Professional Documents
Culture Documents
MAKNE TEKNOLOJS
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................... iii GR ........................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ......................................................................................... 3 1. PERNO ..................................................................................................................... 3 1.1. Tanm ve Kullanld Yerler ........................................................................... 3 1.1.1. Tanm ........................................................................................................ 3 1.1.2. Kullanld Yerler ..................................................................................... 3 1.2. Pernolarn Snflandrlmas .............................................................................. 4 1.3. Perno Gereleri .................................................................................................. 7 1.4. Pernolarn retim Biimleri .............................................................................. 7 1.5. Pernolara Ait TS izelgeleri ............................................................................. 8 1.5.1. Orta Bal Perno ......................................................................................... 8 1.5.2. Bombe Bal Perno ..................................................................................... 9 1.5.3. Yass Bal, Vidal Perno ......................................................................... 10 1.5.4. Kesik Bal, Vidal Perno ......................................................................... 10 1.5.5. Pahl Bal, Vidal Perno .......................................................................... 11 1.6. Pernolarn Standart Gsterilmesi .................................................................... 12 1.6.1. Perno iziminde TS izelgelerinin nemi .............................................. 12 1.6.2. Standartlara Gre Perno llerinin Tespiti ............................................ 12 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 13 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 19 RENME FAALYET-2 ....................................................................................... 21 2. PM ......................................................................................................................... 21 2.1. Tanm ve Kullanld Yerler ......................................................................... 21 2.1.1. Tanm ....................................................................................................... 21 2.1.2. Pimlerin Kullanld Yerler..................................................................... 21 2.2. Pimlerin Snflandrlmas ............................................................................... 23 2.2.1. Silindirik Pimler ....................................................................................... 25 2.2.1.1. Silindirik Pim eitleri ...................................................................... 25 2.2.1.2. Silindirik Pimlerin Montaj ............................................................... 26 2.2.2. Yivli Silindirik Pimler .............................................................................. 27 2.2.2.1. Yiv ..................................................................................................... 27 2.2.3. Konik Pimler ............................................................................................ 28 2.2.3.1. eitleri ............................................................................................. 28 2.2.3.2. Konik Pimin Montaj ......................................................................... 30 2.2.4. Yay Tipi Pimler ........................................................................................ 30 2.2.5. Vidal Pimler ............................................................................................ 31 2.3. Pim Gereleri................................................................................................... 31 2.4. Pimlerin retim Biimleri ............................................................................... 32 2.5. Pimlere Ait TS izelgeleri .............................................................................. 32 2.5.1. Silindirik Dz Pim.................................................................................... 33 2.5.2. Vidal Silindirik Pim ............................................................................ 34 i
2.5.3. Dtan Vidal Konik Pim .......................................................................... 35 2.5.4. Hava Bal Yivli Pim .............................................................................. 36 2.5.5. Yivli Pim .................................................................................................. 37 2.6. Pimlerin Standart Gsterilmesi ....................................................................... 38 2.6.1. Pim iziminde TS izelgelerinin nemi................................................. 38 2.6.2. Standartlara Gre Pim llerinin Tespiti ............................................... 38 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 39 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 45 MODL DEERLENDRME .................................................................................. 47 CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................... 49 KAYNAKA ............................................................................................................. 54
ii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI174 Makine Teknolojisi Bilgisayar Destekli Makine Ressaml Emniyetli Balama Elemanlar 2 Perno ve pimin kullanm yerleri ile grevlerinin anlatld, teknik resimlerinin izimlerinin gsterildii renme materyalidir. 40/24 10. snf ortak alan derslerinin modllerini alm olmak. Perno ve pim izmek Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam, ara ve gereler salandnda, perno ve pim ile ilgili TS-ISO standartlarndan bilgi alabilecek ve izimlerini teknolojisine uygun olarak yapabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar 1. TS-ISO standart izelgelerinden perno ile ilgili gerekli bilgileri alabilecek ve deerlere gre resimlerini doru olarak izebileceksiniz. 2. TS-ISO standart izelgelerinden pime ait gerekli bilgileri alabilecek ve deerlere gre resimlerini doru olarak izebileceksiniz. Ortam: Teknik resim izim ortam Donanm: Resim masas, izim ara ve gereleri, lme ve kontrol ara gereleri, perno ve pim rnekleri, bilgisayar donanm, projeksiyon veya tepegz Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
LME VE DEERLENDRME
iii
GR GR
Sevgili renci, Gnmzde teknolojinin her geen gn deimesi ve ilerlemesi neticesinde, teknolojik gelimelerin takip edilmesi bir zorunluluk olmutur. Yllar arasnda bir kyas yapacak olursak 20-30 yl nce ulamda kara trenleri kullanlrken gnmzde, hzl trenler kullanlmaya balanmtr. Uaa binmek bir zamanlar hayal iken u anda hemen hemen her ile uak seferleri dzenlenmektedir. Sadece ulam aralar deil imalatn her alannda, tasarmndan imalatna kadar dikkatli alma ve uygun para kullanm byk nem tamaktadr. zellikle balama ve emniyet elemanlar, kullanlan aracn insan hayatnda ne byk bir rol oynadnn bilinmesiyle ortaya kmaktadr. Gnmzde teknolojiyle beraber gelien tezgh, ara ve gerelerle, dzgn, salam, nitelikli ve emniyetli balama elemanlar retilmektedir. Bu elemanlarn isimleri de, ekilleri de, malzemeleri de, yapm da standartlatrlm ve piyasada her zaman ve ok ucuza bulunabilmektedir. Elinizdeki modl; perno ve pimin ne olduklar ve ne ie yaradklar, eitleri, gereleri, retim biimleri, TSEISO izelgeleri, standart izimleri, birletirme uygulamalar ve kontrolleri konularnda sizlere teknik bilgi ve beceri kazandrmay amalamaktadr. Bu modl baaryla tamamladnzda, makine teknolojisi alanna ait retim yapan iletmelerde, makinelerin emniyete alnma yntemlerini daha iyi grecek, tanyacak ve erken mdahale edebileceksiniz.
ARATIRMA
Perno eitlerini TS izelgelerini aratrnz. Pernolarn kullanm amalarn ve ekillerini aratrnz. Pernolarda kullanlan gereleri ve zelliklerini aratrnz. Perno retim biimi hakknda bilgi toplaynz.
1. PERNO
1.1. Tanm ve Kullanld Yerler
1.1.1. Tanm
Perno, makine, aparat ve mekanizmalarda, paralarn genellikle hareketli birletirme yapmaya ve zlebilir ekilde birbirine balanmasna yarayan, silindir gvdeli ve eitli ekillerde yaplan makine elemanlardr. ekil bakmndan silindirik pimlere benzer.
Bombe bal, fatural ve vidal pernolar Hava bal pernolar Yass bal pernolar Yass bal ve vidal pernolar Konik bal ve vidal pernolar
nce iler iin: Dz pernolar Fatural pernolar Kanall pernolar Fatural ve kanall pernolar Pahl bal pernolar Altke fatural ve vidal pernolar Altke fatural, vidal ve kanall pernolar Pahl bal ve vidal pernolar Basz ve vidal pernolar Pernolar TS 69a gre ekil ve l bakmndan standartlatrlmtr. Pernolarn ekil ve llendirilmesi ekil 1.2de gsterilmitir.
d D k z R z1 d2 a min
l
10 12 14 16 18 20 22 25 28 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150
5 10 3 0,5
6 11
8 14 4 1 0,5 2 2 3
10 16
12 20
14 22 5 1,5
16 24
18 26
20 30 6
22 32 1
25 35 2
26 36 7 4 6 8
28 38
30 40
1 1,5 2
3 4
2,5 4 5
3 5 6,5
Tr A B A B A B A B A B A B 15 19 22 25 28 32
d1
Tolerans
l 1 28, 32, 40, 45 34, 38, 43, 48, 52, 60, 105, 125, 145, 165 34, 38, 43, 48, 52, 57, 60, 66 48, 65, 110, 130, 150, 170, 190, 210, 230 43, 48, 52, 57, 75, 83, 215, 235, 255, 275 43, 48, 52, 57, 83, 215, 235, 255, 275
d2 5 6 5 6 5 6 6 6
d3
+0,3 -0,6 +0,3 -0,6 +0,5 -0,3 +0,3 -0,8 +0,4 -0,8 +0,5 -0,8
e 1 5 6
h 1 14 16
19 24 27 32 36 41
16 16 20 20
nemli Not: Belirtilmeyen hususlarda ve biimlendirmede yapmc serbesttir. ekil 1.4: Perno TS 69/6
d1 14 20 22
d2 6 8 10
l3 3,6
d3 M4 M6
l1 11,2 14,5 16
l2 6,5
s 4,5 7
1x45
1,5
4,1
8 10 d1 11 14 b M6 M8 d2 14 18 d3 3 k R 11 13 s 1 z2 l1 16 16 (aras) 50 50
12 17 M10 20 4 0,6 17 16 65
14
22
18
20
22
24 29 M20 36 6 1 32 2 30 100
27
25 M16 28 30 33 5 5,5 24 25 80 27 22 80 30 22 85
40
30 36 M24 44 8 36
19 20 65
40 100
40 100
10
d1 b d5 d3 k3 z n t l1 1 1,2 1,5 2 2,5 3 4 5 6 8 10 12 16 Tolerans min. maz. l5 1,1 1,3 1,6 2,1 2,5 3,1 4,1 5,1 6,1 8,1 10,1 12,1 16,1
Tolerans
4 4 M3 6
5 5 M4 8
6 6 M5 10
8 8 M6 12
10 10 M8 16
1,8 2,4 2,7 3,1 3,8 0,8 1 1,2 1,5 1,8 0,6 0,8 1 1,2 1,6 +0,20, +0,06 +0,31, +0,06 0,9 1,2 1,3 1,5 1,9 1,15 1,5 1,6 1,9 2,4 Genellikle Uygulanan Boylar
+0,05 0
+0,1 0
11
Anma ap
Anma boyu Gere cinsi rnek: Anma ap d=16, boyu l=50, Fe50den yaplm, tip A, orta bal pernonun ksa gsterilii aadaki gibidir. Orta Bal Perno TS 69/3 A 16x50 Fe50
12
lem basamaklar ve nerileri dikkate alarak perno konusuna ait uygulamalar yapnz.
13
lem Basamaklar TS izelgelerinden perno apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pernoya ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak perno apn ve boyunu iziniz. Pernonun ba ksmn iziniz.
neriler izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine gzken aplar iziniz. Trnak boy ve geniliini tayarak tespit ediniz. Pah ve kavis olan keleri TS izelgesindeki llerine uyarak iziniz. Pernonun kalnlk grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. Ksmi kesit yetersiz kalyorsa yarm veya tam kesit alnz (nceki modllerden Kesitler modln inceleyiniz.). llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.
14
KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tabloyu tespit ettiniz mi? Tablodan size ait lleri buldunuz mu? Dikey ve yatay eksenleri kdn uygun blgesine izdiniz mi? Aldnz llere gre d ve l llerini izdiniz mi? Sol yan grn izdiniz mi? Tama yaparak trnak vb. lleri tespit ettiniz mi? Pernonun sol yan grnn kesit olarak gsterdiniz mi? Baka bir kesit gerekiyorsa gerekli blgenin kesitini aldnz m? 10. izimin tamamn llendirdiniz mi? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Evet Hayr
15
UYGULAMA FAALYET-2
TS izelgelerinden kesik bal- vidal perno TS 69/10 16x36x55 otomat elii - standard ile gsterilen perno ile yukardaki ekilleri verilen kasnak, rondela ve altke somun birletirme resmini iziniz. Montaj resmini tam kesit alnm hlde izip taramalarn yapnz. Resimdeki paralar numaralandrnz.
16
lem Basamaklar TS izelgelerinden perno apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pernoya ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak perno apn ve boyunu iziniz. Pernonun ba ksmn iziniz.
neriler izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine, grnen aplar iziniz. Trnak boy ve geniliini tayarak tespit ediniz. Pah ve kavis olan keleri, TS izelgesindeki llere uyarak iziniz. Pernonun kalnlk grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. Ksm kesit yetersiz kalyorsa yarm veya tam kesit alnz (nceki modllerden Kesitler modln inceleyiniz.). llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.
17
KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tabloyu tespit ettiniz mi? Tablodan size ait lleri buldunuz mu? Yatay ekseni kdn uygun blgesine izdiniz mi? U eklindeki para ve kasna eksen zerine izdiniz mi? Pernoyu kasnak eksenine birletirme yapacak ekilde izdiniz mi? Rondela ve somunu birletirme yapacak ekilde izdiniz mi? Resmin tamamn, tam kesit aldnz m? 9. Paralar montaj srasna gre numaralandrdnz m? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Evet Hayr
DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
18
Pernolarla konum olarak nasl bir birletirme yaplr? A) Sk geme B) Orta sk C) Hareketsiz D) Hareketli
3.
Perno imalat aadaki hangi tezghla yaplamaz? A) Otomat tezghnda B) Freze tezghnda C) Revolver tezghnda D) CNC torna tezghnda
4.
izim yaparken TS izelgelerinden neden yararlanmalyz? A) Yaptmz izimin doru olmas iin C) Yasalar gerei olduu iin B) sahibi yle istedii iin D) Hepsi
5.
Pernolar hangi lleri verilerek anlr? A) ap lleri B) Ba ksm ap C) (d) ap, (l) boy lleri D) Boy ls
6.
Perno izimine balamadan nce yaplmas gereken ilk ey nedir? A) TS izelgesini tespit etmek B) Perno (l) boyunu izmek C) Perno i apn izmek D) Pernonun anma apn tespit etmek
7.
Anma ap d1= 6, boyu l= 10, C15 malzemesinden yaplm yass bal pernonun standart gsterilmesi aadakilerin hangisinde doru olarak verilmitir? A) Yass Bal Perno TS 69/8 B) Perno TS 69/8 6x10 C) TS 69/8 6x10 C15 D) Yass Bal Perno TS 69/8 6x10 C15
19
8.
Anma ap d1= 22, boyu l1= 60, Fe50 malzemesinden yaplm B tipi, bombe bal pernonun standart gsterilmesi aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) Bombe Bal Perno TS 69/6 B 22x60 Fe50 B) Bombe Bal Perno TS 69/6 B 22 Fe50 C) TS 69/6 B 22x60 Fe50 D) Perno TS 69/6 A 22x60
9.
Pernolarn standart gsterilmesi, aadaki seeneklerin hangisinde doru deildir? A) Basz Perno TS 69/1 B 10 Fe50 B) Fatural Perno TS 69/12 8x40x6x4 C35 C) Dz Perno TS 69/11 12x10x5 C15 D) Altke Fatural Perno TS 69/16 10x40x6 otomat elii
10.
Pernolarn standart gsterilmesi, aadaki seeneklerin hangisinde doru verilmitir? A) Fatural Perno TS 69 8x40x6x4 Fe50 B) Dz Perno TS 69/11 12 C15 C) Bombe Bal Perno TS69/6 A 15x40 Fe40 D) Hava Bal Perno TS 69/ 7 B Fe50
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
20
ARATIRMA
Pim eitlerini TS izelgelerinden aratrnz. Pimlerin kullanm amalarn ve ekillerini aratrnz. Pimlerde kullanlan gereleri ve zelliklerini aratrnz. Pim retim biimi hakknda bilgi toplaynz.
2. PM
2.1. Tanm ve Kullanld Yerler
2.1.1. Tanm
Pimler, paralar hareketsiz fakat sklebilir ekilde birletiren silindirik veya konik makine elemanlardr.
21
ki veya daha fazla sayda para sk sk sklp taklacaksa cvata kullanlarak birbirine balanr. Paralarn hep ayn ekilde (en ufak kayma olmadan) birletirilmesi isteniyorsa cvatalarla beraber pimlerden yararlanlr. Bu amala, dz veya konik pimlerden, en az iki tane olmak zere kullanlr. Kalplarda kullanlan zmbalarn sklp taklmasnda, karlkl konumun salanmas iin en az iki adet pimin kullanlmas rnek olarak verilebilir. Bunun iin montajdan nce zmbann baland paralar birlikte delinir ve raybalanr. Daha sonra pim yerine aklr.
22
23
24
Bu pimler A ve B tipi olarak yaplmtr. Pimlerin her iki ucu 15 pahldr. Yuvarlatrlm veya ukurlatrlm pim ucuna izin verilebilir. ap tolerans m6dr. A tipi pimlerin tamam sertletirilmi, B tipi pimlerin ise sadece d yzeyleri sertletirilmitir. Sertletirilmi dz silindirik pimler
Bu pimler A ve B tipi olarak yaplmtr. Pimlerin her iki ucu 15 pahldr. Yuvarlatlm veya ukurlatrlm pim ucuna izin verilebilir. ap tolerans m6dr. A tipi pimlerin tamam sertletirilmi, B tipi pimlerin ise sadece d yzeyleri sertletirilmitir. Sertletirilmemi dz silindirik pimler
Pimin her iki ucu 15 pahldr. Yuvarlatlm ve ukurlatrlm pim ucuna izin verilebilir. Anma aplar 0,6 50 mm arasndadr. vidal silindirik pimler
Cvata ile sklebilmesi iin bir ucuna i vida alm silindirik pimlerdir. ekil 2.3te TS 2337-2 EN ISO 8733e gre yaplm bir pimin zellikleri, llendirilmesi ve standart gsterilii verilmitir.
25
26
2.2.2.1. Yiv
Pimin yerine daha sk oturmasn salayan ve yzeyde, boy ekseni dorultusunda oluturulan entiklerdir.
ekil 2.6da grld gibi pimlerde, boyunun tamamna veya belirli bir blmne, zel makinelerde 120 aralklarla yiv alr. Yiv eklinden dolay meydana gelen gerilmeler, pimi devaml olarak delik yzeyine bastrr ve zlmesine engel olur. Pim taklrken delik i yzeyinde izikler olutuundan, sk sk sklp taklmalar srasnda ayn pozisyondan farkl olarak aklmaldr. ekil 2.6da en ok kullanlan yivli pimlerin, detaylar, llendirilmesi ve standart gsterilii verilmektedir.
27
2.2.3.1. eitleri
Konik pimler, ekilleri ve kullanma yerlerine gre eitli ekillerde yaplr. ekil 2.2de resimleri ve llendirilmesi verilmitir. Serletirilmemi konik pim
Konik pimler TS 2337- 5 EN 22339a gre standartlatrlmtr. Makine paralarnn sk birletirilmesinde ok kullanlr. Yzeyleri talanm veya tornalanmtr. Ular, anma aplarna eit yarapta kaba olarak bombelendirilmitir. Konik pimler, kk aplar ve boylaryla ifade edilir (ekil 2.7).
28
Baz makine paralarnn montajnda, konumlarn ayarlamak amacyla dtan vidal konik pim kullanlr. Konik pimlerin kaln ularna, metrik vidal silindirik ksmlar ilave edilmitir. Vidal ksmn ucunda, TS 5413e gre muylu u bulunur (ekil 2.8).
Sklmeleri srasnda, u ksmlarnn ezilmemesi iin byk apn ucuna, i vida ekilmi konik pimlerdir. Konii dier konik pimlerdeki gibidir. Kk ap taraf bombeli olarak yaplmtr. Sklmesi iin vida ksmna, cvata vidalanr ve yardmc bir parayla yerinden kartlr (ekil 2.9).
29
30
Yay tipi pimlerin aplar, matkap apndan biraz byk olduu ve esneme kabiliyeti olan malzemeden yapldndan paralar birbirine skca birletirir. Baz durumlarda ortalarndaki delikten cvata geirilerek birletirme yaplr. En ok kullanlan yay tipi pimin detayl ekli, llendirilmesi ve montaj resimleri ekil 2.11de grlmektedir.
31
32
1,5 2 2,5 3 4 5 6 8 10 12 16 20 0,3 0,35 0,4 0,5 0,63 0,8 1 1,2 1,6 2 2,5 3 Genellikle Kullanlan Boylar
25 4
30 40 50 5 6,3 8
nemli Not: Belirtilmeyen hususlarda ve biimlendirmede, yapmc serbesttir. ekil 2.12: Pim TS 2337/3 EN ISO 8734 A - d x l
33
12 16 20 25 1,6 2 2,5 3 2,5 3 3,5 4 M6 M8 M10 M16 6,4 8,4 10,5 17 12 16 18 24 20 25 28 35 1,2 1,5 1,5 2 Genellikle Kullanlan Boylar
30 4 5 M20 21 30 40 2
34
d1 b min. a d2 d3 R1 l 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 110 120 130 140 160 190 200 250 280 320
6 18 3 M6 4 0,4
8 22 4 M8 5,5 0,4
12 16 20 27 35 35 5,3 6 6 M12 M16 M16 8,5 12 12 0,6 0,8 0,8 Genellikle Kullanlan Boylar
25 40 7,5 M20 15 1
30 46 9 M24 18 1
35
d d1 D k l 5 6 8 10 12 14 16 20 25 30 32 35 38 40 50 60
2 2,15 3,5 1
4 4,25 7 2
5 5,25
12 12,35 18 4
16 16,4 26 6,5
20 20,5 60 30,5 10
36
3 4 5 6 8 10 12 16 20 25 3,1 4,15 5,15 6,15 8,2 10,2 12,25 16,25 20,25 25,25 0,4 0,5 0,63 0,8 1 1,2 1,6 2 2,5 3 Genellikle Kullanlan Boylar
nemli Not: Belirtilmeyen hususlarda ve biimlendirmede, yapmc serbesttir. ekil 2.16: Pim 2337/12 EN ISO 8742 d1 x l
37
Anma ap
Anma boyu Gere cinsi rnek: Anma ap d=1, boyu l=0, Fe40 dan yaplm, tip A, silindirik pimin standart gsterilii aadaki gibidir. Silindirik Pim TS 2337/3 A 12x40 Fe40
38
lem basamaklar ve nerileri dikkate alarak pim konusuna ait uygulamalar yapnz.
39
lem Basamaklar
neriler
izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine grnen aplar iziniz. Pah ve kavis olan kelere TS izelgesindeki llere uyarak iziniz. Pimin n grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.
TS izelgelerinden pim apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pime ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak pim apn ve boyunu iziniz. Pim u ksmlarn iziniz.
40
KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tabloyu tespit ettiniz mi? Tablodan size ait lleri buldunuz mu? Dikey ve yatay eksenleri kdn uygun blgesine izdiniz mi? Aldnz llere gre d ve l llerini izdiniz mi? Sol yan grn izdiniz mi? Vida l ve grnn izdiniz mi? Pimin n grnn kesit olarak gsterdiniz mi? Baka bir kesit gerekiyorsa gerekli blgenin kesitini aldnz m? izimin tamamn llendirdiniz mi? Evet Hayr
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
41
UYGULAMA FAALYET-2
Yukarda verilen 1 ve 2 numaral paralar, yukardaki yardmc balama elemanlar ile A, B, C eksenlerinden aada istenilen pimlerle birletirilmi montaj resmini iziniz. A Silindirik Pim TS 2337/3 A 10x55 Fe40 B ten Vidal Silindirik Pim TS 2337/4 A 12x45 Fe50 Dtan Vidal Konik Pim TS 2337/7 12x110 9SMnPb28 Verilmeyen ller paralar zerinden alnacaktr.
42
lem Basamaklar
neriler
izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine grnen aplar iziniz. Pah ve kavis olan keleri TS izelgesindeki llere uyarak iziniz. Pimin n grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.
TS izelgelerinden pim apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pime ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak pim apn ve boyunu iziniz. Pim u ksmlarn iziniz.
43
KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tablolar tespit ettiniz mi? Tablolardan size ait lleri buldunuz mu? 1 ve 2 numaral paralar kdnza izdiniz mi? Pimlerin izilecei eksenleri paralar zerine izdiniz mi? Pimleri eksenler zerine izdiniz mi? Yardmc balant elemanlarn ve U profili izdiniz mi? Resmin tamamn tam kesit aldnz m? Paralar montaj srasna gre numaralandrdnz m? DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz. Evet Hayr
44
2.
3.
4.
5.
Kesit alnm pimli birletirmelerde pim nasl gsterilir? A) Yarm kesit alnm C) Taranmam B) Ksmi taranm D) Tamamen taranm Takldklar deliklerin raybalanmasna gereksinim duyulmayan pimler aadakilerden hangisinde verilmitir? A) Konik pimler C) Silindirik pimler B) Yay tipi pimler D) Yivli pimler Yivli pim imalat esnasnda, yivlerin aralklar ka derece olarak alr? A) 120 C) 90 B) 70 D) 60
7.
8.
45
9.
Pimlerin standart gsterilii, aadaki seeneklerin hangisinde doru deildir? A) Silindirik Dz Pim TS 2337/3 B 10x40 Fe50 B) ten Vidal Silindirik Pim TS 2337/2 8x40 Ck60 C) Silindirik Dz Pim TS 2337/3 A 20x90 Fe50 D) ten Vidal Konik Pim TS 2337/5 8 Fe 40 Pimlerin standart gsterilii, aadaki seeneklerin hangisinde doru verilmitir? A) ten Vidal Konik Pim TS 2337 8x40 Ck60 B) Yivli Pim TS 2337/10 Fe 40 C) Konik Pim TS 2337/5 A 10x60 Fe 40 D) Konik Pim 2337/5 B 10x60 Fe 40
10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
46
47
Yukarda verilen 1, 2, 3 ve 4 numaral paralar A, B, C ve D eksenlerinden aada istenilen balama elemanlar ile birletiriniz. 1- A Hava Bal Perno TS 69/7 B 12x50 C35 ile kopilya birletirmesini iziniz. 2- B Dtan Vidal Konik Pim TS 2337/7 12x70 Fe40 ile rondela ve alt ke somun birletirmesini iziniz. 3- C Yivli Pim TS 2337/10 16x70 Fe50 birletirmesini iziniz. 4- Basz Perno TS 69/1 B 14x60 Fe50 birletirmesini iziniz. 5- Resmi tam kesit olarak iziniz. Taranmas gereken yerleri taraynz. 6- Btn elemanlara montaj numaras veriniz. KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. . Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Uygun izim ortam hazrladnz m? 2. Kdnz izime hazr hlde baladnz m? 3. 1, 2, 3 ve 4 numaral paralar kdnza n grn hlinde izdiniz mi? 4. Balama elemanlar olan pim ve pernolarn eksenlerini, para zerinden l alarak izdiniz mi? 5. izilmesi istenilen standart balama elemanlarnn TS izelgelerini tespit ettiniz mi? 6. Birinci eksen olan A eksenine hava bal pernonun u tarafndan kopilya ile birletirme resmini izdiniz mi? 7. kinci eksen olan B eksenine dtan vidal konik pimin rondela ve alt ke somunla birletirme resmini izdiniz mi? 8. nc eksen olan C eksenine yivli pim ile birletirme resmini izdiniz mi? 9. Drdnc eksen olan D eksenine basz pernonun u taraflarndan kopilya ile birletirme resmini izdiniz mi? 10. Resmi tam kesit aldnz m? 11. Taranmas gereken 1, 2, 3 ve 4 numaral paralar uygun ekilde taradnz m? 12. Resimdeki btn elemanlara, montaj numaras verdiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
48
UYGULAMA FAALYET-1
49
50
UYGULAMA FAALYET-1
51
UYGULAMA FAALYET 2
52
53
KAYNAKA KAYNAKA
ERK H. Vefa, Makine Bilgisi ve Makine Elemanlar, ahinkaya Matbaaclk, stanbul, 1996. ZLNGR Nail, Zeki EN, Makine Resmi, Ege Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, stanbul, 2004. EN . Zeki, Nail ZLNGR, Standart Makine Elemanlar izelgeleri, Ege Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, stanbul, 1999. Trk Standartlar Enstitsn 69, 2337 ve 1024 Numaral izelgeleri
54