CENTRI ISLAMSKE KULTURE

Semerkand, Buhara, Isfahan, Kairo, Damask, Kordova, Kajrevan, Timbuktu

Semerkand (to znai "utvreni grad" ili "polje edera") je grad u istoimenoj pokrajini (vilajetu) u sredinjem Uzbekistanu s 362.000 stanovnika, to ga ini drugim po broju stanovnika u dravi. Grad lei u dolini Zeravan. Grad se nekada nalazio tono na pola Puta svile, izmeu Kine i Zapada, te je u srednjem vijeku postao sredite islamske kulture i znanosti. Od 14. stoljeda je bio prijestolnicom Mongolskog Carstva Timura Velikog i u njemu se nalaze brojne graevine iz tog vrmena kao to su Timurov mauzolej Gur Emir i damija Bibi Hanum u starom dijelu grada (Registan). Zbog toga je upisan na na UNESCO-v popis mjesta svjetske batine u Aziji i Oceaniji 2001. godine.

Timurov mauzolej Gur Emir

SEMERKAND

Registan, sredite srednjovjekovnog Samarkanda, se sastoji od tri velike medrese: Ulugbegova medresa, koju je osnovao Ulugbeg 1420. godine, ima mozaike s astronomskim temama. Oko 100 studenata je tu uilo astronomiju, filozofiju i teologiju. erdar medresa, koju je 1636. godine zavrio ajbanidski emir preko puta Ulugbegove, bila je njezina zrcalna kopija Tla-kari medresa, koja je zavrena 1660. godine, ima zlatne dekoracije.

SEMERKAND
Arapi ga zauzimaju 712. godine. Od 6. do 13. stoljeda grad je bio vedi i bogatiji od suvremenog Samarkanda. Za vladavine Abasida Arapi su od dvojice Kineza, koji su bili zarobljeni 751. godine, otkrili tajnu pravljenja papira. Tako je prva tvornica papira u islamskom svijetu osnovana u Semerkandu. Otkride se otuda rairilo po islamskom svijetu, te dalje u Europu, to kroz panjolsku, to preko kriara. U 9. i 10. stoljedu njime vladaju Samanidi, potom Gasnavidi, a u 11. stoljedu Karahanidi i Selduci. U to vrijeme Samarkand je bio vano trgovako i prometno raskrije, te jedno od vanijih centara islamske kulture. Godine 1220. osvaja ga Dingis-kan, a nakon osvajanja Timura Lenka (1370.) postaje prijestolnicom druge mongolske drave, prethodnice Mogulskog carstva koje se Bibi-Hanum damija je nazvana po eni Timura rasprostiralo od Indije do Turske. Lenka jer se vjeruje kako ju je ona dala izgraditi.

SEMERKAND
Oko 1500. Samarkandom su zavladali Uzbeci, a sredite kaganata premjeteno je u Buharu. Samarkand je poeo propadati, a poslije napada perzijskog vojskovoe Nadira aha, naputen je u 18. stoljedu. God. 1868. poinju ga osvajati Rusi. Za ruske vladavine (od 1871.) izgraene su brojne gradske kude i parkovi, a grad je bio sredite ruskog Tatarstana. Dobio je na znaaju kada je novoizgraena transkaspijska eljeznica dosegla Samarkand 1888. godine.

Ulugbegova medresa

Buhara je glavni grad istoimene provincije (vilajeta) u Uzbekistanu. On je peti grad po veliini u Uzbekistanu, s oko 267.000 stanovnika (2010.). Buhara je dugo bila dio Perzijskog carstva i jedno od vanih sredita perzijske kulture i umjetnosti. Grad je bio jedan od najvedih na Putu svile i dugi niz godina je bio sredite trgovine, kulture i religije. Jedno je vrijeme bio i intelektualno sredite islamskog svijeta. Njegovo povijesno sredite sadri brojne damije, medrese i mauzoleje, zbog ega je upisano na UNESCOv popis mjesta svjetske batine u Aziji i Oceaniji 1993. godine.

BUHARA

Poi Kaljan kompleks (16. st.)

BUHARA Buhara je 850. godine postala prijestolnica

perzijskog Samanidskog carstva, a za vrijeme njihova zlatnog doba, Buhara je postala intelektualni centar islamskog svijeta. Najstaknutiji islamski uenjak, Imam al-Buhari, je roen u Buhari. Buhara je bila i centar sufizma, a posebno Nakbandijevog reda. Samanide su 999. godine svrgli karakanidski Ujguri. Kasnije je Buhara postala dijelom kraljevstva Horasan, to je razjarilo Mongole. Dingis-kan je 1220. godine potpuno opustoio grad. Buhara se sporo oporavljala, i postala je dio agatajevog kanata, potom Timuridskog carstva, pa Buharskog kanata i na kraju Buharskog emirata. Tijekom tog razdoblja grad je bio glavna trgovaka postaja za cijelu sredinju Aziju. God. 1848 grad je imao oko 38 karavansaraja, est trgovakih centara, 16 javnih kupelji, i 45 trnica. Buhara je ujedno bila i najvedi centar za muslimansku teologiju na Bliskom istoku, s vie od dvije stotine damija i vie od stotinu medresa.

Samanidov mauzolej je jedna od najistaknutijih graevina srednjoazijske arhitekture. Izgraen je izmeu 892. i 943. godine i predstavlja mauzolej Ismaila Samanija, osnivaa Samanidske dinastije.

Nasrudin-hoda
Buhara je jedan od gradova za koje se tvrdi da je rodno mjesto Nasrudinhode. Grad je prisutan u mnogim priama o Nasrudinu.

Ljudima niko ne moze ugoditi Jednog dana, krenuo je Nasrudin-Hodza na posao,jasuci magarca, a njegov sin je isao za njim pjesice. Kad ih ljudi ugledase tako, optuzise Nasrudinhodzu da nema milosti prema svome sinu i da je osora srca. On na to uze sina i stavi ga iza sebe, na magarca.

Na putu naidjose na neke ljude koji, kad ih vidjose, optuzise da su nemilosrdni prema jadnoj zivotinji, jer nema smisla da njih dvojica jasu na jednom magarcu.
Tako nasrudin hodza odmah sidje s magarca, ostavljajuci sina samog da jase.Ljudi povikase kako je njegov sin nevaspitan , jase , a njegov babo, umoran, ide za njim pjesice i optuzise Nasrudin hodzu da ne umije vaspitati svoje djete.

Spusti Nasrudin-Hodza i sina i tako njih dvojica krenuse dalje, iduci za magarcem.Kad ih ljudi vidjese, pocese im se rugati i govoriti im da su glupi i ludi , idu za magarcem, a on je od Boga dat da se jase.

ISFAHAN
Grad Isfahan takoer poznat i kao Ispahan ili Esfahan , administrativno je sredite istoimene iranske provincije. Nalazi se u sredinjem Iranu, oko 400 kilometara juno od glavnoga grada Teherana, na rubu planinskog masiva Zagrosa, na rijeci Zayandeh Rud. Grad ima 1,600.554 stanovnika, a ire gradsko podruje oko dva milijuna.

Ali-kapu palada

ISFAHAN
Isfahan je bio znaajno gradsko sredite jo u predislamsko doba, no nagli razvoj grada zapoinje nakon islamskog osvajanja 640. godine. Najvedi je procvat doivio u doba vladavine dinastije Safavida koji su Isfahan 1598. proglasili prijestolnicom i u njemu podigli brojne velebne graevine i zasadili vrtove. U 17. stoljedu u gradu ivi oko 600.000 stanovnika, ne samo iranskih muslimana, ved i velik broj armenskih krdana i idova. Mesdid ejh Lutfullah, sagraen 1618.

Upravo iz razdoblja vladavine Safavida (16. i 17. stoljede) potjee vedina impresivnih damija koje spadaju meu najznaajnije u Iranu, a mnoge su uvrtene na UNESCO-ov popis svjetske batine. Na tom se popisu nalazi i velianstveni Imamov trg (ranije poznat i kao Meidn-e h - ahov trg ili Nak-e Dahan Slika svijeta), graen izmeu 1590. i 1595. godine. Sa svojom povrinom od gotovo 9 hektara spada meu najvede trgove na svijetu.

ISFAHAN

KAIRO
Kairo (arapski: )je glavni grad Egipta. Prvo naselje na lokaciji dananjeg Kaira bila je rimska utvrda, zvana utvrda Babilon, sagraena oko 150-te godine p. n. e. blizu naselja Babilon, koje je lealo na starom egipatskom kanalu koji je povezivao Nil s Crvenim morem. Arapski osvajai, predvoeni voom po imenu Amr Ibn-el-As zauzimaju utvrdu 642. godine i postavljaju svoju posadu u nju. Arapsko atorsko naselje oko utvrde poznato kao Al-Fustat postaje vremenom stalna baza arapskih snaga u Egiptu, pod dinastijama Umejida i Abasida, a u njemu je sagraena prva damija u Africi.

Sjevernoafrika iitska dinastija Fatimide zauzima Egipat 972. godine i gradi novi grad, Al-Mansureya, sjeverno od starog naselja. Njihov voa Al-Muizz ed-din mijenja ime grada u Kairo. Damija Al-Azhar je sagraena iste godine, zajedno s pratedim univerzitetom, koje je uinilo Kairo centrom uenja i filozofije onoga doba.

KAIRO

KAIRO
Damije sultana Hasan i Refaija u Kairu

Za Damask se tvrdi da je najstariji u kontinuitetu nastanjeni grad svijeta, mada se za istu titulu vatreno bori i Alepo (Haleb, .)Dolaskom islama, Damask je postao vaan centar kao sjedite Emevijskog hilafeta, u periodu od 661. do 750. godine, Grad je naglo rastao i krdanska katedrala pretvorena je u damiju, nakon to je otkupljena od krdanske zajednice. Kada su Abasije prevladali preselili su prijestonicu u Bagdad.

DAMASK

DAMASK
Damask se smatra jednim od centara islamske kulture i nauke. Rasadnik uenjaka. Ibn Kesir, mufesir, je u junu/julu 1366. postavljen je na mjesto predavaa na katedri u Velikoj damiji u Damasku, gdje je napisao kapitalno djelo, komentar Kurana, koje je nazvano Tefsir Ibn-Kesira. On se ubraja u tradicionalne tefsire koje obiluje hadisima i izrekama ashaba. Tefsir IbnKesira trenutno je najrasprostranjenije tumaenje Kurana na svijetu, a pogotovo meu muslimanima na Zapadu.

Unutranjost Velike damije

KORDOBA
Kordoba je glavni grad istoimene pokrajine i tredi najvedi grad u Andaluziji. Nalazi se na jugu panije, na Pirinejskom poluostrvu. Godine 711. ga osvajaju Arapi. Od 756. pa sve do 1035. godine sjedite je Kordobskog halifata. Jedno od sredita islamske i svjetske kulture tog doba. Dolaskom pod vlast Kastilje, 1236. godine, zaustavlja se njegov razvoj i grad nazaduje u odnosu na Toledo i Madrid. Kalifski kota koji je oprskibljivao vodom dvorac Alcazar

KORDOBA
Kordoba je do danas sauvala karakteristinu maursku urbanu arhitekturu s brojnim graevinama sauvanim iz perioda arapske vladavine. Jedna od znaajnih graevina je Velika damija (Abd-arRahmanova damija), graena od 785. godine pa sve do 10. vijeka. U 16. vijeku su joj panski vladari promijenili svrhu i preimenuju je u katedralu La Mezquita. Predstavlja velianstveni spomenik islamske arhitekture i umjetnosti.

KORDOBA
Kordoba je rodno mjesto islamskog filozofa Ibn Ruda (Averroes), te jedan od najutjecajnijih znanstvenika Imam Abu 'Abdullah Al-Qurtubi i idovski znanstvenik Majmonid u 12. st. Kordova je postala najveci centar znanosti u Evropi kada je ostatak kontinenta zivio u neznanju I tmini. Bila je cisto cudo svijeta. Dvjesta hiljada kuca u samom gradu I milion stanovnika, sest stotina dzamija, devet stotina javnih kupatila, pedeset bolnica, sa mnogim marketima, zastupajuci osamnaest hiljada radionica. Alcazar, dvorac sagraen od strane muslimanskih vladara u Kordovi

Medinetu-z-zehra

Medinetu-l Zehra poznat jo i kao Grad Cvijeda, iz doba vladavine emevijskog halife Abdurrahmana 3. u Andaluziji. Grad koji je bio slavan po baama formiranim na terasama kao i mnogim palaama.

KAJREVAN
Kajrevan u Tunisu je oformljen oko 670. godine kada je muslimanski vojskovoa, ashab Ukbe Ibn Nafi odabrao lokaciju u pustinji u jednom dijelu guste ume, tada naseljenu divljim zvijerima, kao lokaciju za vojni kamp koji je sluio kao vojna baza za daljnja osvajanja prema zapadu. Odabrao je lokaciju koja je udaljena od mora, da bi bio to dalje od mogudnosti stalnih napada Berbera koji su davali veliki otpor daljnjim osvajanjima Arapa.
Mezarje i munara Velike damije u Kajrevanu

KAJREVAN
U periodu od 800 do 909, kada je vladala dinastija Aglabiti, Kahrevan postaje grad u punoj slavi i sjaju kao tadanja Kufa i Basra. Kajrevan je pod zatitom UNESCO-a i proglaen je za Glavni grad islamske kulture za 2009. godinu.

Izgraena je Velika Damija koja je postala univerzitetski centar u kome se izuavalo znanje koje je imalo opdi karakter, i privlailo je studente iz cijelog svijeta.

TIMBUKTU
Timbuktu je grad - oaza u zapadnoafrikoj dravi Mali s 32.414 stanovnika. Grad lei oko 15 km sjeverno od rijeke Niger na junom kraju Sahare. Timbuktu je doivio svoj vrhunac od 13. do 16. stoljeda kao jedna od najvanijih karavanskih postaja u transsaharskoj trgovini slolju, zlatom, bjelokosti, a kasnije i robovima. U to vrijeme su njegove damije i medrese bile jedno od glavnih vjerskih, ali i znanstvenih sredita u Africi.

Damija Sankore

Pored znamenitih graevina tradicionalne arhitekture, koje su UNESCO-va svejtska batina, Timbuktu je slavan i po brojnim knjinicamamuzejima u kojima se uva do 700.000 starih rukopisa.

Hvala na panji!

Eldin Sua, prof.