Professional Documents
Culture Documents
LABVIEW PROGRAMI LE VER TOPLAMA, VER LEME VE VER ZLEMENN E-RENME OLARAK HAZIRLANMASI
LABVIEW PROGRAMI LE VER TOPLAMA, VER LEME VE VER ZLEMENN E-RENME OLARAK HAZIRLANMASI
Danman ye ye ye ye
: Do. Dr. Koray TUNALP Marmara niversitesi : Prof. Dr. rfan GNEY : Do. Dr. Fevzi BABA : :
ONAY
M.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun .................. tarih ve ...................... sayl karar ile Yksel GNERin Elektrik Eitimi Anabilim Dal Elektrik Eitimi Programnda Y.Lisans (MSc.) derecesi almas onanmtr. Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Mdr
NSZ
Gelien teknoloji ile bilgi okyanusu inanlmaz bir hzla bymekte ve bilgiye ulamak da bir o kadar kolaylamaktadr. nternetin insan yaamndaki pay, gn getike artmaktadr. nternetin yaygnlamas ile Uzaktan-renme (E-renme) yntemlerini eitlendirmekte ve gelitirmektedir. Bylece klasik renme yntemlerinin yannda E-renme de ilgi ekici bir alternatif retim yntemi olmaya balamtr. LabVIEW programnn Trke olarak Uzaktan-renme yolu kullanlarak insanlara retilmesiyle, lkemizde nemli bir eksiklik giderilmi olacaktr. Bu alma ile nemli bir an kapanacana inanyorum. ncelikle bu almada emei geen, Ar. Gr. Sezai TAKIN ve Ar. Gr. Mehmet SUCUya ok teekkr ederim. Deneyimleri ile olduka faydal oldular. LabVIEW program demo CDleri, kaynak kitaplar ve kataloglarn temin ettiim National Instruments firmas Trkiye Datcs olan E3TAM irketi alanlarndan Murat AKINCIya ayrca teekkr ederim. Macromedia rnlerinin Trkiye Temsilcisi olan Medyasoft Bilgi Sistemlerinden Pazarlama Yneticisi Erhan ZDENe yardmlarndan dolay teekkr ederim almalarm sresince evde bana desteini hi esirgemeyen sevgili eime minnettarm. Tezimin ilk gnnden, son gnne kadar bana yol gsteren, tevik eden, fikirler veren, bkmadan, usanmadan yardmlarn esirgemeyen, Danmanm Do. Dr. Koray TUNALPe en derin sayg ve sevgilerimi sunarm.
Aralk, 2005
Yksel GNER
NDEKLER
SAYFA NO
NSZ .................................................................................................... I ZET .. V ABSTRACT ......................................................................................................... VII YENLK BEYANI ................................................................................................ IIX SEMBOL VE BRMLER LSTES ...................................................................... IX KISALTMALAR .................................................................................................. X EKL LSTES ............................................................................................ XII
BLM I. GR VE AMA... 1
I.1. GR .. 1 I.2. AMA . 2
II.1.3.3 Quick Field 9 II.1.3.4 MATLAB 9 II.1.3.5 LabVIEW .. 10 II.2 UZAKTAN RENME VE E-RENME 11 II.2.1 Tanmlar . 11
ii
II.2.2 Uzaktan renmenin Tarihesi 12 II.2.3 E-renmenin Temel Bileenleri . 12 II.2.4 E-renmenin Yararlar . 13 II.2.5 E-renmenin Trleri . 14 II.2.5.1 E Zamanl E-renme (Senkron) .. 14 II.2.5.2 Farkl Zamanl E-renme (Asenkron) .. 14 II.2.5.3 Karma / Harmanlanm renim (Blended Learning) . 15 II.2.6 Uzaktan renim le lgili Uygulama nerileri 15 II.2.7 Dnyada Uzaktan renme 16 II.2.8 Trkiyede Uzaktan renme .. 17 II.2.9 Uzaktan renmenin Standartlar .. 19 II.3 LABVIEW PROGRAMININ TANITIMI . 20 II.3.1 Tanm . 20 II.3.2 Yaps .................................................................................................. 21 II.3.3 zellikleri .. 22 II.3.4 Kullanld Yerler .. 22 II.3.5 LabVIEW Uygulamalar .. 22
III.1.3.3 Dorusallatrma 29 III.1.3.4 Ayrma 30 III.1.3.5 Uyarm 30 III.1.3.6 Sinyal artlandrma Snflar 30 a. Takmal Kart Sinyal artlandrma . 30 b. Dorudan Balant Modller ki Telli Vericiler . 31 c. Datlm I/O Saysal Vericiler . III.1.4 Veri Toplama Donanm .. III.1.4.1 A/D Kartlar III.1.4.2 D/A Kartlar 31 32 32 34
iii
III.1.4.3 Saysal I/O Kartlar III.1.4.4 Saya / Zamanlayc I/O Kartlar .. III.1.5 Veri Toplama Yazlm . III.1.6 Ana Sistem . III.1.6.1 letim Sistemleri . III.1.6.2 Kesmelerin almas. III.1.6.3 Dorudan Hafza Eriiminin almas (DMA) III.1.6.4 Bytme Yolu Standartlar.. a. ISA Yolu .. b. Mikrokanal Yolu . c. EISA Yolu ... d. PCI, compactPCI ve PXI Yolu . III.2 VER TOPLAMA VE KONTROL KONFGRASYONU III.3.1 RS-232-C Ara Yz Standard . III.3.1.1 Elektrik Sinyal Karakteristikleri . III.3.1.2 Ara Yzn Mekanik Karakteristikleri III.3.1.3 Karlkl Deiim Devrelerinin Fonksiyonel Tanm . III.3.1.4 EIA-232 Ara Yznn alma Dizisi . III.3.2 RS-485 Ara Yz Standard . III.3.3 IEEE 488 Standard . III.3.4 20 mA. Akm Dngs .. III.3.5 Seri Ara Yz Dntrcleri .... III.3.6 Protokoller .. III.4 DAITILMI VE BAIMSIZ GNLKLER LE KONTROLRLER III.4.1 alma Metotlar III.4.1.1 PCMCIA Kartlar Kullanlarak Verinin Programlanmas ve Gnln Tutulmas .. III.4.1.2 Bamsz alma III.4.1.3 Ana Sisteme Dorudan Balant ..
34 35 36 36 36 37 39 40 40 40 40 41 42 46 47 47 48 50 51 52 53 53 54 56 56 57 58 58
iv
IV.3.3 Firework 63 IV.3.4 Freehand . 63 IV.3.5 Flash . 64 IV.3.6 Swishmax 64 IV.4 ARATIRMA ARALARI 65 IV.5 KULLANILAN ETKLEM ETLER VE RNEK UYGULAMALAR 65 IV.5.1 Srkle Brak 65 IV.5.2 Hedef Alan Seimi .. 67 IV.5.3 Hedef Obje aretleme 68 IV.5.4 Canlandrmalar 69 IV.5.5 Metin Girii .. 70 IV.6 YAPILAN ALIMALAR . 71 IV.7 OLUTURULAN LABVIEW UZAKTAN RENME WEB STES BLMLER . IV.7.1 LabVIEW IV.7.2 Kurslar .. IV.7.2.1 Ders erikleri .. IV.7.2.2 Deerlendirmeler .. a. oktan Semeli b. Ksa Cevap c. Doru Yanl . IV.7.3 Projeler . IV.7.4 Balantlar IV.7.5 ndirme .. IV.7.6 Yardm IV.7.7 letiim IV.8 LABVIEW WEB STES RNEK SAYFALARI .. IV.9 RNEK UYGULAMA SANAL ENSTRMAN 72 72 74 77 78 79 79 79 80 81 82 82 84 84 86
BLM V. SONULAR .. BLM VI. TARTIMA VE DEERLENDRMELER .. KAYNAKLAR .. EKLER . EK A SZLK EK B STEDEN RNEK SAYFALAR . EK C UZAKTAN ETM CDS .. ZGEM ..
v
ZET
Bu alma, LabVIEW bilgisayar program ile veri toplama konularn nternet zerinden e-renim olarak adm adm retmeyi amalamaktadr. LabVIEW program, bilgisayar yardmyla zellikle verilerin llmesi, ilenmesi ve kontroln kolaylatrmaktadr. LabVIEW, kullanm kolayl ve esneklii ile endstriyel problemlere zmler retmek iin kullanlan bir yazlmdr. LabVIEW endstriyel lme sistemlerinde bulunan sensr ve transdserlerden alnan verileri, bilgisayara girmek iin kullanlan ADC kartlar ve programdan elde edilecek ktlar otomasyon sistemine gnderen DAC kartlar ile birlikte kullanlmaktadr. LabVIEW program zerinde oluturulan Sanal Enstrmanlar (VIs), verileri ileyerek istenen klar salar. Son yllarda eitim alanndaki gelimeler uzaktan renme evresinde olumaktadr. Eitim kurumlarndaki yer sknts, ar nfus art, toplumda eitim kurumuna devam etmeden eitim alma gereksinimindeki art; uzaktan renmenin olumasndaki sebeplerden bir kadr. Sadece eitim kurumlar deil, irketler de personel eitiminde ekonomiyi n planda tutarak ve zaman kaybn engellemek iin uzaktan renimi tercih etmektedirler. Dier yandan endstrideki otomasyon sistemlerinde veri toplama, veri ileme ve veri izleme tekniklerine olan ilgi, proseslerin izlenmesi ve kontrol asndan her geen gn artmaktadr. Dnyada yaygn olarak kullanlan LabVIEW program da verilerin toplanmas, ilenmesi ve izlenmesine pratik zmler sunan bir bilgisayar programlama dilidir. Birok lkede yllardr bu alanda kullanlan LabVIEW program, lkemizde son yllarda daha fazla kullanlr olmutur. Bunun sonucunda LabVIEW programn kullanan kii saysna olan talep artmaya balamtr. Programn ngilizce vi
olmas, hakknda Trke kaynan yok saylabilecek seviyede olmas; bu programn renilmesini ve yaygnlamasn zorlatrmaktadr. Yaplan bu almada, programn Trke uzaktan eitimini yapan bir site ile bireylerin eitimi amalanmtr. Bylece hem e-retim alannda bir katk salanmakta, hem de LabVIEWn yaygn ekilde kullanm desteklenmektedir. Tezde gelitirilen LUES LabVIEW Uzaktan Eitim Sitesinde eitim modelleri iin toplam 83 blmde 750 civarnda slayt oluturulmutur. Derslerde srkle brak, metin girii, canlandrma ve hedef alan seimi gibi etkileimlerden yararlanlmtr. Deerlendirme amacyla 19 snav blm oluturulmu ve 169 soru hazrlanmtr. Deerlendirmeler; ksa cevap, oktan semeli ve doru / yanl seimi gibi eitli ekillerde tasarlanmtr.
Aralk, 2005
Yksel GNER
vii
ABSTRACT
Preparing of Data Acquisition, Data Processing and Data Monitoring as E-Learning with LabVIEW Program
In this study, the aim is to teach data acquisition subjects with LabVIEW program of computer using internet step by step. LabVIEW program make measuring, processing and controlling easier by the help of computer. LabVIEW was made to produced solutions for industrial problems with easy-using flexibility. LabVIEW is used with DAC cards which sends outputs from program to automation system and ACD cards which used for loading data from sensor and transducers in the industrial measurement systems. Virtual Instruments on LabVIEW program supply designed outputs by processing data. Recently, developments in the educational area have been formed in the environment of remote education. The matter of difficulty in the educational places, execessive increase of population, in society the increase in the need of having an education without joining any education instuition is a few of the reasons of remote education existence. Not only education instutiations but also companies prefer remote education to prevent wasting time and bring economy forward plan in staff education. The interest in the technologies of data acquisition, data processing and data monitoring in the industrial automation systems has been increasing day by day point of controlling and following processes. In the world LabVIEW program is also common, it is a language of scheduling computer which supplies practical solutions in the following, data processing and following. LabVIEW program which has been used in many areas in many countries has been used in our country recently. So, the demand of people who uses LabVIEW program has started to increase. Because of being the language of program is
viii
English and laching of about it, nearly non existent make this program harder in common and learnable. In this project, it was aimed to educate the people the help of providing distant education in Turkish. Thus, either it was contributed to e educational area or supported in using LabVIEW in common. About 750 presentations in 83 sections were constituted for education models in LUES in thesis. In lessons, interactions of drag and drop, text introduction, animation and select of target area was benefited. 19 exam sections were constituted to aim for evaluation and 169 questions were prepared. Evaluations what is short answer, multiple choice, true-false were planed from different form.
December, 2005
Yksel GNER
ix
YENLK BEYANI
LabVIEW Program ile Veri Toplama, Veri leme ve Veri zlemenin E-renme Olarak Hazrlanmas
Gnmzde LabVIEW programnn veri izlemede yaygn ekilde kullanlmas, bu program iyi ekilde bilen teknik personeli meslektalarna gre bilgili klmaktadr. Buna bal olarak baz niversiteler, LabVIEW programn retmeye balamlar ve LabVIEW donanmlar ile oluturulmu laboratuvarlar kurmulardr. Gnmze kadar tamamen LabVIEW programn retmeyi amalayan, dilimize evrilmi herhangi bir kaynaa lkemizde rastlanmamtr. Sadece birka kaynakta bir blm olarak yer verilmitir. Oluturulan site Trke olup, LabVIEW program ngilizce yardm destei vermektedir ve kullanlabilecek tm komutlar da ngilizce olarak hazrlanmtr. Program renmek isteyenlerin, ayn zamanda ngilizce bilmesi, ilerini kolaylatracaktr. Sadece LabVIEW program zerine yazlm olan Trke bir kaynak olarak bu site literatrde nemli bir a kapatmaktadr. Sitede oluturulan eitim modelleri iin toplam 83 blmde 750 civarnda slayt gelitirilmitir. Derslerde srkle brak, metin girii, canlandrma ve hedef alan seimi gibi etkileimlerden yararlanlmtr. Deerlendirme amacyla 19 snav blm oluturulmu ve 169 soru hazrlanmtr. Deerlendirmeler; ksa cevap, oktan semeli ve doru / yanl seimi gibi eitli ekillerde tasarlanmtr. Bu alma ile program iin National Instruments firmasnn oluturduu kaynaklar Trkeletirilmi ve ders notlar olarak kullanlmtr. Firmann web sitesinden sunduu yardm hizmetlerinin tamamna yakn ngilizcedir. Bu alma ile lkemizde ilk defa LabVIEW programnn anlalr bir ekilde retilmesi
amalanmtr. Site zerinden kullanc, asenkron olarak kendi istedii zaman ve meknda dersleri grebilecek ve deerlendirilebilecektir.
Aralk, 2005
xi
: amper : art : bl : byte/saniye : arp : desibel : diyez : eksi : eittir : hertz : Kilohertz : Kilometre : Megahertz : metre : Miliamper : root-mean-square : saniye : samples/saniye : tire : ve : volt : yzde
xii
KISALTMALAR LSTES
ABD A/D ADC ADL AICC AR-GE ASCII BBC BD BIOS CBT CMI COM CPU CSS D/A DAC DAQ DCE DLL DMA DOS DTE E3TAM EIA EISA FIFO GPIB
Amerika Birleik Devletleri Analog / Dijital Analog Dijital Konvertr Advanced Disributed Learning Aviation Industry Computer-Based Trainng Comrnitee Aratrma Gelitirme Karlkl Bilgi Deiimi in Standart Amerikan Kodu British Broadcasting Corporation Bilgisayar Destekli retim Basic input/output system Computer-Based Training Computer Managed Instructon Component Object Model Central Processing Unit Cascading Style Sheets Dijital / Analog Dijital Analog Konvertr Data Acquisiton Veri Haberleme Cihaz Dinamik Balant Ktphanesi Dorudan Hafza Eriimi Disk Operating System Veri Terminal Cihaz Endstriyel ve Bilimsel Test Teknolojileri Tasarm Elektronik Endstrileri Birlii Geniletilmi Endstri Standart Mimarisi lk Giren lk kar General Purpose Interface Bus
xiii
GUI HTML IBM IC IDE IEEE I/O IRQ ISA LabVIEW LMS LTSC MATLAB MCA MS ODT YS PC PCI PCMCIA PDF PHP PIC PLC PVC PXI RAM RF RTD SCORM SCXI S/H STP TCP/IP TTL TV UTP
Grafiksel Kullanc Ara Yz HyperText Markup Language International Business Machines Entegre Devre Integrated Drive Electronics Institue for Electrical and Electronic Giri / k Interrupt Rrequest Endstri Standart Mimarisi (Industry Standard Architecture) Laboratuary Virtual Instrumention Engineering Workbench Learning Management Systems Learning Technology Standards Committee MatrixLaboratory Mikrokanal Mimari Yolu Microsoft Ortadou Teknik niversitesi renci Ynetim Sistemi Personel Computer Peripheral Component Interconnect Personal Computer Memory Card International Association Portable Document Format Personal Home Page Peripheral Interface Controller Programlanabilir Lojik Kontrolr Polivinilklorid PCI eXtensions for Instrumentation Read Acces Memory Radyo Frekans Diren Scaklk Dedektrleri Shareable Content Object Reference Model Signal Conditioning eXtensions for Instrumentation rnekleme ve Tutma Koruyuculu Bkmeli ift Kablo Transmission Control Programme / Internet Protokol Transistor-Transistor Logic Televizyon Koruyucusuz Bkmeli ift Kablo
xiv
Uzaktan Eitim Merkezi VMEbus eXtensions for Instrumentation eXtensible Markup Language
xv
EKL LSTES
SAYFA NO ekil 2.1. Cadence PSpice Programnn Bilgisayarda Grn ekil 2.2. MATLAB Programndan Bir Grn ekil 2.3. E-renmede Eitmen le renciler ekil 2.4. E Zamanl E-retim ekil 3.1 PC Tabanl Veri Toplama Sisteminin Fonksiyonel Diyagram ekil 3.2 Grltnn Kayna ile Alc Arasndaki Grlt Kuplaj ekil 3.3 Takmal DAQ Kart Sinyal artlandrma ekil 3.4 Karta Monte Edilen Modler Sinyal artlandrma ekil 3.5 eitli Saysal Verici Modllerin Kull. Datlm I/O Saysal artlandrma ekil 3.6 Tipik Bir A/D Kartnn Fonksiyonel Diyagram ekil 3.7 Bir Dalga Biimi retim D/A Kartnn Fonksiyonel Diyagram ekil 3.8 Tipik Saysal I/O Kart Blok Diyagram ekil 3.9 Bir Sayacn Basitletirilmi Modeli ekil 3.10 IRQ ekil 3.11 DMA ekil 3.12 PCI Yaps ekil 3.13 Datlm I/O Sinyal Verici Modlleri ekil 3.14 Datlm Gnlk/Kontrolr ebekesi ekil 3.15 Tipik Bir Seri E Zamanl Veri Mesajnn Biimi ekil 3.16 Bir Bilgisayarla (DTE) bamsz bir kontrolrn (DCE) ekil 3.17 Bir EIA-232 Karlkl Veri Deiiminin rnek almas ekil 3.18 RS-485 ok Dl ebekeler ekil 3.19 20 mA. Akm Dngs Ara Yz ekil 3.20 RS-232/RS-485 Dntrcnn Blok Diyagram ekil 3.21 RS-232/RS-485 Dntrcnn Sinyal Ak Diyagram ekil 3.22 Bamsz Bir Gnlk/Kontrolrn Hafza Kart le Programlanmas ekil 3.23 Datlm Gnlk/Kontrolr ebekesi 8 9 11 14 25 26 30 31 31 32 34 35 35 38 39 42 43 44 46 47 51 52 53 54 54 57 59
xvi
ekil 4.1. Authorware Program le Srkle - Brak Etkileimi ekil 4.2. Srkle Brak Etkileimine Ait Ak izgisi ekil 4.3. Hedef Alan Seimi Etkileimi ekil 4.4. Authorware Programnda Hedef Alan Seimi Ak izgisi ekil 4.5. Hedef Obje aretleme Etkileimi ekil 4.6. rnek Bir Canlandrma Uygulamas ekil 4.7. Metin Girii Etkileimi ekil 4.8 LUES Site Haritas ekil 4.9. LUES Eitim Sitesinde LabVIEW Sayfalar ekil 4.10 Kurslar Alt Haritas ekil 4.11. LUES Eitim Sitesinde Kurslar Sayfalar ekil 4.12 oktan Semeli Deerlendirmeye Bir rnek ekil 4.13. Ksa Cevap Deerlendirmeye Bir rnek ekil 4.14. Doru Yanl Deerlendirmeye Bir rnek ekil 4.15 LUESte Bulunan Projeler ekil 4.16. Derslerde Kullanlan Butonlar ekil 4.17. Men Penceresi ekil 4.18. Bul Penceresi ekil 4.19. Szlk Penceresi ekil 4.20. Yardm Penceresi ekil 4.21. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 1. Sayfas ekil 4.22. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 2. Sayfas ekil 4.23. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 3. Sayfas ekil 4.24. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 4. Sayfas ekil 4.25. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 5. Sayfas ekil 4.26. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 6. Sayfas ekil 4.27. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 7. Sayfas ekil 4.28. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 8. Sayfas ekil 4.29. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 9. Sayfas ekil 4.30. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 10. Sayfas ekil 4.31. rnek Uygulama Sanal Enstrman Blok Diyagram ekil 4.32. rnek Uygulama Sanal Enstrman n Paneli
66 67 67 68 69 70 71 73 74 75 76 78 79 80 81 82 82 83 83 84 115 115 116 116 117 117 118 118 119 119 86 87
xvii
TABLO LSTES
SAYFA NO Tablo 3.1. PC Yolu Sisteminin Geliim izelgesi Tablo 3.2. EIA-232 iin yaygn DB-9 ve DB-25 pim tahsisleri Tablo 3.3. Alan Yolu Karlatrma Tablosu 41 48 55
xviii
BLM I.
GR VE AMA
I.1 GR
Endstride test veya lmler, ounlukla osiloskop, sinyal analizr vb. enstrmanlar kullanlarak yaplmaktadr. Ancak cihazlarn herhangi bir ihtiyaca gre deitirilmesi gerektiinde; retici firmaya bal kalmak ve donanmsal farkllklar gibi birok sorunla karlalmaktadr. Bu yzden deiikliklerin yaplmas ekonomik olmamaktadr. Tm bu sakncalar ortadan kaldrmak iin, gnmzde bilgisayar tabanl lme sistemleri ortaya kmaktadr. LabVIEW program, bilgisayar tabanl test ve lmde yeni bir kavram ortaya karmtr. Bu yeni kavram Sanal Enstrman (VI Virtual Instrument) olarak tanmlanr. Bu ekilde bilgisayar, yazlm kullanlarak istenilen test ve lm enstrmanna evrilebilmektedir. Bunu yaparken kullanlacak fonksiyonlarn, lme alan ve enstrman renkleri tamamen kullanc tarafndan belirlenir. Ortaya karlan enstrman gerek bir enstrmann tm ilevlerini hatta daha fazlasn yerine getirmektedir. rn ayn zamanda bir bilgisayar program olduu iin ihtiyaca gre deiiklik yaplmas ok daha kolay olmaktadr. LabVIEW, mhendislik ve bilim evrelerine ynelik veri toplama ve ilemeye younlam uygulamasn, grafik olarak programlanabilen karlk gelen bir platformdur. birletirerek Programc, oluturur. fonksiyonlara grafikleri
LabVIEWn kulland dil G dili olarak anlmaktadr. LabVIEW baz kstlamalar dnda, C ve PASCAL gibi dillerle yaplabilecek hemen hemen her trl bilimsel uygulamaya yatkndr. C ve PASCAL gibi yaz tabanl programlama dilleri kullanlarak uzun bir srede oluturulabilecek uygulamalar; LabVIEW ile ok daha ksa srede tamamlanabilmektedir. [1]
Gnmzde birok teknik mhendislik dersleri (Matematik, Saysal Tasarm, Kontrol, PLC, Mikroilemciler vb.) artk sanal ortamda, bilgisayar banda ilenmekte hatta ders ierikleri simlatrler yardmyla rencilere verilmekte ve rencinin kendi kendine tecrbe etmesi salanmaktadr. MatLAB, MathCAD, Mathematica, LabVIEW gibi programlar bu tr sanal ders malzemeleri arasnda en ok tercih edilenleridir. [1] Veri toplama, ileme ve izleme, lme yaparken uygulanan en nemli admlardr. Bu admlar en az hata ile en istenen ekilde yapabilmek iin lme yapan kiiler azami aba sarf etmektedir. Veri toplama sistemleri; eitli iaretlerin llmesi, ilenmesi, iletilmesi ve kaydedilmesi iin gnmzde yaygnlaarak kullanlmaktadr. [2] Gnmzde eitim yeniden ekillenmektedir. Eitim teknolojileri ve internet bir araya gelince, yz-yze eitim modelinin yannda, internet ortamnda web tabanl eitim sistemleri hzla gelimeye balamtr. lkemizde yaplan almalar da bu srete nemli atlmlar eklinde olmutur. Anadolu niversitesi Ak retim Fakltesi, Ak retim Lisesi biliim teknolojilerini kullanarak programlarn, bu yeni uzaktan eitim modeline uyarlamaktadr. ODT Enformatik Enstits, internet zerinden dersler ve programlar sunmaktadr. Bilgi niversitesi, Sakarya niversitesi gibi farkl niversitelerde yaplan almalar, internet destekli eitim iin verilecek rneklerden bazlardr. [3] Bilginin katlanarak artt ve bilgiye eriimin kolaylat bu yzylda, bilginin doru olarak kazanm iin, eitimin rol olduka artmtr. Bu da doal olarak, insanlarn, gelien teknolojilere ve yaam biimine uyum salamalar iin yaam boyunca eitim almalarn kanlmaz klmaktadr. [3]
I.2 AMA
Bu tez almasnda LabVIEW programn retmek ve LabVIEW ile veri ilemek amacyla uzaktan retim yapan bir internet sitesi oluturulmutur. Bu sitede gerekli etkileimler kullanlarak, retim srecini daha ekici bir hale getirmek amalanmtr. Uygulamadaki dersler tamamlandnda, kii LabVIEW program hakknda gerekli bilgileri yeterli seviyede renmi olmaldr. Ayrca bir e-renim uygulamas olaca iin, birey renme hzn da ayarlama ansna sahip olacaktr. Konularn sonlarnda oktan semeli, doru yanl ve ksa cevap gibi deerlendirmeler yaplarak, bireyin renim sreci tamamlanacaktr. Tm bu uygulamalar oluturulurken, teknolojik gelimelerden azami lde yararlanarak, olabilecek en ideal eitim yntemleri kullanlmtr.
LabVIEW programnn ngilizce olmas, hakknda Trke kaynan yok saylabilecek seviyede olmas bu programn renilmesini ve lkemizde yaygnlamasn zorlatrmaktadr. Programn Trke uzaktan eitimini yapan bir site ile bireylerin eitimi amalanmtr.
BLM II.
hibir eksii bulunmamaldr. Bylece rencilerin i hayatnda grebilecei tm alet, makine, takm ara ve gerelerini eitimleri esnasnda kullanabilmesi salanr.
bahsedilir. Yaplacak ilemler, adm adm anlatlr ve aklanr. Hatta eitmen bu srada rnek bir lehimleme ile iyi bir lehimlemenin nasl olmas gerektiini bireylere gsterir. Birey ald teorik bilgiler ile lehimleme yapabilecek kadar donatlmtr. Bireye kendisinin uygulama yapmas iin belli bir zaman verilerek, bildiklerini pratik olarak kullanmas salanr. Bu srada eitmen tarafndan gzlemlenerek, i kazalarndan ve olas lehimleme hatalarndan kanlmaldr.
II.1.2.3 Teknik Alanlarda Uzaktan Eitimin Klasik Eitime Gre Avantajlar ve Dezavantajlar
Teknik alanlarda eitimin dier bilimlerdeki eitime gre farkllklar
bulunmaktadr. Belli bir alt yap gerektiren, uygulamaya dayal bir eitim olmas arttr. Dolaysyla eitilecek kiinin bir n eitimden gemesi arttr. Klasik teknik eitimde birey okulda teorik derslerde yetitirildikten sonra, atlye ve laboratuvar gibi uygulamal dersler ve stajlar ile gerek i hayatna hazrlanmaktadr. Uygulamal bir eitim, ekonomik zorluklar getirmektedir. Eitim kurumunda her uygulamay
yapabilmek byk bir baardr. Teknik eitime uzaktan eitim, bu aamalarn uygulama olmayan ksmlarnda eklenebilir. Teknik eitimin n hazrl uzaktan, ancak uygulama gerektiren blmler klasik yntemle atlye veya laboratuvarlarda gerekletirilmelidir. Baz e-renme modellerinde yaplmas gereken deneyler benzetilerek sanal ortamda uygulanmaktadr. Ancak teknik bir eleman olacak bireyin gerek aralar ile deneyi yapp sonucunu grmesi daha hazr hale gelmesini salayacaktr.
ktphaneleri kullanabilme,
Sinyal oluturmak iin Stimulus Editor kullanma, Eleman karakteristii iin Model Editor kullanma, lm ve Performans analizleri, Crossproping ile g lmleri, Simlasyon zelliklerini ok kolay ayarlayabilme, Grlt, Fourier ve scaklk analizleri, Analog davran modellemeleri, Dijital kaplar iin yaylma gecikme modellemeleri,
Dijital netler zerindeki yk depolanmas, Analog veya dijital analiz sonularn ayn pencere iinde ayn koordinat
sistemlerinde gzlemleyebilme.
II.1.3.3 QuickField
zellikle motor, transformatr gibi elektrik makinelerinin tasarm amal kullanlan QuickField ve benzeri programlar sanayide byk bir yere sahiptir. [6] QuickField sonlu elemanlar yntemine gre alan etkileimli bir analiz program olup; elektrostatik, elektromanyetik, gerilme vb. gibi analizlerde dahil olmak zere aadaki analizleri yapabilme zelliine sahip bir programdr. [6] Dorusal ve dorusal olmayan manyetik analiz, Zaman harmonikli elektromanyetik analiz, Elektrostatik analiz, Akm dalm analizi, Dorusal ve dorusal olmayan s transferi ve yaylm analizi, Dorusal gerilme analizi.
II.1.3.4 MATLAB
MATLAB (MatrixLaboratory) almndan da belli olduu gibi bir matris laboratuvar anlamna gelir. MATLAB program, ilk olarak 1985 ylnda C.B. Moler tarafndan gelitirilmi olup, teknik hesaplamalar ve matematiksel problemlerin zm ve analizi iin tasarlanm bir yazlm gelitirme aracdr. MATLAB, bir zamanlar mhendisliin olmazsa olmaz Fortran programlama diline alternatif olarak yazlmtr. Artk C programlama diliyle yazlm olan MATLAB, mhendislerin vazgeilmez bir programdr. [5] MATLAB program aadaki ilemleri yapmak iin kullanlabilir: Matematiksel lm ve Hesaplamalar,
Algoritma Gelitirme, Veri Elde Etme, Grnt leme, Saysal aret leme, Szge Tasarm, Dalgacklar, Yapay Sinir Alar, Veritaban, Optimizasyon, Modelleme ve Simlasyon.
Bu opsiyonlar ile MATLAB'da kusursuz tasarmlar yaplabilir. Ayrca MATLAB' vazgeilmez yapan durumlardan en nemlileri Toolbox 'lar ve Simulinktir. [5]
II.1.3.5 LabVIEW
Test, lm, veri oluturma, ileme ve izlenmesinde kullanlan LabVIEW, ieriinde bulunan otomasyon ve lme devre elemanlar fonksiyonlarnn ekranda birbirlerine balanmas eklinde kullanlr. Geleneksel programlama dillerindeki komut veya deikenlerin satrlarca yazlmas yerine, yaplmak istenen ilem iin kullanlabilir sanal enstrmanlarn (VI) blok diyagrama yerletirilip, veriyi iletecek balantlar olduka kolay bir ekilde yaplmaktadr. nk LabVIEW program esnek, gl, kullanm rahat ve renilmesi kolay olan bir bilgisayar programdr. LabVIEW iki ksmdan oluur: n Panel ve Blok Diyagram. n panel kullanc ara yzdr. LabVIEW ile oluturulacak uygulamay kullanacak olan operatrn sisteme deerler girmesine ve klar grmesine yardmc olur. Blok diyagram ise esas ilemlerin yapld yerdir. n panelde kullanc bir taraftan kontrol salarken, dier taraftan blok diyagramda sanal enstrmanlar almaktadr. Ayrca NI firmasnn gelitirdii donanm ile gerek sistemlere hkmedebilmektedir. [7,8] LabVIEW, retkenlii arttrarak gelitirmeye harcanan zaman azaltmakta, bilgisayar ve enstrmantasyon donanmna yaplan parasal yatrm korumaktadr. Ayrca, kendi zmlerini gelitirebilmeleri iin daha geni kullanc kitlesini yetkilendirmektedir. Daha karmak gelitirme aralarna gerek kalmadan btn ilemleri tamamlayabilme esnekliine sahiptir. Eklenen gl aralar ile karmak gelitirme ilemlerini basitletirir. lme yaplan her yerde, veri izleme istenen her yerde LabVIEW kullanlabilir. Endstride otomotiv sektrnden enerji sektrne, uzay almalarndan su alt almalarna, elektrik ve elektronik teknolojisine kadar
10
birok alanda zmler sunarken her sektrden birok firma aratrma ve gelitirme almalar ile retimlerinde programdan faydalanmaktadr. [7,8]
E-renmenin eitli kaynaklarda farkl tanmlar mevcuttur. Bu tanmlardan birka aada belirtilmitir [9] : Internet, intranet veya bir bilgisayar a bulunan platform zerinde sunulan, web tabanl bir eitim sistemidir.
11
E-renme, internet teknolojileri araclyla retmen ve rencinin ayn ortamda ve ayn anda bulunmalarna gerek kalmadan (asenkron eitim) gerekletirilen eitim faaliyetleridir. retim materyallerinin elektronik olarak, Web zerinden, bir kurumun intraneti zerinden ya da CD-ROM ile datlmasna e-renme denir. E-renme, internet, bir a veya sadece bilgisayar yoluyla gerekleen renmelerdir. E-renme, eitim ieriinin, internet, intranet, uydu yayn, etkileimli TV, grsel / iitsel teyp, CD-ROM vb. yoluyla elektronik ortamda aktarmdr.
12
renci Ynetim Sistemi (YS), farkl zamanl veya karma eitimde rencilerin ders seimi ve derse kaydolmasna, ieriklerin sunulmasna, lme deerlendirme yaplmasna, katlmclarn ders alma srasndaki etkinliklerinin izlenip kaydedilip raporlama yaplmasna olanak salayan yazlm trdr. [9]
13
Bu iki trn birlikte kullanld bir dier tr ise karma eitim adn alr.
14
kurum, duyurular, mesajlar, dev ve snavlar rencilere iletilebilir. renci snav ve dev sorularn yantlayp retmene gnderilebilir. retmen sonular rencilere gnderebilir. [9]
15
Eitim yntemi belirlenmelidir: E zamanl, farkl zamanl, karma, hangi eitimler, ne kadar snf eitimi, ne kadar ve ne kapsamda destek, snavlar, vb.
erik oluturulmal veya temin edilmelidir: erik kurum iinde oluturulabilir veya d kaynaklardan temin edilebilir. Gerekli ekip (ders danman, eitmen, teknisyen vb.) grevlendirilmeli ve ekibe gerekli eitimler verilmelidir. ar merkezi (eriim, parola, vb. sorunlar iin) oluturulmaldr. Forum, sohbet odalar gibi etkileimli alma ortamlar oluturulmaldr. Eer yaplacaksa yz yze eitimler planlanmaldr. Bavuru ve kayt esnasnda, rencinin bildirilmesi gerekenler belirlenmelidir. renci, kendinden neler beklendiini ve sorumluluklarn batan bilmeli ve renmelidir.
Pilot program balatlmaldr. Pilot program sonunda amalara ulaldysa, yaygnlatrmann yaplmas salanmaldr.
16
17
ilkretimden
ziyade
ortaretim
ve
niversite
dzeyi
iin
uygun
olduu
dnlmektedir. [9] lkemizde gen nfus ok fazladr ve ou gen niversiteye girememektedir. Girenler ise, ihtiyac olan bilgiyi tespit edebilen, bu bilgiyi nerede arayacan bilen ve bulduu bilgileri sentezleyip yeni bilgiler retebilen, ekip almas yapabilen, bilgiyi paylaabilen, bilimsel dnebilen, yaratclklar tevik edilmi bireyler olarak gelimek yerine; snrl bir takm bilgileri ezberlemeye alm ama ounu da unutmu olarak mezun olmaktadrlar. niversiteye girememi olanlarsa, meslek sahibi veya kalifiye eleman olmadan kalmaktadrlar. [9] niversite says ne kadar artrlmaya allrsa allsn, retim yesi says ayn oranda artamadndan dersler bo geebilmekte veya bir snfta ok fazla sayda renci bulunmakta ve etkili bir renim yaplamamaktadr. Bu ekilde ileyen renme-retme sreleriyle an gerektirdii ekilde bilgiyi aratran, bulan, sentezleyen, yeni bilgi reten bireylere sahip olabilmek ok gtr. [9] Bilgi retebilenlerin rekabette nde olduu ve Trkiyenin ksaca yukarda deinilen gerei gz nne alndnda e-renme Trkiyeye byk frsatlar sunabilir. niversite lisans ve tezli yksek lisans dzeylerindeki derslerin bir ksm, tezsiz yksek lisans programlarnn belki de tm dersleri, e-renme ile ya da karma renim ile yrtlebilir. E-renme balangta yatrm gerektirse bile, sonradan, retim yesi, snf, aydnlatma, k, malzeme, ulam gibi giderlerden tasarruf salayacaktr. Byle renim grmek isteyen kiinin bilgisayar ve internet balantsna sahip olmas gereklilii en byk sorun gibi durmaktadr. Klasik snf eitiminden edilecek tasarruf ile ucuza bilgisayar temin edilmesi ve renciye ucuza satlmas olanakldr. Ayrca, pek ok byk irketin, kendisine kapasitesi az geldii iin elinden kard bilgisayarlardan da iyi bir projelendirme ile yararlanlabilir. [9] Baarya ulaabilmek iin, daha nce de belirtildii gibi, tm projenin iyi ynetilmesi kadar ders ieriklerinin sadece bilgisayar uzmanlarndan deil; eitim uzman, retmen, konu alan uzman, program gelitirme uzman, BD uzman ile oluturulmu ekipler tarafndan gelitirilmesi hayati nem tar. Ad geen uzmanlarn almasyla oluturulacak dolaysyla renme kuramlar ve retme ilkelerine uygun ierik, rencinin motive olmasn, anlaml ve kalc renmesini salayacaktr. [9] Enocta firmas tarafndan Mercedes Benz Trk A.. firmasna yaplan ve mesleki geliim, kiisel geliim, bilgisayar ve yabanc dil eitimleri veren www.mblearning.com sitesi kullanclarna hizmet vermektedir.
18
19
yardmc olur. Bu grup ayn zamanda havaclk sektrnn hem bugn hem de gelecei iin eitimlerin gelitirilmesi dorultusunda youn bir aba harcamaktadr. Elektrik ve Elektronik Mhendisleri iin Eitim Teknolojisi Enstits Standartlar Komitesi (Institue for Electrical and Electronic Learning Technology Standards Committee - IEEE LTSC) IEEE, elektrik, elektronik, bilgisayar ve iletiim sistemleri konusunda teknik standartlar ve tavsiyeler gelitiren uluslararas bir organizasyondur. IEEE tanmlar imdiden geni apta kabul gren uluslararas standartlar haline gelmitir. IEEEin iinde yer alan Eitim Teknolojisi Standartlar Komitesi (Learning Technology Standards Committee LTSC) en iyi uygulamalar ieren tanmlar salamaktadr. [10] IMS Kresel Konsorsiyum (IMS Global Consortium IMS) IMS Konsorsiyumu, XML tabanl tanmlarn geliimi konusunda alan sat ve uygulama uzmanlarndan olumaktadr. Bu zelletirmeler kurslar, eitimler, deerlendirmeler, katlmclar ve gruplar iin gerekli olan anahtar zellikleri tanmlar. XML zelletirmesi ve En yi Uygulamalar Klavuzu (Best Practices Guidelines) Erenme meta verilerinin sunumu iin bir alt yap hazrlar. Bu da, farkl kaynaklar tanmlayan disipline edilmi bir yaklam sunar. Ayrca ok farkl sistem ve rnler arasnda deiimi salayacak ortak unsurlar tantr. E-renme kaynaklarn tanmlamak var olan kaynaklar arasnda arama yapmanza, kaynak ve verileri dei toku etmenize ve ayrca bu kaynaklarn devamllnn daha iyi ynetilmesine olanak salar. [10]
20
II.3.2 Yaps
Program iki ksmdan olumaktadr: n panel ve blok diyagram. n panel kullanc ara yzdr. LabVIEW ile oluturulacak uygulamay kullanacak olan operatrn sisteme deerler girmesine ve klar grmesine yardmc olur. Blok diyagram ise esas ilemlerin yapld yerdir. n panelde kullanc bir taraftan kontrol salarken, dier taraftan blok diyagramda sanal enstrmanlar almaktadr. Ayrca NI firmasnn gelitirdii donanm ile gerek sistemlere hkmedebilmektedir. [7] LabVIEW, uygulama oluturmak iin komut satrlar yerine ikonlarn kullanld grafiksel bir programlama dilidir. Komut satrlarna dayal programlama dillerindeki bilgi tespit yntemlerine karn, LabVIEW veri tespit yntemi olarak veri ak yntemini kullanr. Kolay kullanlan gl bir grafik program gelitirme ortamdr. Kaynak kodu problemleri zmek iin ematik ve ak diyagramna benzeyen sezgisel bir blok diyagram yaklam kullanlr. En fazla yrtme performans elde etmek iin LabVIEW 32 bit derleyici iermektedir. Bylece LabVIEW sanal enstrmanlar C veya C++ ile oluan programlar kadar hzl alr. LabVIEW ile kendi bana alan programlar da oluturabilirsiniz. LabVIEW programnn yazld dil G olarak anlmaktadr. [11] LabVIEW'da aralarn ve nesnelerin ayarlanmas yardm ile bir kullanc ara yz oluturulur. Kullanc ara yz n panel olarak isimlendirilmektedir. Daha sonra n panel nesnelerini kontrol etmek iin fonksiyonlarn grafiksel karlklarn kullanarak kod eklenmelidir. Blok diyagram bu kodlar kapsamaktadr. Uygun ekilde dzenlendiinde blok diyagram bir ak diyagramna benzemektedir. [7,11] Geniletilmi zel uygulamalar yapabilmek iin kiisel olarak eklenebilecek yazlm ara kutularnn kullanmna imkn tanmaktadr. Tm ara kutular LabVIEW'a kolayca birleir. [7] Dnya apnda yaplan bamsz aratrmalarda grlmtr ki, PC tabanl lm sistemleri iin en popler programlama ortam LabVIEW, C ve C++'dr. LabVIEW var olan standart C programlama dillerinin esnekliini ve kapsaml ilevselliini salarken bir yandan da kullanclara C'ye gre 5 ile 10 kat daha fazla verimlilik sunar. Cahners Research'n Eyll 1995'teki aratrmalarna gre kullanclar National Instruments'i programlamada kolaylk, kalite, yazlm gvenilirlii gibi birok konuda baarl grdklerini belirtmitir. [7,11] LabVIEW GPIB, VXI, RS232, RS485 ve dier veri ak srcleri gibi donanmlar ile haberleme iin uygun ekilde oluturulmutur. LabVIEW ayn
21
zamanda uygulamanz Web Server' kullanarak internete balamak iin, TCP/IP a ve ActiveX gibi yazlm standartlarn kullanacak ekilde tasarlanmtr. [7,11] LabVIEW kullanarak; mteri veri ak, test, lm ve kontrol uygulamalarnz iin gerekli hz salayan 32 bit derlenmi uygulamalar oluturabilirsiniz. Ayrca DLL'lere benzer yapda blnm ktphaneler ve yalnz alan uygulamalar da oluturabilirsiniz. nk LabVIEW gerek bir 32 bit derleyicidir. [7] LabVIEW ayn zamanda analiz, kontrol ve saklama uygulamalar iin kapsaml bir veri koleksiyonuna sahiptir. LabVIEW geleneksel program gelime aralar iermektedir. Daha kolay geliim gstermek iin, uygulamanzda krlma noktas oluturabilir, animasyonlar oluturabilir veya tek admlk programlar oluturabilirsiniz. [7,11] LabVIEW harici kod ya da DLL'ler, veri tabanlar, ActiveX ve daha fazlas ile iletim salayabilmeniz iin ok sayda mekanizma iermektedir. Ayrca eklenebilecek ok sayda ara, uygulamann ihtiya duyaca eitlilii salayacak yetenektedir. [7]
II.3.3 zellikleri
LabVIEW, retkenlii arttrarak gelitirmeye harcanan zaman azaltr. LabVIEW, bilgisayar ve enstrmantasyon donanmna yaplan parasal yatrm korur. Ayrca, kendi zmlerini gelitirebilmeleri iin daha geni kullanc kitlesini yetkilendirir. Daha karmak gelitirme aralarna gerek kalmadan btn ilemlerimizi tamamlayabilme esnekliine sahiptir. Eklenen gl aralar ile karmak gelitirme ilemlerini basitletirir. [7,11]
22
haline gelmitir. Birok zm uygulamas gelitirmi olan firma, lm ve otomasyon yazlmlar, veri depolama donanmlar, sinyal koullama donanmlar, grnt ileme ve hareket kontrol donanmlar, GPIB ve enstrman kontrol ve endstriyel ve haberleme donanmlar gibi rnleri mterilerine pazarlamaktadr. Bu rnleri kullanarak ezamanl hzlanan grnt elde etme, yer ekimi olmayan bir NASA aratrma aracnda scaklk verileri okumak ve analog gerilim elde etmek iin ortam artlarna dayankl bir bilgisayar iinde bir DAQ kart ve LabVIEW kullanlmtr. Bir baka uygulamada yol stndeki motorun, src ve test grevlisinin denemeleri srasnda durma sresi, fren scakl ve daha birok veri hakknda bilgi verecek fren testleri iin bir veri elde etme sistemi gelitirmek istenmitir. Bu amala salam bir alma bilgisayar, sinyal durum donanm ve yolda DAQ sistem gelitirmek iin bir giri k srcs olan LabVIEW yazlm ve NI donanmlar kullanlmtr. Dk hizalama sresi ile fiber iin lazer yntemi otomasyonu gelitirmek amac ile n panelde kullanl bir mens olan, mterilerin istedikleri enstrman ve aamalar yerletirilebilen, otomatik hassas fiber hizalama zm gelitirmek iin bir sanal enstrman oluturulmutur. eitli klimatik koullar ve farkl motor dn sistemleri altnda termodinamik bir test sras ile otomotiv hava artlandrma sistemi simulasyonunu Turin Centro Ricerche Fiat marka araba retiminde uygulanmas amalanmtr. Ayar ve veri toplama uygulamalar iin ATMIO ve National Instrument SCXI kullanlarak hem de lojik kontrol, lm ve analiz grevleri iin LabWindows/CVI yazlmn kullanarak oluturulan bir donanm platformu ile elektronik bir kontrol sistemi gelitirilmitir. Bir baka uygulamada ise, RF uzaktan kumanda paralarnn retim testleri iin drt adet test stand gelitirmek amalanmtr. UUT'ler ve test ihtiyalarnn karmakl, test stand ve rn geliiminin her ikisinin birden iki takmla birlikte koordine edilmesi gereklilii ve geni bir takmla retim ynetimi sorunlardan bazlardr. Ancak, LabVIEW ve LabVIEW Test Executive kullanlarak, testler zerine younlam, hzl bir yazlm gelitirme ile problem kolaylkla zlmtr. Bahsedilen problemler ve LabVIEW zmleri uygulamalardan sadece birkadr. Bu uygulamalar ve daha fazlasna oluturulan sitenin Projeler blmnde geni ekilde yer verilmitir. Daha fazla zm uygulamalarn National Instruments Web sitesinin Alliance Programs blmnde bulabilirsiniz.
23
BLM III.
Son yllarda yazlm ve donanm bakmndan hzl bir geliim iinde bulunan kiisel bilgisayarlar (PC), saysal sinyal ileme, grnt ileme, veri toplama ve endstriyel kontrol ile haberleme uygulamalar iin en ok tercih edilen platform olmutur. Birok uygulamada, zellikle veri toplama ve sre kontrol iin, PCnin gc ve esneklii gz ard edilemez. PCnin bu uygulamalarda tercih edilmesinin sebebi, zel bir veri toplama ileminin belirli artlarnn mevcut yazlm ve donanmla uyum salamasdr. Veri toplama, gerek dnyadaki fiziksel byklklerin, bir bilgisayar tarafndan ilenmesi, analiz edilmesi ve saklanmas iin llen ve saysal bir biime dntrlen elektrik sinyallerine dntrld sretir. Kontrol ise, sistem donanmndan gelen saysal kontrol sinyallerinin, hareketlendirici cihazlar ya da rleler gibi kontrol cihazlar tarafndan kullanlmak zere, bir sinyal biimine dntrld sretir. Uygulamalarn byk bir ounluunda, veri toplama sistemi (DAQ), sadece veri elde etmek iin deil ayrca zerinde almak iin tasarlanr.
24
Sinyal artlandrma, Veri toplama donanm, PC (iletim sistemi), Veri toplama yazlm.
Toplam sistemin her bir eleman, izlenmekte olan sreten veya fiziksel byklklerden veri toplanmas ve doru lm iin nemlidir.
25
Grlt Kayna
Kuplaj Kayna
Alc Devre
AA G Kablolar Yksek Gerilim veya yksek akm devreleri (motorlar) Bilgisayar ekran
Ortak Empedans (letken Kuplaj) Elektrik Alan (Kapasitif Kuplaj) Manyetik Alan (ndktif Kuplaj)
Sinyal artlandrmadan
lm sistem kablosuna
ekil 3.2 Bir Grltnn Kayna ile Alc Arasndaki Grlt Kuplaj
letken kuplaj, iki veya daha fazla sinyalin ortak bir sinyal geri dnn paylatklar zaman ortaya kar. Kapasitif kuplaj elektrik alanlarndan kaynaklanr. Bir grlt kayna ve alc devre arasndaki karlkl ve kaak kapasitanslarndan
26
d grltnn iletilmesidir. Kablolar en uzun devre elemanlar olduklarndan, kapasitif kuplaj, sinyal kayna ile lme sistemi arasndaki iletkenlerde olumaktadr. Manyetik alan kuplaj ise, bir grlt kaynandaki deien akmlar tarafndan oluturulan zamanla deien manyetik alanlarn, alc devrelerin akm dngleriyle ba kurduu mekanizmadr. Tellerin bklmesiyle manyetik grlt kuplaj azaltlabilir. [12]
27
grlty azaltmak iin etrafna yerletirilir ve PVC klf ile kaplanarak mekanik koruma salanr. [12] Eeksenli kablolar, 10 Mbps veri hzna izin vermektedir. Pahaldrlar ancak uzun mesafelerde yksek frekansl analog sinyalleri tamakta rahatlkla kullanlabilirler. Ayn eksendeki kaplayc bir silindir iinden geen merkezi bir silindirden oluur. Kaplayc silindir iletken bir malzemeden yaplmtr ve esnek olmas amacyla rgldr. ki iletkeni ayran yaltm maddesi, kablo kapasitansn ve sinyalin yaylma hzn etkiler. Bu tipteki kablolarn sonlandrmalar grlt azaltmak amacyla nem tamaktadr.
III.1.3.1 Filtreleme
Filtreleme, ykseltilmeden ve A/D dntrcye sunulmadan nce
istenmeyen grlty sinyal lmlerinden karr. Akll sinyal artlandrma modllerinde bulunan A/D dntrcleri, giriteki grltnn ortalamasn almak (filtrelemek) iin nemli bir rol oynar. Alternatif olarak, yazlm yolu ile ortalama alnmas, elektrik ebeke paraziti gibi periyodik grlt sinyallerini saysal olarak filtrelemede kullanlr. Bu yntemde, istenen sinyali elde etmek iin gerekenden daha fazla lm alnarak, istenen tek lm iin, alnanlarn ortalamas alnarak filtreleme yaplm olur. Analog filtreler en ekonomik filtreleme yntemi olarak iki eittir: Sadece pasif bileenleri kullanan pasif filtreler ve ilemsel ykselteleri kullanan etkin filtreler mevcuttur. Etkin filtreler, daha keskin bir azalma ve daha iyi bir kararllk saladklarndan; daha ok tercih edilirler. deal olarak filtreler, belirli frekans aralnn dnda bulunan frekanslardaki tm veriyi elemeli, geirilen ve filtrelenen frekanslar arasnda ok keskin bir gei salamaldr. Uygulanabilir filtrelerde bu mmkn deildir ve genelde belirli bir frekans aralnn dndaki istenmeyen tm genlik bileenleri elenmez. [12]
28
Filtrelerin ortak zellikleri: Kesici Frekans: Filtrenin etkin olduu gei frekansdr. Yksek-geiren kesici veya dk geiren kesici frekans olabilir ve genelde elde edilen kazancn bileiminin 3 dB altna dt frekans olarak tanmlanr. Azalma Frekans: Bykln frekansa kar olan grafiinin kesici frekans blgesindeki eimidir. Bu karakteristik, ideal bir filtrenin uygulanabilir (ideal olmayan) bir filtreden ayrt edilmesini salar. Azalma frekans genelde logaritmik bir lde, dB cinsinden llr. Q Kalite Faktr: Bu deiken, akort edilen bir filtrenin uyarlanabilir bir karakteristiidir ve filtrenin doruk frekansndaki kazancn ve doruk frekansnn her iki tarafndan birindeki iletim karakteristiinin azalmasn belirler.
III.1.3.2 Ykseltme
Ykseltme ilemi artlandrma cihaz tarafndan gerekletirilirken, iki nemli fonksiyonu yerine getirir: Sinyal lmnn znrln arttrr ve ayrca sinyal /grlt orann ykseltir. Sinyal znrln arttrmak mV mertebesindeki ok kk bir gerilim deerini V mertebesine ykseltmek anlamna gelir. En yksek znrlk; giri gerilimi salnmnn en byk deeri, ADCnin en byk giri aralna eit olacak ekilde giri sinyali ykseltilerek elde edilir. [12] Transdserler, veri toplama kartlarndan uzak konumlara yerletirildiklerinde ve sinyal lmlerinin elektriksel olarak grltl bir ortamdan iletildii durumlarda, dk seviye gerilim sinyalleri, grltden etkilenmeden ykseltilirler.
III.1.3.3 Dorusallatrma
Isl iftler gibi transdserlerin k sinyalleri, belirli bir giri aralnda llmekte olan fiziksel byklkler ile dorusal olmayan bir iliki gsterirler. Veri toplama yazlm bu sinyallerin dorusallatrlmasn gerekletirir. Ancak, dorusal olmayan ilikinin tahmin edilebilir ve tekrar edilebilir olduu durumda, bu grev akll sinyal artlandrma donanm tarafndan gerekletirilir. Bu, tipik olarak, sinyal artlandrma cihaznn belirli bir transdser tipi iin programlanmasn gerektirir. Ancak bir kere tamamlandktan sonra, ana sisteme geri dndrlen veya lm srecinin bir ksm olarak saklanan lmler, llmekte olan fiziksel byklkler ile dorudan ilikilidir. [12]
29
III.1.3.4 Ayrma
Ayrma sahip bir sinyal artlandrc, bir sinyali kaynandan lm cihazna galvanik veya fiziksel balant olmakszn geirir. En ok kullanlan devre ayrma metotlar; opto-ayrma, manyetik ve kapasitif ayrmadr. Opto-ayrma saysal sinyaller, manyetik ve kapasitif ayrma ise daha ok analog sinyaller iin kullanlrlar. Sinyal gerilimden frekansa evrilerek fiziksel balants olmayan bir transformatr ya da kondansatr zerinden geirilerek tekrar gerilime dntrlr. Ayrma sayesinde cihaz operatrleri, pahal bilgisayar cihazlar ve DAQ kartlar; elektrostatik dearj, imek veya yksek gerilim gibi tehlikeli durumlardan korunmu olurlar. Ayrca medikal uygulamalarda ayrma, potansiyel olarak tehlikeli gerilim veya akm sinyallerinin insan vcuduna balanan alglayclara ya da transdserlere ulamasn engeller. Birde i toprak dnglerinin veya ortak mod gerilimlerinin llen sinyalin doruluunu etkilemediinden emin olmaktr. [12]
III.1.3.5 Uyarm
Sinyal artlandrma rnleri, ayrca baz transdserler iin uyarm salar. rnein germe lme aleti (gergi ler), termistrler ve RTDler, d gerilim veya akm uyarm sinyalleri gerektirir.
30
ekil 3.5 eitli Saysal Verici Modllerin Kullanld Datlm I/O Saysal artlandrma
31
32
Bir A/D kart zerinde giri oklayc, giri sinyali ykselteci, rnekleme ve tutma devresi, A/D dntrc, FIFO tamponu, zamanlama sistemi ve bytme yolu ara yz gibi blmler bulunmaktadr. oklayc, analog girilerden bir tanesini, kna anahtarlayan blmdr. Bu blm, zamana bal olarak oklanan bir sistem zerinde, oklu girilerin rneklemesini gerekletirir. A/D dntrc bir kanal rnekler dierine geer, bu kanalda rnekler dierine geer ve bu ekilde devam eder. Bylece her bir kanal iin rnekleme ve A/D dntrc montajna gerek kalmaz, dolaysyla maliyet der. Analog bir giriin sinyalinin llmesinde en yksek znrl elde etmek iin, sinyalin ykseltilmi aralnn A/D dntrcnn giri aral ile elemesi gerektiinden, ykselte devresine ihtiya duyulmaktadr. Veri toplama kartlar zerinde genellikle yksek performansl ykselteler tercih edilir. [12] Bir rnekleme ve tutma devresi (S/H), analog bir sinyal girii ve giri tamponundan, analog bir sinyal k ve k tamponundan, bir arj depolama kondansatrnden ve anahtarlama devrelerini kontrol eden ve srasyla girii k ile birletiren bir kontrol giriinden oluur. rnekleme modundayken, kontrol giriine uygulanan bir rnekleme komutu, dhili anahtar kapatr. Bylece, kn girii izlemesi salanm olur. Bu moda tutma kondansatr, girite uygulanan gerilim seviyesine kadar arj olur. Kontrol giriine bir tutma komutu uygulandnda, k ile giriin balants kesilerek, tutma kondansatr giri sinyal deerini korur. Gerek dnyadaki sinyaller, zamana bal olarak llebilen fiziksel parametreleri temsil eder. Bu sinyallerin bilgisayar tarafndan yorumlanabilmesi iin saysal sinyallere dntrlmeleri gerekir. A/D dntrcler, bu amala analog bir giri sinyalini ler ve saysal bir k biimine dntrr. Yksek hzl A/D kartlarnn bir karakteristii, yerleik hafzann veya bir FIFO (ilk giren ilk kar) tamponu veya tampon ifti biimindeki I/Onun eklenmesidir. Bunlar 16 bayttan 64 kbayta kadar aralktaki byklklerde olabilir. [12] A/D kartlarda oklu analog bilginin doru ve verimli bir saysal veriye dntrlmesi iin zamanlama devresine ihtiya duyulur. Saat devresi 400 kHz ile 10 MHz arasnda yerleik osilatr devresi ile veya harici kullanc tarafndan salanan bir sinyal ile oluturulabilir. Yol ara yz, karttan PCnin hafzasna veri iletmek ve karta, konfigrasyon bilgisinin ve dier komutlarn gnderilmesi iin kullanlan kontrol devrelerini ve sinyallerini salar.
33
ekil 3.7 Bir Dalga Biimi retim D/A Kartnn Fonksiyonel Diyagram
Analog k D/A kartlar, tipik olarak 2 ile 16 arasnda k kanalna sahiptir ve her birinin kendi D/A dntrcs ve gerekli olduu durumlarda k tamponu / ykselteci bulunmaktadr.
34
yuvalara gruplanan saysal I/O hatlarnn saysdr. Her bir yuva genelde 4 veya 8 hattan oluur. [12]
35
Saya, her gei olutuunda dahili saya yazmacn arttrarak kaynak giriindeki giri sinyal geilerini sayan ve TTL uyumlu sinyallere tepki veren ve bu sinyalleri kta veren saysal bir cihazdr. [12]
36
DOS, her biri sistem iinde belli bir greve sahip olan eitli ana bileenlerden oluur. En nemli bileeni, DOS-BIOS, DOS ekirdei (kernel) ve komut ilemcisidir. Windows, DOSun hem ok grevliliini hem de grafiksel ara yzn oluturan ilavesidir. Grafiksel kullanc ara yz (GUI), insanlar ile bilgisayarlar arasndaki haberlemeyi salamak amacyla oluturulan sembolik bir ara yzdr. Windowsun ayn anda birok uygulamay altrma kabiliyeti (ok grevlilik) ve uygulamalar arasnda bilgi iletmesi, uygulama programlar iin avantaj salamaktadr. ok grevlilik, iletim sisteminin birok uygulama programn ayn anda altrabilme yeteneidir. Her bir uygulama kullancnn uygulamalar arasnda gei yapmasn salayan kendi pencerelerine sahiptir. [13] UNIX iletim sistemi; gl, ok kullancl ve ok grevli bir iletim sistemidir. UNIX, yeterli gerek hafzaya ve hzl bir diske sahip bilgisayarlarn hepsinde altrlabilir. UNIX kabuk yazlm, kullanc tarafndan girilen komutlar sistemin i szdizimi iin talimatlara evirir. UNIX dosya sistemi, dosyalarn sral ekilde yerletirildii, aa benzeri bir yapya sahiptir. DOStan farkl olarak, UNIXte tm donanm ve yazlm nesneleri dosya olarak deerlendirilir ve dosya gibi alrlar. Bu felsefe, tek ve homojen olan bir ara yzn, bir program ve evre cihazlar arasndaki tm haberlemeyi ynettii anlamna gelir. [13]
37
IRQ Hatt
Donanm kesmeleri maskelenebilen ve maskelenemeyen kesmeler olarak ikiye ayrlr. Maskelenemeyen kesmeler, CPUya sistem RAM parite hatalar veya g d gibi nemli durumlar bildirir. Maskelenebilir kesmeler ise daha az ncelie sahip ilem istekleridir. Sadece tek bir maskelenebilir donanm kesme hatt mevcut olduu ve CPUya hizmete ihtiyalar olduunu bildirmesi gereken birok I/O cihaz olduundan, birden fazla kesme iin PCnin kesme yapsna ncelik verme metodu olmaldr. Bu grev, I/O cihazlarndan gelen kesme taleplerini kabul eden, znelikleri belirleyerek CPUdan kesme talebinde bulunan 8259A programlanabilir kesme kontrolr PIC tarafndan gerekletirilir. [12] I/O cihaz bir kesme talebi bildirdiinde, CPUyu kesme hizmet yordamna ynlendirmek iin sral bir olay dizisi oluur. Kesme talebinin deerlendirilebilmesi iin gerekli sistem ve uzaktaki I/O cihaz balang halinde olmas gerekir. Olay dizisi u ekilde sralanr. I/O cihaz donanm, kendi IRQx hattn 1 konumuna getirerek bir kesme talep eder. Bu sinyal I/O cihazndaki kesme talep kilidi tarafndan kilitlenir ve talep resetlenene veya CPU tarafndan tannana kadar kilitli kalr. Kesme kontrolr, bu IRQx kesme talebini, gelen veya bekleyen dier talepler ile birlikte ncelik srasna sokar. Daha sonra kesme kontrolr CPUya o anda sadece bir kesme talebi olduu, daha dk ncelikli bir kesmenin yrrlkte olduu veya eitli kesmelerin beklemede olduunun ancak bu kesme talebinin en yksek ncelie sahip olduu gibi bir bilgi gnderir.
38
CPU setii kesme talebi iin iki INTA darbesi gndererek kesme talebini onaylar. Bu darbelerin ilki kontrolrdeki ncelik seviyelerini dondurur, ikincisi ise kesme tipi deerini talep eder.
Kesme kontrolr, 8 bit kesme tipi bilgisini CPUya aktarr. CPU bu bilgi ile hizmet edecei cihazn adresini belirler. ISRnin tamamlanmas zerine, halen almakta olan programn sradaki talimat gerekletirmeye devam etmesi iin CPU gerekli bilgiyi saklar. [12]
CPU
DMA Hatt
39
b. Mikrokanal Yolu:
1986da IBM, piyasaya srd Intel 32-bit 80386 mikroilemci ile birlikte Mikrokanal Mimari Yolunu da (MCA) dnyaya tantt. Bu yeni patentli yol ile yolun ynetilmesi, blok veri iletimi ve yol zerinde farkl cihazlarn verilerinin karmamasna imkn salam oldu. Patentinden dolay sadece IBM bilgisayarlarda kullanlmtr. Bu yzden pek fazla yaygnlaamamtr. MCA, 32 bit geniliinde veri aktarmna imkn salyor ve 40 MBps hznda almaktadr. Saat frekans 10,33 MHzdir. [13]
c. EISA Yolu:
1988 ylnda IBM MCA yoluna kart olarak, Geniletilmi Standart Mimarisi Yolu (EISA) gelitirildi. Bu kart yolunun gelitirilmesi, ISA ve MCA yolu geliimini engelledi. nk bir taraftan mevcut genileme kartlar eski srmleriyle uyumluluu salarken, dier taraftan 32 bit adres ve veri yolu olmay baard. zellikleri arasnda, gerek yol efendisi yetenei, blok istek ve blok patlama modu gibi ilave DMA iletim modlar, cihazlar arasnda kesme hatlarn paylama yetenei ve uyumsuzluk yaratmayan otomatik bytme kart konfigrasyonu saylabilir. [13]
40
EISA 32 bit geniliinde 8 MHz hznda alabilen bir veri yoludur. EISA kartlar ISA ile uyumlarndan dolay, ayn yuvalarda kullanlabiliyorlard. EISA yuvalar halen sunucu tipi bilgisayarlarda kullanlmaktadrlar. [13]
YIL
1981 1984 1987 1989 1992 1993 1995 1996 1998
YOL
IBM PC ISA IBM AT ISA MCA (PS/2) EISA VL PCI PCI PCI PXI
BTLER
8 16 16/32 32 32 32 32/64 32/64 32/64
FREKANS
4,77 6/8 10 8 33 33 33/66 100
Sadece tek bir uygulamann altrld dnemlerde ISA, MCA gibi yollar kullanlmaktayd. Ancak, artk birden fazla uygulamann altrlabilmesi iin PCI yuvalar vazgeilmez olmutur. nk PCI, daha hzl almakta ve yolu geici olarak serbest brakabilmektedir. Bu aralklarda dier cihazlarda CPU ile haberleme imkn bulurlar. [12] Bu veri yolu ayrca tamponlu ekilde retildi. PCI, ilemcinin verdii grevleri tamponda bekleterek, nceki ileri bitirebilir. i bittiinde tampondan yeni grevler alarak almaya devam eder. Tm PCI kartlar tak ve altr (plug and play) zelliine sahiptir. PCI kartlar kendi kendilerini konfigure ederek sisteme kendilerini tantrlar. Gncel ana kartlarn ounda yer alan IDE denetileri de PCI veri yolunu kullanrlar. Bir sistemde normalde 3 veya 4 PCI yuva bulunur.
41
42
En yaygn kullanlan sistem konfigrasyonlar aadaki gibidir: Bilgisayar takmal I/O Datlm I/O Tek bana alan veya datlm gnlkler ve kontrolrler IEEE-488 cihazlar
Dorudan bilgisayarn bytme yoluna taklan takmal I/O kartlar en fazla kullanlan yntemdir. Ayrca bilgisayarn hafzas ve deien klar iin en hzl veri iletme metodudur. Veri toplama ve kontrol amacyla kullanlabilecek en ekonomik seenektir. D/A kartlar, saysal I/O kartlar, saya zamanlayc kartlar, motor kontrol kartlar, osiloskop gibi belirli zelliklere sahip kartlar; takmal I/O kartlara verilebilecek rneklerden bazlardr. Takmal bytme kartlar daha ok alglayc veya hareketlendiricinin PCye yakn olduu durumlarda tercih edilirler. Alglayclar ve hareketlendiriciler genellikle, verinin ilendii ve sakland bilgisayardan uzakta bulunmaktadrlar. Grltl ortamlarda sl iftler ve gergi ler gibi alglayclardan alnan ok kk sinyallerin uzak mesafelerde iletimi olduka gtr. Sistemden uzakta sinyal artlandrma modlleri ile birlikte kullanlan datlm I/O sistemleri alglayclarn uzakta kald durumlarda i grebilirler. Datlm I/Olarn en yaygn kullanld ekillerden biri, saysal vericilerdir. Bu cihazlar; ykseltme, filtreleme, ayrma gibi gerekli tm sinyal artlandrma fonksiyonlarn gerekletirir ve saysal dnm gerekletirmek amacyla bnyesinde bir mikroilemci ve bir A/D dntrc barndrr. Dntrlen veri, bilgisayara bir RS232 veya RS485 haberleme ara yz ile iletilir. [12]
43
Akll sinyal artlandrma modllerinin faydalarn salamann yannda uzaktan karar verme kabiliyeti ile birlikte, tek bana alan gnlkler/kontrolrlerin kullanlmas, sistem gvenilirliini arttrmaktadr. Bunun sebebi bir kez programlandktan sonra tek bana alan gnlknn, fonksiyonel ve ana sisteme balanmam olmasna ramen almaya devam edebilmesidir. Bu yntem, birimin uzak bir konuma yerletirilmesi gereken yerlerde veya uygulamann bir bilgisayara srekli balantya imkn vermedii durumlarda kullanlmaktadrlar. IEEE - 488 (GPIB) hzl, esnek ve laboratuvar ortamndaki cihazlarn balanmasnda faydal olmasndan dolay geni apta kabul grmektedir. Bir laboratuvar ortamnda tek bana alan farkl birtakm cihazlardan veri toplama ihtiyac zerine gelitirilmi olan GPIB, ksa ortak bir paralel veri haberleme yolu ile 15 cihaza kadar ayn anda haberleme imkn verebilen, yksek hzl bir paralel haberleme ara yzdr. Bilgisayar zerine taklan, yoldaki her bir cihaz adresleyen ve birbirleri ile haberleecek cihazlar balatan bir GPIB kontrolr kartna ihtiya duyulmaktadr. Tipik iletim hzlar, 1 Mbyte/s derecesindedir ve 20 metrede ilem yapabilmektedir. Bu durumdan dolay GPIB laboratuvar ve endstriyel test ortamlarnda tercih edilmektedir. [12]
44
Hem alc hem de verici arasnda baarl haberleme gerekletirmesine imkn salamak iin aadaki faktrler zerinde anlamaya varlmaldr. Veriyi iletmek iin kullanlan elektrik sinyallerinin tipi letilmekte olan her bir simge iin kullanlan kodlarn tipi Karakterlerin anlam Veri aknn nasl kontrol edildii Hatalarn nasl tespit edildii ve dzeltildii
Fiziksel ara yze ve balantlarna uygulanan donanm kurallar, ara yz standartlar olarak adlandrlrken, veri aknn kontrol ve biimi ile hatalarn dzeltilmesi iin kullanlan yazlm kurallar protokol olarak adlandrlr. Tm veri haberlemeleri, bilgisayarlarda olduu gibi ikili sistem zerine kurulmutur. Mantksal 0, 0 V iken mantksal 1 ise 5 Vtur. [12] ki cihaz birbirine balayan herhangi bir haberleme sisteminde, veri sadece tek bir ynde veya her iki ynde de gnderilebilir. Simpleks bir sistem tek bir ynde veri iletir. Dubleks bir sistem ise her iki ynde de veri aktarabilir. Bir haberleme ara yznde bir mesajn iletilebilmesi iin, alc ile vericinin iletilen kodlardan ayn anlam karmas gerekir. Kodlama mesaj verisinin, veri haberleme hatt zerinden iletilmek zere standart bir ikili koda dntrme srecidir. Veri haberlemesinde kullanlan en yaygn karakter kmesi Karlkl Bilgi Deiimi in Standart Amerikan Kodu (ASCII) dur. Bu kod her bir karakteri temsil etmek iin 7-bitlik ikili alan kullanr ve byk ve kk harfler, rakamlar, iaretler, semboller ve haberlemede kullanlan kontrol kodlarn temsil eder. Toplam 128 adet karakteri temsil edebilir. Seri haberlemede kullanlan hat normalde sabit negatif gerilimde tutulur. Hattaki gerilim sinyalinin ztt bir sinyal verici tarafndan gnderilerek, bir veri
45
gnderileceinin ilk haberi alcya ulatrlr. Bu balama bitidir. Bunu takip eden 7 bit rnein ASCII kod ile bir karakterdir. Alc karakterin farkl bitlerini sras ile alr. Veri bitlerinin sonunda alcnn olas hatalar belirlemesi iin bir parite biti eklenebilir. Parite bitinden sonra tercihe bal olarak 1,1 veya 2 durma biti gnderilir. Durma biti ile birlikte hat bir baka veri iin bo duruma gemitir. [12]
Mantksal 0 (Boluk) 0 Volt
0 1
Mantksal 1 (aret) Balama Biti
0 1 0 1 0 1 1 1
Bota Veri Bitleri Parite Biti Durma Biti
Verinin bir haberleme ara yznde kaynaktan alcya iletilebilecei en yksek hz birok faktre baldr: Her bir utaki devrelerin tipi ve karmakl (ara yz) Haberleme hatt (bkmeli ift, eeksenli kablo, radyo vb.) Gnderici ile alc arasndaki mesafe letilmekte olan verinin miktar Veri iletimi ile ilgili ek yk Kabul edilebilir ek yk
Veri hz ne kadar dk olursa hatalar o kadar az olacaktr. Veri iletim hzlar, genelde saniyedeki bit says veya bps cinsinden llr.
46
1 2 3 4 5 6 7 8 20 22
ase Topra Koruyucu Veri let (TxD) Alnan Veri (RxD) Gnderme Talebi (RTS) Gndermek in Temizleme (CTS) Veri Kmesi Hazr (DSR) Sinyal Topra (Ortak) Veri Tayc Tespit (DCD) Veri Terminali Hazr (DTR) alma Gstergesi (RI)
1 2 3 4 5 6 7 8 20 22 23
Mikrobilgisayar DTE
Modem DCE
RS-232 alcsnda aadaki sinyal gerilim seviyeleri tanmlanr: Mantksal 0n iletilmesi iin + 3 Vtan + 25 Va Mantksal 1in iletilmesi iin 3 Vtan 25 Va Tanmsz Mantk seviyesi iin + 3 Vtan 3 Va
Alcda bu gerilim artlarn salamak ve gerilim dmlerinin stesinden gelebilmek iin RS-232 verici biraz daha yksek gerilimler retmelidir. Mantksal 0n iletilmesi iin + 5 Vtan + 25 Va Mantksal 1in iletilmesi iin 5 Vtan 25 Va Tanmsz Mantk seviyesi iin + 5 Vtan 5 Va
47
Pim Numaras 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
DB-9 balayc IBM 232 pim tahsisi Alnan hat sinyali Alnan veri letilen veri DTE hazr Ortak sinyal / toprak DCE hazr Gndermeye talebi Gndermek iin temizle alma gstergesi Koruma
DB-25 balayc EIA-232 pim tahsisi letilen veri Alnan veri Gnderme talebi Gndermek iin temizle DCE hazr Sinyal topra / ortak Alnan hat sinyali + Gerilim (deney) - Gerilim (deney) Atanmam Sec recd hat sinyal dedektr/veri Sec gndermek iin temizle Sec iletilen veri Verici sinyali DCE eleman Sec alnan veri Alc sinyali DCE eleman Yerel geri dng Sec gnderme talebi DTE hazr Uzaktan geri dng/sinyal kalite alma gstergesi Veri sinyal hz letim sinyal DTE eleman Deney modu
48
da ayn potansiyelde olmasn salamaktr. Toprak akmlarnn dolamasn engellemek iin sadece bir tarafta da balanabilir. Pim 2: letilen Veri (TxD) : Bu hat DTEdeki pim 2den DCEdeki pim 2ye seri veri tar. Hattn bota olmas srasnda hat negatif bir gerilimde tutulur. Pim 3: Alnan Veri (RxD) : Bu hat DCEdeki pim 3ten DTEdeki pim 3e seri veri tar. Pim 4: Gnderme Talebi (RTS) : RTS hatt, DTEden DCEye bir gnderme talebidir. Bu hat donanm kontrol yapmak iin CTS hattyla birlikte kullanlr. DCE ve DTE, RTS hattn seene kadar CTS hattn semeyecektir. Pim 5: Gndermek iin Temizle (CTS) : Yar dubleks bir sistem alma ilemini gerekletirirken, DTE, RTSyi engeller. letme sras DTEye geldiinde, RTS pimine bildirerek, modeme haber verir. Modem CTSyi bildirdii zaman, DTEye, artk veri gndermenin gvenli olduunu bildirir. Pim 6: Veri Kmesi Hazr (DSR) : DCEnin hazr olduu anlamna gelir. Cevap modunda, telefon kapanana kadar, cevap tonu ve veri kmesi hazr anlamna gelen, iki saniye sre ile Mantksal 1 sinyali gnderir. Pim 7: Sinyal Topra (ortak) : Veri iletme ve alma sinyalleri iin ortak geri dn hattdr. ki u arasndaki pim 7ler arasndaki balant karlkl olarak her zaman yaplr. Pim 8: Veri Tayc Tespiti (DCD) : Ayrca alnan hat sinyal detektr olarak da adlandrlr. Pim 8 uzak taycy aldnda ve ban sresi boyunca bildirilmi halde kaldnda, modem tarafndan bildirilir. Pim 20: DTE Hazr (Veri Terminali Hazr): Bu pim, modemin hatta anahtarlamasna imkn verir. Balama ve cevap modunda, DTE Hazr, otomatik arama iin bildirilmelidir. Pim 22: alma Gstergesi: Hat zerinde bir alma olduunda aktif olur. Pim 23: Veri Sinyali Hz Seici (DSRS): ki veri hz mmkn olduunda, pim 23 bildirilerek daha yksek olan seilir.
49
50
51
hatta balanabilme zelliini gsterir. ok dl bir sistemde, karkla neden olmamak iin, her bir terminale benzersiz adresler tahsis edilmelidir. RS-485, karkln ortaya kmas durumunda akm snrlamas yapar. [12] RS-485 ara yz standard, bir ok saysal vericinin veya bamsz kontrolrn ayn hatta balanmas ile veri toplama ve kontrol sistemlerinde ok tercih edilir. ebekedeki ve ynetir. hangi cihazn aktif olduunu belirlemek iin yazlm nem kazanmaktadr. Ana sistem efendi olarak, sisteme bal cihazlar (kle) kontrol eder
52
ortak paralel bir veri haberleme yolu zerinden 15e kadar cihazn e zamanl olarak balanmasna imkn verir. Bylece aygtlar kontrol edilebilir ve veri bir kontrolr veya yazcya iletilebilir. GPIB yolu her uta standart balayclar ile birlikte 24 telli koruyuculu bir kablo iinde tanr. [12]
20 veya bazen 60 mA bir akm seviyesi mantksal 1i, 0 mA akm seviyesi ise mantksal 0 ifade eder. Bir akm sinyalinin kullanlmasndan dolay dier gerilime dayal standartlara gre ok uzun mesafelerde (1km) haberleme salanr. Uzun hatlarda daha yava iletiim salamasna ramen, grltlerden ok az etkilenir. Bu arayz genelde, endstriyel bir ortamdaki yazclar ve terminaller arasnda kullanlr. [12]
53
Haberleme ebekesi uzun mesafeler zerinde alt zaman, arayz dntrclerinin faydal bir zellii optik ayrmadr. Bu zellik, bilgisayar ve cihaz, uzun haberleme kablolarnda oluabilecek g tamalarndan korur. [12]
III.3.6 Protokoller
Protokol, bir haberleme ebekesindeki verici ve alc arasndaki karlkl veri deiimini yneten ortak kurallar kmesidir. Genellikle haberleme ara yznde iletilen verinin paketlenmesi ile ilgili kurallar kapsar. Protokol haberleme sisteminin doru almas iin nemlidir. Sistemi balang konumuna getirmek, ereveleme ve erevelemenin e zamanl hale getirilmesi, ak kontrol, hat kontrol, hata kontrol ve zaman am kontrol gibi nemli zellikleri mevcuttur. Birok uluslararas kurum ve bilgisayar satclarnn zamanla gelitirdikleri birok protokol bulunmaktadr. PCyi veri toplama ve kontrol donanmna balayan seri haberleme donanm zerindeki protokoller, ASCII tabanldr. Bylece haberleme ile ilgili problemlerin kolayca giderilmesi salanr. [12] DeviceNET endstriyel aralar yksek dzey kontrolrlere balamakta kullanlan dk dzey adr. DeviceNET, deiik reticilerin rnlerini bir arada kullanabilmenize imkn tanr.[14]
54
55
CAN ncelikle endstriyel tbbi ve tanabilir uygulamalarda dk maliyetli zmler getirmek zere gelitirilmi saysal iletiim adr. u anda CiA adl bamsz bir grup zelliklerini belirlemekte ve gerekletirmektedir. CAN otomotiv endstrisinde ara ii iletiimde ve endstriyel otomasyon uygulamalarnda ok poplerdir.[14] Farkl retilen rnlerin uygulama alanlar arasnda iletiim salamak iin kullanlan INTERBUS alan yolu sistemi srekli olarak gelimektedir. Uluslar aras standartlara uygun olan INTERBUS, gnmzde dnya apnda bir standarttr. Modem otomasyonu iin benzersiz, ak INTERBUS alan yolu sistemi, tm giri, k ve kontrol sisteminde ortak kullanlan tm srcleri birbirine balar. Seri alan kablosu, a sensrleri, kontrol makine ve sistem paralar iin de kullanlabilir. Topolojisi aktif evrim halkasdr. Aktarm hz 500 kbps olan INTERBUS, maksimum 4096 I/O noktasna imkn verir. Alan uzunluu maksimum 400 m olmakla birlikte, iki uzak alan srcs kullanlarak 13 km alanda da kullanlabilir. FOUNDATION alan yolu, tamamen dijital, seri ve iki yollu bir iletiim sistemidir. Fabrika, kurulum ve kontrol srcleri iletiiminde bir yerel alan a gibi alr. Alan yolu evre elemanlar, retim a hiyerarisinde dijital alarn temel bir grubudur. FOUNDATION alan yolu ilem ve imalat otomasyon uygulamalarnn ikisinde de kullanlmaktadr. 9 ile 32 V arasnda iletiim salayan FOUNDATION alan yolu 1900m alanda kullanlabilmektedir. 10 Mbit/s Hza sahiptir. PROFIBUS gl ve ok ynl iki hat zerinden iletiim salayan alan yol sistemidir. Yol kablosu alanda kullanlan srcler, makineler ve dier donanmlar arasnda denir. 1900m alanda kullanlabilen PROFIBUS uzak alan srcs ile 24 kmye kadar iletiim kurabilir. Hat zerinden 127 src ayn anda haberleebilir.
56
Kredi kart byklndeki tanabilir hafza kart, veriyi ve programlar tamak iin gvenli bir ortam salar. Ancak bu sistemde bilgisayarn RS232 zerinden kart bilgilerini okuyabilmesi iin bir kart okuyucuya ihtiyac vardr. Byle bir sistem, ana sistemin uzakta bulunduu veya cihazn ana sisteme balanamad durumlarda rahatlkla kullanlabilir. [12]
57
58
59
BLM IV.
TEZ ALIMALARI
incelenerek, bir uzaktan renim uygulamasnda olmas gereken zellikler belirlenmitir. Daha sonra sitenin oluturulmas iin gerekli ierikler toplanmtr. LabVIEW program, zellikleri, uygulamalar ve uzaktan renim hakknda ierik bilgileri toplanmtr. Macromedia Trkiye Temsilcisi Medyasoft ve LabVIEW program gelitiricisi National Instruments Trkiye Temsilcisi E3TAM irketleri ile irtibata geilerek gerekli dokman ve CDler tedarik edilmitir. Konu ile ilgili yaynlanm bildiri ve makaleler incelenerek konu hakknda genel bir bilgi sahibi olunduktan sonra, LabVIEW program ile ilgili el kitaplar Trkeletirilmitir. Macromedia Authorware program ile ders ierikleri siteye ders konular olarak eklenerek site tamamlanmtr.
60
niversiteler tarafndan kullanlmaya balanmtr. Marmara niversitesi, Yldz Teknik niversitesi, Gaziantep niversitesi, Boazii niversitesi, Dou niversitesi tarafndan LabVIEW programnn ve ilgili donanmlarn bulunduu laboratuvarlar kurulmutur [14]. Bu laboratuvarlarda akademik dzeyde eitim verilmeye ve aratrmalar yaplmaya balanmtr. Ancak Trkiyede sadece bu program ile ilgili yaynlanm Trke bir kaynak kitaba rastlanamamtr. E-renim uygulamas oluturmak iin Macromediann gelitirdii programlar, internet sitesi oluturma, eitim materyalleri hazrlama, animasyon hazrlama ve resim ileme konusunda hem birbirleri ile uyuan hem de kabul grm programlardr. Ayrca programlar esnek, kullanm rahat ve internet sitesi oluturmaya yatkn programlardr.
61
Kod ile entegre kod ortamnda almak ve ayn anda hem tasarm hem de kodu incelemek ve etiket seici ile retkenlii arttrmak Extension Menager ile Dreamweaver MX i geniletmek
IV.3.2 Authorware
Elektronik eitim, sonunda Webe ynelik yazlmlarla uygulama gelitirmeye yneldi. Macromedia Authorware 6, Web iin ok sayda medya kullanlarak hazrlanabilecek etkileimler oluturulmas amac ile gelitirilmi bir aratr. Authorware, Web ii gl bir ara olduu gibi, CBT (bilgisayar temelli eitim), etkileimli dergiler ve kataloglar, performans-destek uygulamalar ve eitsel oyunlar gibi medya ierikli, etkileimli projeler iin de aranan bir yazlmdr. [16] Authorware kullanc dostu bir yazlmdr. ok az ya da hi programclk deneyimi olmayan kiiler, Authorware ile etkileimli ve medya ierikli uygulamalar kolaylkla hazrlayabilirler. Authorwarwein basit grsel ara yz sayesinde, kullanclar sadece ikonlar Authorware ak izgisine tayarak deiik etkileimler oluturabilirler. Ek olarak Authorware, zellikle eitim uygulamalar iin, gml etkileim ve mantk, kullanc performansn takip eden sistem deikenleri ve fonksiyonlar, ara yz olutururken kullanlabilecek ablonlar gibi ok sayda fonksiyon iermektedir. [16] Macromedia Authorware 6 program ile aadaki ilemleri kolaylkla uygulamak mmkndr: Authorwarei kullanarak bilgisayar temelli ya da Web temelli eitim materyalleri hazrlamak Knowledge Objectleri kullanarak kolay ve hzl bir ekilde uygulama gelitirmek Ses, animasyon, dijital film ve Macromedia Flash dosyalarn projelerde bir araya getirmek Kullanc yantlar iin grsel ve sesli etkileimler oluturmak One-button Publishing ilevi sayesinde, Authorware uygulamalarnz ayn anda birden fazla formatta kaydetmek Daha karmak uygulamalar hazrlamak iin deiken ve fonksiyonlarla almak Framework ve sayfal yap kullanarak daha esnek alma yntemlerini kefetmek rnlerde ActiveX ve XML kontrollerini kullanmak
62
IV.3.3 Firework
Macromedia Fireworks MX gl bir tasarm ve grafik editrdr. Macromedia Dreamweaver MX ise gvenli bir Web sayfa yazm aracdr. Beraber kullanldklarnda, Fireworks MX ve Dreamweaver MX tam bir Web geliim yolu neren, gl bir ift Web tasarm aracdr. Bu iki program, grafikler tasarlayp, optimize etme, HTML sayfalar oluturulduunda ve Web grafikleri sayfaya yerletirildiinde i akna katkda bulunacak entegrasyon zellikleri sunmaktadr. [17] Macromedia Fireworks MX program ile aadaki ilemleri rahatlkla gerekletirebilirsiniz: Bir resmi dzenlemek iin Fireworks MXteki Bitmap aralarn kullanmak, Vektr aralarn kullanarak dorular izmek ve basit ekilleri birletirerek karmak nesneler oluturmak, Rollover butonlar oluturmak ve gereki butonlar oluturmak iin efektleri kullanmak, Resimleri optimize ve ihra etmek (gndermek), Bir resmin belli blmlerini gizlemek iin maskeleme tekniklerini kullanmak, Alan menler eklemek, hra edilen HTML sayfalarna metin eklemek iin Dreamweaver MXi kullanmak.
IV.3.4 Freehand
Freehand MX ile bask ncesinde karmak grafikleri, konseptleri hazrlayabilir ayrca internet ve Flash MX iin ierik gelitirilebilir. Gl tasarm ve grsel aralaryla tamamen dzenlenebilir grafikler yaratlabilir ve bunlar birok farkl ortamda yaynlanabilirsiniz. [10] Macromedia FreeHand MX ile internet, Macromedia Flash MX veya bask ncesi uygulamalar ile almalar, hzl ve kolay bir biimde oluturup yaynlanabilir. Macromedia FreeHand MX TV reklamlar, reklam panolar, sunum rnleri ve akc sunumlar iin akc, kullanm kolay grafiksel bir ortam salar. [10] Hzl gelitirme ve dzenleme seenekleri ile Freehand program, ana sayfalar, arka fonlar, veri trleri iin sembol ktphaneleri ve bul-deitir grafik zelliklerini en geni ekilde dzenleme seeneklerine sahip olmamz salar. [10]
63
Grsel olarak zengin sunumlar ve tasarmlar hzl bir ekilde hazrlamanz salar. Macromedia FreeHand MX; Macromedia Flash MX ara yzleri, bask ve internet uygulamalarnzda kullanacak ara yz tasarmlar iin vektrel tabanl gl ve gelitirilebilir aralar ierir. [10]
IV.3.5 Flash
Macromedia Flash MX tasarmc ve gelitirimcilerin, pazarlama, sunum, erenim ve uygulamalar iin kullanlacak ara yzleri, video, metin ses ve grafiklerle btnletirerek oluturup, zengin deneyimler ve baarl sonulara evirmelerini salar. Flash dnyann en yaygn yazlm ortam olarak bir milyondan fazla profesyonel tarafndan kullanlmakta ve % 97den fazla internet kullancsnn masast ile geni yelpaze ieren aralara ulaabilmektedir. Flash programnn zellikleri u ekilde sralanabilir: Flash MX 2004 en iyi internet deneyimleri salayarak yatrmn geri dnn kolaylatrr. Bugn 414 milyonun zerinde internet kullancs Flash ieriini grmek iin gerekli plug-in'e sahiptir. Bu ekilde sunucu ykleme ve ierik indirme sreleri azalmaktadr. Video, vektr grafii, animasyon, ses, 2 ynl mesaj ve etkileimden oluan tam multimedya destei ile zengin ierik ve uygulamalara yepyeni bir boyut kazandrmaktadr. Yardmc teknolojiler, Flash ieriini ve uygulamalar evirerek engelliler dhil olmak zere herkese tam eriilebilirlik destei salamaktadr. erik ve veri ak (yklenirken oynatlan) ile balant hzndan bamsz olarak annda deneyim salanr. Flash Web Oynatc Program ve uygulama sunucusu arasnda bilgi alverii esnasnda sayfa yenilenmesine gerek kalmaz bylece kesintisiz uygulama deneyimi salanr. Flash Web Oynatc Program birok platformda desteklendiinden ierik ve uygulamalarn her ortamda ve yerde izlenebilmesini salar. Flash MX 2004, taraycnn tesine geen zengin uygulamalar ve yksek etkide ierik yelpazesi hazrlamada gl bir zmdr.
IV.3.6 Swishmax
Flash programn kullanmay rendikten sonra, ayn ilemleri daha ksa zamanda gerekletirmek iin 250ye yakn efekt ile animasyon oluturmada
64
yardmc bir programdr. Baz durumlarda Flash programnn nne dahi gemektedir. Otomatik ekil izme arac, kendine zg ileri dzey script dili, dinamik ierii, formlar dier web bileenlerinden ekleyebilme ve dier uygulamalara gnderebilme zellikleri bulunmaktadr. Kullanm olduka kolay olan Swishmax program, ok daha ksa bir srede istenen animasyonu gerekletirme imkn salamaktadr.
65
ekil 4.1de bir srkle brak etkileimi uygulanmtr. Buton terminalinin blok diyagramda iken (while) dngs iine yerletirilmesi istenmektedir. Authorware MX program ak izgisi zerine yerletirilmi ikonlar yardmyla etkileim oluturulmutur. ncelikle gsterim ikonlarnda srklenecek nesne grafii ve braklacak alann grafii ekrana aktarlmaktadr. Daha sonra etkileim (interaction) ikonu ile srkle brak etkileimi salanm olur. Etkileim ikonu eitli trlerde uygulamalar gerekletirebilir. Ak izgisine yerletirilmesi ile alan pencereden seim yaplmaktadr. Ak izgisinin gerekli ekilde dzenlenmesi ile ders esnasnda kullanc buton terminalini fare ile tutarak ekran zerinde srkleyebilir. Eer buton terminali iken dngsnn herhangi bir yerinde braklacak olursa, terminal sinyal canlandrma (Simulate Signal VI) sanal enstrmannn solundaki bolua konumlanarak, ykselte girii ile balanr.
66
67
Kullanc tarafndan ders esnasnda, fare imleci ile snrlar belirlenmi butonun snrlar iine girildiinde imle internetteki bir balantda olduu gibi parmak eklini alr. Bu esnada kullanc fare butonuna basacak olursa, ak izgisinde ilerlemeye devam edilmi olur.
68
IV.5.4 Canlandrmalar
Animasyon olarak da adlandrlan canlandrmalar, e-renme uygulamalarnn vazgeilmez nesnelerindendir. Bir uygulamann gerek laboratuvarlarda veya atlyelerde uygulanmas, her zaman en ok kabul edilen renme yntemidir. Ancak bu fiziki eitim ortamlarnn yeterli kapasitede olmamas, yaplmas gereken deney veya ilemlerin e-renme uygulamalarnda canlandrlmasn gerektirmektedir. Kullancnn deney veya ilemleri bilgisayar karsnda seyretmesi salanr. Macromedia Flash MX veya SwishMAX programlar ile animasyonlar hazrlanarak internet sitelerinde gsterilmektedir. Bir izgi filmde birbirini takip eden resimler, bir nesnenin hareketini grntlemektedir. Animasyon hazrlama ilemi de izgi filmlerde olduu gibi bir nesnenin belli bir zamanda bir noktadan baka bir noktaya hareketini salar. ekil 4.6da ekranda dalga ekillerinin aynen bir osiloskop ekrannda veya bir sanal enstrmann n panelinde grafik eklinde grntlenmesi salanmtr. altrma butonuna basldnda dalga ekli ekranda canlandrlm olur.
69
70
71
2004 yl Kasm aynda Sakaryada dzenlenen 4. Uluslararas Eitim Teknolojileri Sempozyumu iin, Do.Dr. Koray TUNALP ile birlikte "LabVIEW Bilgisayar Programnn Uzaktan Eitimi" adl bildiri sunulmutur. Bylece tezin ksa bir tantm salanmtr. Ayrca ilgili kurum ve kiiler ile iletiime katk salanmtr.
IV.7.1 LabVIEW
Sitenin LabVIEW blm st mende en solda olan balantdr. st men sitenin her sayfasnda tarayc tarafndan grntlenir. LabVIEW sayfasnda 5 balant bulunmaktadr. National Instruments Program Kurulumu LabVIEW Balangc LabVIEW Yaps Niin E-renme
lk balant olan National Instruments, firma ile ilgili tantc bilgileri sunmaktadr. Firmann kuruluu, tarihi, temel rn portfy gibi bilgilere de bu sayfadan ulamak mmkndr.Program Kurulumu LabVIEW programnn CDden bilgisayar zerine kurulumunu anlatan bilgileri grntler. Programn 30 gnlk gsteri CDsine NI ve E3TAM firmalarndan veya internet zerinden ulaabilirsiniz. LabVIEW Balangc bilgisayar zerine kurulmu olan LabVIEW programnn balatlmas iin yaplmas gerekenleri anlatmaktadr. Ayrca bu blmde ablonlara veya nceden oluturduunuz sanal enstrmanlarnza nasl ulaabileceiniz anlatlmaktadr. LabVIEW Yaps blm ise NI firmas tarafndan oluturulmu LabVIEW programnn yaps, hangi programlama dilinde yazld, zellikleri hakknda bilgiler vermektedir. n panel ve blok diyagram iki blmden oluan program, G dili ile yazlmtr. Ayrca bu sayfada Niin LabVIEW Kullanmalyz? sorusuna da cevap aranmaktadr. Son olarak Niin E-renme blmnde uzaktan retim hakknda ksa tantc bilgiler verilerek, son yllarda tercih edilen bu renme
72
73
ynteminin zellikleri anlatlmaktadr. Ayrca teknik alanlarda uzaktan eitimin uygulanabilirliinden bahsedilmektedir.
IV.7.2 Kurslar
Kurslar blm sitenin en nemli ksmdr. Ders ieriklerinin tamam burada bulunmaktadr. Bu ksma girmeden nce bilgisayar, Authorware program tarafndan hazrlanm uygulamalar altrabilir hale getirilmelidir. Bu amala Macromedia internet sayfalarndan Authorware Oynatc Program yklenmelidir. lgili program hem ders balantlarndan biri iaretlendiinde otomatik olarak hem de ndirme blmnden ilgili balant iaretlenerek yklenebilir. Kurslar blm drt ana balktan olumaktadr; Veri Toplamann Temelleri LabVIEWa Balyorum LabVIEW Temel Kursu LabVIEWda lme
74
75
Veri Toplamann Temelleri blmnde renci veri toplama, veri ileme, veri analizi gibi konular hakknda bilgiler renebilir. Modlde grlt, veri toplamada kullanlan donanmlar ve seri veri haberleme ile ilgili bilgilere ulalabilir. LabVIEW genellikle lme ve enstrmantasyon alannda kullanlan bir bilgisayar program olmasndan dolay, ncelikle veri toplama, ileme ve analizi hakknda bilgi verilmesinde fayda vardr. Kurslarn ikinci blmn LabVIEWa Balyorum oluturmaktadr. LabVIEWa Balyorum 5 ksmdan oluur; LabVIEW ile Sanal Enstrmanlara Giri Bir Sinyali Analiz Etmek ve Kaydetmek Bir Sanal Enstrmann zelliklerini Geniletmek Veri Elde Etmek ve Enstrmanlar ile letiim Dier LabVIEW zelliklerini Kullanmak
LabVIEW ile Sanal Enstrmanlara Giri blmnde, bir sanal enstrmann almas, sanal enstrmana kontrol ve gstergeler eklemek, sanal enstrman altrmak gibi konular anlatlmaktadr. Bir Sinyali Analiz Etmek ve Kaydetmek blm ise veri analizi yapabilmek iin bir sanal enstrman oluturularak, gerekli
76
kontrol ve gstergelerin eklenmesi, uyar seviye limitlerinin belirlenmesi ve elde edilen verinin bir tabloda kaydedilmesi gibi bilgiler aktarlmaktadr. Bir Sanal Enstrmann zelliklerini Geniletmek blm, oluturulacak sanal enstrmanda elde edilen sinyalin veya n panelin kullancnn isteine gre dzenlenmesini retmeyi amalamaktadr. Bu blmde ayrca uygulama hznn ne ekilde ayarlanaca da retilmektedir. Veri Elde Etmek ve Enstrmanlar ile letiim National Instruments firmas veri elde donanmlar ile yeni bir grevin nasl oluturulaca hakknda bilgi vermektedir. Bu konu ile ilgili rnek uygulamalar da bu blm kapsamndadr. Dier LabVIEW zelliklerini Kullanmak blm National Instruments firmas internet sitesi yardm ile LabVIEW program kullanlarak rnek uygulamalara nasl ulalacan aktarmaktadr. Ayrca, programda kullanlabilen tm kontrol, gsterge, fonksiyon ve sanal enstrmanlar hakknda bilgi verilmektedir. eitli veri tipleri tantm yaplarak, bu konuda ksa bilgiler verilmektedir. LabVIEW Temel Kursu program zerinde bir sanal enstrman oluturmak iin n panel ve blok diyagramn nasl kullanlacan aktarmaktadr. Kullanlacak sanal enstrmanlarn ierikleri hakknda bilgi aktarmak iin kullanlan yardm penceresi tantlmaktadr. Programda kullanlan sabitler ve fonksiyon konusuna da bu blmde deinilmitir. LabVIEWda lme blm bir veri toplama sanal enstrmannn LabVIEW program kullanlarak nasl oluturulacan retmektedir. Ayrca bir sinyalin oluturulmas veya istenmeyen sinyallerin filtrelenmesi gibi konular da anlatlmtr. Sinyal verileri yardmyla oluturulacak erinin dzenlenmesi ve uydurulmas konularna da yer verilmitir.
77
iermektedir. Bir sanal enstrman oluturmak veya bir sinyal elde edip bu sinyali ilemek iin gerekli bilgilere de bu blmden ulalabilir. LabVIEW Temel Kursu programda kullanlan nesnelerin detayl tantmn amalamaktadr. n panel kontrol ve gstergeleri, blok diyagram enstrmanlarnn yan sra fonksiyonlar, sabitler, veri tipleri hakknda tantm yapmaktadr. LabVIEWda lme blm ise bir sanal laboratuvar gibi bilgisayarn kullanlabilmesi iin gerekli ilemleri retmektedir. Bu amala bilgisayara NI firmas tarafndan retilmi, LabVIEW programnn kullanabilecei kartlarn takl olmas gerekir. Bu kartlar sayesinde gerek hayattan veriler alnarak, bilgisayar ortamnda ilenebilir ve grntlenebilir. Bu blmde bir DAQ veri elde etme kartnn bilgisayara taklmas ve bu sayede yaplabilen ilemler, elde edilen verilerin depolanmas, filtrelenmesi ve eri uydurma fonksiyonlar anlatlmaktadr.
IV.7.2.2 Deerlendirmeler
Her blm sonunda veya drt dersin konularn kapsayan deerlendirme sorularna yer verilmitir. Deerlendirmede amalanan hem anlatlan konularn genel bir tekrarnn yaplmas hem de kullanclarn seviyelerini lmektir. Deerlendirme uygulamalar gelitirilirken eitimi alan kiilerin ilgisini ekmek iin farkl yntemler denenmitir. Cevap isteme ekilleri; oktan semeli, ksa cevap ve doru yanl gibi farkllklar gstermektedir.
78
a. oktan Semeli
Bu deerlendirme ynteminde sorulan soru iin drt cevap seenei sunulmaktadr. Kullanc soruyu okuduktan sonra fare ile seimini yaparak bir kk iaretlemektedir. Daha sonra eer iaretlenen cevap kontrol edilmek istenirse, butona baslarak cevabn doru veya yanl olduu renilebilir. Verilen doru veya yanl cevaplar iin ayr ayr geri bildirimler hazrlanarak kullanc ayn zamanda eitilmeye devam edilmektedir.
b. Ksa Cevap
Bu deerlendirme ynteminde bu kez sorulan soruya klavye yardmyla bir metin cevab istenmektedir. Metin kutusuna yazlan cevaptan sonra ya enter tuu ile ya da butona basmak suretiyle doru cevab renmek mmkndr. Yine verilen cevabn doru veya yanl olmasna bal olarak kullancya verilen bilgi deiiklik gstermektedir.
c. Doru Yanl
Bu kez deerlendirme amac ile bir hkm cmlesi ekrana aktarlarak, kullancya bu hkmn doru veya yanl olduu sorulmaktadr. Kullanc fare ile Doru veya Yanl seeneklerinde birisini iaretler. Deerlendirme sonunda, her deerlendirme de olduu gibi sorulan soru adedi, verilen cevap ve doru cevap adetleri bir rapor olarak kullancya sunulmaktadr. Deerlendirme sayfalarnda
79
sadece bir sonraki ve bir nceki sayfaya gei ve k iin kullanlan butonlar bulunmaktadr. Ders ieriklerinde kullanlan szlk ve yardm menleri kullanlamamaktadr.
IV.7.3 Projeler
Bu blmde NI firmas tarafndan uygulanm zmlerden bahsedilmektedir. NI Internet sayfalarndan elde edilen zmler ile ilgili yazlar Trkeletirilerek, ayn zamanda orijinal dillerinde kullanclara sunulmaktadr. Bu uygulamalar uzay, otomotiv, haberleme, snma ve grnt elde etme gibi eitli sektr ve branlardan seilerek, LabVIEW programnn ne kadar geni bir alanda kullanld benimsetilmitir. Projeler sayfalarnda, bir sektrde bulunan bir problem, uygulanan zm ve zmn uygulanmas esnasnda kullanlan NI donanm ve yazlmlar belirtilmitir. Projeler bir NASA uanda veri toplama, motor bisiklet fren testi, klima sistemlerinde veri simlasyonu dzenlenmesi, DC motor test stand gibi eitlilikler gstermektedir. Projeler dnya zerinde kullanlan veri toplama sistemlerinin nasl uyguland hakknda fikir vermesi asnda yarar salamaktadr. rnein uzayda yaplan bir alma ile ilgili gelitirilmi olan sistem baz zellikler gerektirmektedir.
80
Yer ekimi olmay ve bundan oluan zorluklar bu durumu aklayabilmektedir. Firmann gelitirdii donanmlarn ve yazlmlarn her trl ortamda neredeyse sorunsuz kullanld sylenebilir. Yksek titreimde, deiik s uygulamalarnda, eitli test sistemlerinde rahatlkla uygulanm projelerin ayrca ngilizce pdf uzantl dosyalarna da ulamak mmkndr. Bu sayfadan ulalabilen projeler unlardr:
PROJELER
Bir NASA Uanda LabVIEW Veri Elde Etme Performans TempVIEW - Labview ve IMAQ Vision Kullanarak Dk Maliyetli Termal Grntleme Sistemi Hareket ve Gr Aralarn Kullanarak Smart Kart retimi Universal DC Motor Kontrol Eden Test Merkezi Motorbisikletin Yol stnde Fren Testi Fiber Hizalamak iin Otomatik Laser Gerek Titreim Analizi X Inlarnn Krlmas Verilerinin Elde Edilip lenmesi in LabVIEW Temelli Bilgisayar Programnn Kullanlmas Uzaktan Kumandalar in Radyo Frekans Test Standlar Fiat Otomotiv Firmasna Klima Similasyon Sistemi Tasarlamak in Sanal LabVIEW ve NI DAQ Kullanarak Derin Sulardaki Souk Kesimler ekil 4.15. LUESte Bulunan Projeler
IV.7.4 Balantlar
Balantlarda site ile ilgili kullancnn iine yarayabilecek Internet sitelerine yer verilmitir. LabVIEW ile ilgili NI resmi sitesi, programn Trkiye datmcs E3tam, e-renme zerine birka site ve arama motorlar bu balantlardan birkadr. Ayrca projenin oluturulduu Marmara niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi ve Fen Bilimleri Enstits Web Sitelerine de ulamak mmkndr. ANTRAK ve TOJET gibi e-dergiler ve LabVIEW program hakknda eitim veren niversitelere de bu sayfalardan ulalabilir.
81
IV.7.5 ndirme
ndirme blmnde siteden eitim alrken kullanlabilecek yazlmlar sunulmaktadr. Flash ve Authorware Web oynatclar, LabVIEW program ve rnek sanal enstrman dosyalar bu yazlmlardan bir kadr. Ayrca NI resmi sitesinde yaynlanan ve alt saatlik MS Power Point sunumlarna da ngilizce olarak buradan ulalabilir. Yaplan tez almasnn tantm amacyla, Sakaryada 2004 ylnn Kasm aynda dzenlenen 4. Uluslararas Eitim Teknolojileri Sempozyumunda yaynlanm olan LabVIEW Bilgisayar Programnn Uzaktan Eitimi adl bildiri pdf formatnda yaynlanmaktadr.
IV.7.6 Yardm
Sitenin ve derslerin kullanlmas srasnda karlalan problemlere yardmc olmak amacyla, bu blm kullanlabilir. Ders ieriklerinde kullanlabilecek butonlarn ne anlama geldii bu blmde aktarlmtr. Ayrca LabVIEW programnda ihtiya duyulacak yardm seenekleri ve derslerin alnmas iin gerekli olan bilgisayar konfigrasyonu aktarlmtr. Tez almasnda yararlanlan Kaynaklar da bu blmde yaynlanmaktadr.
82
Dersler grntlenirken srekli olarak baz butonlar ekrann sa alt kesinde kullanma sunulmutur. leri, geri, men, bul, szlk, yardm ve k butonlar kullancya baz kolaylklar sunmak iin tasarlanmtr.
Men penceresinde dersin ka sayfa olduu bilgisi ve o dersteki tm sayfalara gei iin balant mevcuttur. Bir klasr ve alt klasrlerinde olduu gibi (+) iareti ile bu derste olan sayfa balantlar gizlenip, grntlenebilir. Her hangi bir anda, istenilen sayfa balants iaretlenerek o sayfaya direk olarak gidilebilir. Bul penceresi, sayfann ieriinde her hangi bir kelime arayabilir ve o sayfada aranan kelimeye gei salayabilmektedir. Eer aranan kelime birden ok sayfada bulunmusa her birini ayr ayr sayfa ksmnda belirterek, her birine ayr ayr gei salanabilir.
83
Szlk, derslerin grlmesi esnasnda en ok ie yarayan penceredir. Eer program ile ilgili anlalmayan bir terim, kelime veya ksaltma mevcutsa, kullanc bu bilinmeyeni szlk yardm ile renme ansna sahiptir. Szlk penceresinin st ksmnda bulunan harflerden her biri ayn harfle balayan kelime veya ksaltmalar belirtmektedir. Pencere iki ksmdan olumaktadr. Sol tarafta kelime veya ksaltmalar sral ekilde bulunurken, sa tarafta ise renilmek istenen kelime iaretlendiinde onunla ilgili bilgiler grntlenmektedir.
Yardm penceresi, ders sayfalarn daha rahat kullanabilmek iin gerekli tanmlamalar yapmaktadr. Sayfa numaras, gelecek sayfa, gemi sayfa, men, balk bunlardan bir kadr.
IV.7.7 letiim
Tez uygulaycs ve danmanna; yardm, merak edilen konular, neri ve ikyetleri bildirmek amac ile iletiim blmnden ulalabilir. E-posta adresleri yardmyla bildirilecek konular ilgili kiilere aktarlabilir. Ayn zamanda NI ve Marmara niversitesi iletiim bilgilerine bu blmden ulalabilinir.
aktarmaktadr. Bu amala eitli etkileimlerden yararlanlmaktadr. Derslerin ilk sayfas konu bal ve ksa bir tantc bilgi grntlemektedir. Sayfann sol alt kesinde srekli olarak, dersin toplam ka sayfa olduu ve o anda kanc sayfada
84
bulunulduu hakknda bilgi verilmektedir. Ayrca Devam etmek iin ileri butonuna basnz., Konu bitti. veya Sanal enstrman blok diyagrama yerletiriniz. gibi kullancy ynlendiren ksa bilgiler sunulmaktadr. Ders sayfalar, konu btnl amalanarak belli bir bilgiyi kullancya aktarmay planlamaktadr. ekil 4.21de gsterilen, Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas dersine ait 1. sayfada LabVIEWda kullanlan ablonlar hakknda ksa bir bilgi verildikten sonra, ikinci sayfaya gemek iin ileri butonu kullanlmaldr. Bu blmde anlatlan konulara ait resimlere Ek Bden ulaabilirsiniz. LabVIEW program bilgisayara yklendikten sonra, masast ikon yardmyla program balatlmaldr. Bu farenin ikon zerinde ift tklanmasn gerektirmektedir. Kullancnn bu etkileimi gerekletirerek, program nasl balataca retilmi olur. Programn balatlmas ile birlikte ekrana ekil 4.23de gsterilen pencere almaktadr. Pencerede New, Open, Configure ve Help butonlar mevcuttur. Kullancya fare ile New butonuna basarak etkileimde bulunmalar istenmektedir. Bu etkileim ile otomatik olarak dier sayfaya geilmektedir. New butonuna baslarak alan ablon penceresinden bir sinyalin retilip, grntlenmesi iin ekil 4.24in solunda gsterilen listeden Generate and Display seilmelidir. Bylece ilgili balant mavi zeminde beyaz yaz ile iaretlenmi olacaktr. Artk Ok butonuna baslabilir. ekil 4.25de gsterilen sayfada ablonun almas ile ekrana alacak olan sanal enstrmann n panel ve blok diyagram bir n grn ile gsterilmitir. Bu sanal enstrman bir sinyal retmek iin kullanlabilir. Generate And Display yazs ekil 4.26te gsterilen sayfada iaretlendikten sonra, ilgili n panel ve blok diyagramn alabilmesi iin Ok butonuna baslmaldr. Kullancdan fare ile butona basarak yine etkileime katlmas istenmektedir. Generate And Display yazs ift tklanarak da ablon alabilir. Bir sonraki sayfaya ilerlemek iin bu kez kullanc ilgili yazya ift tklamaldr. ekil 4.28te gsterilen sayfada n panel ksaca tantlmakta ve eer n panel grntlenemiyorsa, Windows mensnden Show Front Panel seeneinin iaretlenmesi gerektii belirtilmektedir.
85
ekil 4.29da gsterilen sayfada ise blok diyagram tantlarak, blok diyagramn grntlenmesi iin yine Windows mensnden Show Block Diagram seenei iaretlenmelidir. Dersin son sayfas n panelde bulunan iki butondan bahsedilmektedir. Bu butonlar Run ve Stop butonlardr. Oluturulan sanal enstrmann altrlmas iin Run butonu, durdurmak iin ise Stop butonu kullanlmaldr.
86
ncelikle bir DAQ karttan alnabilecek sinyal, 0 ile 1 arasnda rasgele say reten Random Number arac kullanlarak temsil edilmitir. n panelde bulunan iki dner anahtardan alnan ve kullancnn isteine gre deitirilebilen alt ve st snr deerleri ile birletirilerek grafik tablosuna aktarlmaktadr. Random Numbern 0 ile 1 arasnda rettii say 100 ile arplarak 0 ile 100 arasnda bir say retmek mmkndr. Dner anahtarn alt ve st snrlar da 0 ile 20 ve 80 ile 100 olarak belirlenmitir. Tm bu deerler istendiinde deitirilebilir. Sanal enstrman altrldnda grafik tablosunda deer gsterilecektir. Krmz ile belirtilen st snr deeridir. Yeil ile gsterilen alt snr deeridir. Beyaz izgi ise d dnyadan alnan sinyal deeridir. Beyaz izgi yani lm deeri st snr getiinde st yeil ledi yanar. Eer llen deer krmz izginin altna inecek olursa, bu kez alt yeil ledi yanar. Sanal enstrmanda elde edilen veriler Write LabVIEW Measurement enstrman ile bir dosyaya kaydedilebilir. n panelde bulunan bir anahtar ile kayt yaplabilir. Kayt yaplacak dosya ismi belirtilebilir. Dosyann bilgisayarda hangi diske kaydedildii belirtilmektedir. Anlk veri deerleri bir tablo ile saklanabilmektedir.
87
BLM V.
SONULAR
Tez almasnda birincil ama, e-renme sitesi oluturarak LabVIEW programnn Trke bir kaynaktan retilmesidir. Site oluturulurken, e-renme uygulamalarnda tercih edilen etkileimler kullanlmtr. Etkileim olarak, hedef alan iaretleme, hedef obje seme, metin girii ve animasyonlar en ok kullanlan uygulamalardr. Sadece LabVIEW program zerine yazlm olan Trke bir kaynak olarak bu site literatrde nemli bir a kapatmaktadr. Sitede oluturulan eitim modelleri iin toplam 83 blmde 750 civarnda slayt gelitirilmitir. Derslerde srkle brak, metin girii, canlandrma ve hedef alan seimi gibi etkileimlerden yararlanlmtr. Deerlendirme amacyla 19 snav blm oluturulmu ve 169 soru hazrlanmtr. Deerlendirmeler; ksa cevap, oktan semeli ve doru / yanl seimi gibi eitli ekillerde tasarlanmtr. Endstriyel enstrmantasyonda veri elde etme, ileme ve grntleme ilemleri sk kullanlmaktadr. Firmalar bu ilemleri en az hata ile ve en kolay ekilde yerine getirmek iin aba harcamaktadrlar. National Instruments firmas bu aamada, endstriye yardmc olmak iin LabVIEW programn srekli olarak gelitirmektedir. LabVIEW program dnya zerinde youn ekilde kullanlmasna kar, lkemizde henz yeni yeni tannmaktadr. Bu aamada lkemizde de LabVIEW programn kullanabilen yetimi insan gcne ihtiya gn getike artmaktadr. Bu amala iletmelerde program kullanacak olan operatrler, NI firmasnn resmi nternet sitesindeki ngilizce dokmanlarn kullanabilecekleri gibi ikincil amaca ynelik olarak bu tez almas sonucunda, Trke olarak tasarlanan ve oluturulan LabVIEW e-renim sitesinden de yararlanabilirler.
88
E-renme son yllarda akademik dzeyde alan eitim kurumlar ile i hayatnda firmalarn personelini eitmesi amac ile en ok tercih edilen renme metodudur. zellikle eitime nem veren kurulular, hem zaman kaybn nlemek iin, hem de ilerleyen teknolojiye yetiebilmek iin bnyelerinde e-renme siteleri oluturmaya balamlardr. E-renme siteleri, hem eitilecek personelin renme hzn dikkate almaktadr, hem de ekonomik eitim srelerine katkda bulunmaktadr. letme, bankaclk, muhasebe ve bilgisayar iletmecilii gibi konularda e-renme youn ekilde kullanlmakta ve olumlu sonular vermektedir. Teknik alanlarda eitimin dier bilimlerdeki eitime gre farkllklar
bulunmaktadr. Belli bir alt yap gerektiren, uygulamaya dayal bir eitim olmas arttr. Dolaysyla eitilecek kiinin bir n eitimden gemesi arttr. Teknik alanlarda e-renme teorik bilgilerin aktarmnda kullanlmas mmkn iken, uygulama gerektiren ileri aamalarda mutlaka atlye, laboratuvar veya staj yerleri gibi fiziki bir renme ortamna gereksinim vardr. Nfusu yksek olan lkemizde, teknik eitim veren kurumlarn donanma bal olarak, belli sayda kontenjannn olmas e-renmeyi zorunlu klmaktadr. Eitim alacak gruplar srekli eitim kurumunda bulunacaklarna; evlerinde, i yerlerinde gerekli n bilgiyi aldktan sonra sadece uygulamalar yapmak iin eitim kurumuna ksa sreler iin arlmaldr. Bylece ayn sre iinde daha fazla kii eitim alacaktr. Uygulamal bir eitim, ekonomik zorluklar getirmektedir. Eitim kurumunda her uygulamay yapabilmek byk bir baardr. Teknik eitime uzaktan eitim, bu aamalarn uygulama olmayan ksmlarnda eklenebilir. Teknik eitimin n hazrl uzaktan, ancak uygulama gerektiren blmler klasik yntemle atlye veya laboratuvarlarda gerekletirilmelidir. Baz e-renme modellerinde yaplmas gereken deneyler benzetilerek sanal ortamda uygulanmaktadr. Ancak teknik eleman olacak bireyin gerek aralar ile deneyi yapp sonucunu grmesi kiinin eitim kalitesini arttracaktr. Gnmzde teknolojiyi retmeyi amalayan pek ok bilgisayar yazlm ngilizce dilinde yazlmaktadr. Ancak ii teknolojiyi uygulamak, gelitirmek olan konuyla ilgili teknik kiiler, bu tip yazlmlarn kullanmn yabanc dil engeli yznden renememekte ve dolaysyla gelitirememektedir. Bu durum da teknoloji pazarnn kiilerin, firmalarn ve lkenin geliimine nemli lde engel oluturmaktadr. almada oluturulan Trke LabVIEW Uzaktan Eitim Sitesi ile belirtilen nitelikteki kiilere ulalmas ve sonu olarak mesleki teknik eitimle birlikte lkenin gelimesi
89
amalanmtr. Benzer yazlmlarn da uzaktan renim olarak gelitirilmesi gerekmektedir. Teknik eitim bnyesinde bulunan her eitmen derslerini e-renme uygulamalarna yanstrsa, bir ok eitim materyali hazrlanmasnn yan sra, her biri bir kitap niteliinde olan bu dersler ile literatr geniletilmi olacaktr. Ayrca bu ders konularnn gelien teknolojiye gre yenilenmesi, bir kitabn yeni basksnn karlmasndan daha kolay olacaktr.
90
BLM VI.
TARTIMA VE DEERLENDRMELER
Yaplan yksek lisans tez almasnda amzn yeni renim metodu kullanlarak bir e-renim web sitesi oluturulmu, lme ve enstrmantasyonda en ok kullanlan bilgisayar programlarndan olan LabVIEW program retilmeye allmtr. Oluturulan dersler Authorware program kullanlarak tasarlanmtr. Ancak video grntleri ve ses kaytlarna pek fazla yer verilememitir. Ayrca dinamik bir web sitesi olmas amac ile PHP kodlar kullanlarak, kullanclarn girite bir kullanc ad ve ifre almalar salanmtr. Ancak bir renci ynetim sistemi kullanlmamtr. Byle bir ynetim sistemi hizmeti veren irketten hizmet alarak, kullanclarn hem girite tanmlanmas hem de sonraki balantlarnda nerede kaldklar ve hangi blmden devam edecekleri tespit edilebilir. Sitenin oluturulmas sresince kullanlan programlar ve tabii ki LabVIEW program srmleri deimi ve programlar gelimitir. Sonraki yaplacak almalarda en son srmler ile alma yaplmas nerilmektedir. Ayrca oluturulan sitede LabVIEW program temel zellikleri, n panel ve blok diyagram elemanlarnn tantm, LabVIEW program ile lme ve ile ilgili dersler hazrlanmtr. Ancak LabVIEW programnn birok ara kutusu mevcuttur. Bu program ile daha birok alanda alma yaplabilmektedir. rnein sonraki almalarda hareket sistemleri, grsel tanmlama, iletiim ve haberleme, internet uygulamalar ve motor kontrol sistemleri gibi daha birok konudaki almalar yapabilmek iin gerekli bilgiler sunulabilir. Sitenin oluturulmas srasnda ekran znrl ve bilgisayar konfigrasyonlar dnlerek tereddtte kalnmtr. nk eitim kurumlar olan mesleki okullarn bilgisayar konfigrasyonlar genelde dk olduundan ekran znrlnn dk tutulmas gerekir. Ekran znrlnn dk olmas durumunda ise ders ieriklerinin daha dar bir alanda kullancya sunulmas gerekecektir. Ayn zamanda ders ieriklerinin yklenmesi iin Authorware Web
91
oynatcnn bilgisayarlarda ykl olmas ve hzl bir internet balantsnn olmas nerilmektedir. Tm bunlar gz nnde bulundurularak, 800*600 ekran znrl kullanlarak, ders ierikleri dar alanda verilmeye allm ve ayrca internet balantsnn dk olma ihtimaline karn grsel veriler mmkn olduu kadar dk boyutlarda optimize edilmitir. Bir uzaktan renim web sitesi oluturmak iin birok alanda alma yapmak gereklidir. Bir taraftan ierik hazrlama almalarn yrtrken, bir taraftan da siteyi olutururken oluturulacak kod, grafik, animasyon ve veriler iin kullanlmas gereken programlarla allmaldr. Genellikle yurt dnda yaplan web dizayn almalarnda ve e-renme zerine alan firmalarda ierik hazrlama, animasyon, renci ynetim sistemi, grafik hazrlama ve optimizasyonu gibi alt blmler oluturulmutur. Bylece bir ekip almas oluturularak, daha iyi uygulamalar oluturulmaktadr.
92
KAYNAKLAR
[1] UYANIK H., DEMREL H., TUN E.; LabVIEW ile Simlasyon ve Eitim Amal Kullanlmas, Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Elektrik Eitimi Blm Lisans Tezi; 2003 stanbul. [2] ABBASOLU H.Y., PASTACI H.; Dijital lmeler, 1996, stanbul. [3] KABAKI Il, Karakaya Ziya ; Webde renme, lme ve Deerlendirme , Mays 2003, Ankara. [4] ZDN E., ASLAN . ; Workbench Bilgisayar Program ile lme Deneylerinin Simlasyonu Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Elektrik Eitimi Blm Lisans Tezi; 2000 stanbul. [5] www.ceturk.com Computer Engineering TURK Web Sitesi (Eriim Tarihi : 23.04.2005). [6] ZCAN M. ; Quick Field Programnn Eitime Uyarlanmas Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Elektrik Eitimi Blm Lisans Tezi; 2000 stanbul. [7] National Instruments Corp. ; "Getting Started with LabVIEW", July 2000, Part Number 321527D-01, Teksas, ABD. [8] TUNALP K, GNER Y. ; LabVIEW Bilgisayar Programnn Uzaktan Eitimi, IV. Uluslararas Eitim Teknolojileri Sempozyumu, Kasm 2004, Sakarya. [9] EYPOLU Filiz ; E-renme Nedir? , Biliim Dergisi 88. say Aralk 2003 http://merkez.tbd.org.tr (Eriim Tarihi 09.04.2005). [10] www.macromedia.com (Eriim Tarihi : 25.04.2003). [11] National Instruments Corp. ; www.ni.com NI Resmi Web Sitesi, (Eriim Tarihi : 08.04.2005), Teksas, ABD. [12] PARK John, MACKAY Steve, Practical Data Acquisition for Instrumentation and Control Systems, 28.July.2003, ButterworthHeinemann, Australia [13] www.bilgisayardershanesi.com (Eriim Tarihi : 09.06.2005)
93
[14] Endstriyel ve Bilimsel Test Teknolojileri Tasarm A..; www.E3TAM.com, NI Trkiye Temsilcisi Web Sitesi, (Eriim Tarihi : 08.04.2005), stanbul. [15] KHRISTINE ANNWN PAGE; Macromedia Dreamweaver MX Kaynandan Eitim, ubat 2003, Macromedia Press. [16] KELLOGG Orson, BHATNAGAR Veera; Macromedia AuthorWare 6 Kaynandan Eitim Ocak 2003 Macromedia Press. [17] PATTI SCHULZE ; Macromedia Fireworks MX Kaynandan Eitim Ekim 2002 Macromedia Press. [18] CHRISSY REY ; Macromedia Flash MX Kaynandan Eitim Nisan 2003 Macromedia Press. [19] National Instruments Corp. ; "LabVIEW User Manual", April 2003, Part Number 320999E-01, Teksas, ABD. [20] National Instruments Corp. ; "LabVIEW 7,0 Evaluation Software CD", 2003, Part Number 350778B-01, Teksas, ABD. [21] BODUR A., DNER G., GEREK C.; Otomasyon Srecinde Her Ynyle LabVIEW ve Matlab ile Enstrmantasyon ve lme, Nisan 2001, stanbul. [22] JEFFERY BARDZELL ; Macromedia MX eLearning leri Dzey Kaynandan Eitim Mays 2003 Macromedia Press. [23] National Instruments Corp. ; "Sound and Vibration Toolset User Manual", May 2000, Part Number 322194B-01, Texas USA. [24] National Instruments Corp.; Measurements Manual, July 2000, Part Number 322661A-01, Texas USA. [25] SELINGER Michelle; Connected Schools Premium Publishing, 2004, London. [26] COHEN Sandee; Herkes in Macromedia Freehand 10 abuk renim Klavuzu, eviri: Mehmet mleki, Nisan 2002, stanbul. [27] KASAPBAI M.C.; lme ve Enstrmantasyon Dersi Laboratuarnn LabVIEW Program Kullanlarak Sanal Ortamda Gerekletirilmesi, Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Elektrik Eitimi Blm Yksek Lisans Tezi; Haziran 2001 stanbul. [28] GNDZ F., TOKGZ H. ; LabVIEW Programnn Elektrik Teknolojisinde Kullanlmas, Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Elektrik Eitimi Blm Lisans Tezi; 1998 stanbul.
94
[29] EYPOLU Filiz ; E-renme Nedir?, Biliim Dergisi 88. say Aralk 2003. [30] KAYA Z., ERDEN O., AKIR H., BAIRSAKI B. N.; Uzaktan Eitimin Temelleri Dersindeki Uzaktan Eitim htiyac nitesinin Web Tabanl Sunumunun Hazrlanmas, The Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET July 2004 ISSN: 1303-6521 volume 3 Issue 3 Article 20. [31] www.enocta.com enocta e-renme web sitesi (Eriim Tarihi : 17.04.2003). [32] www.interbusclub.com INTERBUS Alan Yolu Organizasyonu Resmi Sitesi (Eriim Tarihi : 22.10.2005) [33] www.fieldbus.org FOUNDATION Fieldbus Organizasyon Resmi Sitesi (Eriim Tarihi : 23.10.2005) [34] www.pacontrol.com (Eriim Tarihi : 23.10.2005)
95
EKLER
96
EK A SZLK
A
A/D: Analogdan dijitale Active-X Controller: Active-X Kontrolleri. Otomasyon Nesnesinin zel bir formu, Active-X kontrolleri Visual Basicin kendi kontrollerine (VBXler) benzerdir. Fakat yaps OLE tabanldr. VBXlerin aksine Active-X Kontrolleri OLE bazl gelitirme aralar, uygulamalar veya web tarayclarna serbeste eklenebilir. ADC: Analogdan Dijitale evirici Elektronik cihaz, analog voltaj dijital bir deere eviren devre. Alias: Dk rnekleme hznda toplanan veride gzken yanl alak frekans bileeni. ANSI: Amerika Devlet Standartlar Enstits API: Uygulama Programlama Ara Yz ASIC: Uygulama zellikli entegre devre - Bir mteri iin gerekli olan spesifik fonksiyonlar dizayn eden ve reten patentli yar geirgen para. ASIC Application Specific Integrated Circuit: Sayc / Zamanlayc I/O fonksiyonlaryla basit ve arabellekli modlarn her ikisinde aa yukar sayma, periyot darbe genilii lme, kare dalga ve darbe retme, frekans kaydrma, anahtarlama iin kullanlabilir. Bu fonksiyonlarla olas kompleks uygulamalar toplama esnasnda rnek orannn ani deiimi ve edeer zaman rneklemesi iin zamanlamadr. AICC Aviation Industry Computer-Based Training Comittee: (Havaclk Endstrisi Bilgisayar Tabanl Eitim Komitesi), Bu kurum e-renme idare sistemlerinde standartlar gelitiren bir teknoloji tabanl eitim profesyonelleri grubudur. ATCC ayrca renci puanlarn ve ilerlemesini izlemek iin kullanlan standartlardan biridir. Asynchronous: (E zamanl olmayan) ki taraf arasndaki etkileimin ayn zamanda meydana gelmemesi durumu. rnein, Web blten panosu, e zamanl olmayan bir iletiim modudur. Authorware: Macromedia tarafndan hazrlanm olan renme iin tasarlanm bir yazm program. Authorware'in zellikleri arasnda, gelitiricilerin kod yazmadan ya
97
da programlama yapmadan karmak etkileimlilik yaratmasn salamak da vardr. Ayrca Authorware, daha da karmak etkileimlilik yaratmak isteyen gelitiriciler iin kodlama kapasitesiyle birlikte kullanlmaktadr. B Baud Rate: Seri iletiim veri iletimlerinin orannn bit/saniye gsterimi. Bipolar: Pozitif ve negatif tm deerleri ieren sinyal aral (rnein: +5V ve 5V) Bit: 0 veya 1 deerini alan 2lik sistemde tek haneli say. Breakdown Voltage: Grsel yaltmn, yar iletkenlerin veya di-elektrik materyallerin ilevini yitirmesi iin yeterli voltaj deeri. Buffered Data Acquisition: Ara Bellekli Veri Toplama; Birden fazla kanal kullanlan DAC kart maksimum rnekleme hzna karlp rneklenebilir. DAC operasyonu bilgisayarn arka plan grevlerinden biri olan DMA ve kesme kanallar kullanmyla olur. Bus: Bireysel devrelerle iletiim kuran bir grup balayc. Genellikle Bus zerine I/O veya dier aralarn baland geniletilmi bir aratr. Mesela PC buslar PCI, PC kart (PCMCIA),ISA (AT), ve EISA bus. Byte: 8 haneli 2lik sistemde say. Blended Learning: Harmanlanm renim, Maliyet tasarrufu ve on-line renimin 24 saat ulaabilen zelliiyle snfa dayal renimin kiisel etkileimini birletirme abas iinde, geleneksel snf tabanl renimle Web ya da bilgisayar tabanl renimin bir araya getirilmesi. C Cache: leme verimi artrmak iin ortak kullanlan talimatlar veya verileri tamponlayan, yksek hzl proses hafzas. CAN Alan A Kontrolr: Endstriyel otomasyon iin cihaz seviyesinin artan kullanmn arayan seri yol. Code Generator: Sezgisel bir kullanc ara yz tarafndan kontrol edilen, C veya Basic gibi dillerde yazlm olarak doru st seviye kaynak kodu reten bir yazlm program. Cold Junction Compensation: Hava scakln lmek iin kullanlan termokupl lm devrelerini kapsayan aletler. Compact PCI: Endstriyel uygulamalar iin PCI veri yolunun bir Eurocard konfigrasyonu. Compiler: Derleyici; C, Pascal, Basic gibi yksek seviye programlama diliyle yazlm kaynak kodu, makine dilinde bir nesneye ya da derlenmi bir programa
98
dntren bir yazlm arac. Derleme programlar evrilmi programlardan 10 ila 1000 kat daha hzl alr. Baknz Interpreter. Control Flow: Kontrol Ak; Bir talimat sayacnn hafzadaki talimatlar altrd bir program iin modeldir. Program kontrol bir talimattan dierine akar. Fortran ve Basic gibi dillerdeki programlar kontrol ak modelini takip eder. Counter / Timer: Sayc / Zamanlayc; I/O Sayc / Zamanlayc I/O fonksiyonlar 24 bit, 20 MHz yukar / aa genel amal sayclar ve veri toplama uygulamalar iin zel olarak dizayn edilmi bir zamanlama kontrolr olan ASIC'i kontrol etmekte kullanlr. Saya; Dardan gelen darbeleri veya saat darbelerini sayan devre. Coupling: Sinyalin bir yerden dierine balanma ekli. Crosstalk: Bir kanaldaki veriye bal olarak dier kanalda oluan, istenmeyen sinyal. Current Sinking: Akm boaltm; Bir DAQ kartnn dijital ya da analog bir sinyal iin akm tketmesi. ift Ara Bellekli Dijital I/O: Baz src yazlmlar yksek performansl DIO rnleri iin ift ara bellekli dijital I/O fonksiyonlar ierir. ift ara bellekli dijital giri klar ile veri, bir hafza ara belleinden transfer edilir veya iinden toplanr. lemci ayr bir ara bellekte ncelikli olarak bulunan veriyi ezamanl bir ekilde gsterir veya kaydeder. Bir dairesel tamponlama emas byk miktarda veriyi eksiz ve srekli toplama ve retmeyi salar. Computer-Based Training - Bilgisayar Tabanl Eitim: Ksaca CBT (BTE) olarak adlandrlan renime ve/veya renimin idaresine yardm iin bilgisayarlarn kullanm (rnein; ksa snav puanlarn izlemek). Bilgisayar tabanl eitimin, giderek yaygnlaan kategorisi, bilginin internet zerinde yer ald Web Tabanl Eitim (Web-Based Training) ya da Web Tabanl renim (Web-Based Instruction). CourseBuilder: 40 adet yaplmaya hazr renme etkileimi ieren, cretsiz bir Dreamweaver eklentisi. Kullanclar bir iletiim ara yzne parametreler girer ve Dreamweaver, DHTML etkileimlerini yaratmak iin gereken JavaScript'i yazar. Bu eklentiyi Macromedia Exchange'de ykleyebilirsiniz. D D / A: Dijitalden analoga. DAC: Dijital Analog evirici DAQ (Data Acquisiton): (1) Veri toplama; Sensrlerden, transdser ve test problardan alnan elektrik sinyalleri toplayan, len ve girilen verileri bilgisayar ortamna ilemek iin sokmak. (2) Bir PCye taklm A/D veya DIO kartlarla ayn
99
eit elektrik sinyalleri toplayp lmek ve muhtemelen ayn PCde D/A ve/veya DIO kartlarla kontrol sinyalleri retmek. Data Flow: Sadece tm veriler msait olduunda alan operatr ve talimatlarn bulunduu bir programlama eidi. Db: Desibel- iki sinyal seviyesinin orann lmek iin kullanlan birim. DCS - Datk Kontrol Sistemi: lemcilerin datlm a ve I/O alt sistemlerini kontrol kapsayan, kullanc ara yzl, veri toplayan ve sistem ynetimiyle karakterize edilebilen byk lekli bir ilem kontrol sistemi. DCSler ok yaygn olarak byk endstriyel kurulularda zellikle kat fabrikalarnda ve petrol rafinerilerinde kullanld. DDE: Dinamik veri alverii- ilemler aras iletiim iin Microsoft Windowstaki standart yazlm protokol. rnein DDE, genelde LabVIEWn Microsoft Excelle ayn veriyi paylamas gerektiinde kullanlr. Derivative Control: Hata sinyalindeki deiime orana orantl kts olan kontrol hareketi, Deiken kontrol, ilem deikeni ve set noktas arasndaki fark nceden tahmin eder. DeviceNet: Endstriyel cihazlarn (sensr, aktuatr) yksek seviye cihazlarna (kontrolr) balamaya yarayan dk seviye network. DeviceNet zellikle dk maliyet zerine younlamtr. Basit retim uygulama cihazlar, rnek olarak: limit anahtarlar, fotoelektrik sensrleri ve motor altrclar iin idealdir. Differential Input: Bilgisayar ortamndan izole edilmi iki terminali arasndaki farkn lmn kapsayan analog girdisi. Dijital Kontrol I/O: Bu fonksiyonlarla dijital I/O balantlar veya hatlar iin tek bit rnekleri okunup yazlabilir. Blok - Mod Transferler Uyum yetenei olan boardlarla kullanlan blok - mod dijital I/O fonksiyonlar DMA veya kesmeleri kullanarak dijital balantlara dijital rnek ara belleklerini okur ve yazar. Operasyon, bir arka plan transferi gibi asenkron olarak ilerler uyumlu dijital I/O sinyallerle veya uygun bir sayc/zamanlayc ile dtan kontrol edilebilir. DIO: Dijital giri / k DLL: Dinamik Balant Ktphanesi - Windows uygulamalar veya dier DLLler tarafndan kullanlan veya arlan veri ve altrlabilir kod ieren Microsoft Windows un iindeki yazlm modl. DLL iindeki fonksiyonlar ve veri, Windows uygulamalar ve dier DLLler tarafndan referans edildii zaman yklenirler ve balanrlar. DMA: Direk Hafza Eriimi- lemci bir i yaparken, herhangi bir verinin bus zerinden direk olarak hafzaya gnderilmesi veya hafzadan getirilmesi. Bilgisayardan hafzaya veri transferindeki en hzl yntemdir.
100
DNL: Trevsel nonlinearity; Kod kalnlklarnn, 1 LSBdeki ideal deerinden maksimum sapmann LSB'sindeki, bir lm. Double - Buffered Data Acquisition: (ift Ara Bellekli Veri Toplama) ift arabellekli veri toplama veri hafza arabelleiyle elde edilir. Uygulama program ayr bir ara bellekte ncelikli toplanm veriyi ezamanl olarak ileyebilir. Bir dairesel arabellek verinin eksiksiz toplanmas ilenmesi ve srekli yerine getirilmesini salar. Bu fonksiyon veriyi elde edildii gibi analiz etmeye ihtiya duyduumuz gerek zaman uygulamalar iin faydaldr. Double - Buffered Waveform Generation: (ift Arabellekli Dalga ekli retimi) ift ara bellekli dalga ekli kua fonksiyonlaryla veri ikinci bir ara bellek yeni veriyle e zamanl olarak gncelletirilirken, analog k kanalna bir veri arabelleinden transfer edilir. Drivers: DAQ kartlar, GPIB ana yz boardlar, PCLSler, RTU, ve dier I/O cihazlar kontrol eden zel bir yazlm. DSP: Dijital sinyal ilemesi Dual Access Memory: Birden fazla ilemci veya kontrolr tarafndan ulalabilinen hafza tipi Dynamic Range: Bir devrenin kaldrabilecei en byk sinyal seviyesiyle en kk sinyal seviyesi oran; Genelde dB olarak ifade edilir. Director: Macromedia'nn en gl yazm zm. Flash, Web datmna ynelikken ve bu nedenle oynatcsnn ve SWF dosyalarnn ykleme srelerini asgariye indirmek amacyla baz snrlamalara sahipken, Director'da bu snrlamalar yoktur; bununla beraber oynatcs daha uzun ykleme sresi gerektirir ve dosyalar Flash dosyalarndan daha byk olabilir. Director 3D ve akan video isletebilir ve kendi sunucusu da vardr. Flash gibi, Director'un da Lingo adl kendi doal kodlama dili vardr ve bu dil gelitiricilerin karmak etkileimlilik kodlamalarna olanak verir. E EEPROM: Elektrikli silinebilir programlanabilir sadece okunabilir hafza. Sadece elektrik sinyalleri tarafndan silinebilir veya programlanabilir ROM. Encoder: Lineer veya dnel sinyalleri dijital veya darbe sinyallere eviren cihaz. Deiken opak alanlar, k kayna ve foto dedektrl hareketli disk kullanan optik kodlayc en nl kodlaycdr. EPROM: Silinebilir programlanabilir sadece okunabilir hafza - ultraviyole k masyla silinebilen veya programlanabilen ROM. External Trigger: A/D dntrme tipi olaylar tetikleyen d kaynaktan gelen voltaj darbesi.
101
Eriilebilirlik - Accessibility: Bir dokmann, sitenin ya da multimedya varlnn, grme ya da iitme engelli insanlar, fare kullanamayanlar vb. gibi engelli kiiler tarafndan kullanlabilmesine iaret eder. E-learning: E-renim; Tam tanmyla e-learning; Internet, JAN ve/veya WAN' ieren, bir a zerinde yaplan her trl renimdir. Genellikle, bu terim bilgisayar tabanl eitim iin kullanlr ve bu nedenle CD-ROM tabanl eitimi ve bilgisayar veri bankas eitiminin a gerektirmeyen dier biimlerini de iine alr. F Fieldbus: lem enstrmantasyon ve kontrol sistemlerini balanmakta kullanlan tm-dijital iletiim a. Kullanlan 4-20 mA analog standardn yerine geer. FIFO: First in first out; Memory Buffer (birinci ieri birinci dar) ilk gelen eriim hakkna kavuur. Flash ADC: Karlatrma ve kodlayc mantk banka tarafndan tek admda saptanan kts olan bir ADC. Flexible Resolution: znrl rnekleme hzyla deien analogtan dijitale evirici teknolojisi, mesela 100 MS/s de 8 bit, fakat rnekleme hz 10 kS/s e dmesiyle beraber 20 Bite kar. Floating Point: lemek ve saklamak iin kullanlan bilimsel ve ssel gsterim. (basamaklar 10 un katlaryla arplr.) Flyby: Kontrolre uramadan kaynaktan hedefe, yksek performansl veri transfer tipi Foreground: Direk operatr araclyla oluan aktivite; geri plandaki dier aktiviteler devam ederler. Front Panel: n panel anlamna gelir Fuzzy logic: Birok kontrol uygulamalarnda PID yer deitirmede kullanlan bir metot. Kontrol, aklamal terimler tarafndan saptanan kurallarla tamamlanr. Basit linguistik kurallar, nonlineer ve compleks sistemleri tamamlamak iin ok kolay kullanlr. G Gabor Spectrogram: Discrete Gabor transformu kullanan eklemli zaman frekans analizi- sinyal gc ile frekans ve zaman grafii oluturur. Sonar, akustik ve vibrasyon analizde kullanlr. Gain: dB cinsinden sinyalin ykselme katsays. Gain accuracy: Kazancn ideal kazantan sapma lsnn dB cinsinden deeri.
102
GPIB: Genel amal ara yz veri yolu, HP-IB ile eanlamda. Elektrikli enstrmanl bir bilgisayarn kontrolde kullanlr. IEEE 488 veri yolu da denir nk ANSI/IEEE 488 -1978, 488, 1 -1987 ve 488, 2 -1987 standartlar tarafndan tantlr. GUI - Graphical User Interface: Grafik tabanl ekran grnmlerini kullanan bilgisayarda bilgi transferi gerekletiren kolay aralarla iletiim. H Half-Power Bandwidth: Devrenin karlayabilecei maksimum seviye ile 3 dB aralnda frekans genilii. Handler: Bilgisayarda iletim sisteminin ykledii bir cihaz Hardware: Bir bilgisayar sisteminin fiziksel bileenleri.(rnein devre kartlar, plug-in kartlar, kasa, kablolar ) HMI - (Human-Machine-Interface): Bir operatrn bir endstriyel otomasyon sistemiyle interaksiyonunu salayan ara ( genelde bir GUI) I I/O-Input / Output: Haberleme kanallar, operatr ara yz aygtlar, veri toplama ve kontrol ara yzlerini ilgilendiren bilgisayar sistemlerine/sistemlerinden veri transferi. IEEE 1394: Bilgisayarlar evresel video, hafza ve aygtlara balayarak popler olarak gelien yksek hzda seri veri yolunu tanmlayan IEEE 1934-1995 Standartlarnn ksaltmalar. u anki maksimum transfer hz olan 400 kb/s gelecekte artrlmas planlanyor. IEEE 488: ANSI/IEEE 488 -1978, 488.1 1987 Standartlarnn ksaltmalar (Bkz GPIB) Industrial Device Networks: Endstriyel otomasyon uygulamalarnda standartlam dijital haberleme alar. Farkl reticilerin kontrol sitemlerinde haberleebilmesi iin retici patentli alarn yerini almaktadr. INL : (Integral Nonlinearity) Analog I/O devrelerinin ideal A/D ya da D/A transfer karakteristiklerinden maksimum sapmasnn LSBsindeki, bir lm. Input Impedance: Bir devrenin giri terminallerinden llen direnci veya sas. Instrument Driver: Belirli GPIB, VXI, PXI ya da RS-232 programlanabilir aralarn, belirli Plug-in DAQ kartn veya belirli bilgisayar tabanl arac kontrol eden yksek seviye yazlm fonksiyonlar grubu. Enstrman srcler bir programlama dilinden arlabilen bir fonksiyondan LabVIEW deki sanal enstrmanlara kadar deien eitli formlarda olabilir.
103
Interpreter: C, Pascal, Basic gibi yksek seviye programlama diliyle yazlm kaynak kodu, her seferinde bir satr okuyarak ve belirlenen ilemi yaparak altran bir yazlm arac. Bkz Compiler. Interrupt: CPUnun o anki iini, belirlenen bir aktivite iin iptal etmesini gsteren bir bilgisayar sinyali. IPC (1) Interprocess Communication: lemlerin mesajlarn ilettii protokol; Mesajlar veri bloklar ve bilgi paketleri veya ilemlerin aksiyon iin talimatlar olabilir. Bir ilem kendine, ayn makinedeki dier ilemlere veya ada bulunan herhangi bir ileme mesaj yollayabilir. IPC (2) Industrial PC: Endstriyel bilgisayar. Isolation Voltage: zole edilmi bir devrenin normalde dayanabilecei voltaj. Genellikle girdiden girdiye ve/veya herhangi bir girdiden ykseltici ktsna veya bilgisayar veri yoluna gre belirlenir. IVI: Interchangeable Virtual Instruements Donanmdan bamsz aygt srcleriyle sonulanan; osiloskop, DMMler ve fonksiyon jeneratrleri iin standart programlama ara yzlerini ieren bir teknoloji. IVI standart programlama ara yzleri bir endstri konsorsiyumu olan IVI vakf tarafndan tanmlanmtr. Interaction: Etkileim, rencinin, kursun bir parasna dhil olmasn belirten, genel bir terimdir. Etkileim geleneksel olarak kategoriye ayrlr: rencilerin birlikte altklar ve birbirlerinden rendikleri, renciden-renciye etkileim; rencilerin bir retmenden rendikleri, renciden-retmene etkileim ve rencilerin dorudan kitap, multimedya, varlklar, tablolar vb. maddelerden rendikleri renciden-ierie etkileim. Bir kurs bu etkileimlerden birini ya da daha fazlasn ierebilir. Interopembility: Birlikte alabilirlik, renme varlklarnn, genellikle esnek kombinasyonlarda, birbiriyle koordinasyon halinde kullanlabilmesi. J JTFA-Joint Time Frequency Analysis: Hzl deien dalga formlarnn spektral analizi iin bir teknik. K K: kilo, veri ya da bilgisayar hafzas miktarn belirtmek iin Byte ile kullanlan 1024 iin ksaltma Kbytes/s: Data transferinde 1024 bytes/s anlamna gelen birim. Knowledge Management: Bilgi Ynetimi, Profesyonel bilgiyi bireyler yerine takmlarda tutmak amal bir yaklam. Bilgi ynetimi genellikle, bir takmn ya da
104
tekilatn btn yelerinin bilgilerini katt ve dierlerinin renimine eritii merkezi bilgi temellerini kapsar. L LabVIEW: Laboratuary Virtual Instrumention Engineering Workbench (Laboratuvar Sanal Enstrman Mhendislik alma Ortam Linearity: Cihazn verdii tepkinin R=K*S ( R= tepki S=uyar K= bir sabit) denklemine uymas. LSB: En az deerdeki bit. Learning Content Management System (LCMS): renme erii Ynetim Sistemi, Hem renmeyi (lerlemeyi, puanlan, vb. izleyerek) hem de (kurs yazarlarnn, kursa yeni ierik eklemelerini salayarak) ierii idare eden bir bilgisayar sistemi. Learning Site: renme Sitesi, e-renme iin kullanlan cretsiz bir Macromedia Dreamweaver eklentisi. Bu eklenti, CourseBuilder, Flash ve gml Authonvare etkileimlerindeki faaliyeti ve puanlan, Microsoft ASP (Acuve Server Pages) teknolojisi kullanarak Microsoft Access veritabanlarna kaydederek, toplayan ve zleyen renme ortamlarnn yaratlmasn kolaylatran sunucu davranlarn ierir. M M: (1) mega, volt ya da hertz ile birlikte kullanldnda 1 milyon iin standart metrik ksaltma (2) mega veri ya da bilgisayar hafzas miktarn belirtmek iin Byte ile kullanlan 1,048,576 iin ksaltma Mb/s: Data transferinde saniyede 1048576 bit anlamna gelen birim. Memory Window: Lokal ilemcide adresleri deitirerek abuka ulalabilen hafzann srekli bloklar MFLOPS - Million Floating-Point Operations Per Second: (Saniyede 1 milyon ondalkl ilem) Bir ilemcinin hesaplama gcn gsteren birim. MIPS - Million Instructions Per Second: (saniyede 1 milyon talimat) Bir ilemci makine kodu talimatlarnn hzn gsteren birim. MMI - Man Machine Interface: Baknz HMI. Multirate Scanning: oklu Oran Tarama; Baz DAC rnleriyle farkl hzlarda farkl kanallar rneklemek iin oklu kanal tarama zellii kullanlabilir. Multitasking: eitli ilemlerin ayn anda altrabilen iletim sisteminin zellii
105
Mux Multiplexer: Tipik olarak yksek hzlarda birok sinyali tek bir analog giri kanalyla lmek iin, her bir girii srayla ka balayan ok girili anahtarlama devresi. MXIbus - Multisystem eXtension Interface Bus: Cihazlar aras yksek hz iletiimi iin dizayn edilmi bir multidrop, paralel veri yolu mimarisi. VXI veri yolunu oklu ana blmler zerinden geniletebilir ve VXI veri yolunu endstri standard bilgisayarlara direk olarak balayabilir. Manifest (Manifesto): Kurs ieriklerini renme idare sistemine transfer etmek in kullanlan, bir kurstaki btn varlklar tanmlayan bir XML dosyas. Macromedia bir yapsal site iin standartlara uygun bir manifesto dourmak iin bir Dreamveaver Site Definition (Site Tanmlamas) kullanan cretsiz bir Dreamweaver eklentisi sunar. Bu eklentinin ad Manifest Maker Extension for Dreamweaver'dr ve Macromedia Exchange'den cretsiz olarak yklenebilir. Meta-Data (Meta-Veri): Bir dosyann ya da varln ieriini tanmlayan veri. Metaveri hem arama motorlar hem de renme idare sistemleri tarafndan, siteleri ve onlarn varlklarn anlamak ve tanmlamak iin kullandr. Middleware: Bir Web taraycsnda gsterilen standart Web sayfalar ile veritabanlar arasnda etkileimi salayan bir uygulama (ya da uygulama ortam). Tm Dreamweaver MX iinde bulunan, Macromedia ColdFusion MX, ASP, JSP ve PHP rnekleridir. N Noise: (Grlt) stenmeyen elektrik sinyali; Grlt, AC g hatt, motorlar, jeneratrler, trafolar, flouresant lambalar, lehim, CRT ekranlar, bilgisayarlar, saanak ya, radyo vericileri gibi d kaynaklardan veya yariletkenler, direnler ve kondansatrler gibi i kaynaklardan gelir. NTSC National Television Systems Committee: Kuzey Amerikada renkli video sinyalleri iin kullanlan en yaygn format. Nyquist Sampling Theorem: Eer bant limitli srekli bir sinyalin rnekleme frekansnn yarsndan daha yksek frekanslarda bileeni yoksa orijinal sinyal aynen geri elde edilebilir. O Object Technology: Nesnelerin analizi modellenmesi veya dizayn edilmesi ve/veya bir bilgisayar sisteminin belli bir ynn gereklemek iin kullanlmasna tekabl eden geni bir terim. Uygulama gereklemeleri asndan (nesne tabanl analiz veya dizayna kar olarak) , nesneler hem veri hem de ilem mantn ieren
106
kendinden ierikli yazlm modlardr ve sadece iyi tanmlanm ara yzler arasndan ulalabilir. ODVA: Open DeviceNet Vendors Association : DeviceNet spesifikasyonlarn ve tm dnya zerinde DeviceNetin desteini yneten kar amal olmayan bamsz firmalar organizasyonu. OLE: Object Linking and Embedding: Uygulamalarn birbirleriyle iletiim kurmasn salayan bir sistem servisleri topluluu. Component Object Model tabanl olan OLE nesneye imkn veren sistem yazlmdr. OLE otomasyonu zerinden, birleik yazlmlar kullanarak gl zmler retmek iin bir uygulama dinamik olarak dier uygulamalarn servislerini tantabilir ve kullanabilir. OLE ile farkl uygulamalardan oklu bilgi kaynaklar ieren bileik dkmanlar yaratmak da mmkndr. OLE Controls: Baknz Active-X Controls. OPC-OLE for Process Control: Farkl saha cihazlar otomasyon/kontrol sistemleri ve i sistemleri arasnda ilem ortakl salayan bir ak endstri standard cihaz ara yz. OpenDoc: Apple (OpenDoc Mimarisi taban, Bento dosya sistemi ve Ak Skript Mimarisi) ve IBM (Sistem Nesne Modeli) tarafndan salanan eitli teknolojilerin katlmyla yaratlm bir birleik dkman mimarisi. Operating System: (letim Sistemi) Bilgisayar kontrol eden, programlar altran, kullanclarla iletiim kuran ve kurulmu donanm ve cihazlarla haberleen taban seviyesi yazlm. Optical Isolation: Yksek potansiyel farkllklarn ve geilerini elimine etmek amacyla elektrik sreklilii olmadan veri yollamak iin optoelectric alc ve verici kullanma teknii. Output Settling Time: Analog ktnn belirlenen limitler iinde son deerine ulamas iin gereken zaman. Output Slew Rate: Analog kt voltajnn bir seviyeden dierine deiiminin maksimum hz. Overhead: Bir grevi yerine getirmek iin gereken bilgisayar ilem kayna(zaman ve/veya hafza) miktar. Outcome (Sonu): renme sonucu olarak da bilinen sonu, llebilir renme hedefidir. Yapsal tasarmclar dersleri, faaliyetleri ve testleri tasarlamaya balamadan nce, istenilen renme hedeflerini ya da sonularn tanmlarlar. rnein, "bu dersin sonunda, kullanc olaylar script'lerle tanmlayabilmeli, script'leri balatmak iin uygun olaylar semeli, en az iki olay adlandrmak ve daha fazla aramay bilmelidir" cmlesi hedeflenmi bir renme sonucudur.
107
P PAL Phase Alternate Line: Avrupa ve Japonyada video sinyalleri iin kullanlan en yaygn format. PC Card: Bir kredi kart byklnde PCMCIA yuvasna giren geniletme kart genellikle bir PCMCIA kart olarak bilinir. PCI Peripheral Component Interconnect: lk olarak Intel tarafndan ISA ve EISAnn yerine gelitirilen yksek performans geniletme veri yolu mimarisi. PCler ve i istasyonlarnda bir standart olarak kabul edilmeyi baard ve teorik olarak 132 Mbytes/s maksimum transfer hz sunmaktadr. PCMCIA: Notebook byklndeki bilgisayarlarda de facto standart olarak geni bir kabul bulan geniletme veri yolu mimarisi. Personal Computer Memory Card International Association tarafndan yazlan hafza kartlarnn bir spesifikasyonu olarak ortaya kmtr. Photoelectric Sensor: zerine den n iddetindeki deimeye tepki gsteren bir elektrik cihaz PID Control: Oransal, trevsel ve integral kontrol ilemlerini birletiren 3 terimli kontrol mekanizmas. Ayrca baknz proportional control, derivative control. Pipeline: Bir talimatn tamamlanmas iin elemanlarna, eitli elemanlarn farkl talimatlardan ayn anda ilenebilmesi iin ayrlmasn ieren yksek performans ilemci yaps. PLC Programmable Logic Controller: Endstriyel gzlemleme ve kontrol uygulamalarnda kullanlan yksek gvenirlikte zel amal bilgisayar. PLCler tipik olarak zel programlama ve network protokollerine ve zel amal dijital ve analog I/O portlarna sahiptir. Plug and Play ISA: Microsoft, Intel ve dier PC irketleri tarafndan hazrlanan, kartlarda atlama ve anahtarlar olmadan tamamen yazlmla ayarlanabilecek plug-in kartl PClerle sonulanan spesifikasyon. Port: Bir bilgisayarda veya uzaktan kontrolrdeki haberleme balants. Postriggering: Trigger koullar salandktan sonra programlanm say kadar rnek toplamak iin DAQ kartnda kullanlan bir teknik. Potentiometer: Elektrik devrelerinin elle ayarlanmasnda ve lineer veya dnel pozisyon iin transdser olarak kullanlan direnci elle ayarlanabilen elektrik cihaz. Pretriggering: Trigger koullar salandnda alnan rnein trigger kouluna kadarki veriyi iermesi amacyla srekli veri dolu bir ara bellein tutulmas iin DAQ kartnda kullanlan bir teknik.
108
PROFIBUS: Avrupadaki haberleme sistemlerinin ncs olan bir haberleme protokolleri ailesi; Dnya apnda retimde, ilemde ve otomasyon oluturmada kullanlr. Progremmed I/O: Bir CPUnun bir I/O aygtna ulamas iin standart metod. Her verinin byte CPU tarafndan okunur veya yazlr. Propagation Delay: Bir sinyalin bir devre zerinden gemesi iin gereken zaman. Proportional Control: Kontrol edilen deikenin istenilen set noktasndan sapma miktarna orantl olarak kt veren bir kontrol ilemi. Protocol: Bilgisayarlar ve peripherallar arasnda bir haberleme kanal zerinden (rnein GPIB) veri transferi iin kullanlan bitler, karakterler ve kontrol kodlar dizisi. Proximity Sensor: (Yaklam Sensr) Bir nesnenin varln fiziksel temas olmadan alglayabilen cihaz. ou yaklam sensr bir dijital on/off rle veya dijital kt sinyali salar. PWM Pulse Width Modulation: Sabit frekansl ve deiken pulse geniliine (duty cycle) sahip pulse dalga formunun oluturulmas. PWM pulse geniliini (ON zamannn OFF zamana oran) deitirerek DC Motor ve stclar gibi ayrk cihazlarn kontrolnde kullanlr. PXI: (PCI eXtension for Instrumentation) zel mekanik, elektriksel ve yazlm zellikleri ile CompactPCI tabanl modler enstrmantasyon iin ak sistem. Q Quantization Error: Bir analog sinyali dijitale evirme ilemindeki sonlu znrlk sebebiyle kazanlan belirsizlik. R Real Time: Verinin biriktirilip sonra ilenmesi yerine alndka ilenmesi zelliine sahip sistemin veya olayn zellii. Real Tme Senkronization Interface: RTSI Kontrol; Baz boardlar zel bir kabloyla bir ka kart birbirlerine senkronize etmek iin gerekli veri yolu transfer fonksiyonlarna sahiptir. RTSI diye adlandrlan bu veri yolu tetikleme hatt bir karttan dier kart tetikleme, kartlar arasnda saat darbesi (Clock Pulse), sinyal paylatrma ve bir ka kart gerektiren operasyonu senkronize etmekte kullanlr. Relative Accuracy: Bir ADCnin tutarllnn LSBsinde bir lm. Btn kuantalama hatalarn ve nonlineerlikleri ierir. ADCyi besleyen devrenin offset veya kazan hatalarn iermez. Resolution: (znrlk)Bir lme sistemi tarafndan alglanabilecek en kk sinyal art. znrlk bits, oran ya da yzde olarak ifade edilebilir. rnein bir
109
sistem 12-bit znrle veya 4096 da bir znrle veya yzde 0,0244 znrle sahiptir. Resource Locking: Hafza veri yolu tarafndan kullanlrken bir aygtn yerel hafzay kullanmamas iin sinyallenmesinde kullanlan bir teknik. Ribbon Cable: letkenlerin yan yana olduu dz kablo. RTD Resistance Temperature Detector: Diren katsaysna bal olarak scakl len metalik prob. RTSI Bus Real Time System Integration Bus: DAQ ve IMAQ kartlarn kartlarn stndeki balantlar araclyla fonksiyonlarn senkronizasyonu iin direk olarak birbirine balayan National Instruments zamanlama veri yolu. RTU Remote Terminal Unit: Telemetri (radyo, dial-up telefon, leased line) kullanarak ana sistemle haberleen uzaktaki bir site iin dizayn edilmi PLCye benzeyen endstriyel veri toplama cihaz. Run: Oluturulan sanal enstrman altrmaya yarayan butondur. Return On Investment (ROT): Bir e-renme projesi gibi bir giriimin maliyet-kr orann belirlemek amal bir analiz. Bylesi analizler genellikle kaynaklarn bir erenme zmne yatran irketler ve kurumlar iin zorunludur. Reusable Learning Object (RLO): Yeniden Kullanlabilir renme Nesnesi; retim, deerlendirme ve baka uygulamalarda kullanlmak iin ok sayda dosya ve varlk ieren, genellikle tek bir renme hedefi destekli, bir grup e-renme varl. RLO'la, batan sona btncl kurslar yaratmak yerine, geliimlerin kurslarda esnek bir biimde bir araya getirilen, birletirilebilir ierik paralar yarattklar, erenmeye modler yaklamn ana unsurudur. S S/H Sample and Hold: Bir analog sinyali alan ve bir kondansatr zerinde ksa bir sre iin saklayan bir devre. S/s: Saniye bana rnek says, Bir DAQ kartnn bir analog sinyali rnekleme hzn gstermek iin kullanlr. SCADA Supervisory Control and Data Acquisition: PLClerin kontrol fonksiyonlar gerekletirildii fakat bir PC tarafndan grntlendii ve ynetildii ilem kontrol uygulamalarnda ska kullanlan PC fonksiyonu. SCXI Signal Conditioning eXtensions for Instrumentation: Sensrlerin yaknndaki bir external kasadaki dk seviye sinyalleri koullamak iin National Instruments rn hatt. Sinyaller ya lokal olarak dijitale evrilir ya da koullanan sinyaller dijitale evirmek iin DAQ kartna gnderilir.
110
SE-Single Ended: Ortak bir topraa gre llen bir analog girdi iin kullanlan terim. Self Calibration: z kalibrasyon Baz kaliteli DAC kartlar z kalibrasyon donanml devreye sahiptir. z kalibrasyon fonksiyonlar kazan ve deer kaymasn belirli dorulukta dzeltir. Self Calibrating: Olduka kararl bir referansa sahip ve kendi A/D ve D/A devrelerini kullancnn elle ayarlar olmadan kalibre eden bir DAQ kartnn zellii. Sensor: Fiziksel uyarya (s, k, ses, basn, hareket, ak vb)tepki veren ve ona karlk elektrik sinyali reten aygt. Single - point Analog Input: Tek Nokta Analog Giri Bu fonksiyonlarda bir tek gerilim okuma tek bir analog giri kanalndan alnr. Single - Point Analog Output: Tek Nokta Analog k Bu fonksiyonlarla bir analog k kanalnda retilen gerilim gncellenebilir. Software Trigger: Veri toplama gibi bir olay balatan programlanm bir olay. SPC Statistical Process Control: Bir ilemin karakteristiklerinin lld veya sayld ve sonrasnda izlendii istatistiksel analiz metodu. SPC genellikle reten ilemlerin performanslarn deerlendirmek, izlemek ve gelitirmek iin kullanlr. SPDT Single-Pole Double Throw: Bir terminalin bir ya da iki baka terminale balanabildii anahtar zellii. SQL Structured Query Language: Veritabanlar ile iletiim kurabilmek iin kullanlan prosedr olmayan bilgisayar dili. SS Simultaneous Sampling: Her bir girdi veya ktnn ayn anda dijitale evrildii ya da gncellendii sistemin zellii. Stand-Alone Program: letim sistemiyle alan fakat dier yazlm programlar ve ortam olmadan alan derlenmi program. Stop: alan enstrman durdurmak iin kullanlan butondur. Gergi ler: Direnci zerindeki kuvvete bal bir fonksiyon olan sensr. Stream - From Disk: Diskten Ak Baz src yazlmlar analog k kanallarna hard diskten yksek oranlarda direkt olarak byk miktarda verinin akabildii yksek seviye fonksiyonlar ierir. Stream - to Disk: Diske Ak Baz yazlmlar Windows altndaki almalarnda hard diske yksek oranlarda direkt olarak ve byk miktarda veri aktan yksek seviye fonksiyonlar Subroutine: Girdi ve/veya kt parametreleri olan tek satrlk kod tarafndan altrlan yazlm talimatlar topluluu.
111
Synchronous: (1) Donanm Bir referans saate gre senkronize edilmi olayn zellii. (2) Yazlm Bir ileme balayan ve sadece ilem bittii geri dnen fonksiyonun zellii. Syntax: zel bir programlama dilinde ifadelerin uymak zorunda olduu kurallar. System Noise: Analog girdiler topraklandnda analog devreden veya ADC den grlen grlt miktarnn lt. SCORM Sharable Content Object Reference Model (Paylalabilir erik Nesnesi Referans Modeli) : SCORM, RLO'lan kurslarla btnletirmeyi kolaylatrmak amal bir standarttr. Macromedia CourseBuilder, Flash ve Authorware ieriinin tm SCORM uyumlu e-renme ynetim sistemlerine dhil edilebilir. Simulation: (Simlasyon, benzeim): Kullancnn ekran zerinde, bir gerek dnya teknolojisiyle olduu gibi, etkileim kurmasn salayan bir renme varl. Simlasyonlar genellikle bilgisayar programlarn ve karmak ara yzleri gvenli ve aklayc bir ortamda retmek in kullanlr. Macromedia Flash, Authonvare ve Director simlasyonlar retmeye muktedirdir. Synchronous: (E zamanl, senkronize): Btn taraflarn, geleneksel snf reniminde olduu gibi, birbirleriyle ayn zamanda etkileim kurduklar bir etkileim modeli. T T/H Track and Hold: Bir analog voltaj izleyen ve deerini tutan devre. Talker: Veri yolunda dinleyiciye bilgi yollayan GPIB zerinde bulunan aygt. TCP/IP: Tek network veya bir birine balanm alar zerinden haberlemek iin standart protokoller. Protokollerin 3 temel maiyeti vardr; veri alma ve bileenleri paketleme dk seviye servisi Internet Protokol(IP) ; yksek gvenilirli veri iletimi iin letim Kontrol Protokol (Transmission Control Programme-TCP) ; ve dk kaynak gerektiren iletimler iin Kullanc Datagram Protokol (User Datagram Protocol-UDP). Test Executive: Test programlarn otomatik sralanmas iin bir uygulama. Bir test executive test ilemi iin bir operatr ara yz sunar, pass/fail durumuna karar verir ve test verisini logunu tutar. THD Total Harmonic Distortion: Harmonik bozulmayla oluan toplam rms sinyalin tm rms sinyaline dB ya da yzde olarak oran. THD+N Signal-to-THD Plus Noise: Toplam rms sinyalinin harmonik bozulmann rms sinyali art grltye dB cinsinden oran
112
The Simulate Sgnal Express VI: Sins formunda sinyal reten ve onu farkl dalga formlarna evirebilen bir sanal enstrman Thermistor: Scaklk fonksiyonlu elektrik resistans deimesini gsteren yariletken sensr. ou termistor negatif katsay gsterirler. Thermocouple: ki birbirinden ayr metal kullanarak retilmi scaklk sensr. Birleme scaklk fonksiyonu cinsinden kk bir voltaj fark oluturur. Throughput Rate: Transfer oran-yazlm overhead oran. Transducer: sensr. Transfer Rate: Yazlmn kurulumundan ve balamasndan sonraki byte/s cinsinden veri transfer oran. U UART Universal Asynchronous Receiver / Transmitter: paralel datay seri dataya eviren entegre devre. Genellikle bilgisayar veri yolundan seri cihaz ara yzlerine ser iletiimde kullanlr. Unipolar: Srekli pozitif sinyal deeri.(0 to +10m v ) UPS: Uninterruptable Power supply. USB: Yksek hz sayesinde Universal Serial Bus- RS-232 yerine pclere konan seri veri yolu. Usability: (Kullanlabilirlik): Bilgisayar ara yzleri ile onlar kullanan insanlar arasndaki uygunluu salama amal bir uygulama. Kullanlabilirlik, insan-bilgisayar etkileiminin sosyal disiplinine baldr ve ana amalar arasnda, metni okunabilir, siteleri gezinilebilir, etkileimli eleri tannabilir yapmak vardr. V VI: Sanal Enstrman (Virtual Instruments) Virtual Instrument: (1) klasik stand-alone enstrman ilevliinde, genellikle PC ile birlikte kullanlan hardware ve software kombinasyonu. (2) n paneli ve diyagram olan bir VI modl. VISA: Enstrmental yazlmlar birletirmek iin National Instrument tarafndan gelitirilen src yazlm mimarisi. Visual Basic Custom Control (VBX): Visual basic kullanarak yazlan uygulamalara entegre edilen ve farkl firmalar tarafndan yaratlan zel bir ikili paket objesi. W Waveform Generation: Dalga ekli retimi Dalga ekli retime fonksiyonu belli oranlarda keyfi dalga ekli retimi iin kullanlr. Bir gncelletirme oran seer ve
113
dalga ekli retimi iin veri kayna gibi kullanlan bir ara bellek tanmlanr. Kaliteli birok kart, dalga ekli verisiyle yklenebilen analog k FIFO' larna sahiptir. DMA veya kesme (interrupt) kullanm FIFO'dan bir dalga ekli retimi karp k dalga eklinin kontrol ynnden ilemciye yardm eder. While Loop: ken dngs Word: Bir zaman biriminde ilemci ve hafzann rettii standart bit says. Working Voltage: rne, break down voltajdan aadaki gvenlikli aralkta en yksek uygulanabilir voltaj deeri. X XML: Bir Web standard olan extensible Markup Language'in ksaltmas. XML ierii sunumdan ayrmak iin kullanlan gl bir teknolojidir. XML, doal yapsnn hem nsanlarn hem de makinelerin okuyabildikleri meta-veri de salad etiket veri bankas bir sistemi de ierir. Bylelikle, KLO'larn birlikte iletilebilmesini son derece kolaylatrr. Z Zero-Overhead Looping: Yksek performansl ilemciyle gerekleen, balangtaki talimatlar kullanmadan talimatlar tekrar etme yetenei. Zero-Wait-State Memory: Hafzann yeteri kadar hzl olduu durumlarda ilemcinin yazmak ya da okumak iin beklememe hali
114
ekil 4.21 Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 1. Sayfas
ekil 4.22. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 2. Sayfas
115
ekil 4.23. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 3. Sayfas
ekil 4.24 Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 4. Sayfas
116
ekil 4.25 Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 5. Sayfas
ekil 4.26 Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 6. Sayfas
117
ekil 4.27 Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 7. Sayfas
ekil 4.28. Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 8. Sayfas
118
ekil 4.29 Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 9. Sayfas
ekil 4.30 Bir ablondan Yeni Bir Sanal Enstrmann Almas Dersi 10. Sayfas
119
120
ZGEM
Yksel GNER, 1977 ylnda stanbul'da domutur. Lise renimini 1994 ylnda Edirne Teknik Lisesi Elektrik Blmnde tamamlamtr. Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi (MTEF) Elektrik Eitimi Blmn 1998 ylnda bitirmitir. Ayn yl Prof.Dr. rfan GNEY danmanlnda lisans tezini Trker Ylmaz ile birlikte "Elektrik Tesislerinde zolasyon Koordinasyonu" konusunda tamamlamtr. 2 yl zel sektrde eitli firmalarda almtr. 2000 ylnda vatani grevini zmir'de tamamlamtr. 29 Eyll 2000 tarihinde retmenlik grevine stanbul Kkekmece'de Nahit Mentee Endstri Meslek Lisesi Elektrik Blm'nde balamtr. 2005 yl Haziran ayndan itibaren stanbul Dr. Nureddin Erk Perihan Erk Endstri Meslek Lisesinde teknik retmenlik grevine devam etmektedir. 2002 ylnda Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits'nde Elektrik Eitimi Programnda yksek lisansa balamtr. 2 uluslararas bildirisi bulunan GNER, evli olup ngilizce bilmektedir.
121