b parallela ducatur

DHG;

per

b. 31. 1.

H
per

vero ducatur

KLM
eft

altcrutri

ipfarum CB,

EF;

et rurfus

ducatur alterutri

CL,

BM
DM,

parallela

AK.

et

quoniam

CH

com-

plementum aequale

complemento
to-

J^
J^-

HF
tum

C
L

D B

commune

apponatur
toti

DF eft aequale; d fed CM eft aequale AL quoniam et AC ipfi CB crgo et AL aequale eft
igitur
, ;

CM

DF. commune apponatur CH, totum

58

EUCLIDIS
QI *-*

ELEMENTORUM
VI.

PROP.

THEOR.

recta linea bifariam fecetur, atque ipfi in directum adjiciatur quaedam rectalinea; rectangulum a tota cum
et ipfa adjecta

contentum, una cum quadrato ex dimidia, aequale eft quadrato quod ex ea quae compofita eft ex dimidia et adjecta, tanquam ab una recla linea, defcriadjecta,
bitur.

Recla enim linea quaevis

ciatur ipfi in direftum

AB

fecetur bifariam in

pun&o C,

et

adji-

contentum una
a.

quaedam BD; dico reftangulum ab AD, DB cum quadrato ex CB aequale efle quadrato ex CD.

46.

1.

Defcribatur enim ex

CD
CE,

quadratum

CEFD,

et

jungatur

DE;

per-

b. 31. 1.

que

alterutri

ipfarum

DF

b parallela ducatur

BHG,

et

perH

du-

catur
tri

KLM
AC

parallela alterutri

ipfarum

AD, EF,

et

adhuc per

A alteru-

CL,

DM parallela AK.
eft

itaque quoerit et

niam
e.

36. 1.

i. 43. 1.

AL CH aequale; fed CH reclangulum ipfi d ergo et AL ipfi HF aequale eft HF

aequalis

CB,

aequale

crit.

commune
eft

apponatur

CM

totum

e.

Cor. 4. 2.

AM gnomoni CMG aeAM quod ab AD, quale. atque DB continetur, etenim DM aequalis DB
igitur
eft
ipfis

eft

e
.

ergo

et

gnomon

CMG

AD, DB contcnto. commune apponatur LG, aequalis eft quadrato ex CB rc&angulum igitur ab AD, DB conquod aequale tentum una cum quadrato ex CB aequale eft gnomoni CMG et ipfi LG.
eft

reclangulo ab

fcd

gnomon CMG

et

crgo reftangulum ab AD, quale cft quadrato ex CD.

LG funt totum quadratum CEFD, quod eft ex CD; DB contentum una cum quadrato ex CB aefi

ckc. igitur recla linea bifariam

Q^ E. D.
VII.

PROP.

LIBER SECUNDUS.
PROP.
recta linea
VII.

59

THEOR.
quae ex
tota, et

fiunt utraque quadrata aequalia funt et reclano-ulo quod bis a tota ac dicta parte continetur, et quod

SI parte

utcunque

fecla fuerit,

una

ex reliqua parte

fit

quadrato.

Recta enim linea quaevis

quadrata ex

AB

fecla

fit

utcunque in punclo C; dico

AB, BC

aequalia

efTe et

rectangulo

quod

bis

ab AB,

BC
a.

continetur, et quadrato ex

AC.
quadratum

Defcribatur enim ex
et

AB

quoniam

tur

CK,

rectangulum toti quare totum

AG

ADEB % et figura conflxuatur. b commune apponaaequale eft ipfi GE

,

46. 43.

b.

AK

CE

eft

aequale;

re&angula

igitur

AK,

CE

dupla funt

ipfius
et

AK.

fed

AKF
igitur

gnomon

quadratum

AK, CE funt CK; gnomon

AKF
AK.

et

tanguli

eft

quadratum CK dupla funt recautem et id quod bis contiipfius

netur ab

AB, BC duplum
.

AK,
quod

etenim
et
c.

BK

eft aequalis

BC C gnomon
aequalia funt
ei

AKF igitur
bis

Cor.4.

2.

quadratum
eft

CK

ab

AB, BC continetur. commune apponatur HF,

quod
aequale quadrato ex
aequalia funt ei

AC
bis

gnomon

igitur

AKF

et quadrata

CK,

HF

quod

ab AB,

BC

continetur rettangulo, et

quadrato ex

AC.

fed

gnomon

AKF

et quadrata

CK,

HF

totum funt
igitur

ADEB, AB, BC
cum

et

CK,

quae funt ex

AB, BC

quadrata.
bis

Quadrata

ex

aequalia funt rectangulo

quadrato ex

AC.

fi

igitur

quod re&a linea

ab AB,
ckc.

BC

Q^

continetur, una E. D.

6o

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
VIII.

THEOR.

re&a linea utcunque fe<ta fuerit, quod quater a tota una parte continetur re&angulum una cum quadrato ex reliqua parte, aequale eft quadrato quod ex tota et di&a parte, tanquam ex una redla, defcribitur.

SI et

AB fefta fit utcunque in C; dico re&angulum contentum una cum quadrato ex AC aequale efle quadrato quod ex AB, BC tanquam ex una refta linea defcribitur. Producatur enim in dire&um re<5tae lineae AB refta BD, et ipfl CB
Refta enim linea
quater ab AB,

BC

ponatur aequalis

BD,
1

defcribaturque ex

AD

quadratum
aequalis
et

AEFD;
atque
acqualis

et
eft

dupla figura conftruatur.

a.

Quoniam

igitur

CB eft
erit

BD,

34.

i.CB

ipfi

GK

aequalis

eadem
et

ratione et

BD vero ipfi KN; PR ipfi RO cft aequalis.

,

GK

KN.

quoniam
erit

CB

eft aequalis

BD,
.

et

GK
CK

ipfi

KN,
b. 36- 1.

re<5rangulum quidem

CK
fed

aequale
cft

ipfi

BN,

c - 43- *

acquale

GR RN
C

vero
.

ipfi

RN b

complementa enim funt pa-

rallelogrammi

CO;

ergo et

BN

aequale

eft

GR.
fius
d.

quatuor

igitur BN, CK, GR,

RN funt
aequalis

inter fe aequalia, ideoque quadrupla funt ip-

CK.

rurfus

quoniam

CB
,

eft

Cor.4.

2.

BD, et GK, hoc

BD
eft

quidem

aequalis eft

GP d GP, PR
;

BK d hoc eft rpfi CG aequalis; CB vero ipfi ipfi et quoniam CG quidem erit et CG aequalis GP.
vero
ipfi

RO,

aequale

erit et

AG quidem
c

reftan-

gulum ipfi MP; PL vero ipfi RF. fed MP eft aequale PL, complemcnta enim funt parallelogrammi ML; quare et AG ipfi RF eft aequale.

quatuor

igitur

AG, MP, PL, RF

inter fe aequalia funtj ac prop-

terea

LIBER SECUNDUS.
terea ipfius

61
CK, BN,
gnomo-

AG

quadrupla.

oftcnfum autem

eft, et

quatuor

GR, RN
nem

quadrupla
ipfius

efte ipfius

CK.

ofto igitur quae continent

et

AOH

AK

quadrupla funt.

BC

continetur, etenim
ipfius

BK

eft aequalis

quoniam AK eft quod ab AB, BC; erit contentum quater ab

AB, BC
eft

AK

quadruplum.

at oftenfus eft

druplus ipfius

gnomoni

drato ex

AC d

una cum
fed

AOH

quod aequale eft quaab AB, BC continetur ; reclangulum quod quater gnomoni, et quadrato XH. quadrato ex AC aequale ipfi totum funt et quadratum, quod eft ex gnomon
erit

AK; quod igitur AOH. commune apponatur XH,

quater ab

gnomon AOH quaAB, BC continetur acquale

d. Cor. 4. 2.

AOH

XH

AEFD

AD.

rc<ftangulum igitur

drato ex

AC

aequale

eft

quater ab AB, BC contentum una cum quaei quod ex AD, hoc eft ex AB, BC tanquam
quadrato.
fi

ex una refta

linea, defcribitur

igitur

recta

linea utcun-

que &c.

Q^ E. D.

PROP.

IX.

THEOR

I refta linea in

fefta fuerit;

partes aequales, et in partes inaequales quadrata ex inaequalibus totius parti-

bus, dupla funt et quadrati ex dimidia, et quadrati ex ea

quae inter fectiones

Rcfta enim

interjicitur.

linea quaevis

AB

fecla

fit

in partes

quidem aequales ad

C, in partes vero inaequales ad D.

quadrata ex

dico

AD, DB
effe.

quadratorum ex

AC,
ad
v>
b

CD

dupla

Ducatur cnim a punclo

re&os
ansulos

ipfi

AB

CE\

et

alterutri

ipfarum

AC, CB

aequalis ponatur, junganturque

EA,

x/
per

EB;

ac per

quidem

ipfi

CE

parallela ducatur

DF,

verob. 31.1.
ipfi

62
b. 3 1 . i . ipfi
c. 5.

EUCLIDIS
AB
b

ELEMENTORUM
c
; ;

d. 32.

1.

AF jungatur. itaque quoniam AC eft aeEAC angulo AEC aequalis et quoniam i.qualis d rectus eft angulus ad C, reliqui AEC, EAC uni retto aequales erunt et funt inter fe aequales; uterque igitur ipforum AEC, EAC recYi eft
parallela

FG;

et

CE,

erit et

angulus

dimidium.

eadem

ratione et recYi

dimidium
re<5tus eft.

eft

uterque ipforum

CEB,

EBC;
e.

totus igitur angulus

eft recli,
e

AEB
autem

dimidium
29.
6.

reclus

EGF,
recYi

quoniam angulus GEF aequalis enim eft interiori et

et

i-oppofito

ECB,

erit

reiiquus

EFG

dimidium; aequalis

igitur

eft
f
.

f.

i-GEF
rurfus
rurfus
erit
lis

angulus

ipfi

EFG,

quare

et latus

EG
e

lateri

GF

eft

aequale

quoniam angulus ad B dimidium eft enim aequalis eft interiori ct oppollto

igitur

recYi,

rectus

autem

FDB,
re&i

ECB,

reliquus

BFD

dimidium; angulus
eft

ad

aequa-

angulo

BFD,
f
.

ideoque
et

latus

DF
eft

la-

teri

DB

aequale
erit et

qualis

CE,

ex

aequoniam AC AC quadratum aequale

igitur

quadrato ex

CE
5.

47.

1.

CE ; quadrata dupla funt quadrati ex autem ex AC, CE aequale

ACE;
quoniam

cx

AC,
reftus eft

AC.
eft

quadratis

quadratum ex EAS, fiquidem

angulus
rurfus

ergo quadratum ex

EA

quadrati ex

AC

eft

duplum.
qua-

EG

aequalis eft

GF,

erit et

quadratum ex

EG

drato

exGF

aequale;

quadrata igitur ex

EG,

GF

dupla funt quadrati

ex
h 34- i-

GF;

quadratis vero ex

EG,

ergo quadratum ex
eft

EF quadrati

ex

GF acquale eft quadratum ex EF; GF duplum erit. aequalis h autem

cx

GF

ipfi

CD

quadratum

igitur

EF

duplum
duplum

eft
;

quadrati ex

CD.

fed et

quadratum ex
eft

AE quadrati

ex

AC eft

quadrata igitur ex

AE, EF

dupla funt quadratorum ex

ex

AC, CD.

quadratis vero ex

AE,

EF

aequale

quadratum
drato ex

igitur

AF quadratumS, quoniam angulus AEF reclus eft; ex AF quadratorum ex AC, CD eft duplum. fed quaAD, DF,
reclus

AF

aequalia funt quadrata ex

enim

eft

an-

gulus

LIBER SECUNDUS.
ad gulus qui ex

63
AD,

D;
cft

crgo ex

AD, DF

quadrata dupla funt quadratonira

quadrata igitur ex

AC, CD.

autem

DB
tur

&c

quadrutorum ex Q^ E. D.

DF ipfi DB aequalis; AC, CD dupla erunt.

fi

igitur recta linea fece-

PROP.

X.

THEOR.

quae ex tota cum adjecta, et adjecta fiunt utraque quadrata, dupla funt et quadrati ex dimidia, et quadrati quod ex ea quae compoiita eft ex dimidia et adjecta, tanquam ab una recta linea defcrivis recta linea adjiciatur,

CI ^

recta linea fecetur bifariam, et ipfi in directum quae-

bitur.

Refta enim

linea

AB

fecctur bifariam in C, et ipfi in direclum ad-

recla linea jiciatur quaevis

BD;

dico quadrata ex

AD, DB
a

quadrato-

rum ex AC,
tri

CD

dupla

effe.

Ducatur enim a pundo

ipfi

AB

ad reelos angulos

CE,

et alteru-

a. 1 1

ipfarum AC, CB aequalis ponatur, junganturque AE, EB; et per

E
tur

quidem
b

ipfi

AB

parallela duca-

EF,
b

per
ipfi

vero ducatur
et

DF
in

b.

31.

1.

parallcla
parallclas

CE.

quoniam

EC,

FD

recla

quaedam

linea
guli

EF
igitur

incidit, anguli

CEF,

EFD
rectis

aequales funt duobus

funt minores.

re<5tis

c
;

an-c

29. 1.

BEF,
fe

EFD

duobus

quae vero

cum

aliqua refta angulos duobus rectis minores efficiunt, in infinitum pro-

duftae inter

conveniunt d .

ergo EB,

FD

produclae ad partes

BD d -A x -!2.
aee
;

convenient;

producantur, et
eft

conveniant in G, et
erit et

AG

jungatur.

itaque

quoniam

AC

aequalis

CE,

angulus

CEA

angulo

EAC

qualis

<H
e. 5. i.

EUCLIDIS
e

ELEMENTORUM
C; uterque
igitur

qualis

atque

eft re<5tus

qui ad

ipforum

CEA, EAC
CEB,
recli, eiit

eft recti

dimidium.
ergo

eadem
f

ratione, et recYi dimidiiim eft uterque

et

EBC;
f.

AEB
c
;

eft refrus.

quoniam

EBC

eft

dimidium

15. 1. et recli

c.

29.

1.

g. 6. 1.

h. 34. 1.

BDG re<5tus eft, etenim eft aequalis reliquus igitur DGB dimidium eft recti; eft igitur ipfi DGB ipfi DBG aequalis, ergo et latus BD aequale lateri DG. rurfus quoniam EGF eft dimidium recli, reclus autem qui ad F, eft enim ad C aequalis h erit et reliquus FEG refti dimidium; angulo oppofito eft igitur angulus EGF aequalis ipfi FEG, quare et latus GF lateri FE
dimidium
alterno

DBG

fed et

DCE

eft

aequaleS.

et

quoniam

EC

cft

aequalis

CA,

erit et

quadratum ex
dupla funt

EC aequale quadrato ex CA; ergo quadrata ex EC, autem ex quadrati ex C A. quadratis

EC,
'

CA

CA
'

aequale

eft

quadratum ex

47-

EA

drati

ex

niam

ex EA quaigitur AC eft duplum. rurfus quoGF eft aequalis FE, erit et ex

quadratum

GF
FE;

quadratum aequale quadrato ex

quadrata igitur ex

GF,
eft

FE

quadrati ex

EF

funt dupla.

at

qua-

dratis

ex

GF,

FE
ex

EG

duplum
igitur

eft

quadratum ex EG'; ergo quadratum ex aequale ex EF. aequalis autem cft EF ipfi CD, quaquadrati
crit.

dratum

quadratum cx

EG quadrati ex CD duplum EA duplum quadrati cx AC; crgo

AC,

fed oftenfum eft

ex

AE,

EG

qua-

drata, quadratorum cx

CD
at

funt dupla.
'

quadratis vero cx

AE,

EG
eft

quadratum aequale quadratorum ex AC, CD.

eft

ex

AG

quadratum igitur cx

AG

duplum

drata ex

AD, DG';

quadrato ex ergo quadrata ex AD,

AG aequalia funt quaDG funt dupla quadraex quaclrata igitur

torum ex AC, CD.

fed

DG

eft

aequalis

DB

AD,

DB
tur

quadratorum ex 8cc. Q;, E. D.

AC,

CD

funt dupla.

fi

igitur

recta linca fecc-

PROP.

XI.

LIBER SECUNDUS.
PROP.
XI.

%
quadrato

PROB.
ica

DATAM
Sit data

reftam lineam fecare

ut re&angulum a
fit

tota et altera parte contentum, aequale

ex reliqua parte.
re&a
linea

AB;

oportet ipfam

AB

ita fecare,

ut

re&angu-

hom

contentum a tota et altera parte aequale

fit

quadrato ex reliqua

parte.

Defcribatur enim ex

AB

quadratum

ABDC,

feceturque
in F,

AC
et

bifa-

a.

46.

riam

in

E,

et

BE
,

jungatur, et producatur

CA

ponaturque
3
,

ipfib.

10. r,

BE

aequalis

EF C

et

ex AF defcribatur quadratum

FGHA

GH

ad<=. 3. 1.

K
fit

producatur.

dico

ut reflangulum ab

AB,

AB fe<5tam efle in H, ita BH contentum aequale

AC
bifariam fecla
eft
a

quadrato ex

AH.
refta linea

Quoniam enim
eft in

H B
d.6.
2.

E,

et ipfi

in

dire&um

re&angulum a CF,
quadrato ex
fed

FA

AF, adjecta una cum contentum,

quadrato ex

AE, aequale
aequalis
ipfis eft

erit

EF ".

E
K.
e
,

EF
AE

eft

EB;

reftangulum igitur

contentum ab
ex

CF, FA, una cum quadrato

quadrato ex

I>
47. r.

aequale

EB.

quadrato

autem ex

EB

aequalia funt quadrata ex

BA,

AE

etenim angulus ade.

re<5tus eft;
eft

ergo rectangulum a

CF, FA, una cum quadrato ex

AE

aequale

quadratis ex

BA, AE.

commune

auferatur quadratum ex

reliquum igitur re&angulum a CF, FA contentum aequale eft ex AB. et FK quidem eft rectangulum a CF, FA contenvero eft quadratum ex AB. tum, aequalis enim eft AF ipfi FG

AE;

quadrato

AD

aequale igitur

eft

FK

ipfi

AD. commune
I

auferatur

AK;

ergo reliquum

FH

66

EUCLIDIS
FH
BH,
erit.

ELEMENTORUM
et eft
;

reliquo
eft

HD

eft

aequale.

HD

quidem reftangulum ab AB,

enim

AB

aequalis ipfi

reclangulum igitur contentum

BD FH vero eft quadratum ex AH. ab AB, BH quadrato ex AH aequalc

fcfta eft in

quare data refla linea

AB

H,

ita

ut

contentum ab
E. F.

AB,

BH

reclangulum quadrato ex

AH

fit

aequale.

Q^

PROP.

XII.

THEOR.

INangulum fubtendente,

obtufangulis triangulis quadratum ex Iatere obtufum

majus eft quam quadrata ex laobtufum angulum continentibus, recHangulo conteribus tento bis ab uno laterum quae funt circa obtufum angulum in quod produ&um perpendicularis cadit, et re&a linea intercepta exterius a perpendiculari ad angulum obtufum.
Sit
.

obtufangulum triangulum ABC, obtufum angulum habens

ACB,
dico

12. i. et

produftam perpendicukris quadratum ex AB majus efle quam quadrata ex AC, CB, reclangulo bis a BC, con-

ducatur a punfto

ad

BC

AD.

CD

tento.

Quoniam enim
utcunque
in

recla

Knea
erit

BD

fecla eft

b. 4. 2.

punclo C, quadratum ex ex BC, CD, et recaequale quadratis contento b comtangulo bis ab ipfis BC,

BD

CD

mune apponatur quadratum ex

qualia funt et quadratis ex

DA

quadrata igitur ex

BD,

DA

ae-

47-

DA, et rccTangulo bis a BC, CD contento. fed quadratis quidem ex BD, DA aequale eft quadratum ex -BA c rectus enim eft angulus ad D; quadratis vero ex CD, DA aeBC, CD,
,

quale

eft

quadratum cx

CA

C
.

Quadratum

igitur

ex

BA

aequale

eft et

quadratis

LIBERSECTJNDUS.
quadratis

6y

ex BC,

quadratum ex
bis

ab

ipfis

CA et contento bis a BC, CD reftangulo; itaque BA majus eft quam quadrata ex BC, CA, reclangulo BC, CD contento. In obtufangulis igitur triangulis 8cc.
PROP.
XIII.

C^E. D.

THEOR.

fubtendente, minus eft quam quadrata ex lateribus angulum illum acutum continentibus, rectangulo contento bis ab uno laterum quae funt circa acutum angulum, in
recta quod perpendicularis cadit, et acutum. pendiculari ad angulum
Sit

N omni triangulo, quadratum ex Iatere acutum angulum

linea intercepta a per-

pun&o A efle quam

triangulum ABC, ad BC perpendicularis

quadrata ex CB,

acutum habens angulum ad B,

a

et ducatur a

AD.

dico quadratum ex

AC minus
contento.

. 12. 1.

BA,

reclangulo bis a CB,

BD

Cadat primo

CB
ex

fetta eft

tangulo

bis

intra triangulum ABC; et quoniam recla linea utcunque in D, erunt quadrata ex CB, BD aequalia et reca CB,BD contento, et quadrato ex DC b commune apponatur b.
.

AD

7. 2.

AD

tangulo

quadratum bis ab ipfis CB,

;

quadrata igitur ex CB,

BD,

D A aequalia funt et rec/

BD
AB

contento, et

quadratis

ex

AD, DC.
eft

fed quadratis

quidem
c
,

ex

BD,

DA aequale
AD,

eft

ex

quadratum

c.

47.

1.

reftus
tis

enim angulus

qui ad

D;

quadra-

vcro ex

DC

aequale

eft

quadratum

funt quadrata igitur ex CB, ex AC, et contento bis a aequalia quadrato

ex AC.

BA

CB,

BD

reclangulo;

itaque folum quadratiun ex

AC

minus

eft

quam
Sed

quadrata ex CB,

BA

rettangulo

bis a
I

CB,

BD

contcnto.

6S
d. 16.

EUCLIDIS
Sed cadat
i.gulus ad D,

ELEMENTORUM
ABC.
quorriam igitur reclus
eft ari-

AD
erit

extra triangulum

angulus

ACB

d major reclo ; et rec-

quadratum

igitur

ex

AB
A

aequale
e.

eft et

quadratis ex
ipfis

AC, CB,
contento e.

12. 2.

tangulo

bis

ab

BC,CD

com-

mune apponatur ex BC quadratum; erunt ex AB, BC aequalia quadrato igitur quadrata

ex AC, quadrato ex

BC

bis, et

contento bis

a BC, CD rettangulo. quoniam autem retta linea BD fecla eft utcunque in C, reftangu-

f.

3.2. drato ex

BC contentum aequale eft rectangulo a BC, CD et quaBC f et ipforum dupla funt aequalia. quadrata igitur ex AB, BC aequalia funt quadrato ex AC, et reclangulo bis a DB, BC conlum
a

DB,

tento.

folum

igitur

quadratumexAC minus
bis

eft

quadratis

ex AB,

BC
BC

reclangulo
fit

contento ab

ipfis

CB, BD;

Denique
eft igitur

latus

recta

ab

AC perpendiculare ad ipfum BC; AC ad angulum acutum B intereft

cepta, et
c.

manifeftum

quadrata ex

AB, BC

aequalia

47.

1.

ei^e

quadrato ex

AC,

et bis

quadrato

exBC c

In omni

igitur triangulo

8cc.

Q^

E. D.

PROP.

XIV.

PROB.

DATO
Sit

re&ilineo aequale

quadracum conftkuere.
ipfi

datum rectilineum A; oportet

reclilineo aequale quadra-

tum
i.

conftituere.

45.

Conftituatur reftilineo

BCDE.

fi

igitur

BE BE

eft

aequale parallelogrammum recTangulum faclum jam erit quod proponeaequalis ED,

batur; etenim reftilineo

A aequale

quadratum conftitutum

eft

BD.

fin

minus, producatur

ad F, ponaturque

ED ipfi

aequalis

EF,

et fece-

tur

LIBER SECUND US.

tur

69

BF
H,

bifariam in

G;

et ccntro

quidem G,

intervallo vero uni ipfa-

rum GB,
in
tes

GF

aequali

femicirculus defcribatur

BHF, producaturque

DE

et

GH jungatur.
EF

Quoniam

recla linea igitur

BF

fecla eft in parerit rectan-

quidem aequales ad G,
a

in partes vero inaequalcs

ad E,

contentum, BE, gulum una cum quadrato ex EG aequale quadrato

exGF b

eft

au-

b. 5. 2.

tem

GF

aequalis

GH

reclan-

gulum

igitur a

BE, EF, una

cum
eft

quadrato ex
c

EG

aequale
fed quadrato ex
igitur

quadrato ex
.

GH.

GH

aequalia funt ex

HE,

quadrata
aequale

re&angulum
quadratis ex

BE, EF, una cum quadrato ex

auferatur ex

EG EG

c.

47.

ir

eft

HE, EG. commune

EG
eft

quadraaequale

reliquum igitur rectangulum a BE, fed contentum a BE, EF quadrato ex EH.

;

tum

EF

contentum

eft

ipfum BD, quoniam

EF

eft

aequalis
eft

ED

ergo

BD

parallelogrammum quadrato ex
reclilineo
erit.

EH

eft

aequale.

autem

BD

aequale

A;

rectilineum igitur

A
ae-

quadrato ex
quale

EH

defcripto aequale
eft,

Dato

igitur reftilineo

quadratum conftitutum
F.

ex ipfa videlicet

EH

defcriptum.

Q^E.

EUCLIDIS

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
I

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER TERTIUS.
DEFINITIONES.
I.

circuli

AEQUALES ex cfuorum quae

c

funt,

quorum

diametri funt acquales,

vcl

centris funt aequales.

Haec non

efl.

definitio fed

Theorema

cujus veritas patet;

fi

enim

circuB,
1

ita ut

centra

quorum quae ex centris funt aequales, fibi mutuo eorum congruant, congruent et ipfi circuli.'
II.

applicentur

Re&a

linea circulum contingere dicitur,

et

quae tangens circulum

produfta ip-

fum non

fecat.

III.

Circuli contingere fefe dicuntur, qui tanfe ipfos gentes fe mutuo,

non

fecant.

In

LIBER TERTIUS,
IV.
In circulo aequaliter diftare a centro reclae lineac
dicuntur,

7!

quando a centro ad
V.

ipfas perpendicu-

lares ductae funt aequales.

Magis autem

diftare a centro dicitur

ea in

quam

major perpendicularis VI.

cadit.

Segmentum

circuli eft

figura,

quae recla linea

et

circuli circumferentia continetur.

VII.

"

Segmenti autem angulus " tia continetur."

VIII.

eft,

qui recla linea ct circuli circumferen-

In fegmento angulus
tia

eft,

quando

in circumferen-

fegmenti fumitur aliquod punclum, atque ab

ipfo

ad extrema rectae lineae quae

reftae lineae

bafis eft

feg-

menti,

ducuntur,

angulus

reftis

ducVis contentus.

IX.

Quando autem contincntes angulum reftae

affumunt circumferentiam,
dicitur.
illi

lineac

infiftere

angulus

X.
Seftor circuli eft,
ftiterit,

quando angulus ad centrum conreftis lineis

figura contenta

quae angulum

contincnt, et ckcumferentia ab ipfis aftumpta.

Similia

72

EUCLIDIS
XI.
gulos capiunt aequales,

ELEMENTORUM
quae anvel in quibus

Similia circulorum fegmenta funt,

^^

fe aequales. anguli funt inter

PROP.

I.

PROB.

D
1. 10. i.

ATI

circuli

centrum

invenire.

Sit datus circulus

Ducatur
fariam
b
,

b. ii. i.

DC,

ABC centrum invenire. AB utcunque, et in punclo D biquaedam a punfto autem D ipfi AB ad reclos angulos ducatur fecetur dico puncet ad E producatur, et fecetur CE bifariam in F.
ABC;
oportet circuli
in ipfo
3
,

refta linea

tum F centrum

efle circuli
fi fieri

ABC.
fit

Non
GB.

enim; fed

poteft
eft

centrum,

et

jungantur

GA, GD,
e-

itaque

quoniam

DA

aequalis

DB, communis autem DG,

acquales,

runt duae

AD,

DG

duabus

BD,

DG

altera alteri, et bafis

GA
.

aequalis eft bafi

GB,
li-

funt
e. 8. i.

angulo nea fuper reftam lineam

enim ex centro G; angulus igitur GDB eft aequalis c cum autem re&a
infiftens

ADG

angulos qui
eft

4. io.Def. i.

d fe fecerit, reclus deinceps funt aequales inter

"
minori,

uterque

GDB
non

eft reftus.

aequalium angulorum ; fed et rcdus

ergo angulus
eft

eft angulus qualis igitur

FDB

FDB; aeangulo GDB, major

quod

fieri

poteft.

quare

G non

eft circuli

ABC
ergo

centrum.

fimiliter oftendeeft circuli

mus neque

aliud efle praeter ipfum F.

centrum

ABC.
Cor.

Quod

erat

inveniendum.

LIBER TERTIUS.
Cor. Ex hoc manifeftum
eft, fi

73
circuli.

in circulo recta linea, reclam. lineam

bifariam et ad angulos recTos fecet, in fecante erit centrum

PROP.

II.

THEOR.

I in

tur,

circumferentia circuli duo quaevis punfta fumanquae ipfa conjungit redla linea intra circulum

cadet.

Sit circulus

ABC,

et in circumferentia ipfius

fumantur duo quaevis

ad

pun<fta

A, B;

dico rcctam lineam a punfto

duftam, intra

cir-

culum cadcre.

Non
culi

enim, fed

fl

fieri

poteft cadat extra ut

AEB

et

fumatur

cir-

ABC

centrum 2

et flt

D, junganturque AD,

a-i-3.

DB,
niam

occurratque
igitur

DE
eft

circumferentiae in F.

Quob. 5. i.
j

DA
b

aequalis

DB,
et

erit

et

angulus
[

DAB aequalis angulo DBA; quoniam trianDAE unum latus AEB producitur, erit anguli angulus autem gulus DEB angulo DAE major DAE aequalis eft angulo DBE, ergo DEB angulus
c
;

-^

\^=i:
1.

angulo

DBE
major

eft

major.

fed majori angulo majus latus fubtenditur d ;d. 19.

major

igitur eft

DB

ipfa

DE.

aequalis

autem
fieri

eft

DB

ipfi

DF;

crgo

DF

eft

DE, minor

majore, quod

noh

poteft.

refta igitur

linea a pun<5to

ducla ad

B non
Q^

cadet extra circulum.

fimiliter oftenfi

demus neque

in

ipfam cadere circumfercntiam.

cadet igitur intus.

in circumferentia igitur

&c.

E. D.

PROP.

III.

74

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
III.

THEOR.

SIneam quandam
cet
los
;

in circulo recta linea per et

centrum du&a, rectam linon duclam per centrum bifariam fead angulos reclos ipfam fecabit. quod fi ad angufecet, et bifariam fecabit.

re&os ipfam
Sit circulus

ABC,
et

et in ipfo refta linea

per centrum ducla

CD

rec-

tam lineam quandam

dico punfto F. Sumatur enim

AB

non ductam per centrum bifariam

fecet in

a. i. 3.

circuli

ad angulos reftos ipfam fecare. ABC centrum a, et fit E, et EA,

EB

jungantur.

Quoniam igitur AF eft aequalis FB, communis

duabus BF, FEaequales
eft aequalis; b erit .

autem FE, duae AF,

FE

funt, et

bafisEA

bafi

EB

ergo

ct

angulus

AFE anguloBFE aereclam

b. 8. 1.

qualis

cum autem
reftus
eft

redta linea fuper

infiftcns,

angulos qui deinceps funt, aequalcs inuterque aequalium anc

ter fe fecerit,
c.

Def. 10. 1.

gulorum
linenrn

uterquc igitur

AFE, BFE

eft reclus;

quare refta linea

CD

pcr centrum dueta rectam

AB
fecet

non du<5tam per centrum bifariam

et

fecans, et

Sed
fecare,

ad angulos reclos ipfam fecabit. CD ipfam AB ad reclos angulos, dico

eft

bifariam ipfam

hoc

AF

ipfi

FB

aequalem

efle.

Iifdem enim conftruclis,

*-S*

quoniam

EA

quae ex centro
erit
d
;

eft

aequalis
et

EB,

et

angulus

EAF

angulo

EBF

aequalis

eft

autem

AFE
quae

reclus aequalis refto

BFE.

duo

funt igitur triangula

EAF, EBF

duos angulos duobus angulis aequales habent,

teri acquale,

unumque

latus uni la-

EF

commune

fcilicet utrifque,

quod uni aequalium anguha-

lorum fubtenditur; ergo

et reliqua latera reliquis lateribus aequalia

bebunt eo

LIBER TERTIUS.
bebunt
e
.

75
li- e.

aequalis igitur

eft

AF

ipfi

FB.

fi

igitur

in circulo refta

26. 1.

nea &c.

Q^

E. D.

PROP.
in circulo

IV.

THEOR.
non fecabunt.
AC,

SI fe invicem
Sit circulus

duae re&ae lineae non duclae per centrum

fecent, fefe bifariam

ABCD,

et in ipfo

duae re&ae lineae

BD

fe invi-

cem

fecent in punfto
fecare.
fieri

E, non ductae per centrum.

fecent fefe bifariam, ita ut

dico eas {ck bifa-

riam non
Si
et
eft

enim
ipfi

poteft,
fi

AE

fit

aequalis

EC,

BE

ED.

igitur

una reftarum per centrum

vero neutra ipfarum

tranfit,

manifeftum

eam non

pofle

bifariam fecari ab altera quae

fi

^^

non
a

tranfit per

centrum.

per centrum
culi
,

tranfit,

fumatur centrum
jungatur.

ABCD cirigili-

f /
AU^^^

j?

>^ \j)
J
a . 1.3.

et

fit

F, et

EF

Quoniam

ly^

tur recla linea

FE

per centrum dufta re<5tam

neam
fecat,

AC
et

non duftam per centrum bifariam

jX^^T^^/O -^
3.3.

gulus.

b ad reclos angulos ipfam fecabit ; quare recTus eft FEA an-b. re<5ta linea FE rectam lineam BD non duftam rurfus quoniam

bifariam per centrum

igitur

fecat, et

angulus
ipfi

eft

FEB.

ad angulos reftos ipfam fecabit b reclus oftenfus autem eft recn.is et FEA; ergo FEA
;

angulus

FEB
AC,

aequalis

erit,

minor majori, quod

fi

ficri

non

poteft.

non

igitur

BD

fefe

bifariam fecant.

igitur

in circulo

&c.

Q^E.

D.

PROP.
duo
circuli fe

V.

THEOR.
erit

SI centrum.

invicem fecent, non

ipforum idem

Duo

j6

EUCLIDTS
Duo enim
Si
circuli

ELEMENTORUM
CDG
non
fe

ABC,
fit

invicem fecent in punclis B, C.

dico ipforum idem centrum

effe.

enim

fieri

poteft,
et

centmm E; jungaturque EC,

et

EFG

ut-

cunque ducatur.
circuli

quoniam

centrum

eft

fus

EF aequalis. ruripfi E centrum eft CDG circuli, aequoniam eft CE EG. fed oftenfa eft CE ipfi qualis aequalis EF| ergo FE ipfi EG aequalis eABC,
erk
rit,

CE

minor majori, quod fieri non potcft. non igimr punclum E centrum eft circulorum

ABC, CDG.

fi

igitur

duo

circuli

&c.

C^. E.

D.

PROP.

VI.

THEOR.
idem cei>

OI

duo circuli fefe trum non erit.

circuli

intra contingant, ipforum

Duo enim
dico ipforum
Si
catur.

ABC,
fit

CDE

in puntto C. contingant fefe intra

non

eflfe

idem centrum.

enim

fieri

poteft,

F; jungaturque FC,
centrum
rurfus
erit

et

FEB

utcunque du-

Quoniam
aequalis eft
eft

igitur

eft circuli

ABC,

CF

ipfi

FB.

quoniam
aequalis

F
ct

centrum

circuli

CDE,

CF

FE.

oftenfa
ipfi

autem
eft

eft

CF

aequalis

FB; ergo

FE

FB

aequalis,

minor majori, quod

fieri

non
eft

poteft.

non

igitur

trum

circulorum

ABC, CDE.

punctum cenfi igitur duo

circuli ckc.

Q^ E.

PROP.

VII.

LIBER TERTIUS.
PROP.
VII.

77

THEOR.

SI non

in circuli diametro aliquod punclum fumatur quod fit centrum circuli, et ab eo in circumferentiam

cadant quaevis reclae lineae; maxima quidem erit in qua centrum, minima vero reliqua; aliarum autem propinquior ei quae per centrum tranfit femper remotiore major eft. at duae tantum aequales ab eodem puncto in circumfe-

rentiam cadent ad utrafque partes minimae.

Sit circulus

tur aliquod pun<ftum

trum

circuli

ABCD, diameter autem ejus AD, et in ipfa AD fumaF quod non fit centrum circuli; fit autem cenE, et a punclo F in circumfercntiam ABCD cadant quaeFB, FC, FG.
dico

dam
tem,

reftae lineae
efTe, et

FA ma-

ximam

FB

minimam; reliquarum auquidem majorem quam FC, FC vero

FD

majorem quam FG.

Jungantur enim BE, CE, GE ; et quoniam omnis trianguli duo latera reliquo funt majora a erunt BE, EF majores quam BF; eft autcm
,

//

^sV-^

a.

20. i.

EF ipfi AF funt AF quam FB. rurfus quoniam BE eft aeaequales; major igitur communis autem FE duae BE, EF duabus CE, EF aequalis CE, quales funt; fed BEF anguius major eft angulo CEF, bafis igitur BF

AE

aequalis

BE, ergo BE,

eft

b eadem ratione et CF major eft quam FG. rurfus b. FE majores funt quam EG a aequalis autem EG ipfi quoniam GF, ED, erunt GF, FE majores quam ED. communis auferatur FE;

bafi

FC

eft

major

24. i,

ergo reliqua

ctFD

GF major eft quam rcliqua FD. maxima igitur minima; major vero BF quam FC, et FC quam FG.

eft

FA,
Dico

78
Dico

EUCLIDIS
et a

ELEMENTORUM
ct

pun&o F

cumferentiam

ABCD
GEF

duas tantum reftas lineas aequales cadere in cirad utrafque partes minimae FD. conftituatur

enim ad reftam lineam EF,

c. 23. 1.

ad punchim
c

in ea
et

E, angulo

aequalis angulus
igitur

FEH,
eft ae-

FH

jungatur.

Qiioniam

GE

qualis

EH, communis autem EF,

duae

GE,

EF
lus
d. 4. 1. t ur

duabus

HE, EF

aequales funt; et angu-

GEF

eft aequalis

angulo
erit

HEF;
d
.

bafis igi-

pG

bafi

FH

acqualis

dico a punclo
ipfi

ad circumferentiam non cadere aliam

aequalem.
fi

FG

cnim
ipfi

fieri

poteft, cadat

FK,

et

quoniam
ipfi

qualis

FG,
fieri

eftque

FG
ci
fi

aequalis

FH,

erit et

FK
Q^

FK eft aeFH aequalis,

vidclicct

propinquior

quae pcr centrum

igitur

tranfit aequalis remotiori;

quod

non

potcft.

in circuli 8cc.

E. D.

PROP.

VIII.

THEOR.

extra circulum aliquod punctum fumatur, atque ab eo ad circumferentiam ducantur quaedam rectae lineae, quarum una per centrum tranfeat, reliquae vero utcun-

QI ^

que; earum quidem quae in concavam circumferentiam cadunt, maxima eft quae per centrum tranfit; aliarum autem propinquior ei quae per centrum, femper remoat earum quae in convexam circumfeeft. tiore

major rentiam cadunt, minima eft quae inter punctum et diametrum interjicitur; aliarum vero quae propinquior minimae, femper remotiore eft minor. duae autem tantum aequales a puneto in circumferentiam cadunt ad utrafque
partes minimae.
Sit

LIBER TERTIUS.
Sit circulus

79
punclum D;

ABC,

et

extra circulum fumatur aliquod

ab eo autem ad circumferentiam ducantur rcclac lineae quacdam DA, dico earum quidem quae in DE, DF, DC, fitque pcr centrum.

DA

concavam circumferentiam
centrum
erit

AEFC

cadunt
eft ei

tranfit; et

quaepropinquior

eifc quac per centrum femper major quae per

maximam

DA

remotiore, videlicct
in

earum vero quae

DE quidem quam DF, convexam circumfercntiam

D

DF

vero

quam DC:

et quae intcr punftum minimae femper eft miquae propinquior nor remotiore, videlicct quam DL, ct effe

nimam
et

DG

HLKG cadunt, midiametrum AG interjicitur,

DK

DL
quod

quam DH.
circuli
a

Sumatur enim centrum

fit

ABC,

a.

1.3.

M, et jungantur ME, MF, MC, MK, ML, MH. et quoniam AM eft aequalis ME, communis apponatur MD, ergo AD eft aequalis ipfis EM, MD; fed EM,

MD
qualis

funt majores

quam

ED b
rurfus

ergo et

AD

b. 20. I.

quam

ED
eft

cft

major.
ipfi

ME
c

MF,

quoniam aecommunis autem

MD,

erunt
at

quales;

MD angulus EMD
EM,
.

ipfis

FM,

MD

ae-

FD
ergo

major

erit

fimiliter

bafi major anguloFMD, bafis igitur oftendcmus et FD majorem effe quam CD.
eft

ED

c.

24. 1.

maxima
et

eft

DC.
qualis

quoniam

DA; MK, KD

major autem

DE

quam DF,

et et

DF

funt majores
reliqua

quam
et

MD

quam
eft

b
,

MK

aea.

nor

MG, erit quam KD;

uno

reliqua

KD quam
igitur eft

GD major d
e

quare

GD mitrianguli

Ax. 4.

minima

GD.

quoniam fuper

MLD
tur,

MD, duae reftae lineae MK, KD intra conftituunKD minores ML, LD quarum MK eft aequalisc. 21. ML; reliqua igitur DK minor eft quam reliqua DL. fimiliter oftendelatere

erunt

MK,

ipfis

1.

mus,

8o
mus,
vero
et

EUCLIDIS
DL
quam

ELEMENTORUM
efle.

DH
et

minorem

ergo

DG

minima

eft,

minor

DK

quam DL,

DL

quam DH.

dico etiam duas tantum ae-

quales

in circumferentiam cadere a puncto ad utrafque minimae partes. conftituatur ad rectam lineam MD, et ad punclum in ea M,

KMD aequalis angulus DMB, et DB MK aequalis jungatur. itaque quoniam

angulo
eft

MB, communis autem MD, duabus BM, MD aequales

teri, et
f.

duae
funt,

KM,

MD

altera

al-

angulus KMD aequalis angulo BMD;

4.

i-bafis igitur

DK

bafi

DB

eft

aequalis

dico

autem a punfto
cadat poteft,
qualis

aliam

ipfi

DK aequalem
fi

in circumfcrentiam

non
et
ipfi

cadere.

enim

fieri

DN;

quoniam

DK

eft ae-

DN,
fi

et

DK

DB

eft aequalis, erit et

DB aequalis DN,
fieri

pro-

pinquior

fcilicet

minimae

fum

eft.

igitur

quod extra circulum &c. Q^ E. D.

aequalis remotiori,

non

pofle often-

PROP.

IX.

THEOR.

intra circulum fumatur aliquod punclum, atque ab eo ad circumferentiam cadant plures quam duae rectae lineae aequales; punclum quod fumitur circuli centrum

QI ^

erit.

Sumatur enim
puncl;o

intra circulum

ABC

punclum aliquod D, atque a

ad circumferentiam cadant plurcs

dico punftum
poteft,
fit

quam duae

reclae lineae

aequales

DA, DB, DC.

enim;
fed
fi

D
E

ccntrum
centrura,

efle circuli

AEC.
ad

Non

fieri

et juncla

DE

puncta

LIBER TERTIUS.
punfta F,

G
in

producatur; crgo

quoniam tum eft aliquod punftum quod non eft maxima quidem erit DG, centrum circuli,

FG

diametro

circuli

FG diamctcr ABC fump-

eft circuli

ABC.

itaquc

major autem
tur

DC quam DB, etDB quam DA

quod
fieri

a
.

fed et aequales.

non

poteft;

non

igi-

E eentrum eft circuli ABC.

aliud
eft

f:militer oftencfTe

demns neque
ter

punftum centrum
igitur

prae-

A B
fi

ipfum

centrum

circuli

ABC.

igitur intra circu-

lum &c. C^E.D.

PROP.

X.

THEOR.

CIrculus non fecat.

'

circulum in pluribus quam duobus punclis ' N. B. Hoc de ipforum circumferenciis

eft.'

intelligendum
Si

enim

fieri

poteft, circulus

ABC
et

circulum
et cir-

DEF

fecet in pluribus

punftis
culi

quam duobus, nempe

in B,

G, F,

^
_ /^~~~R~^X
//

ABC

centrum fumatur K,

KB, KG,

KF jungantur. Quoniam iaitur intra circulum ,^\ \ ^*~ u DEF fumptum eft aliquod punftum K, ct ab E J^>^ K in circumferentiam DEF incidant plu- GrCT' ipfo ^/ F
7/*
(I

II

quam duae reftae lineae aequales KB, KG, KF, erit punftum K circuli DEF centrum' eft autem ct K circuli ABC centrum; duorum
res
1

^^TZ^^
C
a.

j'

igitur
l> .

circulorum qui quare eirculus

b. $. %.

fefe fecant

idem

eft

centrum,

quod

fieri

non
non

poteft
fecat.

circulum in pluribus

quam duobus

punftis

Q^ E. D.

PROP.

XI.

8:

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
XI.

THEOR.
fumantur centra
conjungens pro-

duo

ipforum; ducta in circulorum

circuli fefe intus contingant, et recta linea ipforum centra

conta&um

cadet.

Duo
et

cnim

circuli

ABC,

ADE

fefe intus

contingant in punclo A,

fumatur

circuli

quidem

ABC

centrum F,
dico reftam
fi

cirli-

culi vero

ADE

centrum G.

neam conjungentem punfta G, F,

tur, in

produca-

punclum

A
fi

cadere.
fieripoteft,

Non
et
a.

enim; fed

cadat

20.

AF, itaque jungantur. i-GF majores funt quam FA a hoc

AG

quoniam

utFGDH, AG,
funt centro)

FH,
fed

(eft

enim

FA

aequalis ipfi
reliqua

eft quam FH, nam ab eodem

com-

munis auferatur

FG,

igitur

AG

major

cft

quam

reliqua

GH.

AG

eft aequalis

quod

fieri

GD< ergo ipsa GH eft major, minor majore, non potcft. non igitur punfta F, G conjungens refta linca ex-

GD

tra contaiftum

cadet.

cadct igitur in ipfum.

fi

igitur

duo

circuli ckc.

Q^E. D.

PROP.
duo

XII.

THEOR.
ipforum

SI centra
Duo
et

circuli fefe extra contingant, recla linea per contactum tranfibit.

conjungens
circuli

enim

ABC,

ADE

fcCe extra

contingant in punclo
vero

A;

fumatur

circuli

quidem

ABC

centrum F,

circuli

ADE

centrum

G.

dico rettam lineam punfta F,

conjungentem per contaftum

tranfire.

Non

LIBER TERTIUS.
Non
tur.

enim,

fed,

fi

fieri poteft,

cadat ut
eft

FCDG,

et

FA,

AG jungan

quoniam

igitur

ccntrum

circuli

ABC,

crit

AF

aequdis FC.

G centrum eft ADE GD aequalis. circuli, erit AG ipfi funt igitur FA, AG ipfis FC, DG
rurfus

quoniam

aequales;

ergo

tota

FG
et

quam FA, AG.

pun&a
ipfum
F,

fed

major minor a

eft
;

quod

fieri

non

poteft.

non

igitur

a.

20.

1.

conjungehs
tranfit.
fi

recla linea per

contaftum non

tranfibit.

per

igitui

igitur

duo

circuli ckc.

Q^

E. D.

PROP.

XIII.

THEOR.

CIrculusuno, quam
Si

circulum non contingit in pluribus pun&is

five intus five extra contingat.

enim

fieri

poteft,

circutem

ABC

circulus

EBFc

ontingat
;

primum
* 10, 11. 1;

intus in pluribus punelis

quam

uno, videlicet in B,

D H

jungatur

ducatur *

GH bifariam et ad

reftos angulos fecans ipfam

BD, et BD. Quoniam

igitur

puntta B,

funt in circumferentia utriufque circuli, recta

in igitur

BD cabil -- a
.

det intra

utrumque circulum*.

re&a

GH quae ipfam BD
centrum
b
;

2. 3.

riam et adreftos angulos

fecat, erit

utriufque

circuli

b.Cor. 1.3. ergo GH

producta

EUCLIDIS
c n.3.produ6ta
dit,

ELEMENTORUM
;

cadet in circulorum contactum

fed, in

contaftum non caeft

quia B,

D puncla funt extra re&am

AKC
A, C,

GH,
fi

quod enim

abfurdum.

non

igitur

circulus circulum intus

contingit in pluribus punftis

fieri

quam uno.

Dico etiam neque extra contingere;

poteft circulum

ABC
quam
itaque

contingat circulus

in

pluribus punclis

uno,

videlicet

in

et

AC

jungatur.

flimpta
a. 2. 3.

circumferentia circuli AKC quoniam funt duo puncta A, C refta linea AC

in
intra circulum

quae ipfa conjungit eft autem circulus

quare recla niam vero A,
fius

AKC

cadet a .

AKC
extra

extra

circulum
circulum;

ABC,
quo-^

AC
C

eft

ABC
eft

pun<5ta funt in circumferentia iprecla

ABC
eft

circuli,

AC

intra

eundem,

quod

abfurdum. non

circulum extra contingit in pluigitur circulus

eft

ribus punclis
tur circulum
five extra

quam uno. oftenfum autem

non
contingit in pluribus

neque

intus.

circulus igifive intus

punclis

quam

uno,

contingit.

C^E. D:

PROP.

XIV.

THEOR.

FN
*

tant; et

circulo aequales re&ae lineae aequaliter a centro difquae aequaliter a centro diftant funt inter fe

aequales.
Sit circulus

ABDC,

et in ipfo aequales fint reclae lineae

AB, CD.
AB,

dico eas a centro aequaliter diftare.

Sumatur enim

circuli

ABDC

centrum, fitque E, et ab ipfo ad

CD
niam

perpendiculares ducantur EF,

EG,

et

AE, EC

jungantur.

Quo-

AB

re&a linea quaedam EF per centrum du<5ta reftam lineam igitur non du&am per centrum ad rectos angulos fecat, et ipfam bifariam

LIBER TERTIUS.
riam fecabit

85
3. 3.

AF eft aequalis FB, ideoque AB dupla efb ipfiusa. AF. eadem ratione, et CD dupla eft CG. atque eft AB ipfi CD aeet quoniam AE eft aequalis et AF ipfi CG. qualis; aequalis igitur
a
.

quare

EC,

erit et

quadratum ex

AE

quadrato ex

EC

aequale.
b
,

fed quadrato
re<5his

quidem ex

AE

aequalia funt ex

AF,

FE

quadrata

enim

eftb. 47.

1.

angulus ad F;

GC,
tiir

rectus cft

quadrato vcro ex EC acqualia funt quadrata ex enim angulus ad G. quadrata igiacqualia funt quadratis
eft
eft cft

EG,

cx

AF,

FE

ex

CG,

_C?

GE, quorum quadratum ex AF drato ex CG, ctcnim aequalis

reliquum igitur ex
drato ex
qualis.

aequale qua-

-^
IF"

AF

ipfi

CG

FE

aequale

rcliquo qua-

EG,

quare

recla

FE

ipfi

EG

eft

ae15

in circulo

autem

aequaliter a centro dif-

tare reftae lineae dicuntur,

ipfas perpendiculares

quando

a centro ad
.

duclae aequales funt c

igitur

AB,

CD

centroc

4.Def.

3,

acqualiter

diftant.
fit

CD aequaliter diftent a centro, hoc eft, aequalis FE ipfl CD aequalem efle. iifdem enim conftruflis, fimiliEG; ipfi AB quidem duplam efle ipfius AF, CD vero ipfms CG. ter oftcndcmus et quoniam acqualis eft AE ipfi EC, erit et ex AE quadratum quadrato b ex EC aequale. fed quadrato quidem ex AE aequalia funt quadrata vero ex EC aequalia b quadrata ex EG, GC; ex EF, FA, quadrato ex EF, FA quadratis cx EG, GC aequalia funt; quoquadrata igitur
Sed AB,
dico

AB

rum quadratnm ex
aequalis;
eft

FE aequale rcliquum igitur ex

eft

quadrato ex

EG,

eft

enim

FE ipfi EG
CG;
ip-

AF quadratum
CG.

aequale
et eft

eft

reliquo ex

igitur

refta linea

AF

aequalis ipfi

AB

quidem dupla
eft

ftus

AF,

CD

vero dupla ipfius

CG

aequalis igitur

AB

ipfl

CD.

in circulo igitur aequalcs rectae lineae 8cc.

Q..E. D.

PROP. XV.

S6

EUCLIDIS
circulo

ELEMENTORUM
THEOR.
eft

PROP. XV.
maxima quidem
erit

IN femper propinquior centro remotiore major

major
eft,

diameter; aliarum vero

eft; et

quae

propinquior

centro minore.

Sit circulus

ABCD,

cujns diameter
fit

AD,

centrum vero E;
dico

ct pro-

pinquior quidem centro

BC, rcmotior autem FG.

AD

maxi-

mam

efTe, et

BC majorem quam FG.

a ccntro ad

Ducantur enim

BC,

FG

perpendiculares
eft

EH, EK,
ipfi

ct

EB, EC,

EF
EC,

jungantur.
erit

Quoniam

igitur aequalis

AE

EB,

et

ED
a. 20. i.

ipfi

AD
erit.

aequalis ipfis
a quam BC
,

BE, EC.
quare et

fed

BE,

EC

majores funt

AD

AB

quam BC
b.

major

Et quoniam BC propinquior
5.Dcf-3. tior vero

eft

centro,

remoeft

FG,
et

erit

EK major

quam

EH b
et

auip-

tem, ut in praecedente oftenfum

fius

fuit,

BC dupla

Q^-

BH,

FG

dupla ipfius

FK,

quadrata ex

EH, HB

aequalia quadratis ex

quadratum ex

EH minus eft quadrato ex

crit

EK, KF, quorum EK, minor enim

eft

EH

ipsa

EK

reliquum igitur quadratum ex

BH rcliquo

ex

FK

majus

erit,

quare

refta

BH
eft,

major

ipsa

FK

et propterea
erit

Sed

fit

BC
eft

major quam FG,

BC erit major quam FG. BC propinquior centro quam FG,

major quam FK.
quadrata au-

hoc

iifdem conftruftis, erit

EH

minor quam EK. Quoniam cnim

major tem ex BH,

BC

quam FG,

crit ct

BH

HE

aequalia funt quadratis ex

FK, KE, quorum

enim

quadratum quadrato ex
linea

FK

eft

majus,

eft

reliquum igitur quadraturri ex

EH

reliquo ex

ex BH BH major quam. FK EK minus eriL, et recla

;

EH

minor

erit

quam EK.

in circulo igitur Scc.

Q^ E. D.

PROP.

XVI.

LIBER TERTIUS.
PROP.
XVI.

8?

THEOR.

diametro circuli ad rectos angulos ab extre,mitate dueta eft, cadit extra circulum; et in locum inter rectam lineam et circumferentiam recta linea non ca-

QUAE
;

det

five,

quod idem

eft,

circumferentia circuli tranfit in-

ter rectam quae diametro eft ad rectos angulos, et rectam quae cum diametro angulum acutum quantumvis mag-

num

continet,

vel

continet

cum

recta

quae angulum quantumvis parvum quae ad rectos angulos eft diametro.

centrum D,
ct
ipfl

Sit circulus

ABC

circa

diametrum

AB

dico re<5tam

lineam, quae ab extremitate

eft,

diametri

AB

ad

re<5los

angulos dufla

extra circulum cadere.

Non
et

enim;

fed,

fi fieri

poteft, cadat intus ut

AC,

et

DC jungatur.

Qyoniam
angulus
tus

eft igitur aequalis

DA

ipfi

DC,
n
;

erit

DAC
eft

anguloACD

aequalis

rec-

autem

quare

DAC, reftus igitur eft ACD; DAC, ACD duobus re<5tis aequaanguli
quod
fieri

ks

funt;

non

poteft

non

igitur a

ad reclos angulos ducla caipfi punfto fimiliter oftendemus nedet intra circulum.

BA

que

in

circumferentiam cadere;

extra igitur

cadet, ut

AE,

in figura fcquente.

Dico in locum
circumferentiam
dere.
fi

inter re<5tam lineam

AE

et

ABC

reclam lineam non ca-

enim
ad

ficri

poteft, cadat ut

FA,

et a
c

punfto

D
et

FA

perpendicularis
re<5tas eft

ducatur

DHG.

quoniam

angulus

AGD,
minor

38
b. 17. I
d. 19; 1

EUCLIDIS
minor autem
eft
re<5k>

ELEMENTORUM
erit
d

DAG b
major

DA
in

ipfi

DH

DA quam DG eft DH igitur ipfa

non
poteft.
et

major

aequalis

autem

DG, minor
igitur

majore, quod

fieri

non

locum

inter reftam

lineam
five,

circum-

ferentiam, recla linea cadet.

eft,

quod idem
et rec-

circumferentia circuli tranfit inter reftam

eft

quae diametro

ad reclos angulos,

tam quae cum diamctro angulum acutum

quantumvis
'

magnum
Et hoc,

continet, vel quae angu-

lum quantumvis parvum

diametro.
'

continet

cum

refta

quae ad reclos angulos

eft

nihil vero aliud, intelligendum eft

Graeco

et verfionibus, femicirculi

angulus dicitur major

quando omni angulo

in textu

'

acuto, et reliquus minor.'

Cor. Ex

his

manifeftum

eft

reclam lineam quae ab extrcmitate diaeft,

metri circuli eidem adreftos angulos ducla

circulum contingere;

et

reftam lineam contingere circulum in uno tantum pun<fto, quoniam quae

e. 2.

occurrit in
'

ea,
g'

Et praeterduobus punclis intra ipfum cadere oftenfa eft e unicam tantum reclam pofle circulmn in codem punclo contin' .

ere.

PROP.

XVII.

PROB.

ADato punclo lineam rentia, reclam

contingat.
Primo,
a punflo
a-

extra circulum, vel in ejus circumfe-

ducere quae datum circulum

fit

datum circulum BCD. oportet reclam lineam ducere quae datum circulum cjntingat. datum punftum
circuli

A extra
Ea
,

i-3-

Sumatur enim centrum

dcm E,

AE jungatur; intervailo autem EA circulus AFG dcfcribatur

ct
;

et

centro qui-

et a

pun&o-D
ipfi

LIBER TERTIUS.
EA ad re&os angulos ducatur b DF, junganturque EBF, AB. ipfi a punclo A duftam efle AB quae circulum BCD contingit.
Qiioniam enim
qualis

89
dicob.

u.

i.

E
ipfi

centrum

eft

circulorum
igitur

BCD, AFG,

erit

EA

ac-

EF,

et ED

EB

duae

AE, EB
et

duabus FE,

ED
eft

aequales funt,

anculum communem ad

continent;
trian-

DF bafi AB gulumque EDF aequale

ergo bafis
ct reliqui

aequalis,

trianguk) EB A,
.

anguli reliquis angulis

eft

ae-

qualis

igitur

angulus
eft eft

EBA
EDF, EB ex

angulo
reftus

EDF.
igitur
eft

reftus

autem
atque

EB A.

centro

quae autem diametro

circuli

ab extremitate ad
tingit igitur
1

d reftos angulos dufta cft, circulum contingit .

con-d.Cor. 16.5.

AB

circulum.

Sit

autem datum

pun&um

in circumferentia circuli, ut

pun&um D,

'

et

ad centrum

'

gulos ducatur
eft

E ducatur DE, et a punfto D, ipfi DE ad reftos anb DF continget d haec circulum.' A dato igitur punfto
;

dufta

re&a

linea

quae datum circulum confmgit.

Q^

E. F.

PROP.

XVIII.

THEOR.

SI tem

circulum contingat quaedam recta linea, a centro auad tactum recla linea ducatur, ducla ad continerit.

gentem perpendicularis
Circulum
recta linea

J
quacdam

enim
in

ABC

condngat

punclo C, ct circuli ABC fumatur centrum F, et ab F ad C ducatur FC ;

DE

dico
Si

FC

ad ipfam
fit,

DE

perpendicularem

efle.

enim non

ducatur a punfto

FadDE

GE

perpendicularis

9
a
.

EUCLIDIS
a

ELEMENTORUM
igitur

i2.

i.

pcrpcndicularls

FBG.
c
.

Quoniam

angulus

FGC

re&us

eft,

erit

b. 17.
c.

i.GCF
i.

acutus

b
;

majorem autem angulum mamajor

igitur
eft

19.

jus

latus fubtendit

FC quam
igifieri

FG;
non
ad

aequalis

autem

FC

ipfi

FB; major

tur eft

FB

ipsa

FG, minor
igitur

majore, quod
cft

poteft.

non

FG

perpendicularis

DE.

fimiliter

oftendemus neque aliam

quampiam

praetcr ipfam

FC.

eft

igitur

FC pcr-

pendicularis

ad

DE.

fi

igitur

circulum contingat ckc.

0\_ E. D.

PROP.

XIX.

THEOR.

QI ^

circulum contingat quaedam recla linea, a taclu autem ad rectos angulos contingenti recla linea ducatur;

in ducla erit

centrum

circuli.

Circulum enim

ABC

contingat

quaedam

redla linea

ipfi

DE

ad rectos angulos ducatur

CA;
fit

dico in ipfa

DE in C, et a CA ccntrum
jungatur CF.

circuli efle.

Non
dam
dufta
a.

enim;

fed,

fi

fieri

poteft,

centrum,

et

quoniam igitur circulum

recla linea
eft
3
;

ABC

contingit quae-

FC,

DE, crit FC
reftus;

et

a centro ad tactum

ad ipfam

DE

perpendieft

18. 3. cularis

reclus igitur angulus eft

FCE.

aueft

tem

et

ACE

angulus igitur

FCE

aequalis ipfi

ACE,
non

non

poteft.

igitur

minor majori, quod F centrum eft circuli

fieri

Lj
effe

L,

JL

ABC.
ipfa

fimilitcr

oftendemus neque aliud aliquod

igitur
eft in

praeterquam in

CA, ccntrum

CA.

quare

fi

circulum contingat &c.

4.E. D.

PROP.

XX.

LIBER TERTIUS.
PROP. XX.

91

THEOR.

ad centrum duplus eft ejus qui circumferenciam, quando circumferenciam eandem pro bafi habent.

INad

circulo angulus qui

Sit circulus

ABC,
vero
dico

et

circumferentiam

BAC,

ad centrum quidem ejus fit angulus BEC, ad habeant autem eandem circumferentiam

BC

pro bafi;
elfe.
fit

BEC

angulum anguli
intra

BAC

du-

plum

Primo,
jungatur

centrum
et

angulum BAC,

et

AE

ad

producatur.

quoniam

igitur

EA eft aequalis EB, erit et angulus EAB angulo EBA aequalis?; anguli igitur EAB, EBA dupli
funt ipfius
gulis

a.

5.

1.

EAB;

fed angulus
;

BEF

eft

aequalis anipfius

EAB,

EBA b

ergo

ct angulus

BEF
eft

EAB

eft

duplus.

ea- b -3 2

'

dem
totius

ratione et angulus

FEC

duplus

ipfius

EAC.

totus igitur

BEC

duplus Rurfus inflcftatur

BAC

erit.

BDC

ad circumferentiam,

ita ut

centrum
ad

fit

extra

angulum

BDC,

juncla-

que

DE

producatur.

fimiliter

oftendemus

GEC anguli GDC duplum efle, quorum GEB duplus eft ipfius GDB; reliquus igiangulum
tur

BEC

reliqui

BDC

eft

duplus.

in circulo

igitur

angulus

&c. Q^ E. D.

PROP.

XXI.

THEOR.
fe anguli inter
Sit

N circulo

qui in

eodem fegmento funt

aequales func.

EUCLIDIS
Sit circulus

ELEMENTORUM
eodem fegmento B AED
efTe.

ABCD,

et in

anguli fint

BAD,

BED;
F.
et

dico eos inter fe aequales

circuli

Sumatur enim
primo,
fit

ABCD

centrum, fitque

BAED

fegmentum majus femiet

circulo, et jungantur

BF, FD.

quoniam an-

ad centrum, angulus vero gulus quidemBFDeft j^ ad circumferentiam, et circumfcrentiam

BAD

eandem
a.

20.3. Jus anguli

anguli
Sit

BCD pro bafi habent, erit BFD anguBAD duplus*. eadem ratione angulusBFD duplus eft etiam BED. angulus igitur BAD angulo BED aequalis erit. vero fegmentum BAED non majus femicirculo, et in ipfo fint
erunt hi inter ducatur
fe

anguli

ad

BAD, BED, centrum enim F

et

aequales.

AF,

ct

producatur

ad C,

CE

jungatur.

fegmentum

igitur

BAEC

majus

cfr femicirculo,

quare anguli in

eoBAC,
totus

BEC
igitur

funt inter fe aequales.

eadem

ratione ae-

quales inter fe funt anguli

CAD, CED.
eft

angulus

BAD

toti

BED

aequalis.

in

circulo igitur qui in

eodem fegmento

funt anguli, inter fe aequales funt.

C^E. D.

PROP.

XXII.

THEOR.
in circulis funt, anguli op-

Q
a.

Uadrilaterorum quae
pofiti funt

duobus

rectis aequales.

Sit circuius

ABCD,
duobus

et in ipfo
reftis

quadrilaterum
efle.

ABCD

dico angulos

ipfius oppofitos

aequales

32.1.

Jungantur AC, BD; quoniam duobus rectis funt aequales 3, erunt

igitur

omnis

trianguli
tres

tres

anguli

trianguli

ABC

anguli

CAB,
ABC,

LIBER TERTIUS.
ABC,
angulo

93
angulus

BCA

aequales duobus
in

recYis.

aequalis

autem

eft

CABb.

21.3.

CDB,
funt

eodem enim

funt

fegmento
eft
ipfi

BADC;
ADB,
eft.

angulus vero

ACB

aequalis

enim

in

eodem fegmento

ADCB.
aequalis
;

totus igitur

ADC

angulis

BAC,

ACB

communis apponatur

ABC angulus

anguli

_A^\

ABC, CAB, BCA angulis ABC, ADC funt aequales. fed ABC, CAB, BCA funt duobus recYis aequales; ergo et anguli ABC, ADC duobus
igitur
les erunt.
recftis

rectis

aequa-

fimiliter

oftendemus angulos quoque

BAD, DCB

duobus

efTe aequales.

quadrilaterorum igitur quae in circulis funt 8cc.

C^E.

D.

PROP.

XXIII.

THEOR.

SUPER
parte
Si

iimilia,

eadem refta linea duo circulorum fegmenta ec non fibi mutuo congruentia, ex eadem

non conftituentur.
enim
fieri

poteft, fuper
fimilia,

eadem
et fibi

recla Iinea

AB

duo circulorum

feg-

menta ACB,

ADB

mutuo non congruentia, ex eadem

parte conftituantur.

circulum

ADB fecat
r

in

quoniam igitur circulus ACB duobus puncYs A, B, idem

a

cundem non
tur eft ut

fecabit in alio

punclo
1

hecefTe
t

igi-

unum lcgmentum
intra

cadat lntra alterum;

]^^

N^l

a.

10. 3.

cadat
linea

ADB, et ducatur refta junganturque CA, DA. itaque quoniam fegmentum ACB fimile eft fegmento ADB, fimilia autem circulorum fegmenta funt quae b erit ACB angulus aequalis angulo ADB, b. angulos capiunt aequales
ipfum

ACB

BCD,

n.Def.3.
16.

exterior interiori,

quod

fieri

non

poteft

fion igitur fuper

eadem reclac
linea,

94
linea,

EUCLIDIS
ex eadem parte conftituentur.

ELEMENTORUM
fimilia, et fibi

duo circulorum fegmenta,

mutuo non congruentia,

Q^ E. D.

PROP. XXIV.

THEOR.
circulorum feg-

SUPER aequalibus menta inter fe aequalia funt.

Sint enim fuper aequalibus
rec"tis

rectis lineis fimilia

lineis

AB,

CD

fimilia

circulorum
aequale

fegmenta
efTe.

AEB, CFD

dico

fegmentum

AEB

fegmento

CFD

Applicato enim fegmento

puntto

in C, recta vero linea

AEB fegmento CFD, et pofito quidem AB fuper CD, congruet et B punclum

B C
pun&o D,
a.

proptcrea

quod
ipfi

AB

ipfi

CD
ipfi

fit

aequalis.

non

igitur,

confeg-

linea gruente recta

AB

CD, non
E. D.

congruet fegmentum
aequale
erit.

AEB

23.3.mento
igitur

CFD

a
.

congruet igitur et

fuper aequalibus

reclis lineis

&c.

Q^

PROP. XXV.

PROB.
efl

CIrculi fegmentum.
Sit

fegmento dato defcribere circulum cujus

datum
eft

circuli

fcgmentum
a

ABC
et a

oportet defcribere circulum cu-

jus
a. io. r.

ABC

fegmentum.
bifariam
in

Secetur

AC

D,

punclo

ipfi

AC

ad reclos angulos

LIBER TERTIUS.
gulos ducatur
b

95
ABD, BAD
in1, *

DB,

et

AB

jungatur.

fi

*
igitur
c

anguli
ipfi

J'^
c.

tcr fe acqualcs fucrint, erit refta

ipfi

BD

aequalis

DA,

et propterea

6. i.

DC.

ct

quoniam

tres rectae lineae

DA, DB,
D,
eft

DC
;

funt intcr fc ae-

quales, erit

centrum

circuli

d
.

centro igitur

intcrvallo

autem uni d -9-3per

ipfarum
reliqua

DA, DB, DC
puncla,
et

aequali,

circulus defcribatur

tranfibit hic

circulus

cujus

fegmentum

eft in ipfa AC, erit quoniam vero centrum * B inter fe inaequales circulus. fi autem anguli ABD,

ABC dcfcriptus erit. ABC fcgmcntum femifuerint,

AD

ad

*
Fig- 2, 3;

reftam lineam

AB
e

aequalis angulo

in ea conftituatur angulus BAE atque ad punclum et DB ad E producatur, jungaturque EC. ABD,

c.

23.1.

Quoniam

igitur

angulus

ABE

eft

aequalis

angulo

BAE,
1

erit

et

BE

recla linca ipfi

EA

aequalis

ct

quoniam
duabus

AD

eft aequalis

DC, comaltera

munis autem
alteri
eft;
;

DE,

duae

AD,
bafi

DE

CD,
.

DE aequalcs funt,
reclus

et angulus et bafis

ADE eft
AE

aequalis angulo

CDE,

cnim utcrque

igitur

qualis

lineae
circuli

EB, quare AE, EB,

d
.

EC eft aequalis f et BE EC eft aequalis; ipfl EC intcr fe aequales funt;

fcd oftenfa eft

AE

ae-f. 4.

1.

ac propterea tres reclae

quare et

centrum

eft

centro igitur E, intervallo autem uni ipfarum

AE, EB,
fi

EC

aequali, circulus defcribatur, hic per reliqua tranfibit

cujL.s

fegmentum
major

eft

ABC

defcriptus

erit.

et

pun&a, manifeftum eft

et circulus

ABD

fuerit

angulo

BAD,

ccntrum

angulus cadere extra fegmentum

fi

ABC, quod

propterea niinus

crit femicirculo.

autem angulus

ABD
minor

96
minor

EUCLIDIS
fuerit ipfo

ELEMENTORUM
E
cadet intra fegmentum

BAD,

centrum

ABC, quod

propterea majus
eft circulus

erit

femicirculo.

Circuli igitur

fegmento dato, defcriptus

cujus eft fegmentum.

Q^

E. F.

PROP. XXVI.

THEOR.

INcircumferentiis,
infiftunt.

aequalibus circulis aequales anguli aequalibus infiftunt five ad centra, five ad circumferentias

Sint aequales circuli

centra quidem
dico

ABC, DEF, et in ipfis aequales anguli ad BGC, EHF, ad circumferentias aucem BAC, EDF.

BKC

circumferentiam circumferentiae
et

ELF
duae

aequalem

effe.

Jungantur enim BC, EF;

circuli,

quoniam

aequales funt
igitur
eft

ABC,

DEF
dua-

erunt et quae ex centris aequalcs;

BG, GC

bus

EH,

HF

aequalcs funt

ct

angulus ad

ad aequalis angulo

a.4.
b.

i.

H;

bafis

igitur

BC

bafi

EF

cft aequaiis

a
.

et

quoniam

aequalis eft an;

u.Def.3. gulus ad

angulo ad D, fegmcntum
aequalibus
reflis lineis

et funt fuper

BAC fimile erit fegmento b EDF BC, EF quae autem fuper ae;

24. 3.

fimilia funt circulorum fcgmenta, inter fe aequalia qualibus rectis lineis c eft aequale. fed et tofunt ; fegmento

fegmentum

igitur

BAC
cft

EDF

tus

ABC

circulus aequalis

toti

DEF,

reliquum

igitur

fegmcntum

BKC

LIBER TERTIUS.
BKC
reliquo

9?

ELF

eft

aequale;
erit.

circumferentia

igitur

BKC
&c.

circumfe-

rentiae

ELF

acqualis

in aequalibus igitur circulis

Q^

E. D.

PROP.

XXVII.

THEOR.

INcumferentiis

infiftunt ciraequalibus circulis anguli qui aequalibus inter fe aequales funt, five ad centra, five ad circumferentias infiftant.

In aequalibus enim

circulis

BC,

EF

infiftant

anguli ad centra quidem

ABC, DEF, aequalibus circumferentiis BGC, EHF, ad circumfe-

rentias vero

BAC, EDF.

dico angulum

BGC
fit

angulo

EHF,

et

angu-

lum

BAC

angulo

EDF

aequalem

efle.

Si
eft

quidem

igitur

angulus

BGC

aequalis

angulo

EHF,
a
.

manifeftum

angulum quoqueBAC angulo

EDF efle

aequalem

fin

minus unusa.

20.

ipforum
et

eft

major.

fit

major

BGC,

et conftituatur

ad reftam lineam
b
23.
1.

ad punchim in ipfa G, angulo EHF aequalis angulus BGK;b. BG, autem anguli aequalibus infiftunt circumferentiis quando ad aequales
centra fuerint
;

circumferentia aequalis igitur eft

eft

BK

circumferentiae c 26.3.
eft

EF.

fed

EF

aequalis
fieri

ipfi

nor majori, quod

non

BC, ergo non poteft,

et

BK

ipfi

BC

aequalis,
cft

mi-

igitur

inaequalis

angulus

BGC anguloEHF;

ergo

eft aequalis.

atque

eft

dimidium angulus qui ad A, anguli vero

EHF

quidcm BGC a dimidium qui ad

anguli

angnluS'

98
angulus

EUCLIDIS
igitur

ELEMENTORUM
qui ad

qui

aci

A angulo
E. D.

D eft acqualis.

in

acqualibus W\-

tur circulis ckc.

Q^

PROP.

XXVIII.

THEOR.
majori, mino-

TN
J-

aequalibus circulis aequales reclae lineae circumferenaequales auferunt, vero minori.

tias

majorem quidem

rem

Sint aequales circuli

ABC, DEF,

et

in

ipfis

aequales retfae lineae

BC,

EF
et

quae circumferentias quidem

BAC,

EDF

majores auferant,

minores vero

BGC, EHF.

dico circumfcrentiam

BAC

majorem majori
aequalem
effe.

a. i

3.

minorcm circumferentiam BGC minori EDF, Sumantur enim centra circulorum K, L

:

EHF

'

junganturque BK,

KC, EL,

LF.

et

quoniam

circuli

aequales funt, erunt et quae ex centris aequalesj

duae
b. 8. 1.

igitur

BK,

KC

funt

aequales duabus
igitur

EL, LF;

et bafis

BC
6
.

aeae-

qualis eft bafi

EF, angulus

BKC

angulo

ELF

eft

aequalis

26.

quales autem anguli aequalibus infiftunt circumfcrcntiis quando ad cenc circumferentia igitur 3.tra fuerint , eft circumferentiac

EHF;

fed et

circumferentia
culis Scc.

BGC acqualis totus ABC circulus tcti EDF cft aequalis; rcliqua i^itur BAC rcliquae EDF aequalis erit. ergo in aequalibus cirD.

Q;, E.

PROP. XXIX.

LIBER TERTIUS.
PROP. XXIX.

99

THEOR.

N
I

circumferentias aequales aequalibus circulis aequales rectae lineae fubtendunt.

Sint aequalcs circuli

ABC, DEF,
et

ct in

ipfis

acquales fumantur

cir-

cumferentiac

BGC, EHF,
aequalcm

BC,

EF jungantur.
a

dico reftam lineam

BC
LF.

reftae

EF

efle.

Sumantur enim centri circulorum

et

K, L,
eft

ct

junganturBK, KC,EL,.
circumferentiae

1.3

quoniam circumfercntia

BGC

aequalis

EHF,

crit et

angulus

BKC

angulo

ELF

aequalis

et

quoniam

DEF funt aequales, et quae ex centris aequales erunt; KC funt aequales duabus EL, LF, ct aequales angulos
fis

ABC, b. 27. 3. duae igimr BK,

circuli

continent.

ba-

igitur

BC

bafi

EF

eft aequalis

c
.

in aequalibus igitur circulis ckc.c-4-i-

Q^E. D.

PROP. XXX.

PROB.

ATAM circumferentiam bifariam fecare.

data circumferentia

Sit

ADB,

oportet

ADB

circumferentiam bifa-

riam fecare.

Jungatur AB,

et

inC

3 bifariam fccctur ; a punfto autem

ipfi

ABa-ioad

1.

ioo

EUCLIDIS
ad rectos angulos ducatur
tur

ELEMENTORUM
et

CD,

jungantur

AD, DB.

Quoniam
[)

igi-

AC

eft

aequalis

CB, communis autem CD,

duae

et angulus

nim
b. 4. i.
c.

CD duabus BC, CD aequales funt; ACD aequalis angulo BCD, reclus eA uterque eft; bafis igitur AD bafi BD eft
AC,
b
.

^
et eft utraque

aequalis
c
,

aequales autem rectae lineae circumferentias aequales aumajori,

28.3.ferunt

majorem quidem

minorem vero minori,

ipfarum AD, DB femicirculo minor; circumferentia igitur AD circumferentiae DB eft aequalis. Data igitur circumferentia bifariam fccla eft.

C^E.

F.

PROP. XXXI.

THEOR.

*-

circulo angulus qui in femicirculo, reclus efl; qui vero in majori fegmento, minor eft recto; ec qui in minori, major reclo.
Sit circulus

FN

ABCD,

diametcr autem ejus

fit

BC, centrum vero E;

et

et

ducatur

CA

circulum dividens in fegmenta

ABC, ADC,
eft in

jungan-

tur

BA, AD, DC.

efle,

Dico angulum quidem qui

fcmicirculo

BAC
mi-

reclum

qui vero in fegmento

efie refto,

ABC

majore femicirculo,

videlicet

angulum ABC, minorem

nore femicirculo,
Jungatur
a. 5. 1.

et qui eft in

fcgmento

ADC

fc.

ADC
BA

AE,

et

angulum, reclo majorem cfle. ad F producatur. itaque quoniam

aequalis

EA,

crit et

angulus

EAB

acqualis Jpfi

AE
tus

eft

aequalis

EC,

aequalis erit et angulus

eft

BE eft EBA rurfus quoniam EAC angulo ECA toa

;

igitur anguluK
et
;

BAC

tem
b. 32. i.lis
a.

angulus

FAC
c
.

acqualis duobus angulis ABC, ACB. eft aucxtra triangulum ABC, duobus ABC, ACB aequacft

angulus igitur

BAC

aequalis angulo

FAC,

ac propterea utereft.

io.Def.

que

ipforum reclus

quare in femicirculo

BAC angulus CAB rcctus

Et

LIBER TERTIUS.
Et quoniam
funt minores
J
,

101
duobus
reftis

trianguli

ABC

duo anguli ABC,

erit

BAC

rechis

autem

BAC,

ABC
eft

angulus recto

minor;

at-d. 17.

1,

que

eft in

fegmcnto

ABC

majore

femicirculo.

Et quoniam

in circulo

quadrilaterum

ABCD,

quadrilaterorum

vero qui in circulis defcribuntur, anguli oppoe erunt ABC, fiti duobus reclis funt aequales
,

e.

22.3.

ADC anguli aequales duobus reftis; gulus ABC minor eft reclo, reliquus
ADC ADC
Et
tra

et

an-

igitur
j>

major erit atque eft in fegmento minore femicirculo. Q^ E. D.

reclo
;

patct circumferentiam

AB
bafi

cadere ex-

reftam

AB quac

cum

AC

fc.

fegmenti

continet

angulum

rccliim verfus partes majoris fegmenti

ABC,
'

circum-

ferentiam vero

AD

cadere intra rcftom

AF

quae cum eadem

AC

an-

gulum
' '

re<ftum continet verfus partes minoris fegmenti

ADC.

Et hoc,

nihilque aliud, intelligcndum eft

quando

in textu

Graeco

et verfioni-

bus, angulus fegmenti majoris, major;

'

angulus vero fegmcnti minoris

minor

efte dicitur

angulo

reclo.'
fi

Cor. Ex hoc manifeftum cft, duobus reliquis, eum rectum efte;

iifdem eft aequaiis.
funt
c
.

trianguli

unus angulus

fit

aequalis

propterea

quod

et qui deinccps eft,

recli
c.

quando autem anguli deinceps funt aequales,

Def. 10.1.

PROP.

XXXII.

THEOR.

SI tem

circulum contingat quaedam recla linea, a taclu auducatur recla linea circulum fecans anguli quos
;

ad contingentem

facit,

aequales erunc

iis

qui func in

al-

ternis circuli fegmencis.

Circul um

io2

EUCLIDIS
Circulum enim
a

ELEMENTORUM
iis

punclo

ad circulum

dico angulos quos

ABCD contingat quaedam recla linea EF in B, et ABCD ducatur refta linea BD ipfum fccans. BD facit cum contingente EF aequales efle qui
angulum quidem FBD effe aeDAB fegmento, angulum vero DBE aequaeft

funt in alternis circuli fegmentis, hoc

qualem angulo qui eft in lem angulo in fegmento BCD.

a. ii. i.

Ducatur enim a punclo B ipfi EF ad rcftos angulos a BA, et in circumferentia BD fumatur quodvis punftv.m C, junganturque AD, DC,

CB.
re&a

et

quoniam circulum

ABCD

concingit

linea

EF

in

punfto B,

et a taclu

ad
erit

reclos angulos contingcnti dufla eft

b. 19. 3. in ipfa
a.

BA,
;

BA

centrum

ABCD

circuli

angulus
;

31.3. igitur

ADB
cl .

in femicirculo cfl rectus

reliqui

propterea anguli
d-32.
i.

BAD, ABD

uni reclo aequa-

lcs

funt

fed ct

ABF
eft

eft reflus;

ergo angu-

lus

ABF

aequalis

angulis

BAD, ABD.

communis
circuli

auferatur
ipfi

ABD;
fcilicet

reliquus igitur

DBF
eft.

ei

qui

efl:

in alterno
in circulo

fegmento,
eft

BAD,

acqualis

et

quoniam

quadrilatcrum
e.

ABCD,

anguli ejus oppofiti aequalcs funt

duobus recf
,

22. 3.

t ls

e.

ae q Ua lcs igitur erunt anguli

oftenfus eft aequalis

mm DBF

BAD, BCD ipfis DBF, DBE ei ipfi BAD; rcliquusigiturDBE

quo-

quieft
igitur

in alterno circuli fegmento, videlicet angulo

DCB

acqualis

erit.

fi

circulum contingat ckc.

Q^ E. D.
XXXIII.

PROP.

PROB.
defcribere

SUPER
aequalem.

datam reftam lineam

fegmentum

circuli,

quod capiat angulum dato angulo redlilineo

Sit

LIBER TERTIUS.
re&a linea AB, datus autem angulus rectilineus qui ad C; itaque oportet fuper datam rectam lineam AB defcribere fegmentum
Sit chta
circuli,

10:

quod

capiat

angulum aequalem angulo

qui eft ad C.

Et primum
fariam fecetur
tervallo
erit
*

fit

angulus ad
in

rectus, et biet ina.

AB

F, centroque F,
femicirculus
in femicirculo

10. i.

FA

dcfcribatur

AHB;
b ad C. aequalis reclo angu.lo
b.

igitur angulus

AHB

31. 3.

Non
punctum
c
,

autem
in ea

fit

angulus ad

rectus, et

ad reftam lineam AB,

et

ad
ae-

conftituatur angulus

BAD
au-

angulo qui

eft

ad

qualis d tos angulos ducatur

a punclo vero

A ipfi AD ad AE fecctur
;

rec-

tem

AB
et

bifariam in F, atque a punclo

ducatur

AB, AF,
et

FG ad reflos angulos d ipfi GB jungatur. ct quoniam AF eft

FB, communis autem FG, duae
duabus BF,

aequalis

FG funt aequales; AFG aequalis cft angulo BFG; angulus

e
.

FG

AG bafi GB eft aequalis itaque centro quidem G inter-e. GA circulus defcriptus tranfibit ctiam pcr B. defcribatur et AHB. Quoniam igitur a punclo A extremitate diametri AE ducla eft AD ad reclos angulos ipfi AE, contingct AD circulum et quoniam circulum AHB con16. tingit refta linea AD, et a taclu ad A
bafis igitur

4. 1.

vallo vero

fit

f.

ducla
erit

eft refta linea

AB

fecans circulum,

angulus

fed angulus

DAB DAB

aequalis angulo in

alterno circuli fegmento

et

AHB.

angulo ad

gulo in fegmento

AHB

aequalis, ergo angulus ad C anerit. datam igitur reftam lineam aequalis fuper
eft

AB

io 4

EUCLIDIS
AB
fegmentum
circuli

ELEMENTORUM
eft

defcriptum

AHB

quod

capiat

angulum dato

angulo ad

aequalem.

Q^

E. F.

PROP. XXXIV.

PROB.
quod
capiat an-

A
a. 17. 3-

Dato

circulo

fegmentum

abfcindere

gulum dato angulo rectilineo aequalem.

ABC,
datus autem angulus reclilineus qui ad

Sit datus circulus

D.

oportet

a circulo

ABC

fegmentum

abfcindere

quod

capiat

angulum
a

angulo ad Ducatur

aequalem.

re<5ta linea

EF
et

circulum

ABC

in

punfto

contingens

et

ad rettam lineam
in ea
b. 23.
1

BF

ad punftum

conftituatur angulus
a<^

FBC

an-

g mo
igitur

ui c& l

D aequalis b
et a taftu

Quoniam

circulum ABC contingit quaedam

linea

re&a

EF,

ducla
ei

eft

BC,

erit

angulus

FBC

aequalis

qui

in alterno circuli
c.

fegmento

BAC

con-

32. 3. ftituitur

eft aequalis; angulus igiangulus angulo qui ad dato igitur tur in fegmento aequalis erit. angulo ad BAC capiens angulum dato ancirculo ABC abfciflum cft
c
,

fed

FBC

BAC

fegmentum

gulo

reftilineo qui eft

ad

aequalem.

Q^

E. F.

PROP. XXXV.
in circulo

THEOR.
fefe

duae reche lineae

fegmentis

mutuo

fecent, rec-

SI tangulum
rectangulo

a fegmentis unius contentum, aequale eft akerius. contento

In

LIBER TERTIUS.
In circulo cnim
fecent in punclo
rpfis

I0 5

ABCD

duae rectae lineae

AC,

BD
/

fefe

mutuo

E;

dico reclangulum contentum

AE, EC
ipfis

aequale elTe rectangulo quod conti-

netur

BE, ED.

Si igitur

AC,

BD

per centrum tranfeant,

ita

ut
ae-

t>

E
fis

fit

centrum

circuli

ABCD,
elfe

manifcftum
et

eft,

qualibus

exiftentibus

AE. EC, BE, ED,

reclangulum contentum

ip-

AE, EC

aequale

rc&angulo quod BE,

ED

continetur.

Tranfeat autem una reclarum

los reftos igitur

BD

per centrum, fecetque ad angu-

akeram

AC

fecta

BD

in

per centrum non tranfeuntem in E. F, erit F centrum circuli

Bifariam

ABCD;
per

vero AF. et quoniam jungatur non ducdufta rectam lineam centrum

BD
E,

AC

tam per centrum ad

aequales

reflos angulos fecat in

a

inter fe erunt

AE, EC.
eft in

Quoniam
"
erit

3-

3-

vero recla linea

BD

fe<5ta

partes aequales

in F, et in partes inaequales in

E,

reftan
qua^
eft
;

gulum contentum
drato ex

ipfis

BE,

ED

una cum

EF

aequale quadrato ex

FB b

hoc
C

ex

FA;

quadrato vero

b. 5. 2.
c.

ex

FA aequalia funt quadrata ex AE, EF rectangulum i^itur BE, ED una cum quadrato ex EF aequale eft quadratis ex AE, EF. commune auferatur quadratum ex EF, reliquum igitur reclangulum BE, ED
AE, hoc
eft

47.

1.

ex reliquo quadrato

reclangulo contento AE,

EC aequale erit.

Sed

AC

gulos

per centrum ducla fecet altcram centrum non ductam, fed non ad anper rurfus igitur, bifareftos, in punfto E.

BD

riam fecla

BD

in

F,

erit

Jimgatur

AF,

a centro vero
d

F centrum F ducatur

circuli.

ad

AC
d. 12. 1.

perpcndicularis

FG

eft

igitur

AG
O

aequalis
ipfi

xo 6
a. 3.

EUCLIDIS
3.ipfi

ELEMENTORUM
AG
b

GC

a
,

et propterea
eft

recTangulum
.

b. 5.

2.EG

aequale

quadrato ex
igltur

tum, reftangulum
quale
eft eft

quadratis ex

AE, EC AG, GF. fed

ex
eft

AE, EC una cum quadrato ex commune addatur ex GF quadrauna cum quadratis ex EG, GF aequadratis

quidem ex

EG, GF

ae-

quale
c.

quadratum
aequale

EF;
ex

quadratis vero
c

47.

i.ex

AG, GF

AF

quadratum

EC una cum quadrato Ergo re&angulum AE, EF aequale eft quadrato ex AF, hoc eft ex ex
FB.
quadrato vero ex

FB

aequale

eft retfan-

AW"^ w\^* 7C
1

\v

\j$

gulum BE,

una cum quadrato ex EF ; EC una cum quadrato ex EF aequale eft re&anergo reftangulum AE, una cum quadrato ex EF. commune auferatur ex EF gulo BE,

ED

ED

quadratum, reliquum

igitur

re&angulumAE,

EC

reliquo re&angulo

BE,

ED
E

aequale

erit.

Denique neutra reftarum AC, BD per centrum ccntrum circuli ABCD, fitque F, et per igitur
interfectionem
fcilicet

tranfeat,

fumatur

reftarum
et
eft

AC,

BD

ducatur diameter

GEFH.
oftenfum

quoniam

rectan-

gulum AE,
gulo

EC
;

aequale reclan-

ED
erit

redtangulum BE, eidem GE, reclangulo; aequale reftangulum contentum AE, EC aequale
et fimiliter
eft

GE,

EH

EH

contento neae ckc.

ipfis

BE,

ED

rectangulo.

Quare

fi

in circulo duae reftae

li-

Q^ E. D.

PROP. XXXVI.

LIBER TERTIUS.
PROP. XXXVI.

107

THEOR.

SI circulum

extra circulum aliquod

cadanr.

duae rectae

punctum fumatur, et ab eo in lineae, quarum altera

contingat; rectanguquidem circulum fecet, lum quod a tca fecanre. et exterius aflumpta inter punctum et convexam circrfrferentiam continetur, aequale erit

alrera vero

quadrato ex contingence.
Extra circulum enim

AFC

fumatur aliquod punftum D,

et

ab eo

ad circulum cadant duae re&ae Itneae

circulum
fecet,

DCA, DB;

DB

vero contingat.

dico rcclangulum

DCA quidem ab AD, DC conet

tentum quadrato ex DB aequale efle. Vel igitur per centrum tranfit centrum, fitque E centrum circuliABC,

DCA
\

vel
et

non

primum

tranfeat per
igitur

EB jungatur;

erit

ana.18.3.

EBD gnlus

reclus

et

quoniam

retfa linea

AC
rec-

bifariam fefta

eft in

E,

et ipfi adjicitur

CD,

tangulum ab

AD, DC,

una cum quadrato ex

EC aequale erit tem eft CE ipli

quadrato ex

ED b

aequalis auigitur

b. 6. 2.

EB, reclangulum

ab
eft

AD,
qua-

DC

una cum quadrato ex

EB

aequale

drato ex

ED.

fed

quadratum ex

ED

eft ae-

qualc quadratis angulus

eft

ex

ipfis

EB,

BD

C
,

reftus

enim

c.47.1.

EBD.
BD.

reclangulum

igitur

ab
eft

AD,
qua-

DC

una cum quadrato ex

ex EB,

EB

aequale

dratis
igitur

commune

ab

AD,

DC

quadratum ex EB, reliquum continreftangulum aequale erit quadrato ex

auferatur

gente

DB.

Sed

:o8
Sed
d
-

EUCLIDIS
DCA
et

ELEMENTORUM
centaim
circuli
e

non

tranfeat per

ABC,
,

fumaturque cen-

3-trum

AC perpendicularis ducatur EF et jungantur EB, EC, E, retfus igitur eft EFD et quoniam refta linea ED; angulus. quaedam EF per centrum ducla, reftam lineam AC non duftam per centrum
d

ad

f.

3 . 3 .ad

reftos
ipfi

angulos
et

fecat, et

bifariam ipfam fecabit f ;

refta linea

aequalis igitur eft

eft in

AF
b. 6. 2.

FC.

quoniam

AC

bifariam fefta

F,

at-

que ipfi adjicitur CD, erit reclangulum ab AD, ex FC aequale quadrato ex FD b coramune
.

DC

una cum quadrato

apponatur ex

FE

qua-

dratum, reclangulum
eft

igitur

ab

AD, DC

una cum quadratis ex CF,

aequale quadratis ex

DF, FE.

fed quadratis

quidem ex

FE FE DF,

aequale

eft

quadratum ex
ex CF,

dratis vcro

tur

ab

AD, DC

eft ; angulus quaex EC; reclangulum aequale quadratum igiuna cum quadrato ex CE eft aequale quadrato ex

ED,

etenim reftus

EFD

FE

eft

aequalis autem eft CE ipfi EB, reclangulum igitur ab una cum quadrato ex EB, aequale eft ex quadrato.

ED.
i,

AD, DC
fed quaa

ED

18.

drato ex

ED

aequalia funt quadrata ex

EB, BD, fiquidem

reclus

eft

angulus

EBD;
eft

ergo rectangulum ab
quadratis ex
igitur

AD, DC

una cum quadrato ex

auferatur quadratum

EB
ex

aequale

EB, BD.

commune

EB, rcliquum
fi

ab

AD, DC

quale erk.

igitur extra

circulum ckc.

reclangulum quadrato ex Q^ E. D.

DB

ae-

Cor.

LIBER TERTIUS.
Cor. Hinc
neae
fi

:oo
li-

ducantur reclae a punfto quovis cxtra circulum

contenta reclangula
totis,

AB,

AC

circulum fecantes,

et

parti-

B
bus externis,
viz. rettangula

BA,

AE
eft

CA,

AF

inter fe funt

aequalia.

utrumque enim ipforum aequale

quadrato ex contingente

AD.

PROP. XXXVII.

THEOR.
lineae,

SI eo
tera

extra circulum fumatur aliquod punctum, atque ab

in circulum cadant

duae reclae

quarum

al-

quidem circulum fecet, altera vero incidat; iit autem rectangulum contentum a tota fecante et exterius affumpta inter punetum et convexam circumferentiam aequale quadrato ex incidente; quae incidit circulum continget.
Extra circulum enim
ipfo
in circulum cadant

ABC

fumatur aliquod puncTum D, atque ab

duae rectae lineae

vero incidat;

DCA, DB,

et

DCA
AD,

qui-

dem

circulum

fecet,

DB

fitque

ex aequale quadrato
gere.

DB.

Dico ipfam

DB

rectangulum ab circulum

DC

ABC

contin-

Ducatur enim

recta linea

DE

contingens circulum

ABC,

et

fuma-a.
tur

17.;

iio
tur
b.

EUCLIDIS
centrum
ctrculi
.

ELEMENTORUM
FD
;

i8.3.gulus

FED

DCA,
c.

reftus igitur eft anF, junganturque FE, FB, ct circulum ABC contingit, fecat autem quoniam aequale erit rcdangulum ab AD,
b

DE

DC

36.

3-quadrato ex

DE

C
.

fed reclangulum

AD, DC
quadratum

ponitur aequale quadrato ex

igitur

DB;

DE quadrato ex DB acquale crit, ac autem propterca DE crit ipfi DB aequalis. eft

ex
et

FE

acqualis

FB, duae

igitur

DE, EF

dua-

bus

DB, BF
autem

aequales funt, et bafis

communis

I8.1.FD;
re<ftus

angulus igitur
eft

DEF eft
cft

aequalis ipfi

DBF d

DEF,

ergo et

DBF

eft re<5tus.
recftos

atque
e - I<5 -

FB

produfta

diameter, quae vero diametro circuli ad

.

e circulum igitur 3-angulos ab extremitate ducitur, circulum contingit ABC contingit DB. fi igitur extra circulum Scc. Q^ E. D.

EUCLIDIS

LIBER QJJARTUS.

iu

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER Q^UARTUS.
DEFINITIONES.
i.

T^IGURA * nufquifque figurae

que
latus ejus in
fimiliter circa

recYdinea in

figura reclilinea infcribi dicitur,

quando u-

infcriptae angulus,
infcribitur tangit.
II.

unumquod-

qua

Figura

flguram circumfcribi
circumfcriptae,

dicitur,

quando
ejus

unumquodque
circa

latus

unumquemque angulum

quam

circumfcribitur tangit.
III.

Figura

reclilinea in circulo infcribi

dicitur,

quando
cir-

unufquifque infcriptae figurae angulus circuli cumferentiam tangit.

Figura

ii2

EUCLIDIS
IV.

ELEMENTORUM
quando unumquodcirculi

circa circulum dicitur circumfcribi, Figura re&ilinea

que

latus circumfcriptae,

circumferentiam

contingit.

V.
Circulus fimiliter in flgura recYilinea infcribi dicitur,

quando

circuli

circumfcrentiam

unumquodque la-

tus ejus in

qua

infcribitur contingit.

VI.
Circulus circa figuram recYilineam circumfcribi dicitur,

quando

circuli

circumferentia
circa

unumquem-

que angulum
tangit.

ejus

quam

circumfcribitur

VII.

Retta linea

in

circulo

aptari

dicitur,

quando

ejus

extrema in

circuli

circumferentia fuerint.

PROP.

I.

PROB.

INmajor
culi

dato circulo datae rectae lineae, quae diametro ejus non fit, aequalem reclam lineam aptare.

Sit datus circulus

ABC,

data autem recla linea

D, non major

cir-

recdiametro ; oportet in circulo reclam lineam aptae lincae aequalem

ABC

tare.

Ducatur

circuli

ABC

diameter

BC

fi-

quidem

fit igitur BC

aequalis ipfi
;

D, faclum
etenim in
circulo

jam

erit

quod proponebatur

LIBER QJJARTUS.
circulo
eft

113
minus, major

ABC

aptata

eft

BC

reftae lineae
ipfi

aequalis.
3
,

fin

BC quam D,
autem
igitur

ponaturque

D aequalis CE
AEF,
efl

et centro

quidem C,

a. 3. i,

intervallo

CE

circulus defcribatur

et

CA

jungatur.

Quo-

niam

punclum

centrum

AEF
et

circuli, erit
ipfi

CA

ipfi

CE

ae-

qualis;

fed

eft aequalis

CE, ergo

CA

aequalis

erit.

In

dato igitur circulo

ABC

datae reflae lineae

D, non majori

circuli dia-

metro, aequalis aptata

eft

AC.

Q^
II.

E. F.

PROP.

PROB.

INlum infcribere.
Sit

dato circulo, triangulo dato aequiangulum triangu-

datus circulus

ABC, datum autem

triangulum

DEF;

oportet

in

ABC
et

circulo infcribere triangulum triangulo

recla linea

DEF
a

aequiangulum.

Ducatur

GAH
AH,
b

A,

ad reclam lineam

qualis angulus

conftituatur

ABC in punclo. 17 3ad pun<5him in ea A, angulo aeHAC; ad reclam vero AG, et ad punc-b. 23.1.
contingens circulum
et

DEF

tum
lis

in ea

A, angulo

conftituatur angulus

DFE aequaGAB, et
igitur cir-

BC

jungatur.

Quoniam

culum

ABC
a

contingit refta linea

HAG,
AC,

taftu

autem dufta

eft

erit

HAC
DEF

angulus aequalis
circuli
c

angulo in alterno
videlicet ipfi

fegmento

0.

32. 3.

ABC.

fed

HAC

aequalis eft ipfi

DEF,

ergo
eft

et

angulus
d d. 32. 1.

ABC

ipfi

eft aequalis.

eadem

ratione et

ACB

aequalis an-

guloDFE;

reliquus igitur

BAC

reliquo
eft

EDF

angulo

eft

aequalis

ergo triangulum

ABC

triangulo

DEF
P

aequiangulum,

et infcriptum
eft

n4

EUCLIDIS
eft in circulo

ELEMENTORUM
igitur circulo

ABC.

In dato
eft.

dato

triangulo aequiangu-

lum triangulum

infcriptum

C4 E.
III.

F.

PROP.

PROB.
dato aequiangu-

triangulo CIRCAtriangulum circumfcribere. lum

Sit

datum circulum

datus circulus

circa

ABC

ABC, datum autem triangulum DEF; oportet circulum triangulum circumfcribere triangulo aequi-

DEF

angulum.
Protrahatur ex utraque parte
culi

EF

ad puncla G, H, et fumatur

cir-

ABC

centrum K,

et recla linea

KB

utcunque ducatnr; conftitua-

turque ad reclam lineam

a. 23. 1.

KB,

et

ad punclum in ea K, angulo quidem

DEG
BKC;

aequalis angulus
et

BKA,

angulo autem

per

A, B,

punfta ducantur
t

DFH aequalis angulus re&ae lineae LAM, MBN,

NCL
*>

circulum

ABC

contingcn-

7- 3' tes

b
.

Quoniam
contingunt

igitur

circulum

ABC
tem

LM, MN, NL
a centro au.

in punctis

A, B, C,

ad A, B,

puncla ducerunt
rec"U
c
.

tae funt
c.

KA, KB, KC,

18. 3.

anguli ad puncla A, B,
et

jJT~

"^tt"

quoniam

quadrilateri AMBK

anguli quatuor,
dividitur,

quatuor
anguli

recYis

aequales funt,

etenim in duo triangula

quomm
d
;

KAM, KBM
funt

funt redi, eruns reliqui

ct

AKB,

AMB
^'3-i-bus
funt,

duobus

rectis acquales.

autem

reclis

anguli igitur

AKB,
eft

AMB

DEG, DEF aequales duoangulis DEG, DEF aequales

;

quorum

AKB
crit.

ipfi

DEG

aequalis

reliquus igitur

AMB
ipfi

reliquo
ae-

DEF

acqualis

fimilitcr oftendetur

angulus

LNM

DFE

qualis;

LIBER QJJARTUS.
qualis;

115
aequiangu-e.
eft

crgo
eft

et

lum
circa

igitur

rdiquus MLN LMN triangulum

eft

aequalis reliquo

EDF.

32.

1.

triangulo

DEF,

et

circumfcriptum

Circa datum igitur circulum, dato triangulo acquiangulum triangulum circumfcriptum eft. Q^ E. F.
circulum.

ABC

PROP.

IV.

PROB.

N dato
I
Sit
icribere.

triangulo circulum infcriberc.

datum triangulum

ABC

oportet in triangulo
a

ABC

circulum in-

Secentur anguli

ABC,

BCA
puncto,

bifariam
et a

reeYis lineis

BD,

CD

quaea.9.

1,

conveniant inter

fe in

pun&o
eft

ad re&as lineas

AB,
b. 12. 1.

BC,

CA

perpendiculares ducantur
et

DE,

DF, DG.
aequalis ipfi

FBD,

quoniam angulus bifariam enim

et re<5rus

EBD

^
"\Cr
J

feclus eft

ABC,

eft

autem

BED

erunt duo triangula aequalis,

BFD EBD, FBD

refto

duos angulos duobus angulis aequales habentia,

et

unum

mune, quod

fcilicet

... BD
latus

utrique
-

com"R "

uni aequalium angulo-

"P x

^
C*

rum

fubtenditur; reliqua igitur latera reliquis lateribus aequalia

habebunt c,
;

c.

26.

1.

et erit

DE aequalis DF.

eadem

ratione et

DG aequalis
DG
G

erit
;

DF

tres i-

gitur

rectae lineae

DE, DF,

DG

inter fe aequales funt

quare centro

D,

intervallo

autem unius ipfarum

DE, DF,

circulus deferiptus c-

tiam per rcliqua tranfibit puncla, ct re&as lineas refti funt anguli ad E, F, get, propterea quod diametro
d

AB, BC,
;

CA

contin-

circuli
.

ad

reclos

puneta quae enim ab extremitate ducitur circulum angulos

contingk

circulum

igitur contingit

unaquaeque ipfarum AB, BC, CA,d.

atque

16. 3.

P 2

u6
atque

EUCLIDIS
ABC
circulus

ELEMENTORUM
triangulo

erit circulus infcriptus in

ABC.

In dato

igitur trian<ntlo

EFG

infcriptus eft.

Q^
V.

E. F.

PROP.

PROB.
circumfcribere.

/^IRCA
Sit

datum triangulum circulum

ABC;
a

datum triangulum

oportet circa datutn triangulum

ABC
D,

circulum circumfcribere.
a. io. i. b.
1 1
.

Secentur
ipfis

AB,

AC

bifariam

in

D,

E
b

punftis,

et

a pun&is

AB,

AC
quare
eft

ad reftos angulos ducantur

duftae neceftario convenient,

rallelae;
Iclae,

nam

fi

DF, EF, quae quidem pronon conveniunt, erunt inter fe pajungantur.

AB,

quod

quae ipfis funt ad reftos angulos erunt paralabfurdum; conveniant in F, et BF, FC, FA

AC

Quoniam

igitur

AD eft

aequalis

DB, communis autem

et

ad reftos an-

A-_ C B

6.4.

i.

gulos

DF,

crit bafis

AF
ct

bafi

FB
eft

aequalis

fimiliter
tres

ofrendemus

et

aequalem

FA;

ergo

BF

aequalis

FC;

igitur

FA, FB,

CF FC

inter fe acquales funt.

ccntro igitur F, intervallo autcm unius ipfarum

FA, FB, FC
que
igitur

circulus defcriptus ctiam per rcliqua tranfibit puncfta; at-

crit circulus

circumfcriptus circa triangulum

ABC.

Circa

datum

triangulum circumfcriptus cft circulus. Q^ E. F. Cor. Et manifeftum cft, fi centrum circuli intra triangulum cecide-

^-

3^3-rit,

unumquemque

ejus

angulum minorem

cffe reclo^,

quoniam unufquifque

L IBER
fuerit

Q^UART U
fi

S.
in

117
uno Iaterum

quifque eft in fegmento femicirculo majore.

autem

centrum, angulus cui latus hoc fubtenditur, in femicirculo exiftens, rettus erit. et fi cxtra triangulum ceciderit centrum, ad partes alicujus
lateris,

fubtcnditur hoc latus exiftcns in fegmento femicirangulus cui

erit recl:o d
.

culo minore, major

Quare

fi

datum triangulum acutangu-d.

fi

31.3.

lum
erit

fuerit,

centrum

circuli erit intra

triangulum;
et
fi

reftangulum

fuerit,

centrum

in latere angulo refto oppofito;

cadct ccntrum cxtra triangulum, ad partes

fiti.

lateris

fuerit obtufangulum, obtufo angulo oppo-

PROP.

VI.

PROB.

N
I

dato circulo quadratum infcribere.

Sit datus circulus

ABCD

oportet in

ABCD

circulo

quadratum
le
eft

in-

fcribere.

Ducantur

circuli

BD;
qualis

ct

AB, BC,

ABCD diamerri ad reflos angulos inter CD, DA jungantur. Quoniam igitur BE

eft

AC,
ae-

ED,
ct

etenim centrum

E, communis

ad reclos angulos EA; erit bafis BA \ et cadem ratione utraque ipbafi acqualis eft aequalis; farum BC, CD, utrique BA,

autem

AD

a. -{. 1.

AD

aequilaterum igitur

eft

ABCD

quadrilaterum.
rccla

Dico
linca

ct

BD

reftangulum eflc. diameter eft

Quoniam cnim

femkirculus; quare
quifque ipforum

ABCD circuli, erit BAD b angulus BAD reclus eft

.

et

cadem

ratione unuf-b. 31.3.

igitur eft
cfle,

ABC, BCD,
et

CDA

eft reclus;
cft ct

reftangulum
aequilaterum

ABCD
dratum

quadrilatcrum.
igitur eft;

oftcnfum autem
cft in

qua-

infcriptum

circulo

ABCD.
cft.

In dato igitur F.

ABCD

circulo

quadratum

ABCD

infcriptum

Q^ E.

PROP.

VII.

u8

EUCLIDIS
/^IRCA
circumfcribere.

ELEMENTORUM
VII.

PROP.

PROB.
circumfcribere.
circulum quadratum

datum circulum quadratum ABCD;

oportet circa

Sit datus circulus

ABCD
AC,
igitur
eft

Ducantur
angulos,

circuli

ABCD

duae diametri

BD

ad rectos inter

fe

et

per punfta A, B, C,

ducantur circulum

ABCD
du&a

contin-

i7- 3-

gentes

FG, GH, HK, KF.

a centro autem

Quoniam

FG
ad

contingit circu-

lum ABCD,
b.

ad tactum qui

eft

EA,

iS.s.erunt anguli ad
refti funt.

recli

b
.

eadcm

ratione et anguli ad punfta B, C,

et reclus

et

c. zB. i. erit

GH

ipfi

quoniam angulus AEB retfus eft, eft autem AC parallela c eadem ratione, et
.

EBG,

AC
et

&

parallela eft ipfi

FK.

fimiliter
ipfi

oftendemus
paral-

utramque ipfarum
efTe.

GF, HK

BED
funt

lelam
d. 34. 1.

parallelogramma

igitur

GK,

GC, AK, FB, BK; aequalis d igitur eft GF quidem ipfi HK, GH vero ipfi FK. et quoniam AC aequalis eft BD, fed AC quidem utrique
ipfarum
rit et

GH, FK eft acqualis; BD vero aequalis utrique GF, HK; eutraque GH, FK utrique GF, HK aequalis. aequilaterum igi-

tur eft

FGHK quadrilaterum.
eft

Dico

et

reclangulum
eft reftus

efle;

quoniam

e-

nim parallelogrammum
tus
d
erit et
efle.
eft

GBEA,

atque

AEB

angulus, rec-

AGB.

reftos

oftendemus angulos etiam ad H, K, F oftenfum rectangulum igitur eft quadrilaterum FGHK.

fimiliter
;

autem
circa

aequilaterum
circulum.

ABCD
eft.

circa

quadratum igitur eft; et circumfcriptum eft datum igitur circulum quadratum circum-

fcriptum

Q^

E. F.

LIBER QJJARTUS.
PROP.
VIII.

119

PROB.

dato quadrato circulum infcribere.

datum quadratum

Sit

ABCD;
AB,

oportet in quadrato

ABCD

circulum

infcribere.

Sccetur utraque ipfarum

AD

bifariam

in puneYis F,
b

E,

et per

a.

10. 1.

quidem

alterutri

ipfarum

AB, CD,

parallela ducatur

EH,

per Fb.
igi-

31. 1.

vero ducatur
tur eft

FK

parallela

alterutri

AD,
.

BC.

parailelogrammum

unumquodque ipforum AK, KB, AH,

c ipforum oppofita funt aequalia

HD, AG, GC, BG, GD,

quoniam
ip-

et latera

et

AB,
fius

quidcm vero AB dimidium

ipfius

et

AD

dimidium
erit

eft

AE,
ipfi

A
F
"

AD eft aequalisc. 34. E T

1.

AF;

AE

AF
[<

aequalis.

quare et oppofita latera funt aequalia,

eft

ergo

FG
et

aequalis

GE.

fimiiiter

oftende-

mus

utramque ipfarum
efle.

GH,

GK utrique FG,
igitur

GE
GH,

aequalem

quatuor

GE, GF,
II

GK
DA

inter fe funt aequales.

itaque centro

intcrvallo autem unius ipfarum GE, GF, GH, ctiam pcr reliqua tranfibit puncla, et reclas lineas dcfcriptus

quidcm G,

GK

circulus

AB, BC,
d
;d. 29.
1.

CD,

contingct, propterea

quod anguli ad E, F, H,

refti funt

quae cnim diametro circuli ad reclos angulos ab extremitate ducitur circirculum igitur contingit culum contingit e unaquaeque ipfarum AB, e.
.

16. 3.

BC, CD, DA, atque

crit

circulus in

quadrato
eft.

ABCD
E. F.

infcriptus.

In

dato igitur quadrato circulus infcriptus

Q^

PROP.

IX.

PROB.
circumfcribere.

c IRCA

datum quadratum circulum

Sit

120

EUCLIDIS
Sit datum quadratum culum circumfcribere.

ELEMENTORUM
oportet circa

ABCD;

ABCD

quadratum

cir-

Jungantur enim

DA eft
AC
a. 8. i.

aequalis

AC, BD, quae fe invicem fecent in E. ct quoniam AB, communis autem AC, duae DA, AC duabus BA,
et bafis

aequales funt;

DC
erit
a

eft
;

acqualis bafi

BC, quare angulus

DAC

angulo

BAC

aequalis

angulus igitur

DAB

bifariam fec-

tus eft recta linea

AC.

fimiliter

oftendemus

BD bifariam feftum effe. Quoniam igitur angulus DAB angulo ABC eft aequalis, atque eft anguli quidem DAB dimidium EAB, ipfius vero ABC dimidium EBA, erit et EAB angulus aequalis ipfi EBA igitur et
ABC, BCD,
reftis lineis

CDA

unumquemque angulorum
/

AC,

JtS

b. 6. i.

latus

EA

lateri

EB

eft

aequale

fimiliter

vero de-

monftrabimus

et

utramque re&arum linearum EC,

ED

utrique

EA,

EB

aequalem

effe.

Quatuor

igitur

reclae lineae

EA, EB, EC,

ED

inter fe funt aequales.

centro igitur

intervallo

autem unius ipfarum

Circa

EA, EB, EC,

atque

ED

circulus defcriptus etiam per reliqua tranfibit puncla,

erit circa

ABCD

quadratum

circulus eft circumfcriptus.

quadratum circumfcriptus. Q^ E. F.

datum

igitur

PROP.

X.

PROB.

triangulum conftituere habens utrumque an-

ISosceles gulorum qui funt ad bafim duplum

a. ii. 2

reliqui.

Exponatur refta quaedam linea AB, et fecetur in C puncTx, ita ut a fit quadrato ex CA ; ct rectangulum contentum ab AB, BC aequale
centro quidem A, intervallo autem
teturque in

BDE

circulo recla linea

AB BD

circulus defcribatur

BDE,

apeft

aequalis ipfi

AC

quae non

major

LIBER QJCJARTUS.
major diametro
triangulum
circuli b
;

121

circulus

habcbit utrumque

BDE junganturque DA, DC, et circa ADCb. 1.4. ACD circumfcribatur Triangulum ifofceles ABD 5.4. angulorum ABD, ADB ad bafim, duplum reliqui
c
.

c.

BAD.
Quoniam enim reftangulum ab AB, BC aequale eft quadrato ex AC, aequalis autem cft AC ipfi BD, erit ab AB, BC retfangulum quadrato ex

BD

aequale.
et

et

quoniam

extra circulum

ACD

fumptum

eft

punftum B,

a punfto

in

circulum

cadunt duae re&ae lineae

vero
incidit,

BCA, BD,

et altera

quidem -ipfarum

fecat, altera

atque

eft

reftangulum ab AB, d circulum continget

.

BC

aequale quadrato ex
igitur

BD;

refta linea

BD
d.

quoniam
ducta
eft

BD
erk

37.3.

contingit, et a taftu

DC,

BDC
circuli

in alterno angulus aequalis angulo

e

fegmento

vidclicet ipfi
;

DAC

com-

munis apponatur CD A totus igitur BDA eft aequalis duobus angulis CDA, DAC.
fed ipfis

CDA,

DAC
ergo

exterior aequalis eft

et

angulus
ipfi

BCD f

BDA

aequalis eft

>S

BCD.

fcd

BDA
et

\~/^>\^^'
erit.

f 3 2-

eft

aequalis angulo
lateri

CBD, quoniam
aequalfcg;

et latus

AD
i.

AB

eft

anguli

CBD, BDA, DBA, BCD

ergo

e.

DBA ipfi BCD

aequalis
et

tres igiturg- s-

inter fe aequales funt.

quoniam angulus

aequalis CD; quare s eft DAC. ipfi igitur CDA, DAC fiet angulus CDA aequaiis ipfi mul dupli funt anguli DAC. eft autem et BCD ipfis CDA, DAC DAC. acqualis autem eft ergo et BCD duplus eft ipfius aequalis; BCD alterutri ipforum BDA, DBA; uterque igitur ipforum BDA,

DBC aequalis eft angulo BCD, erit et latus BD fed BD ponitur aequalis ipfi CA, ergo et CA eft

lateri

DC

aequale'

h. 6. 1.

DBA,

ipfius

D/\B

eft

duplus.

Ifofceles igitur

triangulum conilitutum
eft

Q^

S22
eft

EUCLIDIS
ABD, habens utrumque Q^ E. F. reliqui.

ELEMENTORUM
angulorum qui funt ad bafim

BD

duplum

PROP.

XI.

PROB.

INlum infcribere.
Sit datus circulus

dato circulo pentagonum aequilaterum et aequiangu-

ABCDE;

oportct in

ABCDE

circulo pentago-

num
a.

acquilatcrum

et

aequiangulum
a

infcribere.

10.4.

ad G,

b. 2. 4.

ifofcelcs FGH habens utrumque angulorum H duplum anguli ad F et infcribatur in circulo ABCDE b angulo FGH acquiangulum triangulum ACD, ita ut angulo quidem

Exponatur triangulum

tri-

ad

aequalis

uterque
e - 9J

CAD; ACD, CDA; et

fit

utrique vero ipforurn ad

G, H,
c

fit

aequalis

uterque igitur ipforum

ACD, CDA

anguli

-CAD

cft

duplus.
ct

fecctur uterque

ACD, CDA

bifariam

rectis lineis

CE, DB,

AB, BC, DE,

igitur

EA

jungantur.

ACD, CDA duplus cft ipfius CAD, et fccli funt bifariam reftis lineis CE, DB quinque anguli DAC, ACE, ECD, CDB, BDA intcr fe funt
Quoniam
uterque angulorum
;

aequales.
i.

aequales autem anguli aequad

;

26. 3. libus

circumferentiis infiftunt

quin-

que igitur circumferentiae

AB, BC, CD,

fe.

DE, EA
.

aequales funt inter

fed aeli-

quales circumferentias aequales rectac

29. 3.

neae fubtendunt e ; ergo

lineae
tur eft

et

quinque

rectae

H
aequilaterum
efle.

AB, BC, CD, DE,

EA

inter fe aequales funt.

igi-

ABCDE
BCD;

pentagonum.
aequalis

Dico
eft

et

aequiangulum

enim circumferentia AB
ponatur

circumfcrentiae

Quoniam DE, communis ap-

tota igitur

ABCD

circumferentia

toti

EDCB

eft

ae-

qualis.

LIBER QJJARTUS.
qualis.
ct circumferentiae

123

quidem
bfiffit
f
.

ABCD

infiftit

angulus
et

AED,

cir-

cumferentiae vcro

EDCB

angulus

BAE;

igitur

BAE

angu-

lus eft aequalis ipfi

AED

eadem

ratione et unufquifque angulorumf. 27.3.

ABC, BCD,
gulum
terum
igitur
effe.

CDE
eft

utrique ipforum

BAE,
;

AED eft

aequalis.
eft et

aequianaequila-

ABCDE
igitur
eft.

pentagonum
circulo

oftenfum autem

In dato

pentagonum aequilaterum

et

aequi-

angulum

infcriptum

Q^

E. F.
XII.

PROP.

PROB.
et

CIRC aequiangulum circumfcribere.

Sit datus circulus

dacum circulum pentagonum aequilaterum

ABCDE;
et

circulum oportet circa

circumfcribcre.

ABCDE

penta-

gonum

aequilaterum

aequiangulum

Intclligantur pcntagoni

in circulo infcripti

angulorum pun&a

effe

A,

B, C, D, E,
les
1 ;

ita

ut circumfcrentiae

AB, BC, CD, DE,

EA

fint

aequa-

et per

punfta A, B, C, D,
b

du-

cantur circulum contingentes

GH, HK,

KL,LM,MG;
centrum F,
et

fumaturque

circuli

ABCDE

jungantur FB,
igitur

FK, FC, FL,

FD.
tingit

Quoniam
circulum

recla linea

KL con-

ABCDE

in C, ct a centro

ad taftum qui eft ad C dufta eft FC, c erit FC ad ipfam perpcndicularis

KL

reftus igitur eft uterque

angulorum qui funt ad C.

eadem

ratione et

recli funt. et quoniam redus angulus eft FCK, anguli ad punfta B, D, d eadem ratione ex FK aequalc eft quadratis ex FC, CK quaquadratum ex FB, BK aequale eft ex FK quadratum. dratis quadrata igitur ex
.

d. 47.

FC,

CK

quadratis ex

FB,

BK

aequalia funt,

quorum ex

FC

ei

quod
ex

Q,2

124
ex

EUCLIDIS
FB
eft

ELEMENTORUM
CK
reliquo ex

aequale

reliquum igitur quadratum ex

BK
ae-

aequale erit;
qualis

aequalis igitur eft

BK

ipfi

CK.

et

quoniam

FB

eft ae-

FC, communis autem FK, duae BF,

et bafis
eft

FK

duabus CF,

quales funt;
e. S.

BK
e
,

cft

aequalis bafi

KC;

angulus igitur

FK BFK

an-

i.gulo

KFC

aequalis

angulus vero
et

tur eft

BFC

anguli

KFC,

BKC

angulus
et
f.

CFD
BFC

ipfius

CFL

eft

FKC. duplus igiFKC. eadem ratione et duplus ipfius duplus, CLD vero duplus anguli CLF.
angulo
circumfcrentiae
f
.

BKF

quoniam

circumferentia
aequalis ipfi

BC

CD

eft

aequalis, erit et

27. 3.

angulus
duplus,
ipfi

CFD

atque

cft

BFC

quidem anguli

CFD
;

vero duplus ipfius

CFL;

aequalis igitur eft angulus

KFC KFC

CFL eft autem et re<5rus FCK recto FCL aequalis. itaque duo triangula funt FKC, FLC duos angulos duobus angulis
aequales habentia, alterum
latus uni lateri
alteri, et

aequale

ipfis

unum commune FC
ergo et ha-

quod aequalibus
bebunt,
5
.

adjacet angulis;

reliqua latera reliquis lateribus aequalia

et

reliquum angulum reliquo an-

26.

recla i.gulo aequalemg. igitur linca vero FLC. et quoniam angulo

KC eft aequalis ipfi CL, angulus FKC KC eft aequalis CL, erit KL ipfius KC dupla. eadem ratione et HK ipfius BK dupla oftendetur. et quoniam BK oftenfa eft aequalis ipfi KC, atque eft KL quidem dupla KC, HK vero ipfius BK dupla, erit HK ipfi KL acqualis. fimiliter et
GH, GM,
eft

unaquaeque ipfarum

KL.

aequilaterum igitur
efle.

ML oftendctur aequalis utrique HK, GHKLM pentagonum. Dico et aequianFKC

eft

gulum

Quoniam enim angulus

aequalis ipfi

FLC,

et of-

tenfus eft angulus

KLM,

erit et

HKL duplus ipfius FKC, ipfius vero FLC duplus HKL ipfi KLM aeqir.lis. fimiliter oftendctur et unufKHG, HGM,

quifque ipforum

GML

utrique

HKL,

KLM

aequalis.

quinque

LIBER QJJARTUS.
quinque
igitur anguli

125
intcr fe ae-

GHK, HKL, KLM, LMG,

igitur
efle
;

MGH

quales funt;

aequiangulum

eft

GHKLM pentagonum.
circumfcriptum
eft circa

oftenfum

autem

eft

circulum.

ctiam aequilaterum Q^ E. F.

et

ABCDE

PROP.

XIII.

PROB.

IN infcribere.
Sit

dato pentagono aequilatero et aequiangulo circulum

datum pentagonum aequilaterum

et

aequiangulum
a

ABCDE;

o-

portet in

ABCDE
punfto

Secetur uterque angulorum

pentagono circulum infcribere. bifariam BCD,

CDE

reftis lineis

CF,a.p.

1.

lincae

CF, Quoniam igitur BC eft aequalis CD, communis autem CF, duae BC, CF duabus DC, CF aequales funt, et angulus BCF

DF,

et a

in

quo conveniunt inter

fe

DF

ducantur reftae

FB, FA, FE.

eft aequalis ipfi

DCF;
1

bafis

igitur

BF

bafi

FD

eft

aequalis

',

et

BFC
et

triangulum aere-

/f\
Bi

b. 4. 1.

quale triangulo

DFC,

reliqui anguli

latera liquis angulis aequales quibus aequalia

fubtenduntur; angulus

igitur

CBF

angulo

CDF

aequalis
ipfius

erit.

et

quoniam angulus
angulus vero

CDE
dem
ipfi

CDF

eft

duplus, et

acqualis ipfi

CBA,

CDE quiCDF
CBF;
aequalis;
eft

CBF,

erit et

CBA

duplus anguli

angulus igitur

ABF

angulo

CBF
BF.

quare angulus

ABC

bi-

fariam feclus cft recla linea

fimiliter oftendetur

unumquemque

an-

gulorum BAE,

AED reclis lineis AF, FE

AB, BC, CD, DE,
et

bifariam fectum

ad reftas lineas

EA

efle. a punclo ducantur perpendiculares c c

12. 1.

FG, FH, FK, FL, FM.

quoniam angulus

HCF

eft

aequalis ipfi

KCF,

126
KCF,
angula

EUCLIDIS
eft

ELEMENTORUM
refto

autem

et rettus

FHC

FKC

aeqnalis;

erunt

duo

tri-

FHC, FKC
latus

duos angulos duobus angulis aequales habentia, et

utrifque, viz.

unum
rum
d. 26. 1.

commune

FC, quod uni aequalium angulohabe-

fubtenditur; ergo
;

lateribus aequalia et reliqua latera reliquis

bunt d
culari
et
lis

perpcndicularis
eft aequalis.

FH igitur

perpcndi-

FK

fimiliter oftendetur

unaquaeque ipfarum FL,

utrique

FM, FG

aequareclae
fe ae-

FH, FK; quinquc igitur Hneae FG, FH, FK, FL, FM inter
quales funt.

B,
J^T

quare ccntro F, intervallo autem

unius ipfarum

FG, FH, FK, FL,

FM

cir-

culus defcriptus etiam per rcliqua tranfibit

puncla,

et rcclas lineas

AB, BC, CD, DE,

EA

rcfti funt; quod anguli ad G, H, K, L, cnim ab extrcmitate diamctri circuli ad reclos angulos diamctro duquae

contingct, proptcrea

16. 3. citur

circulum contingit e

circulum

igitur contingit

unaquaeque ipfarum

AB, BC, CD, DE, EA, atque

fcriptus.

erit circulus in

pentagono
ct

ABCDE

in-

In dato
eft.

igitur

pcntagono acquilatcro

aequiangulo circulus

infcriptus

Q^

E. F.

PROP.
datum

XIV.

PROB.
et aequi-

pentagonum aequilatcrum CIRCA circulum circumfcribcre. angulum

Sit

datum pentagonum aequilaterum

pentagonum

et

acquiangulum
bifariam
a

ABCDE;

o-

portet circa
4. 9. 1.

ABCDE

circulum circumfcribere.

Secetur uterque angulorum

BCD,

CDE

reclis lineis

CF,

FD,

quo conveniunt re&ae lineae, ad puncla B, A, ducantur FB, FA, FE. fimilker ut in antecedente oftendetur unumet a

punclo

in

quemque

LIBER QJJARTUS.
fariam feclum

127

quemque angulorura CBA, BAE, et quoniam angulus efle.

eft

AED

reclis lineis

BF, FA,
eft

FE

bi-

BCD

ipii

CDE

aequalis,

atque

anguli

quidem

dium
quare

CDF;

erit et

BCD dimidium FCD, FCD aequalis ipfi FDC;

ipfius vero

CDE

dimi-

et latus

CF

lateri

FD

eft

aequale

fi-

/<^f^\

b. 6. i.

militer oftendetur et

unaquaeque ipfarum FB,

FA,
ter fe

FE

aequalis utrique

FC, FD.

quinque

reclae lineae igitur

FA, FB, FC, FD,

FE

in-

acquales

funt.

centro igitur F, intervallo

autcm unius ipfarum FA, FB, FC, FD,

et

FE
ABCDE.
Circa
eft

circulus dcfcriptus etiam per reliqua tranfibit puncla, atque circumfcriptus erit circa

pentagonum aequilaterum

aequiangulum
et

datum

pentagonum aequilaterum Q^ E. D. circumfcriptus.

igitur

acquiangulum

circulus

PROP. XV.

PROB.
et

dato circulo

I lum

hexagonum aequilaterum

aequiangu-

infcribere.

Sit datus circulus

ABCDEF

oportct in

cir-

culo

ABCDEF

hexagonum aequilaterum
centrum
circuli

et ae-

quiangulum

infcribere.

F
ABCDEF,
et -p et centro

.Sumatur

ducatur diameter
intervallo
et

AGD;

quidcm D,

autem

DG circulus defcribatur EGCH,

ad punfla B,

junclaeEG,

CG

producantur,

junganturque

AB, BC, CD, DE, EF, FA. Dico

aequilaterum et aequian-

hexagonum
gulum
efte.

ABCDEF

Quoniam

128

EUCLIDIS
Quoniam enim
ipfi

ELEMENTORUM
ipfi
eft,

D GD aequalis oftenfa DE aequalis DG; ergo GE ED eft aequalis; acquilaterum igitur EGD triangulum, ideoque tres
GD
aequalis.

rurfus

punftum centrum eft ABCDEF circuli, erit GE centrum eft circuli EGCH, erit quoniam

fed

GE

ipfi

eft

ipfius anguli

EGD, GDE, DEG

inter fe aequales funt,

a

quoniam
.

tri-

.5.1.
b. 32. 1.

angulorum
anguli
trcs

ifofcelium anguli ad bafim funt inter fe aequales

et funt tri-

anguli acquales duobus recfhV

tertia

angulus

reclorum

pars

eft.

ilmiliter oftcndetur et

DGC

igiturEGD duorum duorum reclorum

infiftens

tertia pars.

et

quoniam
c
,

gulos
c. 13.

qui deinceps funt

i.rectis aequales efficit

GC fuper rectam EB CGB duobus EGC, erit reliquus CGB tertia

recla linea
;

an-

pars

duorum reftorum

anguli igitur
et

EGD,
ipfis

DGC, CGB
d. 15. 1.

inter fe funt aequales.

qui

ad verticem funt anguli

BGA, AGF, FGE d fex aequales funt ipfis EGD, DGC, CGB igitur anguli EGD, DGC, CGB, BGA, AGF,
.

FGE
e. 26. 3.

inter fe aequales funt.

fed aequales an-

circumferentiis infiftunt e ; guli aequalibus

fex

circumfcrentiae igitur

AB, BC, CD, DE, EF,

aequales

FA
f.

intcr fe funt aequales.

f
;

autem circumfercntias aequales

29. 3.

reclae lineae fubtendunt

funt.

ergo
eft

et

(cx reclae lincae inter fe acquales

aequilaterum igitur
effe.

angulum

eft aequalis,

ABCDEF hexagonum. Dico et aequienim circumferentia AF circumferentiae ED quoniam communis apponatur circumferentia ABCD; tota igitur
eft toti

FABCD
vcro

circumfcrentia aequalis

circumferentiae

EDCBA.

et

circumferentiae

quidem
infiftit

EDCBA

eft aequalis.

fimiliter

FABCD angulus FED infiftit, circumferentiae angulus AFE angulus igitur AFE ipfi DEF oftcndentur et reliqui anguli hcxagoni ABCDEF
;

figillatim acquales utrique

ipfbrum

AFE, DEF.

aequiangulum

igitur
cft

LIBER QJJARTUS.
eft

129
cfie;

ABCDEF
infcripmm

hexagonum.
eft in

oftenfum autem

eft et

aequilaterum
igitur

et

circulo
et

ABCDEF.

In dato

circulo hexa-

aequiangulum infcriptum gonum aequilaterum Cor. Ex hoc manifeftum eft hexagoni latus,
circuli

eft.

Q^
quae

E. F.
eft

ei

ex centro

aequale
fi

efle.

Et

per puncla A, B, C,

D, E, F contingentes circulum ducamus,

et

circa circulum
tur,

hexagonum aequilaterum
iis

aequiangulum circumfcribeet

confequenter

quac

in

pentagono
et

dicla funt;

praeterea fimili-

ter in

dato hexagono aequilatero

aequiangulo circulum infcribemus,

et circa illud circumfcribemus.

PROP.

XVI.

PROB.

INangulum infcribere.
Sit datus circulus

dato circulo quindecagonum aequilaterum et aequi-

ABCD;

oportet *m

ABCD

circulo quindecago-

num
tus

aequilaterum
in circulo

et

aequiangulum
trianguli

infcribere.

Sit

ABCD
ABCD,

quidem

laaequilateri ipfi infcripti

AC%

b et aequianguli latus pentagoni vero aequilateri

eft

AB;

qualium

2 4-

igitur

partium

tota fcilicet circumferentia,

quindecim, ea-

rum

circumferentia quidem

ABC tertia
trium;

exiftens

totius erit

vero quinque; circumferentia

eft totius, erit

AB,
c

quae quinta tur BC eft duarum.

reliqua igiin

fecetur

BC
eft

bifariam

D
l

E;

quare utraque ipfarum

BE,

EC

circumfe-

&A

rentiarum quintadecima pars

circuli

circumferentiae

Q
ABCD
aptemus
d d. ,
i
.

ABCD.
ipfis

fi

igitur

jungentes
reclas

BE,

EC
4.

aequales

in

continuum

lineas in circulo

in

130
Q.E.

EUCLIDIS
in ipfo infcriptum erit

ELEMENTORUM
et

quindecagonum aequilaterum

aequiangulum,

F.

Similiter

autem

tiae divifiones,

quae dicla funt in pentagono, 11 per circumferencontingentes circulum ducamus, circa ipfum circumfcribeiis

tur

quindecagonum aequilaterum
et

et

aequiangulum.
firniliter

et

infuper in dato

quindecagono aequilatero

aequiangulo

circulum infcribemus,

ct circa illud circumfcribemus.

EUCLIDIS

LIBER QJUINTUS.

131

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER Q^UINTUS.

DEFINITIONES.
I.

MAGNITUDO minor majorem

Major

dicitur pars magnitudinis,

minor majoris, quando

metitur.
II.

dicitur multiplex minoris,

quando majorem minor

III.

metitur.

K Ratio "

efl:

tatem,

duarum magnitudinum ejufdem mutua quaedam habitudo."

IV.
fe

generis,

fecundum quanti-

Rationem habere inter

plicata

magnitudines dicuntur, quarum minor multi-

majorem

fuperare poteft.

In

132

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
v.

In eadem ratione magnitudines efle dicuntur, prima ad fecundam et tertia ad quartam, quando primae et tertiae aeque multiplices, fecundae
et quartae

aeque multipliccs, juxta quamvis multiplicationem, utravel

que utramque,
ficiunt, inter fe

una fuperant,

vel

una aequales

funt, vel

una de-

comparatae.

VI.

Magnitudines quae eandem rationem habent, proportionales vocentur.

VII.

Quando autem aeque multiplicium, multiplex quidem primae fuperaverit multiplicem fecundae, multiplex autem tertiae non fuperaverit
multiplicem quartae,

tunc prima ad fecundam majorem rationem

tertia

habere dicitur

quam

ad quartam.
dicitur

et contra tertia

ad quartam

minorem rationem habere

"

quam prima ad fecundam.

VIII.

Proportio

eft

rationum fimilitudo."
IX.

Proportio vero in tribus terminis ad

minimum

confiftit.

X.

Quando

tres magnitudines proportionales funt, prima ad tertiam, duplicatam rationem habere dicitur ejus quam habet ad fecundam.

XI.

Quando autem quataor magnitudines funt deinceps proportionales,

pri-

ma

ad quartam, triplicatam habere rationem dicitur ejus quam habet ad fecundam. et fic deinceps, una amplius, quotcunque fuerint proportionales.

Definitio
Si fuerint

A,

viz.

rationis compofitae.

quotcunque magnitudines ejufdem

generis,

habere dicitur rationem compofitam ex ratione

prima ad ultimam quam habet prima ad

fecundam,

LIBER QJJINTUS.
fecundam,
et ratione

133
tertia

fecundae ad tertiam, et ea

quam habet

ad quartam,
fint

et ita deinceps

Exemp. gr. timam D rationem compofitam ex ratione ipfius A ad B, et ratione B ad C, et ratione C ad D. vel ratio A ad D dicitur compofita efle
ex rationibus
Si igitur ratio

magnitudints A, B, C, D, prima

ufque ad ultimam. habere dicitur ad ul-

A ad

B,

ad C,
fit

et

ad D.

ad B, eadem

rationi
et ratio

E
C

ad F; ad

et

ratio

ad C,

eadem

fuerit rationi

ad

D
K

eadem

rationi

K ad

L;

A ad D habere dicitur
funt rationibus

eadem

rationem compofitam ex rationibus quae ad L. idemque inad H, et ad F,

D habere rationem G ad H, et K ad L. rationi A ad D, praecedentibus maratio M ad N eadem Similiter, brevitatis gratia, dicitur ratio M ad N eadem efle rationi nentibus, ad F, G ad H, et K ad L. compofitae ex rationibus E
quando, compofitam ex rationibus
telligitur
fi

brevitatis gratia, dicitur

ad

ad F,
fit

XII.

Homologae magnitudines,
1

in proportionalibus,

dicuntur antecedentes

quidem antecedentibus, et confequentes confcquentibus. Vocabulis fequentibus, apud Geometras veteres defignantur modi qui1

dam mutandi

'

five ordinem, five magnitudinem proportionalium, tamen ut proportionales maneant.'

ita

XIII.

EvaAAa,

i.

e.

Permutando

hoc vocabulo utuntur quando quatuor

ita fe-

funt proportionales, et concluditur effe ut prima ad tertiam,

cunda ad quartam;

ut oftenfum eft in Prop.

6. Libri

hujus

jti.

XIV.
Afa7raX;y,

Invertendo;

quando quatuor
primam,

funt

proportionales,

et

con-

cluditur efle ut fecunda ad

ita

quarta ad tertiam.

Prop. B.

Lib. 5.

134

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
xv.
8. Lib. 5.

2w8t/, Componendo; quando quatuor funt proportionales, ct con-* cluditur ut prima una cum fecunda ad fecundam, ita tertia una cuni
quarta ad quartam.
Prop.
i

XVI.
AitXwrt, Dividendo ; quando quatuor funt proportionales, et concluditur ut exceffus quo prima fuperat fecundam ad fecundam, ita exceffus

quo

tertia

fuperat

quartam ad quartam.

Prop.

7. Lib. 5.

XVII.
&vcl<?^\o.vti,

Convertendo; quando quatuor funt proportionales,

Prop. E. Lib. 5.

et

concluditur ut prima ad exceffum quo fuperat fecundam,

ita tertia

ad exceffum quo fuperat quartam.

XVUI.
A//'b%

Ex

aequo,

five

ex aequali,
aliis

fc.

intervallo;

quando pluribus exi

aequalibus, quae binae

tentibus magnitudinibus, et

ipfis

numero

fiimptae funt in

eadem

ratione;
ita,

et concluditur ut

in primis magnitudinibus,

in fecundis magnitudinibus, fpecies fequentes.'

prima ad ultimam prima ad

ultimam.

'

Hujus duae funt

XIX.
A//'o"y,

Sive ex aequali fimpliciter;

ut in

quando

fuerit

prima ad fecundam
ut

in primis magnitudinibus,

fecundis prima ad fecundam;

ita in

autem, in primis,
tertiam;
fuit.

fecunda ad tertiam,

fecundis, fecunda ad

et ita

deinceps.

et concluditur ut in

praecedente dittum

Prop. 22. Lib.

5.

XX.
Aiiax
\v tyi TiT<xoa.yixtvY}

ayaAoy/a*,

Ex

aequali

in proportione per-

turbata,

feu inordinata;
ut,

prima ad fecundam,
*

quando, in primis magnitudinibus, fuerit in fecundis, pcnultima ad ukimam; ut au-

Prop. 4. Lib. 2. Archimedis de fphaer et cylindro.

tem,

LIBER QJJINTUS.
tem, in primis, fecunda ad tertiam,
;

135

ita,

in fecundis antepenultima

tertia

ad penultimam et ut, in primis, tertia ad quartam, ita, in fecundis, ab ultima ad antepenultimam et ita deinceps. et concluditur ut in Definitione i 8va diftum fuit. Prop. 2 3 Lib. 5.
; .

EI
I

A X

MAT

A.

Jusdem

five

aequalium aeque multiplices, inter

II.
eft,

fe

aequales funt,

Quarum eadem

aeque multiplex

vel

quarum aequales

funt aequc

fe funt aequales. multiplices, et ipfae inter III.

Multiplex majoris major

eft

aeque multiplici minoris. IV.

eft

Magnitudo cujus multiplex major

eft altera illa

aeque multiplici

alterius,

major

magnitudine.

PROP.

I.

THEOR.

fuerint quotcunque magnitudines quotcunque magnitudinum, aequalium numero, lingulae fingularum aeque multiplices; quam multiplex eft una magnitudo unius, tam multiplices erunt et omnes omnium.

Sint

quotcunque magnitudines AB,

CD, quotcunque magnitudinum

multiplices.

E, F, aequalium numero, fingulae fingularum aeque

Dico

quam

136
quam

EUCLIDIS
multiplex
eft

ELEMENTORUM
E, tam multiplices
efTe et

AB
AB

ipfius

AB,

CD

fi-

mul ipfarum E, F Quoniam enim

fimul.

aeque multiplex

eft

ipfius

E, ac

CD

ipfius

F;
ae-

quot magnitudines funt in

AB aequales ipfi E, tot erunt F. dividatur AB quidem in partes ipfi E aequales ipfi GB CD vero in partes aequales quales, quae fint AG,
;

et in

CD

A.
~,

ipfi

F,

videlicet

CH, HD.

erit

igitur mnltitudo partium

-v
j

CH, HD aequalis multitudini ipfarum AG, GB. et quoniam AG aequalisE, etCH aequalis F; erunt et AG, B
eft
a.

Ax.

2. i.

CH,

aequales

ipfis

E, F.
ipfi

eadem
F;

ratione

quoniam
E,

GB
a

eft aequalis
ipfis

E,

et

HD
CD

erunt

GB,

HD

aequales
tot

E, F.

quot funt itaque in

AB

aequales

ipfi

jj..

funt et in

AB,
eft

aequales

ipfis

E, F.

Ergo quam
et

multiplex

AB

ipfius

E, tam multiplices erunt

fimul.

AB, pj

CD

fimul ipfarum E,

Si igitur fuerint

quotcunque magnitudines quotcunque magnitudifingulae fingularum aeque multiplices;

num, aequalium numero,

multiplex
eft

quam
omnes

una magnitudo unius,

tam

multiplices erunt et

omnium. eadem enim demonftratio

bus.

tenet in

quotcunque magnitudini-

Q^

E. D.

PROP.

II.

THEOR.

prima fecundae aeque multiplex fuerit ac tertia quarfuerit autem et quinta fecundae aeque multiplex ac fexta quartae; erit etiam prima una cum quinta fecundae aeque multiplex ac tertia cum fexta quartae.

SI tae,

Prima enim
quartae F;
fit

AB

fecundae
et quinta

autem

BG

aeque multiplex fit, atque tertia fecundae C aeque multiplex ac fcxta

DE
EH

L
EH
fc.

B E R

QJJ

N T U S.
AG,
fecundae

*37

Dico primam una cum quinta fc. que multiplicem efTe, ac tertiam una cum fexta
quartae F.

ae

D
E-i

DH

quartae F.

Quoniam enim
C, ac

AB

aeque multiplex eft ipfius -" quot magnitudines funt in tot erunt et in aequales F. acquales C,

AB
;

DE

ipfius

DE

eadem

ratione

EH quot igitur funt in tota AG aequales C, tot erunt et in tota DH aequales F. ergo quam multiplex eft AG ipfius C tam multiplex eft et DH ipfius F. et prima una cum quinta AG fecundae C aeque muligitur j\
tot et in

quot funt in erunt aequales F.

et

BG

aequales C,

C H

tiplex

erit,

ac

tertia

cum

fexta

DH

quartae

F.

Qyare &c. C^ E. D. Cor. Hinc fequitur

tudines

E
fi

fuerint

quotcunque magni-

*"

AB, BG,

GH
erunt

multiplices ipfius

ac toti-

dem DE, EK,

lae

KL

aeque multiplices

ipfius

F, fingufc.

K
I

fingularum,
ipfius
fc.

omnes

priores fimul

ipfa

AH

fimul

aeque multiplex, F. ipfius ipfa

ac

omnes

pofteriores

DL

H C L F

PROP.

III.

THEOR.

prima fecundae aeque multiplex fuerit ac tertia fumantur autem aeque multiplices primae et tertiae; erit et ex aequali, fumptarum utraque utriuf-

SI quartae;

que aeque multiplex,

quartae.
Prima enim

altera

quidem fecundae,

altera vero

fecundae

aeque multiplex S

fit

ac tertia

quartae

ct

:8
ct

EUCLIDIS
que multiplicem Quoniam enim
quales C.
efTe ipfius

ELEMENTORUM
GH.
A,
Dico

fumantur ipfarum A, C, aeque multiplices, EF,

B, ac

EF

ae-

GH

ipfius

D.
ipfius

EF EF
;

aeque multiplex

eft

ac

C; quot magnitudines
dividatur

funt in

EF
in

aequalcs A, tot erunt et in

GH ipfius GH aeEK,

quidem

magnitudincs

ipfi

aequales

KF; GH vero in magnitudines aequaerit les C videlicct GL, LH igitur ipfarum

H
^
L--

EK, KF,

multitudo aequalis

multitudini ipfarum

GL, LH.

et

quo-

>

niam aeque multiplex eft A ac C ipfius D, aequalis autem

A,
et

ipfius

EK

ipfi

GL

ipfi

C;
ac

erit

tiplex ipfius B,

EK aeque GL ipfius D.
erit

muleaI

dem
ipfius
ipfis

ratione aeque multiplex

KF
fi

&

A.

C
EF,

JJ

B, ac

LH

ipfius

D;

et fimiliter

plures fint partes in

GH
cum
fexta

A,

aequales.

quoniam

igitur
;

tiplex eft, ac tertia

GL

quartae

B
a. 2.

aeque multiplex ac fexta

fc.

D LH quartae
B

fecundae B aeque mulprima eft autem et quinta KF fecundae

EK

D;

erit

et

prima una
tertia

5-quinta
fc.

ipfa

EF
D.

fecundae
fi

GH

quartae

igitur

aeque multiplex% ac Q^ E. D. prima ckc.

IV.

cum

PROP.

THEOR.

QI ^

prima ad fecundam eandem habet rationem quam ad quartam et aeque multiplices primae et tertiae ad aeque multiplices fecundae et quartae, juxta quamvis multiplicationem, eandem rationem habebunt,
tertia
;

inter fe comparatae.
Prima enim

ad fecundam

B eandem

rationem habeat

quam

tertia

140
rum
eft

EUCLIDIS
Sumantur ipfarum E,
B,

ELEMENTORUM
utcunque aeque multiplices K, L,
et ipfa-

aliae

utcunque aeque multiplices

G, H;

et ut in praemiffis

oftendctur

A
G,

aeque multiplex ipfius A, atque L ipfius C. et quoniam ad B, ut C ad D, fumptae autem funt ipfarum A, C aeque mul-

tiplices

quaedam K, L,

et

ipfarum B,

D aliae
L

quaedam aeque

multipli-

ces

H
et

fi
fi

fuperat

G,

fuperabit et

ipfam

et

fi

aequalis, ae-

qualis;

minor, minor.

funtque K, Lipfarum E,

utcunque aeque
multiplices.

multiplices,

G,

vero ipfarum B,
ita

aliae

utcunque aeque

ut igitur

ad B,

ad D.

fimiliter oftcndetur alter cafus.

PROP.

V.

THEOR.
fit

ablatae; erit et reliqua reliquae aeque multiplex atque tota totius.

SI ablata

magnitudo magnitudinis aeque multiplex

atque

ablata

Magnitudo enim AB magnitudinis CD aeque multiplex fit. atque AE ablatae CF. Dico et reliquam EB rcliquae FD aeque mul-

tiplicem eife atque totam

AB
eft

totius

CD.
CF, tam multiplex
ipfius
fiat ct

Quam
a. 1
.

multiplex enim
erit
a

AE

ipfms

AG

5. ipfius

FD.

igitur

AE

aeque multiplex

CF
EG,
ipfi

Q
AJ

atque

EG

ipfius

CD

ponitur antem

AE

aeque mul-

tiplcx ipfius

CF
b

atque

AB

ipfius

CD

funt igitur

b. 1.

Ax.

5.

AB AB
tur

ipfius
eft

CD acque multiplices;
.

ac propterea

EG

aequalis

communis auferatur AE,

rcliquae

rcliqua igi-

AG aequalis
acqualis ipfi

cft

EB.

itaque

quoniam

AE

Ei-

aeque multiplex

eft

CF

atque

AG

ipfius

FD,

cftque

AG
que

EB

ipfius

EB; erit AE aeque multiplex CF atFD. aeque multiplex autem ponitur

atque

D
que

AE

ipfius

CF

AB

ipfius

CD;

ergo

EB

ae-

L
que muhiplex
eft

B E R ipfius FD
PROP.

Q^U I N T U
atque

S.

4I

AB

ipfius

CD.

Quare

fi

8cc.

Q.E. D.
VI.

THEOR.
quaedam
fint

SI multiplices

duae magnitudines duarum magnitudinum aeque

fmt, et ablatae
;

earundem

aeque multiplices vel ipfarum aeque multiplices.

Duae enim magnitudines AB,
que
multiplices
fint,

erunt et reliquae vel eifdem aequales,

CD

et ablatae

AG,

CH

duarum magnitudinum E, F aeearundem E, F fint aeque

vcl ipfis

multiplices.

Dico

et reliquas

GB,

HD
E;
et

E,

aequales

effe, vel

ipfarum acque multiplices.

Sit

enim primum
ipfi

GB

aequalis

dico et

lem.

Ponatur

F
eft

aequalis

CK.

quoniam
F,

HD AG
erit

ipfi

effe

aequa-

acque multiplex

E
E

atque

CH

ipfius

eftque

K
C

GB AB
fius

quidem aequalis E,
aeque multiplex

CK
atque

vero aequalis F;

KH
ipfius

ipfius

F.

aeque

autcm multiplcx ponitur

AB

atque
a

CD
F

ipatipfi

F; ergo

que

CD

aeque multiplex aequalis igitur ejufdem F.

aufcratur

KH

G\ H
B

eft

ipfius

cft

KH
F

CD.

communis

CH;
fed

ergo reliqua
eft

KC

D E F
igitur ipfi

a.i.Ax.5.

reliquae

HD
fit

eft aequalis.
fi

KC
et

aequalis F, ct
ipfi

HD
erit.

eft aequalis.

igitur

GB

ipfi

E,

HD

aequalis

Sed

GB

multiplex ipfius E, erit

eft

HD

acque multiplex
fiat

ipfius

F.

Quam
F;
et

mukiplex cnim

GB

ipfius

E, tam multiplex

quoniam aeque multiplex eft AG ipfius autcm cft GB ipfius E, atque acquc multiplcx
aeque multiplex
ipfius

CK ipfius CH ipfius F, E, atque CK ipfius F, erit b AB

aeque autem multiplcx
ponitur

a - 2 - 5-

E, atque

KH

ipfius

F.

i4

EUCLIDIS
ponitur

ELEMENTORUM
CD
ipfius

AB

ipfius

E, atque

F; ergo
a

KH

aeque multiplex
y^.

a. i.

Ax.

5. eft

F, atque
ipfi

CD

ejufdem F.

aequalis igitur

eft

KH
liqua

CD. communis
reliquae
eft

auferatur
aequalis.

CH

ergo remultieft

KC
F,

HD
eft

eft

Quam

plex autem
ipfius

fed
eft

GB KC

ipfius

E, tam multiplex

KC

aequalis

HD.

Ergo tam
ipfius

G HB

multiplex
fi

HD

ipfius

F, atque

GB

E.

igitur

duae &c.

Q^

E. D.

DE

PROP.

A.

THEOR.

SI tertia
erit

prima ad fecundam eandem habet rationem quam ad quartam, fueritque prima major fecunda; tertia major quarta; et fi aequalis, aequalis; et fi mi-

nor, minor.
Smnantur enim quaevis aeque
per Definitionem ^tam hujus,
fi

multiplices

omnium, puta
fi

duplae, et,

dupla primae major

fuerit

dupla

fe-

cundae,

erit

dupla

tertiae
erit

major dupla quartae.

dupla quartae; unde

autem prima maquare et

erit

jor fuerit fecunda,

dupla primae major dupla fecundae.

tertia

dupla

tertiae
fi

major

erit

major

quarta.
fimiliter

Ergo
fi

prima major

fuerit fecunda, erit tertia

major quarta.

prima aequalis

fuerit fecundae,

aut ipsa minor, oftendetur tertia ae-

aut ipsa minor. qualis quartae,

Q^ E. D.

PROP.

B.

LIBER QJJINTUS.
PROP.
B.

M3
in-

THEOR.

SI

quatuor magnitudines proportionales fuerint, et

verfc proportionales erunt.

Sit

ad B, ut

ad

D;

erit

inverse

ad A, ut

ad C.

Sumantur enim ipfarum B, D, aeque multiplices quaecunque E, F;

et

ipfarum A, C,
et et

aliae
fit

G, H.
nor E;

primum

E
eft

utcunque aeque multiplices mierit igitur major

quoniam

ad B, ut

ad D,

et

ipfarum A,

aeque

funt multiplices fumptae

aliae
erit

G,
eft

H;
F;

et

ipfarum B,

aeque multiplices E,

et eft

G
erit.

minor E,
fi

H
E

minor
fit

Fa

quare

major H.

igitur

E
fi

major

G,

et

F quam
G,

G A B HC D

s.Dcf.5.

major

fimiliter,

aequalis
et
fi

fuerit ipfi

oftendetur

funtque
plices;

F aequalis E, F ipfarum
G,

ipfi

H;

minor, minor.
multi-

B,

D, utcunque aeque
aliae
ita

et

ipfarum A, C,

que

multiplices.

Ergo

ut

ad A,

utcunque aead C 3 eft

Si igitur quatuor

magnitudines

proportionales fuerint,

et inverse proportionales erunt.

PROP.

C.

44

EUCLIDIS
OI

ELEMENTORUM
C.

PROP.

THEOR.
fueric, vel

prima aeque multiplex

ad quartam.

eadem

pars, fecun-

dae, atque tertia quartae; erit prima ad

fecundam ut

tertia

Sit priina
erit

ad B, ut

aeque multiplex fecundae B, atque C ad D.

tcrtia

quartae D.

Sumantur cnim ipfarum A,

ipfarumque B, D,
aliae

aeque multiplices quaccunque E, F;

utcunque aeque mulriplices G,

cft

H.
fius
a- 3- 5-

et

quoniam

aeque multiplcx

B, atquc

ip-

erit

D; E vero aeque multiplex A, atque F E aeque multiplex B, atque F ipfius D.

ipfius

C,

funt au-

tem G,
major
rit et

ipfarum B,

aeque multipliccs

ergo

fi

A.

fucrit multiplex ipfius B,

major multiplex

ipfius

quam G ejufdem B, eD, quam H cjufdcm D;

BC D
F

hoc
fi

cft ll

major

fuerit

G,

erit

F majorH.
F

fimiliter

aequalis fuerit

G,

aut ipsa minor, oftendctur

funt

ae-

qualis

H,

aut ipsa minor.

autem E,
et

ipfarum A,

utcunque aeque multiplices;

G,

ipfarum B,
eft

aliae

utcunque acque multipliccs.

Ergo

ad B, ut

b.De f.5. 5 .C ad

Db
C

Sed
tertia

fit

prima

cadem

pars fecundae B,

atque

quartae D. erit A ad B, ut C ad D. etenim erit B eadem multiplex A, atque D ipfius C

;

c.

B. 5.

quare per Cafum invcrtendo c , erit

I.

eft

ad A, ut

ad C,
fi

et

ad B, ut

ad D.

igitur

prima

Scc.

Q^

E. D.

B C D
PROP.
D.

B E R
PROP.

QJJ I N T U
D.

S.

H5

THEOR.

QI ^
tia

prima ad fecundam, ut tertia ad quartam; fueritque prima multiplex, vel pars fecundae; erit terfuerit vel

eadem multiplex,
Sit

eadem

pars quartae.
erit

A ad B,

ut

ad

D;

fitque

multiplex ipfius B,

C eadem

multiplex ipfius

D.

Sumatur enim

aequalis ipfi
fiat

tam mulliplex ipfms B,

niam
et

ipfius

A, et quam multiplex D. Ergo quo-

efl

five

ad

fecundae

B eandcm habet rationem, quam C ad D, B et quartae D aeque multiplices fumperit

a

tae funt

E, F,

ad E, ut
aequalis

C
cft

ad F.
ipfi

et eft
eft

A aeautem
I

a.

Cor.4.5.
e.

qualis ipfi

E; ergo C

F.

F
B.

aeque multiplcx ipfius D, atque E five A ipfius Ergo C aeque multiplcx eft D, atque A ipfius B.

JB

b.Prop.A.

Sed

fit

prima

A pars
eft

fecundae B,

erit tertia

ea-

dem
do
c
,

pars

quartae D.

Quoniam enim
erit

ad A, ut
cft

A ad B, ut C ad D, invertenD ad C. eft autem A pars ipeft

c. B.

5.

cafum praecedenfius B, hoc multiplex ipfius A, quare, per eft eadem tem, multiplex ipfius C, hoc eft C eadem pars eft ipfius D, atque A ipfius B. fi igitur fuerit prima ckc. Q^ E. D.

PROP.

VII.

THEOR.
;

Eq.ua les ad eandem, eandem habent rationem

et

eadem ad

aequales.

Sint aequales magnitudines

A, B,

alia

autem quaevis magnitudo fit C. Dico

146
C.

EUCLIDIS
Dico utramque A,

ELEMENTORUM
C candem
rationem habere ;
et

ad

ad u-

tramque A, B fimiliter eandem habere rationem. Sumantur enim ipfarum A, B utcunque aeque
ipfius

multiplices

D, E,

et

C alia

utcunque multiplcx F.
eft
;

quoniam

aeigitur

que multiplex
a. i.

D
E

ipfius

A, atque

ipfius

B, eftque

Ax.

5.

A ipfi B aequalis

erit et

D
F

aequalis ipfi

Ea
et

Ergo

fi

fuperat F,
;

et

aequalis

et

fi

fuperabit ; ipfam minor, minor. et funt D,

fi

aequalis,
ip-

quidem

farum A,

B
.

utcunque aeque multipliccs;

ipfius

F
ut

vero alia

D A

fe.

utcunque multiplex b 5 .D e f.5.ita B ad C

C.

crit

igitur

A
B

ad C,

E "T T B

Dico infuper

ad utramque ipfarum A,

ean-

dem
liter

habere rationem.

iifdem enim conftru&is fimiefle.

fi fi

oftendemus

D ipfi E aequalem
E

igitur

F fuet
fi

D, ipfum quoque fuperabit; nor, minor. atque eft F quidem ipfius

perat

et

aequalis, aequalis;

mi-

C
&c.

utcunque multiplex;

D,

E
ad

vero aliae utcunque aeque multiplices ipfarum A, B.

Ergo

ut

A,

ita erit

ad B.

Aequales

igitur

Q^

E. D.

PROP.
INaequalium rem habet rationem

VIII.

THEOR.

magnitudinum major ad eandem, majoquam minor. et eadem ad mino-

rem, majorem habet rationem

Sint inaequales magnitudines

quam ad majorem.
et
fit

AB, BC,

AB

major;

alia

vero

utcunque

fit

D.

D.

et

ad

BC

habebit AB ad majorem rationem quam rnajorcm rationem habebit quam ad AB.

cft

BC

ad

Si ea

quae non major

ipfarum

AC, CB non minor

fit

quamD;
(umantur

LIBER QJUINTUS.
fumantur ipfarum
quae non major

147
i
.

AC, CB
ipfarum

duplae

eft

EF, FG, Fig. AC, CB minor fit quam D,

ut in

fi

vcro ca

(ut in duabus

five fuerit reliquis figuris) ea,

AC

five

CB,

multipli- jg

cata major aliquando erit

quam D.
et

multiplicetur

quoad

fiat

major quam D,

quoties multiplicata
j

altera fuerit, toties multiplicetur

fitque

EF

multi-

plex ipfius AC,

utraque igitur nibus autem cafibus, fumatur ipfius

pla

FG vero eadem multiplex ipfius CB. EF, FG major eft quam D. in om-

Q.

dupla H,

tri-

K H D

K,

et

ca quae fudeinceps una amplius, quoad

mitur
ipsa

fiat

multiplex ipfius

D
L

quae primo major

ipfius
fit

eft

FG.

fumatur, fitque
eft

D multiplex quae
ea multiplcx ip-

primo major
fius

FG,

vero
eft

quae proxime minor

quam L.
ipfius
i-

multiplex eft Quoniam igitur FG, non erit K major quam FG,

D quae

primd major

fit

ips^

TZ

deoque
ct

FG non minor erit quam K. ^. _ cum aeque multiplex fit EF ipfius a et AC, atque FG ipfius CB, erit

a.

i.j.

FG aeque multiplex ipfius CB, atque EG ipfius AB; quare EG, FG ipfarum AB, CB
oftenfa

funt aeque multiplices.

fuit

G B

autem

K,

et

ex conftaiclione,
;

FG non minor quam eft EF major

fi-

L JLHB
"L

quam D ergo tota EG utrifque fed utraque mul K, D major D aequales funt ipfi L fumul K, EG ipfam L; FG vero perat igitur
erit.
;

fi-

non

fuperat

et funt

EG,

FG

ip-

farum

148
b.

EUCLIDIS
farum AB,

ELEMENTORUM
;

Def. 7.5.

multiplices, et L ipfius D alia quaedam multiplex D majorem habet rationem quam BC ad D ergo Praeterea D ad BC majorem habebit rationem quam ad AB.

BC aeque

AB

ad

iif-

dem enim conftru&is,

fimiliter oftendetur
eft

fuperare

FG,

ipfam vero

EG

L multiplex ipfius D, FG vero et EG funt aliae quaedam ipfarum CB, AB acque multiplices. Ergo D ad CB b Inaequalium igitur ckc. majorem habet rationem quam D ad AB
non
fuperare.

atque

Q^E. D.

PROP.

IX.

THEOR.

funt aequales et ad quas eadem funt inter fe aequales. habet, ipfae

,
;

QUAE
ipfi

ad eandem, eandem rationem habent, Inter fe eandem rationem

Habeat enim utraque ipfarum A, B ad

C eandem

rationem
ipfarum

dico
eft

B aequalem
;

effe.
;

nam

fi

non

fit

aequalis,

altera

ma-

jor

fit

major

funt igitur,

ut oftenfum fuit in propofitione prae-

cedente,
et

quacdam ipfarum A,
ipfius

aeque multiplices,

quaedam

multiplex tales ut multiplex ip,

fius

fuperet multipliccm ipfius C, multiplex vero

D
_,

ipfius

B eandem non fuperet. fumantur, et fint D, ipfarum A, B aeque multiplices, F vero ipfius C
ita

multiplex,

ut

D
B
et

fuperet F,
eft

vero eandem

F
ad
"

non
C,

fuperet.

quoniam vcro

ad C, ut

E
eft

et

ipfarum A,

fumptae funt
ipfius

quaedam aeque
eft

multiplices
a.

D, E,

fumpta
erit
a

quaedam
major F;

5.Def.

5.

multiplex F, et

eft
fieri

major F,
poteft.

autem
eft

et

non
B;

major F, quod
ergo aequalis

non

non

igitur

inaequalis

ipft

erit.

Habeat

L I B E R QJJ I N T U
Habeat
rurfus

S.

149
rationem.
eft

C
b

ad utramque ipfarum A,
B.
fi

B eandem

Dico
fit
b. 8. 5.

aequalem
eft

efTe ipfi
igitur

enim non

fit,

altera

ipfarum

major;

major A, farum B,

fam

D
C

ipfius C, funtque quacdam ipquaedam multiplex A acque rnultiplices E, D, tales ut F fuperet E non vero ipQuoniam vcro eft C ad B, ut C ad A, ct eft F mulfuperet.

tiplex primae
tiae

major

multiplici

fecundae B,

erit

multiplex ter-

a. 5.

Def. 5.

major
fleri

D
Q^

multiplici quartae
poteft.

A.

eft

autem

et

non major D.

Qiiod

non

Ergo

eft

aequalis ipfi B.

Quae

igitur

ad

eandem

8cc.

E. D.

PROP.

X.

THEOR.

rationem habentium, quae rationem habet, illa major eft; ad o^uam vero eadem majorem habet rationem, illa minor eft.

eandem ADmajorem magnitudinem

Habeat enim

ad

C majorcm
a

rationem,

quam B ad C;

dico

A
a.

quam B majorem nem, quam B ad

aeque multtplices,
multiplex

efte.

Quoniam enim

ad

C, funt
et

quacdam ipfarum

C majorem A, B

habet ratioDef. 7. 5,

ipfius

C quaedam

multiplex, ut

quidem

ipfius

fupcrct multiplicem C,

multiplex vero
et fint

B non
fit

fuperet

eandem.

fumantur,

ipfarum A, B aeque
niultiplex

multiplices
ut

D, E; ipfms

vcro

F,

ita

quidem fuperet F,

autem non fuperet eandcm F. eft igitur major E. et quoniam D, E ipfarum A, B funt aequam

que
jor

multiplices,

et cft

D major quam E,
B majorem
eft

erit

A mab.

quam B\
Habeat
rurfus

Ax. 4.

5.

ad

rationem

quam C

ad A.

Dico

minorcm

eiTe

quam A.

eaim

l1

quacdam multiplex

ipfius

C, funt-

que

5o

EUCLIDIS
E,

ELEMENTORUM
F
fuperet

que ipfarum B, A quaedam aeque multiplices E, D, ita ut non vero fuperet ipfam D. eft igitur E minor quam D;
b.

E,

Ax. 4.

5.

ipfarum B,
igitur

fuiit

ad eandem

&c,

aeque multiplices, Q^ E. D.'

XI.

erit

quoniam B minor quam A.

et.

PROP.

THEOR.
rationes, et inter fe eae-

UAE

eidem eaedem funt

funt.

Q'
Sint

dem

enim ut
ut

ad B,
ita

ita

ad

ut

autem

ad D,

ita

ad

F. Dico

ad B,

ad F.

Sumantur enim ipfarum quidcm A, C,

aeque multiplices quaevis

G, H, K; ipfarum vero B, M, N. Quoniam igitur eft

ipfarum A,
a. 5.

D, F
ut

aliae

utcunque aeque multiplices, L, ad B, ita C ad D, et fumptae funt

C
L,

aeque multiplices G,

Def. 5. multipliccs

M;

fi

fuperat L, et

H et ipfarum B, D aliae aeque H ipfam M fuperabit et ae;

fi

G AB-

et
fi

H
C

K-

E
F]St-

L
qualis, aequalis;

D Mminor, minor.
rurfus

quoniam

eft ut

C
et

ad D,

ita

adF,

et

fumptae funt ipfarum C,

aliae
a
;

acque multiplices H,
fi fi

K;

ipfarum

vero D,

aeque multipliccs
et
fi

M, N,
ct

H
fi

fuperat

M,

K
fed

ipfam
fi

fuperabit

aequalis, acquaiis;

minor, minor.

G
fi
fi

fuperat L, oftenfum efl: minor, minor quare fi

;

H fuperare M; et G fupcrat L, et K
minor, minor.

aequalis, aequalis;

et et

ipfam

aequalis, aequalis;

et

fi

et funt

G,

N K

fuperabit;

quidem ipfarum

A,

LIBER QJJINTUS.
L, A, E utcunque aeque multipliccs ad B, Ergo ut cunque acque multipliccs. 8cc. Q^ E. D. igitur eidcm
;

151

vero ipfarum B,
ita erit

aliae ut-

ad F.

Quae

PROP.

XII.

THEOR.

quotcunque magnitudines proportionales fuerint; ut antecedentium ad unam confequentium, ita erunt antecedentes omnes fimul ad omnes confequentes

SI una

fimul.

Sint quotcunquc magnitudines proportionales

A, B, C, D, E, F;
ut

et

ut

A
E

ad B,

ita fit

ad D,

et

ad F.

Dico

ad B,

ita effe

A,

C,

ad B, D, F.
utcunque aeque multipliccs G, H, N. Quoutcunque aeque multiplices L, M, E ad F; et fumptae funt ipfaeft C ad D, et

Sumantur enim ipfarum A, C, K, et ipfarum B, D, F niam igitur ut A ad B,

aliae
ita

H
C-

Kc

A
B
L
rum quidem A,
C,

E
F
tf

D
M"

E aeque

mukiplices G,

H, K, ipfarum vero
fuperat L,
;

B,

D,

aliae

aeque multiplices L,
et

M, N;
et
fi

fi

et
fi

H ipfam Ma.j.Def.^.
minor, mi-

fuperabit,

K
et

ipfam
fi

N
;

aequalis,

aequalis

et

nor.
et
fi

Quare

fuperat
et
fi

aequalis, acquales
et

L, fuperabunt ctG, H, KipfasL, M, N; minor, minores. funtque G, et G, H, K

fi

ipfarum A,

A, C,

utcunque aeque multiplices, quoniam

fuerint

quotcunquc magnitudines quotcunque magnitudinum, aequalium numero,

fingulae

152
b.

EUCLIDIS
i.5.unius,

ELEMENTORUM
quam mukiplex eft una magnitudo
ratione L, et

fingulae fingularum aeque multiplices ;

tam
a

multiplices

erunt et

omnes omnium. eadem

L,

M, N

a.Def.5.5.3gitur

ipfarum B, et B, D, F funt utcunque aeque multiplices. Eft ut ad B, ita A, C, E ad B, D, F. Qyare fi &c. C^ E. D.

PROP.
prima SI tertia ad

XIII.

THEOR.

ad fecundam eandem habeat rationem quam quartam, tertia autem ad quartam majorem rationem habeat quam quinta ad fextam; et prima ad fecundam majorem habebit rationem quam quinta ad
fextam.
Prima enim
tia

ad fecundam
tertia

B eandem

rationem habeat

quam

ter-

C ad quartam D, tionem quam quinta

B majorem
funt

autem

ad quartam

ad fextam F.

Dico

et

primam

majorem habeat raA ad fecundam

rationem habere,

quam quintam

ad fcxtam F.

Qiioniam enim

ad

D
E

majorem habet rationem quam

aeque multiplices,
et

quaedam ipfarum C,

ipfarum D,

M
A,

G
C

H
r L
quidem

a
.

ad F,
aliae

B-

N
quaedam aeque
a.

K
rhultiplices,

ut multiplex

fuperet multiplicem

7.Def. 5.

D;
fint

multiplex vero

non

fuperet multiplicem ipfius

fumantur, et

ipfarum C,

acque multiplices G,
ita

et

ipfarum D,

aliae ae-

que multiplices K, L;

ut

quidem
eft

non

fuperet

et

quam

multiplex

ipfius

A; quam

multiplex autem

G eft K

vero ipfam K, ipfius C, tam multiplex fiat ipfius D, tam multiplex fiat
fuperet

M
N

ipfius

LIBER QJUINTUS.
ipfms B.
et

153
quaedam
fuperabit;

quoniam

ert:

ut

ad B,
et

ita

C
et

ad D,

et fuinptae funt ipaliae

farum A,

aeque multiplices
fi fi

M, G,

que multiplices N, K;
fi

ipfarum B,

aeet
et

fuperat

N,

G
fcd

ipfam

aequalis, aaqualis;

et

minor,
vero
et

minor.
fuperat

fuperat

K, ergo

ipfam

fuperabit.

H
A

non

L; funtque M,

ipfa-

aeque multiplices, ad B quc multipliccs. Ergo E. D. ad F. fi igitur &c. Q^

rum A,

N, ipfarum B, F aliae quaedam aea majorem rationcm habebk quam Ea.jr.Def.;:

Cor. Et
tertia

prima ad fecundam majorcm rationcm habeat, quam ad quartam; tcrtia autem ad quartam eandem rationem habeat,
fi

quam

oftendetnr quinta ad fextam; fimiliter

primam ad fecundam ma-

jorem rationem habere, quam quintam ad fextam.

PROP.
prima SI tertia ad
tia;

XIV.

THEOR.
fit

ad fecundam candem habeat rationem,

quartam

prima autem major

erit;

quam quam teraequalis,

et fecunda
fi

aequalis; et
Prima enim
tia

quam quarta major minor, minor.

ad fccundam

et

il

ad quartam
effe.

D; major autem

eandem rationem habeat, quam terfit A quam C. Dico et B quara

majorem

ABCD A
Quoniam enim

JB

CD AB
efl:

D
B, ha-

A major eft quam C, et alia

U

utcunque magnitudo

54
a.

EUCLIDIS
8.5.B, habebit
a

ELEMENTORUM
B.
b

b. 13. 5.
c.

D,

ita eit

A ad
ad

ad B majorem rationem quam C ad B; ergo et C ad D majorem habebit

fed

ut.C ad

rationcm
illa

quam
c

10. 5.

ud B.
quare

quam
eft

vero eadem majorem rationem habet,

minor
erit.

eft.

minor quam B, ac propterea

B quam

D major

ABCD ABCD
Secundo,
* 9- 5-

AB
aequalis
erit

D
quoniam
e-

Sit

aequalis ipfi

erit

ipfi

D.

nim

eft

ad B, ut

hoc

eft
;

ad D,

aequalis ipfi
erit

Dd

Tertio, Sit
et

A
C
B

minor
ad

erit

B
fi

minor D. Etenim
erit

major A,
pri-

quoniam

eft

D,

ut

A
D.

ad B,

major

per

Cafum

mum.

quare

minor

erit

igitur

prima ckc.

Q^

E. D.

PROP.

XV.

THEOR.

P Artes quam
Sit

inter fe comparacae eandem habent rationem,, habent earum aeque multiplices.

enim

ad F,

ita efle

AB aequc multiplcx AB ad DE.

C, atque

DE

ipfius

F.

Dico ut

J^

Quoniam enim aeque multiplex cft AB ipfius C, atque DE, ipfius F; quot magnitudines funt in AB
aequales
ipfi

D
Ki

C, totidcm erunt ct in
in magnitudines ipfi
et

DE
C

p
jj

aequales F.

Dividatur
fint

AB

aequalcs, quae

AG, GH, HB;

DE

dividatur in magnicudierit igi-

nes aequales F, videlicet in

tur ipfarum,

DK, KL, LE.

AG,

GFI,

HB

multitudo acqualis muld-

BCEF
tudini

LIBER QJJINTUS.
tudini ipfarum

55

DK, KL, LE.

ad

et

quoniam aequales
erit

funt

funtque

DK, KL, LE
et

inter fe aequales;
a
.

ut

AG

AG, GH, HB, ad DK, ita GH

a
.

ad

KL,
ut

HB
ita

LE

atque ut

una antccedentium ad unam con-

7. 5.

fequentium,
igitur

erunt

omnes antecedentes ad omnes confequentes b ;

ita

eft b. 12. 5.

AG
F.

ad

DK,
ut

AB

ad

DE.

fed

AG
ad

ipfi

eft

aequalis, et

DK

ipfi

Ergo

ad F,

ita erit

AB

DE.

Partes igitur ckc.

Q. E. D..

PROP.

XVI.

THEOR.

SI neris

quatuor magnitudines quae omnes ejufdem funt geproportionales fuerint, et permutatae proportio-

nales erunt.

Sint quatuor magnitudines proportionales A, B, C,

D,

fitque

ut

A
ut

ad B,

ita

C
ita

ad D.

Dico

et

permutatas proportionales

efTe, videlicet

ad C,

ad D.

Sumantur enim ipfarum quidem A,

E, F; ipfarum vcro C, D, aliae H. utcunque aeque multiplices G,
eft E quoniam aeque multiplex A, atque F ipfius B; paripfius tes autem intcr fe comparatae

aeque multiplices quaccunque

j.

q
q
-r\

... ..

^
n

et

eandem habent
rit

rationem

qmm
ut
rurfus,

ut

ad B,
ita

ita

ad F.

autem

habent carum aeque multiplices; e-a. 15.5. ad B, ita C ad D. Ergo et

ut

ad D,

ad F".
erit
;1

quoniam G,
ita

funt ipfarum C,
ut

Db.

11.5.

aeque multiplices, ita E ad F. Ergo

ut

ad D,
ita

ad
b
.

et ut

ad F,

G
fi

ad PI

H; Quod
fit

autcm
fi

ad D,

quatuor magtertia, et fe-

nitudincs proportionalcs fint,.prima autem major

quam

cunda quam quarta major

erit;

et

aequalis, aequalis;

ct

fi

minor,

minor c .

156
c.

EUCLIDIS
14.5.

ELEMENTORUM
G,
et

minor

c
.

fi

igitur
fi

fuperat

F
\

ipfam

fuperabit;
/-

et

fi

aequalis,

aequalis;

et

minor, minor. funt-

ry
_

que E,

ipfarum A, B, utcunmultiplices,
et

que aeque
ipfarum C,
d. Def.5. 5

G,

H _
ae-

c
DHQ^ E. D.

D aliae utcunque
Ergo
fi

_,

que
C,

multiplices.

ut

ad

ita

ad D.

igitur

quatuor 8cc.

PROP.

XVII.

THEOR.
fint proportionales, et di-

S
hoc

compofitae magnitudines
vifae proportionales erunt.

Sint compofitae magnitudines proportionales

eft ut

AB, BE; CD, DF,

etiam
divifas

AB

ad BE,

ita fit

portionales

elfe,

videlicet ut

CD ad DF. Dico AE ad EB, ita efTe

pro-

CF

ad

FD.

Sumantur enim ipfarum AE, EB, CF,

cunque aeque multipliccs rurfus fumantur farum vero EB,

FD utGH, HK, LM, MN; ipaliae

FD

utcun-

que aeque multiplices

multiplex
a. 1. 5. a

eft

GH

KX, NP. et quoniam aeque ipfius AE, atque HK ipfius EB;

..

erit GH ipfius aeque multiplex, atque GK ipfius AB. aeque autem multiplex eft GH ipfius AE, atquc LM ipfius CF. ergo GK aeque multipkx eft AB, atque LM ipfius CF. rurfus, quoniam ae-

AE

G A C L
FD;
erit

que multiplex

eft

LM

ipfius

CF, atque

MN
LN

ipfius

que multiplex CF, atque LN ipfius CD. ipfius CF, atque GK ipfius AB. aeque

fed aeque multiplex erat

eft igitur multiplex

LM aeLM GK ipfius
a

AB, atque

LN

ipfius

CD;

quare

GK,

ipfarum

AB,

CD

aeque

muluplices

LIBER QJJINTUS.
multiplices erunt.
rurfus,

157

atque

MN

ipfius

FD

eft

quoniam aeque multiplex autem ct KX ipfius EB aeque

cft

HK

ipfius

EB,
b
b. 2. 5.

multiplex, at-

que
ad

NP

ipfius

FD;

et

compofita

HX ipfius EB
quoniam
eft

atque

compofita MP

ipfius

FD.

et

aeque multiplex erit ut AB ad BE, ita

CD

DF, et fumptae fint ipfarum quidem AB, CD aeque multiplices GK, LN, ipfarum vero EB, FD aliae quaedam aeque mukiplices HX,

MP;
qualis;

fi

GK
fi

fuperat

HX,

et
fi

LN

fuperabit

MP

et

fi

aequalis, ae-

c.

s.Def.j.

et

minor, minor.

autem

GH

fuperat

KX,

addita

communi
comrnufuperat
fi

HK,
nique

fuperabit

GK

ipfam

HX;

quare et

LN

fuperabit

MP;
fi

MN
et

ablata,

fuperabit

LM
NP.

ipfam NP.
fimiliter

Quare

GH
et

GH NP efie aequalem; et minor, minorem. LM aequalis funt autem GH, LM ipfarum AE, CF utcunque aeque multiplices, et
KX,
fuperabit ipfam
et
ipfi

LM

demonftrabimus
fi

fit

KX,

ut

ipfarum EB, ad EB,

FD

aliae

AE

ita erit

utcunque aeque multiplices funt KX, NP. ergo CF ad FD. fi igitur compofitae magnkudines

fint Scc.

C4 E. D.

PROP.

XVIII.

158

EUCLIDIS
PROP.
divifae

ELEMENTORUM
f

XVIII.

THEOR.
et

SI iitae
eft ut

magnitudines

fint proportionales,

compo-

proportionales erunt.

Sint divifae magnitudines proportionales

AE, EB; CF, FD, hoc

AE

ad EB,

ita fit

CF

ad

FD;

dico etiam compofitas propor-

tionales effe, videlicet ut

Sumantur enim ipfarum AB, BE,

plices
'

CD ad DF. DF utcunquc acque multiCD, GH, HK, LM, MN; ipfarum autem BE, DF aliae rurfus fuAB
ad BE,
ita eife

mantur utcunque aeque multiplices

que multiplices funt ipfarum BE,

DF

KO, NP. et quoniam KO, NP et KH, NM earundem funt

;

ae-

ae-

que

multiplices,
erit et

fi

KO

multiplex ipfius

BE major
major
aequa-

fit

KH

multiplici ejuf-

dem BE,

NP
NP

multiplcx ipfius

DF
fi

NM
lis

multiplici ejufdem

DF;

et

fi

KO
et

fl

fit

KH,

erit

aequalis

NM;

minor,

minor.
Sit

M
P
K-f

NP
*
3-

primum KO non major KH, igitur erit non major NM. et quoniam GH, HK

N-

acque multipliccs funt ipfarum

Ax.
5.

AB, BE,

et eft

AB
tem

major BE,

KO hon
fi

GH major * KH; cft auKH quare GH major major

erit
;

eft

KO.

fimiliter

oftendetur

LM
fit

El F

D
LJ

majorem

effe

NP. Ergo

KO
AB

non major

KH,

erit

GH

A
erit

multiplici femper major multiplex ipfius fimul major multiplex ipfius ipfius BE, et

KO

LM

CD

NP

multiplici

ipfius

DF.
fit

Sed

KO

major quam
eft tota

KH;

erit

igitur,

ut oftenfum,
totius

NP

major

NM.

et

quoniam

GH

aeque multiplex

AB,

atque ablata

LIBER QJUINTUS.
lata

159
aeque multi-a. 5.5.

HK

ablatae

BE,
ipfius

erit

et reliqua
eft

GK

reliquae

AE

atqueLM ipfius CD. fimiliter quoniam LM aeque multiplex eft ipfius CD, atque ablata MN ablatae DF, a erit reliqua LN aeque multiplex reUquae CF, atque LM ipfius CD. fed aeque multiplex oftenfa eft LM ipfius CD,
plex atque

GH

AB, hoc

atque
eft

GK ipfius AE; aeque igitur multiplex GK ipfius AE, atque LN ipfius CF. quare GK, LN ipfarum AE, CF funt aequc multiquoniam vero KO,

plices.

NP ipfarum BE, DF
KH,

funt aeque multipliccs, et ablatae funt

NM
HO,
ae-

earundem aeque mukiplices, erunt

rcliquae
vel

MP

vcl acqualcs ipfis

1
'.

BE, DF,
et

carundcm

aeque multiplices
qualcs
ipfis

fint

primum HO, MP
quoniam
eft eft

vt

"""

b. 6. j.

BE, DF;

AE

ad EB, ut

CF

ad

FD,
c

et
c
.

fumptae funt ad EB, ut

quare
eft

GK, LN
ad

ipfarum

AE, CF

aeque multiplices,
et

erit

GK

Cor. 4. 5.

perabit

Sed

ipfi FD; aequalis EB, HO, ut LN ad MP. Ergo fi GK fuperat HO, fuLN ipfam MP; et fi aequalis, aequalis; et fi minor, minor a. fint HO, MP ipfarum EB, FD aeque multipliees; et quoniam

LN

FD.

autem

HO

MP

GK

ad

cl

a.

c.

160
fi

EUCLIDIS
GH
fi

ELEMENTORUM
ipfam
et

fuperat

KO,
et
fi

et
fit

LM

NP

fuperabit.
ipfi

funiliter

demonftra

bitur

GH
quo

aequalis

KO,

LM

NP
et in

acqualem
cafu in

eife;

minor, minorem.
eft

fum
fimul

fuit

KO non major KH, oftenGH femper majorem effe KO, ct LM majorem NP. funt autem GH, LM
AB,

ipfarum
et
e. 5.

CD

utcunque aequc multiplices,

KL

KO, NP

ipfarum

BE,
e

Def. 5.

aeque multiplices; ergo eft ad DF. Quare

DF aliae utcunque ut AB ad BE, ita

fi

D
F

El
Gi

CD

divifae

&c.

C^E.

D.

PROP.

XIX.

THEOR.

I fuerit

ut tota ad totam, ita ablata ad ablatam; et

reliqua ad reliquam erit ut tota ad totam.

enim ut
et

Sit

tota

Dico

reliquam

AB ad totam CD, ita ablata AE ad ablatam CF. EB ad reliquam FD ita effc ut tota AB ad tout tota

tam CD.
a. 16. 5.

Quoniam cnim
mutando
crit
a

eft

AB

ad totam
ita

CD,

ita

AE

ad

CF;
\

et

per-

b.

17.5.

ut

BA

ad

AE,

DC

ad CF.

quoniam

vero compofitae magnitudincs funt proportionales, et divifae proportionales erunt

b
;

ut igitur

ad

FC;

rurfufque permutando, ut

BE ad EA, ita DF BE ad DF, ita EA ad

F
F

FC.
qua

fed ut
igitur

AE
fi

ad

CF,

ita

pofita eft

AB

ad

CD.

et reli-

EB

erit

CD. quare Cor. Si

&c.

ad rcliquam Q^ E. D.

FD,

ut tota

AB

ad totam

fuerit ut tota

ad totam,

B
ita

abbta ad ablatam;

D
ent

LIBER QJUINTUS.
erit et reliqua

i6t
ipfa

ad reliquam ut ablata ad ablatam.

eft.

hoc enim in

demonftratione oftenfum

PROP.

E.

THEOR.
fint,

Ql "^

quatuor magnitudines proportionales tendo proportionales erunt.

enim
ut

et conver-

Sit
erit

AB
AE,

ad BE,
ut

ita

CD

ad

DF

convertendo

c
E-

ut

BA

ad

DC

ad CF.

Quoniam enim ut AB ad BE, ita erit AE ad EB, ut CF ad FD;

CD ad
et
c
,

DF, dividendo

F
a.

17. 5,

invertendo b ,
erit

BE
ad

ad

b. B. 5.

EA,
ut

ut

DF ad FC.
ad CF.
fi

DC

Quare componendo &c. C^ E. D. igitur

BA

AE,

B D

c.

18.5.

PROP. XX.
fint tres

THEOR.

SI

les,

magnitudines, et aliae ipfis numero aequaquae binae fumantur in eadem ratione; prima
fit
fi

autem major
et jor erif,

quarta quam fexta maaequalis, aecfualis; et fi minor, minor.

quam

tertia; et

Sint tres magnitudines

A, B, C,

et aliae ipfis

numero

binae fumptae funt in eadem raaequales D, E, F, quae ad et ut B ad ad B, ita fit fcilicet ut tione ;

C,

ita

ad F;

major autem
et

fit

A quam

C.

Dico
;

et
et

D
fi

majorem efle; minor, minorem. Quoniam enim A major

1

quam F

aequalis,

aequalem

eft

quam C,

alia

vero utcun-

A B D E

habet rationem que cft B, et major ad eandem majorem ad B majorem rationcm, quam quam minor ; habebit

8.j.

Cad

i6a
b. 13.

EUCLIDIS
s.C ad B.
invertendo
fed ut

ELEMENTORUM
ita

ad E,

ad
et

b
;

ergo
eft

et

ad

E
ad

majorem

habet rationem,
erit

quam

ad B.

quoniam

ad C, ut

ad B, ut

c.Cor. 13.5.

rem rationem habere

rationem

F ad E; oftenfa autem eft c quam C ad B; ergo D ad E

illa

E E

ad F,

majo-

majorem habet
eft

quam
Sit

ad E.

ad eandem vero rationem habentium, quae major

eft

d. 10. 5.

majorem habet rationem

Secundo,
e

d.

major

igitur

D quam
F.

F.

A aequalis
ut

ipfi

erit et

D aequalis

ipfi

Quoniam

enim aequales funt A, C,

c. 7. 5. eft

et alia

utcunque

B,

erit

A
f.

ad B, ut
f

A ad B, D ad E;
ad E, ut

11.

5-ergo

eft

C ad B. eft autem et C ad B, ut F ad E; F ad E; et propterea

erit et
eft

g. 9. 5. S

aequalis eft ipfi F.

Tertio, Sit

minor C,

minor

A. B C AB D E FD E C F

F.
jor

quoniam enim

minor

C,

erit

C maet in-

quam A.
eft

et

quoniam ex hypothefi,
ad B, ut

vertendo,

ad E;

et

ad A, ut
et

ad

D;

et eft

major A; nor F.
11

erit et

igitur

major D, per Cafum primum, ckc. Q^ E. D.

ob

id erit

mi-

PROP.
fint tres

XXI.

THEOR.
numero aequales., fit autem perfit

magnitudines, ^I S quae binae fumantur in eadem ratione;

turbaia
tertia, et

et aliae ipfis

earum proportlo; prima autem major

;

quam

aequalis

quarta quam fexta major et fi minor, minor.

erit;

et

fl

aequalis,

Sint tres magnitudines

E,

quae binae fumptae

fint in

A, B, C, ct aliae iplis numero aequales D, eadem ratione ; fit autem permrbita

earum proportio,

videlicet ut

quidem ad B,

ita

ad F; ut vero

B
ad

LIBER QJJINTUS.
ad C,
ita

163
et

D
efle

ad E.
;

major autem
fi

fit

A qnam
;

C.

Dico

D quam F

majorem
norem.

et

aequalis,

aequalem

et

fi

minor, mi-

Quoniam enim major

habebit
ut
a

eft

A
b

quam C,
et

alia

vero

eft

B;
fed
8.5.

A ad B majorem
ita

rationem

ad F,

ad B;

bebit rationem,

quam C
ad

ergo ad B.

quam C ad B. E ad F majorem
eft

ha-

13.5.

quoniam vero

ad

C, ut

ad E, invertendo
eft

tenfa autem

E
c

ad B; ergo ad D. ad quam vero eadem majorem habet nem illa minor eft d ; minor igitur eftF quam D,

erit C ad B, ut E ad D. ofF majorem rationem habere quam E ad F majorem habet rationem quam

A B C D E F
Cor. 13.5.

E
F

ratioet

propterea

D quam d
Quo-

10. J.

major

erit.

Secundo,
e

Sit

aequalis ipfi

C;
alia

erit

et

aequalis ipfi F.

niam enim aequales

eft

funt ut

A, C,

vero
7.

B,

erit

A ad B,
E
ad F;

A ad B,
D. ergo
lis

ut
f

eft

Ead
ipfi

F,

C ad B. eft autem C ad B, ut E ad ut FadD. aequaet

erit et

5.

igitur eft

F.

Tertio, Sit

nor F.
erit

A minor C; quoniam enim A

et

D mieft

A B C A D E F D E
JB

f.

11.

5-.

9.5,

minor

C,

major A.

thefi, et

quoniam ex hypoinvertendo, eft C ad B, ut E ad

erit

et eft

major A, minor F. fi igitur

D; et B ad A, ut F ad E; Cafum primum; et ob id eric major per ckc. Q^ E. D.

PROP.

XXII,

164

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
XXII.

THEOR.
et aliae ipfis

OI

quotcunque magnitudines, aequales, quae binae fumantur

fint

numero

in

eadem

ratione; et

ex aequali in eadem ratione erunt.

Sint

quales

primmn tres magnitudines A, B, C, et aliae D, E, F, binae fumptae in eadem ratione, hoc

ipfis

numero

ae-

eft ut

ad B,
C,

ita

ita effe

D ad E D ad F.
;

ut autem

ad C,

ita

ad F.

Dico

A quidem et ut A ad

Sumantur enim ipfarum quidem A,

aeque multiplices utcunque G,

H;

ipfarum veroB,
aliae

aliae

utcunque aeque multiplices K,

et ipfa-

rum C, F

M, N. Quoniam

utcunque aeque multiplices ad B, ita efl: ut igitur

D
a
#

ad E,

ct

fumptae funt ipfarum

et
a

A,

ae-

que multiplices G, H,

ipfarum B,
crit

aliae

AB C

K, 4.5.aeque mukiplices K, L; ad L. eadem quoque ratione erit ut ita ad M, ita L ad N. ct cum fint tres magut

G ad

KM HLN

D E F

nitudines

G, K, M,

et aliae ipfis

numero

ae-

quales

H, L,
fi

binae fumptae et in eadem

ratione;

G
fi

fuperat

M,

et

ipfam
et
fi

fu-

perabit;
b.

et

aequalis, aequalis;

minor,

20. j-.minor

b
.

funtque G,

ipfarum A,

utcunque aeque multiplices,

ut

et

M,

c.5.Def. 5.C, ita

ipfarum C, F, aliae utcunque aeque multiplices. c ad F. erit

A igitur

ad

Sint
ipfis

jam quatuor magnitudines A, B, C, D, et aliae numero aequales E, F, G, H quae binae fump-

tae funt in

eadem

ratione ;

videlicet ut

ad B,

ita

LIBER QJUINTUS.
ad F; ut vero

iC 5

ad C,

ita

ad

G;

et ut

ad D,

ita

G ad H;

erit

ad D, ut

ad H.
tres funt

Quoniam enim

magnitudines A, B,
funt in
eft

et aliae ipfis

numero
erit,

H; quare rurfus per Cafum primum, eft A ad D, ut E ad H. Quare fi &c. Q^ E. D. quotcunque fuerint magnitudines.

G quae binae fumptae aequales, E, F, Cafum primum, A ad C, ut E ad G

;

eadem
et

ratione,

per

autem

ad D, ut

ad

ct fic

PROP.
fint

XXIII.

THEOR.

quotcunque magnitudines, et aliae ipfis numero quae binae fumantur in eadem ratione; iit autem perturbata feu inordinata earum proportio: et ex

SI aequales,
aequali
Sint

in

eadem
tres

ratione erunt.

primum
fit

magnitudines A, B, C,

et

aliae ipfis

numero

ae-

binae fumptae et in quales,

eadem

ratione

D, E, F;
portio,
et ut

autem perturbata earum prout

hoc

eft fit
ita

ad B,

ita

E
ut

ad

ad C,

ad E.

Dico

ad

C,

ita efle

ad F.

Sumantur ipfarum quidem, A, B, K cunque aequc multiplices G, H,

D ut;

A.B C

HL

D E F

ipfa-

rum

vero C, E,

aliae

utcunque aeque

multiplices L,

M, N.

et

quoniam G,

H
A
E
ad F, ad H,
ita

funt ipfarum aeque multiplices

tes
"

A,

B, par-

autem eandem habent rationem quam

a.

habent earum aeque multiplices ; erit ut ad H. et fimiii ratione ut ad B, ita

15. 5,

eft

ut

ad B,

ita

ad F.

ut igitur

ita

M ad N. atque M ad N. etb.n.c,
b

quoniam

i66

EUCLIDIS
quoniam
eft

ELEMENTORUM
D
ad E,

ut

ad C,

D
c. 4. 5.

L,

aeque multiplices H, c M; erit ut ad L,

et fumptae funt ipfarum B, vero C, E, aliae aeque multiplices K, ipfarum

ita
ita

K ad M.
igitur

oftenfum autem

eft et ut

ad
et

H,

ita eife

ad N. quoniam

tres funt

magnitudines G, H, L,

A.B GHL KKN

D E F

aliae ipfis
d.

numero

aequales

K, M,
et

N
fi
il

binae fumptae in
d

eadem

ratione,

21. 5.

eftque pcrturbata earum proportio;

perabit;
et
11

fuperat L,

et

ipfam

fu-

aequalis, aequalis;

minor, minor.

funt

autemG, K,

et L, ipfarum A, D, utcunque aeque multiplices; e ad C, ita ut igitur .Def.5.5. multiplices ipfarum C, F.

utcunque aeque ad F.
ipfis

jam quatuor magnitudines A, B, C, D et aliae H quae binae fumptae in eadem aequales E, F, G,

Sint
funt ratione;
videlicet ut
fit

numero

autem perturbata earum proportio,

B,
ita

A. B. C. D.
E. F. G. H.

A ad
C

ad

H
E

ut vero

ad C,

ita

F
ut

ad

G;
ad

et ut

ad D,

ita

ad F.

erit

ad D,

H.
tres funt

Quoniam enim
aequales F,

magnitudincs A, B,

et aliae ipfis

numero

G,

funt in quae binae fumptae

eadem

ratione, eftque

perturbata

LIBER QJJINTUS.
pcrturbata earum proportio;
erit,

167
ut

per

Cafum primum,

ad C,

ita

ad

H;
eft

eft

autem

ad D, ut

ad F; quare, rurfus per Cafum pri-

mum,
nes.

ad D, ut
11

ad H.
Q^, E.

et fic

quotcunque fuerint magnitudi-

Quare

fuerit

&c.

D.

PROP. XXIV.

THEOR.

prima ad fecundam eandem habeat rationem quam tertia ad quartam; habeat autem et quinta ad fecundam rationem eandem quam fexta ad quartam ; et compofita prima cum quinta ad fecundam eandem rationem habebit, quam tertia cum fexta ad quartam.

'

Prima enim
tertia

AB

ad fecundam

eandem habeat rationem, quam

ad quartam F; habeat autem et quinta ad quartam F. rationem eandem quam fexta

DE

BG

ad fecundam
et

EH

Dico

compofi-

tam primam cum quinta

AG
BG
ut

ad fecundam
tertia

ean-

dem rationem
ad quartam F.

habere,

qnam
ut

cum
ita

fexta

DH
B

H
E
a.

Quoniam enim
erit

eft

ad C,

EH
et

ad F;

invertendo

ad

BG,

ad

EH.

quoniam

ut
ita

AB
F
ad

ad C,

ita eft
;

DE
a

ad F; ut autcm

ad

EH

crit

ex aequali ut
divifae

AB

ad

BG, BG, ita

ad

DE

22.5.

EH.

et

quoniam

magnitudines funt

b proportionales, et compofitae proportionales erunt ;

AC DF
b. 18. r,

ut igitur

AG

ad GB,

ita eft

ad F.

3 ergo ex aequali , ut

DH ad HE. fed et ut GB AG ad C, DH ad F.
ita

ad C,
fi

ita

HE

igitur ckc.

Q^E. D.
Cor.
i.

Manente hypothefi

Propofitionis,

erit excefTus

primae

ct

quintae ad fecundam, ut exceflus tertiae et fextae ad quartam.

De-

moaftratio

i68

EUCLIDIS
monftratio

ELEMENTORUM
dummodo
vice

eadem

eft

cum

ea Propofitionis

componendo

utatur dividendo.

Cor.

2. Ipfa autem Propofitio vera

eft

de qnotcunque mawnitudini-

bus, quarum priores ad quas habent reliquae ad

communem fecundam eafdem habent rationes communem quartam, fingulae fc. priorum ad
patet.

fecundam, eandem quam fingulae reliquarum ad quartam; ut

PROP. XXV.
quatuor magnitudines SI ma ipfarum et minima
runt.

THEOR.
duabus
reliquis

fuerint proportionales, maxi-

majores

e-

Sint quatuor magnitudines proportionales

AB
a

ad

CD,

ita

ad F.

fit

AB CD, E, F; et fit ut autem maxima ipfarum AB, ct propterea

3

a.A.eti4.5.

minima.

Dico

AB

et

ipfis

CD
ita

et

Ponatur enim

ipfi

quidem

aequalis

AG,

majores effe. ipfl vero F aequalis

CH.

Quoniam
et

igitur

eft ut

AB

ad

CD,
ad

CH

aequalis
et

F;

erit ut eft

AB
CH;

CD,

ad F; eftque ita ad

AG

aequalis E,

AG

CH.
ita
b. 19. 5,

quoniam

ut tota

AB

ad totam
reliqua

CD,

ablata

AG

ad ablatam

erit et

GB

a.

b ad reliquam HD, ut tota AB ad totam c et 5. jor autem eft AB quam CD; ergo

CD. ma-

D H
C E F

GB major
ipfis

erit

quam HD.

E,

CH
ct
fi

vero

ipfi

et quoniam AG F; erunt AG ct

aequalis eft ipfi

aequalcs

A
fi

CH
GB,

E.

inaequalibus igitur exiftentibus

addantur

AG
e-t

et

ipfi

GB, HD, quarum major eft quidem GB, ipfi vero HD addantur
et

CH

et

fient

AB

ipfis

CD

majores.

igitur

quatuor ckc.

Q,E.

D.

PROP.

F.

LIBER QJJINTUS.
PROP.
F.

:6o.

THEOR.
fe

RAtiones funt inter

Sit

ex rationibus incer fe eaedem.

ita

iifdem compofitae,

enim

ut

ad B,

ad E; ut vcro

ad C,

ita

ad

erit ratio

hoc

eft,

ad B, et B ad C, compofita ex rationibus ad per definkionem rationis compofitae, ratio

A. B. C.

C, eadem rationi
tionibus

D
et

ad E,

ad F, quae E ad F.

fc.

compofita

eft

ex ra-

D. E. F.

Quoniam enim
aequales

tres funt

magnitudines A, B,

et aliae ipfis

numero
erit
a *

D, E,

quae binae fumptae in

eadem

funt ratione,

22. S-

ex aequali Rurfus
erit

A
fit

ad C, ut
ut

ad F.
ita

ad B,

ad F; ut vero

ad C,

ita

ad

E;

b ad igitur ex aequali in proportione perturbata , ut ad F, hoc eft ratio ad C, quae fc. compoC, ad B, et B ad C, eadem eft rafita eft ex rationibus

A. B. C. D. E. F,

b. 23. 5.

ad F, quae compofita eft ex rationibus ad et fimiliter fi fuerint et E ad F. rationes in utroque E, plures Rationes igitur ckc. Q^ E. D.
tioni

cafii.

PROP.

G.

THEOR.
fint

fingulae fingulis ; ratio quae compofita eft ex rationibus quae eaedem funt rationibus prioribus, fingulae fingulis,

OI ^

rationes

quaedam eaedem

quibufdam rationibus,

eadem erit rationi quae compofita quae eaedem funt pofterioribus, iingulae
Sit ut

eft

ex rationibus

fingulis.

ad B,

ita

ad F; ut vero

ad D,

ita

ad

H.

fitque

ut

A.

LIBER QJJINTUS.
et

171
eft

ad D, eadem
et

fit

rationi

G
et

ad

K
ad

quae compofita

ex rationibus
eft

ad H,

ad K.

erit ratio

D
E
eft

rationibus prioribus

ad E,

quac compofita ad F, eadcm rationi

ex reliquis

ad

M quae
ad

compofita

eft

ex

reliquis rationibus pofierioribus

Quoniam enim, ex
do b
,

hypothefi,

ad A, ut
erit

ad

G;

ut

A ad D, ut vero A ad F, ita
M.
fi

K ad L, G ad K,
Q^

et

M.
c

crit

inverten-

cftG ad

M;

ergo

b B -5-

ex aequali,

ad F, ut

ad

igitur Scc.

E. D.

PROP.

K.

THEOR.
quae dicantur
priores,

fuerintque aliae quotcunque rationes, quae dicantur ratio quae compofita eft ex rationibus pofteriores fltque eaedem funt rationibus prioribus, fingulae fingulis, quae
;

QI ^

fuerint

quotcunque

rationes,

eadem

rationi

quae compofita

eft

ex rationibus quae,
;

fin-

pofterioribus una gulae fingulis, vero ratio ex prioribus, vel ratio quae compofita eft ex rationibus quae, fingulae jfingulis, eaedem funt totidem ex prioribus, eadem fit uni rationi ex pofterioribus, vel

eaedem funt rationibus

quae compofita eft ex rationibus quae, fingulae funt totidem ex pofterioribus erit reliflngulis, eaedem ratio ex prioribus, vel, fi plures fuerint, erit ratio qua quae compofita eft ex rationibus quae eaedem funt reliquis ex prioribus, fingulae flngulis, eadem rationi reliquae ex pofterioribus, vel, fi plures fuerint, rationi quae compofita eft ex rationibus quae, fingulae fingulis, eaedem funt reliquis ex pofterioribus.
rationi
:

Sint rationes
fint rationes

ad B,

ad D,

E
2

ad H,

ad L,

M
Y

ad N,

ad F, priores ; pofteriores vcro O ad P, Q_ad R. ct fit ut

Aad

172

EUCLIDIS
A
ad B,
ita

ELEMENTORUM
C
ad D,
ita

E ad F, ita ex Definitione rationis compofitae, ratio S ad ad V, V ad X, quae fcilicet eaecompofita ex rationibus S ad T, ad B, C ad D, E ad F. dem funt, fingulae fingulis, rationibus fit
S ad T,
igitur,

et ut

T ad

V, ut vero

ad X.

erit

etiam ut
ita a

ad H,

ita

ad Z,

et ut

A K ad L,
ut

ita

ad

a,

ut

M ad N,
eft
igi-

ad

b, ut

ad P,

ita

b ad
ratio
c,

c, et

Q^ad R,

ita

c ad d.

tur,

ex eadem Definitione,

Z,

ad

a,

a ad b, b ad

et

ad d compofita ex rationibus c ad d, quae fcilicet eaedem funt,

Y
et

ad
fin-

gulae fingulis, rationibus ad R. igitur, ex hypothefi,

ad H,
eft

ad L,

ad N,

ad P,
fit

Q^

S ad X, ut
fc.

ad

d.

praeterea

ratio

ad B,

five ratio

S ad T, una
eft

quae compofita

ex prioribus eadem rationi e ad g ex rationibus e ad f, et f ad g, quae eaedcm funt,

ad H, et ad L ex pofterioribus ; fitque raex hypothefi, rationibus tio h ad 1 compofita ex rationibus h ad k, et k ad 1, quae eaedem funt
rationibus reliquis ex prioribus,
tio
ipfis fc.

ad D,

et

ad F;

et

fit

ra^

ad p compofita ex rationibus

ad n,

n ad

o,

o ad

p, quae, finipfis fc.

gulae finguiis, eaedem funt reliquis ex pofterioribus rationibus,

M ad N, O ad
erit

P,

Q^ad R.
ad
p.

crit ratio

h ad

eadem

rationi

ad

p, fivs

h ad

1,

ut

h, k,

1.

LIBER QJJINTUS.
quare
eft

173

S ad T, ut

ad

a,

er,

inverrendo,

ad S, ut a ad

Y;

eft

autem S ad X, ut
praeterea

ad d;

ergo, ex aequali, erit

k, ut

ad X, ut a ad d.

quoniam

eft

h ad

k ad

1,

ita

(E

ad F, hoc

eft

ad V; ut vero (C ad D, hoc eft ut) V ad X ; erit ex acquali h ad 1, ut ita)

ad X.
fuit

fimiliter oftendetur efle

cfle

ad

p, ut a
a

ad

d.
1,

oftenfum auut

tem

ad X, ut a ad

d.

ergo

eft

h ad

ad

p.

a.

11.5.

Q. E. D.
Propofitiones

G et K

apud veteres

et reccntiores

Geometras comprebreviraris fcilicet

fuit often-

hendi folent in enuntiatione Propofitionum

et

H,

quo autem fenfu hoc fieri poteft, operae pretium graria. dere; faepifllme enim a Geometris ufurpantur.

EUCLIDIS

74

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
I

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER SEXTUS.

DEFINITIONES.
i.

SIMILES habent,
les

figurae recYilineae funt,

quae

et

fingulos angulos aequa-

et circa aequales angulos

latera proportionalia.
II.

"

et parallelogramma, funt quando cirReciprocae figurae, triangula " ca duos latera ita funt proportionalia, ut latus primae fit angulos " ad latus fecundae, ut reliquum fecundae latus ad latus reliquum " primae."
fc.

III.

Extrema

ac media ratione fecari recla linea dicitur,

ita fuerit

quando ut

tota

ad

majus fegmentum,

majus fegmentum ad minus.

Altitudo

LIBER SEXTUS.
IV.
Altitudo cujufque figurae
eflr

175

re&a linca a

vertice

ad

-bafim perpendicularis dufta.

PROP.
et

I.

THEOR.
quae eandem
bafes.
fe

TRIANGULA parallelogramma habent akitudinem, inter funt ut

Sint triangula

quidem ABC,

ACD,
BC

parallelogramma vero

EC, CF,

quae eandem habent

alritudinem,

videlicct

perpcndicularem a punclo
bafim,
ita

ad

lum

BD ABC

duftam.

Dico

ut bafis

ad

CD

effe

triangu-

ad triangulum

ACD,

et

parallelogrammum

EC

ad

CF

pa-

rallelogrammum. Producatur cnim

BD

ex utraque parte ad punfta

H, L,
ipfi

et ipfi

quidem

bafi

BC

aequales quotcunque ponantur

BG, GH;
et
r

vero bafi

CD

ponantur quotcunque aequales

DK, KL;

AG, AH, AK, AL

jungantur.

Quoniam

igitur

CB, BG,
erunt et
inter

GH
fe
cft

inter fc aequales funt,

triangula

AHG, AGB, ABC

3
.

aequalia
bafis

ergo
ipfius

quam

multiplex
bafis,

HC
eft

BC

tam

a.38.1,

multiplex
guli

AHC

triangulum trian-

H G B~C
eft et

ABC. eadem

ratione
ipfius

quam multriangulum

tiplex eft

LC bafis

bafisCD, tam multiplex

fi

ALC

ACD trianguli. et aequalis eft HC bafis bafi CL, et trianguipfius lum AHC triangulo ALC erit aequale et bafis HC bafim CL et AHC fupcrabit triangulum ALC et minor, fupcrat, triangulum
3
;

fi

fi

minus

erit.

quatuor

igitur

magnitudinibus exiftentibus,

videlicet

dua-

bu?

176

EUCLIDIS
bus bafibus

ELEMENTORUM
triangulis

BC, CD,
et

et

duobus

ABC, ACD, fumpta

et

funt
vide-

aeque multiplicia utcunque bafis quidem BC,

licet bafis

ABC

trianguli,

HC,

AHC

triangulum ;

bafis vero

CD

et

trianguli

ACD,

utcunque multiplicia, nempe CL bafis, et ALC triangulum; atque bafis bafim CL oftenfum eft fi fuperat, et triangulum AHC fupealia

HC

rare triangulum
b.

ALC;
bafis

et

fi

aequalis.,

aequale; et

fi

minor, minus.

eft

5.Dcf. 5.igitur
ita

ut

BC

ad bafim ad

CD,
trian-

triangulum

ABC

ACD

E A

gulum.

Et quoniam
c.

trianguli

ABC

duet
j-[

41.

i.plum

eft

parallclogrammum EC,

CF trianguli ACD parallelogrammum

c

Q g Q
1

duplum
d
-

partcs

autem eandem

inter

5-

5-fe rationem habent

erit ut ABC triEC ad CF paralparallelogrammum angulum ad triangulum ACD, lelogrammum. Quoniam igitur oftenfum eft ut bafis BC ad CD bafim, ita efte ABC triangulum ad triangulum ACD; ut autem ABC triangulum ad triangulum ACD, ita parallelogrammum EC ad CF pa-

quam earum aeque

ita

multiplices'

e.

11. 5.

e ut BC bafis ad bafim CD, ita parallelogramrallelogrammum; erit mum EC ad CF parallelogrammum. Quare triangula ckc. Q^ E. D. Cor. Hinc triangula et parallelogramma, quae aequales habent al-

titudincs, funt inter fe ut bafes.

Pofitis

enim

figuris

ita

ut

bafcs

earum

fint in

eadem
!

recla linea,
erit refta

et ducYis perpendicularibus a verticibus

f.

triangulorum ad bafcs,

33. i.linea

quae

vertices junglt parallela reclae in

qua funt bafes

et

quia per-

inter fe aequaks ct parallclae. pendiculares funt

iifdem conftruftis
erit

quac in Px-opofitionc conftxucla fucrunt, Demonftratio eadem

ea Propofitionis.

cum

PROP.

II.

LIBER SEXTUS.
PROP.
II.

*77

THEOR.
quaedam
recta linea

OI

ducta fuerit, proportionaliter fecabit reliqua trianguli latera, vel latera producta. et fi latera trianguli, vel latera producta proportionaliter fecta fuerint, quae fectiones conjungit recta linea, reliquo trianguli lateri parallela
Triangnli enim
ut
erit.

uni laterum trianguli parallela

BD

ad

DA,
3
,

ita efle

ABC uni laterum CE ad EA.

BC,

parallela ducatur

DE. Dico

Jungantur enim BE,

eft

CD

triangulum igitur
funt bafi
eft

BDE
et in

triangulo

CDE
37.
i.

aequale

fuper

eadem enim
h
;

DE,

eifdem parallelisa.

DE, BC.

aliud

autem triangulum

ADE;

aequalia vero ad idem

eandem habent rationem

ergo ut triangulum

BDE

ad trianguium

^. 7. 5.

A.

ADE,
gulum

ita eft

BDE

triangulum ad triangulum ADE; ut autem trianad triangulum ADE, ita eft c BD ad DA; nam cum ean-

CDE

c.

1.6.

altitudinem habent, videlicet perpendicularem a punclo duftam, inter fe funt ut bafes. et ob eandem caufam ut

dem

gulum ad triangulum
ita

ADE,
latera

ita

CE

ad

EA.

ut

igitur

E ad AB CDE trianBD ad DA,

d. 11. j.

eftCE
Sed

adEA d trianguli ABC

.

AB, AC,

vel latera

producla proportionaliter

178

EUCLIDIS
litcr fe<fta fint

ELEMENTORUM
fit

in punftis

EA,
c.

jungatur Iifdem enim conftruftis, quoniam

et

DE.

D, E, hoc eft ut BD ad DA, ita Dico DE ipfi BC parallelam effe.

eft ut

CE

ad

BD ad DA,

ita

CE ad EA;

1.6.

ut autem
et ut

BD
ad

ad

DA,
ita

ita eft

CE

EA,

CDE

triangulum ad triangulum ; triangulum ad triangulum

BDE

ADE
erit

C
;

ADE

ut

C n
triangulum

E B
ADE,
;

BDE

ad triangulum

ita

CDE

triangulum ad trian-

utrumque igitur triangulorum BDE, CDE ad triangugulum eandem habet rationem quare triangulum BDE triangulo lum ADE

ADE.

c. 9.
f.

5.CDE
i.angula

eft

aequale

et funt fuper

eadem

bafi

DE;

aequalia autem

tri-

39.

et

fuper cadem
ipfi

bafi conftituta etiam in eifdem funt parallelis f j

eft.

ergo

DE

BC

parallela

Si

igitur

uni &c.

Q^ E. D.

PROP.

III.

THEOR.

SI gulum

bifariam fecetur, fecans autem antrianguli angulus recla linea fecet etiam bafim ; bafis fegmenta

eandem rationem habebunt, quam reliqua trianguli latera. et fi bafis fegmenta eandem rationem habeant, quam reliqua trianguli latera ; recla linea, trianguli
quae a vertice ad feclionem ducitur

angulum bifariam

fecabit.

Sit

LIBER SEXTUS.
Sit triangulurn

79

ABC, et fecetur angulus BAC bifariam recta linea AD. Dico ut BD ad DC, ita effe BA ad AC. a Ducatur enim per C ipfi DA parallela CE, et producla BA con-a. 31.1, veniat cum ipfa in punfto E. Quoniam igitur in parallclas AD, EC
incidit recta linea
lis

AC,

erit

ACE
erit.

angulus angulo alterno

CAD
ergo
ct

aequa-

b
.

fed

CAD

angulus ponitur aequalis angulo

Rurfus,
refta
li-

BAD;

BADb.

29.

1.

ipfi

ACE
BAE

angulo aequalis

quoniam
nea

in parallelas

AD, EC

incidit, exterior

angulusBAD

aequalis eft

interiori et oppofito
eft et

AEC.
an-

oftenfus autem

angulus
et

ipfi gulo BAD aequalis; ergo AEC aequalis erit; et propterea latus AE C et quoniam uni laterum trianguli BCE, aequale lateri AC EC parallela du^a eft AD; erit d ut BD ad DC, ita BA ipfi ut BD ad DC, eft AE ipfi AC; eft igitur aequalis autem
.

ACE ACE

videlicet

c . 6.

ad
ita

AE.

d. 2. 6.
7.

B A e.

5.

ad AC.
Sit

autem ut

BD

ad

DC,

ita

BA

ad

AC,
ut

et

jungatur

AD;
ita

dico an-

gulum

BAC

bifariam fectam efte recla linea

eft
,

AD.
ad

Iifdem enim conftruftis, quoniam

fed et ut

BD

DC,

BA

ad

AC;
11. 5.

BD

ad

DC,

BCE,
ita

videlicet ipfi

etenim uni laterum trianguli f EC, parallela dufta eft AD, erit et ut BA ad AC, f.
ita
s,

BA

ad

AE d

BA ad AE.
;

ergo AC eft aequalis AE

1
.

et propterea et

angulus

AEC

g. 9. 5.

ACE aequalis' fed angulus quidcm AEC eft aequalis anguloh.5. b exteriori BAD angulus vero ACE aequalis alterno CAD. quare et BAD angulus ipfi CAD aequalis erit. angulus igitur BAC bifariani
angulo
feclus eft refta linea

1.

AD. Ergo

fi

trianguli

ckc.

Q^

E. D.

PROP.

Ac

i8o

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
A.

THEOR.
bifa-

SI riam
quam

trianguli,

uno

latere

produ&o, angulus exterior

fecetur, fecans

autem angulum

recta linea fecet

etiam bafim productam; bafis produclae fegmenta inter fecantem et bafis terminos eandem rationem habebunt,
reliqua trianguli latera.
et
fi

bafis

produclae feg-

menta eandem habeant rationem quam

anguli
Sit

reliqua trianguli laa vertice ad fectionem ducitur recta linea, tritera, quae

angulum exteriorem bifariam

ABC,
et bafi

fecabit.

triangulum

et retta

AD

bifariam fecet
in

exteriorem

CAE,
ad
a

BC C

produ&ae occurrat

angulum trianguli D. erit ut BD ad

DC,
a.31.1.
b. 20.

ita

BA

AC.
refta

Ducatur

enim per

CF

parallela ipfl

AD.
erit

Quoniam
b

igi-

i.tur in parallelas

AD, FC

incidit recra linea

AC,

ACF

angulus

angulo alterno

CAD

aequalis.

fed

CAD

angulus ponitur aequalis angulo

DAE;
angulo

erao et angulus
aequalis
lelas
erit.

DAE

ipfi

ACF

Ruriiis

quoniam

in paralincidit,
eft b

AD, FC

retfa linea

FAE

exterior angulus
teriori et

DAE
ergo
lateri

aequalis

ineft et

oppofito

CFA.
et

oftenfus

autem

angulus
erit,

ACF

angulo

c. 6.

DAE aequalis; i.tus AF aequale

vidclicct ipfi

ACF
C
.

ipfi

CFA

aequalis

et propterea la-

AC

et

quoniam uni laterum

trianguli

BCF,

d. 2. 6.

FC, parailela dufta

autem
eft

ad

AF;
ad

aequalis

AF

AD; ipfl AC;

eft

erit

ut

BD

ad

DC,
ad

ita

BA
ita

eft igitur ut

BD

DC,

BA

AC.
Sit

LIBER SEXTUS.
Sit

181
erit

autem ut

BD

ad

DC,

ita

BA

ad

AC,

et

AD jungatur.

angulus CAE

bifariam fcetus

recfta linea

AD.
ut

Iifdem enim conftruftis,

quoniam

eft

AC;
AC,
lus
lis

eft

autem

ut

BD
.

ad

DC,
FC,

ita

BA

ad

BD ad DC, ita BA ad AF, etenim uni laterumd.

eft
1

2.6.

trianguli
ita

BCF,

videlicet ipfi

parallela duela
eft

AD,
et

erit ut

BA

ad

BA ad AF e Ergo AC AFC angulo ACF aequalis.

EAD,
ipfi

aequalis

AF

"
propterea angu-*'
?'

fcd angulus

quidem

AFC

eft

aequa-

angulo exteriori
et

angulus vero

ACF
erit.
fi

aequalis alterno

CAD;

quare

EAD

angulus

CAD
AD.
IV.

aequalis

angulus igitur

CAE

bifariam feftus

eft refta linea

Ergo

&c.

Q^

E. D.

PROP.

THEOR.
funt.

AEquiangulorum les angulos proportionalia

ABC,

triangulorum lacera circum aequaet

homologa funt

latera quae aequalibus angulis fubtenduntur.

Sint aequiangula triangula

DCE
angulo

quac angulum quidem

ABC
32.
1
.

angulo

DCE, angulum
L1

vero

ACB

propterea

angulum
efle

BAC
latera

angulo

CDE.

DEC, aequalem habeant, et Dico triangulorum ABC, DCE a.

f\

proportionalia

quae funt circa

latera efte

aequales angulos;

et

homologa

quae aequalibus angulis fubtenduntur. Ponatur b enim triangulum

ut latus ejus
et
tis

DCE
ipfi

ita
\

CE
,

in directum

fit

BC.

^
C
DEC;
et

b. 22. 1.

quoniam

anguli

ABC,

ACB

duobus receft

E
eruntc
17. 1.

minores funt c aequalis autem

angulusACB angulo
quare

ABC,

DEC

anguli duobus rectis minores.

1

BA,

ED
lpfi

produftae

inter fe

convenknt'

producantur
eft

et

conveniant in puncto F.

quo- d.Ax.
e
.

12.

1.

niam angulus

DCE

acqualis angulo

ABC,

erit

BF

CD

parallela

f%i
e. 28. 1.

EUCLIDIS
lela
e
.

ELEMENTORUM
paral-

rurfus,
e

lela erit

AC

quoniam aequalis eft angulus ACB angulo DEC, FE. parallelogrammum igitur eft FACD; ac ipfi
ipfi

prop-

terea
f<34- '

AF

quidem
f
.

CD,

AC
FE,
ad
eft

vero

ipfi

JT

FD

eft

aequalis

et

quoniam uni laterum

parallela

trianguli

FBE,

videlicet ipfi
erit 8

g-2.6. dufta eft

AC;
h

ut

BA
CD,

AF,

ita
ipfi

>

7- 5-

BC CD;

ad

CE.

aequalis autem

AF
BC

ut igitur
et

BA

ad

ita

ad

C
AC

CE CD

permutando ut AB ad BC, ita DC ad CE. rurfus, quoniam erit g ut BC ad CE, ita FD ad DE. fed FD parallela eft BF,

eft aequalis

AC
ad
ita

ergo ut

BC

ad CE,

ita

igitur,

ut

BC

CA,

ita

CE
CE;

ad
ut

ED.
ita

itaque

AB
i.

ad BC,
*

DC

ad

autem

BC
ad

ad DE. permutando quoniam oftenfum eft, ut ad CA, ita CE ad ED;

22. 5. erit

ex aequali, ut tur ckc. Q^ E. D.

BA

ad AC,

CD

DE

aequiangulorum

igi-

PROP.
duo

V.

THEOR.
habeant,

triangula proportionalia SI angula erunt triangula, et aequales habebunt aequiangulos

latera

quibus homologa latera fubtenduntur.

Sint

duo
eft,

triangula
fit

ABC, DEF, quae

quidem ad BC,
et
ita

latera proportionalia

habe-

ant,

hoc

ut

AB

DE

ad

EF;

ut

autem

BC
ita

ad CA,

ita

EF

ad

FD;

propterea ex aequali ut

BA

ad

AC,

ED

ad

DF.

Dico triangulum

ABC

triangulo

DEF
vero

aequiangulum

effc, ct

aequales habere angulos quibus

homologa

latera fubtenduntur,

angulum quidem

ABC
a

EFD,
a.

et praeterea

DEF, angulum angulum BAC angulo EDF.

angulo ad reftam lineam

BCA
ipfa

angulo

23. 1.

Conftituatur

enim

EF

et

ad puncla in

E, F,
angulo

LIBER SEXTUS.
angulo quidem
lus

183

ABC

aequalis angulus

FEG,

angulo autem

BCA
;

anguideob.

EFG.

quare reliquus
cft

B AC

angulus reliquo

EGF eft aequalis b

EGF.

32. i.

que aequiangulum
igitur

triangulum

ABC
ita

triangulo

triangulorum

ABC,
c

EGF
.

proportionalia
ut

funt latera quae aequalibus angulis

c.

fubtenduntur

ergo

AB

ad BC,
ita

4.6.

GE

DE adEF; ad EF; ut igitur DE ad EF, ita GE ad EF d quare utraque ipfarum DE, GE

fed ut

AB

adBC,

C et B GE eft aequalis \J& e -9-Sipfi propterea eadem ratione et DF aequalis eft FG. DE eft aequalis EG, communis autem EF, duae DE, itaque quoniam EF duabus GE, EF funt aequales; et bafis DF bafiFG eft aequalis; DEF eft aequalis angulo GEF et DEF triangulumf. angulus igitur
ad

A
\

j)

/\

EF

eandem habet proportionem,

d. 11.5.

DE

8. r.

aequale triangulo

GEF,

et reliqui anguli reliquis angulis aequalesS, qui-g. 4.1.

bus aequalia latera fubtenduntur. angulo GFE, angulus vero

qualis

ergo angulus quidem

DFE
angulo

eft

ae-

EDF

angulo EGF.
et

et

quoniam an-

gulus
erit et

DEF

eft aequalis

angulo

GEF,
et

angulus

GEF

ABC,

angulus
aequalis

ABC
eft

angulo

DEF

aequalis.

eadem

ratione et angulus

ACB
ergo

angulo

DFE,

adhuc angulus ad

angulo ad D.
Si igitur

ABC
ckc.

triangulum triangulo

DEF

acquiangulum

erit.

duo

Qi

E. D.

PROP.

VI.

THEOR.
uni angulo aequalem

latera proporerunt triangula, et aequales habetionalia; aequiangula bunt angulos quibus homologa latera fubtenduntur.
Sint

SI habeant, circa

duo triangula

unum angulum

aequales autem angulos

184
Sint

EUCLIDIS
duo
triangula

ELEMENTORUM
BAC
uni angulo
circa aequales
fit

ABC, DEF, unum angulum

EDF
ABC
.

aequalem habentia,

autem angulos

latera

propor-

tionalia, videlicet ut

triangulo

bere aequalem
23.1.

BA ad AC, ita ED ad DF. dico triangulum DEF aequiangulum efle, et angulum quidem ABC haangulo DEF, angulum vero ACB angulo DFE.
a

Conftituatur

enim ad reclam lincam DF,

et

ad puncla in

ipfa

D,

F,

alterutri

angulorum

BAC, EDF,

aequalis angulus

FDG,

angulo au-

tem

ACB
b
.

aequalis

DFG.

rcliquus igi-

tur qui ad
h.

reliquo qui ad

eft ae-

32.

1.

qualis

ergo triangulum

ABC
eft
c

trian-

gulo DGF aequiangulum

<=

eft;

ac prop-

4-

<5.

terea ut

BA
ad

ad

AC,

ita

GD

ad
jft

DF.
ka
*

ponitur autem

et ut

ED

DF;
;

ut igitur

BA ad AC, ED ad DF,

"

5-ita

GDad DF d

quare

ED aequalis eft ipfi DG

;

e
;

et

communis DF;

ergo duae

4-

ED, DF duabus GD, DF aequales funt, et angulus EDF GDF eft aequalis bafis igitur EF eft f aequalis bafi FG, trianguangulo lumque EDF triangulo GDF, et reliqui anguli reliquis angulis aequales,

alter alteri,
eft

quibus aequalia

latera

fubtenduntur.

angulus igitur
fed

DFG
DFE
EDF;
gulum

aequalis angulo

DFE

angulus vero ad

G angulo ad E.
ACB
E.
fi

angulus

DFG
ergo

aequalis eft angulo

ACB;

angulus igitur

angulo

eft

aequalis.

ponitur autem et

BAC

angulus aequalis angulo

aequian-

et reliquus qui

ad

aequalis eft reliquo ad

igitur eft

angula ckc.

Q^

triangulum E. D.

ABC

triangulo

DEF.

Quare

duo

tri-

PROP.

VII.

LIBER SEXTUS.
PROP.
triangula QI ^ habeant, circa
VII.

185

THEOR.

uni angulo aequalem autem angulos latera proportionalia, et reliquorum utrumque fimul minorem, vel non minorem reto; vel fi eorum alter re6lus fuerit: aequiangula erunt triangula, et aequales habebunt angulos circa

duo

unum angulum

alios

quos latera funt proportionalia.

Sint

duo

triangula

ABC, DEF, unum angulum

nni angulo aequa-

lem habentia, vidclicet angulum alios autem angulos ABC, DEF BC,
ficut

BAC

angulo

EDF
F

latera proportionalia,

aequalem, circa ut fit AB ad

fi-

DE

ad

EF

et

reliquorum qui ad C,

primo utrumque

mul minorem
gulum
Si
efle,

refto.

Dico triangulum

ABC

triangulo

DEF
et

aequian-

angulumque
ad

ABC

aequalem angulo

DEF,

reliquum

videlicet qui

reliquo qui ad
eft

aequalem.

enim inaequalis
erit;
fit

angulus

ABC

angnlo
a

DEF,

unus ipforum
eta. 23.
r.

major

major
ipfa B,

ABC,
et

et conftituatur

ad redtam lineam AB,

ad punftum in
qualis angulus

angulo DEF ae-

ABG.
eft

quoniam an-

gulus quidem angulus vero

b

A ABG

aequalis angulo

D,
erit

angulo

DEF;

^"

-L

_^

^
b.

DFE aequalis. aequiangulum igitur eft ABG triangulum triangulo DEF; quare AB ad BG, fic DE ad EF ut vero DE ad EF, poniturAB
reliquus

AGB

reliquo

32. 1.

ut

fi<

adc.4.6.
5,

BC;
BC,

ut igitur

AB

ad BC,

fic

AB

ad

BG;
igitur

ideoque

AB

ad utramqued. u.
e

BG

eandem habet rationem.

erit

BC

ipfi

BG

aequalis

^c

e.

9. 5.
sl
-

propterea angulus

ponitur angulus

BGC eft aequalis angulo BCG'. minor autcjn reftof. BCG ergo et BGC minor eft reclo, et ob id qui ei
;

deinccps

186
g. 13.

EUCLIDIS
i.delnceps
eft

ELEMENTORUM
AGB

major atque oftenfus eft angulus ad F; angulus igi^ aequalis angulo qui tur qui ad F reclo major eft. atqui ponitur minor re<fto; quod eft abfurdum.

AGB

eft reftoS.

non

eft igitur

angulus

ABC
eft

inaequalis
aequalis.

angulo
eft

DEF;

ergo

ipfi

autem angulus qui ad aequalis ei qui ad quare et ad C aequalis eft reliquo qui ad F. aequiangulmn qui igitur
;

reliquus
eft
tri-

triangulo angulum Sed rurfus ponatur uterque angulorum qui ad C, F, non minor Dico rurfus et fic triangulum a re<fto.

ABC

DEF.

ABC

triangulo

DEF aequiangulum efle.

Iifdem enim conftructis, fimiliter de-

monftrabimus

gulumque ad
fed angulus

BC aequalem ipfi BG, an- B' C angulo BGC aequalem. qui ad C non minor eft re<5to; non

eft

igitur

minor
reclis

refto

BGC.
ii.

quare trianguli
fieri

BGC
1

duo anguli non funt duobus

ac

mino-

17. i.res;

quod

non

poteft'
eft,

propterea triangulum

ABC

triangulo

DEF
Sit

aequiangulum

ut in praecedente cafu oftenfum fuit.

denique alter angulorum ad C, F, puta qui ad C, reclus; erit et in hoc cafu

triangulum

ABC triangulo DEF aequianfit,

gulum. Si enim non

ad rectam AB,

et

ad

punctom

in ea

B conftituatur angulo DEF

;

ABG et, ut in primo cafu, oftendetur refta BG aeqiulis ipfi BC, et angulus BCG angulo BGC eft autem angulus BCG reclus, quare et anaequalis angulus
;

gulus

LIBERSEXTUS.
gulus

BGC

rectus erit
reclis,

f
.

trianguli igitur
fieri

BGC
h
;

duo anguli non

et propterea

funtf. y. 1.
h.
1

minores duobus

quod

non

poteft
fi

triangulum

7- i.

ABC

triangulo

DEF

aequiangulum

cft.

igitur

duo

triangula

&c.

Q.E. D.

PROP.

VIII.

THEOR.
ab angulo recto ad bafim quae ad perpendicularem
funt fimilia.

I in triangulo rectangulo,

perpendicularis ducatur;

funt triangula, et
Sit triangulum et a punclo

toti, et inter fe

rcclangulum

ABC, reclum habens angulum BAC;

ducatur

ad

BC

perpendicularis

AD.

Dico

triangula

ABD, ADC
uterque

toti

triangulo

ABC,

et inter fe fimilia efle.

Quoniam enim
bus

angulus

BAC eft
erit
a

aequalis angulo

ADB, rectus

enim

eft, et angulus

ad

B communis

duo*.

triangulis

ABC, ABD;

rcliquus

32.

1.

ACB
lum

reliquo

BAD

aequalis.

aequiangutriangulo

igitur
;

eft

triangulum

ABC

ABD

proportionalia c fe fimilia funt .

quare latera circa aequales angulos habent b , et propterea inter

D
ADC

C
b.4.6.
trianc, 1
.

eadem

ratione

demonftrabitur etiam

Dcf. 6.

gulum triangulo Dico infuper

ABC

fimile efle.

triangula

ABD, ADC

etiam inter
eft
*

fe fimilia efTe.

Quoniam enim

reclus angulus

BDA

aequalis reclo
reliquus ad

ADC,
reliquo

fed et

BAD

oftenfus aequalis angulo

ad C;

erit
c

DAC
trian-

aequalis.

aequiangulum
fi

igitur

et fimile

eft

triangulum

ABD

gulo ADC. Cor. Ex

Quare hoc manifeftum

in triangulo ckc.
eft,

Q^

E. D.

in triangulo reclangulo perpendicuefte

larem ab angulo recto ad bafim duclam, mediam proportionalem

inter

188
inter

EUCLIDIS
fegmenta
latus

ELEMENTORUM
praeterea inter bafim et bafis

bafis:

et

fegmentum

b. 4. 6.

fegmento contcrminum medium efle proportionale. ad DC b in triangulis aequiangulis BDA, eft enim BD ad DA, ut b ADC; et BC ad BA, ut BA ad BD in triangulis aequiangulis ABC,
utrumlibet,

DA

DBA; DAC.

et

BC

ad CA, ut

CA

ad

CD,

in triangulis aequiangulis

ABQ

PROP.

IX.

PROB.

A
et

Data re&a

linea

imperatam partem abfcindere.

oportet ab ipfa

Sit data recla linea

AB;

AB

imperatam parteni

abfcindere.

Ducatur a punfto
angulum

quaedam

refta linea

AC, quae cum

ipfa

AB

quemlibet contineat;, fumaturque in

multiplex
fiat

AC

quodvis punclum

quam

cft

AB

partis abfcindendae, tam

multiplex

AC

ipfius

AD;

deinde jungatur BC,

et per D ipfi BC parallela ducatur DE.

a. 2. 6.

Itaque quoniam uni laterum trianguli ABC, a ut delicet ipfi BC, parallela ducla eft ED; erit

vi-

i8. 5.

ad ad

DA, AD,

ita

ita

BE ad EA; BA ad AE.

et
eft

componendo
autem

b
,

ut

CD CA
ipC
.

C A multiplex

D.

fius 5.

AD;

ergo

BA

eadem

eft

multiplex ipfius
ipfius

AE

quare quaecunque pars

AD

eft

AQ

eadem

pars erit

AE

ipfius

AB;
iinea

eft igitur

AE

pars a re<fta

AB
X.

abfcindenda.

a data igitur recta

AB

imperata pars abfciffa

eft.

Quod

facere oportebat.

PROP.

PROB.

DATAM

reftam lineam infeclam, datae reclae lineae

Sit

fe<ftae fimiliter fecare.

LIBER SEXTUS.
Sit data

189
AC;
oportet

qnidcm

recta

linea
ipfi

infecla

AB, feda
ita

vero

reclam lineam
Sit

AB

infeclam

AC

feelae fimiliter fecare.

AC

fe&a in punclis D, E, et ponantur

reftae

AB, AC,
D,

ut
ipfi.

angulum

quemvis contineant, jungaturque

ducantur
a

BC,

et

per puncla

BC
ipfi

parallelae

DF,

EG

per

D vero
b

a.

31. 1.

AB

ducatur
igitur

parailela
eft

DHK.
eft

parallelo-

grammum

utrumque ipforum FH,

HB;
FG, rum

ac propterea

DH
GB.
ipfi
c

quidem
et

aequalis

b. 34. 1.

HK

vero

ipfi

quoniam

uni lateparallela

trianguli

DKC,

fcilicet

KC,

-B
c. 2. 6,

KH ad dufta eft HE, erit ED, HD vero HD. aequalis autem eft KH BG,
ut

CE

ad

ita

ipfi

ipfi

GF

eft

igitur

ut

CE

ad

ED,

ita

BG

ad

GF.

rurfus,

quoniam uni laterum

eft

trianguli

AGE,

nimirum

ipfi

EG, ED,

parallcla ducla

GF
FA.

ad FA.

fed oftenfum eft ut

ita

igitur

CE

ad

ergo data refla

FD, ut ED ad DA, ita erit ED, ita effe BG ad GF; ut eft BG ad GF, et ut ED ad DA, ita GF ad linea infecla AB, datae reclae lineae fe&ae AC

CE

ad

fimiliter fecla eft.

Quod

facere oportebat.

PROP.
datis
re<5lis

XI.

PROB.
tertiam proportionalem. in-

lineis

DUabus venire.
Sint datae duae reclae lineae

AB, AC,

et

po-

nantur
ipfis

ita

ut

angulum quemvis contineant; oportet

tertiam proportionalcm invenire. Producantur cnim AB, AC ad puncta D, E ; ponaturque ipfi AC aequatis bD; et juncla BC, ducatur
a

AB,

AC

per

ipli

BC

paraliek Dii.

quoniam

igi-

9o
b. 2. 6.

EUCLIDIS
erit

ELEMENTORUM
videlicet
ipfi

tur uni laterum trianguli

ADE,
ita

DE,

parallela

dufta eft

BC,

AC,
lineis

ut

AB igitur AB
b

ut

ad

BD, ad AC,

AC

ad

CE.

aequalis

autem

eft

BD

ipfi

ita eft

AC

ad CE.

quare datis duabus

rectis

AB,

AC

tertia proportionalis inventa eft

CE.

Q^

E. F.

PROP.

XII.

PROB.
in-

Ribus datis re&is

venire.

lineis

quartam proportionalem

Sint datae tres re&ae lineae

A, B, C; oportet

ipfis

A, B,

C quartam

proportionalem

invenire.

Exponantur duae re&ae

continentes
aequalis
et ipfi
;

lineae

DE,

DF

angulum quemvis

EDF

et

ponatur
vcro

ipfi

quidcm

DG,

ipfi

acqualis

aequalis

DH;

junclaque

GE, GH,

a.31.1. per

ipfi parallela

ducatur

EF

a
.

itaque

quoniam uni laterum trianguli

mirum
b.2.6.erit ut
eft

ipfi

EF,

parallela

DEF, nidufta eft GH,

ad

DG ad autem DG
ut
igitur

GE,
ipfi

ita

DH
C
ad

acqualis,
ita

HF b GE vero
.

acqualis B,

ct

DH

aequalis

C;
B,

ad B,

HF.

Quare
eft

tribus datis reftis lineis

A,

quarta proportionalis inventa

HF.

Q^ E.

F.

PROP.

XIII.

PROB.
mediam proportionalem
in-

Uabus

datis redlis lineis,

venire.

Sint datae duae reftae lineae

AB, BC;

oportct inter ipfas

AB,

BC

mediam proportionalem

invenire.

Ponantur

LIBER SEXTUS.
Ponantur in direftum,
et

9,

fuper
ipfi

ipfa

AC

defcribatur femicirculus

ADC,

ducaturque

a punfto
et

AC

ad

a.

n.

i.

DC jungantur. Quoniam igitur angulus ADC in femicirculo

redos angulos
b
,

BD,

AD,

reclus eft

et

quoniam

in triangulo
retfto

re&an-

gulo

ADC,

ab angulo

ad bafim per-

pendicularis dufta eft

DB,

erit

DB

media

^
.

bafis proportionalis inter fegmenta

lineis

AB,

BC C

duabus

igitur datis re&isc. Cor.8.6.

AB, BC

media

inter ipfas proportionalis inventa eft

DB. Q.

E. F.

PROP.

XIV.

THEOR.
unum
uni aeaelacera,

PArallelogrammorum qualem habencium angulum,

aequalium, ec

quae circum

quales angulos, reciproce func proporcionalia: ec quorum parallelogrammorum unum uni aequalem habencium anlacera, quae circum aequales angulos, func reciproce proporcionalia; ea incer fe func aequalia.

gulum,

Sint aequalia parallelogramma

AB, BC,
5

aequales habentia angulos ad

B, et ponantur in direclum
et in

DB,

BE

ergo

^
Y

direclum erunt FB,

BG \

p
T
\

Dico paquae

rallelogrammorum

AB, BC
eft

latera

funt circa aequales angulos efTe reciproce

proportionalia ;
effe

hoc

ut

DB

ad BE,

ita

GB

ad BF.
et

G-

Complcatur enim paralklogrammum FE;

quoniam

parallelo-

gramnium

AB

aequale
erit

eft

parallclogrammum,

dem ad FE,

ita eft

DB

parallelogrammo r C, aliud autem eft FE utAB ad FE, ita BC adFE' . fed utAB qui-b. 7.5. ad BE C ; ut autcm BC ad FE, ita GB ad BF C c. 1. 6.
;

ut

192
d. 11.

EUCLIDIS
j.nt igitur

ELEMENTORUM
ad

DB

BC

latera,

ergo parallelogrammorum AB, quae circum aequales angulos, funt reciproce proportio-

ad BE,

ita

GB

BF d

nalia.

Sint

autem

latera,

tionalia, fit

nempe

ut

DB

quae circum aequales angulos, reciproce proporad BE, ita GB \ j?

ad BF; dico parallelogrammum

rallelogrammo

AB

pa-

BC

aequale
eft

efle.

Quoniam enim

GB

ad

BF;

ut

autem

ut DB ad BE, ita DB ad BE, ita AB

Gparallelogrammum ad parallelogrammum C ita BC c. 1.6. FE ; et ut GB ad BF, paralklogrammum ad parallelogramd C e et ut AB ad FE, ita BC ad FE. erit e. cfl: 9.5. mum FE aequale igitnr
;

AB

rum &c.

parallclogrammum parallelogrammo BC. Gv^ E. D.

Ergo parallelogrammo-

PROP. XV.

THEOR.
uni aequalem hacircum aequales anquae
:

TRiangulorum bentium angulum,

aequalium, et
latera,

urmm
et

gulos, funt reciproce proportionalia

quorum

triangu-

lorum unum uni aequalem habentium angulum latera, quae circum aequales angulos, funt reciproce propordonalia, ea inter fe funt

aequalia.

Sint aequalia triangula

ABC,

ADE

unum angulum

uni angulo ae;

qualem habentia, lorum BAC,

angulum
latera
cft ita erit

DAE
hoc

proportionalia,

dico trianguangulo circum aequales angulos efle reciproce quae ad AB. ut CA ad AD, ita efle
fcilicet

BAC

D AE

EA
ipfl

Ponantur enim
a.

ut in
n ;

direclum

fit

CA

AD;

ergo et

EA

14. i.ipfi.

ABin

direftum

et

jungatur

BD. Quoniam

igitur

triangulum

ABC

LIBER SEXTU3.
ABC
DAB.
aequale
eft

i
erit

93

triangulo

triangulum ad triangulum
fed ut triangulum

ADE, BAD, ita

quidem
ad

aliud
b

autem

eft

ABD;

ut

CAB
7.5,

CAB
C
;

triangulum ad

EAD
&

ad triangulumb.

BAD

triangulum,
C

ita

CA

AD

ut auita

jD

e.

1.6.

tem triangulum
;

ita EA ad AB EA ad AB. quare triangulorum ABC, ADE latera, quae circum aequales angulos

ad ipfum DAB, d ut igitur CA ad AD,

EAD

/A\.

dl

"*

reciproce funt proportionalia.

Sint

autem

latera triangulorum
fcilicet

ABC,
ut

reciproce proportionalia,

fit

CA

ADE circum aequales angulos ad AD, ita EA ad AB;

C

ABC triangulo ADE aequale efle. junfta enim rurBD, quoniam ut CA ad AD, ita eft EA ad AB, ut autem CA ad AD, ita eft BAC triangulum ad triangulum BAD et ut EA ad AB, C d ita erit ut triangulum BAC triangulum EAD ad triangulum BAD
dico triangulum
fus
; ;

ad triangulum
e

BAD,

ita

triangulum

EAD

ad

BAD
ADE.

triangulum.

aeigi-e. 9. $.

quale igitur
tur

,eft

triangulum

ABC

triangulo

Aequalium

&c.

Q^

E. D.

PROP.

XVI.

THEOR.

OI quatuor rectae lineae proportionales fuerint, re&angulum ab extremis contentum aequale eft ei rectangulo quod a mediis continetur: et li reclangulum ab extremis contentum aequale fuerit ei quod a mediis continetur,
quatuor redae lineae proportionales erunt.
Sint quatuor reftae lineae proportionalcs

ut

AB

neis

CD, AB, F aequale

ita

ad

AB, CD, E, F, fit fcilicet ad F; dico reftangulum contentum a re<ftis liquod

ipfis

efTe ei

CD,

continetur.

Ducantur

194
a.11.1.

EUCLIDIS
Ducantur
a

ELEMENTORUM
A,
quidem

enim a

punttis
ipfi

AG, CH lis CH, et

;

ponaturque

C ipfis AB, CD F aequalis AG,

parallelogramma.

ipfi

ad reftos angulos vero E aequa-

eft

ut

AB
erit

compleantur BG, ad CD, ita E ad F;

b

DH
CH

Quoniam

igitur

eft

autem

aequalis

CH,

et

ipfi

b.j.

5.

AG;
tur

ut

AB
funt

ad

CD,

ita

ad

AG.

parallelogrammorum

igi-

BG,

DH
latera,

latera,
;

proportionalia

quae funt circum aequales angulos, reciproce quorum autem aequiangulorum parallelogramaequales
c
;

morum
c. 14. 6.

quae funt circum

ea
inter
fe

angulos,

reciproce

funt

proportionalia,

funt aequalia

ergo parallelogrammum
eft

BG

aequale

eft

parallelogrammo
reclis lineis

DH.

atque

parallelogrammum

quidem BG, quod

continetur, etenim

AB,

F
F;

AG

eft

aequalis

*^

parallelogrammum
continetur
ipfis

vero

DH,
eft

CD, E,

quod enim CH
con-

E aequalis. ipfi
tentum
ipfis

rectangulum

igitur
ei

reftis

AB, F eft

aequale

quod

CD, E
fit

continetur.
rec-

A.
quod
ipfis

B AB

C
CD,
ita

D
E

Sed
tis

rectangulum contentum
aequale
ei

AB, F

CD,

continetur;
ut

dico quatuor

rettas lineas

proportionales

cfle,

videlicet

ad

ad F.
lifdem enim conftruftis, quoniam reclangulum contentum
reftis

AB,

eft

aequale

ei

quod CD,
reflis

continetur,

atque
eft

eft

re&angulum

BG
ae-

contentum quidem

AB, F, etenim
reftangulum

AG

aequalis

F; contenipfi

tum

vero

ipfis

CD,

eft

DH,

eft

enim

CH

qualis;

erit

funt aequiangula.

et aequale parallelogrammo parallelogrammum autem et aequiangulorum parallelogramaequalium

BG

DH;

morum
nalia
c
.

latera,

quare ut

quae circum aequales angulos, funt reciproce proportioAB ad CD, ita CH ad AG; aequalis autem eft

CH

LIBER SEXTUS.
ipfi

i
ll

95

E,

et

AG

ipfi

F.

ut igitur

AB

ad

CD,

ita

ad F. ergo

qua-

tuor reftae &c.

Q^

E. D.

PROP.

XVII.

THEOR.
rectanguium

quod a media fit et fi recTangulum ab extremis contentum aequadrato: ei quod a media fit quadrato, tres rectae liquale fuerit
neae proportionales erunt.
Sint tres reflae lineae proportionales

SIab extremis contentum aequale eft ei

tres reclae lineae proportionales fuerint,

A, B, C;

fit

fcilicet

ut

ad

B,

ita

ad

dico reflangulum contentum reclis

A,

aequale

effe ei

B fit quadrato. Ponatur ipfi B aequalis D; autem eft B ipfi D; erit qualis
quod a media

et
a

quoniam
/

ut

ad B,

ita

ad C, aea.7-S

ut

ad B,

ita

ad C.

fi

autem jg

quamor
fuerint,

reftae lineae proportionales

contentum

re&angulum ab extremis eft aequale ei quod a

b
.

mediis continetur

Ergo

reftan
eft

gulum
aequale
reelis

reftis
ei

A,

contentum
ipfis

A
D.
fit

B
contentum

b. 16. 6,

quod continetur
eft

B,

fed reclangulum

B,

D
B

aequale quadrato quod

igitur

ex ipfa
reftis

B
A,

etenim

eft aeei

qualis

D.
ex

reftangulum
fit

contentum

eft

aequale

quod

quadrato.
ei

iit

rettangulum contentum reftis A, C aequale ad B, ita cife B ad C. dico ut quadrato;

Sed

fit

quod ex

Iifderh

enim

conftrucYis,
fit

quoniam reclangulum contentum A,

cx B, at quadratum quod
fit

ae-

quale

eft

quadrato quod

ex

cft rec-

B b

tanguluni

96

EUCLIDIS
D

ELEMENTORUM
D
D
fuerit

continctur, cft enim B aequalis ipfi ; erit tangulum quod ipfis B, continetur. fi reetangulum contentum A, C aequale ei quod ipfis B,

autem rectangulum ab extremis contentum aequale

b. 16. 6. diis

eiquoda meb
.

continetur, quatuor rectae lineae proportionales erunt

eft

igitur

ut

A
ita

ad B,

ita

ad C; aequalis autem

eft

ipfl

D;

ergo ut

ad

B,

ad C.

Si igitur tres rectae lineae 8cc.

Q^

E. D.

PROP.

XVIII.

PROB.

AData reclilineum defcribere. fitum

Sit data recla linea

recla linea dato reclilineo fimile, et fimiliter po-

AB, datum autem

reclilineum

CDEF

quadrila-

terum; oportet a reela linea

AB

rectilineo

CDEF
et

fimile,

et fimiliter

pofitum reetilineum defcribere. Jungatur DF, et ad reetam lineam

a.

AB,

ad puncta in
a

ipfa

A,

23.1.B angulo quidem ad

aequalis angulus conftituatur

;

BAG,

angulo

autem
b. 32. 1. eft

CDF
b.

angulus

ABG

reliquus igitur
eft

CFD
et

angulus reliquo

AGB

aequalis

rurfus, conftituatur

ergo aequiangulum a ad reclam lineam

FCD

triangulum

triangulo GAB.

BG,

B, angulo quidcm
aequalis

DFE

aequalis

angulus

BGH,

ad puncla in ipfa G, angulo autem FDE

FED reliquo GHB eft aequalis. aequieft FDE triangulo GBH. Quoniam igitur triangulum angulum igitur eft angulo CFD, ct angulus BGH ipfi DFE, angulus AGB aequalis eadem ratione et ABH erit totus AGH angulus toti CFE .aequalis. eft aequalis ipfi CDE; et praeterea angulus quidem ad A angulo ad C aequalis, angulus vero GHB angulo FED. aequiangulum igitur eft rectilineum ABHG reclilinco CDEF. fed et latera circa aequales angulos GBH
;

ergo rcliquus

proportionalia

habent.

Quoniam enim

triangula

GAB, FCD
quoniam
eft

funt ae-

c.4.6.quiangula,

erit

BA

ad

AG,

ut

DC

ad

CF C

et

AG

ad

GB,

LIBER SEXTUS.
GB,
ut
eft

i
tri-

97

ut

angula

CF ad FD; BGH, DFE,

ad FE.
ad

ut vero
eft

GB
ad

ad

GH,
erit

ita,

propter aequiangula
d

FD

FE;
.

ex aequali

AG
ad

ad GH,d. 22.5,

CF

fimiliter oftendetur

AB

ad

BH,

ut

CD

DE.

et
6.

GH

HB,

ut

FE

ad

ED

quoniam

igitur aequiangula funt rec-c 4.

tilinca,
lia

ABHG, CDEF,

et latera cireurh aequalcs

e
.

angulos proportiona-

habent, erunt inter

fe fimilia
flt

i.Def.6.

Defcribendum jam
et fimiliter

a data recla Iinea

AB

qumquelaterum

fimile,

pofitum quinquelatero

dato

CDKEF.
DE,
et

Jungatur
linea

a data refta

AB defcribatur quadrilaterum
fimile, et fimiliter

ABHG
ipfi

CDEF,
et

et

pofitum ad reftam lineam

ipfa

BH,
gulus

ad punfta in

data B,

H, angulo quldem

EDK

aequalis an-

conftituatur

HBL,

angulo autem

DEK

aequalis angulus

BHL.
fimilia

reliquus igitur

ad

reliquo ad

eft aequalis.

Qiioniam vero

funt quadrilatera

FED,
lis

et eft
toti

angulus

ABHG, CDEF, erit angulus GHB aequalis angulo BHL angulus aequalis angulo DEK; totus igitur GHL FEK eft aequalis. eadem ratione et ABL angulus aequaaequiangula propterea funt quinquelatera
fimilia funt quadrilatera

efl ipfi

CDK.
et

CFEKD.

quoniam

AGHLB, AGHB, CFED, erit

ita

GH

ad

HB,

ut

FE
d cft

ad

ED;
ad

ut vero

ergo ex aequali AB ad BL, ut

GH

HL,

ut

HB ad HL, FE ad EK.

ED
ad

ad

EK

C
;

eadem

ratione eft

CD

ad

DK.

acquiangula funt triangula

BL ad LH, ut DK BLH, DKE. Quoniam igitur

et cft
.

KE,

quia

quinquelatera

AGHLB, CFEKD

funt aequiangula, et latera circum aequales angulos

erunt inter fe fimilia e proportionalia habent,

eademque
ct

ratione recli-

lineum a data recla linea defcribi poteft fimile, dato Hexagono et ita deinceps. Q^ E. F.

fimiliter

pofitum

PROP.

XIX.

198

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
XIX.

THEOR.
Ia-

OImilia ^ terum homologorum.

Sint fimilia triangula

triangula inter fe funt in duplicata ratione

ABC,

angulo ad E,

et fit ut

AB

homologum
a. ii. 6.

fit lateri

EF.

DEF habentia angulum ad B aequalem ita DE ad EF, ita ut latus BC Dico ABC triangulum ad triangulum DEF
ad BC,

duplicatam rationcm habere ejus

quam
tertia

habet

BC

ad

EF.
a

Sumatur enim

ipfis

BC,

EF
et
erit
ita

proportionalis

BG,

ut

fit

ficut

BC
b.

ad EF,
b

ita

EF

ad

BG,

jungatur
per-

GA.

Quoniam

igitur ut

AB

ad BC,
16.5.

ita eft

DE
AB

ad EF,

mutando
ad EF. ad

ut

ad

DE,
ad

BC

fcd ut

BC

ad EF,

ita

EF
ita

BG;
ad

ut igitur
C
.

AB

DE,

c.

11. 5.

BG quare triangulorum ABG, DEF latcra, quae circum aeEF

quales angulos, reciproce funt proportionalia.

quorum autem

triangulo-

rum unum angulum

d
d. 15.6.

uni aequalem habcntium latera, quae circum ae-

ea inter fe funt quales angulos, funt reciproce proportionalia, aequalia.

aequale igitur
ut

eft
ita

ABG
EF
ad

triangulum triangulo

DEF.

et

quoniam
e

eft

BC

ad EF,

BG;

fi

autem

tres

reftae lineae proportioejus

ratio-

;.

io.Def.5. nalcs fint,

quam nem cjus quam habet BC ad EF.

1.1.6.

prima ad tertiam duplicatam rationem habere dicitur habct ad fccundam; habcbit igitur BC ad BG duplicatam
ut

autem

angulum ad triangulum

ABG

crgo ct

BC ad BG, ita ABC triABC triangulum ad triangulum

g-

7-5-

ABG duplicatam rationem habct ejus quam BC habet ad EF. eft autem ABG triangulum triangulo DEF aequale; et triangulum igitur s ABC
ad

LIBER SEXTUS.
ad triangulum ad EF.

99

DEF,

duplicatam habebit rationem ejus

triangula

quam habet BC
proportionales

Quare

fimilia

&c.
eft,
fi

Q^

E. D.

Cor. Ex hoc manifeftum

fuerint, ut

tres reclae lineae

prima ad tertiam, ita efle triangulum quod flt a prima ad a fecunda fimile, ct fimiliter triangulum quod Qiioniam defcriptum. oftenfum eft ut CB ad BG, ita ABC triangulum ad triangulum DEF.

PROP. XX.

THEOR.

Imilia polygona in fimilia triangula dividuntur, et numero aequalia, et homologa totis; et polygonum ad polygonum duplicatam rationem habet ejus quam latus homoloeum habet ad homoloo-um latus.

Sint fimilia polygona

gum

ipfi

FG. Dico

polygona
et

ABCDE, FGHKL, et fit AB Iatus ABCDE, FGHKL in fimilia

homologa
totis;

homolotriangula

dividi, et

numero aequalia

et

polygonum

ABCDE
habet

ad polygonum AB ad FG.

FGHKL

duplicatam rationem habere ejus

quam

Jungantur BE, EC,

GL, LH.

et

quoniam

fimile eft

lygonum polygono FGHKL, angulus lis % atque eft ut BA ad AE,

ita

BAE
j

angulo

ABCDE poGFL eft aequaaJ

_

Def 6

GF

ad

FL a

quoniam

igitur

duo triangula funt ABE,

FGL
circum

unum angulum

uni

angulo aequalem habentia, aequales autem an;

gulos latera proportionalia

b

erit
c
.

triangulum

quiangulum

ergo

et fimile

angvJus igitur
angulus

ABE triangulo FGL aeABE aequalis eft angulob.

6. 6.

FGL.

eft

auteni et totus

ABC

aequalis toti

FGH

a
,

c'

'

propter

limilitudinem

200
i.Def.6.
et

EUCLIDIS
fimilitudinem polygonorum.
lis.

ELEMENTORUM
ergo reliquus

EBC reliquo LGH eft aequaABE, FGL,

eft
a

a.

quoniam ob fimilitudinem triangulorum

ut

EB
eft
d. 22. 5. ita
b. 6.
c.

ad
a

BA,

ita

LG
d
;

ad

ut

AB
ad

ad BC,

GF fed et propter fimilitudinem polygonorum ita FG ad GH; erit ex aequali ut EB ad BC,

;

LG

GH

lioc eft

circum aequales angulos

b

EBC,

LGH

latera

6.funt proportionalia ;

aequiangulum
et fimile
c
.

igitur

eft

EBC

triangulum trian-

4.6. gulo

LGH;
eft

quare

eadem
igitur

ratione et

ECD

triangulum

fi-

mile

triangulo

LHK.

fimilia

polygona
aequalia.

ABCDE, FGHKL

in fimilia triangula dividuntur, et

numero
eft ut

Dico
invicem

ct

homologa

totis,

hoc

proportionalia fint triangula fibi

et antecedentia quidem efle ABE, EBC, autem ipforum FGL, LGH, LHK; et ABCDE ECD, confequentia polygonum ad polygonum FGHKL duplicatam rationem habere ejus
et totis

polygonis;

quam
bet ad
eft

latus

homologum
latus,

ha-

j^

homologum
ad

hoc

AB

FG.
fimile eft

Quoniam enim

ABE
FGL,
e.

triangulum triangulo
habebit

ABE

trian-

gulum ad triangulum
19. 6.

FGL

dupiicatam rationem ejus

quam

habet

BE

ad

GL

e
.

eadem

ratione, et

triangulum

BEC

ad
e

GLH triangulum du.

plicatam rationcm habet ejus

quam BE ad
ita

GL

triangulum ad triangulum
f.

FGL,

triangulum

11.

j.gulumC
habebit

rurfus,

quoniam

fimile eft triangulum

eft igitur ut ABE BEC ad GLH trianEBC triangulo LGH,

EBC

triangulum ad triangulum

quam

re&a

linea

CE

habet ad reftam

LGH HL
e
.

duplicatam rationem ejus

eadem

ratione et
ejus

ECD
quam

triangulum ad triangulum duplicatam rationem habet CE ad HL. eft igitur ut triangulum EBC ad triangulum oftenfum autem eft triangulum ad triangulum LHK.

LHK

ECD

LGH, ita et bt EBC

triangulum

LIBER SEXTUS.
triangulum ad triangulum

201

FGL. Ergo

EBC
tur ut

ad

LGH

unum

ita ad triangulum triangulum ad triangulum FGL, ita triangulum ad ipfum LHK. et igitriangulum, et triangulum antecedentium ad unum confequentium, ita omnia antece-

LGH,

ABE

ut triangulum

ABE

ECD

dentia ad

omnia confequentia. Ergo ut triangulum

ita

lum FGL,

ABE
quam
et

fed polygonum ad polygonum ad triangulum FGL duplicatam rationem habet ejus triangulum e latus homologum AB habet ad homologum latus FG
; .

ABCDE

ABE ad triangu- g- 12.5. FGHKL

Ergo
lae.

19.6.

ABCDE

polygonum ad polygonum

FGHKL

duplicatam rationem

habet ejus
tus.

quam

AB

latus

Similia igitur polygona 8cc.

1.

homologum habet ad Q\. E. D.

et

FG

homologum

Cor.

Eodem modo

in fimilibus quadrilateris et multilateris

quibufcunque oftendetur ea effe in duplicata ratione laterum

homolo-

gorum.

oftenfum autem

eft in

triangulis

Quare

universe fimiles figu-

rae reftilineae funt in duplicata ratione laterum

Cor.
fit

2.

Et

fi

ipfis

AB,

FG

duplicatam rationem ejus quam habet polygonum fuper AB ad polygonum fuper FG, et quadrilaterum ad quadrilaterum duplicatam rationem ejus quam habet latus homologum ad homologum latus, hoc eft quam ad
habebit
.

M,

AB

ad

tcrtiam proportionalem

homologorum. fumamus quae

AB
h. 10. Def.5.

ad

FG h

habet autem

et

AB

FG.
fi

Ergo

ut

AB
eft

ad

M,
in

ita eft

figura fuper
'.

atque oftenfum
tres

hoc

triangulis

ad eam fuper FG. Universe igitur manifeftum eft,

AB

i.

Cor. 19. 6.

re&ae lineae proportionalcs

fit

fuerint, ut

prima ad tertiam,

ita efle

figuram reftilineam quae

fimiliter defcriptam.

a prima ad

eam quae

a fecunda, fimilem et

PROP.

XXI.

THEOR.

U AE
funt.

eidem

rectilineo funt fimilia, et inter fe fimilia

Sit

202
Sit

EUCLIDIS
reftilineum

ELEMENTORUM
B
fimile rcctilinco

enim utrumque reailineorum A,

C; dieo

ct

recYdineo

fimile efTe.
efl:

Quoniam enim
angulum
a. i.

fimile

reclilineum recYdineo C, et ipfi aequia

.

erit,

et

circum aequales an-

Def. 6.

gulos

iatera habebit proportionalia

rurfus,

quoniam
recYilineo

fimile eft recYiline-

/ A \
"~

^
3
.

um B
ipfi erit,

C,

aequiangulum
u-

et circa aequales angulos latera proportionalia habebit

igitur

trumque

reeYdineorum A,

ipfi

aequiangulura

efl,

ct

circum

b.

i.Ax.

i.

c ii. 5.

latera habet proportionalia. quare et recYilineuni aequales angulos b circum aequales angulos proportioB efl: aequiangulum , lateraque ipfi a c efl: fimile . nalia habct ; ac propterea ipfi B Q^ E. D.

PROP.

XXII.

THEOR.

quatuor reclae lineae proportionales fuerint, et recliquae ab ipfis fiunt limilia, et fimiliter defcripta, proportionalia erunt. et fi rectilinea quae ab ipils fiunt fi-

QI *^

linea

milia, et fimiliter defcripta, proportionalia fuerint, et ipfae rectae lineae proportionales erunt.
Sint quatuor reclae lineac proportionales
licet

AB, CD, EF,

fint

GH,
;

fit fci-

ut

AB

ad

CD,
ct

ita

EF

ad

GH,

et defcripta

ab

ipfis

quidem
ab
ipfis

AB,
vero

CD
EF,

fimilia,

fimiliter pofita recYilinea

K AB, LCD
et

GH

defcribantur recYilinea fimilia,

fimiliter pofita

MF,

NH.
lineum
.11. 6.

Dico ut

KAB
ipfis

reetilineum ad recYilineum
recYilineum.

LCD,

ita efTe recYi-

MF ad ipfum NH
ad

Sumatur enim
vero

quidem AB,

CD
O.
ita

tertia proportionalis

EF, GH,

tertia proportionalis
erit ut

et

quoniam
b
;

efl:

ut

X ipfis AB ad CD,
a
;

c. 22. 5. ita

EF

GH,

CD

ad X,

GH ad O

quare ex aequali

ut

LIBER SEXTUS.
AB ad X, ita EF neum KAB ad LCD
ut

203

ad O.

fed ut
d
,

AB

recYilineum
d
.

ut

quidem ad X, ita eft reftiliautem EF ad O, ka recYilineumd.i.Cor.jc.r

reclilineum ad reftilineum
b.

MF

ad reclilineum
ita eft
fit

NH

ut igitur

KAB

LCD,
Sed

recYilineum

MF
EF

ad

NH

reelilineum b .

u.

j.

ut

KAB recYlineum
NH;
CD,
dico ut
ita

ad reelilineum

LCD,

ita

recYilineum

MF
t,

ad reftilineum

cnim ut

AB

ad

ad

terutri reftilineorum

MF,

NH

AB ad CD, ita effe EF ad GH. flat PR e et defcribatur f ab ipfa PR al- * iQ, V, "
,

fimile,

et fimiliter
ita

pofitum reclilineum

SR.
ab

quoniam

igitur eft ut

AB

ad

CD,

EF

ad

PR,

et

dcfcripta funt

ipfis

quidem AB, CD fimilia,

et fimiliter

pofita recYilinea

KAB, LCD,

K
L,

F G
ab
ipfis

R
MF, SR,
erit,

vero

EF,

PR

fimilia, et fimiliter pofita recYilinea

ex prius demonftratis, ut KAB recYftineum ad rectilineum LCD, ita recad recYilineum SR tilincum ponitur autem et ut recYilineum KAB

MF

ad reeYilineum

LCD,

ita

MF
eft

recYftineum ad recYilineum

neum

igitur

MF

ad utrumque ipforum

NH. reeliliNH, SR eandem habet ratio-

nem; ergo
ct fimiliter

CD,
ita

ita

NH ipfi SR aequaleS. eft autem ipfi fimileg. 9. 5. pofitum ergo GH cft aequalis PR. et quoniam ut AB ad EF ad PR aequalis autem PR GH erit ut AB ad CD,
recYilineum
; ;

ipfi

EF

ad

GH.

Si igitur quatuor reclae lineae Scc.

Q^

E. D.

PROP.

XXIII.

2o 4

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
XXIII.

THEOR.

A
a. 14.

Equiangula parallelogramma

inter fe rationem habent ex laterum rationibus compofitam.

Sint aequiangula parallelogramma

AC, CF aequalem

habenria an-

gulum

grammum CF
i.CE

ad paralleloangulo rationem habere compofitam ex laterum rationibus. Ponantur enim ut BC fit in direetum ipfi CG; ergo et ipfi

BCD

ECG.

Dico parallelogrammum

AC

DC
;

in direftum erit

a
;

et

compleatur

DG
b

b. 12. 6.

naturque refta lihea quaedam K, et ad CE, ita L ad M. ut autem

fiat

ut

parallelogrammum BC ad CG, ita

expoj

K ad L

DC

ratio-

nes igitur ipfius

ad L,

et

ad

A_

eae-

dem

funt rationibus laterum videlicet

et

BC

ad

CG,
c.

DC

ad CE.
c

fed ratio

ad

M comK1
ad

A. Def.

5.

pofita

dicimr

ex ratione
et

ad L, et ratione rationem habet

ad

M.

quare

ad

et ex laterum rationibus compofitam. quoniam eft ut BC ad CG, ita AC parallelogramd. 1.

e.

M
CG,
ita

6.mum
e

ii.5-erit

d fed et ad parallelogrammum ad L, ita parallelogrammum ut

;

CH

utBC

ad L;

AC
ita

ad

CH
ita

parallelogram-

mum.

rurfus,

quoniam

eft ut

DC

ad CE,

CH

parallelogrammum

ad parallelogrammum CF; ut autem

DC
ad

ad CE,

ad

M;

erit ut

ad

M,

ita

parallelogrammum
fit

CH

CF

parallelogrammum. itaque

cum
f.

oftenfum

ut

rallelogrammum
22.

CH;

quidem ad L, ita AC parallelogrammum ad paut autem L ad M, ita parallelogrammum CH

erit

5-ad

CF

parallelogrammum ;

rallelogrammum ad ipfum CF.

terum rationibus compofitam.

ex aequali f ut ad M, ita AC pahabet autem ad rationem ex la-

Ergo

et

AC

parallelogrammum ad pa-

rallelogrammum

LIBER SEXTUS.
rallelogrammum
Aequiangula

205

CF

rationem habet ex laterum rationibus compofitam.

igitur

parallelogramma &c.

Q^ E. D.

PROP. XXIV.

THEOR.

o
EG,

,MNIS

parallelogrammi, quae circa diametrum funt parallelogramma, et toti, et inter fe funt fimilia.

Sit parallelogrammum ABCD, cujus diameter AC; circa diametrum vero AC parallelogramma fint EG, HK. Dico parallelogramma

HK

et toti

ABCD,
eadem

et inter fe fimilia etfe.

Quoniam enim

parallelae funt

DC, GF,

erit

angulus

ADC

angulo

AGF aequalis
lae funt

a
.

ratione

quoniam

paralleipfi

A
/^T

E
7

R
7

a.

BC, EF,

aequalis erit angulus

ABC

29. 1.

AEF.

uterquevero angulusBCD, EFGoppofito

eft b

G
/

-4^/

Aj
/
.

DAB
erunt.

aequalis

quare

et

inter fe

aequales

\^

parallelogramma

igitur

ABCD, AEFG

inter fe funt aequiangula.

ABC

aequalis eft

K. quoniam angulus 13 communis vero BAC, erunt angulo AEF,

et

\/ C
triangula
.

BAC, EAF inter fe aequiangula; ut igitur AB ad BC, ita c eft AE ad c EF. et quoniam latera parallelogrammorum oppofita funt inter fe aeb

4< 6.

ad AD, ut AE ad AG; et DC ad CB, utGFd. 7 CD ad DA, ut FG ad GA. Ergo paralleload FE; grammorum ABCD, AEFG latera, quae circum aequales angulos, funt ac propterea ABCD proportionalia; parallelogrammum ipfi AEFG eadem ratione parallelogrammum ABCD fimile eft eft fimile ipfi
qualia
,

erit

et

AB

et praeterea

e. i

Dcf. 6.

FHCK.

utrumque
f
;

DB

eft fimile.

parallelogrammorum ipfi quae autem eidem redilineo funt fimilia, et inter fe

igitur

ipforum

GE,

KH

fimilia funt

mnis

ckc.

C^,

parallelogrammum E. D.

igitur

GE fimile

eft

ipfi

KH.

Quaref.

21. 6.

PROP. XXV,

io6

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
PROB.
idem

PROP. XXV.

DATO
Sit

re&ilineo, fimile, ec akeri dato aequale confticuere.

cui

datum quidem re&ilineum cui oportet fimile conftituere ABC, autem aequale fit D. oportet ipfi ABC funilc, et ipfi aequale idem conftituere.

t.

BC recYilineo ABC aeCE applicetur paralleloquale grammum CM aequale ipfi D, in angulo FCE qui CBL angulo eft aeb * 2 et LE ipfi EM. fumaturin dircftum igitur eft BC ipfi CF b. 9qualis. et ab inter BC, CF media proportionalis GH ipfa GH defcriba13.6. que
Cor.45.1.
a

Applicetur

enim ad reelam quidem lineam

;

parallelogrammum BE

ad reetam vero

c.

d.

18.0.
jjjj.

d reclilineum
eft ut

KGH
BC
ad

fimile ct fimiliter pofitum reclilineo

ABC.

et

quoniam

GH,

ita

GH

ad CF,

fi

autem

tres reclae

pro-

portionalcs fint, ut prima ad tertiam,

e.s.Cor.jo.c.

ita eft

figura

quae
;

fit

a prima, ad
ut

eam quae a fecnnda fimilem, ct fimiliter defcriptam e CF, ita ABC rcailineum ad retfilineum KGH. fed et
parallclogrammum

erit

BC

ad

ut

BC

ad CF,

f.

1.6. ita

g. 11. 5.

neum

ABC

ad reftilineum

lelogrammum EF.
h -'4-5-

EF parallelogrammum'; ut igitur re<5HliKGH, ita & BE paralklogrammum ad paralcft autem redtilincum ABC aequale parallelogrammo
ad
cft

BE

BE;

acquale igitur

ct

KGH

rcclilineum parallelogrammo

EF.
fcd

LIBER SEXTUS.
fed

207

EF

KGH
Dato
tutum

parallclogrammum aequale eft reailineo D. ergo et reftilineum eft fimile reclilineo ABC. ipfi aequale; eft autem

KGH

igitur reailineo
eft

ABC
F.

fimile, et alteri dato

D aequale idem confti-

KGH. Q^E.

PROP. XXVI.

THEOR.

OI

lum

a parallelogrammo parallelogrammum auferatur fimile toti, et fimiliter poiitum, communem ipfi anguhabens ; circa eandem diametrum eft cum toto.
parallclogrammo enim

ABCD

parallelogrammum

AEFG aufera-

ABCD, fimiliterque pofitum, communemque ipfi ancmlum habens DAB. Dico parallelogrammum ABCD circa eandem effe diametrum cum parallclogrammo AEFG. Non enim, fed fi fieri poteft, fit parallelogrammi BD diameter AHC,
tur, fimile ipfi

et occurrat

GF ipfi AHC in H;
HK.
Quoniam
eft

BC

parallela

igitur circa

ducaturque per ean-

H alterutri ipfarum AD,

dcm diametrum

ABCD

A
/

parallelogramerit

mum

cum parallelogrammo

AKHG,

pa-

rallelogrammum

ABCD
.

AKHG fimile GA ad AK
b
.

parallelogrammo ad AB, ita ergo ut

DA

eft

autem

et

-B propter fimilitu-

\/C
:

a. a 4 . 6.

b.

i.Def. 6.

dinem parallclogrammorum ABCD, ad AE. et igitur ut GA ad AE,

utramque ipfarum
ipfi

AEFG,
ita

ut

GA

ad

DA AK

ad
.

AB,
quare

GA GA adc.
ita

n.

5.

AE,

AK

acqualis

eandem rationem habet; erit igitur AE non igiturd. major minori, quod fieri non poteft.
eft

AK

9. 5.

circa

eandem diametrum

ABCD
&c.

grammo

AKHG.

quare circa

parallelogrammum cum paralleloeandem diametrum eft cum ipfo AEFG.

Si igitur a parallelogrammo

C4 E. D.
'Vt

208
'

EUCLIDIS
Ut
'

ELEMENTORUM

fequentes tres Propofitiones facilius intelligantur praemittenda

funt fequentia.
'

*
c

fuper retta
dicitur
1

Parallelogrammum ad re&am lineam applicari dicitur, quando illa defcribitur. Ex. gr. parallelogrammum AC applicari
ad reftam AB, quando fuper

AB

defcribitur.

Sed parallelogrammum

AE applicari
quando AD

dicitur

ad re&am

AB defiG-

f '

ciens figura parallelogramma,

bafis
ipfius

AE
quod

minor

eft

recla

AB,

et

'

propterea parallelogrammum
1

AE
AB

deficit

ab ipfo
tur in

AC

fuper refta
et inter

defcribi-

A.

D R

l
'

eodem angulo,

eafdem

parallelas, figura parallelogram-

ma.
'

DC, quae quidem

3
.

dicitur defecftus ipfius

AE.
ad re&am
ipfius

Et parallelogrammum

AG
AG

applicari dicitur

AB,

ex-

'

cedens figura parallelogramma,

eft reba

quando
excedit

AF

bafis

AG

major

'

AB,

et

propterea

ipfam

AC

figura parallelo-

'

gramma BG.'

PROP.

XXVII.

THEOR.
fecundum eandem
rec-

deficientium figuris et iimiliter poiltis ei quae a parallelogrammis fimilibus,

parallelogrammorum OMniumlineam applicatorum, ec tam

dimidia defcribitur,

maximum

eft

quod ad dimidiam

eft

applicatum, fimile exiftens

Sit refla linea

defecl:ui.

AB,

feceturque bifariam in

C;

et

ad

AB

reftam

li-

neam

applicetur

parallelogrammum
dimidia ipfius

AD deficiens figura parallelogramma

dcfcripta cft,
cui
fcilicet

CE
AD.

quae a

CB

AB

fimilis eft

Dico omnium paraliclogrammorum ad reftam lineam

AB

ap-

plicatorum

LIBERSEXTUS.
plicatomm,
pofitis ipfi

209

et deficientium figuris parallelogrammis fimilibus, et fimiliter

CE, maximum

efie

AD.

lineam Applicetur enim ad reftam

ficiens

AB

parallelogrammum AF, deet

figura

parallelogramma

KH
ipfius

finiili

fimiliter

pofita ipfi
efle.

CE;

dico

AD

parallelogrammum parallelogrammo

AF

majus

Sit

primo recla

AK

bafis

AF
.

major

ipfa

AC;
(~

et

quoniam

fimile eft

mo KH,
tur

circa

parallelogramparalklogrammum eandem diametrum funt a ducaet

CE

j)
J\

^
I

a.

26. 6.

corum dhmeter DB,

igitur

defcribatur

figura.

q\
I

\ jF

L_,

quoniam
ipfi

parallelogrammum
apponatur
fed

FE b commune
toti
C
,

CF cft aequale KH; totum igitur

\
I

\/

b 43
'

'

CH CG
tum

KE

eft

aequale.

CH
ipfi

eft

aequale
eft

j^

X B
c . 36. tm

quoniam
ergo
et

et

reda linea

AC

CB

ae-

qualis;

CG eft

aequale

ipfi

KE. commune

apponatur

CF;
eft

to-

igitur

AF

eft

aequale gnomoni

CHL;

quare

et

CE, hoc

AD

eft majus. parallelogrammum parallelogrammo AF minor AC, Secundo, Sit AK bafis ipfius AF

G P

IVt

iifdemque conftructis, quoniam parallelogrammum C etenim , ipfi aequale eft ipfi

DH

eft aequalis

d
,

erit

tem
ipfo

DH
toto

aequale

HM MG DG DH ipfo LG majus. eft aub DK ipfi DK majus igitur

;

eft

LG. communc

apponatur AL

ergo totum
igitur
ckc.

AD
Q^

AF

eft

majus.

Omnium

E. D.

A K C

PROP.

XXVIII.

*io

EUCLIDIS
PROP.
datam re&am ADlelogrammum

ELEMENTORUM
XXVIII.

PROB.
rec"tilineo

gramma quae tum rectilineum

efTe

aequale paralapplicare, deficiens figura parallelofimilis iit alteri datae. oportet autem da-

lineam dato

cui aequale applicandum eft, non majus eo quod ad dimidiam applicatur, fimilibus exiftenti-

bus defeclibus, et ejus quod ad dimidiam, et ejus parallelogrammi cui oportet fimile deficere.
quidem recla linea AB; datum autem reclilineum, cui oportet aequale ad datam reclam lineam AB applicare, fit C, non maSit data

jus

exiftens

eo quod ad dimidiam applicatum

cui

eft,
fit

fimilibus exiftentibus

defeclibus;

autem oportet

fimile deficere

D.

oportet ad datam

reclam lineam

AB, dato

reclilineo

ae-

quale parallelogrammum applicare, deficiens

figura parallelogramma,
ipfi

quae
ab

fi-

milis
a.

fit

D.
bifariam in
b

10. i.

Secetur

AB
;

a
,

et

ipfa

b.

18.6.

EB
tum
tur

defcribatur
ipfi

fimile, et fimiliter pofifit

quod

EBFG,

et

complea-

parallclogrammum. itaque vel aequale eft ipfi C, vel eo majus, ob deet

fi

AG

AG
ae-

terminationcm.

quidem

AG

fit

qualeC, faclum jam erit quod proponebatur; etenim ad rectam lineam AB dato reclilineo C aequale parailelogrammum applicatum eft,

AG

deficiens

figura
erit

parallelogramma

EF

ipfi

fimili.

fi

autem non

eft

aequale,

AG
eft

EF

cjuam

majus quam C; atque EF aequale majus. quo autem EF fuperat C, ei

cft

AG;

ergo, et

exceffui aequale,
ipfi

LIBERSEXTUS.
ipfi

21
c

Vero

fimile,

et

fimiliter

pofitum, idem
ipfi

conftituatur
erit

KLMN. c
fit

25. 6.

fed

eft fimile

EF;

quare et
ipfi

recla linca

KL

homologa

quale

eft

EF

ipfis

et

KM,
LK,
et

KM EF fimile GF. EG, LM vero EF ipfo KM majus;

ipfi

a
.

igiturd.

ai.&

et

quoniam
major

ae-

crit

igitur

eft rccla linea

GE

ipsa

ct

GF
ipfi

ipsa

LM.
fed

ponatur

GX
eft

aequalis

LK,
et

ct

GO

aequalis

LM,
d
.

compleatur

XGOP

parallelogrammum.

aequale igitur

ct fimile cft

XO
circa

KM;

KM fimile

EF;

ergo

XOipfi EFeft

fimile

eandem

igitur eft

diametrum

XO
eft

cum
e.

et KM quoniam EF eft aequale ipfis C erit reliquus ERO gnomon quale KM,

ipfo

EF e

fit

ipforum diameter

GPB,

ct

figura defcribatur.

itaque
ae-

26. 6,

fimul,

quorum

XO

aequalis reliquo C.

et

quo-

niam
toti

OR

eft

aequale

XS, commune

apponatur SR; totum

s

igitur

OB

f-

43.

u
1.

XB

eft

aequale.

fed

XB

eft

aequale

TE, quoniam

et latus

aequale

eft lateri

EB;

quare et

TE
eft

ipfi

OB
;

aequale

eft.

AEg. 36. commune

apponatur XS; ergo totum

TS

aequale

toti

gnomoni

ERO
erit.

gnomon

ipfi

oftcnfus eft aequalis

et

TS

igitur ipfi

ERO. at C aequale

lineam quare ad datam reclam

AB, dato
deficiens

rectilineo

C, aequale pa-

rallelogrammum

TS

applicatum
et

cft,

figura

parallelogramma
.

SR

ipfi

fimili,

quoniam

SR

fimile eft ipfi

EF h

Q^

E. F.

h. 24.6.

PROP. XXIX.

PROB.

AD
mum

datam rectam lineam, dato re&ilineo aequale parallelogrammum applicare, excedens figura parallelodatae. gramma, quae fimilis fit alteri
Sit data rcfta linea

AB, datum
fit

vcro reftilineum cui oportet aequale

ad ipfam applicare ad reclam lineam AB, dato oportet

;

AB

cui

autem oportet
reclilinco

fimile excedere

fit

D.

aequale parallelogramfimili

applicare,

excedens figura parallelogramma

D.
Secetur

d 2

212
18.6. fitum

EUCLIDIS
Secetur

ELEMENTORUM
EB
EL.
ipfi

AB

bifariam in E, atque a
defcribatur
a

D fimile, et fimiliter po-

a.

parallelogrammum
vero

b. 25. 6.

C aequale, ipfi GH. fimile igitur

D
eft

fimile,

et fimiliter
ipfi

quidem EL et idem conftituatur b pofitum

et utrifque

GH
latus

c.

21. 6.

EL

C
.

fitque KH

quidem

ho-

mologum lateri FL, KG vcro ipfi FE. et quoniam parallclogram-

mum GH
recla linea
et

majus

eft ipfo

EL,

erit

KH

major quam FL,

KG major quam
FL, FE,
fit

FE.
ipfi

produ-

cantur

et

quidem

KH KG
EL
d. 26. 6.

aequalis

aequalis

FLM, ipfi vero FEN, et compleatur

ipfi"GH;
fed

N
MN
GH
FX,
parallelogrammum.
eft fimile

~&

aequale

eft et fimile
erit,

EL;

ergo MN MN igitur

ipfi

fimile
d
.

ac propterea circa

eandem diametrum
et

eft

EL
eft

cum

ipfo

MN
et

ducatur ipforum diameter

ipfis

figura

delcribatur.

itaque
erit

quoniam GH

EL
ipfi

et

eft

aequale, fed

GH aequale
EL
;

MN;

MN

aequale

ipfis

EL

et

C.
eft

commune
acqualis.

auferatur

reliquus igieft

tur
c.
f.

NOL

gnomon
erit
.

ct

quoniam

AE

aequalis

36.

1.

EB, aequale

43. i.eft ipfi

BM

parallelogrammum parallelogrammo NB, hoc commune apponatur NO; totum igitnr AX paralleloet
cft

AN

grammum
lis

aequale
et

gnomoni

NOL.
acquale.

fed

NOL

gnomon
igitur

C; ergo
dato

AX

ipfi

erit

ad datam

eft aequarectam lineam eft

AB
g. 24. 6.

j-eclilineo

aequale parallclogrammum

applicatum

AX,
ipfi

excedens figura parallelogramma EL fimile eft POs. Q^ E. F.

PO,

ipfi

fimili,

quoniam

et

PROP. XXX.

LIBER SEXTUS.
PROP. XXX.
PROB.
fecundum
extre-

213

Atam re&am lineam terminatam mam ac mediam rationem fecare.

AB,
oportet ipfam

Sit data refta linca

AB
ad

fecundum extremam ac

mediam rationcm
Defcribatur
a

fecare.

ex

AB

quadratum BC,
b

et

AC

ipfi

BC
ipfi

aequale pa-a.46.

1.

rallelogrammum applicetur efl BC, ergo quadratum autem

erit.

CD,
et

excedens figura

AD

BC

fimili. b. 29. 6.

AD

quadratum

et

quoniam

BC

eft

aequale
igitur

CD, commune
reliquo

auferatur

CE;
eft

reliquum

BF

AD

eft acquale.

autem

et ipfi

ipforum BF,

AD
AE

latera,

aequiangulum. ergo quae circum acquales anc

.

B
c
.

funt proportionalia gulos, reciproce

utigiturFE

14. 6.

ad

ED,
,

ita

ad EB.

eft

autem
ipfi

FE
AE.

aequalis

AC d
ut

hoc

eft

ipfi

AB;

ct

ED
EB.

quare

d. 34. 1.

BA ad AE, ita AE ad AE quam EB eft major

e
.

fed

AB

major

eft

quam AE;

ergo
e
-

recla igitur linea

AB
F.

fecundum extremam

4- 5-

ac

mediam rationem

fecta eft in E*.

Q^ E.

f.

3-Def. 6.

Aliter,
Sit data re<5ta linca

AB;

oportet ipfam

AB

fecundum extremam ac

mediam rationem
Secetur
aequalc
fit

fecare.

AB

in C, ita ut

reclangulum quod continetur

quadrato ex

ACs.

Quoniam

igitur rec-

ipfis

AB, BC
1

g-"-2.

214

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
THEOR.
quae
fit

PROP. XXXI.

INrectum

triangulis rectangulis figura reclilinea

a laterc

angulum fubtendente, aequale eft eis quae a lateribus rectum angulum continentibus iiunt, fimilibus et
fimiliter defcriptis.

Sit

triangulum reclangulum

ABC,
fit

rcflum habens angulum

BAC.

Dico

figuram reclilineam quae

BC

aequalem

effe eis

quae a BA,

AC

fiunt fimilibus, et fimiliter defcriptis.

Ducatur perpcndicularis AD; quoniam igitur in triangulo re<ftanrecto qui eft ad A, ad BC bafim perpendicularis gulo ABC ab angulo
t.

8.6.

du&a
fe.

eft

AD,

erunt

triangula

ABD,

ADC

fimilia toti

ABC,

et inter

et

quoniam
ita

fimile eft

ABC
ct

triangulum triangulo

ABD,

erit ut

CB

b.

4.6.

ad BA,
funt, ut

BA

ad

BD h

quoniam

tres rcclae lineae

proportionales

quae
c.i.Cor.20.6.

fit

prima ad tertiam, ita erit figura a prima ad eam quae a fecunda,

ut igifit

c fimilem, ct fimiliter defcriptam .

tur

CB

ad

BD,
fit

ita

figura quae

CB

ad eam quae
d.B.
5.

BA,

fimilcm
d

et fimili,

ter defcriptam.

et invertendo
fit

ut

DB
cam

ad BC,

ita

figura quae

BA

ad

eadem ratione, et ut DC ad CB, ita figura quae fit a CA quae a BC. ad eam quae fit a CB. quare et ut BD, DC fimul ad BC, ita figurae
e.

24. 5.

quae a

BA,
BC.

AC

ad eam quae a

mul
f.

ipfi
r
,

ergo figura quae

BC e aequales autem fit a BC aequalis eft iis

.

fimtBD,

quae a BA,

DC AC

fi-

a. 5. fiunt

fimilibus, et fimiliter defcriptis.

In triangulis

igitur reclangulis

ckc.

Q^E. D.

PROP.

XXXII.

LIBER SEXTUS.
PROP.
XXXII.

215

THEOR.

unum an-ulum ut homologa latera ipforum fint parallela; reliqua triangulorum latera in dire*5tum fibi invicem erunt.
habent, componantur ad
ita
Sint
lateribus

SI portionalia

duo

triangula,

quae duo latera duobus lateribus pro-

duo

triangula

ABC,
fit

DCE
AB

quae duo
fc.

Iatera
fit

BA,

CD,

DE

proportionalia habcant,

nc

BA

ad

AC AC

duobus
ita

CD
BC

ad
ipfi

DE;

parallela

autem

ipfi

DC,
DC,

et

AC

ipfi

DE.

Dico

CE

in direclum effe.

o
et in
ipfas incidit refta Iinea

Quoniam enim

AB

parallela eft

AC,
et

erunt anguli alterni

BAC,

ACD

s aequales inter fe ;

eadem

ratione

a.

29.

1.

angulus

CDE
et

aequalis eft angulo

ACD;
,.

quare

ct

BAC

ipfi

CDE
an-

eft aequalis.

quoniam duo

triangula funt

gulum ad
los latera

aequalem habentia, circum aequalcs autcm anguproportionalia,

fcilicet

uni ad

ABC, DCE, unum

BA

ad

AC,

ut

CD

ad

DE;

erit

triangu-

lum

ABC
.

triangulo

DCE

aequianguaequalis
eft

lum b

Ei go

ABC angulus eft

oftenfus
igitur

B
angulus

C
BAC

b. 6.

angulo

DCE.
totus

autem

et

aequalis angulo

BAC eft aequalis. communis ACB; ergo anguli ACE, ACB angulis ABC, BAC, ACB apponatur aequalcs funt. fed ABC, BAC, ACB anguli duobus reftis funt aequaet les anguli igitur ACE, ACB duobus reftis aequales erunt. itaquec
ACD.
duobus

ACE

ABC,

32.

ad quandam reclam Iineam AC, et ad puncTum lineae BC, CE non ad cafdem partes pofitae,

in ipfa C,

duae reclae
deinceps
funt

angulos

<jui

216
funt
d. 14.

EUCLIDIS
ACE, ACB
erit d
.

ELEMENTORUM
aequales cfficiunt.
triangula

duobus

reftis

Ergo

BC

ipfi

CE

i.in

dire&um

Si igitur

duo

&c.

Q^ E. D.

PROP.

XXXIII.

THEOR.
eandem habent rationem

INquam
Sint

circulis aequalibus anguli

circumferentiae quibus infiftunt, five iint ad cenad circumferentias. adhuc etiam et fe&ores. tra, five
aequales circuli

ABC, DEF;

et

ad centra quidem ipforum

G,
et

fint anguli

BGC, EHF,

EDF.

Dico ut circumferentia

BGC

angulum ad
ct

BAC, BC ad EF circumferentiam, ita effe angulum FHF, ct angulum BAC ad angulum

ad circumferentias vero anguli

EDF;
inceps

adhuc fecrorem

BGC

ad

EHF

feftorem.

Ponantur cnim circumferentiae quidem

BC

aequales quotcunque de-

CK,

KL

circumferentiae vero

EF,

rurfus aequales

quotcunque

FM, MN;
ferentiae
a.

et

jungantur

GK, GL, HM, HN. Quoniam

inter fe funt aequales,
.

igitur circum-

27.

BGC, CGK, a 3.KGL intcr fe aequales erunt quam multiplex igitur eft circumferenet BGL tia BL circumferentiae BC, tam multiplex angulus anguli
BC, CK,
et

KL

anguli

efl:

BGC.

eadem

ratione et

quam

multiplex
et

eft

circumferentia

EN

circt fl

cumferentiae
aequalis eft

EF, tam multiplex

EHN

angulus anguli

EHF.

BL

circumferentia circumferentiae

EN,

et

angulus

BGL

angulo

LIBER SEXTUS.
angulo
ferentia

217
major
eft

EHN
EN,

erit acqualis

3 ;

et

Ci

circumferentia

BL

circum-a.

27. 3.

major

erit et

BGL

angulus angulo

EHN;

et

fi

minor,

minor.

quatuor igitur exiftentibus magnitudinibus,

duabus nimirum
fumpta funt

circumferentiis

BC, EF, BC,

et

et

duobus angulis

BGC, EHF;

circumferentiae

cet circumferentia

BGC anguli utcunque aeque multiplicia, videliBL et BGL angulus; circumferentiae vero EF, et
utcunque aeque multiplicia, nempe circumfcrcntia atque oftenfum eft fi circumferentia BL
fupe-

EHF
EN,
rat
et
fi

angi.ii,

alia

et angulus

EHN.

circumfercntiam
aequalis,

EN,

et

BGL

ferentia

BC

aequalem ; et fi ad EF circumferentiam,

angulum fuperare angulum EHN; b minor, minrem effe. ut igitur circum- b.

ita

5. Def. 5.

angulus

BGC
d
.

ad angulum

EHF.

fed ut angulus
c

BGC

ad angulum

EHF,

ita

angulus
et ut

BAC
igitur

ad

EDF
EHF,
anguli

angulum
et

uterque enim utriufque

eft

duplus

BC

I5 s '
'

*j'

circumferentia ad circumferentiam

EF,

ita et

angulus

BGC

ad angulum

angulus

BAC

ad

EDF

angulum.

Quare

in circulis aequalibus
infiftunt,

five fint

eandem habent rationem quam circumferentiae quibus ad centra, five ad circumferentias. Q^ E. D.

et

Dico infuper
efle

ut

BC

circumferentia ad circumferentiam
fedtorem.

EF,

ita

feftorem

BGC

ad

EHF

Jungantur enim BC, CK,

et

BxC
fumptis in circumferentiis BC,

E
CK
punclis

F
X, O, jungantur BX, XC, duabus CG, aequales

CO, OK.
funtj

itaque

quoniam duae BG,

GC

GK

et

angulos aequales continent,

erit et bafis

BC

bafi

CK

aequalis,

2i8
e.

EUCLIDIS
4. i. lis,

ELEMENTORUM
GCK
e

ct

triangulum

GBC

triangulo

aequale.
et

et

quoniam circum-

ferentia

BC

circumfercntiae

CK

eft aequalis,

reliqua circumferentia

quae complet totum circulum

a.
f.

ABC

aequalis eft reliquae quae

eundem
1 ;

27.

3.circulum complet.

quare et angulus

BXC

angulo

COK

eft

aequalis

ii.Def.3.fimile igitur cft

BXC

fegmentum fegmcnto
fe

COK

f
;

et funt

fuper aequa-

libus rcctis lineis

g-

BC, CK.

fuper aequalibus autem reclis lineis fimilia

aequalia funts.
eft

24.3.circulorum fegmenta, inter

eft

Ergo fegmentum
feclori

BXC

aequale fegmento
aequale.

COK.

autem

et

BGC
toti

triangulum triangulo

CGK
erit.

et totus

igitur fe<5lor

BGC

eadem

ratione et

KGL

fector utrique

ipforum

CGK aequalis BGC, CGK aeinter fe funt ae-

qualis erit.

fimiliter ct fectores

EHF, FHM,

MHN

quales.

quam

multiplex igitur eft

eft

BL

circumferentia circumferentiae

BC, tam multiplex

BGL

fe&or

fecloris

BGC.

eadem

ratione et

quam
plex

multiplex

eft

circumferentia

EN circumferentiae
fi

EF, tam

multi-

EHN feclor fecloris EHF. et circumferentia BL circumferentiae EN eft aequalis, et fector BGL aequalis eft fectori EHN; et
eft et
fi

circumfcrentia

BL

fuperat circumferentiam
et
fi

EN,

fuperat et

BGL

fec-

tor fe<5torem

EHN;

minor, minor.

quatuor igitur exiftentibus

circumferentiis,

magnitudinibus, duabus quidem BC,

fectoribus

EF

duobus vero

BGC, EHF,
quidem

fumpta funt utcunque aeque multiplicia eircum-

ferentiae
tor;

BC

et

circumferentiae vero

BGC fecloris, circumfcrentia BL et BGL fecEF et fectoris EHF, alia utcunque aeque
multiplicia,

LIBERSEXTUS.
multlplicia,

21
eft
Ci

circumferentia

EN
fi

et

EHN

feftor;

atque oftenfum
et

BL

circumferentia fuperat circumferentiam

EN,

feclorem
et
fi

BGL

fli-

perare feclorem

EHN;
ut

et

aequalis,

aequalem

efle;

minor minoita feclor

rem.

eft

igitur

BC

circumferentia ad circumferentiam

EF,

BGC

ad

EHF

feftorem.

PROP.

B.

THEOR.
;

SI gulum

bifariam fecetur, fecans autem antrianguli angulus recta linea fecet etiam bafim rectangulum a

lateribus trianguli contentum, aequale erit reclangulo contento a fegmentis bafis una cum quadrato reclae lineae

quae angulum bifariam

Sit

fecat.

ABC
erit

triangulum,

et bifariam fecetur angulus

reclangulum BA, quadrato ex AD. Circa triangulum defcribatur

circumferentiam in

AD;

AC
a

aequale

BAC recta reftangulo BDC una

et producatur

linea

cum

circulus

ACB,

AD ad

a. 5. 4.

E,

et

jungatur
b

EC.

igitur

quoniam angulus

BAD
ABD
;

aequalis eft

angulo
funt

CAE,
enim
in

et

angulus

angulo
erunt

AEC,
ut

eodem fegmento
c

ABD, AEC

triangula inter fe aequiangula.

Ergo

BA ad
B A,
e. 3. 2.

AD,

ita eft

EA
erit

ad
d

AC,

et

reclangulum

AC
eft
e

aequale

ex

AD.

rc&angulo efl: autem reftangulum

igitur

hoc reftangulo EA, AD, ED, DA una cum quadrato

ED,

DA
efr.

aequale
retftangulo

rettangulo

BD,DC.
una cum

f.

35. 3.

reftangulum
<juadrato ex

BA,

AC
fi

aequale
trianguli

BD,

DC

AD.

Quare

ckc.

Q^

E. D.

PROP.

C,

220

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
C.

THEOR.
ad

perpendicularis SI erit reclangulum lateribus trianguli contentum bafim, aequale

ab angulo trianguli ducatur

rectangulo contento a perpendiculari et diametro circuli

circa triangulum defcripti.

Sit

triangulum
erit

ABC,

et

ab angulo

ducatur
ae-

AD

perpendicularis

ad bafim BC,

rcclangulum quale rcelangulo contento ab

BA, AC
et

AD

diame-

tro circuli circa triangulum defcripti.

a. 5.

4.

Circa

ACB,
gatur.
b. 31. 3.

et

triangulum defcribatur ducatur diameter AE, et

igitur

circulus

EC

jun-

Quoniam
eft

angulus reftus
c

BDA
,

aequalis

angulo

21. 3. eft

autem angulus

ECA in femicirculo b ABD aequalis ipfi AEC

d

in
<*

eodem fegmcnto; aequiangula

erunt triangula

ABD, AEC.
e

ut

igi-

4- 6. txir
'

BA ad AD,
aequale
eft

ita eft

EA

ad

AC,

et

propterea

reclangulum BA,
ckc.

AC

reftangulo

EA, AD.

Si igitur

ab angulo

Q^E. D.

EUCLIDIS

LIBERUNDECIMUS..

22I

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER UNDECIMUS.

DEFINITIONE&
I.

eft

SOLIDUM habet.
Solidi

quod longitudinem, latkudinem

II.

et craflitadinem

vero terminus

eft

fuperficies

III.

Refta

linea

ad planum

refta, five perpendicularis, eft,

quando ad om-

nes reclas lineas quae ipfam tangunt, et in fubjecto funt plano, rectos angulos efficit.

IV.

Planum ad planum reftum eft, cum reftae lineae quae communi planorum fcclioni ad reclos angulos in uno planorum ducuntur, alteri
plano ad reclos funt an^ulos.

Re&ae

222

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
v.

Reftae lineae ad planum inclinatio eft, cum a fublimi termino reclae illius lineae ad planum dufta fuerit perpendicularis, atque a puncto ad terminum reclae lineae qui eft in plano, quo plano occurrit,
recla

linea

fuerit

adjuncla;

eft,

fcilicet,

angulus acutus adjuncla

re&a

linea et infiftente contcntus.

VI.
Plani ad

planum

inclinatio

eft,

angulus acutus re&is

lineis

contentus,
ip-

quae ad rectos angulos communi planorum

fius

feclioni,

ad idem

punclum, in utroque planorum ducuntur.

VII.
fimiliter inclinari dicitur,

Planum ad planum

atque alterum ad alterum,

aequales.

cum

dicti

inclinationum anguli inter

fe fuerint

VIII.
Parallela plana funt, quae inter fe

non

conveniunr.

IX.
Solidus angulus eft qui pluribus

non
*

exiftentibus plano, et

quam duobus planis angulis in eodem ad unum punclum conftitutis continetur.

X.

Omiifa

eft

Definitio decima

ob rationes
XI.

in Notis addu&as.'

Similes folidae figurae funr,

quae

et

fingulos angulos folidos aequales

habent,

et

quae

fimilibus planis continentur,

mukitudine aequalibus.

XII.

Pyramis

eft

figura folida planis contenta,

quae ab uno plano ad

unum

punftum
Prifma
et
eft

conftituuntur.

XIII.
figura folida

quae planis continetur, quorum adverfa duo funt

alia

aequalia

et fimilia, et parallela;

vero parallelogramma.

Sphaera

LIBERUNDECIMUS.
XIV.
Sphaera cft figura defcripta, quando cumduclus (emicirculus revolvitur,
femicirculi

223
cir-

manente diametro,

donec

in

eundem locum

quo

moveri coeperat

reftituatur.

XV.
Axis autem fphaerae
culus convertitur.
eft

quiefcens

illa re<5ta

linea circum

quam

femicir-

XVI.
Centrum fphaerae
eft

idem quod

et femicirculi.

XVII.
Diameter autem fphaerae
eft refta

quaedam

linea per

centrum dufta,

et

tcrminata. utrinque a fphaerae fuperficie

XVIII.

Conus
tere

eft

figura defcripta,
circa

quando

re<5tanguli trianguli

manente uno

la-

eorum quae

revolvitur,

rectum angulum, circumduclum triangulum donec in eundem locum a quo moveri coeperat reftituatur.
re<5ta linea

Et

fi

quidem quiefcens
^c.
fi

aequalis

fit

rcliquae circa reftum an-

gulum, quae
amblygonius;

convertitur, orthogonius

erit

conus;

fi

vero minor,

vero major, oxygonius.

XIX.
Axis autem Coni
vertitur.
eft

quiefcens

illa re<5ta,

circa

quam

triangulum con-

XX.
Bafis vero

Coni

eft circulus

qui a circumdu<fta recla linea defcribitur.

XXI.
Cylindrus
defcripta, quando re<ftanguli parallelogrammi manente uno latere eorum quae circa reclum angulum, circumdufrum
eft figura

parallelogrammum revolvitur, donec in cundem locum a quo coeperat moveri reftituatur.

Axis

224

EUCLIDIS
Axis autem Cylindri
eft

ELEMENTORUM
XXII.

quiefcens Ula refta linea, circum

quam

paral-

lelogrammum

convertitur.

XXIII.
Bafes vero Cylindri funt circuli a duobus adverfis Iateribus quae
cir-

cumaguntur
Similes

defcripti.

XXIV.
Coni
et Cylindri

funt,

quorura axes

et

baflum diametri pro-

portionales

funt.

XXV.
Cubus
eft

folida fex quadratis aequalibus contenta. figura

XXVI.
Tetraedrum
teris

eft

figura folida quatuor triangulis aequalibus et aequila-

contenta.

XXVII.

O&aedrum

eft

figura

folida

odto triangulis aequalibus et

aequilateris

contenta.

XXVIII.

Dodecaedrum
quilateris

eft

figura folida

duodecim pentagonis aequalibus,

et ae-

et

aequiangulis contenta.

XXIX.
Icofaedrum
eft

figura folida viginti triangulis aequalibus, et aequilateris

contenta.

DEF.
Parallelepipedum
eft

A.
figuris quadrilateris,

figura

folida fex

quarum quae

ex adverfo parallelae funt, contenta.

PROP.

I.

LIBER UNDECIMUS.
PROP.
lineae
I.

225

THEOR.
quaedam non
efl in

pars RECTAE plano, quaedam vero

Si

fubjedto

in fublimi.

enim

fieri

poteft,

reftae lineae

ABC
Erit

pars

quidem

AB

fit

in fub-

vero jeclo plano, pars

tur recla linea

BC in

fublimi.

igi-

quacdam

ipfi

AB
fit

in

dircclum
dua-

continuata in fubjc&o plano;

DB.
a

bus

igitur

rectis lineis
eft

ABC,
fieri

ABD
non
II.

commune
.

fegmentum

AB, quod

poteft

Non igitur reclae &c. Q^ E. D. a. Cor. 11. ;

PROP.

THEOR.
quae
fibi

SI et

duae rectae lineae

fe

invicem fecent, in uno funt plano;

quaelibet tres redtae

mutuo

occurrunt,

funt in uno plano.

Duae enim

reftae lineae AB,

CD

fe

invicem in punfto

E fecent;
fibi

erunt

in uno plano. et tres AB, occurrunt in uno funt plano.

CD

re<5lae

EC, CB,

BE

quae

mutuo

Per reftam opus

fuerit,

EB

ducatur quodvis planum, et circa

EB, produftam

fi

convertatur
;

planum donec
igitur
erit
a

tranfeat per

A\

/D
a.

punftum
tione, in

quoniam

puncla E,
refta

funt in
ra7.Def.
1,

plano hoc, in

eodem

EC

eadem

eodem plano
eft recla

eft refla

BC;
in

et in

codem,

ex hypothefi,

EB.

lineae igitur tres rcclae

EC

CB.

funt

BE in uno funt plano. b EC, EB in eodem funt

quo autem plano

et retfae

CD, AB.
Ergo

b. 1. II,

Ff

226
Ergo

EUCLIDIS
rettae lineae

ELEMENTORUM
in

AB,

CD

uno

funt plano.

Igitur

fi

duae reftae

II-

neae <kc.

Q^

E. D.

PROP.

III.

THEOR.
fec-

SI tio recta
Duo
feclio
fi
fit

duo plana

fe

invicem fecent, communis ipforum

linea erit.

plana

AB, BC

fe

DB

linea.
ita
fit,

Dico lineam

invicem fecent, communis autem ipforum effe reclam.

DB
;

enim non

ducatur a punclo

ad

in

plano quidem

AB

recta linea

DEB
Erunt

in plano auigitur

tem

BC

refta linea

DFB.

duarum
3

re&arum linearum DEB,

a.

DFB

iidem termini, et
.

io.Ax.

i.

quod eft abfurdum AB, BC, communis fectio BD non jgitur planorum non efTe recta linea; recla igitur eft. Si igitur duo plana 8cc. Q^E. D. poteft
ipfae fpatium continebunt,

PROP.

IV.

THEOR.

QI ^

recta linea

duabus
fectione

reclis lineis fe

in

communi

invicem fecantibus ad reclos angulos infiitat, etiam

erit.

ducto per ipfas plano ad reclos angulos

Recla linea quaedam
fecantibus in

EF

duabus
ipfo

rectis lineis

AB, CD,
efle.

fe

invicem

pun&o, ab

EF

etiam plano pcr

AB,

CD

ad reclos angulos duc~io ad rectos angulos

infiftat.

Dico

Sumantur enim
et per

rcclae lineae

ducatur in plano per

AE, EB, CE, AB, CD, recla

ED
linea

inter fe aequales;

GEH

utcunque,

junganturque
tur

AD, CB

deinde a quovis, in recla EF, punfto

ducan-

FA, FG, FD, FC, FH, FB.

Et quoniam duae

reftae lineae

AE,

ED

LIBER UNDECIMUS.
ED
duabus
reclis
lincis
a
,

227
et

BE,
erit
.

EC

aequales funt,
bafis

et

angulos aequales
angulusa.
15. i.
i,

AED, BEC

continent

AD
eft

bafi

CB

aequalis,

DAE

acqualis
a
.

b angulo EBC

autem

et angulus

AEG,

aequalis an- b.4.

gulo BEH

duo

funt igitur triangula

AGE, BHE,
alteri, et

duos angulos duolatus

et

bus angulis aequales habentia, alterum

teri

unum

AE
eflr

uni la-

EB

aequale quod aequalibus adjacet angulis;

quare

reliqua Ia-

tera rcliquis lateribus aequalia

lis

habebunt c

ergo

GE

quidem

aequa-

c.

26.

1.

EH; AG vero
autem,
bafi
et

ipfi

BH.

et

quoniam

AE eft

aequalis

EB, commu-

nis

ad refros angulos FE,

b
;

erit bafis

AF
t

FB

aequalis

eadem quoque
praeterea
ipfi

ratione

CF

aequalis erit

FD.

quoniam

AD
FA,
et

eft aequalis

BC,

et

AF

FB, erunt duae

AD

duabus FB,
d

BC

aequales, altera alteri;

oftenfa eft bafis

igitur

DF

aequalis bafi

FC

angulus

FAD angulo FBC eft aequalis. rurfus, AG aequalis BH, fed et AF ipfi FB eft aequalis; duae igitur FA, AG duabus FB, BH aequales funt, et angulus F AG aequalis oftenfus
oftenfa eft
bafis igitur
eft aequalis

eft

angulo

FBH

GF

bafi

FH

eft

aequalis

b.

rurfus,

quoniam

GE

oftenfa

les

duabus

EH, communis autem EF; erunt HE, EF; et bafis GF eft aequalis
eft
d

duae
bafi

GE, EF aequaFH; angulus igiuterque an-

tur

GEF

gulorum

HEF HEF GEF,

angulo
e
.

aequalis

et idcirco reclus eft

Ergo
fimilitcr

FE

ad

GH

reftos efficit angulos.

lineas,

oftendemus

FE

utcunque per E duftame. io.Def.i. etiam ad omnes rectas

quae ipfam tangunt, et in fubjeclo funt plano, reclos angulos refta autem ad planum recta eft quando ad omnes reftas liefficere.
neas ipfum tangentes, et in
f

eodem

exiftentes

plano rectos
infiftit.

efficit

an-

gulos

Quare

FE

fubjeclo plano ad reftos angulos

Si igiturf. s.Def.

n,

refta linea ckc.

Q\,

E. D.

f 2

PROP.

V.

22 8

EUCLIDIS
PROP.
C*I reeta linea tribus

ELEMENTORUM
V.

THEOR.
tangentibus, in cominfiftat, tres illae rec-

fe&ione, ad rectos angulos tae lineae in uno plano erunt.

rectis lineis fefe

muni

Re&a

linea

quaedam
fed

AB

tribus reclis lineis

BC, BD, BE,

in

ta&u

B, ad reftos angulos

Non
plano,
a. 3.

enim,

BC

vero in

infiftat; BC, BD, BE in uno plano efle. fieri poteft, fint BD, BE quidem in fubjeclo fublimi; et planum per AB, BC producatur; com-

dico

fi.

n.

munem
BF.
in

igitur

fecYionem in fubjecto plano faciet re<ftam lineam 3 ;

funt plano per

faciat

uno

igitur

AB,
et

BC

duc-

to, tres re<ftae lineae

AB, BC, BF.

quoniam

AB
b. 4.

utrique ipfarum
infiftit,

BD, BE, ad
ipfas
.

rectos an-

gulos

et

ducto per
erit

DB,

BE

n.plano ad
per

rc<ftos

angulos

planum autem

AB
c.

eft fubjeftum planum ; ergo ad fubjeftum planum re<fta eft ; quare et

DB,

BE

ad omnes
3-Def. n.reftos
c

reftas lineas

ipfam tangentes, quae in eodem plano funt,

;

faciet

angulos

fed ipfam
reftus
eft.

tangit

BF

in

fubje<5to

cxiftens

plano.
reftus;

Ergo angulus
quod
fieri

ABF
poteft.

ponitur autem

et

ABC

angulus
funt

aequalis igitur eft angulus

ABF
in

angulo

ABC,

et in

eodem

plano,

non

recla igitur linea

BC non

eft in fublirni;

quare
linea

tres reclae lineae

BC, BD,

BE

uno

funt plano.

Sx

igitur re<5ta

&c.

Q^

E. D.

PROP.

VI.

THEOR.

SI fuerintj

duae reclae lineae eidem plano ad rectos angulos

illae inter fe parallelae erunt.

Duae

LIBER UNDECIMUS.
Duae enim
gulos;
reftae lineae
ipfi

22

<

AB,

CD

fubje<5to
efie.

plano

flnt

ad reftos an-

dico

AB,

CD

parallelam

Occurrant enim fubiefto plano in punclis B, D, jungaturque

refta linea, cui ad rectos angulos in fubje<fto plano ducatur

BD
po-

DE,

et

natur
igitur

DE
AB

aequalis ipfi
refta eft

AB, junganturque BE, AE, AD. Quoniam ad fubje<ftum planum, et ad omnes rectas lineas
1
.

quae ipfam tangunt, et in fubjefto funt plano reclos angulos efficiet BE exiftens in fubjeelo plano. tangit autem ipfam AButraque ipfarum BD,

3-

De^

IJ

Ergo uterque angulorum ABD, ABE re<ftus eft. eadcm ratione re<ftus etiam eft uterque ipforum

CDB, CDE. et quoniam AB aequalis eft ipfi DE, communis autcm BD, erunt duae AB, BD duabus ED, DB aequales et re<ftos angulos con;

tinent;
rurfus,

bafis

igitur

AD

bafi

BE

eft

aequalis

b. 4. 1.

quoniam

AD,
qualis

duae

AB,

funt, et bafis
c
.

fed
eft

AB eft aequalis DE, et BE ipfi BE duabus ED, DA aequales AE communis; ergo angulus ABE angulo EDA eft aeABE re<ftus eft; re<ftus igitur et EDA; et idcirco EDc.
fed et perpendicularis eft ad
tribus reclis lineis

8. 1.

ad

DA

perpendicularis.

utramque

ip-

BD, DA, DC in taclu ad re<flos angulos infiftit. tres igitur reflae lineae BD, DA, DC in uno a in quo autem funt BD, DA, in eo eft AB, quaevis enimd. funt plano
farum

BD, DC.
.

quare

ED

5.

n.

tres reclae lineae

quae

fibi

mutuo
plano.
eft

occurrunt, in

uno funtplano e

funte.

2. II.

igitur

AB, BD,
re<5lus;

DC

in

uno

atque
ipfi

eft

uterque angulorum
.

ABD,
reftaef. 28.
I.

BDC
lineae

paralLla igitur

AB

CD f

Quare

fi

duae

&c.

Q;,

E. D.

PROP. VIL

2 3o

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
VII.

THEOR.
;

QI ^

duae re&ae lineae parallelae finc, fumantur autem in utraque ipfarum quaelibet puncta quae dicta
redta in

puncta conjungit
parallelae.

eodem

erit

plano in quo et

Sint duae reftae lineae parallelae

AB, CD,
A.

et in

utraque ipfarum

fumantur quaelibet puneta E, F; dico reftam lineam quae conjungit

E,

in

eodem plano
fed,
fi

efle in

quo funt
fit

parallelae.

Non enim
blimi,

fieri

poteft,

in fuin

ut

EGF;

et

in

plano

ABCD,

quo funt parallelae, ducatur a punclo

ad

F
quod

D
fieri

F
a.

refta linea

EHF;
non
quare

et refta ponitur

EGF.
fpatium continebunt,

Ergo duae
io. Ax.

reftae lineae
a
.

EHF, EGF

i.non

poteft
eft,

igitur
erit in

quae a punclo

ad

ducitur recla linea in

plano quod per Si igitur duae reclae ekc. Q^ E. D.

fublimi

AB,

CD

parallelas

tranfit.

PROP.

VIII.

THEOR.
;

duae rectae lineae parallelae fint, altera autem ipfarum plano alicui lit ad rectos angulos et reliqua eidem plano ad rectos angulos erit.

Sint duae reftae lineae parallelae

AB, CD,

ct altera

ipfarum

AB

fubjedo plano fit ad re&os angulos. ad reftos angulos eflc.

Occurrant enim AB,

Dico reliquam

CD

eidem plano

CD

fubjefto plano in pun&is B,

D,

et

BD

jungatur.

LIBERUNDECIMUS.
jungatur.

231
ipfi BD ad

Ergo AB, CD,

BD

in

uno funt
et

plano.

ducatur
ipfi

reclos angulos in fubjeclo plano

DE,

ponatur

DE

AB

acqualis,

junganturque BE, AE, AD. ct quoniam AB perpendicularis je&um planum, et ad omncs reftas Jineas quae ipfam
in fubjefto plano, perpcndicularis erit
a
.

eft

ad fub-

tangunt funtque
a.

reftus igitur cft uterque angu-

3.Def.

n.

lorum

ABD, ABE. quoniam

BD,
erunt anguli
;

vero in parallelas reftas lineas

AB,
.

CD
1.

ABD, CDB duobus rcclis aequales b rec- b. 29. CDB eft reclus, ac propterea CD perpenergo dicularis eft ad BD. et quoniam AB eft aequalis DE, communis autem BD, duae AB, BD duabus ED, DB aequales funt et angulus ABD
recla incidit
tus

autem

eft

ABD

et

eft aequalis

angulo

EDB,
eft

reclus

enim uterque
c
.

eft;

bafis igitur

AD bafi BE

A
c. 4. 1.

aequalis
et

rurfus,

quoerunt

niam

AB

aequalis eft

duae AB, BE duabus DA aequales; communis AE quare angulus ABE eft

;

DE, ED,

BE

ipfi

AD;

ct bafis

aequalis

J3
d. 8. 1.

angulo

EDA d

reclus
et

autem
ad

eft

ABE;
ergo

ergo et

EDA

eft re<5h.is,

ED

DA
BD
;

perpendicularis.

fed et perpendicularis eft ad

ED

etiam
e
,

ad planum per

BD, BD,

DA pcrpendicularis
D A eft DC,
AB, CD.

erit

et

ad omnes

reftas linease. 4.
f

n.

quae
at in

in

eodem

exiftentes

plano ipfam tangunt,

reftos faciet

anguIos
in

f.3.Def. 11.

plano per

omnes enim

tres funt in

piano

quo

funt reftae parallelae

los
;

quare

ED

ipfi

ideoque

DB.

Ergo communi fe&ione

CD ad reftos angulos eft ipfi CD duabus reftis lineis DE, DB

CD eft ad reftos anguDE fed et CD etiam ipfi

;

fe

mutuo

fecantibus in

DE,

DB

eft

ad reftos angulos infiftit; ac propterea plano per ad redos angulos e . planum autem DE, DB eft fubper

jeftum planum.

Ergo

CD

fubjeao

plano ad

re&os angulos

erit.

C^E. D.

PROP.

IX.

232

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
IX.

THEOR.
parallelae,

eidem rectae lineae funt

non

exif-

QUAE
,

tentes in

eodem

in

quo

ipfa plano,

etiam inter

fe

parallelae erunt.
Sit utraque

ipfarum

AB,

CD
Dico

parallela ipfi

EF, non
parallelam

exiftentes in
efle.

eodem

quo Sumatur in
per

in

ipfa plano.

AB

ipfi

CD

dem

EF punclum quodvis G, a quo ipfi EF in plano quiAB tranfeunte, ad re&os angulos ducatur GH; in plano EF,

autem tranfeunte per EF,

ipfi

CD
GK.

rurfus ducatur
et

A H

EF

ad recTos angulos
etiam

quoniam
eft

EF
a. 4.
1 1
.

ad utramque ipfarum
erit

GH,
a
.

GK

per-

pendicularis,

EF

ad reclos angulos
atque

plano per
ipfi.

GH,

GK tranfeunte
eft

AB

parallela; ergo et
b
.

AB plano

EF perHGK
eft

b. 8.

1 1

ad reclos angulos

eadem

ratione et

CD plano per HGK eft ad recTos

angulos. utraque igitur ipfarum AB,

erit.
c. 6. 1
1
.

Si

autem duae

reftae lineae
.

parallelae

c erunt inter fe

ad reclos angulos CD plano per eidem plano ad rcftos angulos fuerint, parallela eft. Q^ E. D. Ergo AB ipfi

HGK

CD

PROP.

X.
fefe

THEOR.
tangentes, duabus rectis
li-

SI neis
Duae

duae reclae lineae

fefe
;

tangentibus

fint parallelae,

non autem

in

eodem plano

aequales angulos continebunt.

reclae lineae (cCe tangcntes

EF

fefe

tangentibus

fint

parallelae,

AB, BC, duabus rectis lineis DE, non autcm in eodem plano. Dico
eiTe.

angulum

ABC

angulo

DEF

aequalem

AfTumantur

LIBER UNDECIMUS.
Aflumantur enim BA, BC,
tur

2
et

33

ED, EF
Quoniam

intcr fe aequales;
igitur

junganaequalis
ra-a. 33.
i.

AD,

CF, BE, AC, DF.

BA

ipfi

ED
.

eft et parallela, erit et

AD

aequalis et parallela ipfi

utra-

BE a

eadem

tione et

CF

ipfi

BE

erit. aequalis et parallela

que

igitur

ipfarum

AD, CF

ipfi

BE

aequalis eft ct

parallela.
rallelae,

quae autem eidem re&ae

lineae funt pa-

non

exiftentes in

eodem

plano, et interfe
eft
ipfi

parallelae

erunt.
;

Ergo AD paraliela

CF b
a
.

et ei eft aequalis et

atque ipfas eonjungunt AC,

eft et

DF;
et

AC

igitur ipfi

DF aequalis

parallcla

quoniam duae

reclae lineae

AB, BC duabus DE,

eft

EFaequales
angulo

DEF

funt, et bafis d . Si

AC

aequalis bafi

DF;

crit

angulus

ABC
d-8.
1.

aequalis

igitur

duae reclae lineae

ckc.

Q^

E. D.

PROP.

XI.

PROB.

A
Sit

Dato puncto

ad fubjectum planum, perrectam lineam ducere. pendicularem

in fublimi,

datum quidem punclum

oportet a punclo
ducere.

in fublimi

planum BH.

A, datum autem fubjectum ad fubjectum planum perpendiculaet a

a.

rem rectam lineam

In fubjeclo plano ducatur quaedam recla linea utcunque BC, a ad BC perpendicularis agatur punclo

AD

iz. 1.

fiquidem

igitur

AD
fin

perpcndicularis

fit

etiam

E
(^.

ad fubjeclum planum, faclum jam

proponebatur ;
minus,

erit

quod
an-

-A/

ducatur a punclo

ipfi

BC,

in fubjeclo plano,
;

ad

reclios

gulos

DE b

et a
a

punclo

ad

DE

b. 1 1

perpen-

dicularis ducatur

AF;

denique per

ducatur

Gg

234
c
31.
1.

EUCLIDIS
tur
eft

ELEMENTORUM
et

GH

ipfi

BC

parallela

ad reclos angulos,

erit et

BC

quoniam utrique ipfarum ED, ad reclos angulos plano per ED,

BC

DA
DA

d d.4. 11. tranfeunti .

atque

ipfi

BC

parallcla eft

GH;
e
;

fi

autem

fint

duae reftae
et re-

lineae parallelae

quarum una plano

rectos angulos

alicui Cit
erit

ad reftos angulos,
quare et

c 8.u.Hqua eidem plano ad

GH

plano per

ED,
dem

DA

tranfeunti ad reclos angulos

eft,

ac

propterea ad

omnes

reflas lineas

quae in eoeft

plano

exiftentes
f
.

ipfam tangunt

per-

f.3.t>ef.u.pendicularis
exiftens in

tangit

autem ipfam

recla

AF
eft

perpendicularis

plano per eft ad

ED, DA.
AF,
ergo
et

Ergo GH
id

ob

ad perpendicularis

GH.

eft

autem

AF AF

ad

DE
in

perpendicularis ;
fi

AF

perpendicularis eft ad utramque ipfarum

GH, DE.
communi

autem

re<fta linea

duabus

rectis lineis fefe

tangentibus,

feclione,

ad rectos angulos

infiftat,

etiam plano per ipfas

d duclo ad rectos angulos erit . plano per ED, quare ducftum eft ad reclos angulos. planum autem per ED,

AF

GH

du<fto

GH

eft

fub-

ad fubjec~tum planum eft perpendicularis. jectum planum; ergo dato igitur puncfto fublimi A, ad fubjeclum planum, perpendicularis

AF

refta linea ducla eft

AF.

C^ E.

F.

PROP.

XII.

PROB.
in ipfo

DATO
Sit

plano, a

pun&o quod

datum

eft,

ad

re<5tos

angulos reclam lineam confticuere.

tem quod
angulos

datum quidcm planum illud quod eft fubjeclum, pun<5lum auin ipfo fit A. oportet a punclo A fubjefto plano ad reclos
reftam lineam conftituere.

Intelligatur aliquod

punclum fublime B, a quo ad fubjeclum planum

agatur

LIBER UNDECIMUS.
agatur perpendicularis

235

BC a

et

per

ipfi

Quoniam

igitur

duae reftae parallelae

BC parallela funt AD,

ducatur

AD b

a.

"

CB, una autem ipfarum

re&os angulos,
reclos angulos erit
c
.

BC

fubjeclo plano eft ad

et reliqua

AD

fubjeeto plano ad

Dato

quod

in ipfo eft datum,

eft.

linea conftituta

Q^

a puncto igitur plano ad reftos angulos recla E. F.

PROP.

XIII.

THEOR.

DATO
dem
Si

plano, a puncto

lineae

quod in ipfo eft, duae reclae ad rectos angulos non conftituentur ex eaet unica eft perpendicularis a punclo in fu-

parte.

blimi ad fubjectum planum.

enim
fieri

poteft,

dato plano, a

pun&o quod

in ipfo eft

reftae lineae
et ducatur
jeclio

AB,

AC

ad

reclos angulos conftituantur

A, duae ex eadem parte;

planum per BA, AC, quod

faciet fectionem per

in fub-

a plano reclam lineam ; faciat

DAE. Ergo
funt plano.

reclae lineae
et

AB, AC,

D AE in

uno

quoniam

CA

fubjeclo plano ad reetos angureclas lineas,

los eft, et

ad omnes
exiftentes

quae in fub-

jeclo plano

ipfam tangunt, reftos fa- jZ

Teadem

^
ratione
ct in

ciet angulos.
eft in fubjecte)

tangit

autem ipfam

DAE,

quae

plano; angulus igitur

angulus

et re<5tus eft

BAE. Ergo
fieri

CAE re<5tus eft^ CAE ipfl BAE eft

Non
a

acqualis;

quod poteft. igitur quod in ipfo eft, duae re<ftae lineae ad reclos angulos conftituentur ex eadem parte. Et a punfto in fublimi ad fubje<tum planum una tantum duci poteft perpcndicularis. fi enim duae duci poffint ab
pun<5lo

uno

funt plano,

non

dato plano a

eodem

236
b. 6. ii.

EUCLIDIS
eodem punfto,
duci poteft. jgitur tantum

ELEMENTORUM
quod
eft

cffent inter fe parallelae b ,

abfurdum.

Una

Q^E. D.
XIV.

PROP.

THEOR.
efl perpendicularis,.

AD
EF
cient
ipfa
fit

quae plana eadem recta linea

ea parallela funt.

Recla enim quaedam linea

perpendicularis.
ita fit,

AB ad utrumque ipforum planorum CD, Dico ea plana parallela effe.

Si

enim non
autem

communem

produfla convenient inter fe; conveniant, fafectionem reftam lineam; faciant GH; et in

GH fumpto
Quoniam
erit et

quovis puncto K, jungantur

igitur

AK,

BK.
num,
a.

AB

recla eft

ad

perpendiculari? ad ipfam

EF plaBK reclam
.

^.Def. ii.

lineam in plano
angulns

EF

a producto exiftentem

quare

ABK
;

reftus

cft.

eadem

ratione et

BAK
quod

eft reftus

ideoque trianguli

ABK

duo anguli

ABK, BAK
b. 17.

duobus

reftis funt

aequales,

i.fieri

non poteflA
fc

non
c
.

igitur

producta inter
c.

convenient.

CD, EF Quare plana CD,

plana
igitur

S.Def. 11.

EF

funt parallela

Ad

quae

plana Scc.

PROP. XV.
duae rectae lineae

THEOR.
duabus re&is lineis non autem in eodem

tangentibus plano; et quae per ipfas tranfeunt plana parallela erunt.

SI fefe

fefe tangentes

fint parallelae,

Duae cnim
(dc tangentibus

rectae lineae CcCc tangentes

DE, EF

parallclae fint, ct

AB, BC, duabus re<ftis lineis non in eodem plano. Dico

plana

LIBER UNDECIMUS.
plana quae per
venire.

37
non con-

ABC,

DEF tranfeunt,
B

fi

producantur, inter

fe

Ducatur * a punfto
dicularis
ipfi

ad planum quod per

in

DEF

tranfit,

BG, quae

plano

punclo
;

occurrat;

et per

G
et

perpen-* # ducatur #

ii. ii.

31. i.

quidem ED parallela GH

ipfi

vero

EF parallela GK.
DE, EF,

itaque quo-

niam

BG

perpendicularis

eft

ad planum per
et in eoa
.

ad omnes

re&as lineas quae ipfam tangunt,

dem
tangit

funt plano,

reclos faciet angulos

gn

a.
1

3-Def. 11.

GK,
eft

autem ipfam utraque ipfarum quae in eo funt plano. reclus

eft

GH,
igitur

uterque angulorum

quoniam BA parallela
que enim ipfarum

BGH, BGK. et ipfi GH*, (utraeft

A
9. 11.

parallela

ipfi

DE
GBA, BGH
et

non
ad

in

eodem cum
b
.

ipfa plano) anguli

eft

duobus

reclis

funt

aequales

reftus

autem

BGH,

ergo

GBA

rectus crit, ideoque

GB
fe

b. 29. 1.

BA

eft

perpendicularis.
igitur

eadem

ratione et

GB

perpcndicularis cft ad
lineis

BC.

quoniam

recla linea

GB
c
.

duabus

re<5tis

BA, BC

invicem fecantibus ad reclos angulos

per

infiftat, erit

GB

etiam ad planum

BA, BC duftum
perpendicularis
;

pcrpendicularis

atque

eft
eft

ad planum per

DE, c

4. 11.

EF

ergo

BG

rum quae

per

ABC,

DEF

ad utrumque planoperpendicularis ad quae vero plana eadem recta tranfeunt.

d
.

linea eft perpendicularis,

ea parallela funt

parallelum igitur
fi

eft

pla-d. 14. 11.

num

per

AB, BC

plano pcr

DE, EF.

Quare

duae reclae lineae ckc.

Q^E. D.

PROP.
I

XVI.

THEOR.

duo plana parallela ab aliquo plano fecentur, communes ipforum fectiones parallelae erunc.
Duo

238

EUCLIDIS
Dno
rallelam
Si vel

ELEMENTORUM
CD a
plano aliquo

plana parallela

AB,

EFHG
Dico

fecentur,
ipfi

compa-

munes autem ipforum

efle.
eft

fectiones fint

EF, GH.

EF

GH

enim non

parallela,

produ&ae EF,

GH

inter fe convenient,

ad partes
et

FH,

vel ad partes

EG.

producantur prius, ut ad partes

FH,

conveniant in K.

EFK EFK
in

eft in

plano AB,

et

quoniam igitur omnia quae in

fumuntur puncla in eodem plano erunt; unum autem pun&orum quae funt

EFK

eft

ipfum

K punftum

ergo

eft in

plano AB. eadem

plano.

ratione et

K K eft
pro-

in

CD

crgo plana AB,

CD

dufta convenient; non conveniunt autem, cum parallela ponantur. non

inter fe

igitur

EF,

GH

reftae lineac

produ&ae convcnient ad partesFH.

fimiliter

demonftrabimus neque rec-

tas EF, GH ad partes EG convenire, fi producantur. quae autem, in eodem plano, produftae neutra ex parte conveniunt parallelae funt.

Ergo

EF

ipfi

GH

eft

parallela.

Si

igitur

duo plana &c.

Q^

E. D.

PROP.

XVII.

THEOR.

OI

duae reclae lineae a

parallelis fecentur planis, in ea-

dem

ratione fecabuntur.

Duae enim

reclae lineae

AB,

CD

a parallelis planis

GH, KL,

MN

fecentur in punftis

A, E, B; C, F, D.
ad

Dico

ut

AE

reda linea ad

ipfam EB,

ita efle

CF

FD.
et occurrat

Jungantur cnim

AC, BD, AD,

AD plano KL in punfto

X;

ct

EX,

XF

jungantur.

MN

a plano

EBDX

Quoniam igitur duo plana parallela KL, fecantur, communcs ipforum fecliones EX, BD
parallelae

LIBER UNDECIMUS.
parallelae

239
GH, KL
a.

funtA

eadem

ratione

a plano

AXFC

fecantur,

quoniam duo plana communes ipfoet

vi-

parallela

16.

n.

rum

fe<ftiones

AC,

XF

funt parallelae.

quoniam uni laterum trianguli delicet ipfi BD, parallela dufta

ABD,
eft
.

EX,

ut
b. 2. 6.

AE

ad EB,

ita erit

AX ad XD b
trianguli

rurfus,

quoniam uni laterum

ADC,
XF,

nempe
erit

ipfi

AC,

parallela du<fta eft

AX ad XD, ita CF ad FD. oftenfum autem eft ut AX ad XD, ita efle AE ad EB. ut igimr AE ad EB, ita CF ad FD
ut
lineae ckc.

C
.

Quare

fi

duae reftaec 11.5.

Q^

E. D.

PROP.

XVIII.

THEOR.

ad reclos angulos, et omquae per ipfum tranfeunt plana eidem plano ad reclos angulos erunt.

SI nia
Re<fta

recta linea plano alicui flt

Dico

et

enim linea quaedam AB fubje<fto plano omnia plana quae per ipfam AB f)

fit

ad

re<ftos

angulos.

G A

tranfeunt fubjeclo plano ad reclos angulos

efle.

Producatur enim per

AB planum DE,
commu-

DE fitque plani
nis fe<ftio
vis

et

fubjecli plani

CE;
in

et

fumatur in
ipfi

pun<5tum F, a quo

CE quodCE ad rectos
FG. quoniam
igitur

angulos,

DE

plano ducatur

AB

ad fubjeclum

planum
gunt

eft

perpendicularis, et

ad omnes

reclas lineas,
erit
11

et in fubjecto funt

plano perpendicularis

quae ipfam tanquare etiam ad CEa.

eft

3.Df.

n.

240

LIBERUNDECIMUS,
ris
3
.

241

fimiliter

oftcndemus

et

DF

perpendicularem

efle

ad fubject-uma.^.Def. u.

fubjefto plano duae rectae lineae planum. quare ab eodem punfto funt ex eadem parte, quod fieri non poad re&os angulos conftitutae
teft

b
.

non

igitur fubjecto

plano a puncto
ipfam

ad rectos angulos confti-b.

13.

n.

tuetur alia

recla

linea

praeter

DB communem

planorum AB,

BC

fcclionem.

Quare

DB

fubjeclo plano" eft perpendicularis.

Ergo

fi

duo plana &c.

Q^

E. D.

PROP. XX.

THEOR.
quomodocunque

SI duo
fumpti.

folidus angulus tribus angulis planis contineatur,

quilibet reliquo majores funt,

Solidus enim angulus ad

contineatur.

A tribus

angulis planis

BAC, C AD,

DAB
reli-

Dico angulorum

BAC, CAD, DAB

duos quoflibet

quo majores elfe, quomodocunque fumptos. Si enim BAC, CAD, DAB anguli inter fe aequales
duos quoflibet reliquo majores

fint,

perfpicuum

eft

que fumptos. fin minus, fit nor utrovis ex reliquis, major autem quam
et

quomodocunangulusB AC non miefle,

DAB;

ad recftam lineam
angulo

conftituatur

AB et punclum in ipfa A, DAB in plano per BA,

a
,

AC
AB,

tranfeunte,
ipfi

aequalis angulus

BAE;
per

ponaducla

turque

AD

aequalis AE

et

BEC

fecet

re&as lineas

AC in punclis B,
funt, et

C,

et

DB,

DC jungantur.
duae
eft

itaque

quoniam
duabus

DA eft
igitur

aequalis

AE, communis autem AB,

angulus
b

DA, AB
angulo

EA, AB
majores
b.4.
c.

aequales

DAB
.

aequalis

BAE.
ipfa

bafis

DB

bafi

BE

eft

aequalis

et

quqniam duae BD,

DC
erit

CB

1.
1.

funt c ,

quarum

DB

aequalis oftenfa eft ipfi

BE

reliqua

DC

quam

20.

reliqua

242
reliqua

EUCLIDIS
EC
major.
et

ELEMENTORUM
DA eft
crit

quoniam

aequalis

AE, communis autem

i. 25.

DC major bafi EC; i-DAC angulo EAC major d et

AC
et bafis
.

angulus

ex conftrucipfi

tione

eft

DAB
eft

angulus
anguli,

aequalis

BAE;
majo-

quare

DAB, DAC

angulo

BAC

res funt.

autem angulus

BAC

non minor

utrovis ex ipfis

DAB, DAC,

quare

BAC

una

cum

altero ex ipfis, reliquo erit major.

Si igitur folidus angulus 8cc.

Q^E. D.

PROP.
folidus

XXI.

THEOR.
quam quatuor
rec-

angulus, OMkis angulis planis continetur.

tis

minoribus

Primum,

Sit folidus

angulus ad A, tribus planis angulis

BAC, CAD,
rectis efle

DAB

contentus.

Dico angulos BAC,

in

CAD, DAB

quatuor

minores.

Sumantur enim
B, C,
igitur

unaquaque ipfarum AB, AC,

AD quaevis

puncla

D,

et

BC, CD,

DB

jungantur.

Quoniam

folidus angulus

ad B, tribus planis angulis

CBA, ABD, DBC

.?..

continetur,

duo

quilibet reli-

20.

1.

quo
gulo
guli

majores funt

a
;

anguli igitur

CBA, ABD,

an-

DBC

funt majores.

cadem

ratione, et an-

quidem

BCA,

ACD

majores funt angulo

majores angulo

DCB;

anguli vcro

CDA, ADB

BDC.

quare fex an-

guii CBA, ABD, BCA, ACD,CDA, ADB

CLB
T>.

funt majores.
reftis
b
.

fed tres anguli

32.

i-duobus

fex igitur anguli

DBC, BCD, DBC, BCD, CDB, funt aequales CBA, ABD, BCA, ACD, CDA,
tribus angulis

ADB

duobus

reclis

majores funt.

et

quoniam fingulorum triangulorum

ABC,

LIBER UNDECIMUS,
ABC, ACD, ADB tres
triangulorum
funt acquales duobus anguli
recYis,

243
erunt trium

novem

anguli

CBA, BAC, ACB, ACD, CDA, DAC,

ADB, DBA, BAD aequales fex recYis. quorum fex anguli CBA, ACB, ACD, CDA, ADB, DBA duobus recYs funt majores. reliqui igitur
tres anguli

BAC, CAD, DAB,

minorcs funt.
folidus

qui folidum continent angulum, qua-

tuor

recYis
fit

Sed

angulus ad

contentus quotcunque planis angulis

erunt hi

BAC, CAD, DAE, EAF, FAB;

tuor
recYis.

omncs fimul minores qua-

Occurrat planum aliquod planis

in

quibus funt anguli, fintque com-

munes

ejus

fecYioncs

cum

hifce planis reclae

BC, CD, DE, EF, FB.

Quoniam

folidus angulus ad B, tribus planis angulis igitur

CBA, ABF,
a.

FBC
funt
funt
a
;

continetur,

duo

quilibet

rcliquo majores

anguli igitur

CBA, ABF,
ratione et

angulo

FBC

20.

u,

majores. eadem

duo

anguli plani

ad unumquodque ex puncYis C, D, E, F, qui anfunt ad bafes trianguiorum quorum verguli

tex

communis

eft

A, majores

funt reliquo aneft

idem punctum, qui gulo ad

fcilicet

angulus

polygoni ad bafes triangulorum fimul majores funt omni-

BCDEF. Omnes igitur

angulis.

anguli qui funt

bus polygoni

Quoniam

vero

omnes

anguli triangulorum fimul

b
,

funt bis tot rettis quot funt triangula aequales

tera polygoni
recYis

hoc

eft

quot funt

la- b.

!2. I.

BCDEF

omnes autem

anguli polygoni una

funt bis tot recYis aequales etiam

quatuor c c quot funt polygoni latera ; -'-Cor.3s.i

cum

erunt omnes triangulorum

anguli aequales omnibus

una

cum

quatuor

recYis.

Omnes
folidus

angulis polygoni vero anguli ad bafes triangulorum maangulis.

jores

oftenfi funt

omnibus polygoni

Ergo triangulorum

reJiqui

anguli,

quibus

fcilicet

angulus ad

continetur minores funt

h 2

quatuor

2 44
quatuor

EUCLIDIS
recYis.

ELEMENTORUM
Q^
angulus minoribus E. D.

Omnis

igitur folidus

quam

quatuor

rcctis angulis planis continetur.

PROP.

XXII.

THEOR.

SI jores,

fint tres anguli plani

quorum duo reliquo funt maquomodocunque fumpti, contineant autem ip;

fos rectae lineae aequales

tas aequales conjungunt,

Sint tres anguli plani funt majores,

fieri poteft, ut ex iis quae rectriangulum conftituatur.

ABC, DEF, GHK, quorum

HK,
et

duo reliquo

les reftae lineae

quomodocunque fumpti; AB, BC, DE, EF, GH,

poffe ut ex rettis ipfis
eft

contineant autem ipfos aequa.-

AC, DF,

GK juntri-

Dico gantur.

fieri

AC, DF,

GK

aequalibus

angulum conftituatur; hoc

que fumptas.
Si
a.4.

duas reliqua majores effe quomodoc.un-

quidem

igitur anguli
a
,

ad B, E,

H fint E

aequales, et

AC, DF,

GK

i.aequales erunt

et

duae reliqua majores.

fm minus,

fint inaequales

anguli ad B, E,
b.

H,

et

fit

angulus ad
cft et

B non

minor

utrovis ex ipfis

ad
.

4 .v:is+.

i-E,
et

H.

non

igitur
eft

minor

reda

AC

utravis ex ipfis

DF,

GK b

manifeftum

ipfam
et

AC
DF,

una cum

altera ipfarum

DF, GK,

reliqua.
c

c.

23. 1. effe

majorem.

Dico

GK ipfa AC

majores

effe.

conftituatur

ad reclam Hneam

AB

et

ad puncTum in ea B, angulo

GHK

aequalis

angulus

LIBER UNDECIMUS.
angulus
aequalis

45
ponatur

ABL,
BL,
ct

et

uni ipfarum

AB, BC, DE, EF, GH,

Quoniam
ct
et
3

HK

AL, LC

jungantur.

igitur

duae

AB, BL duaH,
a - 4- i.

bus

GH,

HK

aequales funt,

altera alteri,

angulos

aequales contianguli ad E,
eft

nent,

erit bafis

AL

bafi

GK

aequalis

quoniam

angulo

ABC

majores funt,

quorum

angulus

GHK
cl

aequalis ipfi

ABL; erit reliquus qui ad E, angulo LBC major. et quoniam duae LB, BC duabus DE, EF acquales funt, altera alteri, et angulus DEF
angulo

LBC

major, bafis

DF

bafi

LC
ipfis

major

crit

oftenfa

autem
fed

eftd. 24.

1.

GK
LC

aequalis

AL;

ergo

DF, GK,

AL, LC

funt majorcs.

AL,
20. 1,

e multo igitur DF, ; majores funt ipfa funt. Quare reclarum linearum AC, DF,

AC

GK,

ipfa

AC

majorese.

duae reliqua majores f funt, quomodocunque fumptae; ac propterea lieri poteft ut ex aequa-f. libus ipfis AC, DF, triangulum conftituatur. Q^ E. D.

GK

22.

1.

GK

PROP.

XXIII.

PROB.
quorum duo
reliquo

EX

tribus datis angulis

conftituere.

planis,

func majores,

gulum

quomodocunque fumpti, folidum anoportet autem tres angulos quatuor

rectis effe

minores.

Sint dati tres anguli plani

ABC, DEF, GHK, quorum duo

re-

H
cj

liquo funt majores,

quomodocunque

fumpti, fintque tres anguli quatuor

rettis

246

EUCLIDIS
re&is minores.

ELEMENTORUM
ipfis

oportet ex aequalibus

ABC, DEF,

GHK folidum
et

angulum

conftituere.

Abfcindantur aequales

AB, BC, DE, EF, GH, HK;

GK

jungantur.

fieri

ut ex aequalibus ipfis igitur poteft

AC, DF, AC, DF,

a. 22. 11.
b. 22. I.

GK

conftituatur triangulum
fit

a
.

b Itaque conftituatur

LMN.

ita

ut

AC
ip-

quidem
c-

aequalis

LM, DF

vero

ipfi

MN,

et

praeterea

GK

5-4-et circa triangulum

fius

LMN

ipfiNL;

circulus

LMN
NX
AB

defcribatur c ;

fumaturque
vel in

centrum X, quod

vel erit intra

triangulum

LMN,

uno

ejus

latere, vel extra.

Sit
efle
fit

primum
fi

intra, et

LX, MX,
ita
fit,

jungantur.
erit

Dico

AB
vel

majorem

LX.

enim non

vel

aequaGs
eft

LX,

ea minor;

primum aequalis. aequalis LX, atque

et

Quoniam
eft

igitur

AB

AB

ipfi

BC

aequalis,

LX

ipfi

XM,

duae AB,

BC
;

duabus
et bafis

LX,

XM
bafi
d. 8. 1.

aequales erunt, altera alteri ;

AC
ra-

LM

aequalis

ponitur
eft

quare
d
.

angulus

ABC
gulo
tres

angulo

LXM

aequalis

eadem

tione et angulus

quidem

DEF

eft

aequalis an-

MXN,

angulus vero

igitur anguli

ABC,

GHK angulo NXL. DEF, GHK tribus LXM, MXN, NXL

quatuor

aee
;

=.2. Cor. 1;.

1.

quales funt.

fed tres

LXM, MXN, NXL

reclis funt aequales

reftis.

ergo

et tres

ABC, DEF,

GHK

aequales erunt quatuor

atqui

ponuntur

LIBER UNDECIMUS.
ponuntur quatuor
ipfi

247
igitur

reftjs

minores

quod

cft

abfurdum.

non

AB
(1

LX

eft

aequalis.
fit

Dico praeterea neque

AB

minorem

eife

LX.

enim

fieri

potefl,

minor, et fuper reclam lineam

LM

ad partes ejus

ad quas

eft

centrum

conftituatur triangulum
b AB, BC
;

LOM,
bafis
d
.

cujus latera

LO,
eft b. 22.1.d. 8. 1.

OM

aequalia
erit eft

fint ipfis

et

quoniam

LM

bafi

AC

aequalis,

angulus LOM aequalis angulo ABC

ponitur autem recta

AB, hoc
gulum
eft

LO, minor
Ci

ipfa

LX;

quare
ipfis

LO MO
;

cadent intra trianvel caderent

extra,

LXM,

enim congruerent

LX, XM,
f
.

vel majores eflent ipfis aequales,

LX,
f
.

XM

angulus igitur

LOM,
tres
eft

hoc

"

*V

ABC, major

cft

angulo
et

LXM
tribus

fimiliter oftendetur

angulus

DEF
igitur

major angulo
anguli
reftis,

MXN,

angulus

GHK

major ipfo

NXL.
hoc

ABC, DEF,
funt majores.

GHK

LXM, MXN, NXL,

ABC, DEF,
non
effe

quatuor

anguli autem
eft

GHK
igitur

tuor

reftis

minores;

quam LX. AB quam LX.

Sed
fit
fit

quod oftenfum autem

abfurdum.

AB

ponuntur quaminor eft

igitur
efl:

eft

neque

aequalem.

major

eentrum

circuli in

uno laterum
Dico
rurfus
ita
fit,

trianguli,

videlicet in

MN,

efc

X, atque

XL

jungatur.
fi

AB
vel

majorem

efle

LX.

enim non

AB eft aequalis LX, vel ipfa minor. primum aequalis. duae igitur AB, BC, hoc eft DE, EF duabus MX, XL, hoc eft ipfi MN
fit

fed aequales funt,

MN
DF

ponitur aequalis
funt aequales;
igitur

DF;
quod
20. 1,

er^o
fieri
lis

DE, EF
non

ipfi

poteft*.
fimiliter

non

AB

cft

aequa-

LX.

neque minor; multo enim magis abfurdum fequere-

tur.

major igitur eft AB ipsa LX. Sed fit centrum circuli X extra triangulum

LMN,

et

jungantur.

Dico

et fic

AB ipsa. LX majorem cffe.

fi

LX, MX, NX enim non ita fir,

vel

2 48

EUCLIDIS
vel aequalis eft, vel minor.

ELEMENTORUM
fit

primum

aequalis, et

omnino ut

in

primo

cafu oftendetur angulus

quidem
;

ABC

aequalis angulo

MXL,

angulus

GHK angulo LXN totus igitur MXN cft aequalis duobus ABC, fed ABC, GHK fimul angulo DEF majorcs funt; et anMXN ipfb DEF eft major. quoniam vero duae DE, EF gulus igitur duabus MX, XN aequales funt, et bafis DF bafi MN, erit MXN anvero

GHK.

ipfi

d. 8.

i.gulus angulo

DEF

aequalis

oftenfus

autem

eft

major; quod

eft

ab-

furdum.
efle

non
ipsa

igitur
fi

AB

eft

aequalis
potcft,

LX.
fit

Dico vero neque minorem

erit

AB

LX.

cnim

fieri

minor;
angulo

igitur, ut in pri-

mo
vero

cafu oftenfum, angulus

quidem

ABC

MXL

GHK
BP

major, angulus

major angulo
et

LXN.

conftituatur

ad reftam lineam BC,

B, angulo

ad punclum in ea

GHK

aequalis angulus

CBP,

et

aequalis ipfi HK, et jungantur ponatur et quoniam CB eft acqualis GH, CP, AP. duae CB, BP aequales funt duabus GH, HK,
et

aequales angulos continent; bafis igiturCP

bafi

GK

five

LN

eft

aequalis.

in

triangulis

autem
gulus

ifofcelibus

ABC,

MXL

quoniam anerit

g. 32.

major eft angulo ad bafim ACB. i.jor angulo

.angulus

ABC

MXL,
eadem

angulus

MLX
XLN

ad bafim ma-

ratione
et

quoniam

GHK,
major

hoc

eft

CBPj major

eft

angulo

LXN,

angulus

erit ipfo

BCP.

LIBER UNDECIMUS.
8CP.
totus igitur

249

MLN
AP
erit.

major

cft

toto

ACP.
eft

ct

quoniam duae

ML,
i.

LN

duabus AC,

CP

funt acqualcs, ct angulus

1

MLN major angulo ACP,

aequalis

erit et bafis

MN

bafi

major'

fed

MN
DF

DF;

DF
BP
lus

quam AP

major

quoniam
k

igitur

duae

DE, EF

ergo eth.24. duabus AB,

erit

aequales funt, altera

alteri, et bafis
.

DEF

angulo

ABP

major

major bafi AP, autem eft angulus acqualis

anguan-k.
25. 1.

ABP

ABC, CBP, hoc eft angulis ABC, GHK major

guiis

angulis
efl;

ABC,

GHK;

ergo

DEF
non
eft

angulus
potefl.
effe

fed et minor;

quod

fieri

non

igitur

AB

minor

eft

quam LX.

oftenfum autcm

neque

aequalem; major
in

igitur eft

AB

quam LX.

Conflituatur a puncloX, circuli

et

LMN

plano ad reftos

anguIosXR

1 .

'

I2

"

quoniam

omnibus cafibus

AB

oftenfa eft major

quadratum ex

AB

fuperat quadratum ex
et

LX, excefliii quo LX, ponatur aequale quadra-

tum quod

fit

cx

RX,

RL, RM,

perpendicularis eft ad

planum
erit

RN jungantur. quoniam igitur RX LMN circuli, et ad unamquamque ip1

.

farum LX,
qualis
bafi
eft

MX, NX

perpcndicularis"
et

et

quoniam

LX

eft

ae-m.

3. Def.

n.

XM,

communis autem
eadem

ad reclos angulos

XR,

erit bafis

RL

RM
et

aequalis.
tres

ratione et

RN

utrique ipfarum

RL,

RM

aequalis.

igitur reclac lineae

RL,

RM, RN
;

inter fe

aequales

funt.

XR ponitur aequale exceflui quo quadratum ex AB fupcrat quadratum ex LX erit quadratum ex AB quadratis ex LX, XR aequale. quadratis autem ex LX, XR aequale"n. 47.
quoniam quadratum ab
eft

1.

quadratum cx

RL;

reclus

enim angulus

eft

LXR.

ergo quadratum

ex
lis.

AB

EF,

RL aequale erit; ideoque AB ipfi RL eft aequaSed ipfi quidem AB aequalis eft unaquaeque ipfarum BC, DE, GH, HK; ipfi vcro RL aequalis utraque ipfarum RM, RN.
quadrato cx
igitur

unaquaeque
ipfarum

ipfarum

AB, BC, DE, EF, GH,

aequalis.
et

HK

unicuique

RL, RM,

RN

cft

quoniam duae RL,

aequalis bafi

RM

duaan-

bus

AB, BC

aequales funt, et bafis

I i

LM cft

AC;

erit

gulus

2 5o
i.

EUCLIDIS
d

ELEMENTORUM
quieft ae-

8.i.gulus

dem

LRM aequalis angulo ABC. eadem ratione et angulns MRN angulo DEF, angulus autem NRL angulo GHK
Ex
tribus igitur angulis planis

qualis.

LRM, MRN, NRL,

folidus

qui ae-

tribus datis quales funt

eft

ABC, DEF,

GHK

angulus conftitutus

ad R.

G\ E. F.

PROP.
C< ^
I fint

A.

THEOR.

duo anguli folidi, quorum uterque continetur tribus angulis planis qui inter fe aequales funt, finguli plana in quibus funt aequales anguli erunt ad fe fingulis fimiliter inclinata. invicem
;

Sint

duo anguli

folidi

ad puncla A, B;
;

et contineatur

angulus ad

tribus planis angulis

tur tribus angulis

CAD, C AE, EAD angulus vero B contineaplanis FBG, FBH, HBG, quorum angulus quidem
eft

CAD EAD
ad
fe

angulo
ipfi

FBG

aequalis,

angulus vero

CAE

angulo

FBH,

et

HBG.

erunt plana in quibus funt aequales anguli fimiliter

invicem inclinata.
in rc<5ta linea
ipfi

Sumatur enim

AC

punftum quodvis K,

et

a punfto

K
in

ad rectos angulos
plano vero

AC

ducatur in plano quidem

CAD redta KD,

6. Dcf.

1 1

CAE re<5ta KL. eft DKL inclinatio plani igitur angulus C AD ad ipfum C AE in recla vero
a
.

BF
et a

ipfi

AK

punclo

aequalis ponatur

BM,

Ky

ducantur in planis

FBG, FBH
tur angulus

reftae lineae
ipfi

MG,
;

MN
igi-

ad reftos angulos

BF

erit

GMN
et

inclinatio plani
in

FBG

ad ipfum

FBH

n
.

jungantur
funt

LD,

NG

quoniam

triangulis KAD, MBG

aequales

KAD,

MBG

LIBER UNDECIMUS.
MBG
tera
et angnli, ut

251
funtque
la-

AKD, BMG,

uterque enim

eft reelus;

AK,

KD

quae aequalibus angulis adjacent inter fe aequalia; erit vero ipfi BG b eadem ratione, inb. quidem aequalis ipfi MG,

BM

AD

26.

1.

triangulis

triangulis

KL acqualis MN, AL vero ipfi BN. in KAL, MBN, autem LAD, NBG duae LA, AD duabus NB, BG aequaerit

les oftenfae funt, altera alteri, et

aequales continent angulos;

bafis

igic.

tur

LD

bafi

NG

eft

aequaiis

'.

Denique

in

triangulis
et

KLD, MNG,

4.1.

duae
qualis

DK,
bafi

KL
NG;

duabus

GM, MxN

funt aequales,

eft bafis

LD
.

ae1.

angulus igitur
inclinatio

vero angulus

DKL

DKL aequalis cft angulo GMN d eftd. 8. plani CAD ad planum CAE, et angulus
FBH,
eadem
quae propterea plana ad
ratione reliqua plana in
e.
.

GMN
fe

inclinatio plani

FBG

ad ipfum
et

e invicem funt fimiiiter inclinata

j.Vd.

11.

ad fe invicem fimiliter inclinata oftendenquibus funt aequales anguli

tur.

Si igitur fint

duo anguli

folidi 8cc.

Q^ E. D.

PROP.
fint

B.

THEOR.
quorum uterque continetur

tribus planis angulis qui inter fe funt aequales, finguli fmgulis, et fimiliter pofiti; erunt anguli folidi inter
fe aequales.
Sint anguli folidi ad puncta
planis angulis
lus vero
et contmeattir

SI

duo anguli

folidi,

A, B;

angulus

tribus

CAD, CAE, EAD;

angu-

contineatur tribus

FBG, FBH,

HBG; quorum CAD aequalis eft ipfi FBG C AE ipfi FBH et EAD ipfi HBG. erit folidus angulus ad A folido angulo ad
;

aequalis.

ad A, Applicato cnim folido angulo

I
i

folido

angulo ad B;

et pri-

iram

52

EUCLIDIS
mnm
applicato plano angulo
in B, refta vero linea

ELEMENTORUM
C AD
fit

ipfi

FBG,
reeTa

punfto quidcm

A pofito
BG,

AC

in ipfa

BF;

AD

congruet reftae

quod angulus
ad planum
a.

CAD

aequalis

angulo

FBG. quoniam
A. ii.

vero inclinatio plani

aequalis
eft
n
,

CAE

CAD

inclinationi
et

plani

FBH

ad planum
plano
plano

FBG

congruit

planum

CAD
CAE

FBG,

congruet et

planum

FBH;
ipfi

ac propterea refta linea

eft

AE

congruet

ipfi

BH,
refta

quia

fcilicet

angulus

CAE
BG;

aequalis angulo

FBH.

et oftenfa eft

AD

congruere

quare planum

EAD

congruit plano

HBG. Ergo
b. 8.

folidus angulus ad
1

A congruit
C.

folido angulo ad B, et in

Ax.

i.

ter fe funt aequalcs

'.

Q^ E. D.

PROP.

THEO-R.

SOlidae titudine

figurae
et

quae continentur planis flmilibus, mulmagnitudine aequalibus, et fimiliter pofi-

tis, quarumque nullus angulus folidus pluribus quam tribus planis angulis continetur, funt inter fe aequales et f>

miles.

Sint

AG, KQ_

figurae

foiidae

quae continentur planis

fimilibus,

multitudine et magnitudine
qualibus,
et fimiliter pofitis
;

aefit-

jj

G
C

R.

Q
I\P

NO

que planum
quale plano
ipfi
;

AC fimile et aeKM; planum AF

ipfi

KP BG ipfi LQj GD QN; DE ipfi NO; et FH

nique fimile et aequale
milis ipfi
ipfi

\
A

K
AG
aequalis
et fi-

de-

PR.

Erit flgura folida

KQ^
Quoniam

LIBER UNDECIMUS.
Quoniam angulus
folidus

253
planis

ad

continetur

tribus

angulis

BAD, BAE. EAD, qui, finguli OKN planis angulis LKN, LKO,
K;
erit

fingulis,

ex hypothefi aequales funt

quibus continctur angulus folidus ad

angulus folidus ad

angulo folido ad

aequalis

fimiliter

a. B.

n.

reliqui figuraruin anguli

folidi intcr fe

acquales oftendentur.

applicata igi-

tur figura folida

AG

figurae

folidae

KQ^,

et

primum

applicata figura

KM, pofica fcilicct re<5la AB in ipfa KL, conAC figurae KM, quod ipfae fint aequalcs ct fimilcs. configura gruet reftae AD, DC, CB ipfis KN, NM, ML, fingulae fingruent igitur
plana

AC

figurae planae

gulis;

et

puncta A,

D, C, B

punftis

K, N, M, L, angulus autem

folidus

ad

congruet angulo folido ad

et figura

a
,

quare

et

planum

AF

con-

gruct

plano KP,

AF

figurae

KP,

quia funt inter fe aequales

reclis

et fimiles. et

congruent

igitur

reclac

AE, EF, FB

KO, OP, PL;

pun&a E,

ipfis

O, P.
reclae

fimiliter oftendctur figura

ipfi

KR,

refla

DH
B

NR,

et

AH congruere H punclo R. et quoniam pun&um

et refta

folidus angulus ad
tur figura

aequalis eft folido angulo ad L, fimiliter oftende-

BG

congrucre figurae LQ^,

CG

reclae

MQ_,

puncfigurae

tumque G punflo Q^ folidae AG congruunt

et fimilis ipfi aequalis

Quoniam

igitur plana,

et latera

omnia

planis et lateribus figurae folidae

KQ_,

erit

AG

KQ^

Et

fimiliter aliae

figurae folidae

quaecun-

que quae continentur

qualibus,
tur pluribus

planis fimilibus,

multitudine et magnitudine aenullus angulus folidus contine-

ct fimiliter pofitis,

quarumque

quam

tribus

angulis planis, aequales et fimiles ihter fe of=

tendentur.

Q^ E. D.

PROP. XXIV.

THEOR.

folidum fex
fius plana,

parallclis planis concineatur, oppofita ip-

paralielogramma erunt fimilia et aequalia.

Solidum

254
AE,
lia

EUCLIDIS
Solidum enim
contineatur.

ELEMENTORUM
parallelis planis

CDGH

AC, GF; BG,

parallelogramma

CE

FB,

Dico oppofita

ejus plana,

efTe fimi-

et aequalia.

Quoniam enim duo

&. 16.

plana parallela

BG,

CE
1

a plano

AC

fecantur,

n. communes ipforum
parallela.
rurfus,

fectiones

parallclae

funt

ergo

AB

ipfi

CD

eft

quoniam duo phna BF,

AE
,

fecantur a plano
igitur eft

AC,

communes ipforum fecliones paralldae funt 3 parallela BC. oftenfa autem eft AB parallela CD; ergo AC ipfi mum erit. flmiliter demonftrabimus, et unumquodque ipforum CE, FG, GB, BF,

AD

parallelogram-

AE

parallcet

logrammum
niam
vero
ipfi

efle.
eft

jungantur AH, DF;

quo-

parallcla

AB

quidem

ipfi

DC,

BH
AB,

CF;

erunt

duae rcclae lineae

BH
h. 10. II
.

fefe tangentcs

duabus

DC, CF

fefe

tangcn;

D
aequalis.
et

tibus parallclae, et

non

in

eodcm plano

quare aequalcs angulos coneft

tinebunt

b
.

angulus

igitur

ABH

angulo

DCF

quoniam

c. 4.

d. 34.

duae AB, BH duabus DC, CF acquales angulus ABH aequaangulo DCF, erit bafis AH bafi DF acqualis, et ABH triangulum ct eft ipfius quidcm ABH trianguli duplum ^ aequale triangulo DCF BG parallelogrammum ipfius vero DCF trianguli duplum parallclofunt, et
lis
C
.

grammum CE

erit

igitur

BG
et

parallelogrammum aequale
demonilrabimus,
ct

et fimile

pa-

rallclogrammo CE.

(imiliter

mum
BF

parallclogrammo

GF,

AC parallclogramAE parallclogrammo parallelogrammum

&c.

aequale

effe et fimile.

Si igitur folidum

Q^ E. D.

PROP. XXV.
nis parallelo,
eric

THEOR.
plaita

fecetur QI ^ folidum parallelepipedum planobalim, oppofitis ad folidum ad uc

baiis

folidum.
Solidum

LIBER UNDECIMUS.
Solidnm enim parallelepip durfl ABCD, plano EV fccetur oppofitis Dico ut bafis AEFY ad bafim EHCP, ita parallelo. planis AR,

255

HD

efTe

ABFV

folidum ad folidum

EGCD.

Producatur enim

EH

ex utraque parte; et ponantur ipfi quidem acqualcs quotcunque HM, MN; ipfi vero aequales quotcun-

AH

EA

que AK, KL, et compleantur parallelogramma LO, KY, HQ_, MS, et folida LP, KR, HU, MT. quoniam igitur aequales inter fe funt LK, KA, AE reftae lineae, erunt ct parallelogramma LO, KY, AF 3 inter fe aequalia itemque aequalia inter fe parallelogramma KX, a. 36. KB, AG, et adhuc parallclogramma LZ, KP, AR inter fe ae;

1.

qualia

oppofita

enim
funt

funt.

eadem
inter

ratione
fe
;

et

parallelogramma

b. 24. 11.

EC, HQ_,

MS

aequalia

itemque

parallelogramma

X
fh
o
HG, HI, IN inter fe MU, NT. tria igitur folidi KR, atque planis
a
1

G HSSSKf
B
I

M N
c

y
et
folidi

r
LP
AV.

s
b

aequalia;

infuper parallelogramma

HD,

plana

aequalia et fimilia funt tribus

fed tria tribus
folidis

etiam folidi

oppofitis funt

aequalia
ribus

et fimilia'

et nullns

ex ipforum angulis

continetur plu-

quam

tribus angulis planis.

Ergo

tria folida

fe aequalia

erunt

c
.

eadem

ratione et tria folida

eft

LP, KR, AV inter ED, HU, MT funt ae- c

c.

n,

qualia

intcr fe.
efi:

quam
et

multiplex igitur
folidi

bafis

LF

ipfius

AF

bafis,

tam multiplex
plex
eft

LV folidum
LF
eft

AV. cadem
multiplex

ratione

quam

multi-

NF

bafis ipfius bafis

et
fi

HF, tam

eft et

folidum
folidum

ED

folidi.

bafis

aequalis bafi

NF,

et

NV ipfius LV folido NV

256
c.

EUCLIDIS
c.

ELEMENTORUM
LF
fuperat

n.NV

aequale

erit

c
;

et

fi

bafis
fi

NF

bafim, et folidum
igitur

LV
AV,
folidi

folidum NVfuperabit;

et

minor, minus.
bafibus
folidi

quatuor
et

magnitudinifolidis

bus exiftentibus, duabus

fcilicet

AF, FH,

duobus

ED;

bafis

quidem

AF

et

AV
et

fumpta funt utcunque aeque mul-

tiplicia, videlicet bafis

LF

folidum

LV;

bafis vero

FH

et

ED

x
r>

G
i-r

M N
QL.

51
fumpta funt
alia

dum NV.
minus.

et

utcunque aeque multiplicia, nempe bafis demonftratum cft fi bafis LF fuperat bafim

FN et foliFN et LV
fi

folidum folidum
eft igitur

NV
ut
fi

fupcrare;
bafis

et

fi

aequalis,

aequale;
ita

et

minor,
foli-

AF

ad bafim

FH,
E. D.

AV

folidum ad

dum ED.

Quarc

folidum ckc.

Q^

PROP. XXVI.

PROB.

lineam, et ad datum in ipfa pun&um dato angulo folido tribus planis angulis contento, aequalem angulum folidum conftituere.

AD datam re&am
Sit
ct

data quaedam recla linea

datus folidus angulus ad
continetur.

AB, datum autem

in ipfa

punclum
ad datum
foli-

A,

qui angulis planis

EDC, EDF,
et

FDC
dum

oportet ad datam reftam lineam

folido

AB,

in ipfa

punftum A, dato angulo

in recla linea

ad

aequalem angulum

conftituere.

Sumatur enim

DF

quodvis punctum F, a quo ad

planum

LIBER UNDECIMUS.
planum per
in punfto

257
a
,

ED, DC

tranfiens ducatur perpendicularis

FG

et planoa.

n. u.

occurrat; jungaturque

DG,

et

ad rectam lineam

AB,

et

ad datum

in ipfa

punclum A, angulo quidem

angulo autem

EDC

aequalis angulus

conftituatur

BAL;

EDG
AK,

conftituatur aequalis

BAK b
BAL
KH,

b. 23.

i.'

deinde

ipfi

DG

ponatur aequalis

et a

punfto
ipfi

plano

ad
etc. 12.

rcftos angulos erigatur

HA

jungatur.

ponaturque Dico angulum folidum ad

;

KH

GF

aequalis

ni

qui angulis planis

BAL,

BAH, HAL continetur, FDC gulis EDC, EDF,

KB, FE, GE.
planum,
et

aequalem
contento.

efle

angulo folido ad D, planis an-

Sumantur enim aequales re&ae

lineae

AB, DE,

et

jungantur

HB,

Quoniam
et in

igitur

FG

perpendicularis eft ad fubjeftum

ad omnes

reftas lineas

fubjecto quae ipfam tangunt, d funt plano, rectos faciet angulos .

//1\

/7\\

d.

3-Def. 11.

uterque igitur

angulomm FGD,
eadem
ratione, et
eft

FGE
reftus.

re<ftus eft.

uterque ipforum
et

HKA, HKB

quoniam duae

KA, AB
alteri, et
.

duabus

GD, DE

aequales funt, altera

bafi

angulos aequales conet

tinent, erit bafis

BK

EG

aequalis

eft

autem

KH

aequalis

GF, -4rur-

atque angulos recTos continent;

fus,

aequalis igitur erit

HB

ipfi

FE

e
.

quoniam duae AK,

erit

continent angulos;
lis

DE;
f
.

duae

igitur

KH duabus DG, GF aequales funt, et reclos bafis AH bafi DF aequalis; eftque AB aequaHA, AB duabus FD, DE funt aequales, et bafis
FE;
ergo angulus

HB
erit

eft aequalis bafi

eadem
fi

ratione, et angulus

HAL
cft

BAH angulo EDF aequalis angulo FDC eft aequalis. quanet

f-

8. 1.

doquidem

aflumamus aequales AL, DC,

totus angulus

jungamus KL, HL, GC,

~FC, quoniam
ipfi

BAL
erit

aequalis toti

EDG

ponitur acqualis;

reliquus

KAL

aequalis reliquo

EDC, quorumBAK GDC.

et

Kk

258
et

EUCLIDIS
quoniam
duae

ELEMENTORUM
duabus
bafi

KA, AL
bafis

GD, DC

aequales funt, et angulos

e
.

e.4.i.aequales continent,

KL

GC

aequalis erit

eft

autem

et

KH
les;

aequalis

GF,

duae

igitur

LK,
bafi

KH

duabus

CG, GF

funt aequa-

angulofque rectos continent;

bafis

ergo

HL

aequalis cft

FC.

rurfus,

quoniam duae

HA,

AL

funt, et bafis

FD, DC aequales _ HL aequalis bafi FC, erit angulus H AL aequalis angulo

duabus
.

f.

8.

i-FDC f

quoniam

igitur

tres

an-

guli plani

BAL,

BAH, HAL

quibus continetur angulus folidus ad A,

aequales funt tribus angulis planis

folidus ad
. B.
1 1
.

EDC, EDF, FDC

fingulis,

quibus angulus
erit

continetur,

finguli

et fimiliter funt pofiti;

folidus angulus ad

angulo folido ad

aequalis.

Ad

datam

igitur

re&am

lineam, et ad datum in ipfa

punctum dato angulo

folido tribus

contento aequalis angulus folidus conftitutus planis angulis

eft.

Q^

E. F.

PROP.

XXVII.

PROB.

AData et fimiliter
fcribere.
Sit recla

recta linea dato folido parallelepipedo fimile, poiitum folidum parallelepipedum de-

quidem

linea

AB, datum

vero fblidum parallelepipedum

CD.

oportet a data recta linea

AB

dato folido parallelepipedo

CD

fi-

mile, et fimiliter pofitum folidum paralklepipedum defcribere. Conftituatur enim ad re&am lineam AB, et ad datum in ipfa puncs.

26.

n.tum

angulo folido ad

aequalis angulus
ita

qui planis angulis

BAK,

KAH, HAB,
angulo

contincatur,

ut angulus

ECG,

angulus vero

KAH

quidem BAK aequalis fit GCF, et adhuc angulus HAB angulo

angulo

LIBER UNDECIMUS.
BA ad AK, ut autem GC angnlo b ex aequali ut EC ad CF, ita erit BA ad b. ad CF, ita KA ad AH ergo AFf compleatur parallelogrammum BH, et AL folidum. quoniam igitur eft ut EC ad CG, ita BA ad L
FCE;
et
fiat

59

ut

EC

ad

CG,

ita

12. 6.

c.

22. 5.

AK, circa aequales angulos ECG,

BAK

latera

funt proportionalia

\F

*6o
b. 16.

EUCLIDIS
n.funt hae
parallelae;

ELEMENTORUM
b
.

et inter fe parallelae erunt

Dico

igitur

folidum

AB
c.

a plano

CDEF

bifariam
eft

fecari.

Quoniam enim
34.

aequale

CGF
C
;
1 ,

triangulum triangulo
eft

CBF,

trian-

i.gulum

vero

DAE

triangulo

DHE

autem

et

CA

parallelogram-

d. 24.

n.mum
enim

parallelogrammo
eft;

BE

aequale'

oppofitum

et
:

grammo
angulis

CH

paralleloparallelogrammum erit prifma contentum duobus tri-

GE

CGF, DAE, et tribus parallelogrammis CA, GE, EC aequale prifmati quod continetur
duobus
triangulis

CBF, DHE,
;

et tribus parallefimili-

C.

u.logrammis BE,
et

e CH, EC

etenim planis

bus, multitudine et magnitudine aequalibus, et fimiliter pofitis continentur,

nullus

bus angulis
fecatur.

planis.

ex ipforum angulis folidis continetur pluribus quam triErgo totum AB folidum a plano CDEF bifariam

Q^ E. D.

PROP. XXIX.

THEOR.
eadem
funtbafi, et eaeif-

SOlidaaltitudine, quorum dem

dem
Vid. Fig.
2, s.

parallelepipeda quae in

infiftentes

re&ae funt in

rectis lineis, inter fe

funt aequales.
folida parallelepipeda

Sint

enim

in

eadem

bafi

AB

altitudine,

quorum
fint in

infiftentes reftae
reftis lincis

AH, AK, eadem AF, AG, LM, LN; CD, CE,

j)

BH,

BK

eifdem

FN,
ae-

DK.
quale
Vid. Fig.
1.

Dico folidum
efle.

AH

folido

AK

Primo habeant parallelogramma

DG,
fettum
eft

HN
HG.

bafi

AB

oppofita,
igitur

latus

commune

quoniam

folidum

AH

plano

AGHC

per diagonales

LIBER UNDECIMUS,
gonales
cabitur

261
bifariam
fe28.

AG,

CH

oppofitorum planorum

ALGF, CBHD,
eft

AH

a plano

AGHC\
plano

duplum

igitur

folidum
ratione,

AH prifmatisa.
quoniam
foli-

n.

quod

triangulis

ALG, CBH
eft

continetur.

eadem

dum AK

feclum

LGHB
erit

per diagonales

LG,

BH

oppofitorum
prifmatis

planorum ALKG, CBKH, quod triangulis ALG, CBH

ert

folidum

AK

duplum ejufdem

continetur.

folidum igitur

AH

folido

AK

aequale.

Non

autem habeant parallelogramma

bafi oppofita videlicct

eft

DM,
ergob.
erit

EN
et

latus

commune.
erit

quoniam

igitur

parallelogrammum

utrumque
b
;

ipforum

CH, CK,
eft aequalis

CB

utrique

re&arum

DH,

EK

aequalis

34. 1.

DH

EK.

communis

addatur, aut auferatur

HE;

\m/\ n

igitur
eft

DE
.

aequalis
c
.

HK.

quare et

GDE

triangulum triangulo

BHK
c.

aequale

parallclogrammum autem

DG eft
CF

aequale parallelogrameft

38. i,

mo HN d LMN. et
BM,
funt.

eadem
eft

ratione et

AFG

triangulum

aequale triangulo

d.

36.1.

parallclogrammum quidem

aequale parallelogrammo
e.

e parallelogrammum vero CG parallelogrammo BN ; oppofita enim Ergo et prifma contentum duobus triangulis AFG, CDE, et

24.

1,

tribus parallelogrammis

AD, DG, GC
et tribus

eft

aequale

prifmati

quod duoeft

f.

c.

n,

bus

triangulis

LMN, BHK

parallclogrammis

BM, MK, KL
et

continetur.

ablato igitur prifmate

LMN, BHK
ipfi,

cx folido cujus bafis

parallclogrammum AB, oppofitum autem

FDKN;

cx

eodcm
folido

262
pedum

EUCLIDIS
folido ablato prifmate
fc.

ELEMENTORUM
erit

AFG, CDE;
ckc.

reliquum folidum, parallelepifc.

AH

aequale reliquo folido, parallelepipedo

C^, E.

AK.

folida

igitur parallelepipeda

D.

PROP. XXX.

THEOR.
eadem
iniiftentes

SOlidaaltitudine, quorum dem

Sint enim in

parallelepipeda quae in

funt bafi, et earectae non funt

in eifdem rectis lineis, inter fe funt aequalia.

eadem

bafi

AB

folida parallelepipeda

CM, CN,

et

eadem

quorum infiftentes reftae AF, AG, LM, LN, CD, CE, BH, BK, non funt in eifdem rectis lineis. Dico folidum CM, foaltitudine,

lido

CN

aequale

effe.

Producantur enim
punctis

O,

P, Q^,

FD, MH et NG, KE, et R; et AO, LP, BQ^, CR

conveniant inter
jungantur.

fe in

quoniam

LBHM parallelum eft plano oppofito ACDF, et planum LBHM illud eft in quo funt parallelae reclae LB, MHPQ^, in quidem quo etiam eft figuraBLPQ^; planum vero ACDF eftilludin quo funt
igitur

planum

parallelae

AC, FDOR,

in

quo etiam

eft

figura

CAOR;

erunt figurae

BLPQ^,

LIBER UNDECIMUS.
CAOR in planis inter fe parallelis. fimiliter quoniam planum ALNG oppofito plano CBKE parallelum et planum quidem ALNG illud eft in quo funt parallelae AL, OPGN, in quo etiam eft
BLPQ^,
eft,

263

figura

ALPO;
in

planum vero
quo etiam

CBKE
figura

eft illud

in
;

quo

funt

parallelae

CB,

RQEK,

eft

CBQR

erunt figurae

ALPO,
in-

CBQR
ter fe

in planis inter fe parallelis.

et funt

plana

ACBL, ORQJP

parallela;

folidum igitur

CP

eft

parallelepipedum.

folidum autem

CM

cujus bafis
eft
a

aequale

folido

ACBL, et parallelogrammum ipfi oppofitum FDHM, CP cujus bafis eft parallelogrammum ACBL, et eiain

29.11.

oppofitum
retfae
tis

ORQP;

eadem enim

funt bafi,

ct

ipforum

infiftentes

lineis

AF, AO, CD, CR; LM, LP, BH, BQ FR, MQ^ fed folidum CP eft aequale
funt bafi

funt in eifdem reca

folido

CN,

etenim

in

eadem

ACBL,

et

eorum

infiftentes reclae

folidum

LN; CR, CE, BQ_, BK funt in eifdem reclis lineis CM, folido CN aequale erit. Solida igitur parallelepipeda Q^E. D.

AO, AG, LP, ON, RK. Ergo

&c.

PROP. XXXI.

THEOR.

SOltda et eadem

parallelepipeda quae in aequalibus funt bafibus, altitudine, inter fe funt aequalia.

Sint in aequalibus bafibus

et

AB,

eadem

altitudine.

Dico
aequale

foli-

CD P

folida

parallelepipeda

AE, CF,

dum

AE folido CF

effe.

Sint
lineae

primo ad reftos angulos bafibus

ponantur autem
fint in
foli-

infiftentes

rectae

AB, CD.

da ita ut bafes

eodem

pla-

no, et ut in direclum fint latera

264
a.

EUCLIDIS
CL, LB;
retfa igitur
a
;

ELEMENTORUM
quae
infiftit

LM

puncfto

communis

erit foli-

13. 11. dis

AE, CF reliquae autem infiftentes reftae fint AG, HK, BE; DF, OP, CN. et primo fit angulus ALB aequalis angulo CLD in directum igitur erunt AL, LD. producantur OD, HB et conveniant in Q_
;
,

compleatur folidum parallclepipedum una ex infiftentibus mum LQ^, et

et

LR cujus bafis
rectis.

eft

LM

parallelogramigitur

quoniam
ct

b.

7-5-bafim

rallelogrammum parallelogrammo LQ^, ita bafis CD ad eandem

rallelepipedum
parallelo,
.

CD

eft

aequale, erit ut bafis

AB paAB ad

AR
AB

feftum

AE ad folidum C eadem ratione quoniam folidum parallelepipedum CR feclum eft 25. 11. LR plano LF parallelo planis oppofitis CP, BR, ut bafis CD ad bafim
erit ut
ita

plano bafis ad bafim LQ_,

eft

LQ\ LMEB

quoniam folidum pa-

oppofitis planis

AK,

DR

folidum

LQ^, LQ^,
ad

ita erit
ita

folidum

CF

ad folidum

LR.

fcd ut bafis

AB

ad bafim

oftenfa fuit bafis

ita

CD

ad LQ_bafim.

ut igitur folidum

AE

LR

folidum,

folidumCF

\N

2.9.5

LIBER UNDECIMUS.
delicet
lineis

265
reflis
eft ipfi

LA, LS, BH, BT; MG, MV, EK, AT, GX. quoniam vero parallelogrammum AB
in
et in

EX

eifdem funt
aequale

SB
eft

f
,

etenim in eadem funt bafi LB,

bafis

eifdem parallelis LB,

AT;f.

35. i,

autem

SB

aequale bafi

CD;

erit bafis

AB

bafi

CD

aequalis.

et eft angulus
fis,

ALB
SE.

anguio

CLD
et

aequalis;

erit

igitur,

ex prius often-

folidum

AE

aequale folido

CF. folidum autem

AE aequale oftenAE
.

fum

eft folido

Ergo

folidum

Sed non

fint infiftentes reclae

ipfis

SE folido CF eft aequale. AG, HK, BE, LM; CN, RS, DF,
bafibus.

OP

ad reclos angulos
effe folido

AB,

CD
a

Dico

rurfus folidum

aequale

CF. ducantur

ad fubjeclum planum
FI,

M; N, S, F, P; g punftis KT, EV, MX; NY, SZ, perpendiculares GQ^,

G, K, E, T, V, X; Y, Z,
ZI, IU,
I,

n. u.

PU;

et

plano in punclis Q^,

U, occurrant,

et jungantur

QT, TV, VX, XO^; YZ,

UY.

Quoniam

igi-

P
U

166
quidem
folido

EUCLIDIS
in

ELEMENTORUM
eadem
altitudine.

eadem
aequale

funt bafi, et
erit.

Ergo

et

foliJum

AE

CF

Solida igitur parallclepipeda 8tc.

Q^

E. D.

PROP.

XXXII.

THEOR.
eandem habent
altitudi-

SOlida inter nem,

parallelepipeda quae fe funt ut bafes.

LIBER UNDECIMUS.
primo
igitur
fit

267
Qyoniam

MO una cx
d

rettis infiftcntibus,

GQ^vero

in altcro.

folida parallelcpipeda

AB,

CD

eandem habcnt

altitudinem, erunt

.ea inter fe ut bafis

AE

ad bafim

CF; quare

prifmata quae ipforum

funt dimidia

funt intcr fe ut bafis

AE

ad

CF

bafim, hoc eft ut tri-d. 28.11.;

augulum

AEM

ad triangulum

CFG.

PROP.

XXXIII.

THEOPv.
fe funt in triplicata

Imilia folida parallelepipeda inter

ratione

homologorum

laterum.

Sint fimilia folida parallelcpipcda

AB, CD;

latus

autem

AE

ho-

molo<mm

fit

lateri

CF. Dico folidum

AB

ad

CD

folidum triplicatam

rationem habere ejus

quam habct

AE

ad CF.

Producantur enim EK, EL,

et ipfi

EM
et

in direclum ipfis

AE, GE,
aequalis
et

HE

et

quidem adhuc ipfi FR

CF

aequalis

ponatur
;

EK,

ipfi

vcro

FN

EL;
fo-

aequalis

EM

KL

parallelogrammum,

KO

igitur

lidum complcantur. quoniam duae KE, EL duabus CF,

FN

aequalcs funt;

fed

et aneft ae[

^i

p*|R,

KEL angulo CFN gulus

qualis, quia
ipfi

et

angulus

AEG
fimi-

CFN
et

aequalis eft

ob

litudincm folidorum
erit

AB, CD;

KL

parallelogrammum

fimile et acquale parallclogram-

mo CN.

eadem

ratione et parallelogrammum

MK
folidi

aequale

eft et fiipfi

mile parallelogrammo

CR,

ct

adhuc parallclogrammum

OE

FD

parallelogrammo.

tria

igitur

parallelogramma

KO

tribus paral-

lelogrammis

*6S
a.

EUCLIDIS
lelogrammis
folidi

ELEMENTORUM
fed
tria

CD

aequalia et fnnilia funt.

tribus

op=
11-

b. c.

3 24. ii. pofitis aequalia funt et fimilia . b 1 1

.

folidum igitur

KO

aequale eft et

CD compleatur GK parallelogrammum, et a bafibus quldem GK, KL parallelogrammis, altitudine vero eadem cum ipfo AB, folida compleantur EX, LP ita fcilicet ut refta EH una ex earum reftis
mile folido
.

fit

infiftcntibus.

et

mutando,
lis

eft

ut

quoniam ob fimilitudinem folidorum AB, CD, et perAE ad CF, ita EG ad FN, et EH ad FR; aequa-

autem
ad

FC
c

ipfi

EK,
ad

et

FN

ipfi

EL,
ad

et

FR

ipfi

EM;

erit

igitur ut

<:.

AE quidem sd 1.6. EK, ita AG parallelogrammum ad parallelogrammum GK ut autem GE ad EL, ita GK ad KL; et ut HE ad EM, ita PE ad KM. et ut igitur AG parallelogrammum ad parallelogrammum GK, ita GK
EK,
ita

AE

EG

EL,

et

HE

EM.

fed ut

ad

KL,

et

PE

ad

KM.
;

fcd ut

AG quidem adGK, itaAB folid. 25. 11.

dum
tem
ad

ad folidum

EX d
ita

ut au-

GK ad KL,

folidum

EX

PL folidum; et ut PE ad KM, ita PL folidum ad folidum KO. et ut igitur folidum AB

ad folidum
et

V
C

PL

ad

EX, KO.

ita
fi

EX

ad PL,
fint

autem

LIBER UNDECIMUS.
bet rationem ejus,

169-

quam

ipfius

latus

homologum

AE

habct ad

homo-

logum latus CF. Q^ E. D. Cor. Ex hoc mamfeftum

nales fuerint,
ut

quod

iit

fcriptum;
ejus

lineae proportioeft, fi quatuor reftae ad quartam, ita ede folidum parallelepipedum prima a prima ad folidum quod a fecunda, fimile et fimiliter dequoniam et prima ad quartam triplicatam rationem habet
e
.

quam prima ad fecundam

e.

u.Def.

5.

PROP.

D.

THEOR.

SOlida mis quae

hoc
eft

parallelepipeda quae continentur parallelograminter fe funt aequiangula, fingula fingulis,

quorum

anguli folidi funt inter fe aequales; hafe

bent rationem inter

eandem

ei

quae compofita

eft

ex

laterum rationibus.
Sint folida parallclepipeda

klograrnmis

AB, CD, quorum AB continetur paralAE, AF, AG, quae aequiangula funt, fingula fingulis, pa-

h>
JT

i 7o

EUCLIDIS
ex rationibus laterum
ducantur enim

ELEMENTORUM
ad

AM
AR

DL,

AN
;

ad

DK,

et

AO
AP

ad

DH.

proipfi

MA, NA, OA
et
ipfi

ad P,

Q^ R,
et

ita ut

aequalis

fit

DL, AQJpfi DK,

pipedum

DH

compleatur folidum parallele-

AX
eft

contentum

fc.

parallelogrammis AS,

AT, AV
folidum

ipfis

CH,

CK,
a. C. ii.

CL

fimilibus et aequalibus, fingula fingulis.

3

igitur

AX

folido

CD

aequale

compleatur etiam folidum

infiftentibus eft

AY

cujus bafis eft

AS, una vero ex

quaevis a, et ut

rcc~tis

AO.

exponatur auteni recla

ut vero

MA
c;

ad

AP,

ita fiat

a ad reftam b;

NA

ad
igi-

AQ^,

ita fiat

b ad

et ut

OA

ad

AR,

ita fiat

c ad d.

quoniam

Kf
K
N

KO

H
a b
c

A
GL

a
tur

X
erit
eft.

AE
re<5ta

ut

parallelogrammum aequiangulum eft ipfi AS, a ad ipfam c; hoc enim in 23. 6. oftenfum

AE

ad AS,

folida vero

AB,
h. 32. 11.
c. 25.

quae inter plana parallela BOY, EAS conftituuntur, eadem funt altitudine. eft igitur folidum AB ad folidum AY, ut bafis AE ad
bafim
1

AY

AS hoc n.folidum AX, ut

,

eft ut refta

a ad reclam

c.
C
,

folidum vero

bafis

OQ

ad bafim

QR

hoc

eft ut refla

AY OA

eft

ad
ip-

ad

fam AR, hoc

eft

eft

ut recla c ad ipfam d.

quoniam

igitur

folidum

AB
ad

ad folidum

AY,

ut recta a ad reftam c;

ut vero folidum

AY

folidum

AX,

ita eft recla

ad folidum

AX five CD,

ex acqaali folidum AB ratio autem a ad d d*. ut recla a ad re<5tam

c ad ipfmi d;
erit

compofita

LIBER UNDECIMUS.
compofita
dicitur
d

271
d,

ex rationibus a ad
fingulis,

b,

b ad

c, et c

ad
ad

quae eae-cLA.Def.5y

dem

funt,
et

fingulae

rationibus laterum

MA
eft

AP,

NA

ad

AQ_,
teribus

OA

ad

AR.

latera

autem AP,

AO_, AR,

aequalia funt la-

DL, DK, DH,

fingula fingulis.
ei

Ergo folidum

AB

habet ad folate-

lidum

CD

rationem eandem

rum

AM

ad

DL,

AN

ad

DK,

quae compofita ad DH. et

ex rationibus

AO

Q^

E. D.

PROP. XXXIV.

THEOR.
;

AEqualium reciproce

folidorum parallelepipedorum bafes funt

proportionales altitudinibus
et

quorum

folidorum parallepipedorum bafes funt reciproce proportionales altitudinibus, ea inter fe funt aequalia.
Sint aequalia folida parallelepipeda

AB,

CD

dico ipforum bafes effe

reciproce proportionales altitudinibus;

hoc
folidi

eft ut

EH

bafis

ad bafim

NP,

ita efTe

altitudinem folidi

CD

ad

AB

altitudinem.

Sint

enim primum

infiftentes

AG, EF, LB, HK; CM, NX, OD,

Dico ut

PR
fis

ad reftos angulos bafibus ipforum. ad AG. fi igitur baNP, ita efle

EH

bafis

ad bafim

CM
NP

j^

EH
AB

R.

bafi

fit

aequalis,

quoniam

et

folidum aequale

eft folido

CD,
enim

X
J>

erit et

CM
AB

aequalis ipfi

AG.

fi

bafibus

EH, NP aequalibus exiftentibus non fint AG, CM altitudines aequales,

folidum folido
eft

H
C
ponitur autem aequale.

neque
igitur

CD aequale erit.

non
;

inaequalis

altitudo
bafis
bafis

CM
CD

altitudini

AG;
NP,

igitur

eft

aequalis

ac propterea ut

EH
fit

ad bafim NP,

ita erit

CM
fed

ad

AG.
fit

At
eft

vero

non

EH

aequalis bafi

EH
eft

major.
ipsa

autem

AB

folidum folido

aequale;

ergo major

CM

AG;

1~/2

EUCLIDIS
AG;
fi

ELEMENTORUM
AB,

enim non, neque

rurfus forent folida

CD

aequalia;

po-

nuntur autem aequalia. itaque ponatur CT aequalis ipfi AG, folidum parallelepipedum quidem NP, altitudine autem

et a bafi

CT

CV

comut

pleatur.

Quoniam
ad folidum

igitur folidum

AB

folido

CD

eft

aequale,

erit

AB
a. 7. 5.

folidum ad folidum

CV,
a
.

ita

CD
ba-

folidum

CV
b
;

fed ut
ita

AB
b. 32. ii.fis

folidum ad folidum

CV,

K
ch

EH

ad

NP
AB,

bafim

enim

funt

CV folida
C
,

aeque alta ut autem

ba-

\F
K
AG; ergo et folidorum parallequare
aequalis

folidum
c.

CD

ad ipfum

CV, itaMP
retfa

25.

u.fis ad bafim

PT
et

et

MC

ad

A
autem
ad

d.1.6.

; ipfam ad NP bafim,

CT d

igitur ut bafis

EH
eft

ita

MC
CD

ad

CT.
ita

CT

ut

EH

bafis

ad bafim NP,

MC

AG.

lepipedorum
bus.

AB,

bafes

funt reciproce

proportionales altitudini-

Rurfus folidorum parallelepipedorum

proportionales altitudinibus;
fitque ut

AB,

CD

bafes fint reciproce

EH

bafis

ad bafim

NP,

ita fo-

LIBER UNDECIMUS.
igitur
eft ut bafis

273

EH

ad bafirn NP,
erit

ita

CM altitudo
e

folidi

CD

ad

AG
$.

altitudinem
ipfi AG

folidi

AB;

CM

major

ipfa

AG.

A. ponatur rurfusc

aequalis CT,

et fimiliter fo-

R D
K
E M
T

lidum

CV
eft

compleatur.

niam
ita

ut

EH
ipfi

bafis

itaque quQad bafim NP,

aequalis auerit

CM
eft

ad ipfam

AG
CT,
ita

tem

AG
NP

ut

bafis

EH
AB
alta

ad

bafim,

MC

ad

CT.
ita

fed ut bafis

EH

ad

NP

bafim,

A
MC
ad
C
.

E
CT,
et

C
ita et

N
MP
bafis

b. 32.11."

folidum ad folidum

CV;

aeque
ut

enim funt

folida
et

AB, CV;
ita

autem

ad bafim

PT, AB,

folidum

AB
tur

ad folidum CV,

CD ad folidum CV CD folidum ad folidum

igitur ut

folidum
igitur
igi-

c.

25. 11.

CV. utrumque

folidorum

AB
Non

folido
fint

CD ad ipfum CV eandem rationcm CD eft aequale. Q^ E. D.

ftantes

habet; folidum

autem

FE, BL, GA,

KH; XN, DO, MC, RP

ad reetos angulos bafibus folidorum; et a punctis F, B, K, G; X, D, ad plana bafium EH, NP ducantur perpendiculares, R, quae planis

R D

A
in punftis S,

E
I,

Y, V, T; Q_,
Dico
ct fic

U,

occurrant, et compleantur folida

1
.

FV, XU, quae

oftenfum
fuit.

parallelepipeda erunt, ut in cafu ultimo Prop. 3

aequalibus exiftentibus folidis

AB, CD,

hujus ba-

f es

274
NP,
aut g. 29.

EUCLIDIS
ita eife

ELEMENTORUM
EH
bafis

fes efle reciproce proportionales altitudinibus, fc. ut

ad bafim

altitudinem folidi

CD

ad

folidi

AB
et

altitudinem.

Quoniam
et foli-

enim folidum
30. 11.

AB folido CD eft aequale, folido autem AB aequale eft folibafi

in

j um BX, in eadem namque funt

FK,

eadem

altitudine;

dum
et

DC

eft

aequale folido

DZs,

eadem enim
folido

rurfus funt bafi

XR,

eadem

altitudine; erit et folidum

BT

DZ

acquale.

aequalium

autem folidorum parallclcpipedorum, quorum

infiftentes bafibus ipfo-

rum
lidi

funt ad rettos angulos, bafes funt reciproce proportionales altitueft igitur ut bafis

dinibus, ut oftenfum fuit.

FK

ad bafim
eft bafis

XR,

ita fo-

DZ

altitudo ad altitudinem

folidi

BT.

atque

quidcm

FK

A
bafi

E
XR
aequalis bafi

EH

aequalis, bafis vero

NP. quare

ut

EH

bafis

ad bafim NP,

ita eft altitudo folidi

DZ

ad

folidi

BT

altitudinem.

eae-

dem autem funt altitudincs folidorum DZ, DC, BA. eft igitur ut EH bafis ad bafim NP, ita
altitudinem
folidi

ut et folidorum
folidi

BT,
ad

DC

altitudo

BA.

Ergo folidorum parallelepipedorum

AB,

CD

bafes funt reciproce proportionales altitudinibus.

Rurfus, folidorum parallclepipedorum

ut proportionales altitudinibus, fitque

AB,
bafis

CD

bafes fint

reciproce
ita folidi

EH

ad bafim NP,

CD
fim

altitudo
efte.

ad altitudinem
Iifdem

folidi

AB.

Dico folidum

AB

folido

CD
qui-

aequale

namque

conftruclis,

quoniam

ut

EH

bafis

ad ba-

NP,

ita folidi

CD

altitudo

ad altitudinem

folidi

AB;

et bafis

dem

LIBER UNDECIMUS.
dem

275

EH

eft

aequalis bafi

FK; NP

vero

ipfi

XR;

erit

ut

FK

bafis

ad bafim

XR,

ita altitudo folidi

CD

ad

folidi

AB
et

altitudinem.

eaedem
eft

autem funt
igitur ut
folidi

altitudines bafis

folidorum

AB, BT,

ipforum

CD, DZ;

FK

ad bafim

BT.

quare

XR, ita folidi DZ altitudo ad altitudinem folidorum BT, DZ parallelepipedorum bafes funt
; ;

reciproce proportionales

DZ
et

altitudinibus ipforum autem infiftentes funt ad reclos angulos baiibus ergo, ut prius oftenfum, BT folidum folido e eft folido eft aequale. fed folidum quidem BT aequale BA, fo-S-

2 9-*ut

Hdum

vero

DZ eft aequale folido s DC,

altitudine.

fiquidem in iifdem funt bafibus,

eadem

Ergo

et

folidum

AB

folido

CD

eft

aequale.

Q^E. D.

PROP. XXXV.
fint

THEOR.

SI bus

plani aequales, et in ipforum verticirectae lineae infiftant, quae cum rectis fublimes

duo anguli

angulos contineant aequales, alterum alteri in fublimibus autem fumantur quaevis puncta, in quibus funt anguli, perpendicuatque ab ipfis ad plana lares ducantur; et a punctis quae a perpendicularibus filineis a principio pofitis
;

unt in planis, ad primos angulos jungantur re&ae lineae; hae cum fublimibus aequales angulos continebunt.
Sint

duo

anguli plani aequales

BAC, EDF;

et a punciis

A,

D fu-

blimes reftae lineae

principio pofitis

quae cum recYis lineis a contineant, alterum alteri; angulum aequales angulos

AG,

DM

conftituantur,

quidem

MDF

angulo aequalem angulo MDE, angulum vero quaevis punfta G, M, aequalem et fumantur in ipfis AG,
;

GAB

GAC

DM

a quibus ad plana per

BAC,

EDF

Mm

ducantur perpendiculares

GL, MN

occurrentes

z 76

EUCLIDIS
gulum
tur

ELEMENTORUM
N;
et

occurrentes planis in punetis L,

LA,
efTe.

ND

GAL angulo MDN

ipfi

jungantnr.

Dico an-

aequalem

Ponatur

DM

aequalis

AH,

et

per

ipfi

GL

parallela duca-

HK.

eft

autem

a.8.u.ad planum
reftas lineas

BAC

perpendicularis ad planum BAC; ergo et a ducantur a punflis K, N ad perpendicularis erit

.

GL

HK

AB, AC, DE,

DF

perpendiculares

KB, KC, NE, NF;

et.HB, BC,
gulos
b. 18.

ME, EF
BAC,

jungantur.
erit et

Quoniam

igitur

HK

ad reetos an-

eft

plano

planum
;

n.fit ad re&os

angulos plano

BAC b

quod per ipfam ducla autem eft in plano BAC

HBK

HK

tran-

recla

AB
c.

ipfi

BK

planorum communi
ad planum

fcclione
C
,

4.Def. ii. perpendicularis eft

HBK
;

ad reetos angulos; quare AB et ad omnes reclas lincas quae

1

4. 3-Def. ii.

in eo plano ipfam tangunt reelos faciet angulos'

reeta

tangit

autem ipfam

BH,

in eo exiftens plano

reclus igitur eft angulus

ABH. eadem
ipfi

ratione et angulus
aequalis.
eft

DEM
et

eft rcclus;

ergo angulus

ABH

DEM
duo

eft

autem

HAB

angulus aequalis angulo

MDE.

igi-

tur triangula funt

HAB,

MDE
unum

duos angulos duobus angulis aequales

latus uni lateri aequale,

habentia, alterum

alteri, et

quod uni
ergo
e
.

ae-

qualium angulorum fubtenditur,

a.26.

videlicct

HA

ipfi

DM

et reli-

i.qua

latera reliquis latcribus acqualia

habebunt, alterum

alteri

quare

AB

LIBER UNDECIMUS.
AB eft aequalis DE. fimiliter, junftis HC, MF demonftrabimus et AC lpfi DF aequalem efle. Quoniam igitnr AB quidem cft aequalis DE, AC vero ipfi DF, erunt duae BA, AC duabus ED, DF aequaBC cft acqualis; bafis igitur les; fed et angulus BAC angulo EDF
bafi

277

EF,.

et reliqui anguli rcliquis angulis

aequales funt

f
.

crgo angulusf.

4. i

ABC
reclo

angulo

DEF
quare

eft

aequalis.

eft

autem

ct retfus

ABK

aequalis

DEN,

et reliquus

CBK

reliquo

FEN

eft aequalis.

eadem

funt itaquc angulo duobus angulis aequales habentia, EFN duos angulos triangula BCK, alterum altcri, et unum latus uni lateri aequalc, quod eft ad aequalcs
ratione, et

BCK

angulus

eft aequalis

EFN.

duo

BC ipfi EF; ergo ct reliqua latera reliquis lateribus angulos, videlicet e eft EN. eft autem et ipfi aequalia habebunt. aequalis igitur

BK

AB

e.

26.

1.

ipfi

DE

aequalis;

quare duae

AB,

BK

duabus

et rettos continent angulos.

bafis igitur
erit et

AK
fit

eft

DE, ENaequales funt; aequalis bafi DN. et

quadratum quadrato
funt quadrata ex

cum
ex

AH
;

fit

aequalis

DM,
cft

quod

ex

AH
8

DM aequale.
8

fcd quadrato ex

AH

aequalia

AK,
ae-

g 47.
.

1,

KH

etenim reclus
funt ex

angulus

AKH.

quadrato autem ex

DM

qualia

quadrata igitur

ex

DN, NM AK, KH

quadrata,

quia angulus

quadratis ex

DN,

DNM reftus. NM funt aequalia, quoeft

re<5ta

ex AK aequale eft quadrato cx DN. ergo reliquum KH quadratum rcliquo quadrato ex NM eft aequale; et ideo MN aequalis. et quoniam duae HA, AK duabus MD, linea HK et bafis HK bafi MN oftenfa eft aeDN aequales funt, altera HAK angulo MDN aequalis erit h Q^ E. D. qualis, angulus

rum quadratum
ex

ipfi

alteri,

h. 8.

Cor. Ex hoc manifeftum

ipfis

eft, fi fint

duo anguli

plani aequales, ab

autem conftituantur fublimes

reftae lineae

aequales,

quae

cum

recYis lineis
teri,

a principio pofitis aequales contineant angulos, alterum alipfis

ab pcrpendiculares quae

ad plana in quibus funt primi an-

intcr fe aequales eflc, guli ducuntur,

Corollarii

278

EUCLIDIS
Sint

ELEMENTORUM
alia

Corolkrii

Demonftratio.

duo

anguli plani

mes

et aequales

BAC, EDF inter fe aequales, et re&ae fubliAH, DM, cum ipfis BA, AC, et ED, DF aequales
alteri,

contineant angulos, alterum

et

angulum
aequalem;
erit

fcilicet

angulum angulo ducantur perpendiculares HK,

HAC

MDF

et

HAB angulo MDE, ad plana BAC, EDF

MN;

HK

ipfi

MN
eft

aequalis.

Quoniam enim
planis

angulus folidus ad

contentus

tribus

angulis

BAC, BAH,

HAC qui,

funt aequales tribus anfinguli fmgulis,

gulis planis

EDF, EDM,

D;

erunt anguli folidi ad

fcilicet fi

MDF A et D

quibus continetur angulus folidus ad

inter fe aequales, et fibi

mutuo con-

gruent;

planus angulus

BAC

applicetur plano angulo

EDF,

congruet recla
bri.

i3>

"

M.

AH rcflae DM, ut oftenfum fuit in Prop. B. hujus Liet quoniam AH aequalis efb ipfi DM, punclum H congruet punfto ad planum BAC congruet perpendiquare perpendicularis HK
'

culari

MN

ad planum
eft

EDF,
reclae

quia haec plana

fibi

mutuo congruunt.

aequalis igitur

HK

MN. Q^

E. D.

PROP. XXXVI.

LIBER UNDECIMUS.
PROP. XXXVI.
tres

279

THEOR.
fint,

SI lelepipedum
rallelepipedo

re&ae lineae proportionales

folidum paral-

quod a tribus fit, aequale eft folido paquod fit a media, aequilatero quidem, cu-

folidus continetur tribus angulis jufque unus angulus aequalibus planis angulis quibus unus folidus anplanis,

gulus antedifti
Sint tres

folidi continetur, finguli fingulis.

rcclae lineae proportionales

A, B, C,
ipfis

fit

nempe

ad B,

ut

ad C.

Dico foltdum quod

folidus

lido

quod

fit

A, B, C, aequale elfe foex B, aequilatero quidem, aequiangulo autcm antcdicto.

fit

ex

Exponatur

angulus ad
ipfi

contentus tribus planis angulis

EDF, FDG, GDE; ct ipfarum ED, DF, DG,

ipfi

quidem

ponatur acqualis unaquaeque

ct

folidum parallelepipedum

DH

compleatur,

vero

A ponatur
et
et

aequalis
li-

^
tN
|

H
nG
|

recla

LK, neamLK,
K,

ad reclam

ad

pun&umin
a

ipfa

conftituatur

anguplanis

l^J

Ml^

lus folidus contentus

angulisLKM,
ipfis

MKN.NKL,

EDF, FDG,
vero

GDE
et et

A
ponatur
ipfi

B
quidem

C
B
aequalts
recla

aequalibus finguli fingulis;

KN, ipfi aequalis KM; dum KO. Quoniam igitur eft ut A ad B, ita B ad C, aequalis autem crit ut eft A ipfi LK, et B utrique ipfarum DE, DF, et C ipfi KM ita DF ad KM. circum aequales angulos latera funt LK ad ED, igitur
compleatur folidum parallelepipe;

reciproce proportionalia;

ergo parallclogrammum

LM parallelogrammo
EDF, b.
14.6.

EF

eft

aequalc

et

quoniam duo anguli

plani aequales funt

LKM,

280

EUCLIDIS
LKM,
ter
fe,

ELEMENTORUM
DG,

et in ipfis fublimes reftae conftituuntur et

KN

aequales in-

cum

reftis lineis a principio

alteri;

pofitis aequales continentes an-

gulos,

alterum

erunt

JT

perpendiculares quae apunctis

G,

N
.

ad plana

EDF,

LKM ducuntur,
*. Cor. 3;.

inter fe ac-

n.quales

DH

Ergo folida KO, eadem funt altitudine.

in aequalibus baet

quac vero
cl

**
eadem

**
altitudine,

fibus funt folida parallclepipeda,

d. 31.

inter fe funt ae-

ii.qualia

Ergo folidum

KO

aequale

eft folido

DPI.

atque

eft

folidum

quidem ex B. fi

KO

quod

fit

a tribus

igitur

tres rcclae

A, B, C; folidum vero lineae tkc. Q^ E. D.

DH

quod

flt

LIBER UNDECIMUS.
AK
dum
ad folidum
.

281
ad
folid. Cor. JS .

CL d

et ut

EF

ad R,

ita eft

folidum

EM

u,

GN d ad GN EM
Scd
fit

ut igitur b folidum

AK

ad folidum CL,

ita eft

folidumb- 11.5.

folidum.

ut folidum

AK ad
linea

folidum CL,

ita

EM folidum ad folidum
ita efle

GN.
ipfam
e

Dico ut re&a

AB

ad reclam

CD,

reftam

EF

ad

GH.

Fiat cnim ut
tur

AB

ad

CD,

ita

EF
ut

ad ST,

et

ab

ipfa

ST

defcribae.

folidum parallelepipedum

SV

fimile, et fimiliter

pofitum

alterutri ip-

27.

n.

forum

EM, GN. Qyoniam igitur K.

AB

ad

CD,

ita eft

EF

ad ST,

et

I>

K
G

ro s_t_ H a R
CD
fimilia et fimiliter pofita paral-

&

defcripta funt

ab

ipfls
;

quidem AB,

AK, CL ab ipfis vero EF, ST, fimilia et fimiliter pofita parat lelepipeda EM, SV; erit ut AK ad CL, ita EM ad SV. ponitur auf tem et ut AK ad CL, ita EM ad GN. eft folidum aequale igitur
lelepipeda

f.

9. j.

GN

folido

SV.

eft

autem

ipfi fimile et fimiliter pofitum;

ergo plana

quibus continentur fimilia funt et aequalia, ipforumque latera homologa

GH, ST
eft

inter fe

aequalia erunt.

Quoniam
ipfi

igitur
erit

ut

EF
ad

ad

ST;
Si

aequalis autem
igitur

ST

GH;

ut

AB AB

ad ad

CD, CD,

ita ita

EF

GH.

quatuor reftae lineae 8cc.

Q^

E. D.

PROP. XXXVIII.

282

EUCLIDIS
PROP.
" "

ELEMENTORUM
XXXVIII.

THEOR.

planum ad planum rectum fit, et ab aliquo punclo eorum quae funt in uno plano, ad alterum planum

" fectionem cadet.

u Planuni enim

perpendicularis ducaturj ea in planorum

communem

CD
AD,

ad planum
et in ipfo

AB re&um

fit,

communis autem

" eorum

fectio flt

CD

plano, quodvis punclum

fu-

" matur. Dico perpendicularem quae a puntto E ad planum AB du" cadere in ipfam AD. citur, " Non enim, fcd, fi fieri poteflr, cadat extra, ut EF; et plano AB " in in plano AB punclo F occurrat; a punfto autem F ad pera a. 12. 1. quae quidem pendicularis ducatur FG k.4.Def. 11. et ad angulos rcftos erit b ; et pl an o

DA

"

"
"
c.

3.Def.

n.
"

CD EG jungatur. Quoniam igitur FG plano CD eft ad angulos re&os, tangit autcm ipfam re&a linea EG quae eft in eodem CD fed et phno, erit angulus FGE reftus
c
.

EF

plano

AB

ad angulos rectos

eft

rc&us

igitur

eft

angulus

EFG.
quod

"
"
"

quare trianguli eft abfurdum. non

ris

EFG

duo anguli duobus

a punclo

rectis

funt aequales;

igitur

ad

AB

planum pcrpendicula-

duela cxtra reftam lineam

AD

cadet;

cadet igitur in ipfam

AD.

u Si &c. igitur planum

Q^

E. D."

fROP. XXXIX.

LIBER UNDECIMUS.
PROP. XXXIX.

283

THEOR.
oppofitorum planorum
la-

fecentur bifariam, per fedtiones vero plana ducancommunis planorum fe&io et folidi parallelepipedi tur; diameter fe mutuo bifariam fecabunt.
In folido enim parallelepipedo
latera bifariam fecentur in punctis

SI tera

in folido parallelepipedo

AF, oppofitorum planorum CF, AH K, L, M, N; X, O, P, R; et junquoniam DK, CL aequales funt et a eadem ratione, parallelae funtt.
.

gantur

KL,

MN, XO,

PR.

et

erunt KL, DC parallelae parallelae, MN, BA. eft autem BA parallela

33.

ipfi

DC

quoniam

igitur

utraque

ipfarum
erit

KL,
eft
;

BA

parallela
b
ipfi

cfl:

ipfi

DC, non

in

eodem cum

ipsa plano,
9.

KL

parallela

BA.
in

parallela
ipfi

ipfiBA, non

quoniam utraque ipfarum KL, MNb. codem cum ipsd plano, efitKL parallela b
et in

MN

quare

KL,

MN

uno

funt plano.

fimiliter et
fcclio

oftendentur in

uno

efle

plano.

Communis autem

XO, PR planorum KN,

n 2

XR

,84

EUCLIDIS
XR
fit

ELEMENTORUM
AF
diameter
fit

DG
c.

YS; fibi mutuo

et folidi parallelepipedi

DG.

Dico YS,

occurrere,

et fefe bifariam fecare.

29. i.eft ipfi

DY, YE, BS, SG. Quoniam igitur DX parallela DXY, YOE inter fe aequales funt c et quoniam DX quidem eft aequalis OE, XY vero ipfi YO, et angulos aeet reliqui anguli requales continent; erit bafis DY aequalis bafi YE,
Jungantur enim

OE,

alterni anguli

d. 4.

i.liquis angulis aequales

et

angulus igitur
e
.

XYD eft aequalis angulo OYE

ratione, et
ipfi DB

e 14. 1.

ob

id recla linea eft

DYE
et

eadem

BSG

rccla eft;

at-

que

eft

BS

aequalis

SG.

quoniam

CA

aequalis eft et paral-

lela,
.

et

CA

aequalis eft et parallela ipfi

b
.

EG
et

erit et

DB

ipfi

EG

ae-

9.

1 1

qualis et parallela
lela
a

et ipfas

conjungunt rectae lineae

ipfi

DE, BG;
in

paral-

33-

'

igitur

et aequalis eft

DE

BG.

fumpta funt

utraque ip-

farum quaedam punfta D, Y, G, S, et junftae funt DG, YS. ergo DG, YS in uno funt plano. et manifeftum eft propterea ipfas fibi mur
tuo occurrere; occurrant in
erit et
f.

T.

et

quoniam
,

DE
duo

parallela eft ipfi

BG,

15.

i.tem

EDT angulus angulo BGT aequalis GTS. et DTY angulus aequalis ipfi
{

alterni

enim

funt; eft au-

igitur

funt triangula
et

DTY, GTS

duos angulos duobus angulis aequales habentia,

unum
latus

LIBER UNDECIMUS.
latns uni
lateri

285

aequale,

vidclicet

DY ipfi
aequalis

quod uni aequalium angulorum fubtenditur, GS; dimidia enim funt ipfarum DE, BG. ergo et
quare
in

reliqua latera rcliquis lateribus aequalia habebunts.

DT

qui-g. 26.
ckc.

1.

dem

eft

TG,

YT

vero

ipfi

TS.

Si

igitur

folido

Q^E. D.

PROP. XL.

THEOR.

SI unum

fmt duo prifmata triangularia aeque alta, quorum quidem bafim habeat parallelogrammum, alet

terum vero triangulum,

parallelogrammum duplum

fit

trianguli; aequalia erunt ipfa prifmata.

Sint prifmata aeque alta

ABCDEF, GHKLMN, quorum primum

continetur duobus triangulis

AD, DE, EC; LMN, et tribus parallelogrammis LH, HN, NG;

ABE, CDF, et tribus parallelogrammis alterum vero continetur duobus triangulis

GHK,

et

unum quidem

r
H

2te
grammo
tur eft

EUCLIDIS
HK
AX
aequale-.
et

ELEMENTORUM
folida paigib

quae vero in aequalibus funt bafibus

altitudine, inter fe aequalia
funt.

b. 31. 11. rallelepipeda,

eadem

aequale

folidum foiido

GO.

atque

eft

folidi

quidem

AX

dimi-

c. 28.

ii.dium

GO dimidium GHKLMN. ergo ABCDEF prifma prifmati GHKLMN

c

ABCDEF

prifma,

folidi

vero

eft

prifma
aequale.

eft

Si igitur fint

duo prifmata &c.

0%, E.

D.

EUCLIDIS

LIBERDUODECIMUS.

287

E U C L

ELEMENTORUM
LIBER DUODECIMUS.
L E

MMA

I.

NecefTarium quibufdam hujus Libri Propofitionibus ;

eft.

vero Propotftio

prima Libri decimi.

DUABUS auferatur majore

;

magnitudinibus inaequalibus expofitis, majus quam dimidium, et a

;

fi

reli-

dimidium et hoc femqua rurfus auferatur majus quam tandem quaedam magnitudo quae fiat relinquetur per minore magnitudine expofita minor erit.
Sint duae magnitudines inaequales
fi

AB, C quarum major AB. Dico

et a

ab

AB

auferatur majus
et

quam dimidium,
hoc fc-mper
fiat,

reliqua rurfus auferatur

majus quam dimidium,

relinqui
erit.

tandem magnitu-

dinem quandam, quae magnitudinc

minor

Eanim:

288

EUCLIDIS
Etenim
tiplicetur,

ELEMENTORUM
aliquando major magnitudine

C
et

multiplicata
fit

fiet

AB. mul-

DE ipfius quidem C multiplex, major AB; dividaturque DE in partes ipfi C aequales DF, FG, GE. et ab ipfa AB auferatur majus quam dimidium BH, ab ipfa vero AH rurfus majus quam dimidium
vifiones

autem quam

auferatur

HK,

atque hoc femper

fiat

quoad

di-

quae funt in

AB

multitudine aequales flant diviigitur

fionibus quae in

DE;

fint

divifiones

AK, KH,
et
eft

HB
ipfa

divifionibus

DF, FG,
eft

GE

multitudine aequales.
et

quoniam major
quidem
vero

DE

quam AB,

ablatum

ab
ipfa

AB

minus quam dimidium majus quam dimidium BH;

DE

EG,
erit

ab

B C E
quam HA,
vero
erit.

reliquum
eft

GD
et

reliquo

HA
ab

majus.
ipfa

rurfus

quoniam major
dimidium

GD

ablatum

eft

quidem

GD

GF;

ab

ipfa

HA
eft-

majus que
eft

quam dimidium HK,

aequalis ipfi

reliquum

FD

reliquo
eft

AK

majus

FD

C; ergo

C quam
minor.
I.

AK
AB
Q^

major.

minor

igitur

AK

quam

C.

Ergo ex magnitudine

rclifta eft

magnitudo

AK

expofita minore magnitudine

E. D.

PROP.
SImilia ex drata
Sint circuli
;

THEOR.
ut qua-

polygona

circulis infcripta inter fe funt

diametris.

ABCDE,FGHKL,
ex

ct in ipfis fimilia fint

polygona

ABCDE,

FGHKL diametri autem ,tum ex BM ad quadratum

polygonum

circulorum

BM, GN. Dico

ut quadra-

GN,

ita efTe

ABCDE
ct
et

polygonum ad

FGHKL.
BE,
polygono

Jungantur enim

ABCDE

fimile eft

AM, GL, FN. FGHKL, erit

quoniam polygonum
angulus

BAE

angulo

GFL

LIBER DUODECIMUS.
GFL
a

289

acqualis

et ut

BA

ad

AE,

ita

GF

ad

FL a

duo

igitur trian-a. i.Def.6.

gula funt
videlicet

BAE, GFL unum

angulum
b
;

angulum uni angulo aequalem habentia,

BAE

angulo

GFL,

circa

aequalcs aiitem angulos

triangulo

latera proportionalia;

quare triangulum

ABE

GFL

aequianfed b 6 -<5.
-

gulum

eft

ac propterea angulus

AEB

aequalis eft angulo

r
,

FLG.

eft in eadem enim cir-c. 21.3. aequalis angulus quidem angulo c cumfercntia confiftunt; angulus autem aequalis eft anguloFNG ;

AEB

AMB

FLG

ergo et

AMB

angulus

eft

aequalis angulo

FNG.

eft

autem

et reclus

BAM
dem

aequalis

recfto

GFN d
GF
e
;

quare et reliquus reliquo aequalis.

ae- 1.31.3.

quiangulum ad GN, ita

erit
f

igitur

eft

triangulum
et

ABM
BA

triangulo

FGN.

BA

ad

duplicata ratio ipfius

BM

ergo ut ad GN,

BM
ea-e.4.6.

rationi duplicatae rationis

ad

GF.

fed rationis quidemf- io.Def.5.'

BM ad

GN,

duplicata eft ratio quadrati ex

BM ad

quadratum ex

GN; "o V'

rationis vero

BA ad GF duplicata eft ratio polygoni ABCDE ad polygonum FGHKLS; et igitur ut quadratum ex BM ad quadratum ex GN, ita polygonum ABCDE ad polygonum FGHKL. Quare fimilia

polygona &c.

Q\, E.

D.
II.

PROP.
|^Irculi
Sint circuli

THEOR.

inter fe funt ut quadrata ex diametris.

ABCD, EFGH,

diametri autem ipforum fint

BD, FH.
Dico

290

EUCLIDIS
Dico ut quadratum ex

ELEMENTORUM
ad quadratum ex

BD
erit

FH,

ita

effe

circulum

ABCD
Si

ad

EFGH

circulum.
ut quadratum ex ad quadratum ex ad fpatium aliquod minus circulo EFGH, primum ad minus quod fit S. et in circulo
vel

enim non
ita circulus

ita fir,

BD

FH,
vel

ABCD
fit

ad majus*.

EFGH

defcribatur

quadratum

majus

eft

dimidio

EFGH. itaque defcriptum in circuli EFGH; quoniam per

fi

circulo quadratum

puncla E, F, G,
circulum quadrati

contingentes circulum ducamus,

erit

defcripti circa

a.41.

i.dimidium quadratum
circulum defcripto;

EFGH

a
;

circulus

autem minor
majus

eft
eft

quadrato circa
dimidio
circuli

ergo quadratum

EFGH

EFGH.
tis

HE in puncK, L, M, N, ct EK, KF, FL, LG, GM, MH, HN, NE jungantur. unumquodque igitur triangulorum EKF, FLG, GMH, HNE mafccentur bifariam circumferentiae

EF, FG, GH,

ius eft

dimidio fegmenti

circuli in

quo

confiftit;
et

quoniam

fi

per puncla

K, L,

M, N

contingentes circulum ducamus,

parallelogramma quae

funt fuper reclis lineis

EF, FG, GH,

HE

quodque triangulorum

EKF, FLG, GMH,

cirigi-

HNE
fit

compleamus; erit unumdimidium parallelo-

culo

* Eft enim quadratum quoddam aequale ABCD; fit latus ejufdem P. poteft

FH
in

et circulo

ABCD
hoc

poteft exiftere
S.

quartum

proportionale,
telligenda funt.

et fimiliter

quaedam

tur efTe quarta proportionalis tribus

et P,

BD,

FH
BD,

fequentibus quibufdam Propofitionibus, in-

quae

fit

Q^
;

F.rgo quadrata ex hifce pro-

portiotialia

ftsnt

hoc

eil,

quadratis ex

grammi

LIBER DUODECIMUS.
grammi quod ad ipfum
mo.
majus
quare
eft

291
i.

eft

a
.

fed

fegmentum minus
confiftit.

eft

parallelogram-a. 41.

unumquodque triangulorum EKF, FLG,

iri

GMH, HNE
igitur cir-

dimidio fegmenti circuli

et

quo

Hafce
lineas,

cumferentias bifariam fecantes,

jungentes

rectas

atque hoc

femper facientes, minora erunt exceffu, quo

etenim oftenfum
eft

relinquemus tandem quacdam

circulus

circuli

fegmenta, quae

ipfum S fpatium fuperat. in praecedenti Lemmate, duabus magnitudinibus

fi

EFGH

inaequalibus expofitis,

a majori auferatur majus

et

quam dimidium,
fiat,

et

a reliqua,

rurfus

majus quam dimidium,

hoc femper

relinqui
fit

tandem magnitudinem aliquam, quae minori magnitudine expofita

minor.
itaque
relifta
fint

fegmenta
exceftu,

EK, KF, FL, LG, GM, MH,

quo
circulus

HN, NE,
fpatio

quae minora

fint

EFGH

ipfum S
erit

fpatium fuperat. Ergo reliquum S. Defcribatur etiam in circulo

fimile

EKFLGMHN
ABCD,
eft

polygonum majus

polygono

EKFLGMHN

ut quadratum ex BD ad igitur AXBOCPDR ad EKFLGMHN polygonum quadratum b fed ct ut quadratum ex BD ad quadratum ex FH, itab. polygonum ABCD circulus ad fpatium S. ergo ct ut circulus ABCD ad fpatium c S, ita polygonum AXBOCPDR ad EKFLGMHN polygonum eft circulus ABCD eo quod in ipfo eft polygono; quare major autem

polygonum
ex
.

AXBOCPDR.
ita

FH,

1.12.

et

fpatium S

majus

eft

polygono
fieri

EKFLGMHN a
non
ita

fed et minus,d. 14.

eft ut

5.

ut prius oftenfum;

quod

non

poteft.

igitur

quadra-

tum ex

BD

ad quadratum ex

FH, BD,

ABCD

circulus

ad fpatium
effe ut

circulo aliquod minus

EFGH.
ABCD.
FH,

fimilitcr

oftendemus neque

qua-

dratum ex
fpatium

FH

ad quadratum ex
circulo

ita circulus

EFGH
effe ut

ad aliquod

minus

Dico etiam neque

ita

quadratum

ex

BD

ad quadratum cx

circulum
fieri

ABCD
poteft,

ad aliquod fpafit

tium majus circulo

EFGH.

fi

enim

rium T.

erit

invertendo ut quadratum ex igitur

FH

ad majus fpaad quadratum ex

BD,

_ v

*-

EUCLIDIS
BD,
ad
ita

ELEMENTORUM
circulum.
erit

fpatium

ad

ABCD

autem ut fpatium f

ABCD

circulum,

ita

circulus

EFGH
li

ad fpatium quoddam, quod

d. 14. 5.

quidem
circulo.

minus

erit circulo

ABCD

quia fpatium

ergo et ut quadratum ex

FH ad

majus quadratum ex BD,

eft

ita

EFGH EFGH
poffe

circulus

ad aliquod fpatium minus circulo

ABCD;

quod

fieri

non

oftenfum

eft.

non

igitur

ut

quadratum ex

BD

ad quadratum ex

FH^

ita eft circulus

ABCD

ad fpatium aliquod majus

EFGH circulo.
BD
EFGH.

often-

fum autem

eft

neque ad minus.
ita erit

quare ut quadratum ex

ad quaCirculi

dratum ex FH,

ABCD circulus

funt ut quadrata ex diametris. igitur

Nota ad

Q^
dam

ad circulum E. D.

t Oftenfum
*
dratis
pofTe

enira

efl:

in

praecedenti

quartum proportionale quaex BD, FH et circulo ABCD quod diS.

exiftere

\ Etenim quoniam

Propofitionibus Gmilia intelligenda funt. poffit exiftere quarta

proportionalis quad.ra.tis ex

BD,

FH

et circufo

cebatur

et

fimiliter fpatio

T,

circulifque

ABCD, EFGH
tionale.

poteft

effe

quarturn propor-

quae qaidem neque minor neque major poteft e(fe ciiculo EFC H, ut ofrenfum fuit;

ABCD,

eodem modo

in fequentibus quibuf-

erit. igitur circulo huic neceffario aequalis

PRQP,

III.

LIBER DUODECIMUS.
PROP.
III.

THEOR.

triangularem habens bafim dividitur aequales et iimiles inter fe, quae bafes habent, fimilefque toti; et in duo priftriangulares mata aequalia, quae quidem prifmata dimidio totius py-

OMnis pyramis in duas pyramides

ramidis funt majora.

Sit

pyramis cujus bafis quidem

ABC triangulum,
dividi

vertex autem punc-

tum D.

Dico pyramidem
fe,

ABCD

in

duas pyramides aequales

et

et fimiles inter

triangulares
et

bafes habentcs,

fimiles toti;

et in effe

duo prifmata
majora.

aequalia;

duo prifmata dimidio

totius

pyramidis

Seccntur enim

AB, BC, CA, AD, DB,

et

DC
ae-

bifariam in punelis E,

F, G,

H, K, L,
EB,
a
.

EH, EG, GH, HK, KL, LH, EK, KF,

igitur

FG

jungantur.
qualis

Quoniam

AE

quidem

eft
ipfi

AH

vero ip

HD,

erit
eft

HE

DB
a. 2. 6.

parallcla

cadem

ratione et

HK
eft

parallcla ipfl

AB. parallelogrammum

igitnr

HEBK;
ipfi

quare
eft aecft

HK

eft

aequalis

EB b

fcd

EB

AE

b.34.

1,

qualis;

ergo
et

et

AE

ipfi

HK

aequalis

erit.

autem

AH aequalis HD; duae igitur EA, AH duabus KH, HD aequales funt, altera altcri; et
acqualis

angulusEAH
d

anguloKHD
ct

c
;

bafis

igi-

c.

29.

I.

tur EH bafi KD eft aequalis,

triangulum AEH

aequale
tionc
ct

ct fimilc

triangulo

HKD.

cadem

raet
li-

d. 4. 1.

triangulum

AGH

quoniam duae
kcls fcfe

re<flac lineae

triangulo HLD aequale eft et fimile. EH, HG kfe tangentes duabus reclis
parallelae funr,

tangentibus

KD, DL

non autem

in eodem.

pLnOj

294
e.

EUCLIDIS
rc<5tis lineis

ELEMENTORUM
altcri,

e io.n.plano, aequales angulos contincbunt ; ergo angulus lis angulo KDL. rurfus quoniam duae reclae lincae

KD,

DL

aequalcs funfaltera
erit bafis

ct

EHG eft aequaHG duabus angukis EHG eft

EH,
l1

d.4. i.aequalis

angulo

KDL;

EG
d

bafi

KL

aequalis

et

triangu-

EHG triangulo KDL aequale erit ct fimile. cadem rationc et AEG triangulum cft acquale et fimile triangulo HKL. Quare pyramis cujus bafis quidcm eft AEG triangulum, vcrtex autem punftum H, aelum
qualis et fimilis cft pyramidi cujus bafis eft triangulum
f.

KHL,

et vertex

C. 11.

D pun<5tum
triangulo

f
.

et

quoniam uni laterum

eft

trianguli

ADB,

vidclicet ipfi

AB,

parallela duefta

HK,

erit

triangulum

ADB
laeft

g 4. 6. tera
.

acquiangulum, et propterca habent proportionaliaS. fimile igitur

triangulum triana;ulo

HDK

ADB
DKL;
et

HDK.

ct

eadcm

ra-

tione triangulum

quidcm

DBC fimile cft

triangulo

triangulum vcro

ADC

triangulo

HDL;
of-

adhuc triangulum ABC triangulo tenfum autem eft triangvJum

AEG.

AEG

fimilc tria*i-

qulo O
h.

HKL,
'

croo O

ct

ABC
et

triang;ulum triangulo o o
igitur cujus bafis

21.6.

HKL

fimile erit h .

pyramis

quidem triangulum ABC, D, fimilis eft pyramidi cujus

i.

vertcx autcm
bafis

punchim

triangulum

HKL,

ct vcrtex

punftum

B.

n.etD
'

fed pyramis cujus bafis

quidem
ct

HKL

triangulum,

vertex autem

punftum D,
ct vertex et vertex

oftcnfa eft fimilis pyramidi cujus bafis triangulum

AEG,
ABC,

punclum.

quarc

pyramis cujus

bafis

triangulum

et

punftum D, fimilis cft pyramidi cujus vertex punctum H. utraque igitur ipfarum
fimilis cft toti

AEG triangulum, AEGH, HKLD pyrabafis

midum
k.

pyramidi

ABCD.

ct

quoniam
trianguli

BF

eft
.

acqualis

41.1.FC,

erit
fi

EBFG

parallclogrammum duplum
alta fint,

niam

duo priimata aeque

et quouniun quidcm bafim haquorum

GFC k

bct

LIBER DUODECIMUS.
bet parallelogrammum, altcrum vcro triangulum, fitque parallclogram-

295
1

mum
igitur
ipfi

duplum
erit

trianguli;

funt ea
bafis eft

prifmata intcr

fe

aequalia

aequale
oppofita
et

1.

40. 11.

prifma cujus

EBFG

parallclogrammum,

et

recta linea
ipfi

KH,
m

prifmati cujus bafis eft triangulum

GFC,

oppo-

fitum

triangulum

HKL;
eft

etcnim
ct

aeque

alta funt,
eft

quia funt inter

plana paralkla

ABC, HKL.
et

prifmatum, etcujusbafis
ipfi
ipfi

EBFG
efTe

utrumque ipforum parallclogrammum, oppofita autem

matrifeftum

15.

"

HK

recta linea,

cujus bafis cft

GFC

triangulum, et oppofitum

triangulum

quidem
fi

HKL, majus AEG, HKL triangula,

utraque pyramidum, quarum bafes

jungamus

EF
bafis

autem puncta H, D; quoniam rcclam lincam, prifiua quidcm cujus bafis eft
verticcs

EBFG
pyra-

parallelogrammum,

et oppofita

ipfi

recta

linea

KH,

majus

eft

mide cujus

EBF

triangulum, vertex autem punctum

K;
eft

fed pyf
f.

ramis cujus bafis triangulum

EBF,

et vertcx

punctum,

acqualis

C. 11.

pyramidi cujus bafis

AEG AEG

triangulum,

et vertex

punctum H;

acquali-

bus enim

et fimilibus planis continentur.

quare
ipfi

et

prifma cujus bafis pa-

rallelogrammum
pyramide cujus

EBFG,
bafis

oppofita autem

recta linea

HK,
ipfi ipfi

majus

eft

triangulum

ct

vertcx
et

punetum H.

prifma

vero cujus bafis parallclogrammum

EBFG,

oppofita

recta linea

HK
tem

cft

aequale

prifiuati cujus
;

bafis

GFC

triangulum, et

oppofitum
vertcx au-

triangulum HKL

ct
eft

pyramis

cujus bafis

triangulum
bafis

AEG,

punftum,

acqualis pyramidi cujus

HKL

triangulum, et
eft,

vertex

punclxim D.

Ergo duo prifmata de quibus dicium

funt

majora duabus dictis pyramidibus quarum bafes triangula AEG, HKL, verticcs autem H, puncta. tota igitur pyramis cujus bafis ABC tri-

autem punctum D, angulum, vertex

les,

divifa eft in
toti;

duas pyramides aequa-

et

fimiles

inter

i~c,

et

fimiles

dimidio totius funtque duo prifmata

duo prifmata aequalia; pyramidis majora. CX E. D.

et in

PROP.

IV,

>

96

EUCLIDIS
PROP.
fint

ELEMENTORUM
IV.

THEOR.

SIbafes

duae pyramides aeque altae, quae triangulares habent, dividatur autem utraque ipfarum, et in
fe,

duas pyramides aequales inter

fimilefque toti, et in

duo prifmata eodem modo

iiat. erit ut unius pyramidis bafis ad bafim alterius, ita et in una pyra-

aequalia; dividatur, atque hoc femper

et

fa&arum pyramidum utraque

mide prifmata omnia ad prifmata omnia mide multitudine aequalia.

in altera pyra-

Sint duae pyramidcs acque altac quae triangulares bafes habent

ABC,

DEF,

vertices

autem

fint

puncla G,

H;

et dividatur

utraque ipfarum

pyramides aequales inter fe fimilcfque toti, et in duo prifmata aequalia; ct faclarum pyramidum utraquc codem modo divifa intelliin duas

gatur;
effc

atque hoc fempcr

fiat.

Dico ut
in

ABC

bafis

ad bafim

DEF,

ita

prifmata omnia quae funt

in

pyramide

ABCG
et

ad prifmata omnia

quae

pyramide

DEFH

multitudine acqualia.

a.

2.6.

Eadcm fiat conftrucYio quae in praeccdcnte, dem eft aequalis XC, AL vcro ipfi LC; crit XL
triangulum

quoniam

BX

qui-

ipfi

AB

parallela^, et

ABC

triangulo

LXC

fimile.
ct

cadcm

ratione et triangulum

DEF
CX,

fimile eft triangulo

RVF.
FV,

quoniam

BC

quidcm

EF
;

vero dupla ipfms

crit ut

BC

ad

CX,

ita

EF

eft dupla ad FV. et

defcripta funt

ab

ipfis

BC,

LXC
b.

ab
eft

ipfis

vcro
ut

EF,

CX fimilia F V fimilia
1

ct fimilitcr

pofita reclilinea
pofita rcclilinea

et fimilitcr

ABC, DEF,

RVF.
22.6.

igitur

ABC
ita

triangulum ad triangulum
;

LXC,

ita

triangu-

lum

DEF

ad

RVF
DEF,

triangulum'

et

permutando

ut triangulum

ABC
,

ad triangulum
c.

LXC

triangulum ad triangulum

RVF. Quoper-

15.

u.niam

vero parallela funt plana

ABC,

OMN

c
,

ut et

C DEF, STY

pcndiculares

LIBER DUODECIMUS.
pendiculares a punftis
aequales, a planis

97

G,

ad bafes

ABC, DEF, quae

N,

funt inter fe

OMN, STY

bifariam fecabuntur d , quia et reftae

GC,
alta

d. 17.

n.

HF
LXC

bifariam ab iifdem planis feclac funt in

funt prifmata

punclis.

aeque

igitur

ad bafim

LXC, RVF, hoc

bafis

OMN; RVF, STY; et propterea ut bafis eft ut triangulum ABC ad triangulum DEF,
triangulum

ita eft prifina cujus

cft

LXC,

oppofitum autem

OMN
et

ipfi
.

ad prifma cujus

bafis

quoniam duo prifmata

pyramide

RVF triangulum, et oppofitum ipfiSTY e quae in pyramide ABCG inter fe aequalia funt,

e.Cor.32. iv t

fed et quae in

DEFH

duo prifmata funt

inter

fe

aequalia,

eS

crit

ut prifma cujus bafis parallelogrammum

KBXL,

oppofita vero

ipfi

recla linea
ipfi

MO,
ita
f

ad prifma cujus bafis

LXC

triangulum, et oppofitum

OMN;
vero

prifma cujus bafis parallclogrammum

PEVR,

et

op-f.

7.

pofita re&a

linea

TS, ad prifma

cujus bafis

RVF

triangulum, oppofi-

tum

ipfi

STY.

quarc componendo, ut prifmata

PEVRTS, RVFSTY ad prifma RVFSTY. et permutando, ut prifmataKBXLMO,LXCOMN ad primiata PEVRTS, RYFSTY; ita prifma LXCOMN ad prifma RVFSTY. ut autem prifma LXCOMN ad prifma RVFSTY, ita ofad prifma

LXCOMN

KBXLMO,

LXCOMN;

ita

prifmata

P P

tenfa

298
tenfa
efl:

EUCLIDIS
ABC
quae
bafis
in

ELEMENTORUM
DEF.
ergo
et ut bafis

ad bafim

ABC

ad bafim

DEF,
in

ita

pyramide

ABCG

pyramide

DEFH.
velut
in

fimiliter

duo prifmata ad duo prifmata quae autem et fi faclas pyramides dividamus

erit

eodem modo

OMNG, STYH,

STY,
5n

ita

quae

pyramide

pyramide

STYH.

ut OMN bafis ad bafim OMNG duo prifmata ad duo prifmata quae fed ut OMN bafis ad bafim STY, bafis
ita

B
ABC
quae mide
ad
in

X
ABCG
quae in

V
bafis

F
ad bafim

DEF

bafim;

et ut igitur

ABC

DEF,
6*110

ita

pyramide
et

DEFH;

duo prifmata ad duo prifmata quae duo prifmata ad pyramide

in pyraprif-

OMNG

mata quae in pyramide STYH ; et quatuor ad quatuor. eadem autem oftendentur ct in faclis prifmatibus ex divifione pyramidum AKLOj
et

DPRS,

et

omnium omnino

multitudine aequalium.

Q^

E. D.

PROP.

V.

THEOR.

PYramides
Sint

quae eadem funt altitudine, et triangulares

bafes habent, inter fe funt ut bafes.

eadem alutudine pyramides, quariun

bafes

quidem trianguk

ABC,

LIBER DUODECIMUS.
ABC, DEF,
fim
vcrtices

299
ad ba-

autem punfla G, H.

Dico ut

ABC

bafis

DEF,
Si
vel

fic eflc

pyramidem
crit ut

ABCG
ABC
Q^

ad

DEFH

pyramidem.

cnim non

ita fit,

bafis

ad bafim

DEF,

fic

ABCG
fit

pyramis

ad folidum minus pyramide

fitque
fe,

DEFH,

vcl

ad majus*.

primum ad folidum minus,

funt igitur

et dividatur

pyramis

DEFH
a
.

in

duas pyramides aequalcs inter

qualia.

et fimilcs toti, ct in

duo priimata aeet- 3- IZ

duo prifmata dimidio

totius

pyramidis majora

rurfus pyramides ex divifione factae fimiliter dividantur, atque

hoc fem-

per

fiat

in pyramide quoad relinquantur quaedam pyramides

DEFH,

G
Gl

30C

EUCLIDIS
ABCG
14.5. quae funt in pyramide

ELEMENTORUM
crgo et folidum
c
.

prifmatibus quae in ipfa funt;

Q_

prifmatibus

c.

DEFH
ut

cft

non

poteft.

non

igitur

ABC

fcd ct minus, majus quod fieri bafis ad bafim DEF, ita eft pyramis

ABCG ad folidum aliquod minus pyramidc DEFH. fimilitcr oftcndemus neque ut DEF bafis ad bafim ABC, ita effe pyramidem

DEFH

ad folidum aliquod pyramide ABCG minus. Dico ctiam nequc effe ut ABC bafis ad bafim DEF, ita ABCG pyramidem ad aliquod folidum majus pyramide delicet ad folidum Z.

DEFH.
erit

fi

enim

fieri

poteft,

fit

ut igitur invertendo,

DEF

bafis

ad majus, viad bafim.

li

LIBER DUODECIMUS.
PROP.
VI.

301

THEOR.

PYramides bafes habent,

Sint

quae eadem funt alcitudine et polygonas

inter fe funt ut bafes.

ABCDE, Dico ut ABCDE bafis ad baFGHKL, M, puncla. fim FGHKL, ita efle ABCDEM pyramidem ad pyramidem FGHKLN.
altitudine pyramides,

cadem

polygonas habentes bafes

veniees autem

Dividatur enim bafis quidem

ABCDE

in triangula

ABC, ACD,
et

ADE;
bus

bafis vcro

FGHKL

in

triangula

FGPI, FPIK, FKL.

fuper
bafi-

unoquoque triangulo

intelligantur

pyramides quarum quac fuper

fit

ABC, ACD,

ADE

vertcx

communis

punclum, reliquarum

vero

communis

vcrtex

fit

pun&um N.

Quoniam

igitur eft ut triangu-

lum

ABC
a
;

ad

triangulum

FGH,

ita

ABCM

pyramis ad pyramidem

FGHN

ut vcro triangulum

ACD
et

ad triangulum

FGH,

ita

ACDMa.
tri-

5.12.

pyramis ad pyramidem

FGHN;

adhuc ut

ADE

triangulum ad

ad pyramidem FGHN; erit ut angulum FGH, ita pyramis omnes anteccdentes primi ad communem confequentem, ita omnes antecedcntes reliqui ad confequentem communem b hoc eft erit ut bafist..
;

ADEM

i.cor.M-

ABCDE ad bafim FGH,

eademque ratione

ita

ut bafis

pyramis ABCDEM ad pyramidem FGHN. FGHKL ad bafim FGH, ita erit pyramis
et invertendo.

FGHKLN

ad pyramidem

FGHN,

Quoniam

igitur

ut

bafis

302
bafis

EUCLIDIS
ABCDE
ad bafim

ELEMENTORUM
ita pyramis ad bafim FGHKL,

FGH,
bafis

FGHN;

ut vero

FGH

ABCDEM ad pyramidem ita FGHN pyramis

c.

22. 5.

ad pyramidem fim FGHKL,

FGHKLN erit ex aequali ut bafis ABCDE ad ita ABCDEM pyramis ad pyramidem FGHKLN.
c
;

ba-

Py-

ramides igitur quae &c.

Q\, E.

D.

PROP.
tres

VII.

THEOR.
habens bafim, dividitur in
fe,

OMne prifma triangularem inter pyramides aequales

bafes habent.
Sit
ipfi

quae triangulares

prifma cujus bafis quidcm triangulum

ABC, oppofitum autem

pyramidcs aequales

DEF.

Dico prifma

ABCDEF
et

dividi in trcs

inter fe,

quae triangularcs habcnt

bafcs.

ABED
a. 34. 1.
b. 5. 12.

Jungantur enim BD, EC, CD; cujus diamctcr BD, crit

';

quoniam parallelogrammum
trianguhim triangulo

ell

ABD

EBD

ae-

quale

crgo pyramis cujus bafis triangulum

acqualis
efl:

ABD,

vcrtex autem punc-

tum C,

pyramidi cujus bafis

EBD

triangulum, ct vcrtex

punclum C. fed pyramis cujus bafis EBD triangulum, ct vcrtcx punctum C, cadcm cft cum pyramide cujus bafis triangulum EBC, et vertex

punftum; iifdem cnim

planis contincntur.

crgo

et

pyramis cujus
cfi:

bafis triangulum

ABD,

vertcx autem

pundhim C,

aequalis

pyra-

midi

LIBER DUODECIMUS.
midi cujus bafis

33
quo-

EBC
ECB

triangulum,

ct vertex
eft

punctum D.
diametcr

rurfus,

niam

FCBE

parallelogrammum
1

cujus

CE, triingulum

ECF

triangulo

eft

aequale

crgo et pyramis cujus bafis

aequalis eft
l

ECB a -34->b 5-

triangulum, vcrtcx autcm

punfhim D,

pyramidi cujus bafis

J

\ fed pyramis punftum triangulum cujus bafis quidcm ECB triangulum, vcrtcx autcm punclum D oftenfa eft acqualis

ECF,

et vertcx

pyramidi cujus bafis triangulum

triangulum bafis triangulum pyramidi cujus

ABD,

et vertex

punclum.

quare

et
eft

pyramis cujus

bafis

ECF,

et vertcx et vertex

punftum D,

acqualis

ABD,

C pun&um.
fe

prifma

igi-

tur

ABCDEF

dividitur in trcs

pyramides inter

bafes habcnt, videlicet aequalcs quae triangularcs

in ipfas

ABDC,EBDC, ECFD.
bafis

ct

quoniam py-

ramis cujus

ABD
eft

triangulum, vcrtex autem

punctum C, eadem
fis

cum

pyramide, cujus ba-

triangulum

ABC,

et vertex

namque
fis

planis continentur;

punftum, iifliem pyramis vero cujus ba-

triangulum

ABD,

ct vcrtex

punctum C,

tertia pars oftenfa eft prifipfi

matis cujus bafis

ABC

triangulum, et oppofitum

DEF;

ct

pyrater-

mis
tia

bafis triangulum igitur, cujus

ABC,

vertex

autem

punctum,

pars

cft

prifmatis
ipfi

eandem bafim

habentis, vidclicet

ABC

triangulum,

et

oppofitum

triangulum

Cor.
tem
effe

i.

Ex hoc

DEF. Q^ E. D. manifeftum eft omnem pyramidem

et

tertiam par-

habentis eandem, prifmatis bafim

fi

altitudinem aequalem;
reftilineam
obti-

quoniam
bent.

bafis prifmatis aliam

quandam figuram

neat, dividi potcft prifma in alia prifmata

quac trLngulares

bafcs ha-

Cor.

2.

Prifmata aeque alta

fottt intcr

fe ut bafcs;

quoniam pyc
.

ramidcs fuper iifdem bafibus et

eadem akicudinc

intcr fe funt ut bafcs

c . 6. 12.

PROP.

VIII.

34

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
VIII.

THEOR.

SImiles triplicata

pyramides quae triangulares bafes habent, in

funt ratione

homologorum laterum.
quarum bafes quidem puncla. Dico ABCG pyhabere ejus

Sint fimiles et fimiliter pofitae pyramides,

triangula

ABC, DEF,

vertices

autem G,

ramidem ad pyramidem

DEFH, triplicatam rationem

quam
et fo-

BC

habet ad latus homologum EF.

Compleantur enim parallelogramma

lidum parallclepipedum
continetur.
fimiliter

ABCM, GBCN, ABGK,

hifce
planis,

BGML

quod

ipfifque

oppofitis

compleatur folidum parallelepipedum

EHPO

con-

tentum

tribus parallelogrammis

DEFP, HEFR, DEHX,

ipfifque op-

KL
N.

LIBER DUODECIMUS.
pofitis aequalia
tis

305
24.11.

ct fimilia funt

c
,

tria

vero

aequalia

ct

fimilia.

quare folida

EX tribus oppofi- c BGML, EHPO fimilibus planis

EP, ER,
folidum foiido

roulritudine aequalibus continentur, funtquc ipforrm anguii folidi ae uales

d
;

ac propterea fimile eft

BGML

EHPO
ho

a
.

fimilia a.i/ccf. n.

autcm
terum e

foiida parallelcpipeda in triplicata funt rationc

n iaeft
e
-

quam

ergo habct latus

.

folidi

BGML

ad folidum

EHPO

ratio

tripticata
latus.

cjus

33- II -

BGML

folidum

homologum BC ad EF homologum ad folidum EHPO, ita ABCG pyramis

eft ipfius folidi,
fit

fid ut

ad pyramidem
prifma quod ij-j.
*
1

DEFH'; pyramis cnim fexta pars eft dimidium folidi parallrlepipedi,

pyramis

cum

pyramidis triplum'

Quare etjj\'I2

ABCG

ad pyramidem

DEFH

triplicatam rationem habet ejus

quam BC ad EF. Q_ E. D. Cor. Ex hoc peripicuum eft,

las bafes
ipfis

et fimiles

pyramidcs quae multangu-

habent, inter
divifis in

fe eifc in

triplicata

ratione

homologorum laterum.

enim

pyramidcs triangulares bafcs habentes; quoniam et

in bafibus, in
;

fimilia

polygona quae funt

fimilia triangula dividuntur,

erit

et multitudine aequalia et

homologa

totis

ut

una pyramis,

in pri-

ad unam pyramidem, in fepyramide, triangularem habcns bafim cunda, triangidarem bafim habentem, ita omncs pyramides, in prima in fecunda pyramide, pyramide, triangulares habentes bafcs ad omnes, bafcs habentcs; hoc efl, pyramis prima multangulam hatriangulares

ma

bens bafim ad fecundam pyramidcm quae multangulam baiim habet.

fod pyramis triangularem habens bafim ad

pyramidem quae

ttiangulaet

rem bafim

habet,

eft

in triplicata ratione

homologorum laterum;

pyramis igimr polygonam habens baiim ad pyramidem fimilem bcifim habentem, triplicatam rationem habct ejus quam latus homologum ad

homologum

latus.

O^q

PROP.

IX.

3 6

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
IX.

THEOR.

AEqualium tium, bafes

nales.

ct triangulares bafes habenet altitudines reciproce funt proportioet quarum pyramidum triangulares bafes haben-

pyramidum

tium bafes

et altitudines reciproce funt proportionales,

il-

lae funt aequales.

Sint

enim pyramides aequalcs

vertices vero G,

triangulares

habentes

bafes

ABC,
bafis

DEF,

puncla.

Dico pyramidum

ABCG,
ut

DEFH

bafcs et altitudines clfe reciproce proportionalcs,

fcilicct

ABC

ad bafim
ramidis

DEF, ita DEFH

effe

py-

altitudi-

nem

ad altitudinem pyramidis

ABCG.
Ccmplcantur cnim
paral-

lelogramma AC, AG, GC ut et DF, DH, HF; complcanturque folida parallcle-

pipeda

BGML, EHPO

quae

LIBER DUODECIMUS.
folidi

307
alti-

BGML.

fcd folidi

quidcm

tudine pyramidis

altitudinc pyramidis
ita

DEFH; folidi ABCG; cft

EHPO altitudo eadem eft cum vero BGML altitudo eadem eft
igitur ut

cum

ABC

bafis

ad bafim

DEF,

pyramidis

DEFH

altitudo ad altitudinem pyramidis

ABCG. Quarc

pyramidum ABCG,
tionales.

DEFH

bafes et altitudines reciproce funt propor-

Sed pyramidum
proportionales,

ABCG, DEFH
ut

bafcs et altitudines reciproce fint

fit fcilicet

ABC

bafis

ad bafim

DEF,
Dico

ita

pyramidis
pyra-

DEFH

altitudo

ad altitudinem pyramidis

ABCG.

ABCG

midem pyramidi
eft

DEFH

aequalem

eife.

Iifdem enim conftruclis, quoniam ut ABC bafis ad bafim pyramidis altitudo ad altitudinem pyramidis

DEF,
;

ita

DEFH
ABC

ABCG
EP

ut au-

tem

bafis

ad bafim
;

DEF,
ut

ita

BM

parallelogrammum ad paral-

lelogrammum

EP

erit ct

parallelogrammum

BM

ad

parallelo-

grammum,

ita

pyramidis

ABCG.
dine

fed pyramidis

DEFH altitudo ad altitudinem pyramidis quidem DEFH altitudo eadem eft cum altituEHPO;
folidi

folidi
eft

parallelepipcdi

pyramidis vcro

ABCG
eft

altitudo

cadem dinem

cum

altitudine folidi parallelepipedi

BGML.

igitur ut

BM

bafis ad bafirii
folidi

EP,

ita

EHPO

parallelepipedi altitudo

ad

altitu-

paralldepipedi

BGML.

quorum autem folidorum

paralle-

lepipedorum bafes ct altitudines reciproce funt proportionales,

b
.

ea funt

igitur parallclcpipedum BGML aequale eft folidob. 34.11. aequalia EHPO. atque eft folidi quidem BGML fexta pars pyparallelepipedo

folidum

ramis

ABCG;

folidi

vero

pyramis

ABCG
ckc.

midum

pyramidi Q^ E. D.

EHPO DEFH

fexta pars eft

cft

pyramisDEFH.
Aequalium
igitur

ergo
pyra-

aequalis.

Q_q

PROP.

X.

308

EUCLIDIS
PROP.
conus

ELEMENTORUM
X.

THEOR.
eandem
bafira

OMnts habet
ABCD,
Si

tertia pars eft cylindri, qui et altitudinem aequalem.

Hsbcat conus eandem bafim quam cylindrus, videlicct circulum et altitudinem acqualem. Dico conum tertiam partem efle
hoc
eft

cylindri,

cylindrum coni triplum

fit

efte.

enim cylindrus non

Sit

triplus coni, vel

major

erit

quam

triplus,

vel minor.

primo major quam

triplus;

et defcribatur in

ABCD
quam
di-

circulo

quadratum

ABCD;

ergo quadratum

midium

ABCD

circuii.

et a

quadrato

ABCD majus eft ABCD a

prifma
-p
/i

erigatur prifma aeque altum cylindro;

/^^v u
/
\\
-jD

vero hoc majus

erit

quam

cylindri dimidium;

quoniam

fi

circa circulum
et

ABCD

quadratum

f-

defcribatur,

ab ipfo erigatur prifma acque

erit

altum cylindro,

infcriptum quadratum diet funt

V\ /I f ^w\ /C^^
C
ABCD dimidium eft ABCD defcribitur. eteprifma igitur ereceft ma.-

midium
quadratis
alta,

circumfcripti.

ab

iis

bafibus

erecta

folida

paralklepipeda
igitur a

aeque

nimirum prifmaa; prifma

quadrato quod
inter fe funt ut bafes\

quadrato

prifmatib erecti a
f,.

circa circulum
eft

32.

u-nim

atque

cylindrus minor prifmate erefto

a quadrato

quod

defcribitur circa circulum

ABCD.

tura a quadrato
jut.

ABCD

aeque altum cylindro, dimidio cylindri

fxentur circumferentiae AB, BC,

F, G, H,

quodque

DA bifariam in punftis B, et AE, EB, BF, FC, CG, GD, DH, HA jungantur. unumAEB, BFC, CGD, DHA majus eft diigitur trhngulorum
CD,
circuli

midio portionis
Prop. ?. hujus.

ABCD,

in

qua

confiftit,

ut prius oftenfum in

Erigantur ab unoquoque triangulorum

AEB, BFC,

CGD,

LIBER DUODECIMUS.
CGD,
fum
eft;

39

DHA

prifmata aeque alta cylindro;

eft

crgo et

unumquodque

ercctorum prifmaturn majus

dimidio portionis cylindri quae ad ip-

quoniam
ducantur,

fi

pcr puncla E, F,

G,

parallelae ipfis

AB, BC,

CD,
Falli

DA
;

ct

complcantur

fiiper ipfis

AB, BC, CD,

DA

pa-

logramma,

a quibus folida parallclcpipeda acque alta cylindro cri-

gantur
lis

crunt uniufcujufque crcftorum dimidia, ca quae ftiper triangu-

AEB. BFC, CGD,

DHA

fnnt prifmata''

1
.

ct funt cylindri portio-b. 2.Cor.7,

i

12.

nes

ereclis foiidis parallelepipedis

minores.

crgo

et

prifmata quae fupcr

triangulis

AEB, BFC, CGD,

ad
ipfa funt.

DHA
et

majora funt dimidio portionum

ab unoquoquc triangulorum

cylindri quac

itaque rcliquas circumferentias fccantes bieri-

fariam, jungcntcfquc rcclas lineas,

alta cylindro, et hoc femper facicntes, gcntcs prifmata acquc

tandcm

relinquemus quafdam portiones cylindri

quae minorcs erunt cxcefiu,

quo

cylindrus coni triplum fuperat

relinquantur, et fint ea quae funtc. Lemma.

rcli-

fupcr fcgmenta circuli

AE, EB, BF, FC, CG, GD, DH, HA;

bafis

quum
titudo

igitur prifma cujus

quidem polygonum
majus
eft

AEBFCGDH,
triplum coni.

al-

autem eadcm quac

cylindri,

quam
ct

fed

prifma cujus bafis

cylindri, triplum

AEBFCGDH

polygonum,

altitudo

eadem quae

cft

vertcx autem idem

pyramidis, cujus bafis d qui coni ; et pyramis

polygonum

AEBFCGDH,
polygonumd.
i.Cor. 7 12,
.

igitur cujus bafis

AEBFCGDH,

vertex

autem idcm qui

coni,

major cft cono qui bafim habet ABCD cirfed et minor; ab ipfo enim comculum.
heri non poteftprchenditur; quod

Dico

in-

fuper rieque
coni.
fi

cylindrum minorem
fieri

efte

triplo

cnim

poteft,
crit

fit

cylindrus minor

quam
cur in

triplus

coni.

igitur,

invertendo, codcfcriba-

nus major

quam

tertia

pars cylindri.

ABCD

circulo

quadraium

ABCD;

ergo quadratum

ABCD majus

310
ius cft

EUCLIDIS
pyramis,

ELEMENTORUM
quoniam, ut ante dcmonftravimus,
fi

quam dimidium ABCD circuli. ct a quadrato ABCD erigatur verticem habcns cundcm quem conus; pyramis igitur crefta

maior

eft

quam

coni dimidium.

circa circulum
ejus

quadratum

dcfcribatur, erit

quadratum
et
fi

ABCD

dimidium

quod

circa circulum dcfcriptum eft;

a quadratis erigantur foerit

lida parallelcpipeda

acque

alta

cono, quae et prifmata funt,

ejus

quod a
ter-

..

32. 11. circa

quadrato circulum defcripto; etenim inter

tiae partes ipfarum.

ABCD

erigitur

dimidium

quod ereftum
a
;

eft

a quadrato

fe funt ut bafcs

quare et

pyramis

igitur cujus

bafis

quadratum

ABCD,

di-

midia
gitur.

eft cjus

a quadrato circa circulum pyramidis quae defcripto eri-

fed pyramis ere&a a quadrato dcfcripto

circa circulum

major
;

eft

cono, ipfam

namque
bafis

comprehendit

crgo

pyramis

cujus

ABCD

quadratum,
eft

vertcx

autcm idem qui

coni major

quam coni dimidium. fecentur circumferentiae AB, BC, CD, DA bifariam in punttis E, F, G, H, et jungantur

AE, EB, BF, FC, CG, GD, DH, HA. et unumquodque igitur triangulorum AEB, BFC, CGD,
quam
dimidium portionis
circuli in

DHA

majus

eft

qua

confiftit.

crigantur ab uno-

pyramides vcrticem quoque triangulorum AEB, BFC, CGD, habentcs eundem quem conus. Ergo unaquacquc pyramidum hoc

DHA

modo
ipfam,

ereftarum major

cft

quam dimidium
oftendetur,

portionis coni quac eft ad

quod codcm modo

ct

quo

fimile

oftcnfum

fiiit

de

piif-

matibus

fcgmcntis cylindri.

itaque reliquas circuniferentias fccantes

unoquoque triangulorum ericundcm quem conus, ct hoc fempcr gentcs pyramides verticcm habcntes facicntcs, rclinquemus tandcm quafdam coni portiones quae minorcs

bifariam, jungcntcfque rectas lineas, ct ab

Lemma. erunt cxccflu quo conus tcrtiam cylfndri partem iupcrat

c
.

relinquantur,
et

LIBER DUODECIMUS.
ct fint

311
idem

quae fupcr

circuli

fegmentis

AE, EB, BF, FC, CG, GD, DH,

HA.

bafis reliqua igitur pyramis cujus

AEBFCGDH,

et vertex

cft qui coni, major

quam

tertia cylindri pars.

fed pyramis cujus bafis

polygonum

AEBFCGDH,

vcrtcx

autcm

ideni qui coni, tertia pars eft

bafis prifmatis cujus

polygonum

AEBFCGDH,
eft

altitudo

autem eadem
polygonum,
et

quac cvlindri.
altitudo

bafis prifma igitur cujus

AEBFCGDH

cadcm quae

cylindri,

majus

cylindro cujus bafis eft circulus

ficri

ABCD.
potelt.

fcd ct minus, ab ipfo

enim comprchcnditur; quod

eft

non

non

igitur cylindrus
cffe

minor

quam

triplus coni.

oftcnfum au-

tcm
eft;

eft

neque majorem

quam

triplum.

ergo cylindrus coni triplus

ac proptcrca conus tertia pars cylindri.

cft ckc.

Omnis

igitur

conus

tcrtia

pars

Q^

E. D.

PROP.

XI.

THEOR.
altitudinem, in-

CONI
Sint
in

et cylindri qui

eandem habent

ter fe funt ut bales.

cadem

altitudine

coni

ct

cylindri,
et

quorum

bafes circuli

ABCD, EFGH,
Dico
ut

axcs autem

KL, MN,

diametri bafium
ita effe

ABCD

circulus ad circulum

EFGH,

AC, EG. conum AL ad

conum EN.
Si

enim non

ita

fit,

erit ut

ABCD

circulus ad circulum

EFGH,

ita
fit

conus

AL
fit

ad aliquod folidum minus cono

fit

EN,
folidis

vel

ad majus.

nrimo ad minus quod

aequale

X;

et

quo minus

cft

folidum

X
Z

cono EN,
cft

ei

folidum

conus

igitur

EN

ipfis

X,

acqualis.

defcribatur in

EFGH

circulo

quadratum

quadratum alta cono*

*

dimidio
;

circuli.

crigatur a quadrato
erecla

EFGH majus igitur erit EFGH pyramis acque

;

pyramis

igitur

major

eft

coni dimidio.

nam

fi

circa

Potius,

eundem cjuem conus verticem habens,

et fic in fequentibus

quibufdam.

circulum

12

EUCLIDIS
altam cono,
erit infcripta

ELEMENTORUM
ct

circulum quadratum defcribamus,

ab ipfo erigamus pyramidem acque

a. 6. 12.

etenim inter

fe funt ut bafes

pyramis pyramidis circumfcriptae dimidium; a . conus autem circumfcripta pyramide eft

bafis

minor; ergo pyramis cujus

qui coni,

quadratum

EFGH,

vertcx autem

idem

major

eft

coni dimidio.

fecentur circumfercntiae

EF, FG,

GH, HE bifariam in punftis O, P, R, S, et EO, OF, FP, PG, GR, RH, HS, SE jungantur. unumquodque igitur triangulorum EOF, FPG,

K x v=^
GRH, HSE
tit.

majus eft quam dimidium fegmenti circuli in quo confifab unoquoque triangulorum EOF, FPG, GRH, HSE pyerigatur
dimidio portionis coni quae
et

ramis aeque alta cono;

jor
eft

ergo et unaquacque erc&arum pyramidum eft ad ipfam. itaque reliquas

jungentcs rcctas lineas,
et

macir-

cumferentias fecantes bifariam,

ab uno-

quoquc triangulorum
fempcr
fe.Lcnjraa.

erigentes pyramidcs acque altas cono,

atque hoc

facientcs,

relinquemus tandem aliquas portiones coni quae folido

relinquantur,
et fint

minores erunt b .

quae fuper

circuli

fegmentis

EO,

LIBER DUODECIMUS.
EO, OF, FP, PG. GR, RH, HS,
bafis

313

SE.

reliqua igitur pyramis cujus

polygonum
X.

EOFPGRHS,

altitudo

autem eadem quae coni, ma-

jor

eft folido

defcribatur in circulo

ABCD
ab

polygono

EOFPGRHS

fimile
alta

polvgonum cono AL. quoniam

ita

ATBYCVDQ^,
igitur
eft

pyramis aeque ut quadratum ex AC ad quadratum

ipfa crigatur

et

ex

EG,

ATBYCVDQ_polygonum

ad polygonum

ut autem quadratum ex
lus

AC
d
;

ad quadratum ex

EOFPGRHS ;c. EG, ita ABCD circuc e

.

1. 12.

ABCD circulus ad circulum EFGH, d. 12. fed utc.11.5. polygonum ATBYCVDQ^ad polygonum EOFPGRHS ABCD circulus ad circulum EFGH, ita conus AL ad X folidum; et
ad circulum

EFGH

erit ut

2.

ita

ut

polygonum

ATBYCVDQ^ad

polygonum

EOFPGRHS,
vertex

ita

py-a.

6. 12.

ramis cujus bafis

ATBYCVDQ^polygonum,

autem punctum L,

ad pyramidem cujus bafis polygonum EOFPGRHS, et vertex punftum N. ut igitur conus ad X folidum, ita pyramis cujus bafis polygonum ATBYCVDQ^, et vertex punclum L ad pyramidem cujus bafis po-

AL

lygonum
jor
eft

EOFPGRHS,

et vertex

pyramide quae de quae eft in cono

eft in
f
.

ipfo

punclum. conus autem AL mamajus igitur eft folidum X pyrami-

EN

fed et minus;

quod

eft

abfurdum.

non

igi-f*. 14. j.

tur ut

ABCD

circulus ad circulum

EFGH,
conum
elfe

ita eft

AL

conus ad

foli-

dum

aliquod minus cono

EN.

fimiliter
elfe

demonftrabitur neque ut

circulus ad circulum

ABCD, ita
conum ad

nus cono

AL.
ita

Dico praeterea neque

EFGH EN ad aliquod folidum miut ABCD circulus ad circuEN.

fi

lum
enim
ut

EFGH,
fieri

AL
fit

aliquod folidum majus cono

poteft,

EFGH
erit

ad folidum majus, quod fit I. Ergo invertendo circulus ad circulum ABCD, ita erit folidum I ad AL co-

num.
quod
jus

autem ut folidum

ad

AL
erit

conum,

ita
f
,

conus

EN

ad
I

ali-

folidum,

quod quidem minus

et

cono

AL

quia folidum

maita

eft

cono EN.

igitur ut

EFGH R
r

circulus

ad circulum
fieri

ABCD,
non

conus

EN

ad aliquod folidum minus cono

AL, quod

poffe

oftenfum

3H
conus

EUCLIDIS
oftenfum
eft.

ELEMENTORUM
ABCD
circulus

non

igitur

ut

ad

circulum

EFGH,

ita

AL
efle

neque
ita eft

ad aliquod folidum majus cono EN. oftenfum autcm eft ad minus. Ergo ut ARCD circulus ad circulum EFGH,

conus

AL

ad

EN

conum.

fed ut conus ad

conum,

ita eft

cy-

IV

^
XSJ
g-

^5-5-lindrus ad cylindrumS; ut

eft

enim uterque utriufque

h
triplus
.

et

igitur

ABCD
alti.

circulus

ad circulum

EFGH,

ita

funt fuper ipfis cylmdri altitudinem, in-

aeque

Ergo

coni et cylindri qui

eandem habent

ter fe funt ut bafes.

Q^

E. D.
XII.

PROP.

THEOR.
fe

Imtles coni et cylindri inter

tione

funt in triplicata ra-

diametrorum bafium.
quorum
bafes

Sint fimiles coni et cylindri,

quidem

circuli

ABCD,
rum

EFGH,

diametri vcro balium

AC, EG,

et axes

conorum

vel cylindro-

LIBER DUODECIMUS.
rum KL,

MN.

Dico conum cujus

bafis

ABCD

circulus,

vertex au-

tem punctum L, ad conum cujus

bafis circulus

EFGH,

vertex autem

punctum, triplicatam habere rationem ejus quam habet ad conum Si enim non habet conus

AC

ad

EG.

ABCDL

EFGHN

triplicatam

rationem ejus

quam

AC

ad

EG,

folidum minus cono

EFGHN
L,

conus ad aliquod triplicatam rationem, vel ad majus. ha,

habebit

ABCDL

i6

EUCLIDIS
vertcx autem

ELEMENTORUM
fit

punclum L, unum
cujus bafis

LAQ^;

triangulorum vero conti-

nentium pyramidem

EOFPGRHS
jungantur

polygonum,

ct

vertex
igiita

punclum N, unum
tur conus
a-2
b.

fit

NES;
1

et

KQ^, MS.

Quoniam
ad

ABCDL
ad

fimilis eft
;

cono

DC
i

5-5.'K-L

axis

ad axem

MN

ut autem

EFGHN, erit ut AC AC ad EG, ita AK ad

;

EG,
b
;

EM

ita-

que ut
ita

AK
ad
eft;

EM,

ita

KL

ad

MN

et

permutando ut

AK

ad

KL,

EM

MN.
c

et anguli

AKL,

EMN
MS

aequales funt, reclus enim

uterque
c. 6. 6.

circa igitur aequales angulos latera funt proportionalia, et

eft

propterea

fimile

AKL

niam
los

eft

ut

AK

ad

KQ^,

ita

triangulum triangulo EMN. rurfus, quoad et funt circa aequales angu-

EM

AKQ_, EMS,
ad qui funt

etenim quae pars

centrum, eadem

eft eft

angulus
pars et

AKQ^quatuor

recto-

rum

angulus

EMS

reftorum qui funt ad centrum et quoniam oftenfum fimile

.

quatuor

crit

eft

aequalis

autem

eft

AK ipfi KQ_,
circa

AK et EM

triangulum AKQ^triangulo ad KL, ita efle ut adMN,

ipfi

EMS

MS,

erit

EM ut QK ad KL,
funt

ita

SM
recli,

ad

MN;
NMS.
ad

igitur

aequales angulos

QKL, SMN,

enim

latera funt proportionalia;

et

quare triangulum LKQ^fimile

eft tri-

angulo
eft ut

quoniam ob fimilitudinem triangulorum

AKL,
erit

EMN

AK, ita NE ad EM; ob fimilitudinem rum AKQ^, EMS, ut KA ad ACL, ita ME ad ES;

LA

vcro triangulo-

ex aequali
tri-

*.

22. 5. d

NE ad ES. rurfus, quoniam ob fimilitudinem LQK, NSM eft ut LQjid QK, ita NS ad SM; ct ob fimiangulorum litudinem triangulorum KAQ^, MES ut KQ^ad QA, ita MS ad SE;
LA. ad AQ^,
ita

ex aequali
et

erit

ut

LQ_ad QA,
ita

ita

NS

ad SE.

oftenfum autem
cx aequali ut

eft

ut

QA
ita

ad

AL,
ad

SE

ad

EN;

quare rurfus

QL
,

ad

LA,

SN

NE.

triangulorum igitur

e-5.6.nalia funt latera, ideoque aequiangula funt

inter fe fimilia.

LQA, NSE proportioe LQA, NSE triangula ct

AKQ^,
vertex

quare ct pyramis cujus bafis triangulum

fimilis
cft

autem

punftum,

pyramidi cujus bafis

EMS

triangulum,
et

LIBER DUODECIMUS.
et vertex
r

V7
B.

punftum N,

qualcs

et

ipfarum anguli folidi inter fe aefimilibus planis multitudine aequalibus continentur. pyra-f.
funt
et

enim

n.

mides autem
funt rationc

fimilcs,

et

quae triangulares

bafes habent,

In

triplicata
8. 12,

homologorum laterumS; ergo pyramis

triplicatam habet rationcm

midcm

EMSN

EM.

fimiliter a punclis

quidcm D, V, C,

AKQL ad pyra-g. ejus quam AK habet ad Y, B, T ad K, a punclis

jst

r,

i8
jus
bafis

EUCLIDIS

ELEMENTORUM
vertex autem

ATBYCVDQ^polygonum,

puncaim L, ad

to-

tam pyramidem cujus bafis polygonum EOFPGRHS, et vertex punctum N. quare et pyramis cujus bafis ATBYCVDQ^ poiygonum
vertex
cujus bafis polygcnum N, triplicatam rationem habet ejus EOFPGRHS, punctum quam AC habet ad EG. ponitur autem conus cujus bafis circulus

autem punclum L,
et vertex

ad

pyramidem

ABCD,

vertex autem

punclum L, ad folidum
ad
ut

triplicatam rationem

habere ejus EG; igitur conus cnjus bafis circulus ad folidum X, ita eft pyramis cuABCD, vertex autem punclum L,
jus bafis

quam AC

ATBYCVDQ^polygonum,
cujus bafis

vertex autem

ramidem
diclus

polygonum
eft
efl:

EOFPGRHS,

et vertex

punctum L, ad pypuncTum N.

autem conus major

igitur

pyramide quae

in ipfo, etenim
bafis

eam com-

prehendit; majus
i.

folidum

pyramidc cujus
1

polygonum

14. 5.

EOFPGRHS,
non

vertex autcm

punelum

conus cujus igitur potcft. tum L, ad aliquod folidum minus cono cujus bafis circulus EFGH, et vcrtex punclum, triplicatam rationcm habet ejus quam AC habet

non

N fed et minus; quod ficri bafis ABCD circulus, et vertex punc.

ad

EG.

fimiliter

demonftrabimus neque conum

EFGHN

ad aliquod
ejus

folidum

minus

cono

ABCDL,

triplicatam

rationem

habere

EG ad AC. Dico neque ABCDL conum ad folidum macono EFGHN triplicatam habcre rationem ejusquam AC habet ad jus
quam
habet

EG.

fi

enim

fieri

poteft,

Z. invertendo

igitur,

folidum

habeat ad aliquod folidum majus, quod fit Z ad conum ABCDL triplicatam ratiocrit

nem habet
'

ejus

quam
ita

ad aliquod folidum, quod quidem num ABCDL, minus crit cono ABCDL, quoniam folidum Z majus eftcono EFGHN. ad folidum aliquod minus cono ABCDL, triergo ct conus

EG ad AC. EFGHN conus

autem

ut folidum

ad co-

EFGHN

plicutam rationem habebit ejus

quam
non

EG

habet ad

AC, quod

fieri

non

poffe demonlbratum

eft,

igitur

ABCDL

conus ad folidum
aliquod

LIBER DUODECIMUS.
aliquod majus cono

319

EFGHN
autem

AC ad EG.
ad

oft< nfurri

eft

triplicatam rationcm habet cjus quam ncquc ad minus. Quare conus ABCDL

EFGHN
omnem

connm,

triplicatam rationem habet cjus

ita

quam ACad EG.

oftcnfum enim k
ipfe ba-

ut autcm conus ad conum,

cft

k cylindrus ad cylindrum ;

S- 5

conufn tertiam partcm

et

efte cylindri

eandem quam
ad

fim habcntis,
tripKcatam
coni
ct

aequalem altitudinem.
habebit
cjus

Ergo

et cylindrus

ad cylindrum
fimiles
igitur

rationcm

quam

AC

EG.

fe funt in triplicata ratione cylindri inter

diametrorum bafium.

Cv

E. D.

PROP.

XIII.

THEOR.

SI ut

cylindrus plano fecetur oppoiitis planis parallelo, erit cylindrus ad cylindrum, ita axis ad axem.

Cylindrus enim
parallelo,

AD

plano

GH
K

fecetur oppofitis planis

fit-

AB,

CD

et occurrat axi

EF

in

punfto,

que

linea

GH

communis

fe<5tio

plani

GH

et

fuperficiei cylindri

AD.

fit

autem

AEFC paralrevolutione
in

leiogrammum rcetangulum
circa rcflam

cujus

EF

cylindrus

AD

defcribitur,

quacunque ejus pofitione; et ipfius munis fcftio plani

et fit refta

GK comfunt
ipa.

GH

AEFC. Quo-

niam

igitur

plana parallcla
erunt

AB,

GH fecla
KG

plmo
forum

AEKG,
fecYiones
eft

AE,
3

GK
;

communes

parallelae
et

quare parallcloeft

16. 11.

grammum
lis

AK,

propterea
eft

aequa-

ipfi

EA

quae

fc.

ex centro
reftae

circuli

AB.
quae funt ex centro
circuli

eadem

ratione et

omnes

quae ducuntur
iis

a punfto

K ad lineam GH

aequales oftendentur

2o
clrculi

EUCLIDIS
AB;
quare et inter
b

ELEMENTORUM
linea igitur
eft

fe funt aequales.

b.

ij.Def. i.ferentia circuli

cujus centrum

punftum K.

GH eft circumplanum igitur GH cyenim iidem qui decirca reelas

ita

lindrum

AD

dividit in

cylindros

AH, GD;

funt

fcriberentur revolutione parallelogrammorum

AK, GF

EK,
axem

KF.

Dico

igitur

ut

AH
EF

cylindrus ad cylindrum

HC,

EK

ad axem KF.
Producatur enim
ipfi

axis ex utraque parte ad

puncla L,

M;

et
ipfi

quidem

EK

axi ponantur aequales

quotcunque
et

EN, NL;

vero

FK

aequales

quotcunque FX,

XM;

per puncta L,
fis

N, X,

ducantur plana iput de plano

et

AB,

CD parallela.
fuit,

igitur,

GH

oftenfum
cylindri
circuli

planorum illorum

fuperficiei

productae

communes

fccliones

erunt

quorum

centra funt L,

N, X,

M puncla,
DT,
in-

et abfcindent

plana

cylindros
axes

PR, RB,

TQ^
c. ii. 12.

Quoniam
c
.

igitur

LN, NE,

EK

ter fe funt aequales,

erunt cylindri

PR, RB,

BG

Jnter fe ut bafes

aequales autem funt bafcs;

crgo

ct cylindri

quoniam

vero axes

aequales, funt

PR, RB, BG funt acquales. LN, NE, EK funt inter fe autem et cylindri PR, RB, BG,
atque
cft

aequalcs inter

fe,

ipforum

LN, NE,
quam

EK

multitudo aequalis
eft axis

multitudini ipforum

PR, RB,
cft

KE
et

axis,

tam mukiplcx
multiplex

erit et

BG PG
;

multiplex

KL

ipfius

cylindrus cylindri
ipfius

GB.
fit

eadem
multiplex

racfl:

tione et

quam
et

MK axis
ct
fi

axis

KF, tam

QG

cylindrus cylindri

GD.

quidem

axis

KL
fi

acqualis axi
axis
;

KM,
major

erit
fit

PG

cylindrus cylindro GQ^aequalis;

et

aiuem

KL
et
fi

axe

KM,

cylindrus
igitur

PG

major

erit

cylindro

GQ_

minor,

minor.

quatuor

exiftcntibus

magnitudinibus,

videlicet

axibus

LIBER DUODECIMUS.
axibus

21

EK, KF,

et cylindris

BG, GD, fumpta

et

funt utcunque aeque

axis

multiplicia, axis

quidem

EK
et

BG

cylindri,

nempe

KL
fi

et cylin-

drus

PG;

axis vero

KF

cylindri

GD

utcunque acque multiplicia,

axis fcilicet

fupcrat

KM. et GQ^cylindrus; et demonftratum eft KL axis axem KM, et PG cylindrum fupcrare cylindrum GQ^; et fi
d c.Def.
-

eft axis EKd. aequalem efle; et l\ minor, minorem. igitur ad axem KF, ut BG cylindrus ad cylindrum GD. Quare fi cylindrus plano fecetur Stc. Q^ E. D.

aequalis,

PROP,

XIV.

THEOR.

SUper inter
EB

fe

aequalibus bafibus exiflentes coni et cylindri, funt ut altitudines.

EB, FD. Dico axem ad axem KL.
ipfi

Sint enim in acqualibus bafibus

ut

AB, CD,
ita efle

cylindri

cylindrus ad cylindrum

FD,

GH

Producatur enim
aequalis

KL

axis

ad punelum N, ponaturque

GH

axi

LN;

et circa

axem

LN intelligatur
bacy-

cylindrusCM.

Quoniam
a.

ighur cylindri

EB,

CM

eandem habent
ii. 12.

a altitudinem, inter fe funt ut bafes .

fes

autem funt

aequales;
inter fe

ergo

et

lindri

EB,

CM

aequales erunt.
fecatur plano

et

quoniam cylindrus

FM

CD,
ad

oppofitis planis parallelo, erit ut

CM
LN
b.

cylindrus ad cylindrum

FD,

ita axis

KL

axem'\

aequalis autem

eft cylin-

drus quidem

CM

13.12.

EB EB

cylindrus ad
cylindrus ad

EB; axis vero LN axi GH. eft igitnr ut cylindrnm FD, ita axis GH ad KL axem. ut autem cylindrum FD, ita ABG conus ad conum CDK c,c
cylindro
d
tripli
.

15.5.
10. 12.

cylindri

enim funt conorum

Ergo

et

ut

GH

axis

ad axemd.

S f

KL,

322
KL,

EUCLIDIS
ita eft

ELEMENTORUM
CDK,
et

ABG

conus ad conum

cylindrus

EB

ad

FD

cylindrum.

Supcr aequalibus

igitur ckc.

Q. E. D.

PROP. XV.

THEOR.
cylindrorum bafes et altitudiet quorum cono;

**

A Equalium
et

conorum

ec

nes reciproce funt proportionales

illi

rum

cylindrorum bafes et altitudines reciproce funt

inter fe funt aequales.

proportionales,

Sint aequales coni et cylindri,

circuli, ct

quorum

bafes

quidem

ABCD, EFGH
qui qui-

diamctri ipforum
vel

AC, EG;

axes autem

KL, MN,
et lint coni

dem

et

conorum

cylindrorum funt altitudines;

quidcm

ALC, ENG,
ad bafim

cylindri vero

AX, EO. Dico

cylindrorum

AX,

les et altitudines reciproce proportionales eiTe,

hoc

eft,

ut

EO baABCD bafis

EFGH,

ita cfCc altitu-

dinem

MN
fit

ad altitudinem

KL.
aeeft

Altitudo cnim
lis

KL vel
vel

aequa-

eft altitudini

MN,

non

qualis.

primum

aequalis.

autem
lindro

AX cylindrus
EO.

aequalis cy-

qui autem

eandem
et

habent altitudinem coni

a. ii. 12.

cy-

lindri inter fe funt ut bafes

eft

*
';

aequalis

igitur

eft

bafis
ita

ABCD

bafi

'EFGH.
lis,

ut bafis igitur

ABCD
autem

ad bafim

ad altitudinem
fed

KL. non
fit

fit

major
ct

MN,

et auferatur

MN altitudo altitudo KL altitudini MN aequaMN altitudini KL aequaab

EFGH,
ipfa

lis

MP,

per

fecetur

EO

cylindrus plano

TYS

oppofitis planis cir-

culorum

EFGH,

fuperficiei

RO parallclo; igitur, feclio communis plani TYS et erit ES cylindrus cujus bafis cylindri EO erit circulus, et
quidem

LIBER DUODECIMUS.
quidem
ita

325

EFGH

circulus, altitudo

autcm
ut
.

MP. Quoniam

igitur

AX

cy-

lindrus aequalis eft cylindro

EO,

crit

cylindrus
ita

EO

ad

drum ES,
ita

bafis

cylindrum ABCD ad

ES

AX cylindrus ad cylindrum ES, fcd ut AX cylindrus ad cyjjnbafim J

;

b. 7. j.
a.

EFGH

cylindri

enim AX,

ES

u.

iz.

candem habent

altitudincm;

ut autcm cylindrus

EO

ad

ES

cylindrum,
13.12.

EO fecatur planoc TYS oppofiris planis parallelo. eft igitur ut ABCD bafis ad bafim EFGH, ita altitudo MN ad MP altitudinem. aequalis autem eft MP altitudo altitudini KL; quare ut bafis ABCD ad EFGH bafim, ita
altitudo ad altitudinem
C
,

MN

MP

nam

cylindrus

MN
EO

altitudo ad altitudinem

KL.

aequalium igitur cylindrorum

AX,

bafes et altitudines reciproce funt proportionales.

Sed cylindrorum
portionales,
fit

AX,
ut

fcilicet

MN
elTe.

ad

KL

altitudincm.

EO bafes et altitudines fint reciproce proABCD bafis ad bafim EFGH, ita altitudo Dico AX cylindrum cylindro EO aequalem
aequalis;
et

Primo,

Sit bafis

ABCD bafi EFGH

ita

quoniam
a

ut bafis
erit

ABCD
aequalis

ad bafim *
ipfi
fit

FFGH,
bafis

altitudo

MN ad KL altitudinem,
AX
aequalis erit

MN
* A. 5.

KL,
bafis

quare et cylindrus
aequalis
bafi

cylindroEO.

fed
et

non

ABCD
erit

quoniam ut
ut

ABCD
bafis

ad bafim

EFGH, et fit ABCD major; EFGH, ita altitudo MN ad KL

conftruelis,

altitudinem,

MN

quoniam
erit

ABCD
bafis

* KL; iifdemque, ut prius, major ad bafim EFGH, ita altitudo

altitudo

MN

ad

KL
MP;
al-

altitudinem;
ut
;

quoniam vero

KL
ita
;

aequalis

eft

altitudini

ABCD

ad bafim

EFGH,

AX
ES

cylindrus ad cylindrum

ES
ut

eandem enim habcnt altitudinem a

ut autem

MN altitudo
eft

ad

titudinem

MP

five

KL,

ita

cylindrus

EO

ad

cylindrum.

igitur

AX

cylindrus ad cylindrum ES,

ita
cft

cylindrus
aequalis.

EO

ad

ES

cylindrum.
et in

cylindrus igitur
conis.

AX

cylindro

EO

fimiliter

autem

Q^

E. D.
S f 2

PROP.

XVI.

EUCLIDIS
PROP.

ELEMENTORUM
XVI.

THEOR.
exiftentibus,

circulis circa

idem ccntrum

in

DUabus majori
attingat.
Sint dati
tet in
fit

polygonum aequalium laterum, quorumque numerus par fit, defcribere, quod minorem circulum non

duo

circuli

ABCD,
attingens

EFGH

circa

majori circulo

polygonum aequalium laterum

idem ccntrum K. oporquorum numerus

par, defcriberc,

non

minorem

circulum.

Ducatur per

centrum

recla linea

BD,

atque a punflo

ipfi

ad rettos angulos ducatur

a.

GA, et
et

ad

C producatur;

continget igitur

BD AC

16.

3.circulum

EFGH\

itaque circumferentiam
ejus

BAD

bifariam fecantes,

dimidium

rurfus bifariam, et

hoc femper

facientes, tan-

dem relinquemus
b.

circumferentiam

minorem
et

Lemma. ipsa

AD b

relinquatur fitque

LD;

punfto L ad BD
et
c- 3- 3-

perpendicularis agatur

ad

N producatur;
c
cfl:

junganturqueLD,

LM, DN.

aequalis igitur

LD

ipfi

DN,

et

quoniam
ipfa

LN

parallela eft ipfi

AC,

'

'et

AC

contingit circulum

get.

et
fi

quod

LN circulum EFGH non tanmulto minus tangent circulum EFGH reftae lineae LD, DN. LD aequales deinceps circulo ABCD aptabimus, defcribeipfi
EFGH;
attin-

polygonum acqualium et numero parium iatcrum non minorem circulum. Q^ E. F. geas

tur in eo

LEMMA

II.

LIBER DUODECIMUS,
L E

325

MM

II.

duo trapezia ABCD, EFGH infcripta fint circulis quocentra K L puncta, fuerint autem latera AB, DC ut et EF, HG parallela; reliqua autem quatuor AD, BC, EH, FG inter fe aequalia; fit autem AB latus majus latere EF. et DC majus HG. erit rectaKA quae eft ex centro cir-

ST rum

culi in

quo majora funt

latera,

major ea

LE quae

efl

ex

centro alterius circuli. v

Non
quoniam

cnim,

fi

ficri

potcfl:,

vel aequalis ipfi

igitur

LE

vel

fit major recla LE; fit minor eadem. primo

KA

crit

igitur

KA
LE.
ipfis

KA

aequalis

in aequalibus circulis reclae

AD, BC

aequales funt

EH, FG,

erunt circumferentiae
reftae

AD, BC

aequales circumfercntiis
ipfis

EH,
altera
a.

FG

';

quoniam vero

AB,

DC

majores funt

EF, HG,

28. 3.

altera, crunt circumfercntiae

AB,

DC majores

ipfis

EF, HG.

Ergo

tota

ABCD
fieri

circumfcrcntia major
poteft.

cft tota

EP^GH;

fed et aequalis,

quod
centro

non

non

igitur

re<5ta

Sed
L,

fit

KA

minor LE,

et ipfi

KA aequalis eit ipfi LE. KA acqualis ponatur LM,

MNOP,

et

intervallo

LM

dcfcribatur

circulus

qui jundis LF, LG,

LH,

326
b.

EUCLIDIS
LH, LE
2.6.

ELEMENTORUM
P,

occurrat in

N, O,

M;

et

jungantur
b et

MN, NO,

OP, PM,

quae

ipfis

EF, FG, GH,

quoniam
igitur

fingulis.

HE EH

parallelae

minores erunt; fingulae

erit et

major

eft

MP,

AD

quam

MP

major,

et

aequales funt circuli

ABCD, MNOP;

major

igitur eft cir-

cumferentia

AD
eft

circumferenria

MP

eadem
retta

ratione circumferentia
refta

BC
quae

major
ipfa

ipsa

NO;
major

et

quoniam

AB

MN

major

eft, erit

AB quam

MN

circumferenria

AB

ipfa

MN

major eft multo major.

ratione

EF

eft iitur

eademque

DC

circumfe-

D^

^C

H.

.G

rentia
rentia

major

eft

ipfa

PO.
fed

tota igitur

ABCD
fieri

major

eft tota

circumfeigitur

MNOP,

fed et aequalis,

quod

non

poteft.
igitur

non

mi-

nor

eft

KA

ipsa

LE,

neceftario eft major.

Q^

neque aequalis. E. D.

Refta

KA

ipsa

LE

Cor. Et
qualia funt,
liter

fi

fuerit

triangulum ifofceles cujus latera

ipfis

bafis

autem minor

AB

majori ipfarum
eft

AD, BC aeAB, DC; fimicirculi

oftendetur recla
defcripti.

KA

major ea quae

ex centro

circa

triangulum

PROP.

XVII.

LIBER DUODECIMUS.
PROP.
HVLJabus
XVII.

327

TIIEOR.
exiftentibus, in

fphaeris circa

idem cencrum
atcingat.

*~f
cies

majori folidum polyedrum defcribere, cujus fuperfi-

minorem fphacram non

Intelligantur duac fphacrac circa

idem centrum A; oportet

fupcrficies

in majori

fphacra

dcferibere folidum
attingat.

polyedrum cujus

minorem

fphae-

ram non

Secentur fphaerae plano aliquo per centrum du&o; itaque fecYiones

erunt circuli; quoniam diamctro manente et femicirculo circumdufto

fphaera fafta eft;

ergo in quacunque pofitione femicirculum intclligafuperticie fphaerae

mus, quod per ipfiun producitur planum in

circul-un
efficiet;

28
efficiet;

EUCLIDIS
et conftat

ELEMENTORUM
maximum,
omnibus
in

circulum effe

quia diamcter fphaerae quae

rectis lineis

et circuli cft diameter,

a.

major
fit

eft

quae

in circulo

15.

3.vel fphaera ducuntur

3
.

igitur

majori quidem fphaera circulus

et

BCDE,
diametri

in

minori

autem

circulus
fe

FGH;
in

ducantur ipforum duae

et

BD, CE

ad reftos inter

angulos.

duobus

circulis circa

idem centrum

exiftentibus

BCDE, FGH,

majori

BCDE

polygonum

b. 16. 12.

b defcribatur , non attingens minoaequalium et parium numero laterum rem circulum FGH; cujus latera fint in BE circuli quadrante BK, KL,

LM, ME,
culi

et

junfta

KA
et

producatur ad

BCDE
X

ad rectos angulos ducatur

per

punclo

occurrat;

AX,

et

N; et a punclo A plano cirAX, quac fuperficiei fphaerae in utramque ipfarum BD, KN plana
maximos
circulos ef-

ducantur, quae ex
ficicnt.

jam

dicYis in

fupcrficie fphacrae

itaque efficiant 3 ct fint fuper diamctris

BD,

KN

eorum

femicirculi

LIBER DUODECIMUS.
BXD, KXN. Quoniam igitur XA recla cft ad plr.num circuli BCDE, erunt omnia plana quac per ipfam XA tranfeunt ad planum c circuli BCDE rc<fta quare ct femicirculi BXD, KXN rccTi funt ad c. illud planum. et quoniam fcmicirculi BED, BXD, KXN acquales funt, diametris BD, KN, erunt ct eorum fuper acqualibus enim funt quacirculi
,

329

18.

rr.'

drantcs

BE, BX,

KX
BE,

intcr

fe

aequales.

quot

igitur latera

polygoni
aequalia

funt in quadrante
ipfis

tot erunt et in

quadrantibus

BX,

KX

BK, KL, LM, ME.

defcribantur et fint

BO, OP, PR, RX; KS,

tas

ST, TY, YX, jungarmirque OS, PT, RY; ct a pun&is O, S ad recAB, AK perpcndicularcs ducantur OV, SQ_ quoniam igitur planum

BOXD reclum eft ad plaoum BCDE, et in uno ipforum BOXD ducta cft OV pcrpendicularis ad AB communcm planorum fectionem, erit OV perpcndicularis ad planum BCDE d eadem ratione SQ^pcrpendi-d-4-Def.ii.
.

cularis erit

ad idcm planum, quia planum

KSXN

ad reclos angulos

efl:

plano

BCDE.

Jungatur

VQ_,

et

quoniam

in aequalibus

femicirculis
et

BXD,

KXN

aequales circumferentiae fumptae funt

BO, KS,

duclae

perpendiculares

OV, SQ^ad
et reliqua

circulorum diamctros,

crit

SQ_acqualis,
toti

BV

vero aequalis

KQ_

eft

autem
eft

et

OV quidcm ipfi tota BA acqualis

ut igitur
eft
c
.

KA,

ergo

VA

reliquae

QA.
cft

aequalis.

BV
e. 2.

ad VA,

ita

KQ_ad QA,
f

ideoque

VQJpfi

BK
ad
cft

paraUela

et

quo-

6.

niam utraque ipfarum OV, SQ^recla oftenfa autcm erit OV ipfi SQ_parallcla
";

circuli

BCDE

planum,
crgof.
6.

et ipfi aequalis;

n.

QV, SO
SO,
ipfas

acquales funt et parallelaeS.

et

quoniam

QV parallela
1
;

eft

1. ipfi g. 33.

fed ct paralkla ipfi

KB,
in

erit et

OS

ipfi

BK

parallela'

crgo quaeh.

9. 11.

conjungunt BO,
et

KS

codem
in

funt plano in
eiit

quo
fi

parallelac

OS,

BK,
PB,

quadrilatcrum
et

KBOS

uno

plano.

vero jungantur

TK,

a purxftis P,

ducantur pcrpcndiculares ad rectas

AB,
SO,
ct

AK,

oftendetur recla

TP

parallela ipfi

KB
'"

eodem

prorfus

modo quo

oftcnfa eft

SO

paralkla cidcm

KB;

quare
t

TP

parailela cft ipfi

330

EUCLIDIS
et propterea

ELEMENTORUM
SOPT
in

quadrilaterum

in

uno erk
cft

plano.

eadcm
in

ratione
fi-

quadrilaterum
itS.fi. gura

TPRY
fi

eft

uno plano.
O,
S, P,

autem

uno plano
dudas

YRX'.

igitur a punftis

T, R,

ad

rectas

lineas intelligamus,

conftituetur

quaedam

figura folida polyedra inter

circumferentias

BX, KX, dem KBOS, SOPT, TPRY

ex pyramidibuj compofita, quarum bafes quiquadrilatera,

et

triangulum

YRX,

ver-

tex

autem punctum A.

fi

ME
dam

quemadmodum

in

BK

autem in unoquoque laterum KL, LM, eadem conftruamus, et etiam in reliquis

;

tribus quadrantibus, et in reliquo haemifphaerio

conftituetur

figura quae-

folida polyedra in fphaera defcripta, et compofita ex pyramidibus,

quarum

bafes funt quadrilatera

jam

di&a, et

YRX tiiangulum,

et

quae

ejufdem ordinis funt, vertex

autem

punclum.

Diftae autem figurae

eft circu-

polyedrae fuperficics non attinget minorem lphaeram in qua

lus

LIBER DUODECIMUS.
lus

33

FGH.
itaque

Ducatur enlm a puncto

A
Z

ad planum quadrilatcri
occurrat,
et

KBOS
jungan-k. ii.ii.

perpendicularis
tur.

AZ k

cui in pun<5to

BZ,

ZK

quoniam

ad omnes

reclas lineas

reclos angulos faciet;

planum, et quae ipfam contingunt et in eodem funt plano ad utramque ipfarum BZ, cft ergo per-

AZ

rccta eft

ad quadrilatcri

KBOS

AZ

ZK

pendicularis.

dcm
ex

aequalia

quadrato quicx AB aequalia quadrata ex AZ, ZB; quadrato autem ex ex AZ, quadrata*; ergo quadrata ex AZ, ZB,
aequalis

et

quoniam

AB

eft

AK,

et funt

AK

ZK

quadratis

47-

-?

AZ,

ZK
igitur

acqualia funt.

commune

auferatur quadratum ex

AZ,

re-

liquum

quadratum ex
rcctae

BZ

reliquo ex

ZK

eft

aequale;
et

rcfta linea

BZ

ZK

aequalis.

fimiliter

oftendemus

ideoque quae a
aequales

punclo
efle.

ad puncta O, S ducuntur utrique ipfarum BZ,

intervallo

ZK
et

circulus igimr centro Z,

tranfibit,

ZB

defcriptus per punfta

K,

O, S

atque

erit in circulo

quadrilaterum

KBOS.
ipfi

quoniam
et

KB

major

eft

quam QV,
fed

aequalis

autem

QV

SO,

erit

KB

quam SO
KS,

major.

KB eft
major

aequalis utrique

unaquaeque aequalium circumferentiarum quas

in circulo

ipfarumBO, KS; quare auferunt rectae KB, BO,

KBOS

eft

circumferentia

quam

aufert refta

OS

ideoque

tres illae

circumferentiae una

cum

quarta uni ipfarum acquali

aufert recla

iifdem tribus una majores funt

tota circumferentia
eft
;

cum

ea

quam

OS, hoc

eft

circumfcrentia igitur

circumferentiae quarta parte totius

KB in circulo KBOS major KBOS circuli, et proptcrea an-

gulus

BZK
hoc

ad centrum major

fus eft angulus

BZK,
majus

erit

Qiioniam igitur obtuangulo recto. BK majus quadratis ex BZ, quadratum ex

eft

ZK
et

eft

quam duplum

quadrati cx

BZ.
KB,

Jungatur

KV,
OB,

1.

12. 2.

quoniam
et
1

in triangulis

KBV,
eft

OBV

aequales funt
erit

BV

ipfis

BV,

aequales
.

continent angulos,

KVB
igitur

angulus angulo
eft

OVB
etm.
4.
i."

aequalis"

reftus

autem
eft

OVB,

re&us

angulus

KVB.

quoniam

BD

minor

quam dupla

ipfius

DV,

crit

reclangulum con-

tcntum

3g2
n.8.6.

EUCLIDIS
tentum

ELEMENTORUM
BZ;
ergo quadratum ex
eft

DB,

tum ex
jus
eft

KB

minus duplo reclanguli DVB, hoc eft, erit n quadraminus duplo quadrari ex KV. fed quadratum ex KB maquadrati ex
et

BV

quam duplum

KV

qua-

drato ex

quidem

BZ eft majus. ex BA aequalia

quoniam

BA

acqualis

AK,

et

quadrato

funt quadrata ex

BZ. ZA, quadrato autem ex

AK

aequalia quadrata ex

KV, VA,

erunt quadrata ex

BZ,

ZA

qua-

dratis

cx

KV, VA,
BZ;

acqualia;

quorum quadratum ex

KV

majus

eft

quadrato ex
eft

ergo rcliquum ex

minus, ac proptcrea recta linea

VA quadratum AZ major quam

quadrato ex
recla

ZA

AV. multo
cft

igitur

major eit tenfum eft reclam

AZ quam AG, in Propofitione enim praaedente ofKV caderc cxtra circulum FGH. atque AZ quiKBOS
perpendicularis,
et

dcm ad

planiun

proptcrea minima

eft

omnium

LTBER DUODECIMUS.
nium quae ad planum
igirur
illud a

333
Planum

centro fphacrae duci poffunt.

KBOS

cadit extra

Reliqua

etiam

minorem fphacram. plana inter quadrantcs BX,

Ducatur
a

Iphaeram cadere
drilateri

ita oftendejtur.

KX punclo A

extra

minorcm

SOPT
ct

et pcrpcndicularis AI,

IO

jungatur.

ad planum quact, ut de plano

KBOS
centrum

punfto

oftenfum

fuit,

codcm modo

oftendctur punclum I

effe circuli circa

quadrilaterum
et oftenfa eft

SOPT

defcripti, et

rectam

OS

majorem

effe retta

PT,

PT

parallela ipfi

OS. Qyoniam
latera

igitur trapezia

KBOS, SOPT
OS, PT latus BK
rccla
;

circulis infcripta,

habent

BK, OS
inter fc

parallela,

ut et
et eft

reliqua

autem BO, KS, OP,

ST
crit

aequalia;
refta
et

majus

latere

OS,

ct

OS

majus ipfo

PT,
ipfi

erit

ZB

major
re<fti

10.

Jungatur

AO

quae aequalis

AB,
ae-

o.

2.Lemm;t

quoniam

funt anguli

AIO, AZB,
AB, hoc
eft

crunt quadrata cx AI,

10
et

qualia quadrato

cx

AO
AZ

five

quadratis cx

AZ, ZB;

quaqua-

dratum ex

majus eft quadrato ex 10, reliquum igitur ex rccla igitur minor eft dratum quadrato ex AI cft minus.

ZB

AZ
ipfa

AZ

AI.
eft

oftenfa
recla

autcm

eft

major quam

AG,

multo

igitur

AI

major

AG.
ratione

Ergo planum
planum

SOPT
extra

cadit cxtra

minorem fphaeram.

ea-

dem
tur;

TPRY

ilmiliter reliqua

tra

planum trianguli omnia plana quibus continetur folidum polyedrum cxminorem fphaeram cadere oftendentur. Duabus igitur fphaeris
idem centrum
eft

ut et

YRX^, ope

eandem fphaeram cadere oftendcfc. Corollarii Lemmatis 2. et

circa

exiftcncibus in majori folidum

polyedrum

defcrip-

tum

cujus fupcrficies

minorem fphaeram non

attingit.

Q^

E. D.

Aliter

autem

et

major ipsa
ct

AG.

brevius fine ope Prop. 16. oftendctur recla Ducatur a punclo ad rectos angulos ipfi

AG

AZ GU

AU

jungatur.
ipfius

itaque circumferentiam

BE

birariam feeantcs, et di-

midium

bifariam, atque hoc femper

facicntcs,

tandcm

relinque-

mus quandam circum:erentiam minorem

circumfcrentia circuli

BCDE
quae

334

EUCLIDIS
angulus
fed
et

ELEMENTORUM
GU.
linea

a refta aequali ipfi quae fubtenditur ferentia KB. minor igitur eft recla

relinquatur,

fitque circumet

KB quam GU.

quoniam

BZK
quam

eft

obtufus, ut oftenfum fuit, erit

eft

BK
eft

major quam BZ.

GU
AB;
eft

BK

major

multo

igitur

major

eft

quadratum ex

GU

quadrato ex

BZ

majus.

autem

GU quam BZ, AU aequalis

AG, GU,
;

ipfi

quale
eft

ex ergo quadratum ex AU, hoc eft quadrata quadrato cx AB, hoc eft quadratis ex AZ, ZB

ae-

minus autem

quadratum ex
majus
eft eft

BZ

quadrato ex

GU;
et

reliquum igitur quadratum ex

id refta linea

AZ AG

quadrato ex

AG,

ob

AZ

quam

rcfta

Cor.
cendo

major. Si vero

et in altera

fphaera dcfcribatur folidum polycdrum du-

fc.

reftas inter puncla in quibus rectae

folidi

quae a centro fphaerae ad

omnes angulos
noris occurrunt,
ficiei

polyedri in majori fphaera defcripti, fuperficiei mireftae fuper-

codem ordine quo puncla quibus eaedem

occurrunt,
rettis

majoris

fphaerae

junguntur; habebit folidum

altera fphaera

polyedrum
triplicatam

in fphaera

BCDE
ejus

ad folidum polyedrum in
diameter fphaerae

rationem

quam

BCDE

habet ad

alterius fphaerae

diametrum.

divifis

cnim

folidis in

pyramides numero

a. B.

erunt pyramides fimilcs. etenim habent ad verticem, fphaerae fc. centrum, communes, reliquos a n. vero angulos folidos ad bafes inter fe acquales quoniam continentur
aequales, et ejufdcm ordinis;

angulos folidos

tribus angulis planis qui,

finguli fingulis,

inter

fe

funt acquales;

eae-

demque
b.

pyramides continentur fimilibus planis multitudine aequalibus, et

.

u.

Def. ii.

b propterea fimiles funt

fimiles

autem pyramides
c
.

inter fe in triplicata funt

c Cor.8.12.

ratione

homologorum
vertex

laterum

Ergo pyramis

cujus bafis

eft

KBOS

ad pyramidcm in altera quadrilaterum, latus hofphaera ejufdem ordinis triplicatam rationem habet cjus quam mologum habet ad homologum latus, hoc eft quam habet AB ex centro fphaerae majoris, ad

autem punftum A,

eam quac

eft

ex centro

altcrius fphaerae.

fi-

militcr

LIBER DUODECIMUS.
militcr ct

335
majori ad

unaquaeque pyramis earum quae

ordinis

funt in fphacra

unamquamque pyramidum ejufdcm

triplicatam rationem habct cjus

centro alterius fphacrae.

ct ut

quam unum

habct

quac funt iil altcra fphaera, AB ad eam quae efr cx

antcccdentium ad

unum

confe-

qucntium,

ita

antccedcntia

omnia ad omnia confcqucntia. Quare totum

eft in

folidum polyedrum, quod

fphacra majori, ad totum folidum po-

lycdrum quod
habct

in altera fphaera, triplicatam

rationcm habct ejus

cft

quam
quam

AB

habet

BD

ad eam quae eft ex centro altcrius fphacrae, hoc diamctcr ad alterius fphaerae diametrum.

PROP.

XVIII.

THEOR.
fuarum
dia-

s Phaerae metrorum.
ABC

inter fe in triplicata funt ratione

Intelligantur fphaerae

ABC, DEF, quarum

diametri

BC, EF. Dico

fphaeram ad fphaeram DEF triplicatam habere rationem ejus quam habet BC ad EF. Si enim non habet, fphaera ABC ad fphaeram minorem ipfa DEF,

ER

fFM
quam habetBC ad
*

vel ad

majorem,

triplicatam rationem habebit ejus,

videlicet

EF*.

habeat primo ad minorem,

ad

GHK;

Vid.ad hane
2.

et intclligatur cotam Prop.

fphacra

3^6
fphaera
a. 17. 12.

EUCLIDIS
DEF
a

ELEMENTORUM
circa

circa

idem centrum,

fcribaturque
ficies

in majori fphaera

DEF

dequod eft fphaera folidum polyedrum cujus fuper;

GHK

non

attingat

minorcm fphaeram
polyedrum
igitur

GHK
quod

et in fphaera

ABC
ad

de-

fcribatur folidum

fimile ei

in fphaera

DEF
ABC

defcripfoli-

tum

eft.

folidum

polyedmm quod

eft in

fphaera

dum polyedrum
>. Cor. 17. 11.

in fphaera

DEF,

BC
ram

ad

EF b

habet autem
ejus

tam rationem

quam BC

ABC ad EF

triplicatam rationem habet ejus quam fphaera ad lphaeram. triplica-

GHK

GHK,

ita

folidum polyedrum in

drum

in fphaera

DEF.

major autem

ABC fphaera ad fphaeABC ad folidum polyefphaera eft fphaera ABC folido polyedro
ergo ut

C E

FM

c. 14- 5-

quod

eft in eft

ipfa;

ergo

ct

GPIK

fphaera polyedro quod

eft in

fphaera

DEF
fieri

major.
potcft.

fcd et minor,

non

non

igitur

ab ipfo cnim comprchcnditur, quod ABC fphacra ad fphaeram minorem ipfa

fimitriplicatam rationem habct cjus quam BC habct ad EF. liter oftcndemus ad fphacram minorem ipfa ABC ncque fphaeram Dico intriplicatam rationcm habcrc cjus quam habet EF ad BC.

DEF

DEF

fupcr fphaeram

ABC

tam rationcm habcre

bcat ad

ncque ad majorem fphaeram ipsa DEF triplicafi cnim ficri ejus quam BC ad EF. poteft, hainvciicndo
igitur,

majorcm

LM\;

fphacra

LMN
EF

ad

ABC
BC

fphacram triplicatam rationem habet

ejus

quam

diameter

habet ad

LIBER DUODECIMUS.
BC
diametrum.
ut

337
fphaera
fphaera

autcm fphaera

LMN ad ABC fphaeram,

quae quidem minor
cft

ita

DEF
ABC
C

ad aliam quandam fphacram,

,

crit

quoniam fphaera fphacra ad fphaeram minorem

ejus

LMN

major
ipsa

fphacra

DEF.

crgo et

DEF
igitur

e.

14. j,

ABC,

triplicatam rationem habet

efr.

quam

EF

ad BC;

quod

fleri

non

pofTe oftenfum

non

ABC

fphaera ad fphaeram majorem ipsa triplicatam rationem habet ejus quam BC habet ad EF. oftenfum autem eft neque ad mi-

DEF

norem.

Ergo

ABC

habet ejus

quam BC

fphaera ad fphaeram habet ad EF. Q^ E. D.

DEF

triplicatam rationem

S.

O
et

T
Q_U A E

CRITICAE

GEOMETRICAE;

Rationcm rcddunt eorum

in quibus Editio haec differt a

Textu Graeco

Elemcntorum

inferuntur etiam eifdem paucae in

quafdam Propofi-

tiones obfcrvationes.

AU C T O R E

ROBERTO

SIMSON, M.D.

In Academia Glafguenfi Mathcfeos Profeflbre.

GLASGUAE:
IN

AEDIBUS ACADEMICIS
ACADEMIAE TYPOGRAPIII
M.

EXCUDEBANT ROBERTUS ET ANDREAS FOULIS

DCC. LYI.

Qf

34*

N
Ad

T
in

E
VII.

&c
LIB.
I.

DEFINITIONEM

OCO
in

Definitionis

quae habetur in Graecis codicibus

alia

magis

diftincla pofita eft,

qua continetur

aflfecTio
fcilicet

planae fuperficiei

quae

Elementis manifefte ponitur, reclam

lineam duci poffc

fis

a quovis puncto in plana fuperficie ad quodvis in eadem, quae tota

in ea fuperficie.

Ad DEF.

VIII.

LIB.

I.

in

Videtur euni qui hanc Definitionem pofuit voluifTe angulum planum gencre definire, hoc eft ut non folum angulus qui duabus reclis conis

tinetur, fed et

quem

aliqui

concipiunt contineri recla linea et curva,

fibi

vel

duabus curvis

lineis in

plano
fenfus
fit

mutuo

occurrentibus,
7C
tvftetoLs,

fimul de-

finirctur.

quamvis autem

verborum

in direclum,

vel in refta linea, manifeftus

quando duae
duae curvae

reclae dicuntur in direc-

tum

efTc,

non tamen apparet quo

vel

fenfu intelligenda funt haec verba,

in direclum effe dicuntur;

quando rccla linca et curva, certe hoc loco explicari non

hanc,
et

poteft.

verofimile igitur eft Definitionem

micirculi, et

Definitionem anguli fegmenti, ut et ea quae de angulo fefcgmentorum angulis habentur in Prop. 16. et 31. Lib. 3. additamenta cffe Editoris minus periti. et ob hanc rationem Definitio-

nes eae, praefcrtim

cum

inutiles

omnino

fint, notis inverfls

commatis

rcliquis diftinguuntur.

Ad DEF.

XVII.

LIB.
in

I.

Huic Definitioni adjc&a funt fcquentia

omnibus cxemplaribus
"

quae

34*
" quae quidem

N O T A
et bifariam

E.
haec autem omifimus, non
Proclus id oftendividit,

circulum fecat."

cnim
dit

funt pars Definitionis, fed Corollarium ex ea.

concipiendo

unum

ex fegmentis in quae diametcr circulum

eft

altero applicari;

manifeftum enim

ea neceflario

fibi

mutuo con-

gruere;

fi

enim non congruerent,

reclae

a centro ad circumfcrentiam
facile

duclae

non

eflent inter fe aequales.

idem etiam

oftenditur ex
le-

Prop. 3 i. Lib. 3. et Prop. 24. ejufdem.

ex prima enim harum

;

quitur femicirculos fimilia elfe circuli fegmenta

et

ex altera fegmenta

haec aequalia

efle.

Ad DEF. XXXIII.

LIB.

I.

Definitio haec afFeftionem continet fuperfluam rei definitae;

etenim

omnis

figura quadrilatera

quae habct

latera oppofita inter fe aequalia,

fc

habebit etiam angulos oppofitos inter

Sit

aequales;

et contra.
lateri

enim
ipfi

in quadrilatero

ABCD,
BD,
et

latus

AB

aequale

CD,

et la-

tus

AD

BC;
ipfis

ducla igitur

erunt

AD,
bafi

y\y

3^?D

DB

aequales

CB, BD,

bafis

AB

CD

eft aequalis.

igitur

angulus ADB

angulo
I.

DBC

cxProp. 8.Lib. 1. erit aequalis; unde per

Prop. 4. Lib.

crit

angulus

BDC;

et

propterea angulus

BAD aequalis ipfi BCD, et ABD ADC aequalis angulo ABC.

BCD,
et angulus

ipfi

Si vero angulus

BAD

acqualis fuerit angulo

ABC

angulo ADC; crunt ct latera oppofita inter fc acqualia. Quoniam enim cx Prop. 32. Lib. 1. omnes anguli quadrilatcri ABCD fimul
conficiunt quatuor reftos,

quorum

funt ipfis

BCD, ABC;

erunt

anguli BAD, BAD, ADC fimul

ADC
1.

fimul aequales

acqualcs duobus redis.

fimilitcr,

parallclae igitur funt

AB,

CD

ex Prop. 28. Lib.

quoniam

anguli

DAB, ABC

acqualcs funt

duobus

rcclis,

parallclae

crunt

AD,
BC.

N O T A
BC.
parallelogrammum
igitur
eft

E.
quare oppofita ejus latcra

343

ABCD;
1
.

funt inter fe aequalia ex Prop. 3 4. Lib.

Omiffa

igitur

eft altera

ex hifce affeclionibus in Def. 3 3

VII.
cafus,

Lib.

Ad PROP.

LIB.

I.

Demonftratio hujus duos habet

pariter
eft necelfarius

quorum

is

qui

omiffus

efr.

ac

ille

qui folus habetur in textu Graeco.

cafum

autem omiffum primitus

cafus omiffi, nullius

fuifle in textu,
1
.

ex hoc manifeftum

eft,

quod

fecunda pars Prop. 5. Lib.

fit

quae fcilicet neceffaria eft demonftrationi ufus nifl ad hanc demonftrationem ; nam clare
et

haec pars, ex prima fequitur

Prop.

3. Lib.

addita igitur fuit gratia

cujufdam
praeter 7.

inter 5. et Propofitionis

hujus igitur gratia pofita

explicite

13. nulla autem harum ea indiget fuit. verfio etiam ex lingua Arabica
et Proclus

hunc cafum

demonftratum habet.
fuiffe gratia

agnofcit

fecundam

additam partem Prop. 5. " ut fc.

Prop. 7. ob

ridiculam tamen ratio-

nem,

refponfio

fiat inftantiis
1 ."

contra feptimam et
ille

decimam

fex-

" tam Propofitionem Lib.

ftantia effet contra

quafl cafus omiffus, ut

exiftimat, in-

Propofitionem ipfam.

Vide

fl

lubet

Proclum

in

Prop. 5.

et

7.

nam

piget nugas ejus referre.

Praeterea enuntiationem Prop. 7. mutavimus, ejufdem fenfu

retento.

omnino

Graecis verbum de verbo reddunt, faciunt qui enim ex

intellecUi difficilem.

eam

tyronibus

Ad PROP.
Huic
Lib.
I 1
.

XI.

LIB.

I.

Propofitioni

Corollarium additum
fit.

eft,

quod

in

Prop.

1,

et alias, neceffarium

Ad PROP. XX.
Refert Proclus
in.

et

XXI.

LIB.

I.

Commentariis in hanc Propofitionem Epicurcos eam.

344
eam
ipfifque refpondit
fenfui
tat.

N O T A
quamvis duo
fit,

E.
;

afino notam, nullaque demonftratione egentem impugnafTe, utpote

latera
trianguli
flat

reliquo

majora

effe,

manifeftum

quomodo

vero hoc

dicere ad fcientiam fpec-

vera autem refponfio huic objeclioni contra hanc et fequentem,

aliafque
ceffitate

quafdam Propofitiones, haec eft, numerum axiomatum fine neminime augendum effe. Clariflimus autem Dominus Clairault
fuis

qui in Praefatione

Geometriae Elementis,

Parifiis

Ann. 1741.

editis, praefixa, refert

trianguli

altero

Euclidem operam dediffe ut oftendat duo latera triangulo inclufi fimul minora effe lateribus ejus qui ipaddere hanc conditionem,
viz. fi

fum
fuper

includit, oblitus eft

triangula fint

eadem

bafi;

fine

hac enim poffunt

latera trianguli altero inclufl

fimul majora effe hujus lateribus in data quacunque ratione, quae minor fit quam dupla; ut demonftratum eft a Pappo Alexandrino in

Prop. 3. Lib. 3.

CollecT:.

Mathem.
XXII.

Ad PROP.
Quidam
autem hoc
tis

LIB.

I.

culpant Euclidem quod

non

oftendat circulos, in conftrucoccurrere.

tione hujus Problematis defcriptos, fibi

eft

mutuo

ex determinationc
majores

quam
effe

dedit, viz.

perfpicuum debere duas ex rec-

DF, FG,
eft

GH reliqua
fumptas.

quo-

modocunque
hebes
ut

Quis enim tyro adeo

videat circulum,

non ex hac

centro F,

intervallo

FD,

defcriptum,
et

oc-

j^

^r

currere reclae

FH

inter

H, quoniam
circulum centro G, intervallo

FD

minor

eft

FH;

et fimiliter

GH vel
muet qui-

GM
dem

defcriptum, occurrere reclae

DG inter G et D;
eft

ipfofque fibi

tuo occurrere,

quod FD, GH,

fimul majores funt reliqua

FG

detcrminatio haec fimplicior

ea quam, cx hac dcduclam, loco

ejus pofuit

Thomas Simpfon

in Elemcntis fuis

Gcometriae pag.

49.
ut

N O T A
nt hanc

E.

345

quam

culpat Euclidis

omiflionem fupplerct, ncmpc debere

unam

at majorem exquamlibet ex tribus reclis minorem effe fumma, ex qua circulos fibi mutuo occurrere in uno cafu ofceflu rcliquarum;
in alio quovis cafu dicit

tendit,

idem eodem modo oftendi

poffe;

ve-

rum

rcfta

GM
eft.

quam

refta jubet auferre ex

in

GF

poteft ipsa

GF

major

effe, ut in figura

hic appofita,

quo cafu demonftratio

ejus in aliam

mutanda

PROP.
Huic,

XXIV.

LIB.

I.

"

fit

DE

ea quae

prope initium, adjecimus verba "reftarum enim DE, DF non major eft quam DF;" hoc eft fumatur ea rec-

tarum

DE,

DF

quac non major

aequalem
ipfi

eft altera,

ad conftituendum

cum

ea

angulum

EDG

BAC;

etenim fine hac cautione

tres ef-

fent cafus diverfi hujus demonftrationis, ut

Campanus

aliique faciunt.

PROP. XXIX.
Propofitio quae vulgo Poftulatum

LIB.
5
tum
,

I.

aut
na

Axioma

i i

mum a ,

qui-

bufdam

2 mum

dicitur,

ex qua haec

29

praecipue pendet,

haud
et

parum

negotii

tum

veteribus

tum

recentioribus Geometris praebuit.

five

quidem inter communes fententias tur, non enim per fe manifefta eft;
loquendo, admittit;
fiat.

Axiomata non ponenda

vide-

fed neque demonftrationem, ftrifte autem quadam indiget, ut dilucidior explicatione

facillima,

et hanc,

via.

qua poflumus

Tyronibus ut fequitur expo-

nemus.

Primo

facile

poteft quifpiam concipere dnas reflas

reftae

AB, CD,
fe

in eo-

dem
tes

plano, quae eidem

efle,
i.

AC
fe

ad reclos funt angulos, aequidiftaninvicem re-

quoque

e.

nullibi

ad

invicem acccdere, vel a

vcl

cedere, quantumvis producantur;

potius nullus

eft

qui aliter de hifce

reftis

346
recYis cipi

N O T A
concipcre
vergere
vel
poteft.

E.

etcnim una

ipfarum

AB

non

poteft

con

minimum
rectae

verfus alteram

CD,

ni fimul concipiatur

nari verfus partes

AB magis incliAC ad quas eft

quod

A
C

CD, quam
fieri

verfus partes contrarias;

refta

non

poteft,

enim

AB

ad reclos

D
aliqua re<5ta

angulos

eft ipfi

de duabus quibufvis
quales angulos

AC. idemque dicendum eft reftis AB, CD quae cum

EAC

aecui-

EAB,

ECD

ad eafdem partes continent;

fecetur

nam hae

dam

re<5tae

funt ad reftos angulos.

enim

AC

bifariam in F,

et ducatur

FG

ad perpendicularis

curratque

re<5tae

CD

in

AB, H. quoniam igitur

anguli

oc-

Q A/^B

in triangulis

AFG, CFH,
HCF, CFH
ct

GAF,
1
.

AFG
<et

ipfis

funt aequales, al-

ter alteri, latus

ex hypothefi

Prop.

5. Lib.

AF acquale eft lateri FC, erit AGF

ipfi

angulus aequalis
et

CHF,
reftus

ex Prop. 26. Lib.

eft.

1.

reftus

autem
re<5tos

eft

AGF, quare rectae angulos eidem

inviccm magis
et

CHF

igitur re<5tae

BG,

DH ad

funt

GH.
fe

Secundo, liquido patet duas reclas ab eodem punclo exeuntes, a

magis divaricare feu divergere, ita ut diftantia
et

earum

minima,

inter

finem unius

alteram reclam,

fiat

data quavis major.

in

in longitudine

cnim

ex. gr.
fi

decem pedum, fumpta

ipfarum
fit

una reftarum a
re<fla

pun<5lo a
in alios

quo decem pedes,

exeunt,

diftantia

unius pedis, produ<hi

diftantia ipfaruiri augebitur alio pede,

et ita

eadem

ra-

tione qua in prima longitudine;

magis

et magis.

pendet autem
fervat

hoc ex natura feu

dirccYionem,
ct

dcfinitione re<5tae lineae

ftricle

quae eandem femper

ex pracccdentibus
fint

demonftrari non poteft.

Hifcc praemiiris,

duae rcclae lineae

AB, FD,

ipfafque fecet alia

recla

N O T A
EFH quae faciat angulos interiorcs BEF, EFD fimul minorcs duobus rcclis;
re&a
ad partes B,
et

E.
fc.

347

ad eardem partes, ipfos convenient inter fe AB,

reftis.

FD

Ad
partes

ad quas punftum cnim F

a

(c.

anguli funt minores duobus

in rcclra

conftituatur

angulus exterior

FH GFH ad

angulo

interiori

BEF

aequalis
a 23. 1.
.

eafdem

reftae

FH.

igitur
,

ex pracmiffis reftae paet

rallelae

EB,

FG h
,

M / q p
~/ "~~^-^

aequidiftantes funt.

quo-

niam anguli HFG, GFE fimul aequalcs funt c crunt anguli BEF, EFG fimul 2 duobus rccYis
.

/
/L
*

b.

28.1.

duobus

reftis

acquales.

anguli

autcm BEF,
reftis;

A /W c y

e.

13. 1.

EFD

fimul minores funt duobus

quare

angulus

EFG

major

eft

angulo

EFD,

et cadet

FD

inter aequidiftantes

feu parallclas reftas

dem pun&o F
ipfius

tae aequidiftantes

produftae autem FG, FD quae ab eoa fe invicem tandem diftabunt magis quam recexeunt, FG, EB et propterea recla FD erit tandem ad partes

EB, FG.

EB

contrarias

iis

ad quas

eft

punctum F, hoc

eft

conveniet

cum

ipfa

EB.

PROP. XXXV.
Demonftratio hujus mutata
feorfim demonftrandi,
tur, qui
fi

LIB.

I.

eft

in aliam,

quoniam

tres eiTent cafus

argumentum quo

auclor ejus utitur adhiberein Ele-

quidem

cafus habentur in verfione ex Arabica lingua;

mentis enim nulli cafus qui diverfas rcquirunt demonftrationes, omittendi funt.
tendit

Dominus

aliam igitur viam inivimus, quam primus, quantum fcio, ofeanClairault in Elementis fuis Geometriae, pag. 2 1
.

dem

in Elcmentis fuis pag. 32. hic aupoftea deditThomas Simpfon adhibct Prop. 26. Lib. 1. Euclidis ex qua fola, aequalitas tritcm

angulorum non

fequitur,

nam adhibenda

ctiam

cft

Lib. Prop. 4.

ut
in

3^8
in fimili prorfus cafu

N O T A
lius igitur eft uti folii quarta.

E.
1
.

faftum videmus in Prop. 3 4. Lib.

Elem. me-

PROP. XLV.
FL, ope Prop.

LIB.

I.

parallela oftenditur reclae Prope finem demonftrationis refta ex conftru&ione parallela ipfi FG, eft autem 3 3
.

KM

KH

et oftenfae fuerunt

KHM, FGL

reclae lineae.
fit.

adje&um

eft

Corolla-

rium ex Commandino, quod faepius ufui

PROP.

XIII.

LIB.

II.

PRopositio quamvis vera

haec enunciatur folummodo de triangulis acutangulis, fit de omni triangulo. adjecla igitur eft Demonftra-

rio in reliquis cafibus;

Commandinus
XIV.

et Clavius fuas

etiam dederunt.

PROP.
In Demonftratione hujus
"

LIB.

II.

aliquis inepte interpofuit

fit

" fin minus, una

ipfarum

BE,

ED

major

eft;

BE

quafi aliquod
vice igitur

interfit five

major,

five

major et producatur ad F," minor earum producla fuerit.

eft

horum folummodo legendum

"

fin minus,

producatur

BE

ad F."

PROP.

I.

LIB.

III.

AUctores Apogogicas ftrationes

pcrite difputant,

quidam, praefertim inter recentiores, contra

five indireftas

Demon-

nimis fevere, ct quidem imeffe

non animadvertentcs quacdam

atque hujus
rei

monftrari

non

pofTunt.
diredla

quae alia via dehacc exemplum eft Propofitio

maxime

evidcns.

enim

ejus demonflratio afferri

minime

poteft.

nam

N O T A
nam
praeter circuli

E.
eft

349
licet.

Dcfinitioncm, nullum
five

principium dc circulo cx

quo Demonftrationcm

directam five indircclam conficcre

ex

hac proptcrca Definitione,

ct Propofitionibus ante demonftratis, nccefie in

omnino
circuli.

eft

oftcndere

puncium

Conftruclione invcntum centrum efte

Quoniam

igitur

in demonftratione

utendum

eft

hac Propofitio-

ne,

fc.

reclae lineae a centro ad circumferentiam duclae funt inter fe

aequalcs, atque

non
efie,

licitum

fic

afiiimere

punctum
efle.

in confiructione ineft;

ventum centrum
aliud

hoc enim demonftrandum

manifeftum

cfi:

punclum abfurdum aliquod fcquatur, ut quidem Euclides fequi oftendit, tum rum non eft punclum afiumptum ccntrum efie; et cum utcunque

tanquam centrum aflumendum

et

fi

ex hoc afiiimpto
veaf-

fumptum fucrit, fequitur nullum, practer invcntum in conftrucYione punftum, centrum efie. undc necefiitas demonfirationis indireclae, five ab abfurdo patet.

PROP.
Quoniam multo
facilius eft

XIII.

LIB.

III.

imaginari duos circulos pofie fe

mutuo

intus contingere in pluribus punclis

tes,
fliit.

quam uno,

ad cafdem eorum par-

quam ad
ei

contrarias;

igitur

figura hujus cafus

minimc omittenda

autem

conftruclio quae in textu figurae,

Graeco habetur minus

apta

fuifiet,

ccntra
alia

cnim circulorum prope eorum circumferentias poconftruclio et demonftratio tradita

eft,

nenda
lic
t

eficnt.
eft

igitur

ea

fci-

quae

pars pofterior ejus

fine

quam

Campanus ex codicibus Arabicis

dcdit.
vifa eft.

nam

ratione

demonftratio apud

eum

in

duas partes

di-

PROP. XV.

LIB.

III.

Deeft converfa partis fccundae hujus Propofitionis, quamvis in praeeedente, in cafu funili, converfa enuntiatur et dcinunftr^tur;

hacc

igitur

convcrfa

35<
converfa addita
ter
eft.

N O T A
AD
(in figura

E.

praeterea in demonftratione primae partis, diameoftenditur refta

poteft.
alia

Commandini) major
fine

BC
14.

ope reftae

MN, cum
pofita

immediate

hac oftendi

igitur demonftratio

eft fimilis ei

qua Euclides

utitur in praecedente
1.

et

eadem
in

quam

Theodofius tradit in Prop. 6. Lib.

fimili.

Sphaericorum,

cafu

omnino

PROP.

XVI.

LIB.

III.

In hac verum fenfum Propofitionis dedimus fine mentione facla anaut ejus guli femicirculi,
rentia et contingente,

quem

aliqui

concipiunt contineri a circumfe-

de quibus angulis Clavius, Peletarius aliique recentiores multum inter fe contenderunt, et ab iifdem paradoxa fatis mira
dcduxerunt, quibus nullum fundamentum praebet cnuntiatio nunc tradita. fimiliter nihil de angulo fegmenti majoris, vel minoris diximus in
fine iis cnuntiavimus; Prop. 3 1 hujus Libri; fed fenfum Propofitionis ct haec quidem adultcrina effe non temere fufpicari aliquem poffe affir.

mat Vieta

in pag.

386. Oper. Math.

PROP.
Huic cafum addidimus
in

XVII.

LIB.

III.

quo punclum datum

quo ducenda

eft

recla linea circulum contingens, eft in circuli circumferentia.

PROP. XX.
Verba ad
"
lr)

LIB.

III.

initium fecundae partis hujus demonftrationis,

fcilicet

"
7TixA/c

BDC,

male

vertuntur a Briggio et

"
"

inclinetur,"
tur."

debent enim

verti,

" x.tx\dc!5u " Gregorio Rurfus " Rurfus infieftaut a Commandino,

linea

infiecli

autem

dicitur rccla

ad lincam,

five

reftam

five

curvam, quando a pun<5to ad lineam iilam dufta eft recla linea, et a pun&o occurfus ad aliud pundum ducta cft refta linea angulum faciens

cum

N O T A
um
priore; ut cx Prop.
linea inter

E.
cft;
ita

35
enim
tota
fracla eft

90. Datoaim maniieftum punftum primum et ultimum inflcxa fivc

five inficxionis.

ad puncdi-

tum occurfus

fimili fcnfu

duae reftae lineae

infle<5ti

cuntur a duobus punctis ad tertium pun<5rum, quando angulum faciunt

ad punftum hoc; ut in defcriptionc Locorum planorum Apollonii in Pracfatione Pappi Alexandrini ad Librum fuum fcptimum vidcri poteft. Pleniorcm autem reddidimus hanc locutionem ex Prop. oo.Datonun.

PROP.

XXI.

LIB.

III.

Hujus Propofitionis duo funt cafus, quorum fecundus in quo fc. anfunt in fegmento minore femicirculo, in textu Graeco non habeguli
tur.

hujus igirur demonftratio addita

eft

fimplicior ea

quam Comman-

dinus dedit, utpote ex primo tantum cafu fine ope triangulorum derivata.

PROP.

XXIII.

et

XXIV

LIB.

III.

In Propofitione 24. oftenditur fegmentum

AEB

(vid.
et

flguramCom-

mandini) non

pofle

non congruere fegmento CFD,

fitum diverfum

ab eo habere ut
tio

CGD,

occurrentibus circumfcrentiis fibi

mutuo

in ter-

punclo G,
punttis.

ex eo quod circulus circulum fecaret in pluribus

quam
.

duobus

verum hoc

fieri

non

pofle oftendi debuit in Prop. 2 3

aeque ac unum ex fegmentis non pofle intra alterum cadere. hoc igitur ex Prop. 24. fublatum eft, et, in proprio fuo loco, in Prop. 23.
repofitum.

PROP. XXV,

35

N O T A
PROP. XXV.
Haec
et
divifa eft
iii

E.
III.

LIB.

tres cafus,

quorum duo eandem conftructionem

igitur

demonftrationem habent; eam

in duas

tantum divifimus.
III.

PROP.
Et
duo,
fus,
is

XXXIII.
Graeco

LIB.

Propofitio haec in textu

fcilicet in

divifa eft in tres cafus,

is

quorum
obtu-

quo eandem omnino et conftruetionem

igitur

angulus datus eft acutus, et

et

in

quo

eft

demonftrationem habent;

ultimam

dam

demonftrationem tanquam fuperfluam, et imperiti cujufPraeterea demonftratio additamentum, ex Elementis fuftulimus.

cafus in

quo angulus

datus eft reftus,

infcite

per ambages

faela eft,

quam

propterea

in fimpliciorem,

cum

Clavio, mutavimus.

PROP. XXXV.
Ut
Propofitio 25. ct
dividitur.

LIB.
haec
eft

III.
33*. in

33.

in

plures, fic

pauciores cafus

quam

neque putandum oportuit ip(brum fimplicitatem omifuTe; dedit enim omnium facillimum, eum fciiicet in quo utraque reela per centrum tranfit. et in fequente Prop. 36.
in quo feparatim demonftrat cafum
rec"la

Euclidem eos propter

tranfit

per centrum.

Theon

ut videtur, eos brevitatis gratia fuftulit, igitur,

tione

quod minime in inftituut antea monitum. Cafus elementari faciendum, igitur omhTos,
praebent verfiones ex Arabico, additi funt.

quos

et

PROP. XXXVII.
Verba ad finem
"
fit

LIB.

III.

hujus, viz.

"

fimiliter

demonftrabitur et

fi

centrum

in

AC "

deleta funt, utpote infcite a

quodam

Editore addita.

Ad

N O T A
Ad

E.

353

DEFINITIONES

quafdam LIB. IV.

QUando
,

punetum aliquod exiftit in recla, aut alia quavis linea, punelum illud apud Geomctras Graecos cvnlio^cu, tangcre, diciet

tur lineam eam.

quando

recla aut circulus circulo quovis

modo

oc-

currit, alter alterum o.7t1ia!5cu dicitur.

quando vcro

re<fta

aut circulus

occurrit circulo, ita ut ipfum

non

fecet, dicitur i(pa.7c1ioJcu,

contingere

circulum.

et hifce verbis

nunquam promifcue
eft
e<pd.7cly{lcu,

utuntur.

igitur in

Defi-

nitione 5. Lib. 4.
o.7tly]Tcu.

lcgendum

contingit, loco fimplicis

ta in verfione Commandini 3, et 6 " eft "tangit" loco vcrbi contingit." et in Definitione 2. et legendum eadem mutatio facicnda eft. at in textu Graeco Propp. 3. Lib. 3.

et in Definitionibus

1,2,

18, 10. Lib. 3. verbum fimplex mutandum

eft in

compofitum.

PROP.
Circulum

IV.

LIB.

IV.
1

reclas lineas contingcre in hac, ut et in Propp. 8. et

3.

abfurdo oftcnditur, hujus Libri ex

cum tamen idem

igitur

in

Propp. 17. 33.

37. Lib.

3. direcle oftcndatur;

hanc

viam

fecuti
fit.

fumus in hifce

Propofitionibus hujus Libri, praefertim

cum

brevior

PROP.

V.

LIB. IV.

Dcmonftratio hujus a quodam vitiata eft, non enim oftendit reclas quae latcra trianguli bifariam et ad re&os angulos fccant, inter fe convenire; et incpte dividit

conftrucYio et demonftratio

Propofidonem in tres cafus, cum una eadcmque omnibus inferviat, ut Campanus obfervavit;
textus
in

repetitiones igitur has omifimus.

etiam Graecus in Corollario

fafta eft dati

hujus manifefte vitiatus

nihil

eft,

nam

co mentio

anguli;

autem in Propofitione habctur,

vel habcri pottft

dc angulo dato.

PROP. XV.

354

N O T A
PROP. XV.
"
et

E. LIB. IV.

XVI.

" In Corollario primae harum defunt voces aequilatero et aequianet in Prop. 16. habetur circulus vice cirin textu Graeco. gulo"

cumferentiae, ubi dicitur

"quarum

igitur

partium

efl

ABCDF

circu-

"

lus."

DEF.

III.

LIB. V.

multi Definitionem hanc tanquam minime pro-

REcentiorum fufe eam bam rejiciunt.

in fineLecT:. 3. anni
iedYiones contra
1

explicavit vir docliffimus Ifaacus

Barrow
ob-

666,

et,

quantum ex natura
ita

rei fieri

potuit,

eam

diluit,

atque

fententiam fuam in epilogo ejuf-

dem

leclionis exponit.

" Nunc tantum adjiciam Elementatori hac

" non aliud forfan propofitum
fuiffe,

in Definitione

condenda

quam

ut

methodi

plenioris aut
iftis

"
"

ornatus qualifcunque causa, praeludens

fcilicet

accuratioribus

e-

jufdem,
dis,

majoris,

et

minoris rationis Definitionibus

et oXoytoyj

mox

fubjungen-

t Xoyx, ideam difcentium in" finuaret animis hanc Definitionem ; Metaphyfiper Metaphyficam " cam dico, ncc enim proprie Mathematica efr, cum ab ea nihil quic" aut deducatur in Mathematicis, nec ut exiftimo
generalem quandam

"

quam

dependeat,
poffit.

" deduci
"

nitio Analogiae,

cujufmodi quoque ccnferi poteft pofthac tradita DefiAnalogia cft rationum fimilitudo, quae nulli Ma-

" thematico
"
per

deferviat ufui,

nec

alio

opinor fine proponitur,

craffa
licet

quam

ut

eam

generalis

quacdam

analogiae notio,

et confufa,

"

Tyronibus indatur. Definitionibus autem exquifitis Mathematicis mox " ab illo tota rationum Doclrina, tota res Mathematica fubfubjunftis

"

nititur ; ad illas igitur potifTimum attcndi debct, per illas rationum doc" trina hacc ct confimiles abfque notabili Mathepcrfeclius clucefcit;

"

fcos

N O T A

E.

5j 5

" feos detrlmento in Elem. 7. facliim videprorfus omitti pofTent. ficut u et pcrtraclatur, nulla tamen mus, ubi numerorum analogia definitur " rationis numero competentis exhibita definitione, quamvis illic acque " ncceflaria fuit ct utilis definitio talis hic fed neutro loco
atquc
eftj

"

magna

fuit neccflltas.

quamquam haud

credo rem ipfam adeo gene-

" ralcm et abftrattam, eoque conccptu magis arduam et explicatu, defi" nitionis efle capacem commodioris hac quam Elementator aflignavir, " ideo vifum eft uberius explicare; neque non ab oppugnantium quam

"

captionibus aflcrcre."

Quibus quidem
de

nihil

addendum

video, prae-

terquam quod

hifce rationibus

inutilitate

hujus

ct fequcntis
elfe,

8 vie De-

finitionis perfuafus, firmiter

credam eas non Euclidis

fed cujufdam

minus

periti

Editoris.

DEF.
Verbum "deinceps"
"
portionales"

XI.

LIB. V.
addendum
fuit ante

neceflario

verbum "pro-

in hac definitione;

et ita citata

habetur in 33. Prop.

Lib.

1.
fuit, ut in

Poft hanc Definitionem ponenda

rationis compofitae,

loco proprio, Definitio

triplicata

funt cujus fpccies

ratio

duplicata,

ckc.

quae Def.
et

in

hac

et praecedente definiuntur.

eam autem

rejecit

Theon

in

Definitionem inutilem 5. Lib. 6. ubi rationis compofitac

tradit.

omnino

abfurdam

aliam igitur ejufdem inter Def.

dedit Euclides,
citat

I I

et

12. pofuiexplicite in

mus,

quam,

fine dubio,

enim eam

Prop. 23.

Lib. 6.

quamque

tradunt Clavius, Herigonius et Barrovius,

fuftulifle

retenta etiam

Theonis Definitione, quam ex Elementis

de-

buerunt.

DEF.
Haec
et

XIII.

LIB. V.
qui in Lib.
j".

fequentes terminorum quorundam,

et fe-

Yy

qucntibus

356

N O T A
tis

E.

quentibus occurrunt, explicationem continent, qui quidem, paucis exex ipfis Propofitionibus hujus libri in quibus primo umntur faceptis,
innotcfcnnt;
a

Theone
fit,

vel alio

quodam

additae videntur hae

De-

finitiones.

Utut

eas paulo diftinclius tradcre,

Tyronum

gratia, vi-

fum

eft.

PROP.

IV.

LIB. V.

In conftruc"tione, demonftrationi hujus praemiffa, verba a. 'iruye, ur> cunque, bis omittuntur in textuGraeco, et verfioneLatina; addita igitur funt, utpote

omnino

necelTaria.
;

Ibid. in demonftratione

in textu

Graeco,

et in verfione

Latina

Com-

mandini, et in ea Henrici Briggii

una cum
fequitur

quae prodiit Londini anno 1620, textu Graeco priorum fex Librorum, quamque in hoc loco

habentur,

David Gregorius in fua editione operum Euclidis, fequentia " viz. fumptae autem funt ipfarum A, C aeque mukiplices
et

"
"

K,

ipfarum B,

aliae (ct

nuyj) utcunque aeque

delendum

multiplices

M, N;" quae quidem minime vera funt. bum " utcunque." mirum autem eft neque
recle omifit in

igitur fuit ver-

Briggium qui verbum hoc

uno loco Prop.

in

hujus Libri,

neque Gregorium qui

idem verbum mutavit

cis

ejufdem Prop. 1 3. fecundo loco in quo habetur

ritate,

quaedam" vcl ipfum omifit in quatuor loidem non omifilTe in hoc loco Prop. 4. et in
in

"

Prop.

7. hujus, in quibus, falva vehis locis verba

oi

manere non

poteft.

in nullo

autem cx
fecifle

eruyj

e textu Graeco deleverunt Editorcs, ut

debuerunt.
1
1
.

Occurrunt eadem verba in quatuor locisProp. primo et ultimo nccelTaria funt, at in fecundo et
funt tamcn fuperflua;

hujus, in

quorum

tertio,

quamvis vera,

ut etiam funt in fccundo loco in

1

quo habentur

eadem verba

in

Prop.

2. hujus.

COR.

N O T A
COR. PROP.
Corollarium hoc ab imperito
ftrationis

E. LIB. V.
eft vice

357

IV.

quodam additum

legitimae

demon-

quam Theon

aliufve

Editor non ex hoc, fed proprio fuo loco in

hoc

libio fine dubio fuftnlit. volebat enim aucftor Corollarii hujus oftenetiam inverfe proportionadere magnitudines proportionalcs E, G, F, ad F ; quod quidem verum eft, minime aueffc ad E, ut les effe, fc

tem ex hac Propofitione

enim "
dicit

vel

ejufdem demonftratione dependet.

Cum
et

"

Quoniam

igitur

demonftratum

eft,

fi

fupcrat

M,

ipfam

N fuperare"
eft

ckc.

Oftenfum quidem hoc

eft in

demonftratione

Propofitionis,

non tamen ex eo quod proportionales

conclufio ipfius Propofitionis.
eft" cc.
et

fint

E, G, F, H,

hoc enim

" Qiiare illud

eft.

Quoniam
enim

"
igitur

demonftratum

omnino ineptum

Oftendifte

debuit

fi

fuperat

M,

ipfum

fuperare,

ex hypothefi quod E,

hujus Libri, quod quidem habetur autem hoc in Prop. B. quam loco proprio tae additum pofuimus vice hujus Corollarii. et Corollarium aliud Prop. 4 eft ncceffarium quidem Demonftrationi Prop. 1 8. hujus libri, aliafque

G, F,

funt proportionales, et Def. 5.

minime

oftcndit;

non

raro utile, cujus demonftratio continetur in ea Propofitionis..

PROP.

V.

LIB. V.

In conftructione, demonftrationi hujus praemifsa, quae habetur in

texta Graeco, ejufque verfionibus Latinis, requiritur ut quotuplex
eft

A
E
tx

AE

ipfius

CF, totuplex CF.

fiat

EB

ipfius

CG, hoc

eft requiiitur ut

EB
ipfi

fecetur in tot partes aequales quot funt

C
F

in

AE

aequaks

ex hoc autem manifcftum eftcon-

ftrucYionem hanc
des

non

effe Buclidis.
r<

non cnim docct Eucli-

quomodo

fecari

poflinl

clae lineae,

nedum

aliae
<j.

magLib. 6. veniar.

nitudines,

in partes

aequalcs,

antequam ad Prop.

nunquam

35&
nunquam autem
prius

N O T A
docuerat.

E.
fieri,

in conftru&ione jubet aliquid

quod facere non

ConftrucYionem

igitur

mutavimus

in

eam quam

fine

dubio Euclides dederat, in qua

nitudo
fibi ipfi

nihil

requiritur
et

aliquoties addatur.

praeterquam quod maghaec quidem habetur in verfioe-

nibus ex Arabica lingua, quamvis in iifdem enuntiatio Propofitionis, jufque demonftratio foede depravata fint. Jacobus etiam Peletarius,
primus,

qui

quantum

nem

dedit in

errorem hunc obfervavit, legitimam conftruelioEuclide fuo, poftquam erroneam dedcrat, quam dicit fe
fcio,

omittere noluiffe, quod

acuat;

fubtilis fit et
fit

ad

fimiles

rcperiendas ingenium

cum

revera nulla

inter demonftrationes differentia nifi in

con-

ftru<5tione, quam quidem ab imperitoLibrario ortam effe admodum vcrifimile videtur. Clavius etiam et vulgarem et legitimam conftruclionem
tradit,

non tamen
alteri

obfervavit,

ut
fit.

neque

Peletarius,

rationem propter

quam una

praeferenda

PROP.
Hujus duo funt
eft,

VI.

LIB. V.
tantum,
qui magis fimplex

cafus,

quorum

prioris

demonftratio in Graecis habctur.

fatis fuiffe

et verifimile eft

Theonem

exif

timaffe

hunc

tradere,

cum

neuter

eorum

alicui

demonftra-

1 tioni inferviret in mutilata ejus editione Lib. 5* ; et

eodem

jure alterum

cafum, ut et Propofitioncm quintam omififfe potuiffet.

demonftratio addita
monftrationi Prop.
breviter praebent
1

alterius

autem
eft

eft,

uterque enim, ut et Prop. 5. neceffarius

libri.

de-

8. hujus

Verfiones etiam ex Arabica

lingua

utrumque cafum.

PROP.
Propofitione hac faepifllme
Libri,

A.

LIB. V.
et

utuntur Gcometrae,

in

tj*.

hujus

Lib.

6.

34.

Lib.

11.

et

15. Lib.

12. adhibetur; a
fatis

Theone autem ex Elementis

fublata videtur,

quoniam

evidens ap-

parebat

N O T A
parebat
ci

E.
i-

359

aliifque qui
\ailgus

confufaneam

et

indiftinclam proportionalium

deam apud Defmitione

receptam,

fubftituunt loco accuratae ideae

5. Lib. 5. habetur.
difficiliores

clidcm qui huc nihilo

quae ex ncque dubium eft Eudoxum vcl Euumam fc. ct o am y hujus Libri demon-

ftratione munivit, etiam huic in Elemcntis

locum

dediffe.

Ex

ea autem Alphonfus Borrellius anfam arripuit gravitcr,

fed iniin

quiflime culpandi Definitioncm 5. hujus Libri.

en cjus vcrba

pag.

126. Euclidis " nima

"

fui reffituti

Edit. Pifis

658,
fc.

" Nec demum haec micontinetur in Def. 5.

fint
5*.

cognitio ex dicla proprietate" quae

colligi poteft,

quod

fcilicet,

fi

quatuor magnitudines

proportio-

" nales, cum prima excedit fccundam, neceffario tertia magnitudo quar" tam quod Clavius confitctur in 16. Prop. Lib. 5. fuperare debet " Elemcntorum." Clavius autem hoc difcrtis verbis non confitetur, fed
;

occafionem dedit Borrellio hacc de

Clavius

fe et

fcribendi,

cum

in loco citato

Commandinum

reprehendat,

nem hancexProp. 16.

quidem recle, quod PropofitioLib. 5. demonftret, neque tamen ipfe Clavius

aliquam ejus demonftrationem tradat, fed cam pcrfpicuam effe putet ex natura proportionum, ut loquitur in fineProp. 1 4. et 1 6. 5. fuae
cditionis,
et

eum

fequitur Petrus

Herigonius in fchol.

Prop.

4.

quafi aliqua efTet natura proportionalium prior ea quae ex ipfarum Definitione intelligenda efb. et quidem, quamvis demonftratio

Lib. 5.

Propofitionis

admodum

fit

facilis,

nullus tamen,

quantum

fcio,

eam

haclenus dedit, praeter Docliffimum Barrovium qui in refponfione fua ad Borellii objeftionem ex Definitione 5" hujus Libri cam indirecle fed
breviter et perfpicue oftendit pag.
direcle demonftratur

322.

Lecl.

Mathcm.

facile

autem

ex eadem Dcfinitione, quamobrem poft Propofitiones de aeque multiplicibus ei locum dedimus.

PROP.

B.

N O T A
PROP.
B.

E.

LIB. V.
facile fluit,

Haec etiam ex Definitione 5 merito locatur. ineptiflime enim

Lib. hujus.

quare poft praecedentem

pofita fuit ut Corollarium Prop. 4.

Vid.

Notam ad

Cor. ejus Prop.

PROP.

C.

LIB. V.

Prop. in numeris tantum, oftendit ope quarundam Propofitionum Libri 7. ut (c. Definitionem 5. Lib. 5. quatenus numeris congruit, ex ea numero-

a Geometris ufurpatur, et necefTaria eft Propofitio haec faepius ue Lib. 1 o. Clavius in notis tae et 6 poft Def. 8. Lib. 5. eam, 5

rum

habetur in Def. 20. Lib. 7. demonftret. proportionalium quae

plerique autem

Commentatores exiftimant

difficile

effe

oftendere qua-

tuor ma^nitudines quae proportionales funt fecundum Def.

proportionales

20. Lib. 7.
fa-

quoque

effe

fccundum Def.

5. Lib. 5.

Verum hoc

cile ut fequitur oftendi poteft.

mo, Sint A, B, C, quatuor magnitudines quarum prima A eft fecundae B, ac tertia C quartae que multiplex, vel eadem pars Demonftratur hoc in Prop. C. erunt A, B, C, proportionales. ado, Si fuerit prima AB eaedem partcs fecundae CD, ac tertia
I

ae-

D;

EF

quartae

GH;
GH.

erit et in

hoc cafu

AB

ad

CD,

ut

EF
fius

ad
Sit

CK

pars ipfius
et
fit

CD,

ct

GL

cadem

D
K.

pars ip-

GH;
ipfius

AB
Ergo

aeque multiplex

CK,

atque
eft

EF

GL.

per Prop. C. Lib. 5.

funt
;

AB

ad CK, ut
multiplices

EF ad GL.
EF
ad

autem CD,

GH

aeque

\ C E G
eft

ipfarum CK, GL

Lib. 5. quare per Cor. Prop. 4.

AB

ad

CD,

ut

GH.

PROP.

D.

N O T A
PROP.
Propofuio hacc non raro ad

E.

361

D.
alias

LIB. V.
demonftrandas adhibctur,
ct ne-

ceflaria eft Propofitioni 9. Lib. 6.

fifie

vidctur

autcm

Theonem eam omi-

in Notis ad Prop. propter rationcm

A. memoratam.

PROP.
Graeco, duo funt
aut Grcgorii)
cafus,

VIII.

LIB. V.
textu

In demonftratione hujus Propofitionis ut nunc habctur in

(vid.

demonftrationem

in

cditione
eft

Hcrvagii
et in

quorum primus

eft is in

quo

AE

minor

EB;
effe

hoc ncccffario fequitur

aequc multiplici
ftrucYionc,
ipfius
eft

HO

multipliccm ipflus

EB

majorem

ZH

major cundo, in quo fc.

AE, quae quidem ipfius AE multiplex, A; unde et HO major erit A. fcd in

minor
cfl

ex concafu fe-

EB

ipfa

AE, quamvis
eadem

A,

potcft

tamen

HO
A

ZH major fuerit ipfa

I

minor

effe

7
Tt

A; unde non

poteft fumi multiplex ipfius

fit

quae primo major

fimplcx

ipsa

five

HO,

quoniam
tionis

eadem

A
t;

eft

major.
l-h

quare necefle

fuit auetori

hujus demonftra-

unam partcm
cafu,

conftructionis mutare.

E
(:

fine neceffitatc vero mutavit,

in

hoc

fe-

A
fit

B A
quando

cundo
fc.

aliam partem conftruftionis in primo adhibitam,

jubet fumere

multiplicem ipfius
ipfius
fuit

A primo majorem ipsa

quae primo major
inepte etiam iftam

ZH;
ipfa

po-

tuit

enim fumfiffe

A multiplicem
in

HO
non

five

K,

ut

faclum

primo

cafu.

in de-

monftratione utriufque cafus adducit, nulli enim

monftratio prolixior evadat.
facla eft in
eft

rei infervit, nifi

ut de-

ctiam
fc.

tertius cafus

cujus mentio

hac demonftratione,
cft

is

fccundo cafu major

quam A;

in

quo AE in primo, aut EB in hoc autcm fumendae funt quaein

vis

362
vis ipfius

N O T A
AE,
et

E.
ipfartim, ut in
funt.

EB
eft,

aeque multiplices, puta duplae

in qua

hac
ex

Editione factum
his

omnes

cafus fimul dcmonftrati

autem

liquet

Theonem
vitiaffe.

aut alium

non

fatis

Geometriae peritum

Propofitionem hanc

PROP.
in

IX.

LIB. V.

Hujus Propofitionis dcmonftrationem dedimus magis explicitam ea

quae
Elementis haftenus habetur.

PROP.
Aliam hujus demonftrationem
verba enim ?najor, eadem
five

X.

LIB. V.

in Editionibus Graecis ct Latinis,

enim qnae habetur legitima non eft. aliifque aequalis, minor de magnitudinibus et ratradere neceffarium fuit, ea

tionibus diverfo prorfus fenfu dicuntur,

ut ex definitione 5 ta et

tma

hujus Libri patet.

ope

igitur
ita

harum examinemus demonftrationem

procedit.

Propofitionis decimae, quae

" Habeat enim

ad

C maeffe.
fi

"

jorem rationem,
eft eft

quam B ad C.

dico

A
B

quam B majorem
aequalis

" enim non

major, vel aequalis eft vel minor.

autem non
ra-

"
"
"
tis

ipfl

B, utraque enim ipfarum A,

habct.

ad

eandem haberet

tionem; atque eandcm non

lis."

non

igitur

ipfi

eft

aequa-

vis

hujus ratiocinii haec

eft, fi fuerit

ad C, ut
et

B ad

C, fump-

ipfarum A,

quibufcunque aeque multiplicibus,

fi

fumpta quavis

multiplici ipfius

C,

multiplex ipfius

major

fuerit

multiplici ipfius

C,

erit, vi

Definitionis 5. Lib. 5.

mukiplex

ipfius

B major eadem mulquaedam ipfarum

tiplici ipfius

C.

fed quoniam, ex hypothefi,

majorem habet rationem

ad C, quam

ad C, crunt,
et

vi Definitionis

7. Lib. 5.
ipfius

A,

aeque multiplices,

quaedam multiplex
at

tales,

ut

mul-

tiplex ipfius

major

fit

multiplici ipfius C,

multiplcx ipfius

B non

major

fit

multiplici

ejufdcm C.

haec autem Propofitio directe rtpugnat

praccedcnti.

N O T A
praecedenti.

E.
B.
pergit dcmonftratio,

3J

quare

A
eft

non

eft

aequalis

ipfi

"

fed neque

minor
B.

A quam

B, haberct cnim

ad C, minorem raigitur

" haberet A ad C, minorem rationcm quam B" &c. hic dicitur " B ad C," five, quod idcm eft, habcret B ad C, majorcm ratioquam nem quam A ad C, hoc eft, vi Def. 7. Lib. 5. emnt quacdam ipfa-

a tionem " eft

quam

atqui

non habet minorem, non

minor

rum

B,

aeque multiplices, ct quaedam

ipfius

C
at

multiplex

tales,

ut

multiplex ipfius

major

fit

multiplici ipfius C,
et

multiplex ipfius
fuit

A
B

non major

fit

cadem

multiplici ejufdem C.
fi

oftendendum

hoc

nunquam

contingcre pofte,

ratio

A
in

ad C, major fuerit

quam

ratio

ad C; demonitrandum

igitur fuit,

hoc cafu multiplicem

ipfius

femper fuperarc multiplicem ipfius C, fi multiplex ipfius B eandcm fuperet; hoc enim oftenfo, manifeftum eflet non pofle B ad C, majo-

rem rationem habcre quam

ad C,

hoc

eft

non

pofle

ad C, mi-

norem habere rationem quam B ad C. minime autem oftenfum efr. hoc in demonftratione Propofitionis decimae, fed fi decima demonftrata
eflet,

idem oftendctur,
ftratio

immediate ex ea deduci poflet; verum fine ejus ope non facilc ut demonftrationem tentanti patebit. quare demondecimae legitima non
cft.

Videtur autem

eum

qui

demon-

ftrationcm decimae, quae

jam habetur,

pofuit vice ejus

quam Eudoxus

aut Euclides dederat, deceptum fuiffe transferendo id

quod manifeftum.

de magnitudinibus, ad rationes, magnitudinem fc. quamvis non poffe fimul majorem et minorem efle alia. Quae eidem aequalia,

quidem

eft

et inter fe funt aequalia,

dinibus intelligatur;
tiones quae

maxime evidens, fi de magnituEuclides autem eo non utitur ad oftendcndum raeft

Axioma

eidem

rationi funt

eacdem, inter
.

fc

eafdem

effe,

fed

hoc

Lib. 5. explicite dcmonftrat in Prop. 1 1 decimae quam in textu pofuimus eandem

Euclidis vix

Demonftrationem autem
effc

cum

ea

Eudoxi aut

dubitandum

eft,

cum

ex ipfa Definitione majoris ratio-

nis,

64
nis,

N O T A
7
tima
fc.

E.
et

Lib.

5.

conclufio decimae breviter

direcle

often

datur.

decimae Propofitio autem praedicta ope ad C, majorem rationem quam B ad C,

aeque
multipliccs

ita
fi

oftcnditur.

Habeat

ipfarum

A, B

fumantur

quacdam,

et

ipfius

quaedam

multiplcx, fitque multiplex

C,

erit et

multiplex

major multiplici ipfius major eadem ipfius C mulA.

tiplici.

Sint
et ipfius

enim ipfarum A,

B
ita

aeque multiplices D, E,
ut

C B F E

multiplex F,

multiplex ipfius
ipfius

major
jor

fit

F;

erit

et

multiplex

ma-

F.

Quoniam enim A habet ad C, majorem rationem quam B ad C, erit per 1 o. 5. A major quam
B;
B.
igitur
eft

multiplex ipfius

autem

major erit E aeque multiplici multo igitur major eft ipsa F. major F;

ipflus

PROP.
demonftrationis,

XUI.

LIB. V,
et

In verfionibus Commandini, Briggii

" ct multiplex quidem

Grcgorii habetur ad
fuperat multipliccm

initiurrr
;

mul-

"

tiplex vero

non

fuperat multiplicem F."

Gracco ad verbum
rit

tranflata funt.

quae quidem ex tcxtu fenfus autem loci manitefte requi-

ita

legantur,

viz.

" ut multiplex quidcm

fuperet multiplicem
et

D;

"

multipkx vero

non

fuperet multiplicem F."

hoc modo hic loverfione

cus recle rcftitutus fuit in primis editionibus

Elementorum ex

Commandini quae Oxoniae

falcem anni
1

imprefla fuerunt.
i,e

in pofterioribus vero,
eft.

747,

error textus Graeci retcntus

eft

Corollanum additum

Propofltioni
et

quod neceflarium

fit

Propp. 20, 2i. hujus Librij

aeque

utiie fit

ac ipfa Propofitio.

PROP.

XIV.

N O T A
PROP.
Hujus duos
vifum
cft

E.

365

XIV.

LIB. V.

cafus,

addere.

Eorum enim

quorum demonftratio non habctur In textu Graeco, demonftratio non omnino fimilis efl:

demonflrationi primi cafus.

PROP.
Ordo
mutatus
cft.

XVII.

LIB. V.
in paucis,

demonftrationis hujus in alium magis naturalem,

quod etiam faclum

fuit in

Prop.

PROP.
ea ponitur,

XVIII.

LIB. V.
nec legitima eft. nam in quarum duae faltem funt
;

Demonftratio hujus minime

eft Euclidis,

tribus propofitis magnitudinibus,

ipfis

ejufdem gencris, quartam exiftere

proportionalem

priufquam aulegitur.

tem hoc oftenfum

verum hoc

fuerit,

nihil valebit demonftratio

quae nunc

fine demonftratione afTumitur,

neque, quantum video,

;

of-

tendi potcft ope Propofitionum hanc praecedentium

tantum abeft ut
alios inter-

ut Clavius poft Definitiones Lib. 5. pro Axiomate habeatur,

pretes fecutus,

volebat.

Euclides certe id

non

oftendit,

nedum quo-

modo

quarta

illa

proportionalis inveniri poteft,

U antequam ad 12. 6

Elcmenti

veniat.

nunquam autem aliquid

in demonftratione Propofi'-

quod non prius oftenderat, faltem quod exiftere pofle non incertae conclufio certa elici perfpicuum fit; ope enim Propofitionis non potcft. vice igitur demonftrationis quae nunc habetur, quamque certionis aflumit

tum

eft

Theonem,

vel alium

quendam, loco demonftrationis Euclideae,

vero Prop.
1

ut utpote prolixioris, fubftituifle, legitimam repofuimus. va cft convcrfa, demonftratur ope Prop. 1. et 1 8

7.

cujus
bri,
fitio

2 d;e hujus Li-

ita in
ta

tum

hac quam dcdimus demonftratione Prop. 1 8. tum Propo6 t:e , Lib. 5. neceflario adhibcntur, uterquc" cafus Prop.

quae

366
fc.

N O T A
quaequidemPropofitioncs
et fexta,

E.
hifceautem,quinta
uti-

funtconverfae

mae ct 2 dae .

nulla Propofitio hujus Libri, ut

eum nunc habemus,

tur;
funt.

vae utiles efle neque ulli in Elementis praeterquam huic i 8 pofet hoc quidem certum eft indicium eafdem ab Euclide in fua hu-

jus

8 vae demonflratione adhibitas

fieri

fuiflTe,

que, ut

debuit, converfa eft demonflrationis

eamque quam pofuimus, quaemae i ab ca Eudoxi 7

,

vel Euclidis

haud

differre.

nulli

cnim

ufui infervirent

ta

et

6 ta

fi

in de-

monftrationibus Lib. 5. adhibitae

tiplicibus Propofitiones

non

eflent, ut reliquac

de aeque mul-

omnes

adhibitae funt.
inefle demonftrationi

Hieronymus
I

Saccherius

naevum hunc

hujus

8 vae agnofcit in Libro fuo cui Titulus Euclides ab omni naevo vinut vero naevum hunc toldicatus, Mediolani anno 1733, impreflb.
lat,

et demonftratio

8 vae

quam nunc habemus

legitima reddatur, de-

monftrare conatur fequentem Propofitionem in pag. 115. Libri praedicli, viz.

" Sint quatuor magnitudines A, B, C,

" fuo proprio genere, ac " bus vel in alio

genere,

fimiliter poftcriores vel in

quarum duae priores in eodem cum prioriDico

quodam

fuo proprio gencre confiftant.

" rationem tcrtiae C ad vel aequalem fore, vel quartam majorem, " vel minorem ratione ad fecundam B." Poft duas autem primae

Propofitiones,

tanquam Lemmata, praemiflas

ita

procedit.
et tertiae

"

VeJ

inter poftlbiles

aeque multiplices primae A,

C, ac

" fimul inter poflibiles aeque multiplices fecundae B, et quartae D, " una quaepiam repcritur EF multiplex primae A, et IK multiplex fe" cundae B invicem acquales; ac fimul (in eodem cafu) una quaedam " tertiae C

GH

multiplex
talis

aequalis ipfi
fi

LM

multiplici quartae

D.

vel

" "

nufquam
ftratis ita

aequalitas reperitur.

primum,
fin

conftat ex

jam demon-

fore

ad B, ut

ad D.

vero nufquam reperitur ejufvel

" modi fimul ex utraquc parte

aequalitas;

faltem ad alterutram

"

partem

N O T A
"
;

E.

367
[ct

partcm reperitur, ut puta ad partem primae

fecundae B] vel

" minor fuerit, aut major ipfa " cundum; ergo ex una qui- /\
"

" nufquam. fi primum ergo (cx praemiffis Euclidcae majoris, ac mi" noris ad B majorem aut minoProportionis Definitione) habebit " rcm proportionem, quam C ad D; prout multiplex tcrtiae C

GH

LM

multiplici quartae
-r-i

D.

fin vcro fe-

dem

parte, v. g.

ad

ipfas

" "
"

primam,etB fecundam,contingere potcrit, ut

tiplex
illa
fit

mulaltera.

v_>

G
L
GH

H
%A

EF

minor

rj

"
multiplici

IK,

dum

vice

" verfa ex altera parte illa multiplex major eft altera multiplici " LM. Tunc autcm eadem Euclidea Definitione) ratio primae (fub " ad fecundam B crit minor ratione tertiae C ad D; aut vice

quartam

"

versa.

"
Igitur

demonftratum manct fubffitutum

8cc.

illud

Axioma,"

i.

e.

Pro-

pofitio praediola]

Minime,

fed fine demonfiratione

manet; quod enim

dicit

pofle con-

tingerc, poterit innumeris cafibus

nunquam
ex. gr.
fi

contingere, et propterea defuerit

monftratio ejus nulla cfh

quadrati;
terit

nam,

A latus

et

diameter

vero latus et

diameter alterius quadrati;

nunquam po-

multiplex ipfius

aequalis effe multiplici ipfius

ipfius

ipfius

aequalis

alicui

D,

ut

notum

eft;

et

B; nec aliqua tamen nunquam

contingere

poterit ut,

exiftente multiplici

quadam
fc.

ipfius

A
C

majorc, vel

minore mukiplici quadam

vel

ipfius B, multiplex ipfius

vice verfa

minor

major

fit

multiplici ipfius

D;

fumptis

ipfarum A,
funt

aeque mul-

tiplicibus,

ct

ipfarum B,

aeque multiplicibus.

enim A, B, C,

proportionales.

Idem autem judicium ferendiun

eft

de Demonftratione

quam

qui-

dam

368
dam
Prop.
i

N O T A
tradunt Propofitionis
8.
. .

E.

datum

fuit;

i Lib. 6 quod de Demonftratione hujus quoniam eodem quo haec fundamento, mini-

me

fc.

demonftrato, innititur.

PROP.

XIX.

LIB. V.

Corollarium huic fubjunftum eft, quod acque faepe uflii fit atque Corollarium autcm quod in textu Graeco huic i o nae ipfa Propofitio. um a Geometriae ienaris appofitum eft, manifcfte oftendit Librum $' >

corruptum

fuiffe.

etenim converfio rationis nullo

modo

pendet ex

o na .

ct demonftratio ejus

lcgitima

non

eft,

interpretes ut recle obfervavit Clavius, qui demonftrationem legiin Propofitione

i

quam ope

o nae tradunt

varii Euclidis

tiraam dcdit,

quam

E
9.

tanquam Corollarium Propofitionis

"
facile fcquitur,"

quod

pofuimus; eam autem pofuit " his verbis

incipit,

Hinc

cum

nullo

modo

inde fequatur.
ct

PROP.
eles utitur in

XX, XXI, XXII, XXIII,

ct

XXIV.

LIB. V.
iis

Demonftrationcs Prop. 20.

vifum

21.

breviores funt

quibus Eucli-

Propofitionibus hifce facilioribus vel in praecedentibus vel

igitnr eft eas

in libris fequentibus.
pofitio

magis explicite tradere.

ut
fieri

Prodebuit

etiam 22.

ct

23. ad quotcunque magnitudines,

extenduntur.

et fimili

modo

extendi potcft
eft,

24.

ut in Corollario notautile.

tur, et aliud Corollarium

additum

aeque ac Propofitio

ver-

bum
bat,

etiam " utcunque"

quod

in textu

Graeco
.

et

verfionibus deficie-

additum
fcripto

eft

prope finem Prop. 2 3

Philippi Naudaei,
poft

In

D.

mortem

ejus edito in Hiftoria

Academiae Regiae Berolinenfis anni 1745, pag. 50. Propofitio 2".

Lib. 5. Euclidis arguitur tanquam obfcure enuntiata, et inde via lonVerum enuntiatio ibi tradita non cft Euclidis fed giore dcmonftrata.

Tacqueti ut in fcripto agnofcitur, quae quidem, quamvis non aeque

commoda.

N O T A
eommoda,
in ca
rcipfa

E.
nunc habetur
fcripti,

369
in Elementis.

eadem

cft

cum

ea quae

autem

nihil eft obfcuri,

quamvis auclor

magnitudines pro-

ordinc difponat, undc obfcurior cvadit enuntiatio. portionalcs perverfo J;mi mni fine dubio autem Euclides hanc 2 3 , dc quotcunaeque ac 2 2
,

quc magnitudinibus, quae binae fumptae funt proportionalcs, non de fex tantum cnuntiavit; et huic generali cafui Naudaei enuntiatio mi-

nime

rite

accommodari

potcft.
in fcripto illo tra-

Demonftratio vero Propofitionis 23. Lib. 5. quae

ditur

enim magnitudines proportionales figurae fuinepta; aut folidae, nullum ex ipfis re<ftangulum (quod ille imperitc crint planae produftum vocat) fieri intelligi potclt. ct fi dicatur, in hoc cafu reclas

omnino

eft

fi

lincas

afTumendas

effe

figuris

proportionales;

eo

modo
fi

demonftratio,

Euclidis demonftratione multo longior evaderet.

daei demonftratio, quis

quin

apta effet

Nau-

non

videt

eam non

poffe in

Libro 5' locum

hahere?

PROPP.
Propofitiones has
tur
fini

F,
Libri

G, H, K.
tl

LIB. V.
quoniam
facpius
iis

j"

adjecimus,
et

utun-

Gcometrae

veteres et recentiores.

tiones compofitae in demonftrationibus

fine

quidem earum ope adhiberi non

hoc quinto

in multis cafibus ra-

poffunt.

Qui
tam

cupit doetrinam de proportionalibus Libro

tradi-

folide

defenfam vidcre,

et

argumenta contra

cam ab And. Tacmag-

Borellio aliifque adducla plcniflime confutata, confulat quct, Alph.

ni Barrovii LceYiones

Mathematicas 7.

et

8 vam Anni 1666.

Emcndato jam Libro

fime affentior,
" Nihil"

fcilicet

quinto, fententiae Clariff. Barrovii lubentif" extare in toto Elementonam opere

" proportionalium dodtrina fubiilius inventum, folidius fhbilitum, ac" curatius pertraclatum." quod quidem Geomctras exiftimaturos non poa a tuiffe

37<
tuifle dici,

N O T A
eodem quo nunc
jure,

E.
fpe-

ex tempore Theonis ha&enus,

rare

licet.

DEF.

II.

et

V.

LIB. VI.
eife,

fecunda non

videtur Euclidis

fed

cujufdam

DEfinitio Nulla imperiti.

enim figuraruni reciprocarum mentio ht ab Euclide, neque, quantum fcio, a quocunque alio Gcometra. obfcure enuntiata eft, quare eam magis claram exhibuimus. vice autem cjus
haec quae fequitur ponenda videtur,
viz.

DEF.
Duae
aliis,

II.

magnitudines dicuntur
altera

efle

reciproce

proportionales duabus

quando

priorum

cft

ad alteram pofteriorum, ut reliqua pof-

teriorum ad reliquam priorum.

Definitio autem quinta, quae
nis

magno

difcentium
iis,

incommodo

Theo-

tempore ad Prop. 23. Lib. 6. adducendas, merito fublata

in

Elcmentis locum habuit, ex

propter rationes in notis

eft.

PROP.

I,

et

II.

LIB. VI.
Enuntia-

Corollarium primae harum additum faepiffime adhibetur.

tio

vero fecundae magis generalis reddita

eft.

PROP.
Cafus fecundus,
huic Propofitioni additus

III.

LIB. VI.
utilis

qui habetur in Prop. A. pariter

eft;

ac primus,

videlicet

is

in

quo angulus

trianguli ex-

terior bifariam fecatur refta linea.

Demonftratio

cjus fimillima eft de-

monftrationi primi cafus, et ob hanc forfan caulam

tiatio cafus,

tum

ea,

tum cnun-

omiffa

eft

ab imperito quodam editore. Pappus certe hac,

tanquam

N O T A
tanquam Propofitione elementari, 3 9. Lib. 7. Collectionum Mathematicarum.

E.

37*

finc demonftrationc utitur in Prop.

PROP.
Cafum omiflum,
et

VII.

LIB. VI.
non
raro occurrentem,

in

demonftrationibus

huic Propofitioni addidimus.

PROP.
Manifeftum
eft

VIII.

LIB. VI.

aliquem mutafle demonftrationem

quam

Euclides

hujus Propofitionis dederat.

Etenim auclor

ejus

poftquam demonftra-

verat triangula efle inter fe aequiangula, particulatim oftendit latera eo-

rum

circa aequales

angulos proportionalia

efle,

quafi hoc

non factum

fuiflet in

Propofitione quarta hujus Libri.

haec autem fuperflua non

inveniuntur in verfione ex lingua Arabica et nunc omifla funt.

PROP.
Demonftratio hujus fatta
tertia

IX.

LIB. VI.
cafu particulari, in

eft in

quo

fcilicet

pars

abfcindenda

eft

a data re&a;

quare minime

videtur Euclidis efle.

Praeterea in quatuor magnitudinibus proportionalibus concludit Auctor

tertiam aeque

multiplicem efle
in

quartae,

atque

prima
nullibi

eft

fecundae;
eft.

quod quidcm

Libro 5 to ut
,

eum nunc habemus,

igitur et
fuit.

oftenfum

fed hoc, ut alia, aflumit Editor ex confufanea apud vulgus recepta pro-

portionalium notione.

generalem

legitimam Demonftrationem

hujus Propofitionis tradere necefle

PROP.
Dcmonftratio hujus
oftenditur Propofitio,
linea
vitiata

XVIII. LIB. VI.

videtur.

neque

dicitur,

nam in quadrilateris tantum, modo extendi pofllt ad recliquo

practerea in duobus triangulis

quinque aut

plurium

laterum.

a a

inter

37 2
intcr fe
altcrius,

N O T A
ut latus aliud primi ad latus

E.
homologum
fine

latus unius ad latus aequiangulis concluditur cfle

alterius

huic

homologum,

contra morem Euclidis, ut ex fequcnte pcrmutatione proportionalium, na manifeftum cft. eodem vitio laborat conclufio, nam Propofitione i 9
latera circa angulos unius rcclilinei

non oftenduntur
rurfus

proportionales la-

teribus circa aequales angulos alterius,

enim omifit Auctor deVifum

qua
igitur eft traderc

monftrationis permutationem proportionalium.

dcmonftrationem hujus via Euclideana, eadem

hujus
libri
;

fc.

utitur in Prop.

2 o.

et

in

figuris

quinquelateris,

ut

modus quo

extendi poteft

ad figuras plurium laterum perfpicue appareat.

PROP.

XXIII.

LIB. VI.
difficilius intelle-ftu

Nihil in Gcomctriae elementis Tyronibus

folet,

haberi

doctrina de rationum compofitione,

quam abfurdam

ct aysojus-

Iqixw reddidit Theon,

Definitionis

tam fubftituendo Definitionem 5 ,

Lib. 6 U,

vice

bonae

rationis compofitae,

quam,

fine dubio, dederat

Eu-

doxus vel Euclides poft Dcfinilionem rationis triplicatae &c. in Libro t0 Theonis autem Dcfinitio hiec cft; rafcilicet ejus loco. , proprio
ex rationibus componi dicitur
otclv

tio

ca

ruv Xoyuv

TryXiKOTriTtc, \<p

lcwToli 7Co\XoL7rXa.o-toLoJ?cra.t
nus,

Ttoiucri

Ttva.

quam
fe

ita vcrtit

Commandi-

"

quando rationum quantitates intcr

et

muhiplicatae, aliquam ef-

"
';

ficiunt rationem."

nentes."

" ratic>num expoDcfiniuonis verba reddit " illius facit Grcgorius poftrema

Wallifius autem zsvikixoT^ii vertir

"

quantitatem."
five

" quocunque autem fcnfu accipiantur verba quantitates"

inutilis erit Definitio.

"exponentes rationum," ipfarumque "multiplicatio, "ciyiOfj.tlotXY] et Nulla enim poterit effe multiplicatio niii per

quantitas autem five cxponens rationis, ut Eutocius in Co:nment. in Prop. 4. Lib. 2. Archimedis de Sphaera et Cylindro, et re-

numcrum;

ccntiores intcrprctantur, cft

numerus qui multiplicans confequentem producit

N O T A
ducit anteccdentem, fivc, tecedentis per

E.
ortus ex divifione antales,

373
ut nullus
;

quod eodem redit,numerus

;

confoquentem
poffit

multae autem, funt rationes

numerus
ratio

oriri

cx divifione antccedentis per confequcntem

cx.

gr.

quam

diameter quadrati habet ad ejufdem latus; ct ratio

quam

ha-

bet circumfercntia circuli ad ipfius diametrum; aliacque ejufmodi. Praeterea Deiinitionis hujus

apudEuclidem, Archimcdem, Apoilonium, rcliquof-

quc vetcrcs, qui ratione compofita faepius utuntur, nullum veftigium inveUA enim 6 n Elementi in qua primum rationis compofitae nitur. In 2 3
fit

mcntio,

hujus Definitionis, quae hic,

fi

ullibi, ncceffaria fuiffet,

ne

vel

verbum apparet;
" fed ratio

legitima autem Definitio

explicite adhibetur his

verbis,

ad

compofita

eft

ex ratione
abfurda
cft

ad L,

et ra-

" tione
tio.

L ad M."
in

inutilis

igitur prorfus

ct

Theonis Dcfini-

Theonem enim
enim

in

Elcmcnta cam

induxiffe vix dubitari poteft;

extat

commentariis ejus in
et

Ptolomaei NliyoLkr,v Xui/ra^iy,

ut-

pag.

62. commcntarii; ubi

eis

pucrilem tradit ejus explicationem,

pote folummodo
funt;

rationibus convcnientcm quac numeris exhiberi pofeft,

inde autcm ad verbum excerpta

una cum praedicla explicaex Hcrvagii

tione, et Libri fcxti Definitionibus praefixa, ut conftat

E-

ditione.

Zambertus vero

et

Commandinus hacc

iifdcm definitionibu3

in

Non autem agnofcit hanc eorum Latinis verfionibus fubjungunt. Definitioncm Campanus, nec, ut videtur, codices Arabici quibus ille uClavius ad Def. 5. Lib. 6. recle judicavit Definitionem rafuilTe

fus fuit.
tionis

compofitae potuiffe faclam

eadem
funt,

via

qua Dcfinitiones
"

ra-

ticnis duplicatae, triplicatae

&c. faftae

ut

fcilicct

qucmadmoprimam ad

"

dum

propofitis pluribus magnituciinibus proportionalibus,

dixit Euclides,

" tcrtiam "

habere proportionem duquam prima habet ad fecundam; primam vero ad plicatam ejus, " quartam habere proportionem triplicatam ejus, quam prima ad fecunM dara hoc cft ex duabus aut tribus intcrmediis
1

Def.

o. Lib.

5.

habct,

compofitam

pro-

"
portionibui;

374
"
11

N O T A
portionibus aequalibus,
et fic deinceps:

E.
ita

quoque

fi

ponantur ordice-

dine plures magnitudines ejufdem generis

non

proportionales,

" tur prima ad ultimam habere proponionem compofitam ex omnibus " folum eam ob caufam, quod illae proproportionibus intermediis, " intermediae funt inter extremas duas magnitudines interportiones " Definitione i o ma , Lib. 5. proportio primae jeclae; quemadmodum " ad tertiam dicebatur duplicata, hoc folo nomine, quia duae propor-

"

tiones aequales interpofitae funt

inter extremas

duas magnitudines:

" adeo ut non fit aliud difcrimcn inter hanc compofitionem proportio" num, et illam duplicationem, triplicationem 8cc. quae Libro 5' ex" in ckc.
plicata eft,

quam quod

duplicatione,

triplicatione

proportio-

interjiciuntur proportiones omnes aequales, in compofltione " vero Edproportionum non neceffe eft interpofitas aequales effe."

num,

mundus vero Scarburgh

rationis

in

Euclide fuo Anglico,

pagg.

238, 266,
et

aperte affirmat Definitionem 5. Lib. 6.

fuppofititiam
I

effe,

veram

compofitae Definitionem,

in

Dcfinitione

o. Lib. j\ ratio-

nis fcilicet duplicatae, contineri, vel ex ea fubintelligendam effe, eo videlicet

modo quo
et alii

Clavius

eam

in

praecedente citatione explicavit.

Hi

autem

Recentiores definitionem iftam 5 tam , Lib. 6. fimul retinent,

illuftrant,

prolixifque Commentariis
fuftuliffe debuiffent.

quum

potius

eam ex Elementis

Etenim, comparando Definitionem

demonftxatur

5. Lib. 6.

cum

Propofitione 5.
effe.

Lib. 8. clare apparebit Definitionem iftam fuppofititiam

Propofitione
illa

Nam

in

numcrum planum

cujus

latera funt

C,

habere ad

numerum planum

aut Gregorii Editionem)

hoc

eft

ex rationibus

(vid. Hervagii rationem compofitam ex rationibus laterum, ad Z. ratio vero compofita ex raad E, et

cujus latera funt E,

tionibus

ad E,

et

ad Z, ex Def.

5. Lib.

6. et explicatione

quam

ejufdem tradunt omnes Commcntatores,

eft ratio

numeri

faeli

ex mui-

tiplicatione

N O T A
antcccdcntium C, tiplicationc

E.

375

ad fa<frum cx multiplicationc confc-

qucntium E, Z, hoc

cft ratio

numerum planum
In altcro

cujus

latera

numcri plani cujus latcra funt C, ad funt E, Z. Igitur Propofitio quac eft
cft

Dcfinitio 5. Lib. 6.
igitur

cadcm omnino

cum
eft;

Propofitione 5. Lib. 8.

horum locorum dclcnda

abfurdum cnim

eft

Proiif-

pofitionem in Elemcntis poni tanquam Dcfinitioncm, ct eandem in

dcm

dcmonitrari.

Nullum autcm dubium

idcm cnim
6.

cft

Prop. 5. Lib. 8. dcbcre

locum habere
planis

in Elcmcntis,

in ca dcmonfrratur

de numeris

quod
;

in Prop.

acquiangulis

demonftratur de parallclogrammis quarc Dcfinitio 5. Lib. 6. in Elcmcntis locum haberc

23. Lib.

non

poteft.

clide, fed a

Theone

unde perfpicuc apparct cam minime pofitam fuiffc ab Euvcl alio quodam Geomctriae minus perito.
proprium ufum rationis compofitae hacquam caufam in Geometriam introducta fuefcio,

Nullus autem, quantum

tenus oftcndit, vcl proptcr
rit;

quum omnia

in quibus folet adhibcri ratio compofita, poffint ctiam

finc cjufdem auxilio,

tionis

tum

enuntiari,

tum demonftrari.
quod
cjus

Ufus autem racvi-

compofitae in

hoc unice

confiftit,

ope periphrafes

tcntur, ct ita Propofitiones poflint vel cnuntiari vel

demonftrari brevius,

vcl

tianda

utrumque fieri poffit. Ex.gr. fi Propofitio haec 23. Lib. 6. enuncffct, non facla rationis compofitae mentione, ita fieret; ([ duo
fucrint, ct fiat ut latus primi

parallelogramma acquianguia

ad

latus fe-

cundi, ita quaevis recla affumpta ad fecundam rectam; ut vero latus reliquum primi ad latus rcliquum fecundi, ita fiat fecunda recla ad tertia.n;
crit

tcrtiam rcclam.

parallclogrammum primum ad fecundum, ut prima rcfta ad et dcmonftratio eadcm effet cum ea quam nunc habe-

mus. Vetercs autem

reddi,
fi

cum

vidiffcnt

hanc cnuntiationem poffe brcviorem

quam habct prima recla ad ultimam, quo nomine fimul indicarentur rationcs intermediae, primae fcilicct ad fecundam, et fecundae ad tcrtiam reftam, ct ita deinceps fi
eifet rationi

nomcn impofitum

plurcs

376
plures
fucrint reftae;

N O T A

E.

rationem hanc primae ad ultimam dixerunt raex rationibus primae ad fccundam, et fccundae ad tioncm compofitam tcrtiam re<ftam, hoc eft, in praefcnti cafu, ex rationibus quae eaedem
funt rationibus laterum.

atque

ita

brevius Propofitionem enuntiaverunt,

viz. Si fuerint duo aequiangula parallelogramma, habebunt intcr fe rationem eandem ei quae compofita eft ex rationibus quae eaedem funt

rationibus laterum.

quae quidem paucioribus

verbis effertur

quam

prae-

cedens enuntiatio, eodem autem fenfu. Vel adhuc brevius; aequiangula inter fe rationem habent eandem ei quae compofita parallelogramma eft ex rationibus laterum. atque hae duae enuntiationes ultimae, prima
praefertim,
betur.

conveniunt demonftrationi quae nunc in textu Graeco ha-

poteft

autem Propofitio brevius demonftrari, ut apud Francifviz. fint

cum Candallam hoc modo,

aequiangula parallelogramma

ABCD,

CEFG,

compleatur parallelogrammum funt parallelogramma AC, CH, CF, habebit

et

CDHG

quoniam

igitur tria

(ex definitione rationis compofitae) primum ad tertium CF, rationem quae compofita eft ex
ratione

AC "
"

i*-*

AC
BC

ad

CH,

et ratione

CH

ad

CF;

eft

G
F

autem parallelogrammum
ut recla

AC
ct

ad ipfum

CH,

CH

parallelogrammum eft ad ipfum CF, ut recla DC ad reclam CE; ergo habet parallelogrammum AC ad ipfum CF rationem quae compofita eft ex rationibus quae

ad ipfam

CG;

caedem funt rationibus laterum.

viz.

et huic demonftrationi

convenit enuntiatio quae nunc habetur,

parallclogramma aequian-

rationibus compofitam. nam gula intcr fe habent rationcm cx laterum " lectio ex latcribus compofitam" abfurda eft. rctinuimus auvulgaris

tem

in

hac Editione demonftrationem quae habetur

in

textu Graeco,
in
illa,

-quamvis prolixiorem ca
.tcm in haCj oftenditur

quam

tradit

Candalla, quoniam

non

au-

quomodo

ex

datis rationibus laterum, invcniatur

ratio

N O T A
ratio

E.

377

parallclogrammorum; ut Tyroncs cafibus rationem cx duabus vcl pluribus rationibus datis in fimilibus
iis

ex

compofita, hoc

eft ratio

compofitam invcnirc queant.

Ex
gencris

di<5tis

obfervati poteft, in magnitudinibus quibufcunque cjufdcm

A, B, C,

fecundam, fccundae ad tcrtiam

&c. rationcm compofitam ex rationibus primae ad et ita deinceps ad ultimam, nomen tanloqucndi,
et

tum

efle feu

modum
ad B,

ma

ad ultimam

D,

quo fignificatur ratio quam habet priquo fimul indicantur rationes omnium mag-

nitudinum

ad C,

ad

prima ad ultimam ad
fuerint;
ficut in

fe invi-

cem,

five

eaedcm

fuerint inter

fe,

five

non

magnitudi-

nibus dcinceps proportionalibus A, B, C,

&c.

ratio duplicata

primae

ad.ficundam

nomen tantum

eft feu

modus loqucndi, quo

ct

fignificatur ratio

quam habct prima

tioncs

ad tcrtiam C,
a

quo fimul

indicatur duas efle ra-

B,

ct

tcr fe
five
et

ad fccundam prima ad ultimam, primae fc. magnitudinum fccundae B ad tertiam five ultimam C, quae quidem rationcs infunt eaedem; ct ratio triplicata primae ad fecundam eft nomen
loquendi,

modus

quo

fignificatur ratio

primae

ad quartam D,
ulti-

quo

fimul indicatur tres efle rationes magnitudinum a prima ad

fc.

mam, primae

A ad

fccundam B,

ct

ipfius

ad tcrtiam C,

ct ipfius

ad quartam feu ultimam D, quae quidem rationes funt eaedem inter fe; idemque fimilitcr dc aliis rationibus multiplicatis dicendum. hanc au-

tem veram

efle

harum rationum

exr licationem patet ex Dcfinitionibus

rationis duplicatac et triplicatae, in

quibus Euclides utitur vcrbo Xzyi(ine

tcu, dicitur five nominatur;

quo vcrbo,
eft

dubio utebatur etiam in

aliufvc

Dcfinitione rationis compofitae

tulit;

quam Thcon
in

ex Elemcntis

fuf-

nam idcm vcrbum

rctentum

Dcfinitionc inepta rationis

compofitae quae nunc in Dcf. 5. Lib. 6. habctur. tem harum Dcfinitionum aliquando retinctur, ut
Prop.
1

In citationibus auin

Demonfiratione

9. Lib. 6.

"

prima ad tertiam duplicatam rationcm 'zyjxv Ae" " B b b ytrcu

37*
"

N O T A
yn<xi" quae verba

E.
male reddunt "habet" vice

Commandinus

aliique

" habere dicitur;" aliquando autem omittitur, ut in Demonftratione " ubi habetur i I prima ad quartam triplicatam raProp. 3 3 Lib. tionem ty&; fine dubio autem eyei hic fignificat idem quod
.
.

XeyiTOLi.

ita

etiam in Prop. 23. Lib. 6.

eft

ubi legitur " fed ratio

'iy&v ad

K
L

"

auyx&Tou" compofita
brevitatis fc. gratia,

" ex ratione

ad L,

et ratione

ad

"

M,"

cum dicendum

fuit, ut in

Definiuone, avy-

xe7c3a/ XeyeToii, componi dicitur.

Ex
intelligi

his autem,
et explicari

ct

Propofitionibus quas Libro quinto fubjunximus,

poflunt omnia quae apud Geometras tum vetercs de ratione compofita habentur. tiim reccntiores

PROP. XXIV.

LIB. VI.

Videtur imperitum quendam ex duabus diverfis hujus Propofitionis demonftrationibus hanc quam nunc habemus compofuifle; ex una fcilicet

cquae per Prop. 2. hujus Lib. 6. et altera quac per Prop. 4. fieri potcft. poftquam enim per 2. hujus et componendo, perjufdem

mutandoquc, oftenderat

latera circa
elfe,

communem angulum
ope

parallelogram-

morum
Lib.
1
.

proportionalia

immediate concludere

potuiflTet
fcilicet

proportio-

nalia effe latera circa reliquos angulos aequales,

et

Prop. 3 4.

Prop. 7. Lib. 5.

Verum

ille

hoc negligens pergit oftendcrc

efle,

triangula

et

parallelogramma aequiangula
et

et

longo

circuitu,

Prop. 4. hujus,
propterea
fuperfluis
tae

22. Lib.
infcite

5. concludit

rem eandem.

ope manifcftum
efle.

eft

hanc

faclam demonftrationem minime Euclidis

hujus,
et

demonftrationem fimpliciorem dedimus ope igitur rejeetis, eandem fcilicet quam praebent codiccs Arabici ope 2 dae huin hifce
efle

jus

componendo;
fuit.

autem pcrmutatio
oftcnduntur,

negligitur,

neque paralgratia
faci-

lelogramma aequiangula

quod Tyronum

endum

PROP. XXV.

N O T A
PROP. XXV.
tam

E.

379

LIB. VI.

enim "

Liquido patet demonftrationcm hujus quam Euclides dederat vitiafuiffe ab Editore quodam Gcometriae minus perito. poftquam " ut rectilineum ABC ad rcclilineum oftenderat

KGH,

ita

BE

parallelogrammum ad parallelogrammum EF" opus fuit folummodo " eft autem reclilineum ABC addere, aequale parallclogrammo BE, ae-

" "
"
**

quale igitur
per Prop.
1

eft

KGH

reclilineum parallclogrammo

EF;

vidclicet

4. Lib. 5."

fed inter has duas fententias interpofuit

quare permutando ut
ita

ABC

reclilineum ad parallelogrammum

rectilineum

KGH ad EF

parallclogrammum" putavit

fcilicet

BE, non

tam perfpicuumefleconcluderefecundam quatuor proportionalium quartae

aequalem efle, ex aequalitate primae et tertiae, quod quidem demonftratum eft in Prop. 1 4. Lib. 5. quam concludere tertiam aequa-

lem effe quartae, ex aequalitate primae et fecundae, quod nufpiam in Elemcntis quae jam habemus oftenfum eft. verum quamvis haec Propofitio,
fi

tertiam fcilicet quatuor proportionalium aequalem eflc quartae,

fuerit fecundae, fuiffet

prima aequalis

ab Euclide Elementis
ille

fuis in-

ferta, ut verifimile eft

eam

fuifle,

nunquam tamen

in praefenti cafu

e&dem ufus fuiflet; quoniam, ut diftum fuit, fine redundante hac permutatione proportionalium conclufio eadem direfte elici poteft. haec
autem
fufius oftendimus,

tum quoniam certum praebent indicium

enim
error invenitur in textu

tex-

tum

Euclidis vitiatum fuifle, idem

1

Gracco

Prop. 23. Lib.

1. bis, et bis in

Prop. 2. Lib. 12. et in Propp. j.

II. 12. 18. ejufdem;

omifla
eft

1 2. locis excepto ultimo, reete haec permutatio proportionalium in verfionis Commandini

in quibus Libri

Editione Oxonienfi; tum ut caveant Geometrae ab ufu permutationis

in fimili cafu,

non

raro

enim Recentiores,

et inter alios ipfe

Commandrini,

dinus in Commentario ad Prop. 5. Lib. 3. pag. 6. b. Pappi Alexan-

b b 2

380
rum mcntes
percipiant.

N O T A
drini, ct alibi, incidunt in

E.
fcilicet

hunc errorem; praeoccupavit

qua
fit

multo-

vulgaris proportionalium idea,

ut accuratam vix

Praeterea quamvis reeYiiineum

fit efle

ABC

cui fimile faciendum

eft,

pof-

cujufcunque generis,
vice

in

demonftratione tamen Graeci codices

qui error corre&us
eft,

habent triangulum

rccYilinei,

eft in verfionis

Commandini

editione quae Oxonii imprefla

PROP.

XXVII.

LIB. VI.

monftratio;

Secundus cafus hujus habet dWas praefixum quafi alia eflet deab imperito ut videtur Librario. quam vocem recle omifit

Gregorius.

fchema autem hujus fecundi

cafus

iifdem

literis

alphabeti
ut

quae faftum

in fchemate primi cafus adhibitae fuerunt, notari debuit.

eft.

jam

PROP.

XXVIII,

et

XXIX.

LIB. VI.
eft

Problemata haec, quorum primo neceflaria

Prop.

2y

Un a
~

funt

omnium

in Elementis

maxime

generalia et utilia, et a veteribus in fofaepiflime adhibita

;

lutione aliorum

Problematum

et

propterea infcite

admodum ab And. Tacquet

tur nullius fere efle ufus.

et Claud.

Dechales in

iis

Elementorum Editionibus omittuntur,

et infulfe

admodum

quas dederunt ab iis dicun-

Horum

cafus

quando ad datam reclam lineam

dato quadrato aequale rectangulum applicandum eft, deficiens, aut excer dens quadrato; et quando ad datam reftam lineam dato rcctangulo aequale reclangulum applicandum eft deficiens aut excedens quadrato, frequentiflime a Geomctris ufurpantur.

Quare Tyronum

gratia vifiim eft

eorum
i
.

conftrucliones, ut fequitur tradere.

Ad

datam reclam lineam dato quadrato aequale rectangulum applicare,

T.

382
fiatque

N O T A
BE
aequalis reftae C, et, juntfa

E.
centro

DE,

D,
in

intervallo

DE
BG

circulus defcribatur,

qui occurrat ipfi

AB

produdae

G;

fuper

defcribatur

quadratum

BGHK,
cft
a

et

Quoniam
a.6.
2.

igitur

bifariam fecla

AB

compkatur reftangulum in D,

AGHL.

e t ipfi adjicitur

BG,
feu

crit

rcclangulum

AG,

GB una
drato ex
(CK

cum

quadrato ex

DB
hoc

acquale (quaeft)

DG

DE,

quadratis

EB, BD.

auferatur
et
erit

commune

quadra-

tum ex DB,

GB
lis

aequale

reliquum re<hngulum quadrato ex BE, hoc

AG,
eft

C
quadrato ex recla C.
rec-

tangulum autem
eft ipfi

AG, GB

cft

ipfum
igitur

AH rcftangulum, quia GH aequaQuod

facere oportebat.

GB. reftangulum

C.

Quare ad datam reftam

AB

lum

AH applicatum eft cxcedens quadrato GK.

Ad

AH, aequale eft quadrato ex recla dato quadrato ex C, aequale reftangu-

3.

applicare,

datam reftam lineam dato reclangulo aequale reflangulum deficiens quadrato. oportet autem datum reclangulum notj

rnajus efle quadrato

Sit data recla

quod

a dimidia defcribitur.
id

AB, datum autem reclangulum

exiftens quadrato

quod

reftis

C,

continetur

non majus

ex dimidio reftae

AB.

oportet

ad datam reftam

AB

dato reftangulo C,

aequale redangulum ap-

plicare deflciens quadrato.

Ducantur AE,
partes,

BF

ad refros angulos
fit

ipfi

AB,

et

ad eafdem ejus

quarum

AE

quidem aequalis

ipfi

C,

BF
H,

vero reftae

D.

bi-

fariam fecetur junfta

EF
et

in

G, centroque

intervallo
et

GE

defcriba-

tur circulus, occurratque reftae

AE

rurfus in

jungatur

HF,

cui

parallela ducatur

GK,

ad

AB

ducatur

GL

parallela retfae

AE.
angulo

Quoniam

igitur

angulus

EHF

in femicirculo aequalis
et parallelae funt

eft

rcaoEAB,

parallelae erunt
eft

AB, HF,

AH,BF;
ipfi

AH aequalis

quarc

BF,

et

reaangulum EA,

AH aequale

erit

EA, BF,
laoc

N O T A
hoc
eft

E.

383
EG, GF,
et

reftangulo

C, D.

et

quoniam aequales funt

aequales erunt

AE,

funt

LG, BF intcr fe a EK, KH.

ergo
et

non

AL, LB, aequales ctiam autem, ob determinationem, reftangulum C, Da. 3.3. dimidio ipfius majus quadrato ex
parallelae,
eft

AL

AB,
jus

rcclangulum

EA,

AH non maKE,
et

eftquadratoexALhoc eftexKG; comaddatur quadratum ex

b

mune

quab.

rit

AK non majus erit quadratis cx EK, KG hoc eft quadrato ex EG; quarc rccla AK fcu GL non major eft ct fiquidcm GE aequalis fueipsa GE. circulus EHF continget recipfi GL,
dratum
ex

6.2.

tam

AB

in

L,

ct

quadratum ex
C, D,
et

AL

aequale
crit

erit

rectangulo

EA,
fi

AH *
vero

3 6 - 3

five dato reftangulo

factum

quod proponebatur.
et

inacquales fuerint
fecabit reflam

EG, GL erit EG AB; fecct in M, N

ct
a

major, et propterea circulus

EHF
igi-

pun&is,

fuper

NB

defcribatur

NBOP

quadratum,

compleatur rettangulum

ANPQ^ Quoniam
AL, LB,
eft

tur aequales funt

ML, LN,
c

et aequales oftenfae funt

igitur

aeipfi

qualcs erunt

AM, NB.
eft

reclangulum

AN, NB

aequale

NA, AM, hoc

tangulum vero

rectangulo
eft

AN, NB

EA, AH five redtangulo C, D. recipfum AP, eft enim PN aequalis ipfi NB.

Cor. 3. 3.

Ergo rectengulum AP aequale eft reclangulo C, D. Igitur ad datam reclam AB, dato C, reclangulo aequalc reftangulum AP applicatum

cft deflciens

quadrato BP.

Quod

facere oportebat.

4.

Ad

datam reclam lineam dato reclangulo aequale re&angulum

data recla linea,

applicare,
Sit
tis

exccdcns quadrato.

AB

C,

continetur.

oportet ad

datum autem rectangulum fit id quod recdatam re&arn AB dato reftangulo C,

Ducantur

aequale reclangulum applicare exccdens quadrato.

384
Ducantur
partes,

N O T A
AE, BF
ad reftos angulos
fit

E.
ipfi

AB,

ct

ad contrarias ejus

quarum

AE

aequalis

ipfi

C,

et

BF

refrae

D.

jungatur

EF

et bifariam fecetur in

G, centroque G,
ad

inter\'allo
j?

GE

dcfcribatur cir-

culus, occurratque rectae et jungatur

parallela ipfi

HF,

ct

AE AB

rurfus in

H,

ducatur

GL

AE;

occurrat vero circulus

reelae

AB

produclae in

BN defcribatur
tur angulus
eft

M, N, et fuper quadratum NBOP, et com-

pleatur reetangulum

ANPQ^

Quoniam

igi-

EHF

in

femicirculo aequalis

angulo reclo

E AB, parallelac erunt AB,

AH, BF,
et

HF;

aequales igitur funt

reclangulum

EA,

AH

aequale

reclangulo EA, BF, hoc eft ipfi C, D reclangulo. et quoniam aequales funt ML, LN, ut et AL, LB, erunt et MA, BN aequales, et propa. 35.3.terea reclangulum AN, NB aequale eft ipfi MA, AN, hoc eft a ipfi AH five redangulo C, D. reclangulum igitur AN, NB, hoc eft EA,

ipfum

AP

acquale

cft

reclangulo C,

D.

ad datam

igitur

rectam

AB

dato reelangulo C,

aequale reftangulum
facere oportebat.
.

AP

applicatum

eft,

excedens

quadrato BP.

Quod

tn et 4". Problematis Conftrucliones has 3 primus, quantum fcio, dedit Willebrordus Snellius in Apollonio fuo Batavo, et poftea Cl. Hal-

leius in Schol.
ftituti.

ad Prop.

V1 8. Lib. 8

Conicorum Apollonii,

a fe re-

Problcma

3. ita aliter enuntiatur,

datam reclam

AB

fecare in punclo
vel,

N,

ct facere

reclangulum a fcgmentis
redit,

AN, NB
laterum

aequale dato fpatio.

reftanguli,

quod eodem

Data fumma

AB

datoque rcc-

tangulo magnitudine, latera invcnire.

Et Problema 4. idem
ducla punftum

eft

cum

hoc, invenire in data rcola

AB

pro-

quod

faciet

rcdangulum

AN, NB

aequalc dato fpatio.

N O T A
tio, vcl

E.

385

quod codem

redit

data difFerentia

AB

laterum reftanguli, ip-

invenirc latera. foque magnitudine dato,

PROP. XXXI.
tddita igitur
prius

LIB. VI.

In Demonftratione hujus inverfio proportionalium bis eft omifta, tae Lib. 5. quod Claviui rite fieret ope 2 4 eft, ut conclufio
,

fecerat.

PROP.

XXXII.

LIB. VI.
fatis

tae Enuntiatio Propofitionis 2 6 , Lib. 6. non

generalis

eft.

cte-

nim non tantum duo parallelogramma

fimilia et fimiliter pofita,

communem

habent angulum, funt

et fimiliter pofita,

circa

quae eandem diametrum; verum e-

tiam duo fimilia

quorum unum habet angulum anhabent diametros in recla

linea.

gulo altcrius vidctur vero aliam

ad verticem oppofitum,
fuifle

horum demonftrationem,

direclam quidem,

da cui inferviebat Propofitio 3 2 , quae etiam aliter et paulo brevius ut

fequitur

oftendi poteft.

PROP.
Si

XXXII.

LIB. VI.

duo

triangula

Sint
lateribus
fit

duo

triangula

componantur ad unum angulum, &c. GAF, HFC quae duo latera AG, GF, duobus
fc.

FH,

HC
ad

proportionalia habeant,
ita

'

O
^v

J)

ficut

AG
fit

GF,

FH

ad
et

HC;

paral-

lela
erit

autem

GA

ipfi

HF,
a

GF

ipfi

HC.

AF

ipfi

FC

in direetum.

^^ \

H
a.

CK parallela ipfi FH, occur- g> ^ ^L, reftae GF produclae in 'K. Quoniam ratque KC parallela eft ipfi FH, erunt et AG, KC inter igitur utraquc AG, b alternib. fe parallelae quare anguli AGF, FKC funt inter fe aequales,
Ducatur
,

31. t

30.

1.'

c c

enim

386
c.

N O T A
34.
1.

E.
ad

enim

funt.

cft

autcm

AG

ad

GF,

ut

(FH

HC, hoc

cft

CK

ad

d. 6.6.

KF;

ct funt

circa

acquales angulos;

ergo aequiangula

funt

AGF,
eft

CKF
e. 14.

triangula,

et propterea

angulus
e

AFG
ipfi

aequalis eft angulo

CFK,

i.autem

GFK

refta linea;

igitur

AF
ita

FC

eft in

diredtum.

2 6 u ex Propofitio vero
Si

^2

di

demonftratur.
pofita

duo parallelogramma

fimilia et fimilitcr

communem

ha-

buerint angulum, aut angulos ad verticem oppofitos; erunt illorum dia-

metri in rc&a linea.

Primo, habeant parallelogramma

gulum BAD, circa eandem diametrum.

fintque fimilia et fimiliter pofita,

ABCD, AEFG communem anerunt ABCD, AEFG

et

Producantur enim EF,

GF

ad H, K,

jungantur \

FA, FC.
Gr

niam

igitur

fimilia funt
erit

ABCD, AEFG
ad

pa-

rallelogramma,

DA
eft

AB,
ad

ut

GA

ad

AE
a. Cor.
1

9. 5.

quare reliqua \ ad EB, ut

;

DG

erit

reliquam

quot\

GA

AE

autem

DG aequalis

EB ipfi HC, et AE ipfi GF. ergo g ipfi FH, ut FH ad HC, ita AG ad GF; ct parallelae funt FH, HC ipfis AG, GF; et triangula AGF,
gulum
1.

K
FHC
ad

C
unum
anfibi
ipfis in

compofita funt in punfto

b
.

F; quare crunt AF,

FC

32.6. directum

Sccundo,
pofita,

fint

parallelogramma

habeantque angulos

KFHC, GFEA fimilia et fimiliter KFH, EFG ad verticem oppofitos; erunt

ipfis

diametri

AF, FC fibi ipfis in direftum. Quoniam enim parallelae funt AG, GF

ut

FH, HC;
b
.

et cft

AG

ad

GF,

FH

ad

HC;

erunt

AF, FC

in diretfum

PROP.

XXXIII.

N O T A
PROP.
XXXIII.
Verba " quippe qui ad ccntrum funt

E.
VI.

387

LIB.

conftituti" omiffa funt, utpotc

additamcntum. imperiti cujufdam In Graecis codicibus, et Latina verfione deeft a eruyj, utcunquc,
in utriufque partis demonftratione, quae

nunc adduntur, omnino enim

partis,

funt neceffaria.

et in

demonflxatione fecundae

ubi

fc.

triangulum

BGC

aequale oftenditur triangulo

CGK,

verbum

ajct

omitti debet in

textu Graeco.

PROPP.

B,

C.

LIB. VI.
quoniam
a Geometris

funt additae, Propofitiones hae Libro fexto

faepius ufurpantur.

DEF.

IX,

et

XI.

LIB. XI.

INet

figuris planis

fimilitudo figurarum definitur ex aequalitate angulorum, laterum circa aequales angulos proportionalitate; etenim ex fola

laterum proportionalitate,
effe fimiles cxtra

vel fola angulorum aequalitate non fequitur et cafum triangulorum. quidem fimilis inter flguras rcftarum linearum, quibus figurae continentur, partim ex utrafe pofitus

que pendet.

eademque

ratione figurae folidae fimiles funt eae quae et

et

fmgulos angulos folidos aequales habent,

milibus, multitudine
figuris planis

continentur figuris planis

fi-

aequalibus.

funt

enim quaedam

figurae folidae,

fimilibus,

multitudine,

quin ct magnitudine aequalibus,

quae neque fimiles neque aequales funt, ut in Demonftratione poft Notas ad Def. 1 o. oftendetur. neceffe igitur fuit emendare
contentae,

Definitionem fimilium figurarnm folidarum,

eique praemittere Defini-

c c

tionem

388
tionem anguli
folidi.

N O T A
Ex
hifce

E.
decima,
fatis

autem

et Definitione

liquet

quam multum ab
v

imperitis depravati fint hi Libri.

DEF.
Quoniam
verum
fenfus verbi
eft

X.
"

LIB.
jl.
notus
eft

"
aequalis

ante hanc Definitionem,

igi-

tur Propofitio quae

Definitio decima hujus Libri efl

Theorema quod
;

aut falfum effe

demonftrandum

eft,

non affumendum

quare ex

Propofitione demonftranda

Thcon

aliufve Editor inepte fecit

hanc De-

finitionem figurarum folidarum fimilium et aequalium.

figuras

fimiles

enim

effe

demonftrandum

eft

aequales autem effe oftendcndum

ex Definitione limilium folidarum figurarum; " eft ex

Axiomate,

Quae

fibi

mutuo

"

ex Propofitione A, vel Prop. o. aut Prop. i 4. Lib. 5. ex quo Axiomate, vel ex earum Propofitionum omnino figurarum aequalitas ultimo demonftranda vealiqua, omnium

congruunt

inter fe funt aequalia," vel

nit.

in praecedentibus Libris

tradidit Euclides

neque

certe
eft

nullam aequalium figurarum Definitionem hanc dedit. quae enim dicitur Definitio
in

prima, Lib. 3. revera

quales
effe

Theorema

quo

afferitur

eos circulos ae-

quorum

quae ex centris funt aequales, quod quidem ex

ideoque a

De-

finitione circuli perfpicue apparet;

nes non proprie Iocatum

eft fed

demonftranda.

quodam non enim aequalkas figurarum definienda Quamvis igitur vcrum effet figuras folidas, quae
eft.

inter Definitio-

fimilibus planis multitudine et magnitudine aequalibus continentur,

ter fe aequales effe,

in-

merito tamen culpandus

fecit.

eft is

qui ex hac Propofi

fitione

demonftranda Definitionem

Qiiid autem dicendum,

eft

haec

Propofitio

non

vera

fit?

nonne confitcndum

terccntos annos in hac re

Geometras per mille Elementari deceptos fuifTe? et ex hoc quiatque agnofcere

dem modeftiam
cidamus etiam

difcere

debemus,

quam parum
maxime

nobis
in-

cavcre pofTumus, quae eft mentis

humanae

imbecillitas,

ne in errores
ccrtas

in principiis fcicntiarum,

quae

inter

merito

N O T A
rito aeftimantur.
variis

E.
efTe

389

Propofitionem enim lianc minimc fempcr veram

Sit

hoc quod fcquitur. exemplis oftendi poteft; fufficit fibi ct ducantur diamctri AC, quadratum

ABCD

BD

mutuo ocplano in

currentes in
eft

E;

et fuper

unam

ipfarum
ifofcelcs

BD

conffituatur,

in

BFD, a punfto vero E ad recquadratum, triangulum quo tos angulos plano ABCD conffituatur recta EG, et in ipfa fumpto quoin vis punclo G, ducantur GA, GB, GC, GD, GF. triangulis igitur

AEG, CEG
altcri,

quoniam AE,

EG

aequales funt
erit

ipfis

CE, EG,

altera
*. a.

ct rcftos

contincnt angulos,

bafis

AG

bafi

GC

aequalis

4. 1.

quare
funt

in triangulis
ipfis

AGB, CGB
CG, GB,

aequales

AG, GB
eft

et bafis

AB
b
b. 8. i.

aequalis

bafi
cft

BC

angulus

igitur
et trian3
.

AGB
gulum
militer

aequalis

angulo

CGB,

AGB
ipfi

triangulo

CGB

aequale

fi-

oftendetur triangulum

quale

CGD.

Producatur

AGD GE ad

ae-

opfu-

pofitas partcs plani

ABCD,

ct in ea et

matur punclum quodvis H,

jungantur

HA, HB, HC, HD, HF,

tendetur triangulum

ct fimiliter of-

AHB

aequale trian-

gulo
lida

CHB,

et

triangulum

AHD

triangulo

CHD.
communis

funt igitur

duo

fo-

quorum

utrumque continetur oclo triangulis;

triangulis

unum
cft

fcilicet

con-

tentum quatuor
rectae

quorum
;

vertex

G,

bafes vero

BA, AD, BF,

eft eft

FD

munis
tentum

H,

bafes vero

eaedem

comquatuorque triangulis quorum reclae. alterum autem folidum convcrtex

eft

quatuor triangulis quorum vertex communis

et

G,

et

ba-

fes rettae

munis

eft

BC, CD, BF, FD; H, et bafes eaedem

quatuor triangulis

reclae

quorum BC, CD, BF, FD. quatuor au-

vertex

com-

tem

triangula

AGB, AGD, AHB,

AHD

aequalia oftenfa lunt quatuor

39*
tuor triangulis

N O T A
CGB, CGD, CHB,

E.
fingula fingulis; quatuor au-

CHD

tem reliqua triangula BGF, DGF, BHF, DHF utrique folido communia funt. Duo igitur haec folida continentur planis fimilibus, multitudine et magnitudine aequalibus.
eft,

inaequalia autcm cfle manifeftum

cum primum eorum

eft

contineatur in altero.

non

igitur

femper ve-

rum

aequalia efle folida quae planis

fimilibus, multitudine et

magnitudine ae-

qualibus continentur.

Cor. Hinc duo

lidi

inaequales anguli fo-

poflunt contineri aequalibus et iifdem

multitudine angulis planis.

Angulus enim

folidus

ad

qui conti-

netur quatuor angulis planis

AGB, AGD,
cft

FGB,
folido

FGD

inaequalis

omnino

angulo

ad idem punclum
hic

qui contine-

tur quatuor

angulis planis

CGB, CGD,
continet.

FGB, FGD;

enim priorem illum

uterque autem con-

tinetur quatuor angulis planis, qui inter fe funt aequales finguli fingulis vel iidem, ut oftenfum fuit. et innumeri efle fo-

quidem

poflunt

anguli

lidi

inaequales, qui aequalibus angulis planis finguli fingulis continen-

tur.

Patet etiam figuras folidas prius memoratas

minime

fimiles efle,

quoniam earum anguli folidi non funt omnes inter fe aequales. Innumeros autcm angulos folidos inter fe inaequales contineri
poffe

iifdcm angulis planis,

eodem ordinc
erit.

pofitis,

ope trium Propofitionum

fcquentium, manifeftum

PROP.
Datis
tribus

I.

PROBLEMA.
C
quartam invenire
ita

magnitudinibus A, B,

ut trcs

fimul majores fint reliqiui,

quomodocunque fumptae.
Sit

N O T A
Sit

E.

39'
fimul.
fit

quarta, erit igitur

D minor
ct

ipfis

A, B,
B,

minor
ipsa

utravis cx ipfis B,

C;

primum

fint

C C
B.

non

fimul

non minores
quoniam
cafu

A;

crunt igttur B, C,
cfl:

fimul majores

quam A.

ct

non minor
tur ipfas
ct

B, crunt A, C,

majores

quam

fimilitcr oftende-

fimul majorcs cfle quam C. A, B, fimul non minorcs funt ipsa A, quacvis

Igitur in

quo B
eft ipfis

quae minor

A, B,

fimul, propofitum cfTicict.

Si vcro

et

fimul minorcs fint

quam A, quoniam

rcquiritur ut

B, C,
ceflii
fit

fimul majorcs fint A, cx hifcc ablatis B,

erit

ipfius

fupra B,

fimul.

fumatur

igitur quaevis
ipfius
et

D major exD quae minor

C
fimul.
eft

ipfis

A, B,

fimul,

at

major cxceflu

fupra B,

erunt igitur B, C,
utravis
ipfis

fimul majores

quam A;
erit

quoniam

major

ex

ipfis

B, C, multo magis
reliqua.
et,

una cum D,

et alterutra

ex

B,

major

ex conftruclione, A, B,

fimul majores

funt

quam D. Q^ E. Cor. Si praeterea

et

F.
rcquiratur
ut

et

fimul
et

non minores
fimul fupra

fint

quam C
minor

fimul, debet exceflus ipfarum

eft

C non

cfTe

quam D, hoc

debct

non major

efle

hoc

excefTu.

PROP.
non minores
funt

II.

PROBLEMA.
D
quarum
tres

Datis quatuor magnitudinibus A, B, C,

et

fimul

quam C
A, B,

et

fimul, et

quarum

fimul majores

funt reliqua quarta,

quomodocunque fumptae; quintam

E invenire,

ita

ut duae ex tribus

et etiam duae ex tribus C, liqua tcrtia,

tae majores fint reliqua.

quomodocunque fumptae majores D, E quomodocunque fumpfit autem A non minor B, et C non mi-

fint re-

nor D.

Primd
poteft

fit

exceflus ipfarum C,

non minor
efl

excefiu ipfarum

A, B.

autem fumi quaedam

quac minor

fumma

ipfarum C,

D
at

39at

N O T A
major
exceflii

E.
igitur

earundem; fumatur,

erit

farum A, B; quare non minor B, ergo

et et

E
E

fimul majores funt

major excefTu ipquam A; eft autcm

et,

fimul majores funt B.

ex hypothefi,

quam C una cum D, C autem cum et A una cum B major cfl quam E. major eft quam E, igitur Sit autem exceflus ipfarum A, B major exceflu ipfarum C, D;
una cum B, non minor
eft

D
et

quoniam, ex hypothefi,
erunt

tres

B, C,

D
et

fimul majorcs funt quartu A,

et

fimul majores exceffu ipfarum A,

eft ipfis

B
eft

igitur

rami poteft
ip-

quaedam farum A, B.
B, erunt
tendetur

quae minor
fumatur,

fimul,

at

major exceflu

et

quoniam

major

exceflu ipfarum

A,

et

fimul majores

una

cum

quam A. et, ut in praecedente cafu, ofB, et A una cum B major quam E. Jgimajor
A,
B,

tur in utroque cafu oftenfum eft duas ex ipfis

quomodocun-

que fumptas, majores

efle reliqua.

Et quoniam erit E una cum

in utroque cafu

major
et,

eft

exceflu ipfarum C,

D,
eft

major quam C;

ex hypothefi,
;

C non

minor

D, ergo E una cum C major erit quam D eft autem ex conftruclione C una cum D, major quam E. igitur ipfarum C, D, E duae quomodocunque fumptae majores funt
reliqud.

Q^

E. F.

PROP.
meri anguli

III.

THEOREMA.

Fieri poteft ut ex iifdem quatuor angulis planis conftituantur innufolidi inter fe inaequales.

Sumantur
vis

tres

anguli plani
fint
.

A, B,

C quorum

non minor

fit

utroet,

ex

ipfis

B,

C;

autem

A et

fimul minores duobus reclis;

ope Problematis I et Corollarii ejufdcm, inveniatur quartus angulus D, ita ut tres ex ipfis A, B, C, majores fint reliquo, quomodocunque et ut et B fimul non minores fint ipfis C et fimul. opc fumpti,

vero Problcmatis 2

inveniatur quintus angulus E,

ita

ut

duo ex angulic

N O T A
lis

E.
ct

393
ctiam
ct

A, B, E, rcliquo
ipfis

fint

majorcs quomodocunquc fumpti,

fint

dno
quoct

ex

C, D,
ct

quomodocunquc fumpti
recYis.

majorcs reliquo.
erunt

niam

fimul minorcs funt duobus rccVis angulis,

funt

fimul bis fumpti minorcs quatuor

jores angulo

autem

A et B

fimul

ma-

E, quare

ct

fimul bis fumpti majores erunt angulis

et

A, B,
Lib.
ipfis

E
1
1
.

fimul, qui proptcrea minores erunt quatuor recYis;

duo cx

funt majores, ipfis rcliquo

conftitui

quomodocunqe fumpti; ergo ope Prop. 23.

angulus folidus ex tribus angulis planis qui
conftituatur, fitque angulus folidus

poteft

A, B, E,

funt aequalcs.

ad

F, contentus
B,

fcilicet

planis angulis

GFH, HFK,
ct

GFK

qui angulis

acqualcs funt, finguli fingulis.

quoniam anguli C,

A, fimul non

funt majorcs
gulis

ipfis

A, B
hi

fimul, erunt C,

D,

fimul

non majorcs anreftis,

A, B,

et C,

D,

E fimul. E fimul minores

autem minores

oftenfi funt
et

funt quatuor recYis;

quatuor duo ex

quare

ipfis

reliquo

funt majore?,

quomodocunque fumpti; ergo ex

folido conftitui poteft ad

tribus angulis planis ipfis

C, D,

aequalibus conftitui poteft angulus folidus [23.

11.].

huic

autem angulo
lus

punclum

in
.

re<5ta.

FG

angu-

folidus

aequalis,
fc.

ope

fcilicet

Prop. 2 6 . Lib.

I 1

fitque

angulus

GFK,
ipfis
eft
fc.

qui

aequalis

eft

ipfi

E,

unus ex tribus angulis planis qut

hunc angulum folidum continent,

C,

reliqui

autcm duo

fint

KFL,

GFL

acquales, alter alteri.

Igitur ad punttum

angulus folidus contentus quatuor angulis planis

qui ipfis

F conftitutus GFH, HFK, KFL,

Rurfus

GFL

A, B, C,

angulis funt acqualcs, finguli fingulis.

d d

394
Rurfus
B,

N O T A
invcniatur altcr

E.
ut

angulus M

talis

duo ex
fumpti,

tribus

angulis

A,

rcliquo fint majorcs,

tribus C,

D,

M quomodocunque fumpti M

quomodocunque
fint

ct etiam

duo ex
oftende-

tur autem, ut in praemiffis, angulos

A, B,

M
M

majores reliquo. fimul minores

effe

effe

qua-

tuor

reclis,

angulofque C, D,

flmul

minorcs

quatuor

reclis.

Conftituatur igitur [23.

planis
gulis,

11.] angulus folidus ad

contentus angulis
finguli

ONP,
et

PNQ

ONQ_ ipfis
1

A, B,

aequalibus,

fin-

ope Prop. 26. Lib.

1. conftituatur

ad idem

punftumN

in

refta linea
tribus
ipfe
liqui

ON

angulus folidus contentus

planis,

angulis

quorum unus

fit

ONQ^ aequalis
duo QNPv
erit

fcilicet ipfi

M,

et re-

ONR

aequales

ipfis

C,

D,

alter alteri.

igitur

ad punctum

N
ONR
ipfis

angulus folidus conftitutus qui continetur

quatuor angulis planis

tuor angulis planis ad
five

ONP, PNQ_, QNR,

folidos

A,

B, C,

aequalibus, finguli fingulis.

autem angulos, qui

praedictis

qua-

et

continentur,

non

efle inter fe

aequales,

non

poffe fibi

mutuo congruere,

ONQ^five anguli E,
tae
guli

M ex conftruclione

patct ex eo
fint

quod anguli

GFK,

inaequalcs, ct proptcrca rec-

GF,

FK

folidi fibi

non poflunt congruere reclis ON, igitur neque anmutuo congrucnt, et propterea inaequalcs fiint.

NQ

Et quoniam ex tribus datis angulis A, B, C poffunt innumcri aneadem efficiunt cum angulo D, et rurfus cx ipfis A, guli inveniri qui B, C et D, vel uno quovis ex hifce innumeris, inveniri poffunt alii qui
eadem
ftitui

praeftant

cum

angulis

vel

M,

innumeri

alii

folidi

anguli con-

poffunt qui iifdcm quatuor angulis planis continentur, qui

omnes

intcr fe funt inaequalcs.

Q^

E. D.

Falluntur igitur Clavius aliique auetores qui aftcrunt folidos angulos

qui aequalibus ct iifdcm

numcro

planis angulis continentur inter fe

aequales

N O T A
angulis planis

E.

395

etiam Propofitionem 26. Lib. 1 I. non legitime aequales efTe. patet demonftratam efle, in ea enim aequalitas folidorum angulorum qui trinon bus aequalibus, finguli fingulis, continentur, aflumitur,
demonltratur.

PROP.
Verba
" u
in fine hujus,

I.

LIB. XI.
linea

" recla enim

cum

recla linea

non conveipfis

nit in pluribus punclis

quam
fuit

uno, alias reclae lineae

fibi

conde-

gruent."

omifla funt tanquam imperiti cujufdam additamentum.

monftrandum enim hoc

non aflumendum.
II.

PROP.
Propofitio

LIB. XI.

haec a

pars Enuntiationis,

viz.

quodam mutata et vitiata videtur. Etenim fecunda " et omne triangulum in uno plano confiftit"

demonftrauone non indiget; nam omnes figurae in primo Libro Elementorum definitae, funt, ex hypothefi, figurae planae, hoc eft, in plano
defcriptae,
et inter caeteras

triangulum.

convexa

tribus rectis lineis terminari.

reclas fe

quidem poteft fuperficies neque valet demonftratio ad odebet

occurrentes in

et

tendendum duas
igirur
efle.

invicem fecantes in uno efTe plano.

oftendi duas aut tres reftas fibi

mutuo

uno plano

ut hoc fieret Enuntiationem et Demonftrationem in eas quae in

textu pofitae funt mutavimus.

PROP.

III.

LIB. XI.

" non DFB reclae liIn hac prope fincm habentur, igitur DEB, 11 neae funt, fimiliter oftendemus neque aliam quampiam, quae a punfto " ad B ducitur retfam efle," quae omifla funt. ex eo enim quod

duae lincac fpatium comprehendunt, tantum fequitur unam ex ipfis non et vis argumenti ex hoc pendet, fi fcilicet communis feccffe re&am.

d d

tio

396
tio

N O T A
planorum non ponatur
eft

E.
duae rectae lineae fpatiurn
fectio
eit recla

efte refta linca,

comprehcndent, quod
linea.

ablurdum; ergo communis

PROP.
" Et triangulum
funt;
faepius
tita fuit,

IV.

LIB. XI.

AED

triangulo

BEC

aequale," haec etiam omifTa

libris

enim integra haec conclufio in praecedentibus ut non necelTe fit idem in hoc libro facere.

repe-

PROP.

V.
eft

LIB. XI.
vox 7r/7r^
in textu Graeco, ut" vox " plano in ver-

In hac prope finem delenda additamentum. et pote imperiti

fionis

recle omifTa eft

Commandini

editione Oxonienfi.

PROP.
Manifeftum
rito
cft

VII.

LIB. XI.
quodam minus
pe-

Propofitionem hanc ab Editore

reclae

ab uno puneto ad aliud, in quovis plano, ducuntur in praccedentibus libris, in eo ponuntur effe in quibus una recta alplano. et nifi effent, demonftrationes quaedam
additam
fuiffe.

enim

lineae quae

teri

occurrere ponitur, nullae cflent;

non enim occurrerent

non
occurreret
ipfi

reclae.
fi

Ex.
ef-

in Prop. gr.
fct

30. Lib.
in

1. rccla

GK

EF,
quo

non

GK

in

plano

quo

funt parallelae

AB, CD,

in

etiam,

ex

hypothefi,

eft recla

EF.

praeterea demonftratur haec fcptima ope prae-

cedentis tertiae, in qua bis id ipfum ailumitur quod in feptima demonftrandum proponitur, redtam fcilicet ab uno punclo ad aliud in quolibet plano^dudam, in eo effe plano; idem etiam airumitur in praccedente

Prop. 6.

nam
effe

recta

BD

eo ponitur

pb.no.

in fubjeclo plano, in quae jungit punfta B, locum autcm dedknus feptimae, mutata Demonr
ftratione,

N O T A
ftratione, ut

E.
manifcfia
incffct.

397
cnim
eft

numerus Propofitionum
1.

fervaretur;

cx

Def. 7.

ct 35. Lib.

quamvis Elcmentis non

VIII.

PROP.
fionibus habentur,
verfionis

LIB. XI.
ct in

In hac prope fincm, in Graccis, " at in

Commandini

et

Gregorii vervice

plano pcr

BA,

AD
in

eft

DC,"

quorum
le-

Commandini Oxonicnfis
eft

Editio recte habet

" at in plano pcr

BD,

DA

DC."

fequentia
in

autcm quae

omnibus Editionibus
funt

guntur,

viz.

"

quoniam

plano per

BD,

DA

AB, BD;
iftas

in

quo
vel a

" autcm funt

AB,

BD
in

in

codem

eft ipfa

DC,"

corrupta funt,

quodam

textui inferta;

nulla cnim neccftitas fuit per

ambages
in

of-

tendcre rectam

DC

eodcm

efte

plano in

quo

funt

BD, DA, cum

plano
eft,

immediatc fequatur ex Prop. 7. praccedente reftas

in

BD, DA efte

quo " omncs cnim

funt parallelae

AB, CD.

hifce igitur omiftis,

legendum

trcs funt in

plano in quo funt parallelae

AB, CD."

PROP. XV.
Poft vcrba,

LIB. XI.

" et quoniam

BA

parallcla cft
eft

AH,"
non
in

addita funt haec,

"

"

utraque enim ipfarum parallcla manifcfte omifta. plano," utpotc

ipfi

DE

eodem cum

ipsa

PROP.
" conveniunt," lcgendum
" ncutra" &c.
Lib.
1
.

XVI.

LIB. XI.

" In hac prope finem vice vcrborum, quae autcm neutra ex parte " eft, quae autem in eodcm plano produclae,

non

ncccfle fuit addcre voccs,

ctcnim in citando hanc Definitionem in Prop. 27. " in codcm

plano,"

quoniam

omncs
plano.

rcclae de quibus agitur in libris praecedentibus funt in

eodem

hic

autem omnino

fuit neceftarium.

PROP. XX,

39*

N O T A
PROP. XX.
In hac prope initium habetur "
fin

E.

LIB. XI.
minus,
fit

major BAC." poteft

autem angulus " fin fit

minus,

BAC

aequalis efle alteri reliquorum.

legendum

igitur

angulus

BAC

non minor

utrovis reliquorum,

" autem quam DAB." Et ad fincm hujus legitur, "

demonftratione opus
utrovis reliquorum,
fit;

major

fimiliter

demonftrabimus,"

cum

nulla
fit

patet

quoniam enim angulus BAC non minor BAC una cum altero ex ipfis

reliquo majo-

rem

efle.

PROP.

XXII.

LIB. XI.

Et in hac legitur prope initium, " fin minus, fint inaequales anguli " ad B, E, H, et major fit angulus ad B utrovis ipforum qui funt ad " E, H." haec manifefte vitiata funt, poterit enim angulus ad B aequalis

efle

uni reliquorum.

legendum
et
fit

igiuir eft

" fin minus,

fint

inaequales

"

anguli ad B, E,

H,

angulus ad
eft recta

B non minor
utravis

utrovis ipforum

ad

"

E, H.

non

igitur

minor

AC

ipfarum

DF, GK."

PROP.
tio ea

XXIII.

LIB. XI.
eft,

Demonftratio hujus paulo brevior reddita

omittendo in cafu

ter-

quae

prius oftenfa fuerunt in

tradit,

primo;

et

adhibendo conftruclio2. et 3.

nem quam Campanus

ftrat.

qui tamen
et

Cafum

non demon-

hujus autem tertii conftruftio in textu Graeco faftae funt. quam

Demonftratio fimpliciores paulo

PROP. XXIV.
"

LIB. XI.

Verbum fimilia" Enuntiationi hujus additum eft, quoniam plana quibus continentur folida quae in Prop. 25. aequalia inter fe oftendenda

N O T A
denda
funt, fimilia dcbent cflc ct acqualia;
I
i
.

E.
ut acqualitas folidorum

399
cx

Prop. C. Lib.

inferatur.

et

quidem

in

Editionc Oxonicnfi Corol-

oftcndcns paralklogramma, dc quibus agitur in hac Propofitione, fimilia cfTc, ut folidorum acqualitas in 1 o. Lib. 1 1. oflcndatur. Prop. 25. cx Dcf.

larium adjeclum

cft

Prop. 24",

PROP. XXV,
In Propofitionc 2$
bus,
tur.
ta

et

XXVI.

LIB. XI.

flgurac folidac quae continentur planis fimilifc

multitudine ct magnitudinc acqualibus, inter

et videtur

aequalcs ponun-

Thconcm

aut alium

qucndam

ut tacdium tffugerct deefle,

monftrandi figuras de quibus agitur in hac Propofitione aequales

Definitioncm decimam hujus Libri pofuifTe vice demonftrationis ; quod quidem infcitc admodum faclum cft.
Similitcr,

in Propofitione

26" duo
mirum
cfl

anguli folidi aequales efle po-

nuntur,

fi

uterquc contineatur tribus angulis planis qui, finguli fingulis,

et fatis

inter fe funt aequalcs.

clidis intcrpretibus

nullum, quantum
"
aflcrit,

fcio,

ex Eudeefle.

vidiflc
1

aliquid duabus hifce Propofitionibus

1
.

Clavius

quidcm ad Def.
fibi

hujus Libri

pcrfpicuum

efle

an-

"

multitudine ct magnitudine acqualigulos folidos, qui angulis planis

" bus contincntur

mutuo aequales
fed
in

eflc,

nam congruent

fi

fcfe

pene-

"

trare intclligantur;"
eft

hoc

finc ulla ratione affcritur,

neque femper

verum

extra

cafum

quo

anguli folidi tribus tantum angulis planis

continentur
eft

ac

quorum finguli fingulis funt acqualcs. ct in hoc cafu idem afferere duo triangula fphacrica inter fe acquilatcra, efTe etiam inCcrte Euclidcs hoc

ter fe aequiangula, et fibi

concedi minime dcbet.

lis

mutuo congruere; quod fine dcmonflratione non aflumpfit de trianguin Propofitione

rectilincis

oflcndit

enim

8 VU

Lib.

1.

triangvh in-

ter fe acquilatcra, efle inter fe

-

Prop.

aequiangula, undc ipforum aeqiu ilitas ex Libri mamiefta eft. et Menelaus, in Prop. ejufdem 4**,
Lib.
1 .

4oo
r
.

N O T A
facile oltendi poteft,
fita fucrint.
fi

E.

Lib. Sphaericorum, explicite dcmonftrat triangula fphaerica inter fe inter fe aequiangula; unde et fibi mutuo con<Truere aequilatera clTe etiam
fcilicct

eorum htcra eodem ordine

ct fitu

difpo-

Ad

defe&us

igitur

hos fupplendos ncceiTarium

fuit

tres

Propofitio,

nes A, B,

huic Libro inferere. Propofitioncs enim 25",

26 ta
viz.

ct

2 8

'

:l

et propterea

oclo aliae hujus Libri quae ex

iis

pendcnt,

27. 31.

3-- 33-

3 4-

'3^-

3 7- et

4-

infiraio

omnino hactenus

innitebantur

fundamento; ut

et Prop. 8. 1 2. Cor. 1 7. et Prop. 1 8. Lib. 1 2. quae na ex Definitione o . figuras enim folidas quae planis fimilibus, pendent
foli-

multitudine et magnitudine aequalibus continentur, ut et angulos dos qui aequalibus et iifdem numcro planis angulis continentur,

non
hujus

femper
Libri.

inter fe aequales elTe,

oftenfum

eft in

Notis ad Def.

o.

Obfervandum
autem haec non

eft

Andrcam Tacquet
"
Definitio fed
pofuit

in

Euclide fuo definire angulos

Propofitio

folidos acquales efie,

eft

qui intra inviccm pofiti congruunt."

Axioma

vera

enim

eft

de magnitudi-

nibus quibufcunque.

autem Definitioncm hanc inutilem ut ope

eius demonftraret Prop.

36. hujus Libri

de qua demonftratione vide

Notam

fine ope Prop. 35. ejufdem. ad Prop. 36.

PROP.
defeclum hunc

XXVIII.

LIB. XI.
efle

In hae oftendi debuit diagonalcs

fupplevit Clavius.

in

uno

plano,

non

aiTumi.

PROP. XXIX.
Hujus Propofitionis
tres funt cafus;

LIB. XI.
primus
feilicet in

quo duo

paral-

lelogramma

bafi

AB

oppofita latus habent

fe

commune;

fecundus in quo

parallclogramma haec a

invicem feparata funt, et

tcrtius in

quo habcnt

N O T A
bcnt partem
betur

E.

4 o!

communem;

et

hulc

foli

demonftratio quae haclenus ha-

infcrvir.

pofitione

2 8 va ,

Primus autcm immediate oftenditur ex praecedentc Prohunc fincm praemifia vidctur; quae quidem huic in

etenim

nulli praetcr ei et
fuifiet,
fi

4o
in

mae

hujus Libri

utilis eft,

quarum ultimac
adhibuiflet.

praemiffa certe

hac 2 o na Euclides eam non

Hunc

autem cafum impcritus quidam ex Elcmentis

fimul oftendendis infervit.

delcvit, et mutilavit
reftitui-

Euclideam rcliquorum cafuum demonftrationem quam nunc

mus, quaequc
iis

PROP. XXX.

LIB. XI.
folidi

In demonftratione hujus, plana oppofita

CP

in figura noftra,
inter fe pa-

hoc

eft folidi

CO

in

figura

Commandini, non oftenduntur

eft oftendere.

rallela;

quod Tyronum

gratia vifum

PROP. XXXI.

LIB. XI.

tes

Hujus Propofitionis duo funt cafus; primus in quo reclae infiftenad rectos angulos funt bafibus; alter in quo non funt. primus rur-

fus dividitur in alios duos,

quorum

altcr eft

is

lelogramma
illius

inter fe aequiangula; reliquus in

quo bafes funt paralnon funt aequiangula. quo

in

textus Graeci Editor

mentionem non

facit,

demonftrationem au-

tem

cafus intexuit. ejus demonftrationi reliqui

fatius

oftendens addidiffe dcbuit.

tradcre.

quare Corollarium hoc autem vifum eft cafus hos diftinclc

brevior etiam reddita eft demonftratio,

viam fequendo qua

ufus eft Euclidcs in Prop.

cafus in

14. Lib. 6.

Practerea in demonftratione

quo

reftae infiftentes

non

funt ad reftos angulos bafibus,

non

oftendit Editor folida in conftru&ione defcripta effe parallelcpipeda;

quod quidem Euclidcm

omififTe

minime putandum

eft.

Verba autem
ad

e e

402

N O T A
"
rectis lineis.

E.

ad finem Propofitionis, quorum infiftentes non funt in iifdem reftis " lintis," ab imperito quodam addita funt ; nam poflunt efle in iifdem

PROP.

XXXII.

LIB. XI.

Omifit Editor jubere parallclogrammum

aequali angulo

FH applicari in

angulo

FGH
hoc

LCG,

quod quidem neceflarium eft;

unde

recte

fupplevit Clavius.

Praeterca in conftruclione rcquiritur ut a bafi

ipfi

FH, eadem

altitudine

folidum parallelepipedum compleatur ; verum innumera eandem habcnt bafim, et eandem altitudinem. poiTunt efle folida quae fcribendum igitur eft " et compleatur folidum parallelepipedum cu-

CD,

GK

GK

"

jus bafis

fit

FH,

et

una ex

reetis infiftentibus fit

FD."

eademque

correftio facienda eft in Propofitione

33.

PROP.
Verifimile

D.

LIB. XI.
in

admodum

cft

Euclidem huic Propofitioni Iocum

Ele-

mentis dedifle, qui fimilcm de parallelogrammis aequiangulis Prop. 2 3. Lib. 6.

trudit in

PROP. XXXIV.
In hac
ter

LIB.

XI.
x eieht ext rZv

habcntur haec verba, uv al

"

l<pe<^acrcu

twrav

tutieiuv

quorum

infiftentes

non

funt in eifdem reftis ltntis;"

quae vel omnino funt omittenda, ut faetum

vice,

fcribenda funt,

eft a Clavio, vd, ipforum " five infiftentes reelae fint in eifdem rec~tis lincis,

"
jfive

non
bis

fint," incpte

Et

habentur uv

rct

enim excluditur "

u\ri,

alter cafus.

quorum

ahitudines," manifefto eraltitudo

" rorc, vice ojv cu ecps^uacu,

eft

quorum

infiftentcs."

enim femper

ad rcctos angulos

bafi.

PROP. XXXV.

N O T A
PROP. XXXV.
In hac breviori
oftcnduntur;
via

E.

403

LIB. XI.
Graeco anguli

quam

in textu

et fimiliter oftendetur reclos effe

ABH, DEM re&t ACH, DFM. repctitio

autcm ejufdcm Demonftrationis quae in tcxtu habetur omifla eft. verifimilc enim eft cam a quodam Editorc tcxtui additam fuilfe, ut ex
vcrbis,

" fimiliter demonftrabimus " conjicere

iicet

ea enim
fi

non
fit,

folent

addi

nifi

quando Demonftratio non

differt a

traditur, aut,

tradita

in qui-

bufdam

ut in 26. hujus Libri. praecedente Demonftratione,

rcpetitioncm.

Campanus autcm non habet hanc

Aliam
jus ope Propofitio 36. quae

Corollarii hujus Propofitionis

Demonftrationem dcdimus, cu35".

fcquitur, demonftratur fine Prop.

PROP. XXXVI.

LIB. XI.

Andrcas Tacquet in Euclide fuo hanc Propofitionem fine ope Prop. in e35. demonftrat. patet autem folida quae aequiangula dicuntur,
nuntiatione Propofitionis

36. ut nunc habetur

planis

in textu
fc

Graeco, ca

efle

quorum
fmgulis,
eft.

anguli

folidi tribus angulis

inter

aequalibus,

finguli

et fimiliter pofitis, continentur;

fibi

ut ex conftruclione manifeftum
aflumit,

hos autem angulos folidos

mutuo congrucre
folida

non deoften-

monftrat Tacquetus;
dit

ponit enim

ille

quomodo

conftruantur, ut in textu

jam Graeco factum

facla efle,
eft.

non

opc autem

fecundae Demonftrationis praecedentis Corollarii, Demonftratio ejus in

hac etiam quae in textu habetur hypothcfi legitima redditur.

PROP. XXXVII.
In hac aflumitur rationes
funt, efle inter fe
triplicatas

LIB. XI.
rationum quae inter
fe

eaedem
ra-

eafdem, ut

et rationcs

cafdem

efle inter fe

quarum

tiones triplicatae funt inter fe

eaedem; quod E e e 2

fine

Demonftratione mi-

nime

44

N O T A
in Prop. 2 2
.

E.

nime concedcndum cft; certe Euclidcs harum Propofitionum primam et faciliorem non aflumpfit, fed demonftravit in cafu rationis duplicatae,
Lib. 6
.

alia

igitur

Demonftratio

tradita cft fimilis ei

quae

habetur in ea Propofitione, ut Clavius prius fccerat.

PROP.
ducenda

XXXVIII.

LIB. XI.

Si a puneto in plano aliquo

fit,

quod alteri plano ad reetos eft angulos, ad planum hoc, recla perpendicularis; fiet, ducendo ad
feftionem perpendicularem a punfto
illo; erit

communem planorum

enim haec perpendicularis ad planum fubjeftum, vi Definitionis 4. Lima hubri hujus. ineptum enim eflet, in hoc cafu, uti Propofitione 1 1

17.-12.juSi

fed Euclides*, Apollonius aliique

Geometrae jubent perpendicuet

larem duci a punclo ad

in

planum fubjectum,
;

concludunt eam cadere

communem

planorum feelionem

conftruclione uterentur, et
effe

quod hoc idem fit ac fi praediela concluderent rectam duftam perpendicularem

aliquis

ad planum fubjeclum;

autem hoc non

videns,

putavit ne-

ceflarium fuilfe Propofitionem hanc huic Libro addere,

cujus

quidem

nullus

eft ufus.

PROP. XXXIX.
In hac
pedi,

LIB. XI.
parallelepi-

reclae lineae

quae bifariam fccant oppofita plana

in

uno ponuntur
eft..

efle plano,

quod quidem demonftrari debuit; ut

nune faclum

LIB. XII.

EX

Epiftola Archimedis ad

Dofitheum

libris

de Sphaera

et Cylin-

dro praemifla,

quam

fuae ex Manufcriptis rcftituit integritati

Doc-

tiflimus Collega

meus Dom. Jacobus Moor Graecarum Hterarum Profeifor

N O T A
feflor apparet,

E.
auctorcm
fuiile

405
praecipua-

ipfo

mc

monentc,
in

Eudoxum

rum Propofitionum quae

hoc Libro contincntur.

II.

PROP.
Ad
quod

LIB.
fi

XII.
ita fit, crit

" initium hujus habentur haec

cnim non

majus." et fimilia rurfus occurrunt fincm hujus Propofitionis, ut ct in Propp. 5. 11. 1:. 18. hujus propc Libri. dc quibus obfervandum cft, demonftrationi Thcorematis fufficerc,
in hifce et fimilibus cafibus, ut rcs

" tnm cx BD ad quadratum ex FH, ita circulus " minus circulo EFGH, vcl ad

ABCD vel

ut quadraad fpatium ali-

hoc perfpicuum
fcu exhibcri.
tribus

fuerit,

quamvis non

quaedam poffit cxiftere, dummodo poffit cadem Geometrice inveniri

quartam exiftere pofle proportionalcm duobus quadratis cx BD,FH et circulo ABCD, magnitudinibus,viz.
ita

hic afliimitur

quoniam

fcilicct

perfpicuum
illud

eft efte

ABCD,
guris

quamvis

Geometrice

inveniri

quadratum aliquod aequale circulo non poteft; tribus autem fiet

re&ilineis quadratis fcilicet cx

BD, FH,

quadrato quod circulo

;

ABCD
bus
refta
a
.

aequale
lincis

eft,

exiftit

quartum proportionale quadratum

latcra cxiftit

nam

tri-

recYi3

quae ipforum funt

quarta proportionalis
12. 6,

ct fpatium quarto huic

quadrato acquale illud

fimilc

Propofitione defignatur
liquis Propofitionibus

litera S.
;

eft quod in haca. autem intclligendum eft in re-

citatis

ct verifimile eft

haec oftenfa

fuifle

ab Eu-

clide, et a

quodam

Editore ex textu deleta.

Lemma

enim quod huic

Propofitioni ab imperito

quodam

fubjungitur huic rei explicandae mi-

nimc

infcrvit.

PROP.
In \extu Graeco
" duae reftae lineae

III.

LIB. XII.
viz.

et verfionibus fequentia habentur,

fefe

a Et

cum

tangentes
1 1
.

BA,

AC"

ckc.

hic

anguli

BAC,
tum

KHL

ope Prop.

o. Lib.

aequales oftenduntur, quod prius fac-

4 o6
tum
fuit.

N O T A
EAG

E.
fuit ipfi

fimilc oftcnfum triangulum enim haec omiffa eft, et triangula ABC, petitio igitur vius ope Prop. 21. Lib. 6. oftenduntur.

KHL.

rc-

HKL funilia efTe,

bre-

PROP.
Pauca
in

IV.

LIB.

XII.

hac magis

explicite

quam

in textu

Graeco

tradita funt.

PROP.

V.

LIB. XII.

" ut anIn hac prope finem habentur verba cJ$ eyL7t^oo5tv e^eiy^yj, " tea oftenfum occurrunt ad rinem Propofitionis 1 8. fuit;" quae rurfus
hujus Libri; nullibi tamen,
utile
nifi

forfan hifce verbis citetur

Lemma

ineft,

annexum

Propofitioni

2 dae , in hifce Elemcntis hoc oftenfum

funt, qui oblitus eft delere

et forfan

ab imperito Editore omifta

etiam

has voces.

PROP.

VI.

LIB. XII.
et

Brcviorem hujus Demonftrationem dcdimus.

quae nunc

in textu

Graeco habetur paulo brevior poteft reddi. imperite enim ejus auctor ad finem ejus bis utitur Propofitione 2 2 Lib. 5. quafi ca non de quot.

cunque

magnitudinibus, fed

tantum de

tribus,
fit.

quae totidem

aliis,

binae

fumptae funt proportionales, intelligenda

COR. PROP.
Demonftratio hujus impcrfecla

VIII.
eft,

LIB. XII.
in

etenim pyramides

quas eae

di-

viduntur quae habent mukangulas bafcs, non oftenduntur intcr

lcs,

fe fimi1

quod

neccflario

fieri

dcbuit, et in fimili cafu faftum eft in Prop.

eft

2.

hujus Libri.

plcna Demonftratio

ut fcquitur,

Sint fimiles et fimiliter pofitac pyramides,

quarum

bafes

quidem pohabebit py-

lygona

ABCDE, FGHKL,

vertices

autcm

M, N

punfta.

ramis

N O T A
ramis

E.
triplicatam rationcm ejus

407

ABCDEM
latus

ad pyramidcm

FGHKLN
latus

quam habci

AB

ad homologum

FG.

Dividantur enim polygona in triangula

ABE, EBC, ECD, FGL,

1 .

LGH, LHK,
LFM, ad LF
ct
;

quac

intcr 4c fimilia crunt,

erit b cft

fingula fingulis

quoniama. 20.6.
Def.

vcro pyramidcs funt fimilcs,

triangulum

triangulum

ABM
ad

ut vcro

AE

FGN. EB, ita eft FL

ipfi

EAM fimilc triangulob. n ME ad E A, ut NL igitur

c

n.

c - 4- 6.

ad

LG,

quia fimilia funt

ita eft

LFG

ergo ex aequali ut fimiliter oftcndctur EB ad BM, ut

triangula;
quali, ut

ME
NG.

ad EB,

NL

ad

EAB, LG.

LG

ad

GN;

rurfus igitur,

ex ae-

EM

ad

MB,

ita

efl:

LN

ad

triangulorum igitur

EMB,

M
N

LNG
LFG

d funt proportionalia funt latera, quare aequiangula

EMB,
bafcs

LNG
EAB,

d. 5. 6,

triangula,

et

inter fe fimilia.

pyramides

igitur

quarum

triangula, et vertices

M, N

funt intcr fe fimiles, ipfarum

cnim anB. 11,

c folidi funt aequales , ct continentur fimilibus guli planis multitudine ae-e.

qualibus.

eadcm
et

ratione pyramis

EBCM

fimilis

oltendctur pyramidi

LGHN,
fimilis
eft:

pyramis

ECDM

ipfi

LHKN.

et

quoniam pyramis

EABM

LFGN, ct triangulares habcnt bafcs, habebit pyramis EABM,ad ipfam LFGN, triplicatam rationem ejus quam habet EB ad latus homologum LG; eadcm ratione, ct pyramis EBCM ad
pyramidi

pyramidcm

LGHN

habct triplicatam rationem ejus

quam habct

EB
ad

4 o3
ad

N O T A
LG.
ut igitur pyramis

E.

EABM

ad pyramidem

LFGN,

ita

pyramis

EBCM
unum

ad pyramidem

LGHN.

eadem

ratione, erit

ut pyramis

EBCM

ad ipfam

ad pyramis antecedentium ad unum confequentium,

ita

LGHN,

ECDN

LHKN
ita

et ut pyramidem. omnia antecedentia

ad omnia confequentia.

eft

ut pyramis igitur,

EABM

ad pyramidem

M
N

LFGN,

ita tota

pyramis

ABCDEM

ad totam pyramidem

FGHKLN.

ad pyramidem LFGN triplicatam rationem habet ejus quam habet AB ad FG, igitur et tota pyramis habet ad totam pyramidem triplicatam rationem quam habet AB ad homologura

Pyramis autem

EABM
E. D.

latus

FG.

Q^

PROP.
Ordo
guris

XI,

et

XII.

LIB.

XII.

literarum Alphabeti, contra

morem

Euclidis,

non

fervatur in
et
,

fi-

harum Propofitionum, quem

i

igitur reftituimus.

unde
i i

prima pars
oftendi poi i

Prop.
teft.

2 mae iifdem verbis quibus prima pars Prop.

eft

mae

omiffa igitur

demonftratio ejus

partis,

et

ex Prop.

ma

af-

fumpta.

Demonftrationes Prop. 10.

dentur.

et

i.

a diverfis aucloribus faftae vi-

Etenim

in Prop.

o.

pyramis fuper quadratum circulo in-

fcriptum dimidium oftenditur ejus quae fuper quadratum circumfcriptum

erefla

N O T A
erefta
i

E.

409

eft,

ope prifmatum fupcr eafdcm bafes; in Propofitione autem

i. id

ipfum brevius oftenditur ope Prop. 6. hujus.

PROP.

XIII.

LIB. XII.
plani bafibus cylindri parallcli,
eft

In hac Propofitione communis

feftio

et ipfius cylindri circulus eftc ponitur,

vifum igitur

hoc brevitcr

of-

tcndere; undc

fatis

liquct
1

planum

illud

cylindrum

in

duos alios dividere.

idem autem
"

et in

Prop.

4"

fuppleri intelligendum eft.

1

Verbum

etiam

utcunque" omiflum prope finem Prop.

3.

nunc additum

eft.

PROP. XV.
" Et compleantur cylindri

LIB.

XII.

AX, EO."

Cylindros acque ac conos ut quare potius

le-

jam

factos cnuntiatio ct expofitio Propofitionis exhibent.

gendum

" et fint coni quidem

ALC,

ENG

cylindri vero

AX, EO."

Deeft cafus primus in fecunda parte dcmonftrationis; quaedam etiam

defunt in cafu fecundo ejufdem, ante verba "iifdcm enim conftruclis"

quae nunc addita

funt.

PROP.
Verba
hi
rr,v

XVII.
in

LIB.

XII.
viz.

in

textu

Graeco

Enuntiatione hujus Propofitionis,

y.iA^Qva.

a<pcuoav

ersctov ttoXoi^oqv
ita

eyy pol-^cu,

ju^

^aJuov ryj;

e\oio3-ovos-o-$aj.qa$

xaJa. rv\v 7tt$a.veiav,

vertuntur a

Commandino

in majori folidum polyedrum defcribere aliifque interpretibus quod " minoris fphacrae fupcrficiem non tangat." referunt fcilicet vcrba %a\a. rr,v l~i$a.vc-ia.v ad proxima verba tkc, l\dosovo$ apruoac. minime autem ita verti debent, folidum enim polyedrum non folum fuperficiem

"

minoris fphaerae fcd ct totam fphaeram

minorem

attingit

ct

pcrvadit.

f f

refercnda

IO

N O T A
jori

E.

" in mareferenda igkur funt ea verba ad ro ^i^iov vcoXvefyov, et vertenda " folidum polyedrum defcribere cujus fuperficies fphaeram fphaera

" minorem non attingat;" ut fenfus Propofitionis neccffario

requirit.

Demonftratio autemPropofitionis depravata

facilia funt explicite

Etenim quae admodum oftenduntur, quae vero minus obvia, exeft et

mutila.

plicatione

deftituuntur

ut

cum
BZ,

afteritur

quadratum ex

KB

majus
et

efte

quam

duplum quadrati ex
obtufum
efle

in

prima demonftratione;

angulum

BZK

quae quidem demonftrari debuerunt. " ducatur a ad in prima demonftratione habetur punclo praeterea " BD Kfl" cum dicendum fuit "jungatur KV," quae perpendicularis
in fecunda;

oftendenda
in Hervagii

fuit perpendicularis

ad

BD.
vidifte

manifeftum enim

eft

ex figura

et

Gregorii editionibus, et ex ipfo textu,

Editorem textus

Graeci

quem nunc habemus non

duftam

ad
in

BD

neceflario incidere in ipfum

perpendimlarem a punclo punctum V, incidit enim

et in demonftratione punclum Cl diverfum a V in eorum figuris; diverfis literis V et fl noponuntur ca puncta tanquam diverfa, nam Videtur autem Commandinum hoc vidifle, nam in ejus figura tantur.

unum idcmque punclum

mandinum
vir

notatur duabus

litcris

V,

Cl.

fcd et ante

Com-

Commentariis quae huic Propofitioni fubjunxit in verfione Anglica Elcmentorum ab Henrico BilLondini A. D. 1570 imprefla, errorem hunc explicite lingfley facla,
doclus Joannes
in

Dee

notat, et

demonftrationcm conftruclioni quae in textu Graeco habctur

tradit,

convenientem

qua

fcilicet oftendit

perpendicularem a punclo

ad

BD

duftam, neceflario cadere in V.

Praeterea quadrilatera

SOPT,

TPRY
fcio,

et

triangulum

YRX
et

minime

oftenduntur non attingcre fphaeram minorem, quod ncceftarium fuit

demonftrare.
demonftravit,
folus Clavius,

quanmm
et

hoc obfervavit

Lemmate

quod paulo

alitcr

brcvius oftenfum Propofitioni huic

praemifliim

cft.

In

N O T A
fcriptum
fuit.

E.
cfle in al-

411

In Corollario hujus Propofitionis, pofitum cfl: defcriptum tera fphacra folidum polycdrum fimilc ci quod in fphaera

BCDE

de-

dcfcribi potcfl

verum cum conftructio qua in altera fphaera polycdrum non tradita fit, fatius putavimus eam cxhiberc, ct de-

monftrare fimilitudinem pyramidum in hoc polyedro, pyramidibus ejuf-

dem

ordinis in polyedro folido in fphacra

BCDE.
imperitis Editoribus vitiata

Ex

praccedentibus

fatis

liquet

quam ab

et mutilata fuerint Euclidis accuratiffimi

autem quam plcrique

extat,

viri dofti

Opinio habucrunt dc Editione Graeca quae nunc

difFcrre a vero ipfius Euclidis opere,

Gcomctrae Elementa.

eam

fcilicct nihil
fefcllit,

aut

parum

cos fine dubio

reddidit
;

minufque accuratos in Editione hac

cft

examinanda
crrores quoflicet

quo faftum

ut a

Theonis temporc haclenus,

Sperare igitur

dam,

fatis

licet craffos

non

perfpexcrint.

operam

quam

in eifdem corrigendis et libris hifce emaculandis

pofuimus, non

futuram fore ingratam acquis rcrum aeftimatoribus, qui Demonftrationes legitimas ab iis quae non funt difcernere valent.

S.

E R R A T
Duabus,

A.
AC,

Pag. 14. linea 5. poft ABC; adde, et producantur P. 322. 1. ult. dele, fuperficiei
P. 324.
1. 1. I.

AD ad pun&a

E, F;

2.

lege,

Duobus

P. 348.

4. a fine, Apogogicas, lege, Apagogicas

3.

P.408.

ECDN,

lege,

ECDM

y-Jf

r.\

'^s-