TS16949 STANDARDINDA SRE YNETM UYGULAMALARI

Yrd. Do Dr. Ufuk Cebeci- Arzu Sansarc (stanbul Teknik niversitesi) .... ufuk_cebeci@yahoo.com - arzuspage@gmail.com

ZET
Rekabet artlarnda ayakta kalmaya alan firmalar yllardr, mteri memnuniyetini salamak iin kalite gereklerini yakndan takip etmi, daha ok retmek, daha ucuza retmek, daha hzl retmek iin srelerini kontrol altnda tutmaya almtr. Mteri memnuniyetinin sadece retim alannda deil, i ve hizmet srelerinde de kalitenin salanmas gerei, firmalar i srelerinin de ynetimine ynlendirmitir. Bu noktada organizasyonun srelerinin ynetimini destekleyen bir ara olarak TS 16949 kalite sertifikasyonu ele alnm ve sre ynetimini destekleyen ynleri, kullanlan uygulamalar almamzda deerlendirilmitir. Anahtar Kelimeler : Sre Ynetimi, TS 16949

1. GR
Sistem; fiziksel veya fiziksel olmayan kendi aralarnda ilikili ve etkileen, bir veya daha ok amaca ynelik, eler kmesi olarak tanmlanmakla birlikte, makine andan sistem ana gei, organizasyonlar kapal sistem anlayndan ak sistem anlayna gtrmtr. (Doan 2002) Ayn evre artlarnda da olsa, ayn girdilerden ayn ktlar alamayan organizasyonlar, ktlara deer salayan unsurlara yani srelere ynelmitir. Sre; girdilerin birbirine bal bir seri faaliyetlerle bir deer art elde etme ilemi olarak tanmlanmaktadr. (Aksu 12.02.2003) (Filiz 2004). Bu organizasyonlarn gerekletirdii her faaliyette srecin mevcudiyetini gsterir ve eer bir sistem olarak mterimiz iin deer oluturmak istiyorsak zinciri oluturan tm srelerin ynetilmesini gerektirir. (Silvestroa and Westley 2002) Kalite ynetimi, bir rn veya hizmetin kalite konusunda belirtilmi gerekleri yerine getirmesinde yeterli gveni salamak iin uygulanan planl ve sistematik etkinlikler btn olarak tanmlanmaktadr. Kalite ynetiminin gereklemesi iin gerekli, aralar, yntemler (prosedrler), aklar, sorumluluklar ve yapsal organizasyon olan kalite ynetim sisteminin prensiplerinden biri ise sre ynetimidir (Bozkurt 2003). Sre ynetimini merkezine alan TS 16949 ise otomotiv ana sanayileri tarafndan oluturulmu ve organizasyonlarn standart bir yap kurmalarn destekleyen ISO standarddr. almamzn ilk aamasnda kavramlar netletirilecek ve uygulama aamasnda TS16949 sertifikasyonu iin kullanlan ve sre ynetimini destekleyen aralar- kavramlar almalara yer verilecektir.

2. LTERATR ARATIRMASI
retim faaliyetlerinde sreler yllardr farkl amalar iin ynetilmi ve gelitirilmitir. Bizim iin yeni olan ise i srelerinin ynetimidir ve Burlton i proseslerinin de insan, bilgi ve yap gibi bir kaynak olduunu ve tpk onlar gibi ynetilmesi gerektiini savunmaktadr. (Burlton. 30.06.2001) nk baarl bir sre ynetimi sreci oluturan elemanlarn ynetilmesinde yani grnmeyen unsurlarn da ortaya kartlmasnda yatmaktadr(Filiz 2004). te bu noktada Gulla ve Lindland tarafndan yaplan ayrma gre retim sreleri ile i srelerini birbirinden ayrlmaktadr, en nemli fark ise; retim srelerinin modellenebilmesi ve standardize edilebilmesine ramen, i srelerini karar sistemlerini de iersinde bulundurmas, koordinasyon yaps, ok eitli bilgi al-verii sebebi ile modellenememesidir. (Lindsay, Downs et al. 2003)

 srelerinin ynetimi organizasyonlarda baz adaptasyonlar gerektirmektedir ve bu Peter Fingar tarafndan be kategoride deerlendirilmektedir; Sreleri Ynetim Sistemi - Proses Bazl yap ve metotlar - Bireysel etkileim ynetimi - Karmak olaylarn ak - Ajan teknolojileri. (Fingar 2005) Soft sistemler i srelerini modelleyebilmek iin kullanlmaya balanm olmakla birlikte eitim, salk.. gibi hizmet alanlarnda kullanlabilecek kadar esnek deillerdir. (Lindsay, Downs et al. 2003) Teknolojinin bu noktada sre ynetimine tek bana cevap veremeyecek olmas, organizasyonlar yapsal deiimlere ynlendirmektedir. Geleneksel yapda karmza kan dikey yapnn eksikleri birok aratrmac tarafndan ortaya konmu ve bu eksikleri kapatacak yaplar nerilmitir. zellikle srelere gre ynetilmeye balanan firmalarn yapsal deiimi dikeyden yataya doru olmaktadr(Aksu 12.02.2003) (Vanhaverbeke and Torremans July 1998) (Silvestroa and Westley 2002) ve firma srelerine esneklik kazandrmaktadr. Srelerin ynetilmesi ile elde edilen fayda sadece bir srecin gelitirilmesi ynnde deil, ayn zamanda strateji olarak destekleyici olmaktadr. (Armistead, Pritchard et al. 1999) Salad iletiim, stratejik hedeflerin ortaya konmas, organizasyonel dizayn, performans ynetimini destekleyen yaps ve organizasyonel kltr oluturmas ile stratejik ynetime katkda bulunmaktadr. (Armistead, Pritchard et al. 1999) Kalitenin ASQC tarafndan yaplan tanmna istinaden; bir mal yada hizmetin belirli bir gereklilii karlayabilme yeteneklerini ortaya koyan karakteristiklerin btndr. Ve bu karakteristiklerden biri de sretir. (Demirkan 1997). Kaliteyi salamak iin srelerin kontrol altnda tutulmas gereklilii, dnemler boyunca kaliteyi farkl kapsamda deerlendirmemizi gerektirmi olsa da, bugne baktmzda mteri beklentilerine uygun kiisellemi rn/hizmet elde edebileceimiz esnek srelere ve bu sreleri oluturmamz destekleyecek kalite ynetim sistemine sahip olmak durumundayz. TS 16949 ile otomotiv ile ilgili rnlerin dizayn/ gelitirilmesi, retimi, montaj ve servisi iin konulan kalite sistem gerekliliklerini belirlemektedir. Bylelikle kalite gerekliliklerinin daha iyi bir ekilde anlalmasn gelitiren, sistemin uygulanmasn ve devam ettirilmesini kolay hale getiren ortak bir dil oluturulmu ve srelerin ynetilmesi kolaylatrlmtr. TS 16949un uygulanma amac da; kalite ynetim sistemlerinin gelitirilmesi uygulamas ve etkinliinin ilerletilebilmesi iin sre yaklamnn benimsenmesi, mteri memnuniyetinin artrlmas amacyla mteri ihtiyacnn karlanmas gerektiini benimsemektir. Kalite ynetim sistemi iinde kullanld zaman byle bir yaklam; gereklerin anlalmasnn ve karlanmasnn, proseslerin katlan deer olarak dnlmesi ihtiyacnn, proses performansnn ve etkinliinin sonularnn alnmasnn ve objektif lmlere dayanarak proseslerin srekli gelitirilmesinin nemini vurgular.

3. TS 16949UN SRE YNETMN DESTEKLEYEN NOKTALARI

TS 16949da sre ynetimini destekleyen be ana konu zerinde durulacaktr; Srelerin belirlenmesi; TS 16949, 4.1 nolu maddesi gerei organizasyonlardan; kalite sistem ynetimi ve uygulanmas ile ilgili proseslerin tanmlanmasn ve bu prosesler arasnda sra ve etkileimlerin belirlenmesini talep etmektedir. Srelerin Gelitirilmesi; TS 16949un dier bir gereklilii de belirlenen srelerin gelitirilmesidir. Gelitirmek iin kontrol etmek ve kontrol etmek iin de lmek gerekmektedir. Srelerin llmesi ile sreler srekli sorgulanmakta, deikenlik llmekte, deikenliin normal olup olmad saptanmakta ve gerektiinde dzeltici ilemler uygulanarak sre gelitirilmektedir. Sre gelitirmede takip edilen yol sras ile analiz, tasarm, uygulama deerlendirme ve gelitirmedir. Yani srelerden, geri bildirim yoluyla elde edilen bilgilerin analizi yaplr, bu analiz sonucu ortaya kan tablodan tasarmlar yaplr. Bu tasarmlarda, hedefler ortaya konur, lme aralar gelitirilir ve btn bunlarn alternatifleri zerinde durulur. Mteri anlay; TS 16949un 8.2 maddesi gerei organizasyon mteri i ve d mteriyi hedeflemektedir. Mteri; rgtte alanlar ifade etmektedir. D Mteri; rn veya hizmeti alp kullanan nihai kullancdr. Ve bu anlay sre ynetiminde bir sonraki proses mterimizdir anlay ile ifade edilmektedir. Bylece iletme iersinde zincirleme bir satc-mteri ilikisi kurulur. Organizasyon iinde / dnda kurulan satc mteri ilikilerin ve etkileimlerin kalitesi ve eler arasndaki olumlu iletiim ortam, elde edilen kty dorudan etkileyecektir. denetim; Bir kuruluun faaliyetine deer katmak ve bu faaliyeti gelitirmek zere tasarlanm, bamsz ve objektif gvence salama ve danmanlk faaliyeti olarak tanmlanmaktadr. TS 16949 8.2.2 nolu maddeler ile ana konu zerine i denetim yaplmasn gerektirmektedir; rn- proses- kalite ynetim sistemi. Bu yap; rn- proses ve kalite ynetim sisteminde yani hem retim srelerinde hem de

i srelerinin elemanlarnn belirlenmesi, lm metriklerinin ortaya konmas; ksaca tm srelerin ynetilmesini gerektirmektedir. Proje Ynetimi; TS 16949 mteri gereklerine ve bu gerekleri gerekleyecek srelere odaklanmaktadr. Otomotiv ana sanayileri tarafndan, rn gelitirme srecinin kontrol altnda tutulabilmesi, standartlatrlabilmesi ve eksik kalmamas asndan proje ynetim aralar desteklenmektedir. almamzda retim paralar onay prosedr (PPAP) ve leri rn kalite planlamas (APQP) zerinde durulacaktr. PPAP ve APQP; retime hazrlk aamasnda organizasyonlara bir ak sunar, bu akta rn ve sistem kalitesi iin gereklerin tamamlanmas salanr. almamz kapsamnda PPAP ve APQP yi destekleyen FMEA (Failure Mode Effect Analysis), Kontrol planlar, SPC (Statistical Process Control)ve MSA (Measurement System Analysis) gibi ana aralar zerinde durulmutur ve yine bir sre mant ile nasl takip edildii gsterilmektedir. Baknz ekil 1.
Makine Yetenek

SC-CC (CRT) Proses FMEA -C ak -B Kontrol Plan D

MSA-F

4. UYGULAMA
TS 16949de sre ynetimi uygulamas bir otomotiv yan sanayiinde yaplmtr. Uygulamamzda TS 16949 sertifikas aamasnda sre ynetimini destekleyen aamalar zerinde alld. a. Srelerin mteri iin deer katan/ katmayan sreler ve ana / ara sreler olmak zere iki farkl ekilde snflandrlmtr. b. rnek bir sre olarak ele aldmz proje ynetim sreci iin sre elemanlarnn ve sorumlularnn belirlenmesi yaplmtr. Proje srecinin temel girdisi olarak mteri beklentilerinin temin edilmesi ve bu beklentilerin rn ve hizmete dntrlebilmesi iin proje ynetim arac olan PPAP ve APQP srelerinin uygulamas yaplmtr. c. Sre deerlendirme kriterlerinin ortaya konmas; PPAP ve APQP de deerlendirme kriterleri zaman maliyet insan kayna baznda yaplmas salanmtr. d. Hedeflerinin belirlenmesi; hedefler mteri beklentileri ve TS gereklilikleri dorultusunda belirlenecektir. e. Uygulama PPAP ve APQP elemanlar zerinde, mevcut durum deerlendirme kriterleri dorultusunda belirlenecektir. f. Gelitirilmesi veya yeniden tasarlanmas gereken sreler iin neriler ortaya konulacaktr.

5. SONU VE NERLER
Kaliteyi salamak, yani mteri memnuniyetini elde etmek firmalar kaliteyi destekleyen uygulamalara yneltmektedir. Her organizasyon iin ayn almann yaplmas her zaman fayda salamamakla birlikte srelerin standartlamas ana sanayiiler tarafndan kontrol ve gelitirmeyi kolaylatrmaktadr. Dier taraftan birden farkl ana sanayii ile alan firmalar iin de standart bir yap salamak mteri beklentilerini gerekletirmek iin kaynak problemini azaltmaktadr. Sre ynetimi her sistemde uygulanmas tavsiye edilen ve avantaj salayan bir ynetim yaklam olmakla birlikte, TS 16949un sadece otomotiv yan sanayileri tarafndan uygulanmas mteri gereklilikleri arasndadr. Bu TS 16949un zaten sre ynetimini destekleyen yaps ile otomotiv yan sanayilerinin piyasa artlarnda dier sektrlere gre gerekliliklere daha hzl adaptasyonunu salayacaktr. almamz da TS 16949un sre ynetimine salad amac tanmlayabilmek zere gerekletirilmitir.

6. KAYNAKLAR
Aksu, M. (12.02.2003). " Odakl Sistemden Gelime Odakl Sisteme." www.altisigma.com. Armistead, C., J.-P. Pritchard, et al. (1999). "Strategic Business Process Management for Organisational." Pergamon 32. Bozkurt, R. (2003). Sre yiletirme. Burlton., R. (30.06.2001). "Principles of Process Management." Demirkan, M. (1997). "Kalite ve Standartlarnn Ekonomi Asndan nemi." Deiim Yaynlar. Doan, E. H. (2002). "Sistem ve Sistem eitleri." Filiz, A. (2004). "Kurumsal sre ynetimi." Fingar, P. (2005). "Business Process Management: The Next Generation." BPM Group (www.bpmg.org). Lindsay, A., D. Downs, et al. (2003). "Business processesattempts to find a definition." Information and Software Technology. Silvestroa, R. and C. Westley (2002). "Challenging the paradigm of the process enterprise: a case-study analysis of BPR implementation." Omega. Vanhaverbeke, W. P. M. and H. M. P. Torremans (July 1998). "ORGANIZATIONAL STRUCTURE IN PROCESS-BASED ORGANIZATIONS."