Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler IV

% 6 * ' ^
T. C. GENELKURMAY BAKANLII ANKARA
:X
M 3
ATATRK ZEL ARVNDEN SEMELER IV
arih ve Stratejik Etiit B akanl Y a y n la n
63
ANKARA NELKURMAY BASIMEV
1996
S U N U Genelkurmay ATAE Bakanl Arivi'nde bulunan "A ta trk zel Arivi" belgelerinden seilerek oluturulan drdnc eseri de yaynlam bulunuyoruz. Atatrk zel Arivi belgeleri nin bir blm de Genelkurmay ATAE Bakanl yaynlarn dan olan Askeri Tarih Belgeleri Dergisinin 75, 77, 79, 82 nci saylarnda yaynlanmtr. Bu eserde yaynlanan belgeler, Mill Mcadele esnasnda, lkeyi paralayarak yok etmek isteyen dman karsnda, bir btn hlinde ayakta kalarak lkeyi yok olmaktan kurtarma abalarn gzler nne sermektedir. Anadolu, stratejik ve jeopolitik konumu dolaysyla Orta Dou'da kar arayan Rusya, ngiltere, Fransa ve daha sonra da Amerika'nn srekli bir hedef tahtas olagelmitir. nce Ermeni sorunu olmak zere, baz konularda istismara ynelinmi, daha sonra ise Anadolu'da yerleik Krt ad altnda bilinen topluluklarla yakn ilikiler kurularak gizli emeller yrtlmeye allmtr. Mill Mcadele'nin baarya ulamas hlinde, bata ngiltere olmak zere karlar tehlikeye girecek devletler, bu iki unsuru Mill Mcadele aleyhinde kullanmaktan ekinmemilerdir. Yakn tarihimizin bu sayfasna k tutmas amacyla yaynlanmasna karar verilen belgeler, Tarih Uzman' Nuren GK tarafndan yeni yazya evrilmij yetkili bir kurul tarafn dan incelenmitir.
Gkalp YUNAK Hv.Plt. Korgeneral Gnkur.ATAE Bk.
-J-
N SZ Mill Mcadele, batda Yunanllara, gneyde Franszlara, douda Ermenilere kar balam olmakla beraber, temelde ngilizlere kar yrtlmtr. Yakn Dou'ya ktisad, siyas, stratejik nedenlerden dolay egemen olmak isteyen ngiltere, Anadolu'da yrtlen Mill Mcadele dneminde de koullarm kendisinin belirleyece i bir Anadolu iin, plnlar yapmaktayd. Bu pln, Osmanl Devleti'nin geleneksel yapsn koruyamad bu dnemde, yklmasn salayp, paralayp ynetme yoluydu. Bilindii zere, ngilterenin Yakn Dou politikasnn esas, hem doal kaynaklaryla ekonomik, hem de douya ulam balants ynnden stratejik nem tayan smrgesi Hindistan'n gvenliini salayabilmekti. ngiltere Gneydou Anadolunun paralanmasn salayarak Hindistan yolunun gvenliini elde edecei ve kendi nfuz alan olan Iran ve Mezopotamyada yeni bir koz elde edebilecei gibi, paralanm bir Anadolu ve denetimi altnda olacak stanbul Hkmeti sayesinde olas baka smrgecilerin bu blgelerdeki hesaplar n da nlemi olacakt. Ayrca, petrol dolaysyla, petrol blgesindeki unsurlar, ngiltere bakmndan nemliydi. Hem petrol blgesini, hem de kuzeydeki dalk blgede stratejik snrlar elde edebilmek iin, ister istemez Irak snrn kuzeye doru itmek zorunda olan ngiltere, gerekirse Irak snrnda kendi nfuzu altnda tampon bir devlet yaratmak iin, ayrlkl tevik etmekte yarar grm, zellikle de Musulun igalinden sonra Krt milliyetiliini tevike koyulmutu. Gtt siyaset, tilf Devletlerinin dier yelerinin Ermenilerden yana siyasetleri dolaysyla nemli bir engelle kar karya kalmakla beraber, Gneydou Anadolu'da blc lk hususunda fikirlerin domasnda byk pay olan ngiltere, 1918 sonras bu konudaki abalarn artrmtr. 1919 yl ise ngilterenin Gneydou Anadolu zerindeki tasavvurlar iin bir dnm noktas olmutur. Blgenin akbeti bu yl iinde belirlendii gibi Mustafa Kemal Paann Gney dou Anadolu'daki ngiliz plnlarn yok etmesi yine bu yl iinde olmutur.
-III-
Mill iradeye dayanan kaytsz artsz, mstakil yeni bir Trk devleti kurmak amacyla Mill Mcadele'ye balayan Mustafa Kemal, ilk aamada yurdu dman igalinden kurtar may, milletine bamszlk kazandrmay hedeflemiti. Daha sonra bu hedefler Mill Misak'ta resm ve somut bir nitelie brnmtr. Mill Misak'm daha ilk maddesinde ise, 30 Ekim 1918 tarihli mtarekenin yapld sralarda szkonusu izgi iinde kalan ve din, rk ve soy ynnden birleik, birbirine karlkl sayg ve fedakrlk duygularyla bal Osmanl slm ounluunun oturduu blgelerin tmnn hi bir nedenle ayrm kabul etmez bir btn olduu vurgulanmaktayd. Anadolu'nun, byk glerce Ermenilere verilmesini pro testo amacyla Erzurumda toplanan kongre, vatann bir btn olduunu Dou Anadolunun hi bir bahane veya nedenle Osmanl toplumundan ayrlamayacan ve blgedeki btn Mslmanlarn z kardeliklerini ortaya koyuyordu. Mustafa Kemal, dmann, lkeyi ieriden kertmek, tututurmak istediini, direni mealesini tamamyla sndrebilmek iin Gneydou Anadolu'daki Mslmanlar arasnda Krtlk maskesi altnda, ayrlklk yarattklarn kaydediyordu. 16 Haziran'da Kzm (Karabekir) Paaya gnderdii ifrede Diyarbakrdaki Krt klbnn kapattrldmdan bahsediyordu. Mustafa Kemal, bu klbn mensuplarnn Gney Anadolu halkn temsil etmediklerine; bilkis ald telgraflarn netice sinde, yrenin "vatann ve milletin mstakil ve hr yaamas urunda her fedakrl" yapmaya amade olduklarna inanyor du. Erzurum Kongresi'nde milleti yekvcud olarak birletirmeyi salayan Mustafa Kemal, Sivas'a gitmeden Dou ve Gneydou daki airet reislerine birer mektup yollayarak onlara, Anadolu nun iinde bulunduu koullar ve balatt mcadelenin ana hatlaryla zelliklerini tasvir edecektir. Mustafa Kemal'in faaliyetleri ise geleneksel yapsn koruma kaygsn tayan stanbul Hkmeti iin tehlike arz ediyordu ve Mill Mcadelenin engellenmesi gerekliydi. Bu kayg iindeki Damat Ferit Hkmeti, stanbul'daki ngiliz Yksek Komiserlii'nin telkinleriyle 29 Temmuz 1919da M.Kemal'in yakalanarak payitahta getirilmesini plnlam, ancak bu emrini mill direnie katlan Erzurum ve Sivas'ta ilgililere uygulatamamt. Bunun zerine Elaz Valisi Ali Galip Bey araclyla Sivas Kongresi'ni basarak Mill Mcade le'yi engelleme plnlar yapmaya balamt. -IV-
stanbul Hkmeti, Ali Galip Bey'le iliki kurarak Sivas Kongresi 'ni datma pln yaparken ayn tarihlerde ngiltere de Bnb.Noel aracl ile Gneydou Anadolu'nun paralanma sn salayacak plnlan yapyordu. Fakat Mill Mcadeleyi balatan kadronun, bu plnn uygulanmasnda engel tekil edecei de ortadayd. Bu durumda ngilterenin Gneydou Anadolu'daki karlar Mill Mcadelenin durdurulmasyla orantlyd. Ali Galip Beyin Sivas'a baskn tasars Noele gre bulunmaz bir frsatt. ngiltere Sivas'a baskn plnm destekler se, ngiliz menfaatleri iin tehlikeli 'olmaya balayan M.Kemal Paa nderliindeki mill birlik engellenecekti. te yandan stanbul Hkmeti M.Kemal'i durdurmak iin ngiltere'den destek ararken, airetleri de Mustafa Kemal Paaya kar kullanma plnn onaylyordu. Dolaysyla imparatorluk yapsn koruyabilmek iin Mill Mcadele'yi paralarken, ayn zamanda ngilizlerin Gneydou Anadolu'daki faaliyetlerine hizmet ediyordu. Nitekim, stanbul Hkmeti nin Ali Galip araclyla Sivas Kongresini datma teebbs, ngilizlerin Gneydou Anadolu'da tasarlad gizli plnla birlemi oluyordu. Mill Mcadele kadrosunun oluturduu ama ve strateji karsnda, blc hareketlerin baarya ulamas imknszd.
Asm BIYIK .KdAlb. l.As.T.Krl.Bk.
-V-
NDEKLER Belgenin Tarihi 27 Mays 1919 zeti 13 nc Kolordu Kumandan Vekili Ahmet Cevdet Bey'in 9 ncu Ordu Birlikleri Mfettilii'ne "airetler arasnda yaplacak propa gandalara uygun bir yer olmas dolaysyla Hasbice' nin ngilizler tarafndan igal edildii, tilf ve Krt klpleri 1 arasndaki anlamazln arttna dair" verdii rapor. 9 ncu Ordu birlikleri Mfettii Mustafa Kemal'in Cemil eto, Hatip, Mehmet, Musa.... Beylere "9 ncu Ordu Mfettii olarak grevlendirildii; kurtulu iin milletin, tek vcud olarak her trl fedakrla hazr bulunduunun tm dnyaya gsterilmesiyle mmkn olabilecei" hakkndaki yazs. 9 ncu Ordu birlikleri Mfettii Mustafa Kemal'in Diyarbakr'da 13 nc Kolordu araclyla Kamil Bey'e "Dou illerinin Ermenilere verilmesi veya herhangi bir yabanc idare sine gemesinin nlenmesi iin mill birliin hedef alnmas ve Trklerle aralarnda muhalefet olduu sylenen Krt klbne gerekli nerilerin yaplmas gerekliliine" dair yazs. Erzincan Belediye Bakam Halim Bey'in Erzurum'da -VII-
28 Mays 1919
28 Mays 1919
29 Mays 1919
Sra No
Belgenin Tarihi
zeti Mdafaa-i Hukuk-u Milliye Bakanl'na sadrazamn beyanatna dayanlarak Ermenistana muhtariyet verileceine dair yaplan mtalalarn Erzincan'da heyecan yaratt, Ermeni muhtariyeti altnda yaan mayaca" hakkndaki yazs.
29 Mays 1919
M.Kemalin Genelkurmay Bakanlndan mstakil Krdistan olmak zere ngilizlerden tevik gren blgelerin tespit edilerek bildirilmesi istei hakkndaki yazs. Genelkurmay Bakan Cevat Bey'in 9 ncu Ordu Birlikleri Mfettilii'ne "ngilizlerin Mstakil Krdistan kurmay dn dkleri blge" hakknda verdii bilgi. M.Cevat, Mustafa, Kzm, Sleyman Necati..Beylerin Erzincan vilyet ve evre illere "dou illerinin Ermeni idaresine terk edileceine dair kesin belirtilerin ortaya kt, Trklerle Krtlerin i birlii yapma larnn gereklilii, Trabzon' da btn dou illerinin katlmyla yaplmas dnlen kongreye delege gnderilmesi" hakkndaki yazs. M.Cevat, Sleyman Necati, Mustafa, Kazm Beylerin vilyetlere, dou illerinin -VIII-
3 Haziran 1919
31 Mays 1919
3 Haziran 1919
Belgenin Tarih
zeti Ermenilere verilmesinin engellenmesi iin yaptklar ar yazs.
7 Haziran 1919
Sleyman Necati, M.Cevat... Beylerin Sivas, Trabzon, Diyarbakr, Bitlis, Van, Elaz, Erzincan Belediye bakanlarna Ermenistan'n muhtariyeti ve byk devletlerden birinin himaye si gibi taleplerin kabul edilmemesi hakkndaki" yazlar. 13 nc Kolordu Komutan Vekili Cevdet Bey'in 9 ncu Ordu Birlikleri Mfet tilii'ne "Silvan Eraf'mn Krt Teali Cemiyeti'nin kapatlmasndan duyduklar memnuniyet hakknda" bilgi veren yazs. M.Kemal'in Cemil Paazade Kasm Bey'e "ngiliz korumas altnda mstakil Krdistan kurulmas nazariyesinin uygun grlmedii, bunun ngilizler tarafndan Ermeniler lehine tertip edilmi bir pln olduu hakkndaki" yazs. Mustafa Kemal'in Kolordu Komutanl'na "Silvan'dan Sadk ve Hazro'dan Hatip Beyler ve Cemil eto'nun gvendii bir adamn grme iin Sivas'a davet edilmesi hareketlerinin gizlilik iinde yaplmasnn salanmasna" dair yazs.
14 Haziran 1919
16 Haziran 1919
25 Haziran 1919
13 nc Kolordu Komutan Cevdet Bey'in 3 nc Ordu
Belgenin Tarihi
zeti M fettiliine "Sadk Hatip Beylerle Cemil eto'nun gvendii birinin Sivasa gnderilmesi teblii ne valinin muvafakat etmedii, Diyarbakr ilinde Erzurum Kongresi iin delegeler seildii, Krt klbnn kapal olduu hakkndaki" yazs.
16 Haziran 1919
Mustafa Kemal'in, Erzurum' da 15 nci Kolordu Komuta n Kzm Karabekir'e "ngilizlerin tevikiyle ngiltere himayesinde bir Krdistan kurulmas amacn gden Diyarbakr'daki Krt klbnn kapattrld, btn milletin tek bir nokta etrafnda birleerek bunun Mdafaa-i Hukuk- Miliiyye Cemiyetleri arac lyla btn dnyaya gsterileceine dair" yazs. 3 nc Ordu Mfettii Tugeneral Mustafa Kemal' in Bitlis Vilyeti Vekleti' ne "Trklerin ve Krtlerin ounluuna ramen dou illerinin Ermenilere hediye edilmesi karsnda Mda faa-i Hukuk ve Redd-i lhak Cemiyetlerinin tesisi nin nemi hakknda" yazs. 13 nc Kolordu Komutan Vekili Ahmet Cevdet Bey'in Diyarbakr'da 3 nc Ordu Mfettilii'ne "Krt ve tilf klbnn faaliyetleri hakknda" yazs. -X -
17 Haziran 1919
17 Haziran 1919
Sra No 16
Belgenin Tarihi 18 Haziran 1919
zeti 3 nc Ordu Mfettii Tugeneral M.Kemalin Edirnede 1 nci Kolordu Komutan Cafer Tayyar Bey'e ngiliz himajêsinde mstakil Krdistan tekili hakkndaki ngiliz propagan das ve bunun taraftarlar nn bertaraf edildii, Sivasta bir umumi kongre toplanacana dair" yazs. M.Kemalin Genelkurmay Bakan Cevat Paaya "Krdistann istiklli ve ngiliz himayesine girerek devletten ayrlmas gibi fikirlerin tahrip edildii hakknda" yazs. Silvanl Hac Reit Osmanzade Ali Galip Beyin Sivas'ta 9 ncu Ordu Birlik leri Mfettii M.Kemale "ballk ve kranlarm sunduu" yazs. 3 nc Ordu M fettiliine sunulan Van valisinin Musuldaki Krt airetleri hakknda bilgi veren yazs. K, Hns, Kilis mmessil lerinin, Dou lleri Mill Kongre Bakanlna Ermenistan ve Krdistan meseleleri hakknda gr lerini bildirdikleri yazlar. Eski 3 nc Ordu Mfettii M.Kemalin, Bitlis, Kfrevi eyh Abdlbald Efendiye E rzu ru m K ong resi nde alnan kararlar hakknda verdii bilgi. -XI-
17
23 Haziran 1919
18
28 Haziran 1919
c 19 2 Temmuz 1919
20
5 Austos 1919
21
13 Austos 1919
Sra No 22
Belgenin Tarihi 13 Austos 1919
zeti 3 nc Ordu eski Mfettii M.Kemal'in, airet reisi Cemil eto'ya Sivas Kong resi'nin toplanacam bildiren yazs. 12 nci Kolordu Komutan Vekili Ahmet Cevdet Bey'in Sadrazam Ferit Paa'ya ngiliz himayesinde, mstakil Krdistan tekili almalar, Vali Ali Galip, Bnb. Noel ve faaliyetleri hakknda bilgi veren yazs. 15 nci Kolordu Komutam Kzm Karabekir'in, 3 nc Kolordu Komutanl'na ve Dileri Bakanlklarnn Krtlere yaklam hakknda bilgi veren yazs. 15 nci Alay Komutan Bnb.lyas Bey'in, 3 nc Kolordu Komutanl'na "ngiliz Bnb.Noel'in ngiliz General Poel tarafndan tenkit edildii hakknda" bilgi veren yazs. 3 nc Kolordu Emir Subay Temen Recep Zht Bey'in 3 nc Kolordu Komutanl'na, "Vali Ali Galip ve Malatya Mutasar rfnn halk tarafndan lnetlendii, Krt eraf ve ileri gelenlerinden zellikle Hac Ziya'nn Harekt- Milliye'ye son derece bal bulunduu" hakknda bilgi veren yazs. 3 nc Kolordu Emir Subay Temen Recep Zht -XII-
23
12 Eyll 1919
24
12/13 Eyll 1919
25
14 Eyll 1919
26
14/15 Eyll 1919
27
15 Eyll 1919
Sra No
Belgenin Tarihi
zeti Bey'in 3 nc Kolordu Komutanlna "Bnb.Noel'in himayesinde Krt prenslii iln etmeye alan Malatya Mutasarrf Becrhanilerden Rami ve Vali Galip'in faaliyetleri hakknda Malat ya Jandarma Komutan Bnb.Tevfik Bey'den alnan bilgi" hakknda yazs. Garzanl Airet Reisi Cemil eto Bey'in Sivas'ta 3 nc Ordu Eski Mfettii Mustafa Kemal Paa'ya "Liva dahilindeki btn airetlerin milli harekt destekledii ve bunu btn dnyaya iln ettikleri" hakkndaki yazs.
29
15 Eyll 1919
Umumi Kongre Bakan M.Kemal'in Siirt'te Garzanl Airet Reisi Cemil eto Bey'e "Krt kardelerimizin din ve devlete ballklarn bir kere daha btn dnya ya iln etmelerinin Sivas'ta toplanan umumi Kongre delegeleri zerinde pek derin kran duygusu uyandrd" hakkndaki yazs. 15 nci Kolordu Komutam Kzm Karabekir'in 3 nc Kolordu Komutanl'na "vatann ve milletin para lanmas faaliyetleri" hak knda bilgi veren yazs. Heyet-i Temsiliye adna M.Kemal'in Malatya Muta sarrf Vekleti Hac Bedir Aa ve Malatya Belediye -XIII-
30
15/16 Eyll 1919
31
16 Eyll 1919
Sra No
Belgenin Tarihi
zeti Bakan'na "ngilizlerin oyununa gelinmediinden dolay Sivas Kongresi'nin tebriklerini" bildiren yazs.
32
16 Eyl 1919
13 nc Kolordu Komutan Ahmet Cevdet Bey'in 3 nc Kolordu Komutanl'na "Elaz Valisi Ali Galip ve Malatya Mutasarrf Halil Rami Beylerin dahil bulunduu Heyet-i Fesadiye'nin faaliyetleri" hakkn da bilgi veren yazs. 13 nc Kolordu Komutam Cevdet Bey'in 3 nc Kolor du Komutanl'na "Albay Philip'in bir ngiliz subay nn airetler arasnda propaganda yapmasna izin verilemeyeceini ve gerek grlrse Bnb.Noel'in tutuklanarak Halep'e gnderileceini bildirdiine dair" bilgi veren yazs. 5 nci Tmen Komutam Hamdi Kenan Bey'in Sivas'ta 3 nc Kolordu Komutanl'na "Vali Ali Galip'in Sivas'a yrme fikrini kendisinin stanbul'a kabul ettirdii Krtler arasnda kargaalk kara bilecei" hakknda bilgi veren yazs. zoli Airet Reisi Hac Ziya Sebati Bey'in Heyet-i Temsiliye Bakan Mustafa Kemal Paa'ya "vatann selmeti urunda her trl emirlerin canla bala yerine getirilecei, -XIV-
33
15 Eyll 1919
34
18 Eyll 1919
35
19 Eyll 1919
Belgenin Tarihi
zeti Trk ve Krtlerin asrlardan beri din kardei olduu hakknda yazs.
19 Eyll 1919
5 nci Tmen Komutam Mehmet Kenan Bey'in 3 nc Kolordu Komutanl'na "Ali Galip'in faaliyetlerinin bir sonu veremeyecei, Amerikan heyetinin ngiliz propagandalarna muhalif, Sivas Kongresine taraftar olduu" hakknda bilgi veren yazs. Heyet-i Temsiliye Adna M.Kemal'in Harput'da Vali Haydar Bey'e "ngilizler hesabna Krtlk soru nunu karan Krdistan Teli Cemiyeti gibi teki ltlarn ilgisinin gereklilii" hakknda yazs. 3 nc Kolordu Kumandanl 'nca evre kolordulara gnderilen Bnb.Noel arac lyla Paris Sulh Konferan s n a gitmekte iken yakala nan firari Diyarbakrl Ekrem'in babasna yazm olduu mektubun ifre zmne ait zet. 5 nci Tmen Komutan Kenan Bey1 3 nc Kolor in du Komutanl'na "M alat ya'da Krt airet reisleri nin Krtlk propagandala rna nefretle baktklarna dair" bilgi veren yazs. 13 nc Kolordu Komutan Ahmet Cevdet Bey'in 3 nc Kolordu Komutanl'na "Malatya eski Mutasarrf
26 Eyll 1919
28 Eyll 1919
28 Eyll 1919
5 Ekim 1919
Belgenin Tarihi
zeti Halil Ram i'nin Krtlk taraftar olduu beyanyla, durumun incelenmesi grevinin ileri Bakanl nca Elz Valisi Ali Galipe verildii, Ali Galip'in Bakanla himayekr cevap verdiine dair yazs.
19 Ekim 1919
5 nci Tmen Komutan Kenan Bey'in 3 nc Kolor du Komutanlna Mardin' de kurulacak olan Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Merkeziyesi'ne delege seimi hususunda" verdii bilgi. 13 nc Kolordu Komutan Cevdet Bey'in 3 nc Kolor du Komutanl'na "Bedirhanilerin ngilizlerin tevi kiyle frsat bulabilirlerse Krdistan'n ilnna teeb bs edebilecekleri hakknda" verdii bilgi. Mehmet Hayri Bey'in Krdistan Teli Cemiyeti ubesi bakan adna, Sivasta Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi'ne "Urfa Antep ve Mara illerini igal edip blgede Ermeni mezalimine gz yuman Franszlarn ad geen illerden ekilmeleri iin gerekenin yaplmas isteini" belirten yazs. 3 nc Kolordu Komutan M.Kemal'in Der-sadet anakkale Mevkii Mstah-
2/3 Kasm 1919
3 Kasm 1919
8 Kasm 1919
Belgenin Tarihi
zeti kem Komutan evket Bey'e "Vilyat- arkiyye Cemiyeti'nin Erzurum Kongresi'nden sonra varlk nedeninin kalmad ve Krdistan'la ilgisinin bulunamayaca, Krt Tevn Cemiyeti'nin yerinin ancak stanbul olabileceini belirten yazs.
8 Kasm 1919
M.Kemal'in Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Siirt Heyet-i Merkeziyesi'ne "Bedirhanilerden baz vatan hainlerinin yabanc parasyla baz faaliyetlere girimi olduk lar hususunda haber aln d mill birliin korunmas hususunda hassasiyet gs termesi hakknda yazs. M.Kemal'in Harput Vali Vekili Servet Beye "Sivas Kongresi'nden sonra mill birliin btn dnyaya duyurulmu olduu, Krtleri Osmanl toplumundan ayrma dncesi tayan Krdistan Teli Cemiyeti' nin giriimlerinin Dou Anadolu'yu Ermenilere inetme sonucunu doura ca, gereken hassasiyetin gsterilmesi hususunda yazs. Mustafa Kemal'in Diyarba kr, Erzurum, Van, Bitlis, Harput vilyetlerine "ngilizlerin tevikiyle faaliyet gsteren Krt Tevn Cemiyeti'nin stanbul Hkmeti nezdinde btn
9 Kasm 1919
6 Kasm 1919
Belgenin Tarihi
zeti Krt eraf tarafndan protesto ettirilmesinin salanmasna dair" yazs.
16 Kasim 1919
Vali Vekili Servet Bey'in 3 nc Ordu Komutanl'na "Ayrlk amalarla alt anlalan Dersim Krdistan Teali Cemiyeti hakkndaki uyarlarn dikkate alndna dair" yazs. Heyet-i Temsiliye azasndan Hac Musa Beyin Anadolu, Dou ve Bat Heyet-i Temsiliye Bakam Mustafa Kemal Paaya "ngiliz ve Franszlarn olumsuz propa gandalarna ramen Osm anl idaresine bal kalnaca hakknda" yazs. Erzurum Valisi Reit Bey'in 3 nc Kolordu Komutanl'na "Beyazt, Hns, Pasinler, Tercan blgelerindeki airet reislerinin Krt Tevn Cemiyetinin ayrlk hareketlerini ve Yunan mezalimini eitli devletler ve ad geen cemiyet nezdinde protesto ettikleri ne dair" bilgi verdii yaz. Baz airet reisleri ve erafn, kongre heyetine, Krt Tevn Cemiyeti'nin faaliyetlerini onaylamadk larn bildiren yazlar. Mustafa Kemalin Mu'ta Heyet-i Temsiliye azasndan Mirza Beyzde Hac Musa Bey'e "stanbul'da Krtlk adna yazlan ayrlk -XVIII-
20 Kasm 1919
24 Kasm 1919
3 Aralk 1919
3 Aralk 1919
Belgenin Tarihi
zeti beyanatlarn tekzip edilme sinin siyas adan uygun olacan belirten yazs.
4 Aralk 1919
2 nci Topu Alay Komutan Mehmet Mnir Bey'in Heyet-i Temsiliye Bakanl 'na "Bnb.Noel ve Ali Galip ile i birlii yapan Malatya Belediye Bakan Hac Mehmet Bey'in mahkeme sonular hakkn da bilgi verdii yazs. 2 nci Topu Alay Komutam M.Mnir Bey'in Sivasta 3 nc Kolordu Komutanl'na Bnb.Noel ve Ali Galip ile i birlii yapan Malatya Belediye Bakam Hac Mehmet Bey'in delege olarak seilmeye alld hakknda grlerini bildir dii yazs. uvam, Harunan, Tarze, Zilha, Karsan, Gevelek, Eruh airet reislerinin Heyet-i Temsiliye'ye ekmi olduklar, erif Paa ve Krt Tevn Cemiyeti'ni protesto eden telgrafname. Siirt Mdafaa-i Hukuk Heyet-i Bakam Mft Halil Bey, Belediye Bakan Hamdi Bey ve yelerin Heyet-i Temsiliye Bakanl na "Osmanl Devleti'nden kopma fikrinin Krt Teli, Cemiyeti ileri gelenlerine ve erif Paa'ya ait olduu nu, blge dahilinde bu fikri tayan baka hi bir
8 Aralk 1919
21 Aralk 1919 '
22 Aralk 1919
Sra No
Belgenin Tarihi
zeti ferdin bulunmadn" belirten yazlar.
57
26 Aralk 1919
Oraman Airet Reisi Sino Aa'nm Mdafaa-i Hukuk Meclisi'ne "vatan menfaat leri urunda birlikte al ma istei "ni bildiren yazs. Reknan, Bayus, ihar, Slken... airet reislerinin Sivas Kongresi'ne "Krt Tevn Cemiyeti ile hibir ilikilerinin bulunmadn" bildiren yazlar. eyh Abdullah ve Hakk, Airet Reisi Sino Aa ve dierlerinin Mdafaa-i Hukuk Osmanl Cemiyeti'ne "Franszlarn Urfa civarn daki harektndan mteessir olduunu" belirten yazlar. M.Kemal'in, Eruh, Garzan, Zinya airetleri reislerine "Krdistan'n Osmanl topluluunun ayrlmaz bir paras olduuna dair yabanc temsilcilere ve hkmete ekilen telgraf lardan gurur duyulduunu" belirten yazs. Mustafa Kemal'in Garzan' da Krdistan eyhlerinden Hazreti Ziyaeddin Efendi'ye "Krdistan' Osmanl toplu mundan ayrmaya alanlar lnetleyen telgraflarndan eref duyul duumu belirten yazs. Diyarbakr Hukuk -XXMdafaa-i Cemiyeti 'nce
58
20 Aralk 1919
59
6 Ocak 1920
60
15 Ocak 1920
61
15 Ocak 1919
62
24 ubat 1920
Sra No
Belgenin TariM
ze ti Heyet-i Temsiliye Bakanl n a "Osm anl saltanatm paralamak amacyla Msr'dan Avrupaya kadar faaliyet gsteren Bagos Paa ile hareket eden erif Paanm knandna dair" yazlan yaz.
63
26 ubat 1920
Elekirt Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakam Yusuf Bey*in Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i. Hukuk Cemiyeti Bakanl 'na "airet reisleri ve erafn, Paris Bar Konferans ve tilf Devletleri siyas temsilcile rine ekmi olduklar erif Paa'nm Krt delegesi olarak kabul edilmediini bildiren telgraf suretleri hakknda bilgi veren" yazs. Palu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Bakan Emin Bey'in Mdafaa-i Hukuk- Miliiyye Temsiliyesi Ba kanlna "erif Paa hakknda eitli makamlara protesto telgraflar ekildii hakknda" bilgi veren yazs. Hns Mansur Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliye Bakanmn, Heyet-i Temsiliye Bakanl 'na "Paris Sulh Konferan s'na eitli airet reisleri tarafndan ekilen protesto telgraflar hakknda" bilgi veren yazs.
64
28 ubat 1920
65
29 ubat 1920
-XXI-
Sra No 66
Belgenin Tarihi 29 ubat 1920
zeti Silvan ileri gelenlerince, eitli makamlara ekilmi olan erif Paamn protesto edildiine dair telgraf. Mutki ileri gelenlerince Paris Sulh Konferans'na ekilmi olan erif Paa' nn protesto edildii telgraf.
67
7 Nisan 1920
-XXII-
Belge No * 1 --"T*
...
y
V'
/ t N'^>
\ _ d : > ^'s\ \ V#UV \> - .v
.4 ^ 1 i 7 \ i . W ' * - J ' < . r L L.../ jM ^ Z 'u <6 , '

,
^ 5 -v u jW ' J r '^
s^ \ y ' >< S
y'> J> i ; . ' JsS > \J
V / ^ 'J ' ^ / ' '-^ J A '^ ' /
. * U-' v , '* e* ? 'VS * \ > S ~ ) 1^ .\ sS \> '0 j ; / , i, r-;/ * V / -U ' >* U , - jy > s* SS \ f * s' s J > s V' JSsS r sJ o> ? % /vl tJ cYf \ *j) J/v 'J > ' y ^ !>r Ao j.J y ,^ s 'j..> i ^Vr A^.~-. * " > r-
r u-y ^V, 1^>' J > v ^ V- - y a' . f _ t ^-' ^ ^ > J 0

. -/'.
^Sjs* -
I_
'"*r' .^' v? - >
0 /V' V * * ;' -! } ^/A a u^-^S- ') j y?/* ^ "~ ^
s S t *S J y> . o ^ v
e, -,5 f-^
' s -o - y ______
V--û-î j -j> - C.3;J' /J^Vl e W
jj
"/ vu? .- ,. yy / >
-r v H M-'v^ ^-( .j - > __ 7-; J' \ C A f^ I . 1- ' ) 1 i ^ ^ js'S /Jy '/T fi '- 'Vû ' \ ' . ,
j~K
, *'"ft' . v > ju"' r.- ^
.ji t.'y -'t -> ^ - .
Belge i
\z\& 0****' , 4>
\ * * h j* } s /* -* -
: 1 'c
**
-V
\
** >
" '" f
/V * VU \
V . % -"
- , ___ *!' ? -
> ; . *v -. ., , ' _!>r _j, -.;. ~'. Cr*"* ^ - , " ^ ... tf. * _-[S C ^T. - - \ - ' ' "~ v :, ^ ~ v m ^ *>' ' a^ J ' y ^ f " *- j ', c<^V'- j *^> -W 'A j- '^ V V _ j' , ^ > ).. . , ; f , . A t ^ C r ^ . . . -VJ* * <*'*' . <
*^6 C-i-liA ^ yu ->~V-jI Oj </Vb
- - '_ * cA Ti^ ',-
' VW>- l> > tij- o,. ' V . > e^ V ^r-'J-_ <^L>' > ' ?** Wv -- v Jt> > -a s ~ - ;_^,
<\ >V ^ ^ n
.> w
3
/
^ ' ~ _ s . _
} tS ' 7^jC * r1 o J/, * .

..
> -* , * ,j ^j'5 "
.--, W . /y "J. J'> "* * <-' 'j^l ?r

.
* - a ' - 'A H > j ! ^ L iT iL .^ ^
cy i rv j
r^ * ^ J
- tr -
^(r !l ' ^ rj^ '
rjL' ej . -^ > ' ' ^ ,3
> "yoji d-3 _t. * -L '.^ r* , w. u. I^..o ,.> w ' ~s. \ \^r * , ^ ,
- v _, ' ^ c L / \ ^.'Jr ^ \
J,li
j,
Zrvy l',. x)\W
. '
,j,, ^
t-'^ cr,CT:> ^ ^^
^
^ J^ y
w ;,. -:\ f '
/P '* > ajysyb^ &}
/^ > ^ '> % \
\ fr,~ w -K '\ Vi J -' -2-
Belge No
/ . > * > <* ;W,y / wA ^ y . V . ir
. , ^ V ^ * <^y '',\ *% ^tZ?'*& C/,V*)*\>> < /*> j \ >~ * 'i > ' r { ,iu*vv A ^^ ^
,, > '>o/V ^ / > \Jb *\ *}> > '/*. v / / S )> | ' > / / ^H ^ > ^ , 1. ' > * //w t^t/ - V o t^ <sj?s\* <f sS Lv * ' " s' s , r /, . ~ u*> ^/ a /c^1^ 1 > > Â/^V / A ^ J' J * * * Ue^ >^7^ cC &/ r -/ m * i'
. * ' * ' \ / ^ V ^ / , ; / ;)y r \
>. J r J- >' j - fs > _ f f \ l^J' i . > S "'"^ *j*S \ eU 'T S ^ * v -<
/ y ^ ; (0 j/y
,> J!rx ^
;"' '
, \ . -
O ^ c^y> ^ j J A' <_-^r"'^ >. r / i . __ ^\ ^ . / ^ ^ * ",y ^ -M; "3J^ D^ J 1 /> p ' s * y . v *-*/ ^ ,. - - C^. u r </A^; ^ > , ;. . ,. .
. . ^ . . t r * t
? : * ' j/- * ^ * * ^ 'V > ^ 2 0 * / ;:, w * * ^ '.~;------\ ____ /V j J ^V ('*> ~u/ & J S " C> 1\'J '\ , T 1 f? \ \ - " ' . ' A , si i l ^ '** " \
w
.,
,.-
:<
*}
iu ' ' ^
'
'^ ^ ^Pt>^ w uj-
cj^, Z & ^ a>/ ^
- \ .
^J'uX*-?
Belge No : * K' " ' ' ' * a' 6 V' 'l\ ? ^ ^ ^ ^ ^ . . ^ - 0 ,jW -
^ , &
O - i../,.< 5 *'*\> j> ' S*} f a

^ ^ I * /
'" > p-J a J h <^ 1' *' ^ s
cfc*</, V /
~
^
7
X \ y
/>'/<>3 f*JJ)J ^Sj y;

' yyv'
*s' r ^ /
Q / i/ o j' ^ ^c/y
j_ _
oJ cT/^ ^/s
^yJ> ^ o ) ' S
J /^
t Aê-Jj' y*/v V ,A> ^
,,
lv
^ t v _, i,
^
^
y r 'S y A , j J*J>, j ) 'jl > ' ^ A / '
f j j l^ s
' ^ - ?>"
y ' ; '
Ar*v
Belge No : 1 27.5.35 (27.5.1919) Diyarbekirden : Dokuzuncu Ordu Ktat mevrd (gelen) ifredir. M fettiliine
C. 23 Mays 35 (23 Mays 1919) tarih bil numrolu if reye : 1. 6 Mays 35'te Deyrizor hakim-i siyssi iki zrhl otomobil ile Resulayn'a gelerek Badat'tan ald emir zerine Hasbice haritada Eleseke igal edeceini kaza kaymakamna sylemi ve hemen eddade istikametinde avdet eylemitir. Bu igal haberi zerine kazada meskn ve hkmete sadk ahali ve air tarafndan ve kaza kaymakamlyla Diyarbekir vilyetinden ve kolordudan lzm gelenlere protestonameler yazld ve beyn-el-air (airetler arasnda) heyecana mcib olacak bu igalden sarf- nazar edilmek (vazgeilmek) zere Der-sadet'te itilf mmessilleri nezdinde teebbstta bulu nulmas iin ayrca arz- keyfiyyet edildi. Hasbice'nin igali orada ngilizler tarafndan Abdullah Bey'in emrinde bir nahiye mdr ikme ve bir jandarma karakolu bulundurmak ve oradaki nahiye mdrmzle ve jandarmalarmza ifre vermek suretiyle vki' oldu (meydana geldi). imdiye kadar orada ngilizlerin baka kuvvet bulundurduklarna dir haber alnmad. Deyrizor hkim-i siyssinin dahi 15 Mays 335 (15 Mays 1919) da Deyrizor'a avdet eyledii istihbr edilmitir............ (okunamad) fnin igalinden sonra (46.000) kiilik Anze airinin Deyrizor hkim-i siyssinin tevikiyle Frat'tan geerek Habur vadisi istikametinde mntkamzdaki hkmete muhibb (dost olan) "m ill" airi zerine taarruz etmek zere eddade ve Cebelabdlaziz taraflarna geldikleri eenler ...... (ifre) reislerinin mracatlarndan anlald. Ve bu air tarafndan Nusaybin ve Reslayn mntkalarnda tedbir-i tedafiyye (savunma tedbirleri) ve ayrca da ktatmz tarafndan hat boyunda lzm gelen tedbir-i askeriyye ittihz edildi (alnd). Hasbice civrndaki Cebur airi iki ksm olup birisi Maslat Paa Riyseti'nde ve ngilizlerle ve dieri Maslat Paa'nm biraderzdeleri emrinde ve hkmetimiz lehindedir. Ve bunla rn aralarnda ihtilf vardr. Ceburlarn Gazzelilerle birlikte Millii, Muri airine tecavzden imtin etmelerinden (ekinmelerinden) ve Nusaybin ile Reslayn arasnda ktat tarafndan alnan tedbir-i askeriyyeden dolay Gazzeliler Ceburlar ric'tleri.......... (okunama -5-
Belge No : 1 d) zerinde brakp da ammar ve Milli zerine taarruza cesaret edememitir- Zor tarafnda ve Sencar cihetinde avdet etmi olduklar mevskn haber alnmtr. Mardin livasnda seyahat eden Sleymaniye hkim-i siyasiyyesi Binba ..... (okunamad) Hasbice'nin Deyrizor'a tbi olmasndan dolay igale lzm grdklerini beyn etmilerdir. Hasbice nahiyesi Reslayn kazasna ve bu kazann Diyarbekir vilyetine merbut (bal) olduu ve Reslayn kazas Deyrizora merbt olmad ve binen-aleyh vki olan bu yanll tashihi ile nahiyenin tahliyesi lzmu ngilizlere yazld ise de alman cevpta hk metten mufassal bir harita celb ile keyfiyyeti tedkik edecekle rini cevben bildirdiler. Halbuki, Hasbice'nin sebeb-i igali kca nehrinin Habur suyuna mensb olduu ve bir evki airinin ceveln-gh olan ve air arasnda yaplacak propa gandalarn tervicine (artrlmasna) msid bir mahalde bulun masndan mnbis olduu (ileri geldii) tahmin edilmektedir. Maslat Paa airinin ngilizler tarafndan teslh edildii ve civardaki airimize tbi olmazlarsa onlar kati veya yama edeceklerinin iln olunduu Hasbice eraf tarafndan bildirildi. Bu haber Reslayn civarndaki air arasnda heyecn mucib oldu ise de teskin edildi ve ngilizlere de lisn- mnsiple bir telgraf yazlarak bu gibi vukutm meni ric olundu. ngiliz kumandann kendi taraflarndan airin teslh edildiini tekzb etti. Hasbiceden ngiliz me'murlann karmaya, cebren karmak mmknse de siyset, vaz'iyet-i haz ramz buna msad olmadndan protesto ile iktif edildi ve air arasnda propagandalarnn revc bulmamas iin mukbil idri yapld. 2. teden beri Midyad havlisinde icr-i ekvetle mtehir (haydutlukla mehur) Ali Bat son gnlerde ngilizlerin kurbiyyetinden (yaknlndan) ve hkmetimizin nzik variye tinden bil istifde mntka ve derece-i ekvetini tezyd etmi (artrm) ve deta hkmete kar tehditkr bir vaz'iyet almaya balamlardr. Hatta geenlerde iki yz kadar avanesiyle Nusaybin'e gelmi ise de askerle karlmtr. Bu kinin ngilizlerle temasta bulunduu istihbr olunmudur. Bu kinin istsli iin kolorduca cidd tedbir yaplmaktadr. Mezkr kaza dhilinde ve Mardin, Dirik ve Hiri havlisinde meskn air rselar arasnda mevcd ekya eteleri zuhr etmi ve bunlarn bazlar askerle te'db edilmidir. Ve baz rse arasndaki mnferet (soukluk) idri tedbir sayesinde izle edilmi imdilik buralarda sknet vardr. Bundan baka Silvan ve Hazro Beyleri arasnda ve Garzan civrnda ve Cemil Teccib tarafndan ve Siirt livs dhilinde Pervari, Eruh taraflarndan -6-
Belge No : 1 be yz nefer getireceklerini bildi relilerse de henz ngiliz kuvveti gelmedii ma'rzdur. Harekt 1542 numara ile yazlmtr. 13 nc Kolordu Kumandan Vekili Ahmet Cevdet Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No Atatrk zel Arivi
1
ksma
335/1 2, 2-1, 2-2, 2-3
-8 -
Belge No * 2 '* v ijZ r l ^ i l'U .C -1 V'f ^ >*^p, < .*')> - V \ l \ & " (J r > _> . .' , :* , -/ ' t ]>*
: f ; , ' \
y :- - r
VI I ^ ^ ' (/ fi-T L ^ i..

,
*'
MI , * if**' LS "> . * ?- NSv*

Jja s.
I _ ' .,r < v 'y

.
|Tw_
'
r-
:J
-
'M
. -T / ; ,
sT~
.tJ $ \-^-rrX. '. ' .If -* ^Jv - s..\ ' 5 % ^ \ iv> V^'UAD </^> \ V , *C -
Belge No : 2
.s
'j)
a i o )j
(' ^
V- 's \f
\ _> ^
J>
>5" ' <-9 ^ / QJ&?? '. *' * / y i ; J>'\P ' M~$>L > . &-LrL \v> a / j */ CJ \
Belge No : 2 stihbarat Havza 1. Diyarbekir vilyetinde Hazro nahiyesinde erf- hnedandan Hatip ve Mehmet Beylere. 2. Diyarbekir Cemil eto Bey*e vilyetinde Garzan kaymakam erf- vstasyla hnedandan 28.5.35 (28.5.1919)
3. Diyarbekir vilyetinde Sadk Bey ve Ali Aaya.
Silvan'da
4. Bitlis vilyeti vstasyla Mutki kazasnda Musa Bey1 e. Padiahmz Halife-i z-an Efendimiz cizlerini vilyt- arkiyyede (dou illerinde) asayi-i memleketi te'm n maksa dyla mlk ve asker kuvvetlerin mfettii olarak Dokuzuncu Ordu Ktat Mfettii unvnyla vzfe-dr buyurdular. imdilik Sivas vilyetindeyim. nallah karben (en ksa zamanda) o taraflara da geleceimden sizler gibi devlet ve milletin hami yet ve fedakrlklaryla iftihar eyledii zevatla tekrar gre ceimden son derece memnunum. Bu gn milletimizin kurtul mas, milletimizin istikll ve bekasnn temini ancak syi-i dhilinin tamamen emin olduunu gstermek ve hukuk ve istikllimizin muhfazas in yek vcd olarak devlete mtvaat- tam ile (itaatle) beraber her trl fedakrla hazr bulunduumuzu dnyaya anlatmakla mmkn olacandan bu hussta nfz ve gayretinizi tamamen sarf edeceinize eminim. Shhat haberinizi beklerim. 9 ncu Ordu Ktat Mfettii Fahri Yaver Hazret-i Padiah Mustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No Atatrk zel Arivi
1
335/1 2-7, 2-8
-11-
Be\ e As* k 'I y 3 S> / S V3 \ -l
yîPV -3 \ ~ ^
\ C) > r
.1
. /*
i > 0 ' j ' r^ U '
-y; e>
- fry S . '3
jo.
'- * ^ * - s'
f / \ '^^^SF*' *)s r>
r *
' / / "* < * Ay rM .. h-* yu>~; /S - ^ "7^ ^ > r ''" . ' < -> ^ '' % ~x *Wjj ^ - . V : 1 U>AJ> JS > ./ _
'
>-
</ V j a Uf ttU,~t S r
)"h>^ \ A 1 ^
p- -^ - V -+V i -
| r~ W ji^ _ r~r^~ '"n _ r

/...!'*> .
n^
/ _ D VJ: r- !
^ jp j ^
. i .
'
Belge Nt> : 3
i f .
k> I ) 1
,
- . U
^ U ,^ en' O] J^>
j ~j ! o n A
i'~ "^
k s J
, ,o . ;
-s \
rT - Ti q EL w- /l .
k L
i
\ .
V V-1
I u 'H- '
G X ^
-13-
Belge No : 3 stihbarat Kolordu ifresi

' . .
Havza 28.5.35 (28.5.1919)
J I
Dyarbekr'de On nc Kolordu Vstasyla Mebus Kmil Beyefendi fye
Vilyt- arkyyenin (dou illerinin) Ermenilere verilmesi-1 ne veya herhangi bir ecnebi idresine gemesine mni olmak* ancak bu vilyetlerde yi- tam menin ve be-tahsis (zellik-' le) btn millete i tilf- efkrn (dnce birliinin) m eveil di yyet ini isbat etmek yek-vcd olan milletin, mdfaa-i hukuk ve istiklli iin en son fedakrl gze aldrdn efkr- cihna gstermekle mmkn bulunaca zt- llerince msellemdir (bilinmektedir). te zt- akdes-i hazret-i padih vedat-ullah olan sevgili milletine bu nokta-i nazar hil fet -penhilerinin tebliini ve vilyt- arkiyyede asayi-i memleketin istikrar ve devmnn te mni vazifesiyle acizlerini Dokuzuncu Ordu Ktaat Mfettii nm tahtnda (altnda) vilyt- arkiyye mlk ve asker mfetti-i umum olarak vazfe-dr buyurdular. El-yevm Sivas vilyeti dhilinde bulunu yorum. nallah ilk frsatta Diyarbekir'e gelerek eski dostlan ziyaret emelindeyim. Mesmta nazaran (haberlere gre) hrici dmanlarmza kar ihvn- dinin (din birliinin) elele vererek sevgili topraklarmz kurtaraca bu mhlik (ldrc) anda Diyarbekir'de Krt Klb ile Trkler arasnda baz gn (eitli) muhlefet varm. Bunun her iki rk karde iin ne elim netice (sonulara) sebep vereceini zt- lleri pek gzel takdir buyurursunuz. Usul-i idre rklarn muhfaza-i hukuku gibi arada hallolunacak aile mes'elelerinin hrici dmann hukuk- milliyye ve istikllimizi ayaklar altna almaya balad . bu gnlerde ortaya atlm en byk bir hyanet olacana vatann tahlsi (kurtarlmas) iin mill birliin hedef ittihaz klnmas (alnmas) nokta-i nazarndan Krt Klb*ne vesy-y lzmede (gerekli vasiyetlerde) bulu nulmas selmet-i memleket nmna ric eder neticenin i'rm (yazyla bildirilmesini) intizr ederim (beklerim). stihbrt C.24, 9 ncu Ordu Ktat Mfettii Fahri Yaver-i Hazret-i Padiah Mustafa Kemal -14-
Bege No : 3 Ariv No Klasr No Dosya No Fihrist No Atatrk zel Arivi

1
335/1 2-5, 2-6
-15-
Belge No : 4
-16-
Belge No : 4 29.5.35 (29.5.1919) Erzincan Erzurum 'da Mdfaa-i Hukuk- Milliyye Riyasetine Sadrazam paann beyntna atfen Ermenistan'a vsi' muhtriyet verilecei hakkndaki mtalalarndan bil-umum ErzincanlI da mteessir mteheyyic olarak (heyecan yaratarak) ba-telgraf sadret-i uzmdan izh ve tenvir buyurulmamz ric olundu. Henz bir cevb alamadk. Bizler bir Ermeni muhtriyeti altnda kat'iyyen yaayamayacaz, maksatlarmz mterektir, teebbstlarnzdan bizleri de haberdr buyurunuz efendim. Belediye Reisi Halim Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No Atatrk zel Arivi 3 335/4-1 /6) 2
-17-
Belge No : 5
Belge No : 5 29.5.335 (29.5.1919) stihbrt Huss 26. Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Riyseti'ne Mstakil Krdistan itihadm ta kib eden Diyarbekir'deki Krt Klb ile hkmet tarafdr oan dier klpler arasndaki mnferetin (dmanln) arttm b-t-tahkk rendim. Krtler ve Krdistan zerinde haiz-i te sri olan ve esna-i harpte hukuk ve muhabbetlerini pek ziyde kazandm Krt mersndan mehur mteaddid zevta kolordu vstasyla resen (bizzat) ifreli telgraflar yazarak devletin vaz'iyet-i siysiyyesi ve kendilerince ittihz lzm gelen (alnmas gereken) vaziyyet hakknda icb gibi beynt ve vesy-y messirede (etkili vasiyetlerde) bulundum. Son gnlerde muttali olduum (haber aldm) baz malmata nazaran Krdistan mntkasyla da megul ve alkadar olmak icb ediyor. Bunun iin mstakil Krdistan olmak zere ngilizlerce tervi (destek) gren hangi mntkalarda ve tiyen daha ziyde tevessn (genilemesini) yine ngilizlerce tevik ve ia edilen mntkalar hangileridir. Bu bbda dire-i cellelerinde mevcd olan m a lmatn inbsna (haber verilmesine) msade buyurulmasm ric ederim. ifreye tahvl edildi. 29.5.35 (29.5.1919) M.Kemal Ariv No Klasr No Dosya No Fihrist No Atatrk zel Arivi
1
335/1 6
-19-
Belge No : 6
L>
t I- lX Lp i-iAc V y \---*-L / * ^ * v ^ I. ^>* J* r\4c? A u ^ r ;; u - u i s -'--tk y

,>
S."* ^
>' > V^ o
-,
lw
/ C /of^ O
/ / r ^ V o '> A ^ y -- W - J r
yyW ' j -j*

_2 ^> V -- _^-
U le -J ^rs . , ^ ry"y ^ ' S* is* O} Jy 9" '*^'j>2' ^ ^ s i5r j u J > y ' * - s : v/ V -> O r^' (A s u-^ ^ * * * ' >>^*0^/ Oy ' \J > ^ V* c-Ov - P rr i _ J dî- ^f > > . * > o r'
^ V -> _/ v-es Jp /X _>
y' \ s \ - ^ ^\ d'J-A aU'>S,^ I ' C/^<->.' ^ *j> -i'v'Ci /-> i^ / A >j V < A s 3
v3^>
' '' Aj >
r f(ij ^
^ ^,\ < > > fj? /i~ U
SJ J / ^ > > ^ ?~ Z1 Â *s'J ajl-' it'7v,u C > fA J- - Wîô i SiS * s'J * / > - ^ ^- V ^ / , * -- ^ J< - cH .A**/V c-l-J ^yy _ C j ,r " . * . O' j j > vV * -^ v' * ^ V
0 y\ j5 * v
1 ^J- u>
^W
-~-<-t^_
' O ^^ ' *1
> JLj,\ - ^'M*-' ' ) j L A ^> ^VL> V
.j -' ^ ur ' _ i Ay^r
'"X, c ^ -. sr \
jz
<
Belge No : 6 _______Harbiye________ 3.6.335 (3.6.1919) Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Riyaseti nden 9 ncu Ordu Ktaat Mfettiliine Mevrd 3.6.335 Tarihli ifreli Telgrafnme C.29.5.335 ve 26 numara ngilizler Irak, Ermenistan ve Trkiye arasnda bir Krt hkmeti yapmak istedikleri istidll olunuyor. Fakat bunun derece-i vs'at hakknda sarih fikr edinemedim. Bu gne kadar grlen ekil Sleymaniye ve Kerkk livalar ve Musul ehri hri olmak zere merkez livya merbut (bal) kazalar ve Van ile Hakkri sanca ile Bitlis vilyetinin Siirt livs ve Diyarbekir vilyeti, Cizre nahiyesi hri olmak zere kmilen Krdistan hududu dhilinde bulunuyor. Elyevm Sleymaniyede bir Krt hkimlii vardr. ngiliz Msr Ordusu Kumandan General Allenby drt aydan beri On nc Kolordunun lav iin urayordu. Pek ok muhbert ve mteddid mrcatlar bu arzusunun nne geemedi. Bu gn bu kolorduyu kmilen lavederek jandarmaya kalb mecbriyetinde kalyoruz. Kendisinin zayf kaldn hisseden General Allenby bu zfiyeti gidermek iin karsnda bir Osmanl kuvveti ve bir faal kumandan kalmama sn istedi. Ve bunda muvaffak oldu. Binen-aleyh zt- lleri nin mntkalarnda pek mhim ve byk olan veziflerinde msterih ve muvaffak alabilmekliiniz ve hi bir mdhaleye marz kalmamaklnz iin el-yevm lavolunmak zere bulunan ve On nc Kolordu mntkasna ait muhbert da pek ziyde i'tin l davranmanz ve isminizin oralarda mebzlen intirna meydn verilmemesinin ok muvfk olacan mtlatan arz eylerim. Erkn- Harbiyye-i Ummiyye Reisi
Cevat
-21-
Belge No : 6 Her hlde hep jandarma olamaz fazla baz ktatm imle (kuzeye) bizi kz elzemdir mfettilik dhiline nakli teklif olunamaz m?
Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No
Atatrk zel Arivi

1
335-1 6-1
Belge No : 7
F BC^
^lyr(J
sl >
A [________ .
ir '<-> 5
f jj J 'r
' ' 3?*'/*-L.

> r*^_ _
d j.
t^ -l ^ tW * 3
u A -L^b. iA-a-.IJ tu* ^v l^V

yj> ' u'1j <' ,
* ** -V*
û c ^r b U.*y^ \ r-
i '^
nrj ^ L J-Oi-j>y .i- J) a r*-
>>, r ^ l ,-y j. ,vj ' -1 y

o jjt/
) '
.. '3 s ---- ^
./^j lt1 c x/ . /i / a >^y ^ Jyy^ % -^y c lir^-s

M / jb v jV /U ^b
y^~i b (fr^J '>'*

f^j 'J J c ^
^ '
-J- -f 1 ^ U j >
l? \ s * J f J- A x l f
C 3-_.f * 1 t-S ~ ^ - o . t j j / ! r ^ / " -U'J-tl <Mi j*>
"' \ "
.
J.I** ^
. J>:'- 'V ' ' ^ ^ *V
2-, L&P^j
[/* (A -J-t- I
---- ^
o_> fj* j - ^J> j i
* '
'
> o* **
L* I ^ / I ^
-1 ^ *>c ^ 1 J f <Trt?if
1 ri _* ) fc Ls11 . j*
if
1
.A
~^c Uv ; '-
J V ^ - y j. j- y '
VI
-lA*
' I ( f l ^ si, i
<\V^ ^ J 1^ V P- U V ->
,, ' . . " i'> I r * Vi^l y* js 0 J
JA .
' /
v^rw
-23-
Belge No : 7 Vilyt- Mtecvire ile Erzincana Vilyat- arkyyemizin Ermeni idaresine terk edileceine dir k a t emareler zuhr etti. Trih-i slm iin kara sayfalar hazrlanmaktadr. Vilyt- arkiyye, batan baa bir Mslman memleketi ve istikbl-i slmm kaps olduundan ve bu vil yetlerimiz kan, din,trih kardei olan Krt ile Trk'n nmus ve hmiyyetini mevd' bulunduundan bu gn bize tevecch eden vazfe-i diniyye ve trihiyye pek byk ve pek mukaddes tir. Biz Ermeni zulm altnda mahvolmamak iin birlemek, tevhd-i mesi etmek (i birlii yapmak) vazifesi karsnda bulunuyoruz. Geende yazdmz telgrafta tevhd-i mesi lzmuna arz ve teklif etmitik. Bu kerre Trabzonlu kardele rimiz btn vilyt- arkiyyenin itirkiyle umm bir kongre akdini iltizm ve talep eylemilerdir. Bu cihet bizce de tama men tasvb edildii gibi her kazann kongreye mmessil gnde rilmesi hussu da hsseten yn- temenni grlmtr. Binen-aleyh mterek bulunduumuz Trabzon teklifinin ehem miyetle nazar- dikkate alnarak icr-y icbna tevessl olunmas (ba vurulmas) bizce de tasvb edilecei phesiz olduundan icb eden istihzrt da bulunmak zere keyfiyyetin srat-i mmkne ile i'nn ric ve muazzam slm trihinin Ermeni aya altnda mahvolmasna imkn braklmamasn istirham eyleriz. 31 minh (31.5.1919) mza M.Cevat mza Mustafa mza Sleyman Necati mza Mesut Atatrk zel Arivi 3 335/4-1 (6) 2 -2 mza Kasm mza Mehmet Fevzi
mza Ahmet Memduh Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No
-24-
Belge No : 8
V A '/ * -, rh^s** j U > J -1 u i *> ** ">

*U-<
^ ;j tW JV *' > X S . ix/e s

. * J
t* p
..
z\Jts if> ,'s
.-vUJ.jij.7V
. /
tZA Jj-^^lJu) C v r*y^' fj ' -\ ~ y *

/...-/' }
'
' / '/u. J-, U f u 1 >Jlrf-I J w / - ^ _> i- > ' / r
'"V*j->>' U? iS ^ J '
^>>\
ry-~ r~f
--VÎ
-"'-'T
. . .
, VJ
- v j o ^ v>t- > '< > J l > t/'U-t ' ^ A)^ r1^ eJ-'y1^ lA^ JJ''J 1 ^ ^^ i s f ^ - I
-25-
Belge No : 8 3 Haziran 335 (3 Haziran 1919) Vilyetlere Sulh Konferansna murahhaslarmzn istenmesi zerine: Vilyat- arkyyedeki tarih, itim i, ktisdi hukukumuzun l-yezl olduundan ve hkmetin teklifinde olduu gibi mevcd olmayan bir Ermeni tefevvukunun velev muhtriyet eklinde olsun mevzubahs edilmesinin dorudan doruya hukuk- slmiyyenin ipiini kabul demek olacandan ve buralardaki itim i, idri, ktisdi hkimiyyet ve tefewuk- millmizi rahne-dr eder herhangi bir sret-i tesviyeyi kat'iyyen kabul etmeyece imizden ve bu yolda her trl fedakrl ihtiyre mde bulunduumuzdan ve hakkmzda Avrupa ne karar vermek isterse istesin o zulme hkmetimizin muvaffakat gibi bir karde elinin girmemesi lzmundan ve topra ehitler vc dundan mteekkil bulunan vilyat- arkiyyemizde Ermeni hkimiyyetinin teesssne bizce muvfakat imknsz bulundu undan bahisle bu kerre de makm- sadrete mrcaatta bulunduk. Hkmetin vaz'iyet-i elmesi dolaysyla bizi fed etmek ihtimline mebn bu yolda mrcaata bir kymet atfediyoruz. Mnsipse oradan da icbna tevessl buyurul masn ric ederiz. mza M.Cevat mza Ahmet Musa mza Sleyman Necati mza Mustafa mza Kzm mza brahim mza Mehmet Fehmi
Atatrk zel Arivi 3 335/4-1 (6) 1-14
-26-
Belge No : 9
f /V
_r
C f- j jj i ' A - / . > ' i J? <o" J ' , . f i 7 - // . a A^yJ
n _ ir -
*
q ^
</*t^
i S
f^lL* J S r ^ ^ * ^ ^
'S r C î f >
^ lf-- J I- * L l J* " ~^
t CL I & *
l * J jU V ^
* *
^-4^j
U * I l ' ' ^ . fi* y f* fJ0 j j jr * 1

* > \
U
\
^
V
I "J? .' IA am > j ,, % ^ ^ i)y ta

I \
; ' ' : ' , . o ' ^ > > .3.i r > l ^ ?

>
* ' ' C T 1 r^- 'T ,. j^J ÂJ'U ^ ^ iA.AÎL^sÂM*\
"V^~l - ~ < ^ o }^ V / y - *J ? * - r ~ r/L ~ 1 *f~ \ V i - jr+ z*~ *% i&'fi S '" V *

.
, cT 4 ^ y
*
,
/
. * tf-U
- '
1^
-l^ '-brrt* s * j *
. j
j t*
* /4
U |/ .
< ^
.
C r^1
ft>_^-* t viyL^j-1
Belge No : 9 7 Haziran 335 (7 Haziran 1919) Numro : 117 Vilyetlere Sivas, Trabzon, Diyarbekir, Bitlis Van, Mamuretlaziz, Erzincan Belediye Riysetlerine Hey'et-i murahhasamzn Sulh Konferans'na mteheyyi-i azimet (gitmeye hazrlanm) bulunmas zerine makam- sadrete tekrar mrcaat ederek: Ermenistan muhtriyeti ve dvel-i muazzamadan birinin himyesi gibi mtala ve talepleri hayat ve mukaddestmza pek elim bir tecvz addetmekte mttefik bulunduumuzu ve srf hrriyet ve istikllimiz iin drt sene harp ederek btn varmz fed ve hakk- hayat ve hrriyetimizi kanmzla te'm n ettiimizi ve mzheret ve i'timadmz ve vicdan- beerinin kabulde tereddt etmeyecei bu hakk- millmizin teslim ettirilmesi ve mill istikll ve vahdetimizin halelden masun bulundurulmas hususuna mnhasr ettiini arz ile irada-i milliyyenin taalluk etmedii ir hi bir sret-i tesvi yeyi kabul etmemelerini istirhm eylediimiz m arzdur. mza Sleyman Necati mza Mesut mza brahim
mza M.Cevat
mza Mehmet Fehmi
mza Mustafa mza Ahmet Musa
Atatrk zel Arivi 3 335-4-1 (6) 1-17
-28-
Belge No : 10 Harekt 1795 Diyarbekir 14.6.35 (14.6.1919) Dokuzuncu Ordu Ktat- Mfettiliine Silvan erfndan Sadk Bey'le Ali Aa kolorduya mtere ken yazdklar bir telgrafta asrlardan beri keml-i refah ile syesinde yaadklar ryet-i Osmaniyye'den (Osmanl bayran dan) ayrlmak denetini irtikb eden (alakln yapan) ve Osmanl "ifre Teli klb maskesi altnda devlete sadkatle kbil-i te 'lf olmayacak roller oynamak zere ihds edilmi klbn eddinden (kapatlmasndan) dolay teekkr edilmekte devlet ve milletimizin istikll-i tamm ve Osmanl nm- mbeccelinin (yce Osmanl namnn) bekas iin mahv ve n-bud (yok) oluncaya kadar her trl hidemt ve fedakrla kurbanlk koyunlar gibi hazr bulunduklarn bildirmilerdir. Harekt 1795 numara ile Harbiye Nezreti'ne Dokuzuncu Ordu Ktat- M fettiliine arz edilmitir. 13 nc Kolordu Kumandan Vekli Cevdet Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No : : : : Atatrk zel Arivi 1 335/2-2 3
-30-
Be\fce
,c
Belge No : U
Belge No : 11 Cemil Paazade Kasm Beye C. Devletin tamm-i istiklliyetle bekas ve saltanat ve hilfetin indirsdan masniyyeti (yok olmadan korunmas) urunda ihtiyrna mheyy (katlanmaya hazr) olduunuz fedakrlk derecesine ve bana kar olan muhabbet ve i* ti m d nza emniyetim ber-kemldir (tamdr). Krtlerin devletten ayrlarak ngilizlerin himyesinde mstakil Krdistan tekil eylemeleri nazari yyesini tasvib etmem. nk bu nazariyye muhakkak Ermenistan lehine ngilizler tarafndan mretteb (tertib edilmi) bir plndr. Bayazt livasna resmen gelen ve refkatinde bir Ermeni zbiti bulunan ngiliz mmessili o havalinin Ermenistan olduu nu ve karben bu keyfiyyetin teblii mukarrer olduundan Ermeni askiri himyesinde Ermeni muhcirl erinin avdete (dne) balayacan resmen bildirdi. Bi-t-tabi' bunu reddettim ve edeceim. Krtlerle Trkler birbirinden infikk (ayrlk) kabul etmez z kardeler bu gn iin farza-i vcdanemiz Krtler, Trkler btn ansr- slmiyye yek-vcud ve yek-dil olarak istiklliyetimizi mdfaa ve vatann inksmna mmnaat etmektir (blnmesini engel lemektir). Trk ve Krt milletinin bu maksat- mbeccelin istikbline azm eylemeleri syesinde neticeden tamamen emin olabiliriz. Ben de bu kanaat la-tezelzldr (sarslmazdr). Kanaatlerimin istihslindeki (edinilmesindeki) azmimin hibir kuvvetin karsnda tebeddl etmeyeceini zt- liniz en iyi bilirsiniz. Krt kardelerimizin merbutiyeti ve esbb- refah ve terakkisini te min iin hiz olmalar lzm gelen her trl hukuk ve............ etmek i'tsm a tamamen taraftarm. Fakat Devlet-i Osmaniyye'yi inksma uratmamak artyla nokta-i nazarma (grme) itirak edeceinize phe etmem. Ekrem, Fuat, Cevdet, Kerim, Fikri, Necdet ve Edip Beyle re selmm ve nokta-i nazarm ibl buyurunuz (iletiniz). Sizlerden cidd ve samim olarak intizr eylediim husus tamamen benimle hem fikir olarak bir az feda-kr eylemenizdir. Diyarbekir vilyeti Mdfaa-i Hukuk- Milliye ve Redd-i lhak Cemiyetini takviye ediniz mmknse bizzat benimle grmek zere Sivas'a geliniz ve hareketinizi kolordu veya -33-
Belge No : 11 vilyet vstasyla bildiriniz. Kmil Bey'e ve dier rfekya ve umum Diyarbekir ahlisine selm ve hrmetlerimi irsl eder ve sizin gzlerinizden perim. M.Kemal
Atatrk zel Arivi 1 335/2-2 4-1
-34-
Belge No : 11 Kolordu Kumandanna A * Atideki (aadaki) telgraf vali beye bafdel-ire (gsterdikten sonra) Kasm Bey'e vermenizi rica ederim. Diyarbekir vilyeti Mdfaa-i Hukuk- Milliyye ve Redd-i lhak Cemiyeti pek kuvvetli bir sretde tekil ve liv ve kasa balara kadar teml olunmutur (yaylmtr). Bu cemiyetin sahib-i selmet azsndan birini Silvan'dan Sadk ve Hazro'dan Hatib Beyleri ve Cemil eto'nun i'tim d ettii bir adamn bery- mzakere (grme iin) Sivas'a da'vet ettiimi sret-i mahrem-nede kendilerine tebli buyurunuz. Hareketle rinin taraf- llerinden mmkn mertebe teshil buyurulmas (kolaylatrlmas) ve bunun oraca kat'iyyen haf (gizli) tutul mas ve kendilerine bu yolda ta'lim t verilmesi mnsib olur efendim. Mustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist no Atatrk zel Arivi 1 335/2 4-1
-35-
Belge No : 12 , f ''S , * j ' ' ^ U i/ " ^
,/} < t v ' ^ * * '
. ____ 5 C>A
'*^-3 * ^ ' >
M , k * * (* *
J
1V j f^
t f lc* s f. ^ ^ f '.T v
- -- y J rÂS & j j i ) . j ^ -
V , ,* " . , ' * - f . ' \ j ' *' V >.-o '^> >W- -/u p o* - i ^ -* -> > v e l* ^ y ju ' " ' ^ ' - . -* V - * * > ' ; h (,J9^\ lJ * J eJjte* ^rt ^ J S <h>^ l ? r*f)
c^jf t^.
d{S*\ .\ 9 - jyv > j J - f $ ^ <,: - V ?
V 1 ' ____ :'
r -'
*y ^ - . V
*'*& ? J ^ * - - '
->r ' r* ^ U ^ ^-> -^

^ '# : * -
r*'-^. - ^ jr^T 'W

. *
Ja fri .
l - .*
v,
'^
H/ *J -**2^ * < ~ ':'/ * & .
t f ' *^vs
~- ' J ? >!
S r ^ ' ^ - : ^ > fV . > .'
^
^ ^ y
. '
'f :j
S r'O Ua'
- î
t <^- ( ^ * a
C ^
x 5 \ ; i7 .t/> , ^ , ;- *' r t ? wCxW-^vLf c*
^ I. ^
> r .;
-36-
Belge No :
V -
As* V \ ' y ** 1" / JA r3^- Cj^lr"' js j G ^ J " i C rHv' ^ >
\ > *> 6&>s JU * /J/J U ^ -.\ . N i -vî
I f -'-KiU^V iZ ^ ^ - w ; rp ) V Â l . ' P ' X I T < ii> rf- , V J 1 -I 4 0 1 *l ... C-JL ~ * V v . w< ' u y *- J . j < o i M *l * ' . T* W _ l 1 ^ > , , , . . *~* -'r- tii , - - T * <\ v '*:& i V t <" i* T - ', >V - * . * * .4>, *>Cv. .* .i >-U j % A > a . ,* X W . ^v V 9 v > : v r i ^ ^ JjL*v ^ A/ *?/o ^ 4 v
</' ^
\ / , ;/ , u > ' ^ W
SS* >, y fis/ \ ^ f ' JX 1 y obtoS'<>& > '?'/> > V .f " / . , y. i *r * ' * > ^ l* * A i w *z S *' ^ i O ' ./- ^ y y *s\Pj> . *. . .^ fy J 'f r ^ ' M S S 'j* ' fy '/j* . <(/ S 'S ? {//V 1? > ^ ^ ^ I <3sj> V ..* ^ ^ /
, / J '/> ' //>^
H -J'Xs^ g , c/7-j' ^ <^V j 'Vî / ^ *- " _ - " T * / y 'r ^ s } ,? u i ^ 'i^ ' JU ' ^ /V
f jj 0 Jk A d Jjv. \ \ ''s - ijP fJ'r ss} ' /> m ^ "., - ;i ,' , i'\?\{sO ~ t W<\ ~>\ > f
Belge No : 12 25.6.335 (25.6.1919) Diyarbekir'den: 3 nc Ordu Mfettiliine Mevrd ifredir. C.16.6.335 ve numara 150/139 ve 15.6.335 adet ifreli tele. 146 numaral
(1) Kasm Bey'e ait olan telgrafnme-i devletleri kendisi ne verilmitir. (2) Sadk, Hatip Beylerle, Cemil eto Bey tarafndan mu'temed birisinin bery- mzkere Sivasa da'vet edildikleri nin tebliine vali bey muvfakat etmemitir. Vali Bey Sadk ve Hatip Beylerin mahiyetinde kazann asyiini ihll eden drder beer ekya bulundurduunu ve bu beylerin nfz kavgas yaptklarn bu ekyalar der-dest iin kaza hkmeti vastasyla bu beylerle grldn bu srada infikklar (yerlerinden ayrlmalar) mnsib olmad Cemil etonun da Silvan kazas ile alkadar olduunu syledi. Bendeniz de bu beylerin bu srada Silvan'dan Sivas'a kadar gitmesine taraftar deilim. Bunlara bir emr-i devletleri olursa tebli eder vilyet ve frka (tmen) vstasyla nasyih (tler) ve irdat- lzmede (gerekli uyarlarda) bulunurum vali bilhassa u noktay arz ve ric etmitir. Bu beyler arasnda___ (ifre) nfz kavgas olduundan hkmet tarafndan bir hdise zuhrunda vki olacak da'vete kimin iine gelirse o icbet ediyor. ine gelmeyen 'tirz- vhiye serdiyle (anlamsz itirazlarla) icbet etmiyor. Zt- llerinin da'vetine kar da bu tarzda hareket leri aleb-i ihtiml (byk bir ihtimal) olduundan hi da'vet etmemek daha mnsibdir diyor. (3) Cemil eto'ya yazlan telgrafnmeyi ektirdim. Yalnz Ali Bat'ya taraf- devletlerinden tebligt ifsna dhil olan cmleyi kardm. Bunu umm olarak hilfet ve saltanata kar hareket eden resya vesyda (vasiyetlerde) bulunulmas tarznda ta'dl ettim. Ali Bat... Ali hsan Paa zamannda te'db edilecekti. Fakat seyahat i'cb ona nasihat edildi. Ali Bat hkmete sadakati hakknda defatla sz verdi. Fakat terhisi mteakib askerlerin azaldn grnce mard ekvete (ekyala) balad. Nusaybin hkmetini bast. Artk nasihat devri geti te'dib edildi. On be gn -38-
Belge No : 12 devam eden ta'kibat neticesinde avanesinden maiyyetinden on kii kadar alarak firar etti. imdi bu akiye bu te'dibt akabinde zt- devletleri ve benim tarafmdan isti mn (af) iin haber gnderiliyor ve nasihat yolu tutulursa yine marr ve mide der taraftarlarn toplamaya balar vali de bu fikirdedir. Bunu binen af- devletlerine iftirren (gvenerek) Cemil eto'ya yazlan telgraf t a dl edilmitir. (4) Diyarbekir vilyetinde Erzurum Kongresi iin liv ve kazalardan murahhaslar intihb edilmitir. Krt Klb el*n mesdddur (kapaldr). Kimse almasn arzu etmiyor. Vilyet ve i'cb edenler vstasyla bunlarn a zlarma nasihat edildi. Zahiren hkmete taraftar grnyorlar fakat bilhassa Ekrem, Doktor Fuat ve Cevdet Beyler gibi a'zlar aktan aa bu Trkler de o zamana kadar paramz yiyecek ngilizler ne zaman gelecek gibi tefevvhtda bulunuyorlar. Bu gibilerin hi bir suretle yola getirilebileceini md etmiyorum. Bunlar devletimizin tehlikeli inksmm hissedince daha ziyade emelle rini ta'kib ediyorlar. Onlar idare-i Osmaniyye'yi istemiyorlar. Msr gibi mrn ve terakkiye mazhar olmak zanm ve vkasyla ngiliz idresini tercih ediyorlar. Daha dorusu tehcir ve taktlde alkadar olduklarndan ta kbattan kurtulmak maksadyla Cemil Paa ailesinden ve taraftarlarndan mrekkeb Krt Klb tebeddl- idre arzu ediyor maa-m-fih bunlara....... grlerek her vesile ile slah fikirlerine allmakta olduu ma'rzdur. 13 nc Kolordu Kumandan Ahmet Cevdet
Atatrk zel Arivi 1 335/2-2 4-2, 4-3
-39-
Belge No
13
i.) |_22llL p
l
'jt * es 5 ^& & * * /r s ' A s \
iu S / U ; . \jjx
jz j J-
s(rP it'Z - 'jf
dc^
jX
____ ^
.... .
^ //f - ^ 33^ & <* ^ 1 sJo .( & a* & r ><a^ *J-A U-<? ^ ' '
-- t \ " ,., ; > . -^ -> ^ < v 1 i *>a>j- -jJu ;
,.
'
^ * *u/^ / 1 ,< ________ ,
^ y y ,^
V - ' (<*, -U > / >

^ u * * <K J0J ~h i &>* ' v-X> Jb^
^
^ y s k ,
^ i (X c ~f-r TêaP
j
^ ^ ^ ^ -A^^C \ \^> ^c Kg r-r a s^y-^rce f a ., v/ ^ ^ d ^l f e ^ ^ l-y < J ^ ^ y, ^ o -- >

J^P
' " . ^ ^ ~ t '* ~ 'V v - ^ rj >/ ~ J 6s' ^ t > : 'i > f ^ ^ a & i 5 j^ jv il^ \ i ^ ' - * W K i-^pWx&pssH A ^5 r 'TJ' \ . * /uttagfcX > n. Q j>*U > <fV?> J i ' fSfcTOife
-4 0 -
-Xir-
os
s00 (O 2. o
Belge No : 13
Ir
^ 7
^ 'V y Vp j V ^ ---j, y-
,*p
^ /- Ls-^_T ^/r^''^3 t- ^ - ^ b ~,
^ ijrj ....... ^ - ^ ^ . . ^ . . ^ A L -M lJ -J * ----*A . j
'jV"j rx j,, ^ J o h- M., V'-' y 9 i'' * ./ "
j
^
<^TT vs V o7 *7 / \V . ?^
Belge No : 13
Z ata Mahsusdur 162 Amasva 16.6.35 (16.6.1919)
E rzurum da On Beinci Kolordu Kumandan Kzm K arabekir Paa H azretlerine 1. D iyarbekirdeki Krt Kib ngilizlerin teviki ile ngiliz him yesinde bir K rdistan tekili gayesini t a kib etti i anlaldndan k a p attrlm tr. A 'zlar hakknda ta 'k ib a t- kanniyye yaptrlyor. K rdistan'n m a 'r f beylerinden aldm mteaddid te lg ra fla rla datlan bu Krt K lb'nn hi bir K rd'n hissiytm tem sil etm edii, bir ka serserinin n e tc e -i teebbst bulunduu vatan ve m illetin tam am en m stakil ve hr yaam as urunda her fedakrla ve bu bbda em irlerim ize mde bulunduklar bildirilm ektedir. 2. V ilyt- arkiyye halknn Ermeni etelerin in gaddar ve zlim taarru ztm a hedef olmu en byk felk eti grm ve ansr olmak sfaty la vahdet ve fedakrlk lzumunu en evvel takdir eyledikleri kem l-i iftih a rla grlm ektedir. F ak at Anadolu'nun sakin ta ra fla r byle deildir. Siysi zm relerin imdiye kadar m enfaatleri urunda halk bzie ittih z etm i (oyuncak kabul etm i) olm alar, ahlide her trl tek ilta kar bir nev' ihtirzkrlk tevld eylem itir (ekingenlik dourmutur). Bu sebeple m uvsalatmdan bu gne kadar en ok ehem m iyet verdiim cihet istik b l-i m em leketin ve hakk- haytmzn ancak mill birlikle kurtarlacan halka anlatm ak ve bunun iin her nev' ih tira s t- siysiyye ve ahsiyyeden mnezzeh (ar) ve yalnz m illeti hr ve m stakil yaatm aya m a'tf tek iltn yani M dfaa-i Hukuk- Milliyye ve R edd-i lhak C em iyetlerinin her nahiyeye varncaya kadar te m il-i esstn hazrlam ak oldu. yn- m ehm edetdir ki her ta ra fta gerek asker gerek mlk z t- biraderileri h em -fik ir ve ictih ad arkadalarmzn sye-i him m et ve delletiyle her ta ra fta n aldm telgrafnm eler m illetin bu ihtiyc duyduunu ve sret-i ummiyyede bu ie b il-fiil baladn isbt ediyor. H km et-i m erkeziyyenin d eta esir bir v a z'iy y e tte olmas py- ta h tn kuvvetli bir igal asker altnda bulunmas i hasebiyle m ukaddert- m illetin yine m illet irdesiyle hallini
-4 3 -
Belge No : 13
zarur kld z t- llerince msellemdir. Bu sebeple ben K rtleri dahi bir z karde olarak avucumuza alp tekm l m illeti bir nokta etrafn d a birletirm ek ve bunu cihna **Mdfa a -i Hukuk- Milliyye'* cem iyetleri vstasyla gsterm ek karar ve azmindeyim. Esasen mill vicdandan doan bu kudrete kar koyacak hi bir kuvvet tasavvur etm iyorum . E rzurum 'da tekm l vilyt- arkiyyenin m urahhaslarndan mrekkeb bir h e y 'e t bulundurmak hususundaki fikir ve teebbsnz takdr ederim . Bu b e-h em e-h l lzmdr. A nadolu'nun dier vilytiyle Edirne ve stanbul M dfaa-i Hukuk- Milliyye C em iyetleriyle tevhd-i mes (alm a birlii) hakkndaki teebbs ve tasav vurlarm da bu m arztm a zeyl (ek) olarak bakaca arz edeceim . H rm etle gzlerinizden perim. 3. ederim . Bir suretinin Vali Mnir B eyefendi'ye takdim ini M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi 1 335-1 16, 16-1, 16-2 ric
: 1* Belge Mo
./V* cf* '
'C'A
\ ,
* / V v^ -
^ .C y >* v ' :> V ^ ~ ' * * > U 'J* f'

_.
' ^ \
*r& f 1 *
c^jLi y
# , < ^ v V * *' rl^ c ( f ' r> ^ ^ ^ ^ z> i ^
n:-
,^ , . ^ - j u ,-C^^ s
__
r,- N ' " i . r r - * ti/ - ' " "/ V j" ^*y

V: **
^ 7 -5 S ~ |
y
'.'"V-Att > J W 'V * * * '- w f ^ < '* * .
J-* \ _ * ' S
'
' ' y j \. ' '
Belge No : 14
> s A
/
> **
<
~ ^vo
* -* /
. . , _
>b /y " _^ y 1 1 /
< W O ->
^ / & > 7v
, P y t '/ s / J
< /> U ^ t /
- >j / s &Kj ^
% T , 'S
' h \ >
*
r ) S' ] " / ' f ^ . ->
^ ^ J > V ---AH,/ -3 U >> r

(- - < * > , .
/* < >*
^W
" .
O ---- mjJ> -^ ^rF>s > ' \^

t
' ' & / s j 9 . . >v yJ?
Belge No : 14
______ Amasya_________ 17.6.35 (17.5.1919) Bitlis V ilyeti V eklet-i Aliyesine C: 14.5.35 ve 271 ifre. 1. zmir vilyetinin Y unanllar tarafn d an tahliyesine balanm as btn m illetin hakszla, zulme kar gsterdii yek-dil te z h r t- azim -perver-neye medyn bulunm aktadr. Fakat bu tezhrt bu h issiyat- k at'iy y en in m illetin sinesinden doan her trl m aksd- siysiyye ve tarafg irn ed en mnez zeh (uzak) bulunan nM dfaa-i Hukuk- Milliyye ve Redd -i lhak" cem iyetleri vstasyla cihana iln edildii ve ancak bu suretle vicdan- milliyyenin iniksat bulunduunun lem e isbat olunabildii yn- k ay ttr. 2. V ilyt- arkiyyem izin hem en kaf fesinde te 's s ve taazzuv etm i bulunan ibu M dfaa-i H ukuk- Milliyye ve R edd-i lhak Cem iyeti 'nin vilyeti liyelerinde de inkif edip etmediini i fa r sm ilerinden istih rc edem edim . D m anla rmzn Trk ve K rd'n ek seriy y et-i kahiresine ram en ark vilyetlerimizi Erm enilere hediye e ttik le ri ve er ge zmir gibi ve belki de daha feci bir kbete m a'rz kalaca pek m uhtemeldir. M illetin azim ve ir d e -i m terekini lem e iln edecek, fiil bir tecvz ve i'tis f karsnda namus ve istik l lini m dfaa eyleyecek kudretli bir te k il t- milliyyenin ikmal edilem em i olmas, Van ve Bitlis gibi E rm enilerce istihdf edilmi hudut vilyetim iz k arb -i tsi n o k ta-i nazarn dan pek elim ve mahf grm ekteyim . B inen-aleyh nahiyelere varncaya kadar bu mill tek iltn te 's s i ve tem iline rehber olunmasn sel m e t-i m em leket ve m illet nm na ve bu bbdaki hidem t- vataniyyeden p ey -d e r-p e y haberdr klnm aklm ric ederim . nc Ordu M fettii Fahri Yaveri H azret-i ehr-yri M ir-liv M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 2 335/3-3 3-1, 3-2 -4 7 -
Belge No : 15
O A /vx r ' JC
* -
'
V . .
---- ;
X i= i-^ --1 i M2.___' t V" I J ^ C L -J

^ **
"l
y 'y f Jy } , j s J
. . / *>} rj*s
' .
-\
jJ J a jr ) ,'
^ ;\
' ' ^ **
Mi
j ^ r ! A Âs. " ^ - tu
'A f s J i V j g \ s y t < /\> , /') & ' f y
t
;. .
'Sil / K>^ //'V ^ ?J? "'Vj'JV * < 7 /VJV t*' ^/t^ >*/ /^
;. A** ! a/> u ^J
^ ^
I ^
^ l L 1 H * ~-'^/V" u f ^
y i-X> >
/V'V**
^ f l ^ y ^ j t K y ^ ot^>
. 1j / ^
s \
^
'
-v- X 1
\
cj,
;3U - ! ^
" JS J J^> ^ ^
' ^H5 ^t> ^ ,
J?s/>
rj
M > \* \ / JV c ^ u l ' ^ y ^ ^
,/
u> 14 >y tA v (s - t s ^ j Ôj'^ * ^? f^ S ( ,y

^
a^ '^ i
- *r / y -> * j f *? ' Vy" tf j Ui> 1.^rp y / S / dA? Jy) > *>1 '' J*^ -T * li> VJJ ^
-4 8 -
Belge No : 15
17.6.335 (17.6.1919) D iyarbekir'de 3 nc Ordu M fettiliine 1. Silvan, Hazro ve Garzan Beylerine ta ra f- devletlerinden kede buyurulan (ekilen) te lg raflarn hsn- te 's ri grld. Evvelce Hazrolu Mehmet B ey'le Silvan'da Ali A a'nn K rt lere ta ra f dr olduu istihbar klnm idi. M ucurnuvelin, Savur ve Silvan'dan ngilizler lehine m azbata bekledii iin kinci F rk a 'y a yazlm v a k 'a Silvanl Sadk Bey vstasyla byle bir m azbata gnderilm em esini te 'm n ettiini ve Sadk B ey'in bu hususa dir Savur erafna m ektb yazdn bildirdi. Bu vehile nfz- devletlerinden m stefd olan (yararlanan) kolordu z t- devletlerine arz- kran eder. 2. ifre mahll M eb'us Kmil B ey'e verildi dn Kmil Bey karargha geldi. T elgrafnm e-i devletleri i'c a b edenlere ve Krt Klb m teneffiznna (ileri gelenlerine) gsterdiini ve buna istinden aradaki m nfereti (ktl) izle ederek vatann, Osmanlln selm eti iin tevhd-i mesi (i birlii) etm elerine ve m terek imz ile z t- devletlerine te lg ra f kede ettirm e y e altn syledi. ngiliz binbasnn Kmil Bey ile m lakatn ayrca arz etm itim . s ttl ta nazaran (renildiine gre) m eb'us Zlf ve Seyfi Beylerin n efy ed ilmesine (srlm esine) Kmil B ey'in sebep olduu serdedilerek buraya gelmezden evvel Kmil Bey aleyhine bir cereyn hsl olmudur. K rt Klb de bundan istifd e ederek Kmil B ey'i ve ittih a t la r kendisine celbe alm ve ksm en muvaffak olm utur. Kmil B ey'i ve m eb'us M ustafa B ey'in K rt Klb zasndan iseler de bu klp zalar hilekr grnyor. tilf Klb aleyhinde bulunuyorlar. H a tta dn Kmil Bey grrken Cemil Paazde ve K rt Klb m teneffizm ndan E k rem 'in ngiliz him yesinde m stakil K rdistan iin alt gne gibi aikr olduu hlde Ekrem hakknda mbalaal szler sylendiini ifade ile E krem 'i him ayekr grnd stanbul'dan gelirken M ardin'den i'tib a re n D iyarbekir vilyetinin G lek 'e kadar ngilizler tarafn d an alnacana dir alenen b e y n tta bulunmu ve istih b artm a nazaran bir m ecliste burasn ngiliz ler alacak ngilizler gelm eden evvel burada bir K rdistan teekkl etm eli ngilizler gelince burada Krt hkm eti grmeli dem itir. E fkr- ummiyyede Kmil B ey'in iki yzl olduuna kanat vardr. M aa-m -fih kendisiyle bir ka defa vaz'iyyet
-5 0 -
Belge No : 15
hakknda grlm kendisi tenvir edilm itir (aydnlatlm tr). Yirmi gne kadar burada efkr pek aleyhinde Krt Klb de pek faal idi yalan yanl bir ok yialar karlyordu. Bir gn nm ayi-i asker yapm aya m ecburiyet hissedildi. Ve yapld. kale'd ek i tepede R am azan'da endaht (at) bahane siyle iki sahra topu kondu. Endaht yapld. Kla civrnda bir makineli blkle m uhrebe endaht ve ayrca bomba endaht yapld. "H km etin asker top ve mitralyz kalm ad, hepsini ngilizler ald" yiasm karan K rtlerle b erab er herkes bu nmyi zerine skt e tti. imdi burada vilyet dhilinde sknet vardr. Yalnz M id y at'ta Ali Bat ta 'k b edilm ektedir. Ahval ve vaz'iyyet dahi ta 'k b edilm ekte olduu m a'rzdur. 17 Haziran 335 (17 Haziran 1919) H arekt 15739 13 nc Kolordu Kumandan Vekili Ahmet Cevdet Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 1 335-1 2-13, 2-14
-5 1 -
Belge No : 16
:3 r '
/J I ^
GT'& X v Vjj f.-!^)^-- vtf-\&)ti'-f r* ^ f-... j/ / .
^ j J-^S y^t. ,\ c^ - ^ -'X^
J\Z U < '* -*

' F > , ; ^ j
--> rUy
-sw ^ v s^ )^
>
^C A ^ s <^x--V s
v > v --U-
I ----- ^ /j\f \
!' *V^ '-',-,'-V " <> ^

p . ^
\
- r^-?^,
c ^_.V ^'o j- o j A -^ i--A ^
|*~V ^ >L\ . _ ^ \ t - ' L *V:.V*A. Jyv^w-Jo 3 ) V t-r..j.A w > .-\;\i v > ^ \

/
~ X U /i-V, . , J J v\ ,. C-' ' \

- \
X5^ 'J~9)( *j j ^re-^y Vi\,' ,\
Belge No : 16
" \
j ^
Jj )
A * V*
^ >
I**0] '} J
/>
^" h) ^
-
^ ^ J* ^*- v .)> ->
*V^> s-1' -> !*
C -~^~..V - ^ 'î'
V ^ v j.;' x i.% . o ^ s ^ \ c - v \ Vv* ?, /

f ' '* ^
j j / *
~J> ,
t ' >- '
Âj- h^vA- "V V - o r ^ r ^ j t i j >rv^._^ r y. w r

\
;,j- -.i',..
' i ;> .'v

v ..
I
S
/ )
\ )
/ j J
. .
- '_ . . . .
c j ^
T -
^ C ]
/ ' j V
-5 3 -
Belge No : 16
Acele ifredir. _____ A m asya'dan 18.6.35 (18.6.1919)
E dirne'den Birinci Kolordu Kumandan C afer Tayyar B eyefendi'ye stik ll-i millmizi boan ve inksm - vatan (vatann blnmesi) tehlikelerini ihzar eden dvel-i tilf iy e'n in ic r t ve hkm et-i merkeziyyenin esir ve ciz vaz'iyyeti malmunuz dur. m illetin m ukadderatn bu m ahiyette bir hkm ete teslim etm ek m az-llah inkraza (yok olmaya) mnkd olmak (boyun emek) dem ektir. Tekml Anadolu ahalisi istik l-i millyi tahls (kurtarm ak) iin batan aa yek-vcd bir hle g e ti rilmi ve b il-istisn a tekm l kumanda heyetleri ve ark ad alar mz yksek bir fedakri ile m tereken ittih a z - k arar eylem i tir. Vali ve m utasarrflarn hem en kaffesi de bu halka e tra fn a alnm tr. Bu li hedef iin m dfaa-i hukuk-u Milliye ve R edd-i lhak C em iyeti'nin unvan- mili kabul edilm itir. A nadolu'daki te k ilt, kaza ve nahiyelere kadar tevvess' ediyor (yaylyor). ngiliz him yesinde bir m stakil K rdistan tekili hakkndaki ngiliz propagandas ve bunun tarafd rm da b e r-ta ra f edildi. K rtler de Trklerle birleti. Trakya Cem iyeti ve Edirne V ilyeti M dfaa-i Hukuk-u Milliye Cem iyeti 'ye de elele vermek ve Umum Anadolu ve Trakya M dfaa-i Hukuk-u Milliye ve R edd-i lhak C em iyetle rini tavst etm ek ve Anadolu Rumeli Umum V ily at'n n m urahhaslardan mrekkeb kuvvetli bir h e y 'e t-i merkeziye tekl etm ek ta k arr r e tti (karar alnd). Bu h e y 'e tin stanbul' un m urkabesinden ve ecnebi devletlerinin nfz ve te 'irin d e n tam am yla zde kalacak ve seda-y milliyi gr bir sesle cihna duyuracak vech ile A nadolu'nun merkezinde ve en mnsib olarak Sivasta in'ikad (toplanm as) mnsib grl mtr. L zm una gre stanbul'da haiz-i salhiyet olmamak zere bir h e y 'e t-i mmessile bulundurulabiliyor. Ben stanbul'da iken Trakya Cem iyeti zasyla te ti- i efkr etm i idim (gr al veriinde bulunm utum ). imdi zaman geldi i'c b edenler ile m ahrem -ne (gizlice) grerek derhal te k il tta bulunmasn ve buraya k y m et-d r bir iki ztn m urahhas olarak ve fakat k e tm -i hviyetle (gizli kim lik le) Samsun veya im endfer tarikiyle yola karlm asn ve
-5 4 -
Belge No : 16
onlar gelinceye kadar Edirne vilyetini vekil ve m dafi1 olmak zere A nadoluda beni tevkil e ttik le rin e dir im zalar tah tn d a bir vesikann im za-y lnizle ve ifreli te lg ra fla bildirilm esini ric ederim . Bu gaye-i istikll tahsil olununcaya kadar tam am yla m illetle birlik te fed ak r-n e alacam m ukaddesatm nmna yem in ve bunu grdm arz-i mill zerine her ta ra fa ta 'm m ettim . A rtk benim iin A nadoluda hi bir y ere gitm em ek k a t'd ir. Bu karar umm arkadalarm zn k arar ve kan atin e tam am yla m steniddir. Gzlerinizden perim telg rafn vslnn de s ra t-i i ' rn a muntazrm . 3 nc Ordu M fettii Fahri Yaver H azret-i ehr-Y r Mirliv (Tugeneral) M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 31 97-96 14, 14-1
-5 5 -
y
'S y s> S - - * *
jr ^ /V*>
uv>*
^ r"
, / r > / C ^ / < - 1 y /* ' ^ Jv

- ^ > ^ - < y f^ i^
/ v 1> j r v
' : '" i ? ,' / y* ' 1 * '

t> J { ^Xj , ^
'w >' s- .is- u-'^Z - ^ ' fc-' > " J Jj^ / , 1 -i* y' L i o P '* * ^ 1
> / ft* '^
r o*t -' < I
a/v-
~ L a [^3.
*/
Belge No : 17
Z ata Mahsusu 212 23.6.335 (23.6.1919)
E rkn- H arbiyye-i Umumiyye Reisi Cevat Paa H azretlerine Bu k erre D iyarbekir'de K rt Klb m teneffiz (sekin) zasndan Kmil Bey tarafn d an cizlerine gelen telg rafn m e sretini aynen takdm ediyorum. G erek D iyarbekir ve gerekse M am uretilaziz'den aldm mhim telg rafn m eler tam am yla gsteriyor ki K rdistan'm istiklli ve ngiliz him yesine girerek devletimizden ayrlm as gibi fikir el-ham dl-i lh tah rb edil m itir. K rdistan'm refah ve aadetine kfil bir ta rz - idrenin te'm n i iin her vakit mdeyiz. yaknda o havaliden mhim adam larn Sivas'a gelm esine intizar olunduunu arz ile te 'y id -i ihtirm t eylerim . M.Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No : : : : A tatrk zel Arivi 1 335/1 2-12
-5 7 -
Belge No : 18
A* 1
% *. i-
>\ |V \
'
U 1
1
'V
f
>
-5 8 -
Belge No : 18
Silvan S ivas'ta Dokuzuncu Ordu K taat M fettii M ustafa Kemal Paa Huzur-u Sm ilerine ltif t- llerinin vefakr ve ebed isbt eden te lg ra fn m e-i sm ilerini kem l-i h a r re tle aldm. M emleketimizin kurtulm as ve m illetim izin bek-y istikbli gaye-i vahdetiyle m eb u '- kalbi llerinden kopan kuds ih tis s tla ruhumuzla m erbut ve ulv m e n fi'-i vataniyyenin telisi iin z t- sm ilerinin buyuruldu ta 'y in i bd-i iftihrm z bulunduundan se c y -i mazhariyyeye mlik z t- sm ilerin m azhr- tevfiki ilh olmanz diler duasyla m aa-- k rn arz- teb rk ve ubddiyyet eylerim m uhterem mrim. Silvanl stihbarat 28.6.35 (26.8.1919) Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 1 335/1 2-15 Hac R eit Osmanzde Ali Galip
-5 9 -
Belge No : 19
AI J2J
----
L . L 1 _____ I
.-
.\>
>
j j J dj 9
^ Jy* I
j ,
9j
s*
^ U^y
c r ^ i T J ^
, * ^
^ *
.
y*
*mir^J*t S. - m .
*^ l S
*
"
/^
' J ^ / y J '~ ~ ^ f * ~V '--- * *-,> ^ -* v > V* ^
^ * f"L ' / l -^ t J> , . / . . ^ ' 'j'' t // I /^ V J o. 1* .

' / ' j > , . \ S L^
/T
' ,' v 'V
A -> > >-$ ' J. J . ( _
:/. ;/ f v_
vJ
./
/
y
: i* -60-
Belge No
19
______ Sivas______ 2.7.35 (2.7.1919)
3 nc Ordu E rkn- Harbiyye R iy a s e tin e (K urm ay Bakanl*na) Van valisinden mevrd (gelen) 22.6.35 (22.6.1919) tarih li iki ifrenin hulsas (zeti) b er-v ech -i tid ir (aadadr). bu raporlarn b irer sureti Dhiliye N e z re ti'n e ve On Beinci Kolordu K um andanlna da yazlm tr. 1. Musulda Krt airinin (airetlerin in ) ahsna m erb tiy y eti fevk-al-deleri (olaanst ballklar) bulunduundan arzu edildii takdirde ngilizler aleyhine kym e ttirm e k (ayak landrm ak) mmkndr, byle bir h arek et ngilizler aleyhine kym eden Arap airine de c r 'e t verebilir. 2. em dinandan alm an haberlere nazaran Seyit T aha ngilizlerden yirm i a lt bin lira ve bir ksm silh ve cephane alm tr. 12 H aziran'da R evandiz'den bir ngiliz m e'm ru y la bir te lg ra f kavas ve bir Arap jandarm as gelerek Seyit Taha nezdinde bir gn m sferetten (konukluktan) sonra avdet e tm itir (geri dnm tr). Bir daha gelirlerse kuvve-i cebriyye ile (kuvvet yoluyla) vilyet hricine karlm asn m u tasarrf ve kaym akam a em rettim . 3. V a d m u'cbince (verilen sz gereince) hkm et tekiline m saade edilmedii iin eyh Malik Ingilizlere iln - harb ederek iki bin te le f t verdi rm itir. Arap airi zerine sevk edilen ngiliz kuvveti malb ve perin olm utur. E rkn- Harb Kaymakam (K urm ay Y arbay) Arif Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 2 1335/3-3 6
-6 1 -
Belge No : 20
F r^ = rA 1*4^ <2- *-** jV *->'. crW^-^P Aj/~i"ej\yS

- - J 1-1 y
x f *
'SJ^*
njJu t s j & i
J A ' 1! ) ^ / , JV-J oJ(
J *ZVjJ _, r jC -y j
^ i
1 l / ' / v ^ / ' r ^ ' v - A - au. - j tr+ O
u ^ - v V - i.y ,
./ / * * '
*"' ^ * C r'-fA " v ^ j # J X jj j U j^ i
<*îV_ ^ * 3^ .
j W jj|
-v y, V V
tfJt/2vLupJ j c~oL r-? *j(*i T J < 4^k ci Jk '! UJ A , j I rlr A ? ^ ^ J c r - J / y A^'t X lV< *' ' , vH-' \J * A C v ' *J -> ^ fjC oj OvV^r^ v - ] ~^ 1 -'<p~?J^r~~J * <-* k'J I^ V J * --1
^L--> o ) ^ f ' Je.
--5
V - J 2-Ot* r*' o- j ^ V
J r > . j (X?j l > u -aj>J,I J r .1 ^ U li. l

*> - a M MjW W V -3
UI
^ U
 3
'v o C i
frfr
!
*>C
'
H*
- #
rf
<r j v <-M ' tf - A - J'' o i - j l
'
<2v A - i
r.
\%/> a j > x t
*&
i-Lk't , ' / < L*> i s f rs^Jf j
A -' * -j) j \
* " * \ S j ' ^ J 0 ^ - ,_-'L JûV-4-j \A j-^ j ^ a \ > f

Qr-^J- <3^;------- j / J
t U' ^'* -
- j U * > Ij?L^-; O'-' j

. /
. .
^ ' #\ * * h <* ^ ! ** * / / c -A- -A ^ ô-- J *a V sJs ? <x i3 r ' > --' (V ^ >*j| b CJ ^rf-Ju -* 3 ct*I <J * ^ Oîf < * j i*j ^ Qr^J -oV i^5 i^f^y f ^ ' 'L * ^ ^ ^ . X-L -d ^Z^ >lî -sjj> % ^ \_1ajM rf-- * -'.' c aj' j'-* <i)jV oirfU o l?1 ;2 > uo J'^W * _j -V \ A-i'1 ---' ? -ol> ^ i--J > -i -* m 6j \ u* '\> 'v^'J G ' * T* ^w n ^^'/vtAx . - r < Aj' * J-' s?j> rf J^-J--- r-~K jJ _I G XAfi*rj)
c r
r S jljS .
(L s ' ' J a
^ J jO -* 'jlL -|
A__< O V ___' - ^
-M -
^ ,^ y j
^ \ j j
^v ^ 1
V j A ' , j Vi '
&
--j-^l-3-j î--V - w ^ i -V
r\^- *-\^'Sj C
^ ^ ^V'-^-'LrP ' - j f ,
r j x
),iJ>
< 3**^
>1J
J
J - jV ^ ' v ^ V y j
U >J?J A^X* ! ^ tA -^ asî }>**) y> *^hsJ-J> a-> j ji>

r " \> > < 2 lX ?V . -^CJ/1
^ wJ V
^ j* o l
'i f
^S- s S' j Jf j j V i s*
Jr.
^
a.J e--V f^
Is. -
< 6&&/ Z
4?
-6 2 -
Belge No : 20
5 Austos 335 (5 Austos 1919) V ily t- arkiyye Mill Kongre R iy set-i Alyesine H e y 'e t-i T em siliyye'ye tevd olunur. D iyarbekir ve Elaziz vilyetlerinden kongreye gelecek m m essillerin imdiye kadar gelm em esi v ily t- arkiyye hakknda pek m hn-ne (alaka) bir s re tte perverde-i m al eden dm anlarm za yeniden bir sah a-i faaliyyet am ak ihtim lini tevld e tm itir (dour mudur). V ily at- arkiyye iinde AvrupalIlarn en ziyde ceveln-gh- m fsdeti Elaziz vilyetidir diyebiliriz. Bundan krk sene evvel Erzurum, Van, B itlis vilyetlerinde skin bulunan (oturan) bil-um um Erm eniler (Lusaveraan) mezhebine slik idiler. A m erika ve n g iltere den gelen m isyonerler"se evvel ba evvel "L oteregan" mezhebini Elaziz'de nev- taam m m e (canlandrp um um iletirm eye) balam ve mezkr (bahs olunan) kasaba P rotestan rhip ve rhibtnn m akarrr (m ekn) olmak i'tib a ry la bir m stem leke-i din hline gelmi idi. Bu m ezheb-i cedd ile beraber id re -i O sm aniyye'den iftirk (ayrlm a) ve istikll "Seromu" bu havliye nakledilm i ve Ermeni ebbm n (genliinin) zihinleri Elazizde A m erikallar tarafn d an te 's s edilen kollej m ektebinde lzumu kadar tesm m olunm utur (zehirlenm itir). El-yevm Elaziz'de bulunan Asur, N astur, m ezhib-i m uhtelife sahibi akanim -i te l te itikdnda m ttehid olm adklar gibi rkan ve fikren de m tte hd yalnz baz i tih a d t- dniyyelerin bir m byenet-i cz' iyeleri (farkllklar) var ise de bu m uhlefetin siys olan em ellerine bir te 's r i yoktur. te bu mezheb erbbnn orada m evcdiyetleri Elazizi bir d r- n -n ed y e-i fesd (ktlk yuvas) hlinde bulunduruyor. H km et-i seniyye, m em lk-i vsiasmdaki (geni topraklarndaki) Ekrda (K rtlere) lzumu olan te rb iy e -i milliyye ve m a 'l m t- itim iyyeyi telkh ve ifza etm ekteki r-kayd harektndan imdi bed-hhanm z (ktlmz isteyenler) istifd e etm ek em elinde bulunuyor lar.
-6 3 -
6 eVe
' ^
_ ^ --n rrO ^ rn
. . - ' k _ X.
i- '
A~*~'
*< ** )
< sS< S^
C / ^- ''A r * * } *
~ ^> \ ' " ' J '

su-*
Cr-~S:'?--'' U 3
- . ------------ ) u ^ X ~ ^ s JV?.
Belge N o : 21
13 Austos 335 (13 Austos 1919) Bitlis, Kfrevzde eyh Abdlbaki Efendi H azretlerine
Faziletli Efendim H azretleri; Z t- fzl-nelerinin B itliste olduunuzu tahm in ediyor dum. Bu defa aldm m alm t zerine bu huss tevsik edildi. M akam- m uall-y h ilfet ve saltan atn , vatan ve m illetim izin iinde bulunduu mkl vaziyyet m a'lm u rif-n elerid ir. Sen-verleri m illetim izin bu gnk felk etin iinden kaca gne kadar m illetle beraber ve m illetin iinde alm aya h asr- vcd etm ek ten baka ir- ham iyyet olam ayaca kanaatiyle derhal askerlikden istifa e ttim . nk resm makam ve sfatm buna mni oluyordu. Bu gn iin yegne a re -i hals (kurtulu aresi) m illetin vahdetini (birliini) btn cihana gsterm ek ve hukuk ve mukadderatm z m illetin ibrz edecei kudret ile tahls etm ek tir (kurtarm aktr). Erzurum K ongresi'nde tak arr r e ttirile n esast takdim ediyorum o havalice i cbm tevessl buyrularak dm anlarm zn her trl muzrr telk in tm a set ekilm eleri msellem olan ham iyyet-i vatanperverliklerinden intizar olunur. Arz- hrm et ve muhabbet eylerim efendim hazretleri. Sabk nc Ordu M fettii M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 31 96-97 28-5
-6 6 -
. 22
"'T
A - / : V o ^ - ^ ,y,;'
' K- .
>jV v'
'S s s
y
''.y;
-, 3c^ rs JP 'A * * '' <sS-^^**-'
^ ^ ^ ^
~ ' /s .. ., . J /s * * j u i i t ^ u L^v c S s^< 3 ' <' "j P '
>
^ > j . '**'>
-/^"^ /-
c. ,^ ^ J^> v I W ^--*
* >
V. < J j;w
u> ^ y ^ - -
' - ' J r' ' I i y > ^ o-/'-*rJf^ /A '- r ^ . ^ .

^
___
>
> ^ >ê >
-* & -yj^ - . %
{ % & ^ ' > i < ^ / - ~ - i - f > ._ j J!^> - , ^J i . -' rC yV* ^ >*

jC^
/-^ - / j 'V ^ s y t
o ! -* > >7^ c^ '* ^ i-* -' i i."S ^

^~ <J
^ ' j y,'' r ; l: ^ V^ _J ' -i-Xa.%_-a ? !_. * . ^Ler^ t -o^3 <

*^J
O <6>
J ^ /S ^ V
-6T
Belge No : 22
Belge No : 22
13 Austos 1335 (13 Austos 1919) G arzanda Rseadan Cemil eto B ey'e Efendim; O havaliden gelen zevtdan aldm m a Im attan z t- lnizden M akam- M ualla-y H ilfete ve devlet ebed m ddetim i ze olan revbt- kadm e ve hakiki yyeniz asarndan olmak zere vatan azizimizin dman am line kar siyneti (korunm a s) zmnnda gsterm ekte olduunuz him m et ve fedakrla m u tta li' oluyorum. Bundan dolay pek ziyde memnun ve m teekkirim . Erzurum a gelm eden evvel vuku'bulan te lg ra f m uhbert mzda ilk frs a tta o ralara gelm ek arzusunda bulunduumu bildirm itim . F akat ahval ve hdist im diye kadar buna msaade etm edi. M esm-aliniz olduu ve olaca vech ile m tarekeden sonra itil f devletleri devlet ve m illetim izin hukukuna asla riyet etm eyip m em leketim izi paralam ak ve viy t- ark iy yeyi Erm enilere vermek, v ilyt- garbiyyemizden zm ir gibi en m a'm r yerleri R um lara hediye etm ek, K aradeniz sahille rinde bir Pontus Rum hkm eti tekil etm ek gayelerine dt ler. Bir ta ra fta n da ngilizler D iyanbekir ve havlisi halkn ifal ederek trl trl ekiller verm eye kalktlar. nc Ordu m fettiliim esnasnda, dm anlarn bu hainne k a stla r na m m nata (engel olm aya) karar verdim. Ve bunun iin i'c b eden teebbsta giritim . stanb u l'd a esir vaz'iyyetinde bulunan hkm et-i m erkeziyenin baz ric ali m illetden kuvvet alm akda m sam ahakr davrandklarndan ecnebiler indinde hkmsz kaldlar. Benim mill ve vatan itig altm d an b i t tab dm anlarm z memnn olm adlar. Beni A nadolu'dan stan b u l'a d a'v et etm ek istediler. Ben ise nihyete kadar m illetle beraber ve sine-i m ille tte alm aya k arar verdiimden derhal askerlikten is tifa e ttim . M alm -u lnizdir ki Anadolu ve R um eli'nin tekm l vilyetlerinde M dfaa-i Hukuk C em iyet leri teekkl etm itir. ark Anadolu vilyat ve elviye- m stehilesi m urahhaslarndan mrekkeb olmak zere E rzurum 'da bir kongre akd edildi. Bu syede tekm l ark Anadolu halk birleti. Dhili ve hrici siysetini tesbt eden esasl m ukarert ittihz e tti. Ve bir de tek ilt nizmnmesi yapt. Bunlardan zat-linize takdm ediyorum.
-6 9 -
Belge No : 22
Birka gne kadar da tekm l garb Anadolu ve Rumeli vilyt- m urahhaslarndan mrekkeb olmak zere S iv as'ta umm bir kongre in ikad edecektir (to p lan acak tr). Bu s re d e de btn m illet yekvcd olarak hukukunu m dfaa edecek hle gelecektir. M illeti m ttehid (birlik olmu) bir hlde gerek dhile ve gerek h rice kar tem sl eylem ek zere bir h e y 'e t-i tem siliye intihb (seilm i) ve kabul edilm itir ki ben de bu h e y e tte dhilim. naallh kariben (yaknda) M eclis-i Mebsn toplanacak ve her trl hukuk-u m illet ve m em leketi m dfaaya kfil kuvvetli bir hkmet mevki-i ik tid ra g ee cek tir. M illetin gsterdii bu vahdet (birlik) ve kudret sayesin de tekm l ecnebi devletleri, ngilizler, A m erikallar, Franszlar talyanlar hulsa cmlesi vatan ve m illetim ize hrm et etm eye baladlar. naallh n e tice m es'd o lacaktr. ark Anadolu' daki cem iyetlerin birlem esinden hsl olur. (M dfaa-i Hukuk Cem iyeti) k a t' m esisiyle devletimizin istikllini ve vatanm zn tam am isini kurtaracana hi phe etm iyorum . Z a t- lniz cem iyetim izin en mhim zsndansnz. H im m et ve gayretinizle o havalide az zamanda tek iltn takdm etti i nizm nme ahkm na m utabk olarak vcda getirilecei ve ngilizlerin m illetim izi paralam aya ve vatanmz Ermeni ayaklar altnda inetm eye m a 't f (ynelmi) olan e n trik a la rna meydan verilm eyeceine mutmainim (em inim ). Sivas K ongresi'nde bulunmak zere m teveccihen Sivas'a gideceim , ondan sonra te k ra r E rzurum 'a geleceim . Gzleri nizden per orada bir cm le vatandalarm za mahsus selm lar eylerim efendim. Sabk nc Ordu M fettii M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi 31 97-96 28
Belge No * 23 -
c j-ji ^
, A \ _______ -\'vT |
/
j r \J ^ i , - s 's ^
s Z\
J 2 2 S /2 2 A
C o
p - \ >1
A~W
a:\rt*
e J fj j - - u j ^ v ^
^
; - ^ yy ^ o*
s U y *
* 0 ;>
?, ,.>
^ t>t-*-'^ 'v U ^ . / ' >-^- i * ' v->-*-A CU> UjLa

r
\ c * ?' c2 > ' ' A
) ^/ ?* .M C t > ' -vi** > C ^

* * - * *
js*
* ,
^\
y
^ 1 /"*/* ' p ^ '>

^ ' A ^
a
^ J r ^ 'JC* J'J* -
2 1>
y v / . A - * - <A - i * -
rs
:)->> > ' J '

L
W^ ? teS -AV^
! >
^ '. >/^Vu
,A>
* ./ - J .. I ^ e w - U i > / > *
-7 1 -
Belge No : 23
c
^ > ^
*
^
f" 4 r
^ i c* ' u U y ^ j
*S-~* ^
J
t*
} c-xi y l * ^ \ J -
^ ' J A o >s
l'
'
>
t j> y J '
' J-
^ \
s s
j ^ J /V ^
w
^ , w ^ > v JU .-* ^ ' - i ^ ^ \i> \ p ; * w * * -> i - ' ^ j j ) , ^ \ , j^ ; -> l> ~ ^. I ^ ^ ^ ^ y l ' ^ C * -s >
J 1- "
/
-V i> j * > y ^ * '^> *-/
t-ustJ
------ ^
! -^ ^ ' ,{ (U \' ^cj -"., & * eJ \ ^

y }
> c jij ^
Ilir - ' ' U,I^

/. : J l y
_ I^ J > P .l- p a 3
y
^
'- '"
/
1
V- c i . - c >
* S ' '
'
i-
'J 'V
> ^> ^ ? /
O J P J*i*i^
^ j* *
^ ^
*?* '
0 -*-* Ai ^ /J?-'-J3 ^v L
/--*' W-- '

r
V j' S ^
J * ^ t'Vw* ^
-^v
(2''2^^* ^ ^
^V- /y
sj^ t '^'.- ^2 u >

-7 2 -
Belge No : 23
r
r----
I
.C Z * ! 3 !
^
K
/? : P r ^*2 * . J /I ^
. -J i s
S'*' ^
* ' ! i
^ > U ' '

^
*
L ; y;
3>i! ^
' ; y -v ^ i
^ r v1 -,'
^ ^
^
fri l
^ 8jL
-- 3 i ,
~s ^
vT.-
'. c .
; - ! *I
-, "-
'C'
.
^ v - ^ i i- c .
'
V i f... -.>. I , p - ^ - S-J.J C j _ ( -f^ ^r- 9^J nt "c> ' O ^ > ; . ' ^ . o - L . . I \ , x
r?y^
,,
>
l ' <m - j ' ^ av. I , ^ * -
^
t/j I
-V
y
L - c U
I
o
^ ^
^
, I
tX -s
t ^
-'
- ^ l b
r '^ f i
lj\~
-7 3 -
> \
13 r
* " > . '
6 '*
^
>> 'A ' ,A
'K y . V u v, 03
{- h ? ^ "X r l ? 'V Hf,, C ' t s^ 5 V > ' \- vT S Y /v ^ r ';,v bV. t /* V' tr .S k - >s V ftv P '\ VK c rf I ' ^ i tv f , - > - e r5- f- X V K ' v V . . v ' *> i P - J M V ^ V :> v. s '
w tr V
v>
09
*> 1 .'
t ,v 'v .^ t i
t ^ r w '
V ;^
\ f
A ->
V*'*
'_
f r . V ' *w i ' .O vT I 1
vW' S _
-î^lzA
c- t " A V h (X (X f_c
, v
f '.V
\ A - ^ V . \ L
^^ v^ ^v . V^ .
V
. \ ;
-T
to
r >
.
<v
,s
x,s
x'f ^
r - f ^ V . 'L T :fr- l .'

V - _ ? ? ^ $
' V, ^ \ -
m
X, s. \ ^ v
^ Z .' W
<?A:f h,,\ c i > c . , ~ S .- 1 'ir y ^ - '- ^ .
*^
o -v G=7 '
< v_
V.
s '
CC7 C
B elge N o : 23
.. :
/fff/2? \
\ ' '
'
~.
a>*
iA-Jy
4
J 6 * rp-
* t'-f '' -
r '^ y .
, _ ' -A i>
-f ^ 1 S<e~v
i.
\ \ C j < J '& * r * j&
) /Ww>.y ?->*/ l >J r >
^ c "^'
\ ^ \
\ ^ J \ l JiJ'cZj" ^ '^X.J rK / yC -1 ^} ' r^l^syj < ^*j>j y &

I <J 1r' U ^ j;^ , j
/ ^ - L r ' O , / ^ J ;
^ L y j^
, ^ / . .M y _ , > *W 'C J r~ j tJ , ' <~ Uj
-7 5 -
Belg No * -
-T % . -r - -
___ J
/> ///
^ l
V oj rysZ jy >
\
\ o / \ j v**-* I \ p y jip &
^ * ^
^ ^ y \s ^ J
U' ^
/ ^ -l
) f ^ X ih
3> 3 ^ t> }
' ' r ' ! / * w ' < ; i ^
W .P c r* ^ ? ' y W < S l <LA> oJ U < f t - i V 'j j n'

.
iV
tu
1^ > U i J L '
j;
i . s' 
^

* >
^
. V ,v '
; ! v ^ / j - 5
g? y \
J ^ ' j p *
^ y * ^ -
I . 'K I ) ,
. r
' ^
r U a r ? :^^ 1 ^ <*eo * - ' ^ i -" > ' V -:> ' V rcv ^ f", X ^ r Jo^ ^
-7 6 -
Belge No : 23
\ j-fr q r * ^ ? r f^ s * I ( T * f ^ A
1
g
) '*
' ^
*s '
'
% . .
a a ^ u
a>
J?
j V ? X
^ ffe s, V ^ c \
J .;
' V A ? i
;: .
//r>
'
-7 7 -
Belge No : 23
S ad ret-i Uzmy ve Sadrazam F e rit Paa H azretlerine Diyarbekir Dakika te 'h ri ciz deildir. Sivas*ta 3 nc Kolordu Kumandanlna M alatya m utassarrf Bedirhanlardan Halil B ey'in hyaneti oktan kolorduca m a'lm olmu ve Harbiye N e z re ti'n e yazl m t. phesiz nezret m a'rztm z sad re t-i celleye veya Dhiliyye N e zreti'n e arz etm itir. M aa -t-tee ss f bu gne kadar m a'rzt is ' f buyurulmad (yerine getirilm edi). Bunun neticesinde bu gn tarihim izi lekeliyecek hdistm hudsuna (o rtay a km asna) sebep oldu. Ayn onunda ngiliz Binbas Novil m aiyetinde Diyarbekirli olup iki ay evvel burada ngiliz him yesinde K rdistan tekiline teebbs ettiinden dolay adliyece ta 'k b ta urayan Cemil Paazde Ekrem ile Bedirhan lardan C eldet ve Kmuran, Hakkrili Abdurrahim ve birka msellh ekrt (silhl K rtler) olduu hlde M alaty a'y a geldi bunlar Pazarck Elbistan......kazalarnda Alev kylerine Krt airine urayarak b e-h em e-h l silh ted rik etm elerini ve hkm ete isyana tevik etm ilerdir. Esasen Novil iki ay evvel Diyarbekir vilyetinde lenen hkm et aleyhinde bir propaganda yapm ve Mill A ireti reisine p ara tek lif etm i ve bir buuk aya kadar buralarda H km et-i Osmaniyye m em urlar kalm ayacaktr, dem itir. Bu bbdaki muhbere dosyalar z t- devletlerince ve Dhiliye N e z re ti'n ce m a 'l m dur. Buna ram en Dhiliye M stear Novil v ilyet-i arkiyyee de m tareke ahkmn te ft iin vesika vermi bu vesikada m a'lm ehsn ismi zikredilmi isim ve rtbe tebdil edilerek m fetti Kolonel Novil yazlm m treke ahkm tatbikinden balca kolordu m es'ul olduu hlde Harbiye N ezreti'n d en bana bu muzr h e y 'e t hakknda hi bir ir vki olmam ve en son m a'rztm n ehem m iyetle sad rete yazld bildirilm i tir. Novil riysetindeki ehs- muzrreden mrekkeb h e y 'e tin ne gibi maksada hizm et edecekleri m a'lm olduu hlde N ovil'e D hiliyyeden vesika verilmesine hayret e ttim . Bu kadar idrak-i siysden mahrm bir m steara byle nzik
-7 8 -
Belge No : 23
zam anda Dahiliyye umurunu tevdiine m enfi-i vataniyye (lke y ararlar) nm na teess f-h n oldum. Ayn onunda M alatya'dan m utassarrfn Krt rseasyla ifreli m uhbere etti in i baz ak kelim elerden anlaldna nazaran K rtlerin m sellhan (silhl olarak) M alatyaya d a'v et ettiini haber aldm. Esasen m utasarrfn harekt dai-i phe iken bu muzrr h e y 'e tin M alatyay m erkez- fesd ittih az etm eleri bsbtn phemi uyandrm t. Vali Ali Galip B eyin vilyete geleli air arasnda dolamas ve m utasarrf ve h e y et-i fesde hakkmdaki i rtm a ehem m iyet verm em esi, bilkis bayram gecesi otomobil ile geceleyin M alatyaya giderek h e y 'e t-i fesdiyeye iltihak etm esi oradan M alatya K rt Klb ve K h tal Rvan A ireti Reisi Hac- Bedir Aa yanm a gitm esi ve te k ra r M alatya'ya dnmesi bsbtn nazar- dikkatim i c elb e tti (dikkatim i ekti). Valinin k ta t z 'fa drmek maksadyla c em iy et-i hafiyye (gizli dernek) tekil ettiini ve firrlere sahte ilm haber verdiini de istihbar etm itim . Btn m a'l m t bir haf kom itenin vatann zararna bir inhizm hazrlam akta olduklarndan kanat bah olundu. V atanm n selm eti her eyden ziyde m atlubtur. Bu sebeple derhal M alatyadaki kuvveti takviye ettim . ngiliz m stesn olarak m utassarrf da dahil olduu hlde h e y 'e t-i fsidenin d er-d est ve tevkifine em ir verdim. Msellh air toplad ve fesda hizm et e tti i anlalrsa valinin de tevkifini em reyledim . 10.9.35 sabah fecrle beraber vali ve m u tasarrf beraber olduu hlde h e y 'e t-i fesdiyyenin M alatya'dan firr ettik lerin i haber aldm. Her ta ra fa bunlarn fesdn zh ederek d er destleri iin em ir verdim ve beynnm elerle m illeti tenvir ettim (aydnlattm ). Dn S ivas'ta nc K olordu'dan aldm bir te lg ra fta n bu m es'elenin m a a -t-te e ss f Dhiliye ve Harbiye N zrlarm n e se r-i te rtb le ri olduuna m uttali oldum. Dhiliye Nazr Adil B eyin valiye ne kadar ok kuvvet toplayarak Sivas'a yrrse m uvaffakiyetin o kadar byk olacan yevm-i hareketiyle (hareket gnyle) kuvvet mikdarmn i ' n m uhar rerdir. Vali de ayn on drdnde kfi kuvvetle M alaty a'd a ekya ta 'k b i ve bahanesiyle hazrlanarak Sivas'a h arek et edeceini ve muvaffak olacan bildiriyor. Civar kolordularca bil-m uhbere (haberleilerek) m ttehiden (birlikte) ted b ir-i mteyyakkz ittihaz edilm itir (alnm tr). Elyevm h e y 'e t-i fsidenin K hta cihetinde olduunu haber aldm. slm iyet nmna m ntkam da bunlar yaatm ayacam . ngilizlerin geri arlmasn ve esbbn H a le p 'te ngiliz generaline yazdm. Sureti sad rete arz e ttim . Bu te rtb t- fesdiyyenin Sivas
-7 9 -
Belge No : 23 kongresini datm ak maksadna mebn olduu (dayand) anlald. Paa h azretleri ben evld- A raktanm . Bu gn muhacir vaz'iyyetindeyim . Hi bir frk a- siysyeye mensb deilim. slm olarak h icret e ttim . Hzr- rabb-l lem ine slm olarak km ak azm -i kat'sindeyim . H km et-i O sm aniyy e 'n in E rkn- erbaas olan Arnavut ve Arap, K rt ve T rk 'te n A rnavutlarla A raplarn ifal edilerek bizden ayrldklar ve hkuk- siysyyelerinin de verilmediini gryorum. imdi de K rtler ifal edilm ek isteniliyor. Bir ta ra fta n Musul vilyeti ra k 'a ilhak edilm ek ve D iyarbekir vilyeti de bu miyna idhal olunmak isteniyor. Bayezd'm E rm en istan 'a verilecei em dina'nm tahliyesi ngiliz zbitleri tarafn d an tebli olunur ken E rm enistan'n m atlb o rtad a dururken K rdistan hkm e ti nin tekili hakkndaki propagandann shhatine inanam am . slm iyetin bekas Osmanl H km eti'nin bekasna v -b ested ir (baldr). Bu hkm et ise artk l-y e tecezz (blnmez) bir hle gelm itir. Millet hkm et-i merkeziyyenin te 's r a t - siysyye altnda kald ve bu yzden te z h r t- m illiyyenin aleyhinde bulunduunu grdnden i'cb n d a kendi azm ve ird tn a istind etm ek istiyor.
Mntkam ahalisi de E rm enistan tekiline kar hazr bulunuyor ve srf bu m aksadla m illeti tenvir eder ve btn m ukarreratm m uhbertn alenen yapan kongrelerin m eru' ve kanun olduunu btn m illet tasdik ediyor buna kar gerek ahsm gerek kolordum hi bir frk a-i siysyyeye mensb olmad hlde m illetin irdesi ve tezh rtn a ayn zam anda E rm enilerin K afkasya'da, Y unanllarn Aydn vilyetin deki mezlimi dnlerek kolordu m zheret (yardm ) m ecbriyetinde kalyor. Bu kadar m er' maksada alan h e y 'e ti ve b i-n -n e tc e m illetin azm ve ird t sndrmek iin te rtb olunan hainne cnib-ne fesda m ntkam da m sade eder isem ta rih ve m illet huzurunda te l'in olurum (lnetlenirim ). Cahil airi bir maksada fesda let ederek askirle m illet arasnda kan dktrm ek cihetini iltizm eden bir Dhiliyye nznyla Harbiyye nazrnn bulunduu h e y 'e t-i hkm ete m a a -l-e se f hi i'tim d m kalm am tr. Bu gibi vatan tehlikeye koyacak ifs d ta (kargaalklara) c r'e t edenlerin pene-i kanuna teslim ini istirhm eder em niyet hsl oluncaya kadar bu fesdda m terek olan Harbiyye nazrn m ir tan m ay aca m arz ederim . H arekt 2388/12 Eyll 35 (12 Eyll 1919) 12 nci Kolordu Kumandan Vekli Ahmet Cevdet
-8 0 -
Belge No : 23
Ariv No Klasr No Dosya No F ihrist No : : : : A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 19, 19-1, 19-2, 19-3, 19-4, 19-5, 19-6
-8 1 -
Belge No : 24
Iyj 1
o *, ' * V ^
^ o ^
- V f <*" , w u ,
V y is \ u
jC u i:, a
- t 1 V JLvZiPr
ji a ^
. ,
^.->S I li
./ .y ^
* i ; - ^ ^ '
J >. A ^ |
% j J>
-W * * -, y
c - ^ - ' ' <* V , J J !.. ^ ^ T-> >' -'* JsZ r f? > r u - f - r. KJ-- u , * - ^ jy j i/W fT r ' : -"T ^ ^'^Lp &>,
? - r *' ' a- ^ . . I * ~ Jta I ^ ' > . \ ^ - J> u f-
* j j ~
r >T ^ -T
J iS ) J \-cj*.!'
r ;. ./!/. J .J lZ r . sJ JO>l t - - ^ a V j ^ : C '^ 1 ;

I( .
f"^-l Aij I n. ^ . -n/*i

u
- * 'A (' c
\J , > f L
du i
V ^ 'j
y AU
A vw ^l
, JJX
. a Jf - ? r ~ ^ y' b>
; * >
< ^r _
a ,i
y /
w
'.
c^ u
-8 2 -
Belge No : 24
'
s
- ' T" ~~%ti

r '- ^ '
. i ^
( r . ' t y y .
y /V^
T * ( ^ r :
*> ^j A# U>j>
J
* J/J
jJ b
|*U U ^ V'--^ ^
ti A - r ^ ^ j>
^ ^
Wv A -
v
ssJlZj
*^ ^ o . > ^ j
u-r^-pl
/^ i
4 j>^ j>
^SJU*.
&J
_S
'S s
w
U 'V- 1 ^ ^
, ^ y ^ s
^ L j ,J ^
crrU V j ,
cv*& * A ^ 1 -> S-
v > .jX J t
_ sk* 0 s** C- \>
^ - JJZ s ' s - S - V 'j d sjZ -, i * ~r . ^ ^ i> l Ji C >U ^

m^ ry & J> \ J jQj>x* *^ S * y ^ s
< *
- V, j"
tv .
1
cZ , *>k
<0*^1 ^ aÔ v %
r
\J ^
or~& 2 < *
l/^ * a/ I *
ss>
r- y S ^ U
^/f ir r x
-8 3 -
Belge No : 24
L .
o y
î ^ J .T J'iil i
, i - -T=- i. * 2 ~ s . > - ^ P fes'; v

'
u 0^> , , :Z \
/
r f f t'
',
^
< > U'^ :T
i *S# Ve - < t> X,
-' a V
: ^
','-
i
.-
O* -
' fc U.
v*
-8 4 -
Belge No : 24
Dakika te 'h ri ciz deildir. Kelime 300 Erzurum 779
3 nc Kolordu Kumandanlna Sivas'a K rt ekyasnn taarruzunu en basit dim aa mlik olanlar bile idrk eder ki oradaki ecnib ve an sr- Hristiyaniyenin; K rtler bast, katliam balad ferydn mcib olacak. Bu da cihna K rtlerin umm kym tarznda g steri lerek vatann inksm ve izmihllini mcib o lacaktr. Bir kolordu merkezi olan Sivas'taki ask ir-i hneye K rt ekya sn hcm ettirm e k le iki din kardeini ve tarih in ayn rk tan olan iki evld yani T rk 'le K rd' birbiriyle arptrm ak isteyen ve vatan ve m illetin kalb-ghm a tevcih edilen bu kadar hin-ne bir s-i kasdin m rtekibleri ne gibi bir m enfa t ve m akst urunda irtikb ettik le ri henz anlalam ayan Dhiliyye ve Harbi yye nazrlan olduu im zlaryla aynen tu tulan m teaddid ifreli m uhbereden anlalm tr. A m l-i milliyyeye m stend ve bi-hakkn (tam am yla) m er olan Sivas umm kongresini Trk ekya etesiy le b astrm ak ve buna riyset etm ek zre m e'm r edilen Elziz Valisi Galib haininin daha evvel kefolunan muhberesi ve te r tb t- ln nesi zerine bil-m uhbere mcvir kolordularn m tereken tahrik eyledii kuvve-i askeriyye tarafn d an 3 gn evvel henz daha M alatya'da iken crm mehd (su st) hlinde sk t rlm ve dman parasyla D e r-sa d e t'd e n m e'm r olan R ifat Kmuran, Ali nm casuslarla birka ekya avanesiyle beraber m kiltla firr edebilm itir. F ir ri-i merkmun iddetle ta 'k b edilm ektedir. Avn-i H ak k 'la hayyen (diri) veya m eyyiten (l) derdestleri myesser olacaktr. Birka gnden beri m illetin ve ordunun z t- akdes-i pdihi ile tem as ve m a'r ztn a m uannid-ne bir s u re tte m m nat etm enin (nlem enin) esbb- messi resinin bu cin y etler olduu tahakkuk etm i olm akla eer Bakum andan- akdesimizle m illetin ve ordunun tem asna ve vaz'iyyet hakkndaki m a 'r z a tna bu andan i'tib re n bir dakika bile m u h lefette devm edilirse bu hinler zmresini tervi etm ek ve z t- hnenin i'tim a t ve em niyetini pek fena bir s re tte s-i istim l ile beraber m evcdiyet-i devleti de kasden m uhtaraya ilka crm ile m es'l olmak gibi dnya ve hiretinizi zmdan eyleyen avkb-i mhlike (ldrc sonular) zt fah m -n elerin ce
-8 5 -
Belge No : 24
bizzat sebebiyet verilmi olacandan bu hakiktin z t--a k d e s -i ha zret-i padihiye arzyle beraber m illetin ve ordularnn m a'rztnn doruca z t- hneye re f'in e , yol verilm esi ve nm us-u ztinizin kurtarlm as ta rih bir hdise olmak zere arz ve intizr olunur. 12/13 Eyll 35 (12/13 Eyll 1919) 15 nci Kolordu Kumandan Kzm K arabekir Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel arivi
10
1335/23-31 21-3, 21-4, 21-5
-8 6 -
Belge No : 25
> .S fi,.* i / ^ A i [> & s iSs. 2 *'v~r ^ --A -? -a>'^ s^LT ^2 la

^ \ * . *
^
< *
v -c
, '
*V1^ 'yî i
t > ,,\ J i : ^ u - 't ^ I / ( ^ ^ o ^ U c^> Ls. t *> j ^ y ^ j wJ y-^.-^JS /V/ ^ ** , ( * * * y/ ' * Ji5 ^ r*^ V c2A) Vi ^* s* ' * d at* L* ^ ^ y * ^ ^ ^*) / \ \ * \ * , ^ j )j > -o > V 1 ^ ^ ^V ^ > *jC^ '"'>* .)jr^ <-/d*^j> ^ *k
r* s} *-*r*_
*
.
S i & S s ^ r i * ^ sy> ^j?

*
* * "
>
'
\.
<.
<:>t >
,} ( * ? /
S\
Belge No : 25
_____ M alatya_________ 14.9.35 (14.9.1919) 3 nc Kolordu Kumandanlna 1. H e y 'e t-i sylem itir. nsha avdet etm i ve airin daldm
2. ngiliz M ir-lay Popel'in Binba Novil'i celb ile kendi sini muaheze ve harektn iddetle tenkd ederek R af e 'd e n Halep istikam etine gitm esini em retti i ve yarn h arek et ed ece i. Galip ve Halil Beyler Bedir A ann him yesinde olarak U rfa istikam etine gidecekleri Bedir A a'nn nadim ve ifal olunduunu avdet eden h e y 'e t-i nsha ifdesinden anlalm tr. Bu gn ve yarn yaplacak tahkikat ve ted k ik at neticesi ayrca arz edilecei m a'rzdur. Atm 14.9.35 Osman Nuri Ariv No Klasr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi
10
15 nci Alay Kumandam Binba lyas
1335/25-33 23-1
Beige No : 26
r# U/
A W , - i - VVWat**! j i } 1 iC*1/ J s ) * 'j ' + M . ^ i I ^ " ** ,

S' J sJ
t
-
J V
i w .\pyyl
* *
. yi->0 -JU ^.1 ->^ ^\_s

y/ ' t*
fc?V> \*
y ' ^^
O ii^1 r
* -
jT -Jlr-11 ' r !/*
* w>
a y <sjjj> ^ i^ j X s fcfy ^pL^-j -Ar \

S j j 's j * y> <V->j
H jJ A -^
J yv^" ' 3
vo
,
>Up
,-* /W
'j j j ^ s -1 * ' J
*% J 1 1
/jrU S s > 'y j> / j w^ |p

/ * ^ \ *
'*-*-'jr ^ ^ J j j > \ f u ji j j J i \
7
ivp j \ J j- <2\f , J.>

\
y - i < 2 * s j \a>
jP y f a & jQ ' A P jr ' j r -
/i- S
V-C
vi>pi^v/
,^
j .
J>j>>> J j ,
oA 2*î w ^/W/*J+JL&j A"^ #
v ,
'
j '
* " ^ * ^ ' J^ V & y j \ fJr/j > j J \ j ! \ J ' S < J, >; - t >/

^l^j, ^
mj?j>uZ> \,;^\
Vj ? J \ s > r ^ J L J i^ * J
/ j ^ L tl
>1/ I J
. >\ j^ ) j
< 2 rV
/-v i
^ _ _ r..^ i,+X* * r'ut*+ '+ - -.-rtm~<W L M * ~"~T + >-* r n * . r
j{ P
r VS-'
/U
sj
r r*Xj>
'** -JLrW
*fi* > > /)^ > A JLl* ~ r^^y^^y U l* v --

'W l ^ ? \
U S s * ? -* * j tJ j? A - 'J > \ / ~ f jA r> >
L ^
j
-*--i> r I 0 \ J VS- ' < jc>
f c \ j > /vjjw s 1q X>J> j> \, G J I J .V

-0 -1 * 1 ^ y i
' S i I r \j j \j
^
4
oj^',)^
s Â \f> 'J^ A^JiXa -} ) L>
j V
-8 9 -
Beige No : 26
1 I 1 L -
L1 i ; . U.
MV# +
-9 0 -
Belge No : 26
_______ M alatya'dan__________ 14-15.9.35 (14-15.9.1919) 3 nc Kolordu Kumandanlna 1. Vali ve m utasarrf haklarndaki tedbiri bir akam evvelki ak m uhbere esnsm da vkf olarak kendilerine derhal haber veren posta mdrdr. Halk kendisini te l'n etm ek ted ir (lnetlem ektedir). Ve K at'iy y en burada devm - m e'm riyetini arz etm em ektedirler. 2. Bura erfm a stanbul'daki M alatyal t c ca r ve mnevvernmdan gelen m ektublar km ilen h a re k t- milliyeyi tahsn ve takdir etm ek te ve bilhassa birisi M ustafa Kemal Paa H azretleri dini ve hayat ve istik ll-i millyi fed k ar-n e harekt ve azmiyle k u rtarm tr. Kendisi yan- tak d istir. H im m etiyle hastann ancak yzde on mid bah olan hayat yzde seksen felh bulm utur diyor. Bizim Sivas'tan h a re k e ti mizden beri halk m e 'm riy e t-i mahsse ile gelm ekte olduu muzu tam am yla renm itir. F akat tab i m ahiyetine vkf olam am tr. E raftan biroklar tesdf grmek istiyor. F akat vazifemizin kolordunun bir m uhbere zbitinden ib ret olduunu, sz sylem eye hi bir salhiyetim iz olmadndan bahisle m ctenib bulunuyorum. Eraf byk bir hhile (istekle) v az'iyyetten m a'lm t istem ek te ve z t- devletlerinin M alat ya'y te rifle rin e m terakkb bulunm aktadrlar (gelm elerini beklem ektedirler). 3. Jandarm a Kumandan Binba Tevfik B ey'den aldm vali ve m utasarrf ve venesinin gerek firar esnasnda gerekse ondan evvelki vaz'iyyet ve harekt ve efkr hakkndaki m a 'l mt arz edeceim . 4. Krt erf ve m teneffiznm dan (ileri gelenlerinden) Hac Ziya ile Hac Bedir A a'ya herkes tarafn d an byk bir i'tim t beslenm ektedir. Bilhassa Hac Ziya h a re k t- m illiyeye fazla derecede m erbut bulunm aktadr. Jandarm a blk kumandan vstasyla vki olan m rcaat zerine kendisi ile bir para alelde bir mushabe kbilinden grtm. T ehcir sebebiyle vali ve m utasarrf tarafn d an sk ta 'k b e uram Hac Bedir A a'nn vali ve m utassarfm ifalinden k u rtarlarak muvafk bir vaz'iyyete getirilm esi en
-9 1 -
Belge No : 26
ziyde bu ztn t e siriyledir. Kendisi h e y e t-i nsha miymnda Hac Bedir A a'nn yanm a gitm itir. Bu esnada m utasarrf elfz- gaiza (kfrler) ile Hac Z iya'nm K rt olduu hlde kendisine en ziyde muhlif bulunmasndan ibirren te h r-i silh eylem itir. Bunlara Sadk Aa vesireye olduu gibi iltifa tk r b irer mektb gnderilerek kalplerini fevklade tesh ir edilmesi m enut-u rey-i lyi devletleridir. 3 nc Kolordu Em ir Zbiti Mlzm evvel R ecep Zht Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/23-31 9-4, 9-5
-9 2 -
Belge
: 27
.
s s i i C ; i ' -> ^
i
it _ t
1 . *
i f ' ' *0 Vy* I
y jytt'.' % .
^ " **' ^ 1 ' * ^
^5
,/V ,1
& v
/ta^
l1 C 7 \ ^ y ~ 7 * * * ^ U 1 ^ . 0 ^cir*VJ > J V f ^ TT ^ ,! iv j *
^ V f?
a - a .^ -> ^ ^ y
J ' -<** *' . / oyJ o -

^ '*
' * t*^0
t -^ /'
IS
'* Jr A?> -> > ' -' > "

K ^
~ ' *< :^ J ^ uAa

/
'? -V ^
rv
y
* T
V V 't < aj ^ f' V W > )^
j y S '] st.
q Oj
? < 0 :(
Jj ^
/ >. C. ' J ^
' Y - ^ ' C^ r J ^
W l > S r C - s s j >]j>
^
^
\ , ^
>*. V y ' j ^ v, rD,' ^ r.J I ' T;.. .< V <> 1
\ ^ J. V ^
'^
; -
^
. ~ V 'j ?
V ' > ^ ' ^ j ^ y '1 .-,.. -v

V : c ; ' V c - v y ^
^ ^ r, I j' u .
-9 3 -
27 Belge No :
'j :
^ ' 1 ^ . ^ ' . . .; / , j. . ,v
*l
j ^
*$*J
^ ^
i
C'<' S s ^ l ^ S A ^ . W y ;
X -
^
n\
J *y ' c j l ^ s ^
**
0 4/
^" .
* y C \~*s /L,
r ^
p -J c-ê-* . r* t y ^ y
^ "^
; ^ "V
^ '-3- V ' ^
i
J^cT - 0J V ^ ? c ^ y ^ a
'--^ yl r> ;j> __A'A ^ "n d
j f * - U - _ , ' j /5 r-ty O'yCP O* ,*> ' ) ^ >'>-'>* ' . ' J-' / V S I' ) r ^ V ^f S; ^ S ~ J j ^ ,/^ J /
r a J J / ' ., V
J yi *
- j _
L *
1 v > < y ;J ^ ; -u;

' y - ^ * ; V ? > y 3 /, j J ..- ^
y
J
V e- ^
'\
r a, ' \
'? __
' - t
' '
-9 4 -
Belge No
c/L *^
-9 5 -
Belge No s 21
Z ta mahsus ve aceledir. _____ M alatya________ 15.9.35 (15.9.1919)
Sivas 3 nc Kolordu Kumandanlna M alatya Jandarm a Kumandan Binba Tevfik B eyden alm olduum ifah m a l m a t ve istih b r t- ciznem b e rvech-i a t m arzdur Efendim: Vali Galip D ersim 'de arzsuna muvaffak olanrsayarak maksadm anlayan D ersim ler tarafn d an d eta d e f e d il dikten sonra H arp u ta avdet etm i ve o srada da kendisi stanbuldan Sivas Vali ve kumandam olduuna dir olan irdeyi alm tr. Bunun zerine m ai yy e t inde birka m e mr olduu hlde derhal M alatya'ya gelm itir. M alatya m utasarrf Bedirhanlerden Rm esasen kendisine mahsus bir siyset t a kib etm e k te ve ilk frs a tta Binba Novilin him yesiyle de K urt prensliini iln etm eye alm akta idi. F ak at bu m aksad n namuslu ve asabiyet sahibi biz devlet m em rlar nikab (rts) altnda gizliyorlard. Maksad Krt ve T rk ve Alevleri ayr ayr d a vet ederek m illiyet ve mezheplerini tahkke kalkmas ve M dfaa-i Hukuk Cem iyeti tekiline alan m tenefizm (ileri gelenleri) tevkif ve teh d it eylem esi ve Binba Novilin t e sriyle birok slm lar Ermeni teh ciri nm altnda t a kibe balam as kendisinin hsn-i niyyet sahibi bir adam olmadn meydana karm tr. Vali kolordu vesire tarafn d an vki olan ikyet zerine m utasarrf arzu e tti i anda iten el ektirebileceine dir B bliden bir te lg ra f alm ve bunu ic r etm em ekle beraber gy m utasarrf zerin de kendisi lehine bir t e sr ic r etm ek ve m utasarrf kendisine bendetm ek (balam ak) dncesiyle telg raf effen m u tasarrfa gnderm itir. F akat Rmi valinin ham kati (ahm akl) d erece sinde kurnaz ve eytanl mlik olduu cih etle bunda da istifade etm i ve valiyi kendisine oyuncak yapm tr. Vali Sivasa azim et edebilm ek orada kendi tb iriy le M ustafa Kemal Paay tenkl edebilm ek iin buradan kuvvet toplam ak istem i tir. Bunun iin de jandarm a kumandanna yz kadar jan d ar mann ve bu maksad iin kayd ve tahrrini ve buralarn m asrifini getirecei on alt bin lira ile t e mn edecei emrini verm itir. A le-l-usul iln olunmu ve fakat valinin bundaki maksad da ia edilmi bulunduu cih etle d eta hi kimse icb et eylem em itir. Bunun zerine Arga ta ra fla rn d a postay oradan ekyay t a kib e ttirm e k bahanesiyle m lhakatdan
-9 6 -
Belge No : 27
(ilelerden) jandarm a celbine balam ve svari alayndan da asker istem itir. Bu ta ra fta n da K rt rsesm ele geirm eye ve onlardan kuvvet alm aya alm ve bunlara Sivas' kendile rine yam a ettirece in i v a 'd etm itir. Rsey bahane ile reddeylem ilerdir. Vali son aylarna kadar tekm il Anadolu avucumun iindedir. M ustafa Kemal P aa'm n harek t bir blften ib re ttir. Kendisini kolayca ve yakndan tenkile hem kendisini ve hem de B ab-lye ifal eylem itir. M -ba'di arz edilecektir. 3 nc Kolordu Em ir Zbiti Mlzmevvel Recep Zht M ustafa Kemal ve avanesinin ten k i li m esrifine karlk olmak zere ol bbtaki em rine tevfiken a lt bin li ra alnm tr. Halil Rami (mza) Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/23-31 9-6, 9-7
-9 7 -
Belge : 28
-..
- -
'A
^ y*+
vj> AiVa^cN1 <(U v ^ ^.
c '" V tf/ ^ ' ^ ^
V eS A ijS \ - JU . * _ " J>
v> H >v ^ ' J^-P- P
(jw j U _ J sr j
. -
y; ^
.5 y > i , >., 1 .* > . , /
t- ^
^ ;. -
*Ju
i
x>s ,. .
-- - - ' " ^ ^ ^ 1 , ^
,
^ * * '* A* \ V X S \ , '& ^ ^ '* % * , M f \ r
"T"
; . . ^ J /v^ > r^ ^ |_ <
*
j *' *
-^ -V > \? f * y ^ \ ^ . - ^
^N
J
^ \ ~~ * , L r/^ S - \ ^-> * - '^ 4 s j.f i
s f ^ >
^ i > '
,-
7 s .
-9 8 '
Belge No : 28
Siirt Sivasta nc Ordu K taat M fetti-i Sabk M ustafa Kemal Paa H azretlerine Siirt Mmessili Cemil Efendi ile l tfen irsl buyurulan (gnderilen) em irnam e ve m elfft, vusul yed-i ciznem olduu S iirt'te kinci Frka (Tmen) Kumandan Vekili Ali B eyle grtm. Yedi kabileden mrekkeb ireti de efrdyla kz dhilinde bulunan dier ir efrd bir araya g etirilerek vatanmzn sa d e t-i hl, h al-i istikbline hasredilen vcd- gi rn-baha-y devletlerine dular madd m a'nev m es-i hd-pesend-nelerine tebcl edildi. Matlb vehile ta 'k ib ve ta tb k -i umr edilm ektedir. M eml ederim ki be kazdan m teekkil olan livmz dhilindeki btn air ve kabil bu te k il t- vataniyye g e rdan-dde-i sem 'i kabul olarak efendimizin fed ak r-n e m esai-i vatanperver-nesine pey-rev olacaklardr. D m en-i liyelerini takbl ile iln- cihd eder R auf Beyefendi h azretlerinin ellerinden perim. Garzanl A iret Reisi Cemil Ceto Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 1-3
fce\ge Mo
29
yv
1J
 r ^
,
O jj? * > S
f'
^
_ . .iSoJb'vl'0 ^ ^ & " ... v^ '

.y
^ .W
^ ,- 5
^ f^ v \Jy\~ >/>< *-j*
< *
Belge No : 29
______ Sivas_______ 15.9.35 (15.9.1919) S iir tte Garzanl A iret R eisi Gemi). eto B e y'e T elgrafn m e-i iile ri vsl oldu. Umum Krt k ard elerim i zin bu din ve devlete olan sad k at-i k a t iy y e ve m kam - m ukaddes-i h ilfe te m erbtiyetlerini bir kere daha lem e iln eden tezh rt- m uhib-neleri S iv as'ta mnakid (to p la nan) umm kongre m urahhaslar zerinde pek derin t e s r t- kran uyandrd. Rauf Beyefendi m ukabele-i ih d -y selm ve ihtirm eyler. Umm Kongre R eisi M ustafa Kemal Ariv No Klasr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/25-33 1
-101-
Belge No : 30
*_i____ __
1
/IIS /z l
F 1 zr
J** / / '
" i ,
-/>iI> >JtjA-U i 4 U >

. 3 .y J u . j s s U *^ ^-c < sv
" v-'.-j fit* >

' . " " * * , * y * .*
O -v/ ^
-[J lJ J j *
t* J 1
j
'S*/sys\. dVjJ j Sj*

S tJ s u * J * j> S J y ,j ,iA/\ jK * 4 uU>
u # i.^ * ./ / ,-* * > /*
y!
i/y ^ S U v\
! /
sa
I*
t
-vS L c v^ y
c j * + t Q I *fs*i *Jl1
j
^
J> * 'V 'mL' -A* ja .+ -'

^ ^
y^ j / t
j
U u - i / l ^ p -C * v-J- i_iJ *
f* *
P
~*& *~ J X * > { S
, 1> /
* |
Jf ' e i - J y u t s i
1 S JsL Sj JS Jty /l+ - ' 2
*
a jr 'S J
i? U t*
/ / . if t ^ , y
V * l. - - i
AtsSfj
P > S j J a >\j s .
J f* - s~ 'Ju !r~ J f s *
jj C * I * S J> - V ' * ' * J> ' J j[ ^ i/ H / s U?[/+ ,Js' s'tjj -,V tSr**1 rjS v ^ *\J
m s^ /U
~~> > ^ V -1 i'i' -> *sj y~f m e*> > ^J.'tSjj. * l / <^4Ss j& 1* jS'A 1'V *
^ 1 U /-< t>
H J'-t'tL a
S S
t y s iA /JS *" <-W 4 ^ v i . 1 'l-
/_//" s y . y
>.
-i f
t*!? U y 1
't'/fci^/i r- . t / S j r j .
/W / uy U J , -1s**S a* V /1vW u~ K ' . ' /*.T y ^ '/ n < , v * . < , " - ' * s y j / y /
i * -f < % ^ ' / / * i ^ ^ / X 1 .X v ^ j / 1 * >
* s J lr C~cls *-s r'A J
J,'us'">lJ '-]**< ; > . A m ^ J ^

^ / - ^ L- Uv^
j/ t <
X ^j1 fA - 1d^ys tfrb1'1 !^, O^j fc > > { Alr~y 1 / r" ---- j j ^ v tfeSjr* V-i*/ >S -vJ*t i> S -r-' Tt/ ,+, i -
t . f~>d*s
^
t* / ^ l t y
*/ ^
m+'ls Jyjr* rJ"*** ^

i^ l
Cj*j\j
a -.
V'> V j ^ c f c /J -- S C j -vV- t r U - u j? y ' > J-*)*/; tsb> s A jjSj 1tjy >
C \/l*t.
~ V-J cH- M * y Wl* ^ y -U_
^rJ t> 1J, O^*iu . uj-y^t UL>. - *- L -* 1 .' -'j? y *jj>/id.j1> 1j- 1 sC ^ \/eChy ayu--J * > f Sjj -J-T Vw U- l 0& C * is*t l'Jt** *
I * * i , 4 ^ "* ^
J y V iA *
*J*Sya AJSyty *t
'/ y s y ' W
.t .
. .
*
,
&**s S r
rJL*
Belge No : 30
J \
F j
* 7-f _
1 t~ dltJS->-fJ s's> I *S* "j I is** e j s r A* S'
Jls U?( J t d\Js^ s U j[ y
J._Uo' A,]/ifMjfJy^JtfV
< fu ^JS' c J ^ j
I Hj j / * /i, i> jj I )^> 'b-'A'J ty k ^r*J ^ pl s J j -vjJj 'Â s o'tJS* trs i
u -v-*- r<'* i_! uo [_ r' , t/As-&s Z -* j~ < _/ ***** cr^>S-'s* rJ-L - > * ^ o--i> --' <<vy -vj-jâ_j i _ ô_, *
''*^' '^77' ' 1 L c^~' * r . r/>^ -Jj^C1-v ">ryi'J' i/ yxS J^ Jjj tr*l -T* 1 J -O -Ae %[- ' -' j r
iS V
-103-
Belge No : 30
3 nc Kolordu Kumandanlna V atan ve m illeti paralatm ak gayesini t 'k ib eden byk bir kast ve ihnet pln C enb- H akkn in yeti ve bu m ille t-i m a'sm eye m kfat olarak vaktinden evvel kef olunmutur ki bervech-i ti terih ve hulsa olunuyor. Byk ve m terek bir te h lik e -i m evcudiyet karsnda Trk ve Krt kardeler m illeti batan baa ve bir azm -i dindrane ile m uhfaza-y h a y ta a lt u srad a Krtl ayaklan dracak ve bir ekvet oca hlinde gsterm ek iin hin ve hrfc ellerin te 's r i ve paras ile ve mahrem ta 'lm t hm ilen iki ay evvel Molanzde R fat Kamuran ve Ali nmndaki ehs ile iki refiki D ersad et'ten hareket ederek evvel H alep 'e vsl olurlar orada zaten bir mddetden beri D iyanbekir ve havali sinde propaganda ile megul ngiliz Binbas M ister Novil nm zt ile b irleerek hiren U rfa m ntkasndan M alatya ve havalisine g ire rler ve bunlara M alatya M utasarrf H alil ve Elziz V alisi Galip nm ah slar da itirak ederek msellh Krt ekyasndan e te tek ili ile hkm ete isyan ve kylere silh ted rik etm elerini tenbih ed erler ta 'k ib edilen ve gizli gaye K rdistan', Anadolu'yu isyan hlinde gstererek b e l- f i'l ecnebi igalini hazrlatm ak ve K rtler bir para hlinde a y r ln ca Sivas'n arkndaki birka v ilyeti dahi b i- t- ta b i' Ermeni lerin hissesine drmek ye bu su retle vatan p aralam aktr; ite hedef budur. Bunu vaktinde kefeden ve byk d iyn et-i vatan perveri gsteren On nc Kolordu Kumandam k eyfiy eti H arbiye N ezareti'n e haber verir, fakat oradan hi bir em ir ve m a'l m at gelmez. Bu hdisenin tam am yla merbtu olmak zere uruna iki karde m illeti birbiri aleyhine kullanm ak gibi beyn-el-slm kan aktm ay tervc eden ve vicdanszca m rettibi olan bu ihnetin asl daha ack l km asn hi phesiz s y i-i mem lek e ti blda beyn eyledii vehile b ili ' 1 mahal gsterm ek f iin Krt ekyas bir kere S iv as'a girince orada b i-t-ta b i' k arlarn a k acak m illetle ve askerle muhrebe edecek ve ayn zamanda her ta ra fta n az ok S iv as'ta toplanm bir hlde olan E rm enilerin ve h a tta baz ecnebilerin aleyhinde Krt ekyas tarafnd an bizzat veya bu nm a k ayt olacak birka v a k 'a dahi ihds olunacak ve bu su retle vahdet ve kudretini h akk- m evcudiyet ve salb eti son zam anlarda cihna gsteren ve kabul e ttire n ve heman bir ok devlet ve m ille tle -
-104-
Belge No : 30
Bir h e y 1e t- i cedide i bana gelinceye kadar payitah t ile muhbert ve m nsebet-i resm ye kesilm itir. Btn ihnetin mtemmime olmak zere ihnet ve m es'u liyetin havf ve te l ile hkm et-i m erkeziyye bu kerre m illetin ve ordunun sevgili padiahna m a rztta bulunmasna m usrr-ne mni oluyor ki bu da bir iki gn zarfnda zil olacak ve her hlde z a t- akd es-i padiah bu casus ve ihanet ebekesinden tam a m yla haberdr o lacak tr. b e h in - i vatan ve m illetin zararn a olarak ve dman ................... tertb eyledii bu sefil pln bylece kam ete ve m tecsirleri kahr ve tedm r icrsn a mahkm kalm ve nmuskr m illetim izin deha ve kudretli ve m terek bir vahd e t-i dnyye ve m illiyye gsterm esini ve m illetin e pek ziyade merbt olan ord-y hmynunun g a y e -i mukaddeseye daha em niyetli sarlm asna sebebiyet verm itir. Btn bu v az 'iy y et S iv as'ta Rum eli ile Anadolu Kongresi tarafnd an ecnebi devletleri m m essillerine tam am yla b ild iril mi ve btn Anadolu'nun vahdet ve sa l b e t-i m illiyyesine ve sayiin ve m kem m eliyet ve hinleri t a kib edilm ekte olduu bild irilm itir. 15/16.9.35 (15/16.9.1919) 15 nci Kolordu Kumandan Kzm K arabekir Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/23-31 27, 27-1
-106-
Belge No : 31
'.
'~ v
\ -' i
nvM\
V ?.
; , , ^ *f -AA-* ^
<
r*4
CV'^ ^
(^ c w / -^
^-V' j j > 'Y j

(
JP Ap
% .
c* -L
O ^Jf '*
J>'j> rJ > J isjp O ti'jl)^ -*
i
< s î a ^
V
' ! * i-13 *
J'
y ^
c '
v f ^ / w 'y / " -/ \
- u > C l> > , > < O ) V : ^
S S
\>}/
-A ..^V-< -
v'/
'
-107-
Belge No : 31
M alatya M utasarrf V ekleti V stasyla Hac Bedir A a'y a ve M alatya B elediye Reisine Din ve m illetlerin i ngiliz altn larn a satm m a'l m - l-sm i ehsm i faltn a kap larak m az-A llah din ve devlet aleyhinde bir fe lk e te srklenmeden, hakikti grerek hals bulunduunuzdan dolay bir din kardei s fa ty la Sivas Umum Kongresi sizleri tebrik eyler ve saf ve nmuslu halka ta rk -i hakk ir e hususunda ird t ve h idem t- vatan-pervernede bulunmanz ric eyler. 16.9.35 (16.9.1919) H e y 'e t-i T em sliyye nmna M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 24-5
-108-
Belge No :
32
r i.
uy
7
/ . . . '
J
T " o i i ' a j j j k tU s
. . .
'? * '
(H~Ssj'j JjC* s j j\i{ ~
- ., . / .J, ^ S*J/S . ' * ' >JiAM ,1 .';i S *JJJ a..i **< > ^ * ' "?* yf'^> J JA
us * u i/^ > S--* jj'jj* * 'U*'
. . ?of'SSj\-+ M Ssj J j u-- ' *-Vy< ' ' i : &,j i-jc j j sa> ^+ 1* syvv. j > > -
.................... I*.'
&> ''
sJjSyjSr. C J >
, i , i a y y
aj 1
. * * ^.4S\ vv/, rf /*/ J A;J {\ ja 1 .
1/
- >-> r U U - U 4J a \a'ss <'- U 3 -^ * J l

u^L t l y'.I j
< j j Jjjl (fis A

1
. < JA tss'j+ C^-* 'J
; ,i t;
\^
_ j . 4*^-/, 2* tu -< - 1 'jjA i P c> 'S j t ' ^ y ^ ' Jj,

1
,J < ' V vc 1
-'-/>* 1^. "i.

&>*>''J y 5
-
v :
. -
l*\f A,>U . pL +/
__
. ( ' } ' . . >
v>S CfJjJ !rV fs-it ' /-^k/vT' H !W X" 4

-* * . *
. \ /
s ' ^ ' SV> j. ->
\>A I .<
..^ ^/?T<y <i'-^ y/1 C -'- < ', ^

i
Vu i-vû*c ^ t - ^ u u ^
CT'.U '.-'* "' tj e J J j j ) Ss < ? * ? ' * jy * r

.
"*% ' X j
< fjJ
-xt-.- i
*> v/V j0 K sJ< '*>X?s * S >J r is ^

<> y -y/ V \
/
C, i X TjJS <w\.\ J- u*
/
/ * } -> > 'L *s'y 'A

.
J>,\o> * J
*i
-109-
Belge No 32
3 nc Kolordu K um andanl'na T e'h iri g a y r-i cizdir. Elziz V alisi Ali Galip ve M alatya M utasarrf H alil Rm i B eylerin dahil bulunduu h e y e t-i fesdiye "Erm eniler M a la ty a 'y a hcum ediyor. H arput'dan M a la ty a 'y a gelen asker Ermeni askerid ir, diyerek airi teheyyc ve i fal etm ek s re tiy le c e m 'a ve bu s retle m aksatlarn istih sle alm la rsa da ittih z edilen asker ve id r siys tedbir syesinde air km ilen d alm tr. H akikti an layan r sea-y eir gzyalar dkerek izh r- nedm et m akam - m u all-y h ilfe te arz- sadakat eylem iler ve hinleri kovmulardr. V ali ile m utasarrf i fal e ttik le ri airet reisinden U rfa 'y a kadar kendilerini slim en isl etm esi iin istirham tenezzlnde bulunmulardr. ngiliz binbas icabnda U rfa'd an asker getiririm demesi zerine rsea h akikati bsbtn anlam ve ngiliz binbasn dan n efret eylem iler. Eer ecnebi kuvveti gelirse btn v arlk laryla m dfaa edeceklerini sylem iler ve h e y 'e t-i fesd iyeyi bsbtn istisk al etm ilerdir (kovm ulardr). Bunun zerine Binba Novil getirdii h e y 'e t-i fesdiye ile beraber K hta'dan A yntab istikam etin e savumulardr. M utasarrf ile valinin U rfa-H alep ta rk iy le stanb ul'a firr ed ecekleri tahakkuk etm itir. ngiliz m stesna olmak zere dierlerinin mntkam dhilinde ta 'k ib ve der-destin e em ir verdim. 12.9.35 (12.9.1919) de M a la ty a 'y a gelen ngiliz ordusuna mensb M r-al y Philipede binba Novil'in harektndan ikyet etm itim . B ritan ya ala y siyssi nm tayan bu zt da Binba N ovil'e harektn muheze ve tenkit ederek heman avdetini tebli etm itir. Esasen airde istisk al e tti i ve aleyhinde feveran e tti i iin savuup gitm itir. Dn General Harbord riysetinde buraya gelen ve H arput-Sivas istikam etin e hareket eden A m erika h e y 'e tin e de bu m es'eleyi btn ryanl y la an lattm . Binba N ovil'in harektn protesto ettim . M trekenin ta rih -i akdinden beri m a'rz kaldm z ta h rik t- siysy y e y e ve h akszlklara dir ne kadar vesik
-110-
Belge No : 32
varsa kendilerine verdim. Pek ziyde b eyn - memnniyet e ttile r. Bu gn hakikatin anlalm as ve kolordularn m ttehiden tedbiri syesinde M alatya livsm da sknetin tam am en avdet ettiin i A m erik allara sylediim gibi H alep 'teki gen erale de bildirdim . Btn e frd - m illete de beynnm elerle h akikati an lattm . Elziz v ilyeti beled iye riyasetlerin den irdtm dan dolay teekkr ve sad kati havi cevblar aldm . Bu gn btn mntkam skn-u m utlak iindedir. Herkes hinleri yek zebn olarak (az b irli iy le ) te l'in etm ektedir (l n e tle m ektedir). H arekt 16849 num ara ile M akam - Sad rete Erkn- H arbiyye-i Ummiyye R iy se ti'n e b e ry - m a'l m at civar kolordulara arz- m a'l m at ed ilm itir. 16.9.35 (16.9.1919) 13 nc Kolordu Kumandan Ahmet Cevdet Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/23-31 30
-111-
fteVfce V V ____7 r r a . - >

>A_ O-
'
. . i o j ^
A>\*
\
^
V j ii (_T*y-
' *
* r O\ i <2>^
. .<"
o> -f e 0^v - A ^-> > - rV > J ' -'* * Cja^V \o_i tsN _^\
/ o * '+*? vsjC w jO
^ T 0,_^ m ^
* _>
.
j
w V 4- o n -i' ^
.
^ V^ a
<2 > t_*- V ^ \ N - v ^
J Ci- <2_>^ \V j <3>Ay \ ' -^ -f'V ^tu ^_JV. /V- W - > v J N ^ A a j c -^ ojJ. v_S . K ' * J j &j *S> } 0>i . --v-'jJr
A-> 1*^ ^ \ xl\ i r li^ i j> v L y ^ e> .
o^st-' ^
~v> J
WV
Belge No : 33
3 nc Kolordu Kumandanlna 1. F irarilerin yz Krt m sellh him ayesinde M a la ty a 'y a be saat m esafede R aka kyndedir. Dn m utasarrf vekiline Galip Bey bir tezkere yazarak airi M a la ty a 'y a hcumdan men' e tti i, kendisi b a -ir d e -i seniyye M ustafa Kemal P aa'y der-dest iin em ir aldndan bunun iin tedbir ittih az e yle d i ini buna m uhalefet edecek askerlerin b il-h ire ar cez greceklerini bildirm i m utasarrf vekili cevb bile verm em itir. F akat kolordudan kendisine ly k olan cevb- muvfk verilm i, kendisinin mcrim olduu btn m illetin kendisini ve bu h y netlerini te l'n eyledii bild irilm itir. 2. 12.9.35 (l2 .9 .1 9 1 9 )'d e M a la ty a 'y a Philip isminde H alep1 ten bir ngiliz M ir-aly gelm i, lyas Bey N ovil'in harektndan kendisine bahsetm i, ngiliz H km eti'nin bir zbitinin air arasnda propaganda yapm asna msade etm eyeceini kendi since tah rk tm a kanaat hsl olursa mevkfen (tu tuklan arak) H aleb'e gndereceini bildirm itir. Kolorduca kendisine bir te lg ra f yazlarak N ovil'in tah rik t ve fesada itirak i olduu esbbyla bildirilm i ve hemen H aleb' e id e etm esi ric edilm i. Dn Novil'i nezdine ard istihbar edilm idir. 3. Cebel takm M a la ty a 'y a varm tr. Ester svari bl M a la ty a 'y a v aracaktr. Kenan Bey yarn otomobil ile M ardin' den M a la ty a 'y a hareket ed ecek tir. 3 nc Kolordu svari blkleri dn D e lik lita 'ta idi. F irrlerin m sellh airle M a la ty a 'y a yryeceklerine ihtim al vermiyorum. Her ta ra f tenvir edilm i, hakikat an lalm tr. Hac Bedir Aa nezdine gnderilen h e y 'e t bilhassa gelm em itir. Hac Bedir Aa srf firrle r kendisine m isafir olduklar iin onlarla beraber olduu ve onlar him ye e tti i b ild iriliyo r. Dersim, Harput ve m lha k at (bal il e le r i), D iyarbekir, B itlis v ilye tleri skindir. H e y 'e t-i fside M a la ty a 'y a sevk edilen kuvvetin Ermeni oldu unu, M alaty a 'y Erm eniler basaca av atyla airi teh eyy ce altk lar an lalm tr. Kolorduca bu m es' ele ehem m iyet le ta 'k ib olunuyor. Avn-i H akla hibir ey yap am ayacaklar kanaatindeyim . U rfa'd a ngiliz kuvvetinde tezyt yoktur.
-114-
Belge No : 33
3 nc Kolordu ve 15 nci K olordu'ya yazlm tr. H arekt : 2385 Vusul : 17.9.35 15.9.35
13 nc Kolordu Kumandan Cevdet Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 28
-115-
^ , ^ 3 -v*
Belge No : 54
rfr*
J V
su Ji <l> {li/'r / *
I \ | \ V ' 'U '
* **
Xr
S
^ *'
.
-* ->
i -w w p - A - \ -i- V- -o vJl
* J toi H. f w A. ^{ki ^ i l i ---U rJ 1 1 i* 5
.
- ^
JTjy /
* C * -J
' -* . joj ^wr 't-M /W

r -V
0 . . . . \* y j*
,^-r ^ * - JUi ~i -V
'
'A
I _/y" ~
^
,* **
, ,
-,
-S S
-S * -*
* I
-. r <aiv . / '< ' :

^
^
,
**L& >
>
w/'
/.-, - ,
<J" * * *
" * -/ \L -* |>Utf '

M
s - vijt- ^V' * 'i- v '
- ..
J
i~ / f< < * ^-' n> * -

at-<? v/ta j i i * . %
.
-
^* ^J' r-
'V ^ r> W >

-
a>JZ .
*J -s- eJ -
> y^ oy'JsS JP -
^ .'.^ i
CyllS
< 'jw ^ ^ 24
o , rs x * ^-fi
' vy -iViU j
' '
' --^r'ri" j-**-'* s C * ? " '

'.
c-iy

i v'-
*?*' V
~ V
--
^ ' ,^' * iaj

J Oi-r
, J ir**' *. &
'* s V^1 *" : *
+r
-l'U*
;v> vj>
e i - ~ J '
~ -' cU r - <- -4^ - '* 'T' L ~rrc,_'^ - ^

e,;~ ^
Iv , Vu. ^ 4 ^ *_ --^*' 'v'C'l '-''V'"

l>
- ir ^ ' '* ' --
A' s
r~ Jj>
'H '
iu )'
^ y .O y
S . t , , r^J < V/- y /* ^ pa
V r
^ ' J''* ~^
\
< <J^L * -V Ijr-M l~ > ^ X\s> jr l+ ' 1 <| ^ *% -V i-J t'j^0' * tS'j'j <0 ^ trjJS t-'^T tre -rj; s IsUj Z\* *,J> Ai' C -Wy
^ e ^ 'r - r O --
^.y iK ^
>J/i*'r^-J' j ' '*'
.Jj> ^ s&+ > j Sj j J' J y J/j '- ^'
' ***^ ~
( V ' i 1 r> . ,~ {J
w
V^ jl V '
--V .
.o.'^'j -J
I A ijf c J-
- X -i.'
'y
'V -116-
Belge No : 34
G ayet aceled ir H arekt 17 M alatya'd an 18.9.35 (18.9.1919)
S iv as'ta 3 nc Kolordu Kumandanlna 1. V alinin ve h e y 'e t- i h arektn tedkk etm ek zre m e'm ur edilen Ptrge ve lhik A kada K aym akam Ragp Bey avdet e tti. V ali Galip Bey 16.9.35* de Novil ve M utasarrf Bedirhaniler ve Binba Sleym an Efendi 17.9.35 * de Sansat civrndan Kirki karyesinden F r a t' geerek tam am yla U rfa sancana dhil olm ulardr. Sleym an E fendi'den baka re fa katlerin d e M alatya m ntkasndan iltih ak etm i kim se yoktur. 2. T ed kiktta valinin, m utasarrfn ve Binba N ovil'in m akasd? ayr ayr olduu an lalm tr. Hac Bedir Aa K h ta'd a toplanacak air ile S iv as'a gitm ek im kn olmadm Galip B e y 'e sylem i ve eer padiahn bu ie irdesi olsa ve askerin de beraber hareket eylem esi lzm gelecei hakkmdaki Ragp B ey'in ifad tm K rtler km ilen tasdik etm ilerdir. Toplanan birka yz Krt M a la ty a 'y yam a etm ek m aksadyla tecem m ' eyled iler. M utasarrf ise S iv as'a gitm ek deil K rt ler ile M a la ty a 'y a gelip Krt hkmeti iln eylem ek maksadn ta 'k ib eylem itir. V ali Ragp B ey'in izht zerine teebbstm n g a y r-i k ab il-i ic r olduunu an layarak U rfa 'y a gitm eye karar verdiinden m utasarrf buna i'tir a z la kazalarn birisini merkez ittih z (kabul) ederek valinin stanbul'dan ald em ri if etm esi iin teebbstm a devam etm esini m usirr-ne (sra rla ) te k lif eylem i ise de bir n etice km am tr. Ba'deh m utasarrf valiye U rfa 'y a giderek D ersadetle muhabere eylem esini ve D ersadetde fikrinde srar ederse oradan Milli reisinin nezdinde giderek M illi airetin i ikn ve ayn m aksat diresinde istihdam eylem esini tek lif eylem itir. M illi airetin in S iv as'a sevk ve tah rik i daha m ecnn-ne (d elice) bir fikir olup u kadarki m aksadna nail olam ayan m utasarrf bey hi olmazsa K rtler arasnda bir i ti (k a r lk) zuhru (o rtaya km as) fikrinde olduundan vali gitm ese bile m u tasarrfla Bedirhanilerin Novil ile M illi reisinin nezdine giderek propaganda yap m alar m uhtem eldir. M illi reis esasen ihzr edilm i ise de On nc Kolordu m es'eleden ikz ve yeniden ird ve o ta ra fa g eerlerse tevkifleri esbbnn istikm li m nsibtir. Ben de M illi reisine yazacam .
-117-
Belge No : 34
3. Ali Galip B ey'in S iv as'a yrmek fikrini kendisi stan b u l'a te k lif ve stanbul'u ikn eyledii an lalm aktadr. Zira m um -ileyh geenlerde D ersim 'e gidip avdetinde stanb ul'a, ordularn slh ve teskin edem edii D ersim 'i tek bana giderek t l k a t- b eyn yla te 's r eylediini ve Elziz v il ye tiy le civar h e y 'e tle rin ahval ve h afysn a (srlarn a) bir nazarla vkf olduunu K rtleri cem ' edb S iv as'a gidip kongreyi datm ak iten bile olm adn ve daha byle sam a sapan yaz lar yaz m tr. F akat bu m eyanda rtbesinin idesini a k ta geirdii senelere aid kdem in id esiyle ona gre te rfi rtbesini taleb etm eyi de unutmam ve va'd alm dr. K rtlerin yannda Ragp B e y 'e stanb ul'a gidersem y a Sadrazam veya D hiliyye Nazr olacam . Byle bir Ali G alip'im . Hkmet nerede bulur, demi ve tekm il K rtler glm ve istihz (a la y ) etm i lerd ir. Btn bu h ak ik tlerin e traf ile On nc K olordu'ca D e rsad et'te m akam t- lzm eye yazlarak mecnunlar eline tebli olan bu gln tarz ve idrenin avkb- vehmesinin (vahim sonularnn) btn vuzuh ve um ulyle tavzihine d ellet buyurulm as M alatya ahalisi tarafndan valinin ve m utasarrfn ngiliz binbasnn h a re k t- hiresi protesto ederek bu zam an da hkmetin muktedir ve namuskr e lle re tevdiini lzumundan bhis bir te lg ra f yaz d n laca m a'rzdur. 13 nc K olordu'ya yazlm tr. 5 nci F rka Kumandan Ham di Kenan Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 32
-118-
B elge No : 35
B elge No : 35
Belge No : 35
T elgraf ______ M alatya_____ 19.9.35 (19.9.1919) Sivasta H eye t- i T em sliye R eisi Muhteremi M ustafa Kemal Paa H azretlerine Srf kendi m nf-i hasseleri urunda din, m illet, slm la mcehhez m illet ve m em leketi dmanlarmzn m l-i ih tir skrn elerin e kurban etm ek isteyen h in -i vatan birka se rse ri nin tevzrt (y alan c lk ) ve ............... (okunamad) kar yap lan h idem t- n-znem in ly k olmadm bir m ertebede yn - takdir bulunmas cizleri iin en byk bir eref ve b ah tiyar lk tr. Trklk ve Krtlk te frik a la ry la ib e-d r olacak bir hdisenin zuhur ve tekevvn (m eydana gelm esini) bu m uhitle rin saf ve nezih nsyelerinden pek uzaktr. Trk ve Krt asrlard an beri din kardei bir m em leket yolda hissiyle yaam ve byle nzik zam anlarda bu irtib a t daha ziyde takviye ve teem m tne hdim bulunmutur. M em leketin mukad deratm y e d -i ham iyyet ve iktid arn a eln muhterem m m essil lerim izin hergn iin ata c a selm et adm larna sab rszlkla intizr ederek muvaffaki y y e tle r tem ennisinde olduumu v azfe-i vataniyye urunda her trl em irlerin can ve ba ile ifsn a m de bulunduumu k alb -i ih tiram larm la cevben arz eylerim efendim. zoli A iret R eisi Hac Ziya Sebti Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/23-31 24-3, 24-4
-121-
Belge No : 36
)lP y\? j
J - --
a j _n y r/ z 3 F I 77- I
/V
^x>y
9J
L -
< 1 - 1 ! , * /V
* * ; fI^ju.
^ ' *
I
s
jr^J -tUy .. / #f { Ifej. i JAv ^ # /

V ^>
y u
r*j \
4^ JLL ti^/^ e1 /^ / A' j>j# J- ^ v<L >^ j*-/ ^ L

~-]
& > -
U>t CbiTîr-r y'' !

9J s - ~ ^ fV A s I
o*V^ 6 '
jv^^c,\V^y Z-W I -*>- U/V\< C V X ^\^-*>0 o '-*
^
<rl+
' >
i >i-U# V ^ U / v ^ v , x j i j /
' - * * - > ~'- ^ -> ^ V "-^-' -*' T C ^ T Jb ^ ' L' ^
^ J iy -ff v i-, ^ > tf i ^
* ^ i ' ^ irU r'
- * M / ^ - y Uu^l - ^ o
V>^
(f ' d ? / f
- 2 2 -
Belge No : 36
' ,A >
>
jO-'cVlrW J .
, * > < *
, L .^ ^s>î j>
4
V ' 3 ~
-
<?^-l L- <y^ ,L)

- -
<z\,t.^. (j 5 ,
d ),* " o ^ ^ r cr <uA L-K
< 2Ju>
(V
'->tc ^/ L j i/ U) " s
Î
j uC~ i < Lr) t - ^ r u
^ L*:
^ "TW"* *<-
-123-
Belge No : 36
G ayet aceled ir. M alatya
S iv as'ta 3 nc Kolordu Kumandanlna 1. Dn akam C .19.9.35'de (19.9.1919) M alaty ay a geldim . Ahvl skindir. Essen m e s'e le fevkalde i zm edilm itir. Binba Novil ay evvel Mardin'* de benim m ntkam da ayn propaganday yap t. M m -ileyhe (ad geen k iiye) serbesti-i. km ile verdim. Ve mukbil propaganda ve ird t ile m m ileyhi m e'ysen ve m teessiren infikk ettird im . M alatya muhitinde ayn hl mmkndr. Ali Galip Bey essen mecnn olduundan teeb b st- m ecnn-nesinin hi bir sem ere bah edem eyeceini (fayd a verm iyeceini) b id yette kolorduya yazm tm . M alatya'd an Krt toplayp S iv as'a gelm ek g a y r-i k ab il-i icrd r ve K rtler iki gn mevkilerinden ayrln ca yam a edip m ahallerine avdet ederler (dnerler). Avdet etm e seler b ile iki manga bir m akineli tfekten ib aret bir k ta onlarn birka yzn darm adan etm eye kfidir. Hele bir de top sedsm i itirle rse i hallolur. Biz esasen 13 nc Kolordu m ntkasnda ahali ve a ir zerinde nfz ve i'tim a d c ih e t-i askeriyyededir. M emrn-i m lkiyenin m um elt- ........ dolay sy la hele air zerinde hi nfz ve kudret ve i'tim a d yoktur. C ihet-i ask eriyye ile itira k etm edike hibir ic ra ta c ih e t-i m lkiyye m uktedir deildir. 2. A m erika h e y 'e ti bu gn 18.9.35'de M a la ty a 'y a m uvsala t ve bir saat k alarak Sivas istikam etin de h areketine devam ed ecektir. 19 Eyll 35'de S iv as'a vsl olm aya alacak lard r. M ntkamzda kfi derecede tenvir edildiler. M ardin'den Osma n iy e 'y e kadar gen eralle beraber seyahat ettim . H ey'et kongre ye ta ra fta rd r. ngilizlerin propagandas ve teebbstna aleyhdrdr. S iv as'ta pek az kalm alar muhtemel olduundan h e y 'e te ne gibi b eyn tta bulunacaksa v ak tiyle her eyi ihzr edilm elidir. Maksad a k a sylenm elidir. Son M alatya ahvalinden A m erika h e y 'e ti bize hak verdi. Ali Galip H alil ve rfekasnm F rat suyunu mrr ederek (geerek) U rfa san ca na g etik leri m m -ileyhm nn harektn anlam ak zere gnderilen ve avdet eden Petrge kaym akam nn ifadesinden an lalm tr. Ahali ve air ird edilerek bu gibi vakayiin ad em -i tekerrr esbbnn istikm l klnaca m a'rzdur. Beinci Frka (Tmen) Kumandan Mehmet Kenan
-124-
Belge No : 36
Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 33-1
-125-
Belge No :
< /\ s >
"T iL L J .
& r-.J* r* W d s i j y f y
'T} .-^ J .I
i
j* .
O vj
- y j>
- y b '^ y y
tJ u
__ ^
J ii,>*j' J-U+\ , ^ < ^ 0

-<^_>
/\M
C ki L
. i ' ,G- *',;>_ -
*Jy^ >
l/.
y-i ' ^-
-126-
Belge No : 37
ifre Sivas 26.9.35 (26.9.1919) H arput'da V ali Haydar B eyefendiye Ahz- Asker H e y 'e t-i R iyseti nezdinde bulunan H arbiye M ifth (an ah tar) iled ir. 1. F irr Ali Galip B e y 'in akrabalarndan olup H arput'da bulunan Evkaf Mdr R fat Bey ile U m r- Hukukiyye mdr ve v ilyet yaveri ve dier bir ahsn herhal yn - em niyet olm adklar evvelce aralarn d a cereyn eden m uhverttan itibh (phe) edilm ektedir. N zar- dikkati lile rin e celb ede riz. 2. A rapkird en Krdistan T eli C em iyeti olduu ve "K tib-i Umum Hulusi" imzs ile evvelce stanbul ile muhbere e yle d i i anlald. ngilizlerin hesbna Krtlk m e s'e le -y i muzrresini karan bu gibi te k iltn da mahv ve ilgas lzumu bedh bulunduundan bu bbda da ic r -y i'c b . 3. H alit Bey arzu ve i ' r - lle ri zerine E lziz'e gelm i ti. Grlp grlmediinin i ' n m sterham dr. H e y 'e t-i T em sliye Nmna M.Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 36
-127-
Belge No : 38
>vTv>
* p j tfrS y u *
d > r ~ r ' ' ------ ii >
C-A*J \ *-<
>*-
-\
A ^-v ?'
.
c\. f,
f
' **j
o', V"-^',- ''* .* ^ ' > > - L
J*yv*
X?e> Jy\* tlv,
y *!>' A_p' ^ <2J>A3> > ^ 3-4 > J> JW ' J G^JyJ o ~* i*1' ^ '
<s>
< t* jr ~ .
g A ^ ' < '- >

*7^ a Cr"^*- *-1
A X V u j 1- / i '
^CL'^
3-A>^ ''V V^ r .?' J> ^
< A
o ' r*
i> ^
0S~1
o-V ~ *>' > ---'ju --< 2 V *
. , js , J
rP > c ^~ -t c^ } 2
J
S > 'Tp-yu ' 'V j> >

r >*>
?
V >
>
OJ>>*-~^ZK
Aj&1
>\ <*/ \/ w
>{ X jj
<% .v/v/ L>V
</ < <A >>-_ */
<*/ */ < : .__ A
'fc-
=^5
-128-
Belge No : 38
D iyarbekir den nc Kolordu Kumandanlna Mevrd ifre mahlldr. 1. F irar D iyarbekirli E krem in U rfa'dan pederine gnder dii mektb hulsas b er-vech -i tid ir (aad a olduu gibidir). Binba M ister Novil v stasy la Paris K onferansna K rtlerin vaziyyetin i anlatm ak ve Trk ih tirastn n nne gem ek ve K rtlerin hukukunu m dfaa etm ek zere Aym tab ta rk iy le M a la ty a 'y a kadar geldim . Y ollarda K rtlerin ekserisini istik ll ve h rriyete tene (iste k li) grdm. M ustafa Kemal Paa M a la ty a da tevkifim izi em rettii cih e tle seyh ata devam etm eyerek, M alatya'd an geri dndk. imdi U rfa daym . Pazartesi gn H alebe gid ece im. Oradan stanbula gitm ek niyetindeyim . 2. Bu mektubu; yannda hizmet eden Mehmet Sadk nmn da b iriyle gndermi, m ektbla beraber merkum d er-dest edilm itir (e le g e irilm itir). Bu adam n ifdesine gre vali U rfa y a gelm em i. Bir tek jandarm a ile bir sem t-i mehle gitm i. M alaty adan valinin izinin iy ic e tahkki lzm dr. M utasarrf ve dier h e y e t- i gelm i ve H aleb'e gitm ilerdir. fside ile beraber U rfaya
H arekt 2477 numro ile mcvir kolordulara yazlm tr. nc Kolordu Kumandam Cevdet Vrdu : 28.9.35 (28.9.1919) Halli : 28.9.35 Kongre h e y e t- i cellesin e : On nc Kolordudan mevrd ifre mahllnn bir sreti aynen arz ve takdim olunur. 28 minh (de) Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 41
-129-
Belge No : 39
!J !
(IXTf
...
* -ji * ut* / - ^ -N.
u / . i <*./
tA t- c Jjfj ci>5 r f y j y J t)
Kuw
* *X-J * jf
V *-A^yy #kSvJo - ji 'S s > '* '.* > , a J> ju v

.
~ ^ . ^ '-^-? ' co *1-^* -Jyr 'f/VO -Ok- Nuv a* c>a-*.v ^ Je> . p-> jT j's } ~ J f>,>e)r* *y>> r ^> 0-\ 0J> i J > '*' j > *>j v'^-*3 ^ <-*>>f t y '
',
/.-' , ^ . ' - 1 > >**jsS>> cAyJr ^x-lrrU <xvv- - < * ^T> - . .* , . ' + . / *r*' ***
. *;
> f.
*.\.
/ ' 1,
V ^ V>t
''' .r'xc* <S~f *
'V f ^ ^VfcAS ^ v>:

y ? /
/
L.
. , - ><*
' -
f '>-~ * > ^
l
\ >\ ,
up
. -*J.>
<*- -?' # aJ^ ' . * -* <
J_vWA
'* OtUljO#
-130-
Belge No : 39
Mevrd ifre mahlldr. M a la ty a dan
S iv as'ta nc Kolordu Kumandanlna 1. Burada ahvl gayet skindir. Hac Bedir A a 'y , Haan Mansur, Petrge, zomi; rseasm celb ettim . Ahvle gre n esyih -i lzim ede bulundum. Cmlesi Krt, Trk gibi teferru k miz i f l ta k em l-i n e fre tle b ak tk larn a nazaran ve bu gn vatanm zn, dinimizin selm eti urunda yek-vct olarak i'cb m d a her trl fed k rla m de bulunduklarna dir if d a tta bulundular. Ahvli ve dmanlarmzn m akasdna ve Krt propagandasn yapanlarn m l-i h in -nesi se l m e t-i vatan iin ne yolda hareket etm ek lzm olduunu an ladlar. Hac Aa kendisinin fena bir ie le t edilm ek istenildiinden dolay son derece mahcb olduunu, kendisi padiaha, vatanna, dinine fevkalde sadk olup Krt ve Trk gibi teferru k miz tah rik ttan fevkalde m utazarrr olduunu, Krtlk propagan das altn d a ngiliz parm a bulunduunu, i'cb m d a dman igalin e kar b il-fiil m dfaaya m de olduunu te 'm n ve beyn e tti. 2. Svari a la y toplandndan, im dilik daha bir mddet On Beinci A la y m kinci Taburu'nu iki m akineli t fekle M alaty a'd a brakm ay kfi gryorum. On Beinci A la y'in k sm - m tebksinin E laziz'de kalm as mnsib olup lyas B e y 'i de 27.9.355 de E lziz'e gnderiyorum. Cebel toplarn ben avdet ederken E lziz'e gndereceim . 3. Svari a la y kumandan Cemil B ey'in Krtlk vesireye msamahas olm ad udur ki kendisi em irle hareket eder bir asker olup kendiliinden teeb b st- ahsiyyede bulunmadm ve ahlk tem iz ve mazbut bir adam olduunu grdm. Son hdisede teseyyb (ihm ali) olm ayp m m -ileyhm mn tevkifi hakkmdaki em ri, firrlarn dan sonra alm tr. M aa-hz Topu kinci A lay Kumandan Binba Mnir B e y 'i mevki kumandan ta 'y in edeceim . 4. 28.9.35 (2 8 .9 .1 9 1 9)'d a ........ gidip 28.9.35'd e avdet edeceim . Ba'deh Behisni...... cih etin e gideceim .
-131-
Belge No : 39
Bu yolculuklar gizlice ic r edeceim . Ahvle gre M ardin'e zam an- avdetim i a y rc a arz edeceim . Beinci F rka Kumandan Kenan Vrdu (g e lii) H alli (ifre zm) : 29.9.35 : 29.9.35 28.9.35 (28.9.1919)
Kongre H e y 'e t-i C ellesine Beinci F rka K um andanlndan mevrd ifre mahllnn bir s reti aynen arz ve takdm olunur. 29 minh (de) mza Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 43
-132-
Belge No : 40
V 8/ 7 *1 ^
0r ' ? J 'r ~ -
"
'' ,
< .>
^ Jfr
' - . y
Ve ;/ 't ; ^
o\?, Ci- rstJ^ " s n j- '^ * J ' ci^- /V
. ~->S l^ y
_
^ ^
^*JJ H / <v oj wêJ/vj'i L /
. Z ^ p '"
t*hA A t->> ss+ o\,j__/ fc j >AP>-' e o \ 6 \ f-/^r JJ O< 'v * c i? rt/ -''^ > ^ <Ujy! =>
eX . '
.
---- JS*jS-> w^>-1 . ; , y
>
-133-
Belge No : 40
_____ D iyarbekir 5.10.35 (5.10.1919) S iv as'ta 3 nc Kolordu Kumandanlna 1. H e y 'e t-i T e m siliy y e 'y e : M alatya M u tasarrf- sbk Halil Rami B ey'in Krtlk ta ra fta r olduu b eyn la k e yfiy y e tin tahkiki D hiliyye N ezreti' nden sbk Elziz V lisi Ali Galip B e y 'e verilm i cevb V ali Galip Bey tarafnd an m m -ileyhin Krtlk ta ra fta r olduu mahsus ise de hizmet ve faaliyyetin d en istifd e edilm ekte olduu tarznda h im yek r-n e cevb verildi ki: stihbar zerine vki' olan istzhm za cevben Elziz v ilyeti vekletinden b ild irilm itir. 2. U rfa'd an S iv erek 'e gelen bir zt Ali Galip ile m utasar rfn U rfa'd a bir ev k ira la y arak birka avan eleriyle U rfa'd a oturduklarm bildirm i ise de bu haberi k ayd a ih tiy tla telkki ediyorum. ngilizlerin U rfa'd a bin nefer ve ay rca ta y y a re le r g e tir dikleri D iyarb ekir'e gelen yo lcular tarafndan b ildirilm ektedir. Bu haberin shhati tahkik olunm aktadr. Bu haber sahh ise son gnlerde U rfa'd a slm larla Erm eniler arasnda vuku bulan hdiseden h eyecna den slm larn teskini maksadna m a't f olabilir. 13 nc Kolordu Kumandan Ahmet Cevded Ariv No Klasr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/23-31 44
-134-
Belge Mo
41
r jlS a Us < V -''^ : u. _\
C -V '" ,*
-' - ^ ' r r . " .^ '

> y j
* k-^ Art. ^ ^ jP V-t
'
UV -
r
, * -> V. 9 v'V O * ^r^' Vy' o-"' - _j , ^ j, ^ u l/ _-^ aKj, ^ *J
S-'j ~
outr~r
^
. J AJJ V
W-J?
> J
' a/'<j \ 'o > ^r r ~
_A-> 'VU > ,' - â_ '
JS
V_^
' V /JW '

>- r'
J----------- -
- '.
-- " t
^ i^ ^ JV '
' ' /"Â. V ' ^ ?
^ ^ <
/' - f', - 'J y,
> --
.-
. ^
' _
i . j u* ' y >Ju'
v/V
^' ' * *->

J
Ja ^ ----->
\
,, -*A_.
/'
t< , V V J,^) 1 > -
< -/w <
'~ i)j ' i X
l
,
ir-^ \ u\t **T * f

^
*
c J^ j
_ >
> j i s - . S . \' , ^ r \ -V
* ->
O -A JJO , ^ V ^-
-135-
Belge No : 41
l 3 .
\
, 3
i'
.y. s
I
:>
,?
'-I
3 M c] j\ {. * N
3 ^ \*^ J. J
< \ _ > % S
}'
5V M '.- * , ^ -S ^ 5
*' i
)
H
n
, * *
\ V
<c 3*
') -5 -
{' ' 1J '
<S!
\\ < \
C sl
V y ^ ..k '\
51 ^
\ >
V ^ / V. \ hm-t~ u j l
^ -3 ' i" 3 * -
i ;K
:\V ^ -Jt ! 1> :1 .-: <

-136-
Belge No : 41
______ Mardin____________ 19.10.335 (19.10.1919) S iv as'ta nc Kolordu Kumandanlna H e y 'e t-i T em sliye'ye: 1. Mardin muhiti pek kesif bir su rette Arap, Krt a ir iy le meskn olduundan Hukuk C em iyeti T ekilt burada benim gaybbetim (yokluum ) esnsnda K rtlerden m ilis askeri yazlacak ba'deh H ristiyanlar katliam edilecek sretinde bir yiay mucib olmutur. Ermeni teh ciri esnsnda bu havlide bir ok Sryani kyleri K rtler tarafndan mhim h a arata ve z iy ta dar olmu olduundan H ristiyanlar bu defa da byle bir eyden korkm aktadr. A m erika m essesesi reisi de bu bbta hkm ete m rcatta bulunmutur. Benim ahsm a kar ummun em niyyeti olduundan vrdumla (geliim le) bu cereyn kesilm i ise de bir beynnm e nerederek yiay tekzb ve byle bir hl vukuunda her trl m es'u liyyetin ahsm a rci olacan (geri dneceini) iln ettim . A m erika messesesini de te 'm n e ttim , imdi tam am en herkes de sknet ve em niyyet m evcuttur. 2. M ardin'de en shib-i nfz yed i, sekiz aile z t- muh terem leri dhil olmak zere bir M dfaa-i Hukuk C em iyeti H e y 'e t-i M erkeziyyesi tek ilin e teebbs ed ilm itir. Bu gn yarn n eticelen ecek tir. H ristiyanlar tatm in etm ek zere Sryani Kadm cem atinden y n - i'tim t bir zt da h e y 'e te alnm tr. Ve burada m ilis te k il t ve ire yap m aya teebbs ed ilecektir. Z ir bu gibi bir teebbs birinci madde de marz cereynlarm yeniden zuhrunu mcib o lacaktr. Essen air rseas hemen ek seriyet i'tib r y la elde olduundan dman igaline kar bu kuvvetten her ih tim ale gre istifd e mmkn dr. B inen-aleyh H e y 'e t-i M erkeziyye srf e fk r- um m iyyenin tim sli olacak ve kongre h e y 'e t-i tem sliyyesiyle tem as te 's s e y le y e ce k tir. 3. M ardinliler D iyarbekirlilerin z r-i nfzunda da kalm ay arz etm em ekte olduklarndan bu liv h e y 'e t-i ahvl-i hussiyyesi i'tib r y la m stakil liv gibi telkki eyleyecek kongre h e y 'e t-i te m sly y esiy le dorudan doruya hali tem asta buluna caktr. Bu sebeple buras liva olduu hlde bir h e y 'e t-i idre deil bir h e y 'e t-i m erkeziyye tek il ed ilecek tir. -1 3 7 -
Belge No : 41
4. Mebus m es'elesi de burada biraz mkldr. Z ira zi-nfz (nfuzlu) bir ka ahs kendi mntesibininden mebus k arm aya aly o rlar. Bu nam zetlerin ahvli ise pek emin olmad gibi biraz da liyak atsizd irler. Dier nam zetler arasnda da ben henz hibirisini karar vermedim. M aa-haz en iyisinin intihbm a (seilm esine) a lla c a k tr. Bura h e y e t- i m erkeziyyesinin mebus intihb m es elesinde te e tt t-i efkr (fik ir fa rk llk la r) zuhur edebileceinden (douracandan) in tih b ta h e y e t- i m erkeziyyenin karm ayacan m illetin bu hususta serbest olduunu syledim . Kongre tarafndan da mebus in tih a bt hakknda Mardin h e y 'e t- i m erkeziyyesinden m e tlib tta (istek lerd e) bulunulmamas m nsibtir. Ben de te tk k a ta giritim . 'cb m a tevessl olunaca m a'rzdur. Y averlik 1398. Beinci F rka (Tmen) Kumandan Kenan Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi
2
1335/3-3 64, 64-1
-138-
Belge No :
Belge No : 42
S S \p
> 1 r-jJ"
> j O
^ 'VV'J(-) V
- 3 ^ r fZ S a J t
V L'
lfe-&J u t/b 1
_____ y ri y^J ^
r/L ^ Jy~P ) (S^** ^ <
l C
ifatr*
< 14 U* } *ûL. cJjr-C Jl o ?"> -.; -U ij> '-^fi l~ "-j L < ^ * i*
**' (/^ t D y * C
<^<> J - ,Jj " -y fy r'+ 'Jr^

7 r u - X ^ - t
ro > J>
/> ^
/ H / A fs,
Belge No : 42
G ayet M sta'eld ir. 3 nc Kolordu Kumandanlna Bedirhanilerin M alatya livasndaki tah rk tla r (k k rtm ala r) m a'lm dur. M alatya M utasarrf H alil Ram i ile ak rab alarn dan C eldet imdi de Musul vilyetind e grndler. C eldet Z aho'dadr. Binba Novil'in beraber olup olm ad m ekktr. B edirhanilerin v atan - aslle ri olan K otan'da ve S iirt livsm da tah rikat yap arak ve Fransz ig ali de vesile ederek ngilizlerin teviki ile frsat bulurlarsa da bu defa da mezkr (ad geen) m ntkada Krdistan ilnna teebbs etm eleri m uhtem eldir. S iirt livsm da en mhim yer rn ak 'tr. kinci F rk a'n n i ' r na gre rn ak'd a Sleym an Aa ile Batvan A ireti R eisi m er'den m -ad rseada Bedirhanilere tem yl hissi grlyormu. rnakl Abdurrahman Aa ngilizlerin Zaho, m adiye kazalarndaki te 'd b t srasnda ngilizler aleyhinde bulunmu ve H km et-i O sm an iyye'ye m erbtiyyetini (b alln ) iln ve isbt etm i ise de Zaho h kim -i siy ssiy le de muhbere etti i an lalm tr. H atta kendi ocuuna Zaho'da am eliyat yaptrm ve operatr M usul'dan Zaho hkim i g etirm itir. m a k 'ta hkm ete en sdk olan N aci, Yusuf A ay a da gzlerini tedvi ettirm ek iin Zaho hkim i haber gndermi ise de gitm em itir. Bu zat el-yevm S iirt'd e frk a (tm en) kararghm dadr. Bu zattan istifd e y e alyoruz. F rk aca mukabil propaganda yap lm akla beraber S iirt nfus m e'm ru ta h rr-i nfz bahnesiyle ird at iin rn ak 'a gnderilm i ve Cizre M frezesi'nden de rnaka yirm i nefer sevk ed ilm itir. kinci F rk a'n n btn taburlarnda muhrib 500 piyade vardr. Bu da vsi' (geni) m ntkada syi iin d alm tr. Gerek syi gerekse Fransz igali haseb iyle kolordunun dier k tatn m dank v az ' l-ceyi (konuu) da m a'lm dur. Bu sebeple Siirt livsm da umm ve siys bir i ti (k ark lk) olursa kinci F rk a'n n ancak a lt taburundan ve 14 m itra lyzle 3 toptan istifd e edebileceim . Yalnz S iirt livsm da mblasz ahli yedinde 20,000 harp silh mevcd olduuna gre bu dank k ta tla ne d ereceye kadar muvaffak olunabi lecei mekuktur.
-141-
Belge No : 42
V ali vekilinin B itlisli ve K rtlerden olmas da a y rc a y n - teem m ldr. B inen-aleyh kolordunun v a z 'iy y e t-i um m yyesine nazaran S iirt livasnda kuvvetli bulunmas ve bir i ti zuhrunda muvaffak olabilm esi iin b er-v ech -i t istirhm tm m s r 'a t- i is ' fm (s ratle yerin e getirilm esin i) ve ehem m iyetle telk k i bulunmasn istirhm eylerim . A) V li vekiline derhal iten el e k tirilm eli. Ve yerin e d efterd ar veya S iirt m u tasarrf veya baka bir mnsibi heman tevkil klnm al, B) ngilizler nezdinde teeb b st- siysyyed e bulunarak hkim siyslerin in mntkam zdaki rsea' ile muhberesine hitm (son) verm eli. Bu bbta yedim izde vesik vardr ve hkm ete hyn eti m a'lm olan B edirhanilerin m ntkalarndan tard talep edilm eli. C) B itlis 'te k i 18 nci A lay taburu ile m akineli bln heman S iir t'e alabilm ek iin 15 nci K olordu'ca bir tab urla iki m akineli tfein Mutki airinin syii ihll etm elerine binen muvakkaten olsun B itlis 'e evki ve S iirt livsm da siys i tia olursa On Beinci K olordu'ca da en byk m ikyasda bize muvenet edilm esi ve imdiden bu cihet nzar dikkate aln arak B itlis 'e mcvir m entkda kuvvet ihzr edilm eli. D) Baz rsea' b il' h ire irdesi istih sal edilm ek zere tarafm d an nm - padihiye olarak gm iftih ar m adalyas i't s m a msade buyurulm as. H arekt 2828 nezrete ve mcvir kolordulara arz edilm i tir. 2/3.11.35 (2/3.11.1919) Kongre H e y'eti M uhteremesine takdm . 13 nc Kolordu Kumandan Cevdet
Klsr No Dosya No Fihrist No
10 1335/25-33 18-1
-142-
Belge No : 43
-""t
\ ,
v \ ^ k * .
v U K/SM
!
T } v'f ^- ' \ (L C i ' K *> \

1'V . !.
-143-
< *t
Belge No : 43
-144-
Belge No : 43
T elgraf ________ Dersim 3.11.35 (3.11.1919) Sivas Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk C em iyeti H e y 'e t-i T em sliyyesine Hi bir v a'ad ve a rta mstend olmakszn (dayanm akszn) birka evvel ngiltere hkm et-i fehm esi tarafndan v atan - muazzemizin bir cz' olan U rfa, A yntab, M ara liv lan igal ve hiren devletin m iynelerinde vki i 't il f zerine m ahal-i mezkre tah liy e edilm i idi. Bu kerre de m trekename h ilfn a olarak Fransz kuvvetinin girdiini ve Ermeni mezlim ine mmt eylediini (gz yumduunu) k em l-i teess rle haber aldk. Din vatan nsan mchedesi ile a lt buuk asrlk bir tarih i ve ba-huss canlarndan daha aziz bildikleri mukaddestn m ille t-i slm iyeden bir fert k aln caya kadar m dfaaya m heyy bulunan Osmanl kavmi bu tecvz gayrim eru ve sarih karsnda ih tiy r- sktu e re f-i tarih ve m illlerin e asla muvfk grem ediinden cih n - b eeriyetin arz e tti i nsan gyelerden inhirf buyurulm asm ve bir an evvel elv iy e -i meguleden (ig al olunan illerden ) ekilm esinin v esit-i lzm e ile dvel-i ecnebiyye m m essillerine iblan ve Franszlarn bir an evvel e lv iye-i meguleden ekilm esini umm D ersim liler nm na ric ve a s r- fiiliyyesin e iddetle intizr eyleriz. Ahali Nmna Belediye R eisi Cemil Krdistan T eli C em iyeti ubesi R eisi Nmna K tib-i M es'ul Mehmet Hayri
A tatrk zel Arivi

10
1335/25-33 20-3, 20-4
-145-
Belge No * 4* -
\y ^
' r
,.
-: A > W ' ~ '
' *
Jj> ^ r
t'C * J . ',, 5 * - ^ s ^ A ^ ^ 'T T -. '
< v-
V -*.-
V cs' ^ > b
'
. i
? - - * & w 1
& ;> & -' X O / I t i ^ J i -1 ,r ^

^v_ \
O J
t' ^ ^ y t J
.(^ t
>: - > ' J ^ c3 (U ' '' > ".S / < ^ - > '*
J y _
' ,J
>_U-
' C -v /V ->'->
-146-
Belge No : 44
I O ; L>\ ~-<SjS ^
t ^ ^ O / j J '
, J J -> -~
rJr '
< > '
> j
^ r K r^
\"
*) U L_* c > s pV
-147-
Belge No : 44
_______ Sivas______ 8.11.35 (8.11.1919) D er-sadet anakkale M evki-i Mstahkem Kumandan evket B eyefen d i'ye C.6.11.35 (6.11.1919) Aydn C ephesindeki R edd-i lhak ve T rakya Paaeli C em iyetleri esasen Erzurum ve m tekiben Sivas K ongreleriy le Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk cem iyeti nm altn d a tevhd ed ilm itir (b irle tirilm itir). Bunlar evvelden beri bizlerle hem fikir ve hem kanaatteydi. D er-sad et'd ek i V il y t- arkiyye C em iyeti ismindeki h e y 'e te gelince bunlarn Erzurum Kongresi' nden sonra sebeb-i vcdu kalm am tr. Bu zevtn K rdistan'la m nsebeti olamaz. H e y 'e t-i tem sliyem izin B itlis 'te ve M utki' de de z-nfz (nfuz sahibi) a'z s vardr ki onlar da Mutki A iret R eisi Mirza Beyzde Hac Musa Bey ve Sadullah Efendi' dir. Gerek bunlar ve gerekse M dfaa-i Hukuk m erkizi v sta sy la bir kere daha c m ia -i O sm aniyye'den infikk (ayrlm ay) kabul ed em eyeceklerine ve m akam - h il fe te m erbutiyetlerine dir m rcaatda bulunm alar tarafnzdan tebli edilm itir. Krt Tevn C em iyeti'n in mevkii ancak stanbul olabilir, n gilizlerin him yesini dnen bu vatanszlarn K rtlerle hibir mnsebeti yoktur. Bu gib ilere efendim . m m tkr davranm aya da lzum yoktur
A rz- hrmet ederiz. H e y 'e t-i T em sliye Namna M ustafa Kemal 3 nc Kolordu Kumandan Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 4 1335/6-2-10 47-2, 47-3
-148-
Belge No : 45
A I O I /7 7s/Zi p I /f~7
>
* ->
'
.^
\ * */ 3^ J 'Jjr^L ) P * f
- -
(f *
^ A j*
^
vp ^ y
'^C a J
.3
-
^ T y, 1_ J> >
--e.
ô '
J>
\ ,
'
-**
_ \ j ) ? ' J J- ?
*
O
V O ./ V
J.
V\J
) v) I j ' /
-149-
Belge No : 45
Sivas 8.11.35 (8.11.1919)
Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk C em iyeti Siirt H e y 'e t-i M erkeziyesine Bedirhanilerden bz vatan hinlerini ecnebi paras ile bz tesvlt ve ic r a ta teebbs eylem ek isted ik leri haber aln m tr. V ah d et-i M illiyye (m ill b irlik) ve uhvet-i d in iyyenin (din kardeliinin) hlelden vikayesi em rinde son derece b asiretk r bulunulmas ric olunur. Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk C em iyeti H e y 'e t-i T em sliyesi Namna M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel arivi
10
1335/25-33 18-3
Belge No : 46
V y
-C ^
\ S_,J I jv /
fi i i i J > > v-> /W iiwm j '
d -^
i1 1 . it.. . ;
V/W N ' ^ > H i ,- r VaJ _
* s*'*3 AS - ~s
' "
1 /
'-' l^
>ciAl J
*/
< -Jvj
* J.
&/'.'' -> >
Z ;'Jv ^
^ ^ fc s?
î S <>
-> ,
V '
'
;
f r ' *J L p j>
i> J *
) j
-'"
w ' - ,.. ,
-151-
Belge No :
46
Belge No : 46
ifre Sivas 9.11.35 (9.11.1919)
Harput V li V ekili Servet B eyefendiye D ersim 'den 3.10.35 tarih 787 num ara ile Krdistan T eali C em iyeti u'besi u'b e nm na k tib -i m es'l Mehmet Hayri ve B elediye R eisi Cemil im zlaryla alm an telgrafnm ede U rfa, A yntab, M ara'm i g a l-i cedidi protesto edilm ektedir. F i-l-h a k ik a bil-um m M dfaa-i Hukuk C em iyeti h e y ' t- i m erkeziyye ve id relerin in ve B elediye R iyasetlerin in hkm et-i seniyye ve ecnebi m m essiller nezdinde protestoda bulunm alar lzmu t a mim ed ilm iti. Ancak K rtleri c m ia -i O sm aniyye den ayrm ak, ngiliz boyunduruuna sevk etm ek, n eticede ark Anadolumuzu E rm enilere in etm eye mncer olacak olan Krdistan T eli C em iyeti gibi muzrr bir tek iltn vicdan yerine ecnebi paras tayan bir ka serserinin m em leketim ize ekmek isted ik leri tohum -u fesdn D ersim 'de reva bulmu olmas y n - teessrdr. M a'lm -u lle ri olduu vehile ummi Sivas K ongresi'nden sonra V atan - Osman dhilinde bil-um m m ill c em iye tler Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk C em iyeti nm - ummsi altnda toplanm ve vahdet-i m illiyem iz bu s retle cihna ibrz edilm idir. M eselenin ly k olduu ehem m iyetle d ikk at- nzarm a aln arak iftir k -c y n e c e re yn la ra meydn verilm e mesi him em -i M slim e-yi vatanperverlerinden m untazrdr. H e y 'e t-i T em sliye Nmna M ustafa Kemal 3 nc Kolordu Kumandan Ariv no Klsr No Dosya No Fihrist no A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33
20 20-1
-153-
Belge No : 47
Xu
r s* y*j> "y^jj 'J. 'O9A D
\ ^ / O
W i/ Z l
\<
F i /?
- -
^ jr ,-Jy );Sj ) 'vi^
Cjj ( '-* < > ) IaslA* ^ ^ \j> c J J s J fssasz^ gj A> ^ ' . Cc^.rC^^^^ j* S ~" --A< .v4) ^ ^ y Lj. \j \ j
-A/ J '-j9 > jJ J>
_
'
to
'
t \j-> \
L> V,~ ^ > 0> J JL. ^

/3^j > u-.iU
K.^- 4
JL>
s \ )v-a-*,'L*J>_
ii V I ^ ^ -
MS/ 1^ I
jv o
^ U cJ \ >>
U
^ V i- r - n J r
>SP*VJ ^ V " y
^ 1^ ^
< ' <> ' -J - ^

' X - J J
^ C 5,
( -
> ^> ^Jj) LJs' /
Ei-
I A > J , l J
- t+r** -*3 ^
t7 a e = i*
/a b V' 1<yyy -l<

? / '. / (V >1 f .
r ^ i s ) \s>
-C _ ^
tV^> l ^ j , ^
y ), ^J-
' '
a'
/s w ^ > > JL j
J
t
_ yx=^~\ /J ^ \ . '
^ i_ w i-tr '
a
^ > / /w , ) vo _
-154-
Belge No : 47
ifre Sivas 6.11.35 (6.11.1919)
D iyarbekir, Erzurum, Van, B itlis, Harput V ilyetlerin e 13 nc Kolordu 15 nci Kolordu K um andanlklarna ngilizlerin el altndan teviki ve Krt Tevn C em iyeti'n in Iftirk-c yn e fa liy e ti ile K rtlerin h a re k t- m illiyye aleyhinde olduklarna dir pek muzrr propagandalar yap lm ak ta olduu stanbul'dan b ild iriliyor. ark Anadolu'nun necb bir unsuru olan Krt kardelerim izin e c z-y m em lik-i O sm aniyye' nin g a y r-i kabili infikk bir k t'a sn d a, m akm - m ukaddes-i h ilfe te btn imn ve sad k atlariyle merbt bir m illeti olduklar, harekt ve te k il t- m illyenin en sadk ve kav bir uzvu bulunduklar meydanda iken yine bu kabil muzrr propa gandalarn p y - ta h t- sa lta n a t- seniyyede rev bulabilm esi yan - teessrdr. Bil-umm h e y ' t- m erkeziyyelere ve Krt avas ve erafn a k eyfiyyetin tefhim i (an latlm as) ile Kuv-y M illiye ile m ttehid olduklarna, c m ia -i O sm aniyye'den hi bir vehile ayrlm ayarak m akam - m ukaddes-i h il fe te k em l-i sad k atle merbt k alacak larn a ve Krt Tevn C em iyeti'n in iftir k cuyne hareketini t e l'n eyled iklerin e (l n etle d ik le rine) dir hkm ete, m m essillere telgrafn m eler kede e t t ir il mesi ric olunur. H e y 'e t-i T em sliye Nmna M ustafa Kemal 3vnc Kolordu Kumandan Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 19
-155-
Belge No : 48
e ;
K ~ "
'
, -"* -/ > ^ i
Z ^ ' ^
JS s
^ \ ; y > s < ', > J A

(V ^ lA " '
' J? /
'*
X/
# J -
4 JV )
*
, J i
f~ -"
^ tu ,
'v
& . 7 ^ - U-U L , i . ' J. ^ < 6
4 ^ .~ r '- '
, L> -, .
- -
Lt ^
* 4 1.
.' ^
H-f>. ^
tf. H . < ^
c s >
^ - Uf
* * * ,;
:} ^
; '
; V 1/
. , .
' -' a il
y '< ^ * 'V - .: r
i -7- ) ^
1, . ^ - V
y.
< y, t ~k.
1^ c '
v t
-156-
Belge No : 48
Elziz 3 nc Kolordu Kumandanlna M ustafa Kemal Paa H azretlerine C: lO T ern-i s n 335 (10 Kasm 1919) Dersim Krdistan T eali C em iyeti u 'b e sinin ekm ek istedii tohum - nifak hakkndaki ir d t- devletleri ehem m i y e tle n zar- dikkate aln m tr. M erkez-i v il ye tte bu m aksat ile teekkl edip bir mddet ic r y - fa liy y e t eden klbn ic r klnan tedbir ve lzm gelenler nezdinde vesya if s y la dalm asna m uvaffakiyyet hsl olduu gibi Dersim ubesi'ne de ic ra klm an te b lig at ve vesya ile alm an cevblar da M utasarrf V ek leti'n d e bulunan ztn m e s'eleyi ih ta edebilecek (kavrayacak) derecede kudret ve k b iliye te m aalesef m lik olam adklarndan dim a mezkr (ad geen) klbn endie ed ilecek bir m ah iyette bulunmad bildirilm ekte idi. Bu kere mezkr klbn iftir k -c y n e bir cereyn huslne a lt anlalm asn a mebni sert ve bendinde evrak ve d eftirin m erkez-i v ilyete irsali hakknda M utasarrf V ekili Emin B eye t a 'lim t- mahssa olunmu ve elde olacak neticenin arz tab i bulunmutur. 16 T ern -isn 335 (16 Kasm 1919). V ali V ekili Servet Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/25-33
20-2
-157-
Belge No : 49
' ./f,
^ V^v * L t
oh
^^
l * *
v f
'
V
^W ) )J}C
c_ *
)
* , *
2& ,A
J v .; - , * ,y ,
rW
' -^CVyy ' ' - y ^

^ V / ' , J. v Ny y \ (.f-fiP p r , 'f-P
''& J>' - > ^ p ^ >
1 f ^ '> * *
> l- * > * \ j f ' / i S r u y / > ^ p > - 1 ^ x - }
-158-
Belge No : 49
Mu T elgraf 241 Sivasta Anadolu ark ve Garbi H e y 'e t-i T em sliye R eisi M ustafa Kemal Paa H azretlerine Ahvl-i v ilyet b er-v ech -i t (aa d a) rz olunur. 1. Bundan on be gn evvel Sason kazasnn iko airetin e birka sivil efendi gelip ngilizlerin ah liye para tev z'etm ek te (d atm ak ta) olduunu an latm ak la beraber ta r a f - ciz-n em e geleceklerin i sylem ilerdi, esiri d er-d est ed ileceklerin i an la dklar iin gelem em ilerdir. 2. V ilyetim izin seken -i um m yye ve bil-um m airle r rses e fk r- um m iyyesi bu havlinin D evlet-i Osmaniyye idresinde kalm asndan ib ret olup ngiliz, F ranszlar m ilyonlar la para te k lif e tse le r bile her fert kannn son dam lasn devletleri uruna esirgem eyip hazr ve b ata z t- H azret-i Padih te b 'a - y hnede yaam ay azim ve cezm etm ilerdir. H usst- m ezkreye min ed ilerek inaallah h ilfe ti zuhr etm eyecek tir. 3. A ra sra ic r edilm ekte olan m uhbert iin te lg ra f hnelerce cret isten ilm ekte ise vatan ve m illete taallu k eden m esele olduundan cretsiz olarak lzm geleceinden bu bbda ne yaplm ak i'c b edeceinin i ' r mercdur. 20.11.35 (20.11.1919) H e y 'e t-i T em sliye A'zsndan Mirza Beyzde Hac Musa Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 29-1
-159-
Belge No : 50
jr " * \
' \
V N *" , " A' ^ s , cr* / ? u-> ^ * ^ >

y J& f. < ^ > > f * 1 <* >
V ^ c O P V\U s 'S ' f

jjr * ^ ^
s ^ >
y /
^
\ J> s '
' . .
/ j V/-*
JV J>
a> u
\
>
V
u^ s
c S 'M '^ ^
- J L t ^ j '
i f ' Vap >f* Vv*' ^
U ô/ > J3 o 5 \ - c > ^ ^ ^l ^
cê-P S M ^
r*-^ S*
'
J)
^ ^ yP < . V----- ---------- \ fS _ -*'^ - a_^ J !>* ' ^ >
A'jyv > V
^ V >U U
-> '-^
jj ^J j
s y
' < *^' i r - ^J V

js\
u_j I
< A * _ /^
t-* \_ \
a 1* - - U J V
^
.
j) o
\
jJv->
>>j _> tAi* rt v > , * L

s \
o, a*? < \ r-^
C J J> ^ >
< o - V< ~ \
-1 60 -
Belge No : 50
Numara 2479 ______Erzurum__________ 24.11.35 (24.11.1919) Sivasta 3 nc Kolordu Kumandanlna H eye t- i T em sliye R iy a se t-i A liyesine : B eyazt, "Hns, Pasinler, T ercan" havalisindeki r se-y airin beyn buyurulan propagandalar red ve t e l in ve Krt Tevn C em iyetinin am l-i iftirk -cu yn esin i iddetle takbh ile Krt kavm -i necibinin btn d in d alaryla beraber m akam - akd es-i h ilfet-p en h iye m etin ve l -y e z a l (sonsuz) bir h iss-i sadkat ile merbt ve harekt ve te k il t- m illiye ile m ttehid (birlik) bulunduklarn b il-b eyn taraflarn d an o yolda hkm et-i m erkeziyye ve dvel-i m ute life m m essilleriyle c e m iy e t-i mezkre ve m atbuata telgrafn am eler ekildii m ahallerinden i r t- cevabiyesinden anlalm ve Y unanlla rn havlisindeki ahval-i m ezlim kr-nesinden dolay dahi m erkez-i v ilyet ile B e y az tdan protestonm eler te rtb ve belediye rses ile e r f- m ahalliyeden ve aire t rsesndan icb edenlere imz e ttirile re k kezalik hkm et-i m erkeziyyeye keide edilm i olduu ve K K aym akam lndan aln acak cevbnda bildirildii marzdur. Erzurum V lisi R eit Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 v 26
-161-
Belge No : 51
.> ^
^
fJ j
i) / j V y
^ o i> * '/ y , J
Lf l ^
< t!^ ^ j
)< j^ V
Ur >^ -A>-/
j t . ^
^ ' , ^
(/ Q ' S ' )
> ^ fj> x ^ J W i^ *> ] '+ M ke^> d j ^ j V ,
"
< -^ y
-162-
Belge No : 51
cr
( ty ^ jw r
fij ) .
/ 'J L. -r /_, j> -> S ) , ) P} f< / % '*>'* s *- I
t S ;
(JP
( ^V yA y ; V y A h ) ^ ] ^
^ - r - l> c * 'V 5 >
^ U -VUL.
uM (T j UJLS
o^t
; uv, IA 4 . 7 ^ '
S**, m * "'c>v^l-
* ' > f 'U ^ / i (V *-c*

/^ ^
iu r ^
sA ce> ^/
> ?"cfc7J ^ *
jr
v . fT sj* y
-163-
Belge No : 51
FI
-164-
Belge No : 51
T elgraf ________ Ernis___________ 3.12.35 (3.12.1919) Sivasta Kongre H ey'etin e ngilizler para kuvvetiyle elde e ttik le ri birka serserinin Krt Tevn C em iyeti nm altn d a toplanarak m l ve e fk r- m illiyem izi h il fe tte tevkat ve teeb b stta bulunduk larn teess fle i ittik biz umum Krt m illeti ecz-y m em lik -i O sm aniyyenin g a y r-i kabili infikk bir k t'a sn d a m ak am - m ukaddes-i h ilfet-p en h iye btn im n ve sad aktim izle merbtuz. H arekt ve te k ila t- m illiyyenin en sdk ve kv bir uzvu bulunmakla Kuv-y M illiyye ile m ttefik ve lzm - g a y r-i m frk (ayrlam az) bulunuyoruz. C m ia-y O sm aniyye den hi bir vehile ayrlm ayarak bize uzanan e lle re btn m evcdiyetim izle m ukbele edeceiz. Sun olarak teekkl eden Krt Tevn C em iyetinin hi bir vehile bizi tem sil edem eyeceini iln eder harektn takbh ve te l'n ederiz (ln etleriz). Rsedan mtevakki Mehmet Beyzde Bedri Rsedan mtevakki M ustafa Beyzde Yusuf B argiri Kazas H aydaranl A iret Rsesndan Mirsad Rsedan nadir Beyzde brahim. Rsedan Hac Mehmet Aazade Bekir Rsedan mtevakki Hac Ahmet Beyzde Ahmet Rsedan Hac Mehmet Aazade M ustafa R esedan Mehmet Aazde Ali Rsedan Nadir Beyzde Ali A iret ulem asndan Hac M ustafa Rsedan Menusi Osman Aazde Ahmet Hac Mahmutzde M ikil Ulemadan M ikil, ulem dan Abdullah
-1 65 -
Belge No : 51
A iret Ulem sndan Sadullah Ulem adan Yusuf, Bergan A iret R eisi erkez Pergn A iretinden Osman Pergn A iretinden Ali, Forsi A iret R eisi Sleyman Miran A iret R eisi Hseyin, Bolu A iret R eisi Kul Necan Hoydar A iret R eisi Selim , Mofori A iret R eisi Ahmet A tyan A iret R eisi M ustafa, Madili A iret R eisi Yusuf M ikilanl A iret R eisi Hseyin. Airetinden Ahmet, Perugn
Ulemadan K yat, Miln A iretinden mer
A tatrk zel Arivi

10
1335/25-33 27, 27-1, 27-2
-166-
Belge No : 52
^7 ^ ^
7 - !i ' ......._ I _ I r\~/3?s/% i F i /" vlS ' f ^ j r -"v-eS
-y.
sS > sJr^ ^ ' '
c* ,
"*
' - - * ^ V ^ cLA '^ _5 < \Lj \ &Gj, , '-' , ' ^ ^ > j ^ ' ' -6 U* Û
^>A~r - l J J
tJr
- *0
, . .X > ^ I
.S j
- ^ / l *\' "
.uy~--' ---r
-1 67 -
Belge No : 52
Tel Sivas 3.12.35 (3.12.1919)
M u'da H e y 'e t-i T em sliye A zsmdan Mirza Beyzde Hac Musa Beyte C. 20.11.35 (20.11.1919) 't ' buyurulan m a'l m ta arz- teekkr olunur. Krt kavm -i necibinin m akam - akd es-i h ilfe te m erb tiyyet-i diniyyesi (din b a ll ) ve Trk k ard eleriyle g a y r- k ab il-i infikk (ayrlm az) bir k itle - i ham set tekil eyledii btn dnyaca m a'lm dur. stanbul'da vicdan yerin e dman paras tan yan bz den'ehsn (soysuz kiilerin ) Krtlk nm na iftir k -c u y n a (a y rlk ) vki olan beynt ve iatm n air rses ve K rtlkleri tarafndan D er-sadet m atbt v asta s y la tekzb ve te l'n olunmas (ln etlenm esi) siy sete pek muvfk olub H e y 'e t-i T em sliye zsndan olan z t- llerin in ve te k il t- m illiyye uabtnn aralarndaki m uhbert- resm iyyeleri crete tbi deildir. Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk C em iyeti H e y 'e t-i T em sliyesi Nmna M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 29
-1 68 -
Belge No
>r * y<
53 < .. V \ . v 1
^ 7 r
<K^
^ s
-j> ^ ^ j , j,
> J ;;l X
^_a \ J ^y
\
r V ^^\ V - > . >v

\ * \N \
^ v i^ J S -U^* ^ 1J o ^ V u, < 0 ; V ^W-r -f -_

_ ._ * ____ w
J,
~<ô ^ / C J,
S rr V
m I.. h n m i
0 ^ r 7 V Â -
_ u > iiwr^rim ' * i i r ^ * -* -** ' m j :***.'- * /'* **
crj \
-JO ^ / p >A _ ) i j 0 0
'vr is -^ '" v _S'-'
_ y5>}
.,
^ \ t \ . ,x_*
.. j\, ^ ;^.Mr . /
^
<. > *l
- j 1 - -,L 7 V " ^>-* 'O S y ^ J. 1 . o ^ ^

\ ~
r
,
v r> ^
'
r <yv^V
!.
>o ^ _ _
^ c jv .( j- ^ y y sVi\_J W - . ^ v (( J <^ - î
\,
>' ;
4 ' v / V \' -
/ \ ; )V / ./
-169-
Belge No : 53
M alatya'd an S iv as'ta 3 nc Kolordu Kumandanlna H e y 'e t-i T em sliye R iy s e t-i A liyesi'n e: M alatya B elediye R iy aseti'n d e bulunduu esnda vzfe-i m e'm u riyetin i s u -is ti'm l ettiinden dolay ahren ta h t- muhakem eye alnan Arpacolu Hac Mehmet Efendi'nin dnk gn Elaziz H e y 'e t-i A d liyesi'n ce b eraat e ttirild i i haber aln m tr. Binba Novil ve Bedirhanoullarn ve D iyarbekirli E krem 'i hnesinde m isafir ederek firar m u tasarrf ve vali ile K rtlerin propagandasn yapan ve Sivas'a gnll kaydna teebbs eden ve b il' h ire vli ve m utasarrf ve n giliz'le beraber daa firar eden hakknda tutulan zabt varakas ile h y n et-i vataniyyesi sbit olan m m ileyh Hac Mehmet E fendi'nin B elediye R iy se ti'n e ide e ttirile c e i de syleniyor. Mebs intihbn (seim ini) te 'h r eden ve henz m ntehib-i sn leri intihb ettirm eyen r se- hkmetin m m -ileyhin mebusluunu da te 'm n edecekleri an lalm akta olduundan m em leket ve m illet ikinci bir teh likeye m a'rz kalm am ak zre bu bbda yaplm as lzm gelen ic r tn tesrii (hzland rlm as) esbbmn istikm l buyurulm asn ehem m iyetle arz eyleriz efendim . (M alatya H e y 'e t-i M erkeziyesi) M zkereye 4.12.35 (4.12.1919) 2 nci Topu A lay Kumandan Mehmet Mnr
A tatrk zel Arivi

10
1335/23-31 48
-1 70 -
Belge No
< ' </ A .(7/ r .* < ^J J
J
î ' -\J 8 i Jw
-
-^ <j^yV
-- .---- ---
i" *
* -* *- )3 s ' J ' S >
\ > ' yjr*'-s <

< > yU ^. I u *
' /!<
>.^
eP'-fHLu*
*~J\H <\X- J^P oj.
' LyAS a* 4-' .yV- } C_ e/r j ' ox-^

* *02'
cr.A s
C^>h) <')> < * > ' ' s "'*> / \ l - s * -A "' H V^V -'y r~ir' ^ J' ^ sV A */ '
oC^V ak^jv
< _/"> * ^ > *-
\* .
t,
____
fe>\ _ ~ j , \ s
A/^1 - y >-
- | " , *' P~v
^
.
'".
^ V , <J>y;.> ^
f J/ /X4 J'-'
J^ y
"V* i/-'is * -
j
f~
_JlS [r>
-
tJ> V *E^ ^ ^ ^ " (i " .- ' . ' ^ j -f I .- .

V 'y > **' ob-^
* L x 'f' . # c *u
,
1~ '--
ef* <s-'it-~ j/ ' <J-','j cf^S- wns* yJLJ aJ

- %
! ' '
vV w . X 'i / i 'u ! A > ,t> , i ; i J ' - '^ba' > , \ \T . y . _A .
. -
i '
i*.*
^F I
l/VfJ
***
-171-
Belge No : 54
A celedir Numara 2055 M alatya'd an _____ 8.12.35 (8.12.1919)
S iv as'ta 3 nc Kolordu Kumandanlna H e y 'e t-i T em sliye R iyaseti C ellesine: 1. M alaty a'd a Krtlk propagandas yapm ak zere m aiye ti ne Bedirhanilerden birka ahs ile D iyarbekirli E krem 'i alarak gelen m a'hd ngiliz Binbas Novil'i burada kald mddete hanesinde m isafir ederek merkumun propagandasna vs'at (m eydan) veren ve b i-n -n ih ye m a'lm u lle ri olan vakayiada sebebiyet vererek v li-i sabk Galip ve M utasarrf Bedirhani H alil Rami ile daa firr eden M alatya Belediye R eisi Arpac Hac Mehmet Efendi nmndaki ahsn o zaman Elziz v il y e ti nin verdii em ir zerine m e'm riyetinden azledilm i ve b e ry- muhkeme merkm E lziz'e gnderilm iti. M sv-i ahvl ile beraber irtikb ve irtisndan ve teden beri m enfi-i m addyyesini her s retle K rtler zerinde hiz olduu mevki' dolay sy la te 'm n eden bu ahsn h d ise-i ziledeki (geen olaydaki) crmnden dolay tecziyesi (cezalan drlm as) lzm gelirken merkum birka gn ierisinde pk ve nmuslu bir ahs imi gibi Elziz m ahkem esince b erat eyleyerek m e'm u riye t-i sbkas olan belediye riysetinde ibkas emrini de alarak buraya m uvsalatla iki gnden beri ifa -y vzfeye mberet eylem itir. M alatya kasabasnda gerek irtikbndan d o la y v li-i esbak Ali eydi Beyefendi tarafndan hakknda tah kikat icra edilerek azledilen ve gerekse h yn et-i vataniyyesini son defada b il-fiil gstererek bu ahs pek bir hayli para fed ederek Elziz M ahkem e-i A d liyesi'ni de ifal ile tebriye etm esi ve hakl olarak i d e -i m e'm uriyetine de muvaffak olmas bil-um um ah liyi pek ziyade d il-g r ve m e'ys etm i ve hkm et-i m ahalliye kar da byk bir adem -i em niyet ile m tehassis eylem itir. H dist- sbkamn btn safah at bu herifin oynad rol z t- devletlerince btn m anasyle m a'lm olduu gibi mebusn intihbm da da byk bir fenalk yap aca da muhtemel
-172-
Belge No : 54
bulunduundan ir d e -i sm ilerin e intizrda bulunduumu ehem m iyetle arz ve istzn ederim . ^ kinci Topu A lay Kumandam Mehmet Mnir Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi
10
1335/23-31 48-1
-1 73 -
Belge No : 55
*
\
*s % t
t
- m V -s y
-174-
Belge No : 55
-1 75 -
Belge No : 55
M ahreci ( k ) : Eruh Tarihi : 21.12.35 (21.12.1919) T elgraf S iv as'ta H e y 'e t-i T em sliyeye P aralam aktan baka bir em ele m 't f olm ayan Krdistan istik l li hakkndaki bz bed-hhn ve ta ' n grlerek teebbst ve tasavvurt- m el'u n -n elerin aleyhinde yazdm z m teaddit protestolu te lg ra fla rla arz ve istirham klnd vehile c m ia -i O sm aniyye'den hi bir s retle fek k -i irtib tmz kbil o lam ayaca hakkndaki sebatm zda bulunduumuz gibi bu bbda izh ar- fesd eden erif Paa ile Krt Tevn C em iyeti'n i protesto eyleriz. uvam A iret R eisi mer Eruh Kazasnn Ziln A iret R eisi Resl Eruh A iret R eisi Sleym an Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 30-6 Harunan A iret R eisi Sleym an Krsan A iret R eisi Musa Tanze Hnedan Osman Gelevak A iret Rfeisi Abdullah
-1 76 -
Belge No : 56
-177-
Belge No : 56
-178-
Belge No : 56
T elgraf Siirt A nkara'da H e y 'e t-i T em sliye R iysetin e D e r-iiy y e 'd e (stanbulda) m teekkil Krt T eali C em iyeti erknnn m askat-i re 's i (doduu y e r) demek olan livmz dhilinde ve civrnda bulunan b il-c m le air ve kabailden yedi yz senelik mmet H il fe t-i S a lta n a t- D evlet-i A liy y e-i O sm aniyye'den ayrlm ak su re tiy le dn, vatan cin yet irtikb edecek hibir fert yoktur. Hakkn vahdniyyetine (b irliin e), Peygam berin nbvvetine k a 'il m ille t-i O sm aniyye'den h il fe t-i slm iyyeye s -i fik ir besleyerek V ah det-i O sm niyye'yi h a le l-d r eden istik l l hevesine decek hibir fert tasavvur olunamaz. Krt unsurunun yeni bir hkmet t e 's s edebilecek kuvve-i um m iyye id a re -i ik tisd iyye ve siy siy y e y e vkf olam ayan K rtler hi bir vakit stikll uhdesinden k am aya caklarn m arifsizlikleri ve tarih isbat eder. Krt devlet-i m etbua-y m uazzam alarndan (bal olduklar devletten) a y r l dklar takdirde mahv ve izm ihll uurumuna srneceklerini gn gibi ik r- k a t's i sretinde biliyorum . C m ia-i O sm niyye'den fek k -i irtib a t (kopma) fikir ve c ere yn - vatan ken ancak Krt T eli C em iyeti erknna ve ahlk bed-hh-nesi m 'lm olan erif P a a 'y a mnhasrdr. B inen-aleyh maruz c e m iy e t-i fesdiyenin btn ken -i mah reci hneleri protesto ederek pen e-i ad lete seran teslm ve m cztlarm (cezalan d rlm alarn ) talep ederiz. 22 Kann- evvel 335 (22 A ralk 1919) Siirt M dfaa-i Hukuk C em iyeti R eisi Mft Halil Azdan Sdk A 'zdan Hamza M ebs- Sbk Nusret A 'zdan Fehmi A 'zdan A 'z B elediye R eisi Nasib Abdlkerim Hamdi
-1 79 -
Belge No : 56
Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 30, 30-1
-1 80 -
Belge No : 57
! ' , n
? ^ n r"
-181-
B elge No : 57
Belge No : 57 26 Kanun-iewel 335 (26 Aralk 1919)

Sivasta M dfaa-i Hukuk M eclis-i A lsine : Azimkr ftuhatnz (b aarlarn z) ve m em leketim izin a'd ad an (dm anlardan) tah lsi (k u rtarlm as) hususunda fed a krlnz bu kere emdinan Kaym akam Niyazi B ey'den tam am yla anladk. Varolunuz, iki cihnda Allah sizleri bah tiyr eylesin. Bina karb (yakn) karacam t fekle m enfi-i v ataniyye urunda sizinle beraberim . Ben ve airetim koca R usya d evlet-i muazzamasmn askerine bulunduum muhiti ezdirm edi. Deil ki, bu m em lekette hi bir alkas olm ayan Erm eniler ve N asturilere yer vereceim . mrmn nihyetine kadar sekiz yze karib Rus askeri bir nefer kurtulm am ak zere te le fle padiah ve halifenin sdk bir bendesi olduumu isbt etm i isem yine de deil Ermeni ve h a tta bakalarn a b ile gsterm eye hazrz. E m net-ullah sevgili Padiah dil A ltnc Sultan M ehmed'i tahtnda dim eyle ye re k m uvaffakiyet ler versinler. Drl em irlerinize kaym akam bey v stasyla muntazrm ferm an. H akkaride Oram an A iret Reisi Sino Aa Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi
2
88-2
1335/3-3
-1 83 -
Belge No : 58
B elge No : 58
Belge No : 58
M ahreci (k ) : Garzan Tarihi : 30.12.35 (30.12.1919) T elgraf Sivas Kongresine Krt Tevn C em iyeti ile hi bir alk a ve irtib tm z olm am akla beraber bu e fk r- m efsedet ve hynet lde yegne e lest olan erif P aa'y tan tr ve gya K rdistan'n baka bir idre talebinde bulunduu hakknda bz hin ve a l ak lar tarafnd an h a tta sahte m azbata yap ld mevskan haber aldk. u gln ve iren sah tekrla teebbslerinden dolay bu hin ve a l a k la n btn m evcdiyetinizle te l'in ederiz (ln etleriz). R se tekm il e frd - air ve k ab iliyle beraber m etin bir k itle hlinde olarak umm dam arlarndaki kanlar kurum adka c m ia -i O sm niyye'den zerre kadar ayrlm ayacan n ve h il f e t- i O sm an iyye'ye ile - l- e b e t merbt (b al) kalm ak em elinden baka hi bir em ri fikir perverde etm ediinin ve etm eyeceinin hkm et-i m etba- fehm -neniz ve cihnn bu gnk m izn- d leti olan sulh konferansna arz ve ibl buyurul masn h lis-n e istirham eyleriz. Reknan A iret R eisi Sabri Bayus A iret R eisi smail ihar A ireti R eisi Cemil Garzan Meyihindenv eyh Mahmut Molla erif A iret R eisi Mehmet Bekram A iret R eisi Hseyin
Krdistan m eayih-i Uzmdan H azreti Ziyaeddin Krahkn A iret R eisi M uhittin
Sulken A ireti Yusuf
H isargn Reknat A iret A iret R eisi R eisi Ali Resul
-186-
Belge No : 58
Oran A iret R eisi Dervi Sar A iret R eisi Sinan
A tatrk zel Arivi

10
1335/25-33 30-4
-1 87 -
Belge No : 59
Ai I K A >n X
.
. _I
> I
-188-
B elge No : 59
Belge No : 59 6.1.336 (6.1.1920)

M dfaa-i Hukuk Osmanl C em iyeti M uhteremesine : T eebbst- hd-pesend-neniz ma'lmumuzdur. Btn m evcudiyetim izle ve sizinle m akam - l- i saltan at hadimi bulunduumuzdan slm iyyet ve O smanllk iin fed akr-n e hidem ta m deyiz. Franszlarn U rfa ve civarna yap tk lar taarruzdan son derece m teessiriz. H issiytm z m akam - sad rete ve teessftm z D er-sadet* de ecnebi m m essillerine bildirdik. Din kardelerim izin selm eti ve padiahmzn sadeti iin her an hazrz. A rtk ecnibin yap tk lar zulm nihyet d ereceyi buldu. R selardan eyh Tahir A iret Reisi Sino Van Rsesmdan Kortan Revandiz Rselarm dan Seyit Emin Zibar Rsesm dan Bekir Ahmet Baniri Sultan Mehmet uayib emdinan Sadatndan Musni
eyh Hakk
eyh Abdullah
V astan eyhinin Biraderi eyh Mehmet Sddk
: : : :
A tatrk zel Arivi 2 1335/3-3

88-6
-190-
Belge No : 60
sh* ^* y
^ > > j 1 ^-J - ^ ' y

* j ^rt rS . ^
jj
> J ^
<Z<u?SJ>
> I <
' j *K C
s \j r'S o <L 1 O _>-*/ J^^~ > ' j> ^ y S C* ^ ~ c>
^
c*\K \ G-v* > j s>
__- ^
_>
S >J> J
1o
'
/ *s/' y .w 'J Je i am ^ g y -r-
; >
191-
Belge No : 60 Ankara 15.1.36 (15.1.1920)

Eruh, Garzan A ireti R eisi Musa ve Zinya A ireti R eisi Resul B eylerle ve R fek -y M uhteremesine C. ICrdistan'm c m ia -i Osmniyyemizin bir cz' la-yen fek k i (ayrlm az bir p aras) olduuna, is tik l l-i m ill ve tam am iye t-i mlkimizin m dfaas urunda btn K rtlerin Trk kardeleri ile beraber fe d -y h ay ta m de bulunduklarna dir hkme te , ecnebi m m essillerine keide eylediiniz te lg ra fa k em l-i fah r-i sem h atla m uttali olduk. Fedakr Krt kardelerim izin bu m esir-i ham iyyet ve dinyyesine arz- krn eyleriz. Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk C em iyeti H e y 'e t-i T em sliyesi Nmna M ustafa Kemal
A tatrk zel Arivi

10
1335/25-33 30-5
-192-
Belge No
61
y v*
s k A 5 ..
. V J> 1 ja
fa
fo -
J-
Ja -0 . 4
VJ *- \i* ** V k 9 ^ J j j < ii[gj^4r^

^ r V
1
>
J > ^
j'
'- G
US 1
p sNj y
s/y ! n/-"
*
jP 3 <
A
"^V-L C p ~^-A> 1
-S *
j p
f r /> ^/
^\ f ^-C
v_s '
-1 93 -
B elge No : 61
Belge No : 61
______ Ankara______ 15.1.36 (15.1.1920) G arzan'da Krdistan M eyih-i zamndan H azreti Ziyaeddin Efendi H azaryla ve R fe k a '- M uhterem esine C K rdistan'n c m ia -y O sm aniye'den ay rarak dm anlarn kucana atm ay a alan lar t e l in eden (ln etlen en ) te lg ra f n m elerine k e m l-i fhr ve ib tih la m uttali olduk. B ylece Trk ile Krt bu iki z karde, dinda el ele vererek vahdet-i mukaddesesini m dfaaya zim olduka C enb- A llah 'n in y e tiy le (yard m yla) phesiz vatanm z, istik llim iz hals o lacak tr (k u rtu lacak tr). Anadolu ve Rum eli M dafaa-i Hukuk C em iyeti H e y 'e t-i T em sliyesi Nmna M ustafa Kemal Ariv No Klsr No Dosya No F ihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 30-2, 30-3
-1 95 -
Belge No : 62
6 !.
\
' l\
-<
VI
J? n 1 ^ r - ' ! ! *\
\
o - -,
Y
*>
.3i \
\~
<4&\
Â
4 4 '{ J
n r> *4 t , ") 3. >

.
1
V 'i
H *
'1
1 , i
"
\r
.
i
&
IV
AV "Vf ^ Y O
>
&
a
1> .
V Ji
50
;>
*\
vv
-196-
B elge No : 62
-197-
A.'I
.- .t i t
Belge No : 62
D iyarbekir A nkara'd a M dfaa- H e y 'e t-i T em sliye R iysetin e H ilfe t-i M uazzama-i slm iyye ve S a lta n a t- K adim e-i O sm aniyye'yi p aralam ak fikri ile M sr'dan Avrupa m ahfiline kadar sokulan Bogos Nobar P aa ile hem -dest (b irlik) ve (okunamad) olarak v il y e t-i ark iyyeyi hne nm na Denizli m u tasarrf hesabna kendisini K rtlerin vekl-i m utlaki gsterir gibi sz sylem ek c r'etin d e bulunan erif P aa'y K rtlerin slim en iddetle m en', red ve le m -i insniyyet ve m edeniyyetine kar protesto eden h ilfe t ve sa lta n a t- O smniyye nm - m becceli altn d a domu ve bym olan vilyetim iz hlk ile -l-e b e d o nm - mukaddesi ve liv a-i muazzam altn d a yaayac ak ve lecek tir. Bogos erif P aalara ite son szmz m li m a'rzam zn sulh konferans h e y 'e t-i m uhterem esine ibls ric ederiz. 24.2.36 (24.2.1920) D iyarbekir M dfaa-i Hukuk Cem iyeti Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 33, 33-1
-1 98 -
Belge No : 63
-199-
Belge No : 63
\ s \ * >
r -
W t
-A
X ' k ,---% % %
3 \ *
iwl l
\
I
.
oH
II
\y
i f jjtjr 7(
3,
II
H ,
't
A **
*Jj H 3
-200-
Belge No : 63
T elgraf E lekirt A nkarada Anadolu ve Rum eli M dfaa-i Hukuk C em iyeti R iysetin e Paris Sulh K onferansnda Krt Murahhass unvan veren erif Paa'nn K rtlerce bir sfat ve vekleti hiz olm adna dair Sulh Konferans ile dve-i i't il f iy y e m m essil-i siy s ile rine keide klm an (ekilen ) te lg ra f sureti b erv - m a'lm t aynen zre alnm tr. 26 ubat 36 (26 ubat 1920) E lekirt M dfaa-i Hukuk C em iyeti R eisi Yusuf Suret erif Paa nmndaki bir ahsn Paris Sulh K onferans'nda kendisine Krt Murahhas unvnm verdiini haber aldk. M mileyhin Krdistan ve K rtlerce hi bir s f a t- vekleti hiz bulunmadndan m l ve ih tir s t- hussiyyesine msteniden (dayanarak) konferansta K rtler nm na serdedecei m stediyat ve fuzul teebbstm bizlerce messir o lam ayaca cih etle teeb b st- mezkure sem -i i'tib r a alnm am asn istirham , K rtlerin hi bir sebeb ve su retle c am i -y O sm niyye'den ayrlm ayacak bir k itle olduunu da ilveten arz eyleriz. F er in n. E lekirt K rtleri Nmna A iret R eisi Abdul M ecit Bey A iret Reisi Zeki Bey E raftan Haan A iret R eisi Mahmut Bey A iret R eisi Ali Bey
A iret R eisi brahim Bey E raftan Hsn
A iret R eisi Sadk
-201-
Belge No : 63
Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 34, 34-1
-202-
Belge No : 64
-i \ Y s
V *
-V s
L>
j % " %
s
a
^y) \Sh14* % V v * v.-ry^'
i \i s % \ 1J \ s.f i/
_v
3 '*\ *v
Hi \V
-203-
Belge No : 64
-203-
Belge No : 64
T elgraf Ankara M dfaa-i Hukuk- M illiyye T em sliyesi R iysetin e K rtlerin m l ve efkrna m ugayir bir su retle hareket eden ve E rm enilerle b il-itir k sulh teebbsnde bulunduu Tribn gazetesinin 29 Kanmsn 36 (24 Ocak 1920) ve 31 num aral nshsnda grlen erif Paa hakknda Palu Krt ir rses tarafndan on bir im zl sa d re t-i uzm ya, m eh a t- slm iyyeye (eyhislm lk m akam na), D hiliye N ezaretine dvel-i i 1til fiy y e m m essillerine Sulh K onferans'na, T asvr-i Efkr ve Sebilreat gazetelerin e ekilen te lg ra f su retleri manzr-u fah m -n eleri olmak zere b-posta takdim klnd. 28 ubat 36 (28 ubat 1920) M dfaa-i Hukuk C em iyeti R eisi Mehmet Emin Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 34-2 Palu
-204-
Belge No : 65
Belge No : 65
Belge No : 65
-207-
Belge No : 65
29 minh (29 ubat 1920) Hsn- Mansur
A nkara'd a H e y 'e t-i T em sliye R iyasetin e Sulh K onferans'na H sn- Mansur ve Khta kazalar a ir-i m uhtelife reisleri tarafndan ekilen telgrafn m e zrdedir, n e riy t- bed-hhneye kar ce m iyetlere t mmi m te v k f--re 'y -i sm ilerid ir (izninize baldr). M dfaa-i Hukuk C em iyeti H e y 'e t-i T em sliye R eisi Suret P a ris'te bulunan erif Paa'nm Krt istik lli nm na Krt murahhas su retiyle Sulh Konferans nezdinde teeb b stta bulunduunu haber aldk. Merkum evvel em irde K rtlerin vekletini hiz deildir. Bu su retle m rcat bir ssten ib re ttir. kinci Osmanl H km eti'ni zaten Krt ve Trk tekil eder. Bu iki unsur bidyeten (b alan gta) birlem i ve Osmanl H km eti'ni vcda g etirm itir. Osmanl Hkmeti bu nsrn bir ksmndan hsl olmutur ki yek dierinden iftirk n a (birbirinden ayrlm asn a) im kn yoktur. erif Paa ile em slinden ib ret birtakm hazelenin (a l a k larn ) m em leketlerim izde bir hizm eti kadar i'tib r yo ktu r. Bunlarn teebbstn btn iddetim izle red eyleriz. Zten yan l bir kararn fiilen feshine hazr bulunduunuzdan Sulh K onferans'nca Krtlk ve Trklk nm na gyeler ta 'k ib olunmamasn istirham ve cih eti cm ia -y O sm aniyye'den ayrlm ayacam z iddetle beyn eyleriz. H sn- Mansur Kazasndan C aferi A iret R eisi Aazde Ebuzer Hsn- Mansur Kazasndan ............ A iret R eisi Ahmet Aa eyh
-208-
Belge No : 65
Khta Kazasndan Meris A iret R eisi Hac Ebuzerzde Mehmet Khta Kazasndan Resulu A iret R eisi Hac Hseyin Beyzde Hac B edrettin Hsn- Mansur A h ali-i Ummiye Nmna Mft Mahmut Hsn- Mansur Kazasnda Gve A iret R eisi Ebu Aazde Mehmet
B elediye Reisi Ahmet
Hsn- Mansur Kazasndan M alknl A iret R eisi Hseyin Aazde Ali
A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 34-5, 34-6, 34-7
-209-
Belge No : 66
-210-
B elge No : 66
Belge No : 66
T elgraf 29.2.36 (29.2.1920) Silvan
Der liy y e 'd e (stanbul'da) h k -i p y- hne ye, s re tle ri M akam - S ad re t-i Uzmya, H riciyye N ezreti'nde Dvel-i M 'telife M m essil-i S iy siy e -i H riciyye N ezreti'n e, D er-i liy y e 'd e b i-ta ra f devletler sfersna, H riciyye N ezreti'nde Paris Sulh K onferans'na, H e y 'e t-i Mebsna, A nkara'da H e y 'e t-i T em siliyle R iy se ti'n e , Bogos Nobar Paa ile bir id a re -i m tereke te 'sisin e itil f etti in i h a y re tle rle haber aldm z m a'hd (ad geen) erif Paa'nn k a r r- vkf hangi m illetten ald , kuvvet ve kazand berat ve h ccet-i veklete istind ettiin i soranlara cevb verebilir mi? Bu em eli cyne ve fakat pek mecnnne olan h areketi kendileri kadar m ah'dt em el-p eresleri bile dndrmekten K rtlere hviyet tannm ayan ve m uhit-i ekrada vukufsuz iken id d i-y vkfa kalkm akta e re f t sevdsma meczb olan erif P a a 'y a K rdistan'n bir kylsne b ile meram d in letem eyecek kadar ire tle uram aktan fergat etm elerini neza ket en tavsiye ederiz. slm iyeti her trl rahneden (bozukluktan) siyneten (koruyarak) h ayt terhin etm i ve s n fi'liy y e s iy le silh tevekkl ve intikm alam am mtereddid si m lar varsa olsunlar ki r y t- slm iyenin (slmm bayrann) zilli re fe tinde yaayan m ilel-i H ristiyaniye bile m ufassal fesn eler te 's r i olm asa ayrlm ak istem ed ikleri hlde dam arlarnzda bunu hm iyetin ceveln - demine kadar h k im iyet-i Osmniyye ile kim h il fe t kb r-y ahm ediyyeden ayrlm am za ihtim al i doru olmad gibi rh-u slm iyeti rencide edenlere kar in fil uyandryor. N ebeviyyet-i ruh ve din kararm z m ahfel-i mtasavvanenize bir daha sav t- blend ile tek ra rla r ve m illiyet d a'v syla m enfat peinde koan erif Paa ve hem -plarm n isktlarm ve hukuk-u meramz vcib e-i slm iyet ve insn iy e te tevdin hrm etlerim izin kabuln dileriz. M eyih-i Nakiyeden M eyih-i Nakiyeden em settin Salih M derris-i Umm Haan
-212-
Belge No : 66
Silvan M dfaa-i Hukuku M illiye R eisi Abdurrahman E raftan Sadk Ulemadan Salih U lem adan Yakub E raftan Ali Galib M eyih-i K adiriyeden E -s-seyyid Nusreddin E raftan Behll E raftan Mehmet Tahir
M eyih-i K adiriyeden E -s-seyyid Mehmet B elediye R eisi Ahmet Haan E raftan Mehmet Safer E raftan Nuri
E raftan Hatip
A iret Rsesndan Sadk E raftan Hseyin
M tem eyyizndan E raftan Sleym an
M tem eyyizndan Haan
A tatrk zel Arivi 10 1335/25-33 34-3, 34-4
-213-
B elge No : 67
B elge No : 67
Belge No : 67
Mutki A nkara'd a 20 nci Kolordu V stasyla P a ris'te Sulh Konfe rans Huzuruna Krt murahhas unvmn taknarak bir takm m l-i hsiyye ve hussiyyesini tervi gyeleri ta 'k ib edilm ekte bulunduu istihbar klnan erif Paa kim ve nereli olduu bizce mehl olup m aa-m fih bu adam murahhas ta 'y in etm em i ve kendisine i'tim d ve em niyetim iz dahi yoktur. B inen-aleyh h il fe t slam iyye ve c m ia - O sm aniyye'den i ayrlm ak bizim iin g a y r-i kbil olduundan eski hlim izde Trkiye idresinde braklm asna msade buyurm alar umm air ve hli nm na is ti'd ve istirhm eyleriz. 7 Nisan 336 (7 Nisan 1920) Umum Ahli Nmna Mutki Kazas B elediye R eisi Abdlgani Ksan A iret R eisi Hac Ferso Aydn A iret R eisi akir Gayveren A iret R eisi Ank T arlan A iret R eisi Timu
Paan A iret Reisi R eit
Taap A iret R eisi Seyfi
Kark A iret R eisi s Ariv No Klsr No Dosya No Fihrist No : A tatrk zel Arivi : 10 : 1335/25-33 : 34-9
-216-

Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler IV

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler IV

Uploaded by

Copyright:

% 6 * ' ^

T. C. GENELKURMAY BAKANLII ANKARA

ATATRK ZEL ARVNDEN SEMELER IV

arih ve Stratejik Etiit B akanl Y a y n la n

ANKARA NELKURMAY BASIMEV

Gkalp YUNAK Hv.Plt. Korgeneral Gnkur.ATAE Bk.

Asm BIYIK .KdAlb. l.As.T.Krl.Bk.

zeti Ermenilere verilmesinin engellenmesi iin yaptklar ar yazs.

13 nc Kolordu Komutan Cevdet Bey'in 3 nc Ordu

Belgenin Tarihi 18 Haziran 1919

Belgenin Tarihi 13 Austos 1919

12/13 Eyll 1919

14/15 Eyll 1919

15/16 Eyll 1919

2/3 Kasm 1919

zeti Krt eraf tarafndan protesto ettirilmesinin salanmasna dair" yazs.

21 Aralk 1919 '

zeti ferdin bulunmadn" belirten yazlar.

Belgenin Tarihi 29 ubat 1920

\ _ d : > ^'s\ \ V#UV \> - .v

.4 ^ 1 i 7 \ i . W ' * - J ' < . r L L.../ jM ^ Z 'u <6 , '

y'> J> i ; . ' JsS > \J

V / ^ 'J ' ^ / ' '-^ J A '^ ' /

r u-y ^V, 1^>' J > v ^ V- - y a' . f _ t ^-' ^ ^ > J 0

'"*r' .^' v? - >

0 /V' V * * ;' -! } ^/A a u^-^S- ') j y?/* ^ "~ ^

V--^u-^i j -j> - C.3;J' /J^Vl e W

"/ vu? .- ,. yy / >

, *'"ft' . v > ju"' r.- ^

.ji t.'y -'t -> ^ - .

*^6 C-i-liA ^ yu ->~V-jI Oj </Vb

- - '_ * cA Ti^ ',-

} tS ' 7^jC * r1 o J/, * .

> -* , * ,j ^j'5 "

.--, W . /y "J. J'> "* * <-' 'j^l ?r

* - a ' - 'A H > j ! ^ L iT iL .^ ^

^(r !l ' ^ rj^ '

rjL' ej . -^ > ' ' ^ ,3

Zrvy l',. x)\W

w ;,. -:\ f '

/P '* > ajysyb^ &}

\ fr,~ w -K '\ Vi J -' -2-

/ . > * > <* ;W,y / wA ^ y . V . ir

. * ' * ' \ / ^ V ^ / , ; / ;)y r \

>. J r J- >' j - fs > _ f f \ l^J' i . > S "'"^ *j*S \ eU 'T S ^ * v -<

'^ ^ ^Pt>^ w uj-

cj^, Z & ^ a>/ ^

O - i../,.< 5 *'*\> j> ' S*} f a

'" > p-J a J h <^ 1' *' ^ s

/>'/<>3 f*JJ)J ^Sj y;

t A^e-Jj' y*/v V ,A> ^

y r 'S y A , j J*J>, j ) 'jl > ' ^ A / '

335/1 2, 2-1, 2-2, 2-3

VI I ^ ^ ' (/ fi-T L ^ i..

MI , * if**' LS "> . * ?- NSv*

I _ ' .,r < v 'y

3. Diyarbekir vilyetinde Sadk Bey ve Ali Aaya.

335/1 2-7, 2-8

Be\ e As* k 'I y 3 S> / S V3 \ -l

i > 0 ' j ' r^ U '

f / \ '^^^SF*' *)s r>

| r~ W ji^ _ r~r^~ '"n _ r

Belge No : 3 stihbarat Kolordu ifresi

Havza 28.5.35 (28.5.1919)

Dyarbekr'de On nc Kolordu Vstasyla Mebus Kmil Beyefendi fye

Bege No : 3 Ariv No Klasr No Dosya No Fihrist No Atatrk zel Arivi

335/1 2-5, 2-6

>. J r J- >' j - fs > _ f f \ l^J' i . > S "'"^ jS \ eU 'T S ^ * v -<

O - i../,.< 5 '\> j> ' S*} f a

f / \ '^^^SF' )s r>

t I- lX Lp i-iAc V y \----L / ^ * v ^ I. ^>* J* r\4c? A u ^ r ;; u - u i s -'--tk y

' ' 3?'/-L.

tZA Jj-^^lJu) C v ry^' fj ' -\ ~ y

"V^~l - ~ < ^ o }^ V / y - J ? - r ~ r/L ~ 1 f~ \ V i - jr+ z~ % i&'fi S '" V

'^-3 ^ ' >

x 5 \ ; i7 .t/> , ^ , ;- ' r t ? wCxW-^vLf c

\ > > 6&>s JU /J/J U ^ -.\ . N i -v^i