T. C.

MLL ETM BAKANLII

MAKNE TEKNOLOJS

EMNYETL BALAMA ELEMANLARI 2

521MMI174

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................... iii GR ........................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ......................................................................................... 3 1. PERNO ..................................................................................................................... 3 1.1. Tanm ve Kullanld Yerler ........................................................................... 3 1.1.1. Tanm ........................................................................................................ 3 1.1.2. Kullanld Yerler ..................................................................................... 3 1.2. Pernolarn Snflandrlmas .............................................................................. 4 1.3. Perno Gereleri .................................................................................................. 7 1.4. Pernolarn retim Biimleri .............................................................................. 7 1.5. Pernolara Ait TS izelgeleri ............................................................................. 8 1.5.1. Orta Bal Perno ......................................................................................... 8 1.5.2. Bombe Bal Perno ..................................................................................... 9 1.5.3. Yass Bal, Vidal Perno ......................................................................... 10 1.5.4. Kesik Bal, Vidal Perno ......................................................................... 10 1.5.5. Pahl Bal, Vidal Perno .......................................................................... 11 1.6. Pernolarn Standart Gsterilmesi .................................................................... 12 1.6.1. Perno iziminde TS izelgelerinin nemi .............................................. 12 1.6.2. Standartlara Gre Perno llerinin Tespiti ............................................ 12 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 13 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 19 RENME FAALYET-2 ....................................................................................... 21 2. PM ......................................................................................................................... 21 2.1. Tanm ve Kullanld Yerler ......................................................................... 21 2.1.1. Tanm ....................................................................................................... 21 2.1.2. Pimlerin Kullanld Yerler..................................................................... 21 2.2. Pimlerin Snflandrlmas ............................................................................... 23 2.2.1. Silindirik Pimler ....................................................................................... 25 2.2.1.1. Silindirik Pim eitleri ...................................................................... 25 2.2.1.2. Silindirik Pimlerin Montaj ............................................................... 26 2.2.2. Yivli Silindirik Pimler .............................................................................. 27 2.2.2.1. Yiv ..................................................................................................... 27 2.2.3. Konik Pimler ............................................................................................ 28 2.2.3.1. eitleri ............................................................................................. 28 2.2.3.2. Konik Pimin Montaj ......................................................................... 30 2.2.4. Yay Tipi Pimler ........................................................................................ 30 2.2.5. Vidal Pimler ............................................................................................ 31 2.3. Pim Gereleri................................................................................................... 31 2.4. Pimlerin retim Biimleri ............................................................................... 32 2.5. Pimlere Ait TS izelgeleri .............................................................................. 32 2.5.1. Silindirik Dz Pim.................................................................................... 33 2.5.2. Vidal Silindirik Pim ............................................................................ 34 i

2.5.3. Dtan Vidal Konik Pim .......................................................................... 35 2.5.4. Hava Bal Yivli Pim .............................................................................. 36 2.5.5. Yivli Pim .................................................................................................. 37 2.6. Pimlerin Standart Gsterilmesi ....................................................................... 38 2.6.1. Pim iziminde TS izelgelerinin nemi................................................. 38 2.6.2. Standartlara Gre Pim llerinin Tespiti ............................................... 38 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 39 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 45 MODL DEERLENDRME .................................................................................. 47 CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................... 49 KAYNAKA ............................................................................................................. 54

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI174 Makine Teknolojisi Bilgisayar Destekli Makine Ressaml Emniyetli Balama Elemanlar 2 Perno ve pimin kullanm yerleri ile grevlerinin anlatld, teknik resimlerinin izimlerinin gsterildii renme materyalidir. 40/24 10. snf ortak alan derslerinin modllerini alm olmak. Perno ve pim izmek Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam, ara ve gereler salandnda, perno ve pim ile ilgili TS-ISO standartlarndan bilgi alabilecek ve izimlerini teknolojisine uygun olarak yapabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar 1. TS-ISO standart izelgelerinden perno ile ilgili gerekli bilgileri alabilecek ve deerlere gre resimlerini doru olarak izebileceksiniz. 2. TS-ISO standart izelgelerinden pime ait gerekli bilgileri alabilecek ve deerlere gre resimlerini doru olarak izebileceksiniz. Ortam: Teknik resim izim ortam Donanm: Resim masas, izim ara ve gereleri, lme ve kontrol ara gereleri, perno ve pim rnekleri, bilgisayar donanm, projeksiyon veya tepegz Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

GR GR

Sevgili renci, Gnmzde teknolojinin her geen gn deimesi ve ilerlemesi neticesinde, teknolojik gelimelerin takip edilmesi bir zorunluluk olmutur. Yllar arasnda bir kyas yapacak olursak 20-30 yl nce ulamda kara trenleri kullanlrken gnmzde, hzl trenler kullanlmaya balanmtr. Uaa binmek bir zamanlar hayal iken u anda hemen hemen her ile uak seferleri dzenlenmektedir. Sadece ulam aralar deil imalatn her alannda, tasarmndan imalatna kadar dikkatli alma ve uygun para kullanm byk nem tamaktadr. zellikle balama ve emniyet elemanlar, kullanlan aracn insan hayatnda ne byk bir rol oynadnn bilinmesiyle ortaya kmaktadr. Gnmzde teknolojiyle beraber gelien tezgh, ara ve gerelerle, dzgn, salam, nitelikli ve emniyetli balama elemanlar retilmektedir. Bu elemanlarn isimleri de, ekilleri de, malzemeleri de, yapm da standartlatrlm ve piyasada her zaman ve ok ucuza bulunabilmektedir. Elinizdeki modl; perno ve pimin ne olduklar ve ne ie yaradklar, eitleri, gereleri, retim biimleri, TSEISO izelgeleri, standart izimleri, birletirme uygulamalar ve kontrolleri konularnda sizlere teknik bilgi ve beceri kazandrmay amalamaktadr. Bu modl baaryla tamamladnzda, makine teknolojisi alanna ait retim yapan iletmelerde, makinelerin emniyete alnma yntemlerini daha iyi grecek, tanyacak ve erken mdahale edebileceksiniz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Teknik resim izim ortam veya BDT (bilgisayar destekli tasarm) ortam salandnda ihtiya olunan pernoyu, teknik resim ve TS (Trk Standartlar) kurallarna uygun olarak izebilecek ve llendirme yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Perno eitlerini TS izelgelerini aratrnz. Pernolarn kullanm amalarn ve ekillerini aratrnz. Pernolarda kullanlan gereleri ve zelliklerini aratrnz. Perno retim biimi hakknda bilgi toplaynz.

1. PERNO
1.1. Tanm ve Kullanld Yerler
1.1.1. Tanm
Perno, makine, aparat ve mekanizmalarda, paralarn genellikle hareketli birletirme yapmaya ve zlebilir ekilde birbirine balanmasna yarayan, silindir gvdeli ve eitli ekillerde yaplan makine elemanlardr. ekil bakmndan silindirik pimlere benzer.

1.1.2. Kullanld Yerler

Hareketli birletirme yapmaya yarayan pernolar mafsall birletirmelerde, makaralarda ok kullanlr. Pernolar genel olarak makine imalatnda, lokomotiflerde, vagon yapmnda, madencilikte, motorlu tat yapmnda ve kaldrma iletme makinelerinde kullanlr. Pernolar genellikle, motor veya makinelerin oynak olarak birletirilmi yerlerinde grebilmek mmkndr. Pernolar montaj resimlerinde eitli grnlerle ifade edilebilir. En nemli grn, perno eklini ve takln gsteren grntr. Genellikle kesit alnarak izilir. Dolu para olduu iin perno taranmaz. zerinde bulunabilecek delikler iin ksmi kesit alnabilir. ekil 1.1de pernolu montaj resimlerinden baz rnekler verilmektedir. Montaj resimlerinde pernolarn kendiliinden sklmemesi iin emniyete alnmas gerekir. Bu amala rondela, kopilya, vida veya segman kullanlr.

ekil 1.1: Pernolu birletirmeler

1.2. Pernolarn Snflandrlmas

Pernolar biimlerine gre snflandrlmtr. Aadaki biimleri mevcuttur: Kaba iler iin: Basz pernolar Kkbal pernolar Orta bal pernolar Byk bal pernolar Bombe bal ve delikli pernolar

Bombe bal, fatural ve vidal pernolar Hava bal pernolar Yass bal pernolar Yass bal ve vidal pernolar Konik bal ve vidal pernolar

nce iler iin: Dz pernolar Fatural pernolar Kanall pernolar Fatural ve kanall pernolar Pahl bal pernolar Altke fatural ve vidal pernolar Altke fatural, vidal ve kanall pernolar Pahl bal ve vidal pernolar Basz ve vidal pernolar Pernolar TS 69a gre ekil ve l bakmndan standartlatrlmtr. Pernolarn ekil ve llendirilmesi ekil 1.2de gsterilmitir.

ekil 1.2: eitli perno resimleri

1.3. Perno Gereleri

Pernolar standartlara gre 9S20K (otomat elii ve Fe50) eliinden, akma elikleri ve yay eliinden yaplr. Ayrca C35-C15-C15Cr3-16MnCr5 vb. sementasyon eliinden yaplabilir ve setletirilebilir. Isl ilem uygulanm pernolarda sertlik deeri 55-60 Rc olmaldr. zel durumlara gre bakr, nikel, krom veya kadmiyum kaplama veya fosfatlama yaplr. Kaplama TS 149a uygun olmaldr. Pernolar yaptklar ie gre sk veya dner geme olarak taklabilir. Boyutlara uygulanacak toleranslar, ilgili fylerde belirtilmitir (bk. TS 69 fyleri). Standart pernolarda ap tolerans h11dir. Deliklerdeki tolerans duruma gre D9, D11, C11, B11 ve A11 toleranslar uygulanr. Belirtilmeyen toleranslar iin TS 1980-1, EN ISO 22768-1 standartlarnda verilen genel toleranslar geerlidir. Perno yzeyleri TS 80 ve TS 971 standartlarna uygun orta kaba kalitede yaplr.

1.4. Pernolarn retim Biimleri

Pernolar, seri retim makinelerinde (otomat tezghlar, revolver vb.) CNC torna (Resim 1.1) tezghlarnda yaplr. Pernolarn, ba ksmlar, fatural ksmlar ve pah ksmlar, preslerde kalplar araclyla baslarak da yaplabilir. Pernolarn yzeyleri temiz ve dzgn olmaldr. zerinde apak, tufal, karncalanma, izik, yara bere, ukurluk, pas vb. kusurlar bulunmamaldr.

Resim 1.1: Otomat, CNC, torna, pres tezghlar

1.5. Pernolara Ait TS izelgeleri

Aada baz perno izelgeleri ekil ve standart gsterimleriyle verilmitir.

1.5.1. Orta Bal Perno

d D k z R z1 d2 a min
l
10 12 14 16 18 20 22 25 28 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150

5 10 3 0,5

6 11

8 14 4 1 0,5 2 2 3

10 16

12 20

14 22 5 1,5

16 24

18 26

20 30 6

22 32 1

25 35 2

26 36 7 4 6 8

28 38

30 40

1 1,5 2

1,2 1,5 2,5

3 4

2,5 4 5

3 5 6,5

Genellikle uygulanan boylar

ekil 1.3: Perno TS 69/3

1.5.2. Bombe Bal Perno

Tr A B A B A B A B A B A B 15 19 22 25 28 32

d1
Tolerans

l 1 28, 32, 40, 45 34, 38, 43, 48, 52, 60, 105, 125, 145, 165 34, 38, 43, 48, 52, 57, 60, 66 48, 65, 110, 130, 150, 170, 190, 210, 230 43, 48, 52, 57, 75, 83, 215, 235, 255, 275 43, 48, 52, 57, 83, 215, 235, 255, 275

d2 5 6 5 6 5 6 6 6

d3

+0,3 -0,6 +0,3 -0,6 +0,5 -0,3 +0,3 -0,8 +0,4 -0,8 +0,5 -0,8

e 1 5 6

h 1 14 16

M12 M16x1,5 6 M18x1,5 6 M22x1,5 8 M24x2 8 M27x2

19 24 27 32 36 41

16 16 20 20

nemli Not: Belirtilmeyen hususlarda ve biimlendirmede yapmc serbesttir. ekil 1.4: Perno TS 69/6

1.5.3. Yass Bal, Vidal Perno

d1 14 20 22

d2 6 8 10

l3 3,6

d3 M4 M6

l1 11,2 14,5 16

l2 6,5

s 4,5 7

1x45

1,5

4,1

ekil 1.5: Perno TS 69/9

1.5.4. Kesik Bal, Vidal Perno

8 10 d1 11 14 b M6 M8 d2 14 18 d3 3 k R 11 13 s 1 z2 l1 16 16 (aras) 50 50

12 17 M10 20 4 0,6 17 16 65

14

22

16 20 M12 25 4,5 22 1,6 20 75

18

20

22

24 29 M20 36 6 1 32 2 30 100

27

25 M16 28 30 33 5 5,5 24 25 80 27 22 80 30 22 85

40

30 36 M24 44 8 36

19 20 65

40 100

40 100

ekil 1.6: Perno TS 69/10

10

1.5.5. Pahl Bal, Vidal Perno

d1 b d5 d3 k3 z n t l1 1 1,2 1,5 2 2,5 3 4 5 6 8 10 12 16 Tolerans min. maz. l5 1,1 1,3 1,6 2,1 2,5 3,1 4,1 5,1 6,1 8,1 10,1 12,1 16,1
Tolerans

3 3 M2 5 1,2 0,5 0,4 0,6 0,8

4 4 M3 6

5 5 M4 8

6 6 M5 10

8 8 M6 12

10 10 M8 16

12 12 M10 20 4,6 2,3 2 2,3 2,8

1,8 2,4 2,7 3,1 3,8 0,8 1 1,2 1,5 1,8 0,6 0,8 1 1,2 1,6 +0,20, +0,06 +0,31, +0,06 0,9 1,2 1,3 1,5 1,9 1,15 1,5 1,6 1,9 2,4 Genellikle Uygulanan Boylar

+0,05 0

+0,1 0

ekil 1.7: Perno TS 69/18

11

1.6. Pernolarn Standart Gsterilmesi

Pernolar TS 8201 standard esas olmak zere ilgili standartlarnda aadaki gibi gsterilir. Hava Bal Perno TS 69/7 A - d x l Fe 50

Ad Standart Nu. Tipi

Anma ap
Anma boyu Gere cinsi rnek: Anma ap d=16, boyu l=50, Fe50den yaplm, tip A, orta bal pernonun ksa gsterilii aadaki gibidir. Orta Bal Perno TS 69/3 A 16x50 Fe50

1.6.1. Perno iziminde TS izelgelerinin nemi

Perno imalatnda veya satn alnmasnda pim standartlarnn bilinmesi gerekir. Pernolar anlrken (d) ap ile standart numaras verilmelidir. rnek: Hava Bal Perno TS 69/7 A 20x70 Fe 50 Bu standarda uyan perno retici tarafndan, TS izelgelerinden tespit edilir. Alcya bu izelge normlarndaki llere uyarak pernoyu retir veya verir. Bu izelgelere uyulmad takdirde kullanlan perno, kullanm yerine uyum salamayacaktr.

1.6.2. Standartlara Gre Perno llerinin Tespiti

Yukardaki rnek ele alndnda, Hava Bal Perno TS 69/7 A 20x70 Fe 50 olarak gsterilmitir. Burada ilk nce standartlardan TS 69/7 izelgesinin yapra alr. Bu pernonun tipi (A) olacak. Buradaki 20 rakam pernonun (d) apdr. Tabloda (d) satrndan 20 lsn bulunur. 20 lsnn bulunduu stun aranan pernonun gerekli olan llerini belirler. Burada, (D) ap: perno bann ap, (g): trnak genilii, (k): perno ba boyu, (z1): hava boyu, (l): perno boyudur. Perno izimi yaplrken bu ller kullanlarak izim yaplr. En son olarak da pernonun malzemesinin Fe 50 olduu antetlerde belirtilir.

12

UYGULAMA FAALYET-1 UYGULAMA FAALYET

TS izelgelerinden - Hava Bal Perno TS 69/7 B 12x50 Fe 50 - standard ile gsterilen pernoya ait boyutlar tespit ediniz. Eksen zerinde pernoya ait nden grnn iziniz. Sol yan grnn iziniz. llendirilmesi gereken boyutlar llendiriniz.

lem basamaklar ve nerileri dikkate alarak perno konusuna ait uygulamalar yapnz.

13

lem Basamaklar TS izelgelerinden perno apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pernoya ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak perno apn ve boyunu iziniz. Pernonun ba ksmn iziniz.

neriler izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine gzken aplar iziniz. Trnak boy ve geniliini tayarak tespit ediniz. Pah ve kavis olan keleri TS izelgesindeki llerine uyarak iziniz. Pernonun kalnlk grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. Ksmi kesit yetersiz kalyorsa yarm veya tam kesit alnz (nceki modllerden Kesitler modln inceleyiniz.). llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.

14

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tabloyu tespit ettiniz mi? Tablodan size ait lleri buldunuz mu? Dikey ve yatay eksenleri kdn uygun blgesine izdiniz mi? Aldnz llere gre d ve l llerini izdiniz mi? Sol yan grn izdiniz mi? Tama yaparak trnak vb. lleri tespit ettiniz mi? Pernonun sol yan grnn kesit olarak gsterdiniz mi? Baka bir kesit gerekiyorsa gerekli blgenin kesitini aldnz m? 10. izimin tamamn llendirdiniz mi? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Evet Hayr

15

UYGULAMA FAALYET-2

TS izelgelerinden kesik bal- vidal perno TS 69/10 16x36x55 otomat elii - standard ile gsterilen perno ile yukardaki ekilleri verilen kasnak, rondela ve altke somun birletirme resmini iziniz. Montaj resmini tam kesit alnm hlde izip taramalarn yapnz. Resimdeki paralar numaralandrnz.

Verilmeyen ller paralar zerinden alnacaktr.

16

lem Basamaklar TS izelgelerinden perno apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pernoya ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak perno apn ve boyunu iziniz. Pernonun ba ksmn iziniz.

neriler izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine, grnen aplar iziniz. Trnak boy ve geniliini tayarak tespit ediniz. Pah ve kavis olan keleri, TS izelgesindeki llere uyarak iziniz. Pernonun kalnlk grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. Ksm kesit yetersiz kalyorsa yarm veya tam kesit alnz (nceki modllerden Kesitler modln inceleyiniz.). llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.

17

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tabloyu tespit ettiniz mi? Tablodan size ait lleri buldunuz mu? Yatay ekseni kdn uygun blgesine izdiniz mi? U eklindeki para ve kasna eksen zerine izdiniz mi? Pernoyu kasnak eksenine birletirme yapacak ekilde izdiniz mi? Rondela ve somunu birletirme yapacak ekilde izdiniz mi? Resmin tamamn, tam kesit aldnz m? 9. Paralar montaj srasna gre numaralandrdnz m? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Evet Hayr

DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Pernolarn kendiliinden sklmemesi iin kullanlan yardmc balant elemanlar aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) Rondela, ayar bilezii, pim B) Kama, perin, ayar bilezii 2. C) Rondela, kopilya, vida, segman D) Perin, pim

Pernolarla konum olarak nasl bir birletirme yaplr? A) Sk geme B) Orta sk C) Hareketsiz D) Hareketli

3.

Perno imalat aadaki hangi tezghla yaplamaz? A) Otomat tezghnda B) Freze tezghnda C) Revolver tezghnda D) CNC torna tezghnda

4.

izim yaparken TS izelgelerinden neden yararlanmalyz? A) Yaptmz izimin doru olmas iin C) Yasalar gerei olduu iin B) sahibi yle istedii iin D) Hepsi

5.

Pernolar hangi lleri verilerek anlr? A) ap lleri B) Ba ksm ap C) (d) ap, (l) boy lleri D) Boy ls

6.

Perno izimine balamadan nce yaplmas gereken ilk ey nedir? A) TS izelgesini tespit etmek B) Perno (l) boyunu izmek C) Perno i apn izmek D) Pernonun anma apn tespit etmek

7.

Anma ap d1= 6, boyu l= 10, C15 malzemesinden yaplm yass bal pernonun standart gsterilmesi aadakilerin hangisinde doru olarak verilmitir? A) Yass Bal Perno TS 69/8 B) Perno TS 69/8 6x10 C) TS 69/8 6x10 C15 D) Yass Bal Perno TS 69/8 6x10 C15

19

8.

Anma ap d1= 22, boyu l1= 60, Fe50 malzemesinden yaplm B tipi, bombe bal pernonun standart gsterilmesi aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) Bombe Bal Perno TS 69/6 B 22x60 Fe50 B) Bombe Bal Perno TS 69/6 B 22 Fe50 C) TS 69/6 B 22x60 Fe50 D) Perno TS 69/6 A 22x60

9.

Pernolarn standart gsterilmesi, aadaki seeneklerin hangisinde doru deildir? A) Basz Perno TS 69/1 B 10 Fe50 B) Fatural Perno TS 69/12 8x40x6x4 C35 C) Dz Perno TS 69/11 12x10x5 C15 D) Altke Fatural Perno TS 69/16 10x40x6 otomat elii

10.

Pernolarn standart gsterilmesi, aadaki seeneklerin hangisinde doru verilmitir? A) Fatural Perno TS 69 8x40x6x4 Fe50 B) Dz Perno TS 69/11 12 C15 C) Bombe Bal Perno TS69/6 A 15x40 Fe40 D) Hava Bal Perno TS 69/ 7 B Fe50

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

20

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Teknik resim izim ortam veya BDT (bilgisayar destekli tasarm) ortam salandnda ihtiya olunan pimi, teknik resim ve TS (Trk Standartlar) kurallarna uygun olarak izebilecek ve llendirme yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Pim eitlerini TS izelgelerinden aratrnz. Pimlerin kullanm amalarn ve ekillerini aratrnz. Pimlerde kullanlan gereleri ve zelliklerini aratrnz. Pim retim biimi hakknda bilgi toplaynz.

2. PM
2.1. Tanm ve Kullanld Yerler
2.1.1. Tanm
Pimler, paralar hareketsiz fakat sklebilir ekilde birletiren silindirik veya konik makine elemanlardr.

2.1.2. Pimlerin Kullanld Yerler

Pimlerin grevi; paralarn karlkl durumlarn sabit olarak merkezlemek, birbirine geen paralar balamak ve eksenine dik olmak artyla balad paralarn etkilendii kuvvetleri karlamak veya iletmektir (ekil 2.1).

21

ekil 2.1: Pim balant ekilleri

ki veya daha fazla sayda para sk sk sklp taklacaksa cvata kullanlarak birbirine balanr. Paralarn hep ayn ekilde (en ufak kayma olmadan) birletirilmesi isteniyorsa cvatalarla beraber pimlerden yararlanlr. Bu amala, dz veya konik pimlerden, en az iki tane olmak zere kullanlr. Kalplarda kullanlan zmbalarn sklp taklmasnda, karlkl konumun salanmas iin en az iki adet pimin kullanlmas rnek olarak verilebilir. Bunun iin montajdan nce zmbann baland paralar birlikte delinir ve raybalanr. Daha sonra pim yerine aklr.

22

2.2. Pimlerin Snflandrlmas

Pimler aada verilen balklar altnda snflandrlr. Silindirik pimler: Sertletirilmi dz pim Sertletirilmemi dz pim Sertletirilmi i vidal pim Sertletirilmemi i vidal pim Yivli pimler: Silindirik dz yivli pim Silindirik dz, ucu basamakl yivli pim Silindirik dz, ortas yivli pim Silindirik dz, baa doru yivli pim Silindirik dz, ortaya doru yivli pim Silindirik dz, yar yivli boyunlu pim Silindirik dz, yuvarlak bal pim Silindirik dz, hava bal pim Konik kertikli pim Konik pimler: Sade konik pim D vidal, konik pim Konik ksm d vidal pim vidal, konik pim Yay tipi pim: Dz A tipi pim Dz B tipi pim Spiral sarlm pim Vidal pimler: Alt ke oyuklu pimler: o Kesik koni ulu pim o Sivri ulu pim o Silindirik ulu o Konik ukurlu pim o Bask ulu pim o Ksa metrik vidal pim Tornavida kanall pim: o Kesik koni ulu pim o Sivri ulu pim o Boydan boya vidal pim o Uzun silindirik ulu pim o Konik ukur ulu pim Pimler TS 2337 ve TS 1024e gre ekil ve l bakmndan standartlatrlmtr. Pimlerin ekil ve llendirilmesi ekil 2.2de gsterilmitir.

23

ekil 2.2: eitli pim resimleri

24

2.2.1. Silindirik Pimler

Makine paralarnn sklebilir durumda birbirine sk balanmasnda kullanlan elikten yaplm silindirik bir makine elemandr.

2.2.1.1. Silindirik Pim eitleri

aplar, ekilleri ve kullanma amalarna gre, dz silindirik ve yivli silindirik olmak zere iki blmde ele alnabilir (ekil 2.2de verilmektedir.). Dz silindirik pimler

Bu pimler A ve B tipi olarak yaplmtr. Pimlerin her iki ucu 15 pahldr. Yuvarlatrlm veya ukurlatrlm pim ucuna izin verilebilir. ap tolerans m6dr. A tipi pimlerin tamam sertletirilmi, B tipi pimlerin ise sadece d yzeyleri sertletirilmitir. Sertletirilmi dz silindirik pimler

Bu pimler A ve B tipi olarak yaplmtr. Pimlerin her iki ucu 15 pahldr. Yuvarlatlm veya ukurlatrlm pim ucuna izin verilebilir. ap tolerans m6dr. A tipi pimlerin tamam sertletirilmi, B tipi pimlerin ise sadece d yzeyleri sertletirilmitir. Sertletirilmemi dz silindirik pimler

Pimin her iki ucu 15 pahldr. Yuvarlatlm ve ukurlatrlm pim ucuna izin verilebilir. Anma aplar 0,6 50 mm arasndadr. vidal silindirik pimler

Cvata ile sklebilmesi iin bir ucuna i vida alm silindirik pimlerdir. ekil 2.3te TS 2337-2 EN ISO 8733e gre yaplm bir pimin zellikleri, llendirilmesi ve standart gsterilii verilmitir.

25

ekil 2.3: vidal silindirik pim

2.2.1.2. Silindirik Pimlerin Montaj

Silindirik pimlerin birletirme resimlerinde, pimin boyuna veya enine profillerini gstermek zere yeteri kadar grn izilebilir. Genellikle bu grnler, nden ve stten grn olarak seilir. nden grnlerde, tam kesit alnr. Dolu bir para olduu iin pim taranmaz. stten grnlerde, pimin anma apna (d) gre daire izilir. Dairesel grnleri, kesit dzleminin getii yere gre taranr. Pimin kullanld yer dikkate alnarak pim ular, birletirilecek paralardaki delik iinde veya bombeli ular dnda kalabilir. Pimler boydan boya deliklere veya kr deliklere aklabilir. Ancak demontaj durumu dikkate alnarak pim seimi doru yaplmaldr. ekil 2.4te silindirik pimlerin montaj ekli verilmitir.

ekil 2.4: Silindirik pim montaj

26

2.2.2. Yivli Silindirik Pimler

Son zamanlarda, kullanma alanlar artan bu pimlerin stnl, takldklar deliklerin raybalanmasna gereksinim duyulmamasdr. Dolaysyla dar tolerans alan iinde alma gerei ortadan kalkmtr. Taklacaklar delikler, dorudan matkapla delinir ve pimler bu deliklere aklr (ekil 2.5te verilmitir.).

2.2.2.1. Yiv
Pimin yerine daha sk oturmasn salayan ve yzeyde, boy ekseni dorultusunda oluturulan entiklerdir.

ekil 2.5: Yivli pim montajlar

ekil 2.6da grld gibi pimlerde, boyunun tamamna veya belirli bir blmne, zel makinelerde 120 aralklarla yiv alr. Yiv eklinden dolay meydana gelen gerilmeler, pimi devaml olarak delik yzeyine bastrr ve zlmesine engel olur. Pim taklrken delik i yzeyinde izikler olutuundan, sk sk sklp taklmalar srasnda ayn pozisyondan farkl olarak aklmaldr. ekil 2.6da en ok kullanlan yivli pimlerin, detaylar, llendirilmesi ve standart gsterilii verilmektedir.

27

ekil 2.6: En ok kullanlan yivli pimler

2.2.3. Konik Pimler

Makine paralarnn sklebilir ekilde balanmasnda kullanlan elikten yaplm ve yzeyine koniklik verilmi makine elemanlardr. Konik pimler 1:50 koniklikle yaplmtr.

2.2.3.1. eitleri
Konik pimler, ekilleri ve kullanma yerlerine gre eitli ekillerde yaplr. ekil 2.2de resimleri ve llendirilmesi verilmitir. Serletirilmemi konik pim

Konik pimler TS 2337- 5 EN 22339a gre standartlatrlmtr. Makine paralarnn sk birletirilmesinde ok kullanlr. Yzeyleri talanm veya tornalanmtr. Ular, anma aplarna eit yarapta kaba olarak bombelendirilmitir. Konik pimler, kk aplar ve boylaryla ifade edilir (ekil 2.7).

28

ekil 2.7: Sertletirilmi konik pim

Dtan vidali konik pim

Baz makine paralarnn montajnda, konumlarn ayarlamak amacyla dtan vidal konik pim kullanlr. Konik pimlerin kaln ularna, metrik vidal silindirik ksmlar ilave edilmitir. Vidal ksmn ucunda, TS 5413e gre muylu u bulunur (ekil 2.8).

ekil 2.8: Dtan vidal konik pim

ten vidali konik pim

Sklmeleri srasnda, u ksmlarnn ezilmemesi iin byk apn ucuna, i vida ekilmi konik pimlerdir. Konii dier konik pimlerdeki gibidir. Kk ap taraf bombeli olarak yaplmtr. Sklmesi iin vida ksmna, cvata vidalanr ve yardmc bir parayla yerinden kartlr (ekil 2.9).

29

ekil 2.9: ten vidal konik pim

2.2.3.2. Konik Pimin Montaj

Konik pimle birletirilecek paralar birlikte pim anma apndan biraz daha kk aptaki bir matkapla delinir. lk delik apndan biraz byk apl bir matkapla kademe oluturulur (ekil 2.10.a). Daha sonra konik rayba salnr (ekil 2.10.b). Konik pim elle yerine oturtulur (ekil 2.10.c). Sonra ekile yerine aklr (ekil 2.10.d).

ekil 2.10: Konik pim montaj

2.2.4. Yay Tipi Pimler

Yay tipi pim, takldklar yerde yaylanarak sk duran, pim yerine kullanlan elikten yaplm dairesel kesitli bir balant elemandr. Yay tipi pimler, balayaca paralara matkapla delik delindikten sonra aklr.

30

ekil 2.11: Yay tipi pimlerin resim ve montaj

Yay tipi pimlerin aplar, matkap apndan biraz byk olduu ve esneme kabiliyeti olan malzemeden yapldndan paralar birbirine skca birletirir. Baz durumlarda ortalarndaki delikten cvata geirilerek birletirme yaplr. En ok kullanlan yay tipi pimin detayl ekli, llendirilmesi ve montaj resimleri ekil 2.11de grlmektedir.

2.2.5. Vidal Pimler

Vidal pimler, genellikle paralar birbirine zlebilir ekilde balamaya yarayan, zerinde eitli boylarda di bulunan makine elemanlardr (ekil 2.2).

2.3. Pim Gereleri

Silindirik, yivli ve konik pimler Fe40, Fe50, Ck60, 9SMnPb28, paslanmaz elikten, yay tipi pimler Ck65, Ck72, 55Si7den, vidal pimler ise elik (14H, 22H, 33H, 45H), Al50, bakr inko (Cu- Zn) alamlar ve paslanmaz elikten yaplr. Pim yzeyleri fosfatlanr veya krom nikel kaplanabilir.

31

2.4. Pimlerin retim Biimleri

Pimler, seri retim makinelerinde (otomat tezghlar, revolver vb.) CNC torna tezghlarnda yaplr. Pimler, seri retim olarak geometrik ekli verilmi ve tasarm uygun kalplarla preslerde baslarak da yaplabilir (Resim 1.1). Pimlerin yzeyleri temiz ve dzgn olmaldr. zerinde apak, tufal, karncalanma, izik, yara bere, ukurluk, pas vb. kusurlar bulunmamaldr.

2.5. Pimlere Ait TS izelgeleri

Aada baz pim izelgeleri ekil ve standart gsterimleriyle verilmitir.

32

2.5.1. Silindirik Dz Pim

d c l 6 8 10 12 14 16 20 24 26 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 120 140 160 200

1,5 2 2,5 3 4 5 6 8 10 12 16 20 0,3 0,35 0,4 0,5 0,63 0,8 1 1,2 1,6 2 2,5 3 Genellikle Kullanlan Boylar

25 4

30 40 50 5 6,3 8

nemli Not: Belirtilmeyen hususlarda ve biimlendirmede, yapmc serbesttir. ekil 2.12: Pim TS 2337/3 EN ISO 8734 A - d x l

33

2.5.2. Vidal Silindirik Pim

d1 c c1 d2 d3 t1 t2 t3 l 16 18 20 24 26 30 32 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 120 140 160 200

6 0,8 1,2 M4 4,3 6 10 1

8 1 1,6 M5 5,3 8 12 1,2

10 1,2 2 M6 6,4 10 16 1,2

12 16 20 25 1,6 2 2,5 3 2,5 3 3,5 4 M6 M8 M10 M16 6,4 8,4 10,5 17 12 16 18 24 20 25 28 35 1,2 1,5 1,5 2 Genellikle Kullanlan Boylar

30 4 5 M20 21 30 40 2

40 5 6,3 M20 21 30 40 2,5

50 6,3 8 M24 25 36 50 2,5

ekil 2.13: Pim TS 2337/4 EN ISO 8735 A-d1 x d2 x l

34

2.5.3. Dtan Vidal Konik Pim

d1 b min. a d2 d3 R1 l 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 110 120 130 140 160 190 200 250 280 320

6 18 3 M6 4 0,4

8 22 4 M8 5,5 0,4

10 24 4,5 M10 7 0,5

12 16 20 27 35 35 5,3 6 6 M12 M16 M16 8,5 12 12 0,6 0,8 0,8 Genellikle Kullanlan Boylar

25 40 7,5 M20 15 1

30 46 9 M24 18 1

40 58 10,5 M30 23 1,2

ekil 2.14: Pim TS 2337/7 EN 28737 d1 x l

35

2.5.4. Hava Bal Yivli Pim

d d1 D k l 5 6 8 10 12 14 16 20 25 30 32 35 38 40 50 60

2 2,15 3,5 1

3 3,2 5,2 1,5

4 4,25 7 2

6 8 10 6,3 8,3 10,35 75 8,8 10,5 14 16 2,5 3 4 4 Genellikle Kullanlan Boylar

5 5,25

12 12,35 18 4

16 16,4 26 6,5

20 20,5 60 30,5 10

ekil 2.15: Pim TS 2337/17 EN ISO 8747 d x l

36

2.5.5. Yivli Pim

d1 d2 a l 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 35 40 45 50 55 60 65 70 80 90 100 120 140 160 200

1,5 2 2,5 1,6 2,1 2,6 0,2 0,25 0,3

3 4 5 6 8 10 12 16 20 25 3,1 4,15 5,15 6,15 8,2 10,2 12,25 16,25 20,25 25,25 0,4 0,5 0,63 0,8 1 1,2 1,6 2 2,5 3 Genellikle Kullanlan Boylar

nemli Not: Belirtilmeyen hususlarda ve biimlendirmede, yapmc serbesttir. ekil 2.16: Pim 2337/12 EN ISO 8742 d1 x l

37

2.6. Pimlerin Standart Gsterilmesi

Pimler, TS 8201 standard esas olmak zere ilgili standartlarnda aadaki gibi gsterilir.

Silindirik Pim TS 2337/3- A - d x l Fe 50

Ad Standart Nu. Tipi

Anma ap
Anma boyu Gere cinsi rnek: Anma ap d=1, boyu l=0, Fe40 dan yaplm, tip A, silindirik pimin standart gsterilii aadaki gibidir. Silindirik Pim TS 2337/3 A 12x40 Fe40

2.6.1. Pim iziminde TS izelgelerinin nemi

Pim imalatnda veya satn alnmasnda pim standartlarnn bilinmesi gerekir. Pimler anlrken (d) ap, (l) boyu ile standart numaras verilmelidir. rnein: Sertletirilmi Konik Pim TS 2337/5A 16x60 Fe 50 Bu standarda uyan pim retici tarafndan, TS izelgelerinden tespit edilir (Blm 2.5: izelgeler). Alcya bu izelge normlarndaki llere uyarak pimi retir veya verir. Bu izelgelere uyulmad takdirde pim, kullanld yere uyum salamayacaktr. Amaca uygun balant yaplmayacaktr.

2.6.2. Standartlara Gre Pim llerinin Tespiti

Pim lsnn tespiti iin yukardaki rnek ele alndnda; Sertletirilmi Konik Pim TS 2337/5 A 16x60 Fe 50 olarak gsterilmektedir. Burada ilk nce standartlardan TS 2337/5 izelgesinin yapra alr. Bu pimin tipi (A) olacak ve gsterilen 16 rakam pimin (d) apdr. Tabloda (d) satrndan 16 ls bulunur. 16 lsnn bulunduu stun, aranan pimin gerekli olan llerini belirler. Burada; (a) : pim ularnn yuvarlatlm veya pah lsdr, (d1): pimin koniklikten kaynaklanan byk apdr, (l): pim boyudur (Pim boyu: Belirtilen snrlar iinden uygun olan seilir.). Pim izimi yaplrken bu ller kullanlarak izim yaplr. En son olarak da pimin malzemesinin Fe 50 olduu antetlerde belirtilir.

38

UYGULAMA FAALYET-1 UYGULAMA FAALYET

TS izelgelerinden Vidal Silindirik Pim TS 2337/4 B 16x60 Fe 50 standard ile gsterilen pime ait boyutlar tespit ediniz. Eksen zerinde pime ait nden grnn iziniz. Sol yan grnn iziniz. Gerekli grn ve kesit alnz. llendirilmesi gereken boyutlar llendiriniz.

lem basamaklar ve nerileri dikkate alarak pim konusuna ait uygulamalar yapnz.

39

lem Basamaklar

neriler
izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine grnen aplar iziniz. Pah ve kavis olan kelere TS izelgesindeki llere uyarak iziniz. Pimin n grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.

TS izelgelerinden pim apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pime ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak pim apn ve boyunu iziniz. Pim u ksmlarn iziniz.

40

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tabloyu tespit ettiniz mi? Tablodan size ait lleri buldunuz mu? Dikey ve yatay eksenleri kdn uygun blgesine izdiniz mi? Aldnz llere gre d ve l llerini izdiniz mi? Sol yan grn izdiniz mi? Vida l ve grnn izdiniz mi? Pimin n grnn kesit olarak gsterdiniz mi? Baka bir kesit gerekiyorsa gerekli blgenin kesitini aldnz m? izimin tamamn llendirdiniz mi? Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

41

UYGULAMA FAALYET-2

Yukarda verilen 1 ve 2 numaral paralar, yukardaki yardmc balama elemanlar ile A, B, C eksenlerinden aada istenilen pimlerle birletirilmi montaj resmini iziniz. A Silindirik Pim TS 2337/3 A 10x55 Fe40 B ten Vidal Silindirik Pim TS 2337/4 A 12x45 Fe50 Dtan Vidal Konik Pim TS 2337/7 12x110 9SMnPb28 Verilmeyen ller paralar zerinden alnacaktr.

42

lem Basamaklar

neriler
izim ortamnz kontrol edip hazr hle getiriniz. izim aralarnz ve kdnz hazrlaynz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. TS izelgelerini bulundurunuz. lleri iaretlerken kaydrmamaya dikkat ediniz. Bu iaretlemeyi kurun kalemle yapnz. Kdn en uygun noktasn tespit ediniz. Resmin, ktta drt kenara da eit uzaklkta olmasna dikkat ediniz. izdiiniz d ve l boy llerinin doru olmasna dikkat ediniz. Hangi ly izdiinizi, TS izelgesi zerindeki standart gsteriliinden takip ediniz. Sol yan grn eksen merkez izgisini tespit ediniz. Bu eksen zerine grnen aplar iziniz. Pah ve kavis olan keleri TS izelgesindeki llere uyarak iziniz. Pimin n grnnde grnmeyen detay varsa o blgeden ksmi kesitini alnz. Grn zerinde yetersiz kalyorsa kodlayp grnn yan tarafnda gsteriniz. llendirmede standart l izgileri ve oklar kullanmaya dikkat ediniz. Standartlarna baknz. llendirilmemi kenar ya da ap brakmaynz.

TS izelgelerinden pim apn, boyunu ve dier llerini tespit ediniz. Pime ait ekseni iziniz. Ekseni referans alarak pim apn ve boyunu iziniz. Pim u ksmlarn iziniz.

43

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri izim iin gerekli ortam hazrlandnz m? TS izelgesinden gerekli tablolar tespit ettiniz mi? Tablolardan size ait lleri buldunuz mu? 1 ve 2 numaral paralar kdnza izdiniz mi? Pimlerin izilecei eksenleri paralar zerine izdiniz mi? Pimleri eksenler zerine izdiniz mi? Yardmc balant elemanlarn ve U profili izdiniz mi? Resmin tamamn tam kesit aldnz m? Paralar montaj srasna gre numaralandrdnz m? DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz. Evet Hayr

44

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Aadakilerin hangisi pimlerin grevlerinden deildir? A) Paralarn karlkl durumlarn sabit olarak merkezlemek B) Birbirine geen paralar balamak C) Balad paralarn etkilendii kuvvetleri karlamak veya iletmek D) Paralar arasndaki srtnmeyi engellemek Trk Standartlar Enstits pimleri hangi numaralarla standartlatrmtr? A) TS 1005-TS 69 C) TS 2353-TS 1014 B) TS 2337-TS 1024 D) TS 79-TS 5252 Aadakilerden hangisi, pimlerin balant zelliklerinden deildir? A) Merkezleme yapar. C) Hareketli birletirme yapar. B) Hareketsiz birletirme yapar. D) Sklebilir birletirme yapar. Balantlar cvatalarla sklebilen pimler aadakilerden hangisidir? A) vidal pimler C) Hava bal pimler B) Yay tipi pimler D) D vidal pimler Silindirik pim montajnda aadaki seenekleri doru olarak sralaynz? a- Pim deliin iine salnr. b- Delie rayba salnr. c- Birletirilecek paralar matkapla pim apndan biraz kk delinir. d- Plastik ekile deliin sonuna kadar aklr. A) b-d-c-a B) c-b-a-d 6. C) a-c-d-b D) c-a-b-d

2.

3.

4.

5.

Kesit alnm pimli birletirmelerde pim nasl gsterilir? A) Yarm kesit alnm C) Taranmam B) Ksmi taranm D) Tamamen taranm Takldklar deliklerin raybalanmasna gereksinim duyulmayan pimler aadakilerden hangisinde verilmitir? A) Konik pimler C) Silindirik pimler B) Yay tipi pimler D) Yivli pimler Yivli pim imalat esnasnda, yivlerin aralklar ka derece olarak alr? A) 120 C) 90 B) 70 D) 60

7.

8.

45

9.

Pimlerin standart gsterilii, aadaki seeneklerin hangisinde doru deildir? A) Silindirik Dz Pim TS 2337/3 B 10x40 Fe50 B) ten Vidal Silindirik Pim TS 2337/2 8x40 Ck60 C) Silindirik Dz Pim TS 2337/3 A 20x90 Fe50 D) ten Vidal Konik Pim TS 2337/5 8 Fe 40 Pimlerin standart gsterilii, aadaki seeneklerin hangisinde doru verilmitir? A) ten Vidal Konik Pim TS 2337 8x40 Ck60 B) Yivli Pim TS 2337/10 Fe 40 C) Konik Pim TS 2337/5 A 10x60 Fe 40 D) Konik Pim 2337/5 B 10x60 Fe 40

10.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

46

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

47

Yukarda verilen 1, 2, 3 ve 4 numaral paralar A, B, C ve D eksenlerinden aada istenilen balama elemanlar ile birletiriniz. 1- A Hava Bal Perno TS 69/7 B 12x50 C35 ile kopilya birletirmesini iziniz. 2- B Dtan Vidal Konik Pim TS 2337/7 12x70 Fe40 ile rondela ve alt ke somun birletirmesini iziniz. 3- C Yivli Pim TS 2337/10 16x70 Fe50 birletirmesini iziniz. 4- Basz Perno TS 69/1 B 14x60 Fe50 birletirmesini iziniz. 5- Resmi tam kesit olarak iziniz. Taranmas gereken yerleri taraynz. 6- Btn elemanlara montaj numaras veriniz. KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. . Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Uygun izim ortam hazrladnz m? 2. Kdnz izime hazr hlde baladnz m? 3. 1, 2, 3 ve 4 numaral paralar kdnza n grn hlinde izdiniz mi? 4. Balama elemanlar olan pim ve pernolarn eksenlerini, para zerinden l alarak izdiniz mi? 5. izilmesi istenilen standart balama elemanlarnn TS izelgelerini tespit ettiniz mi? 6. Birinci eksen olan A eksenine hava bal pernonun u tarafndan kopilya ile birletirme resmini izdiniz mi? 7. kinci eksen olan B eksenine dtan vidal konik pimin rondela ve alt ke somunla birletirme resmini izdiniz mi? 8. nc eksen olan C eksenine yivli pim ile birletirme resmini izdiniz mi? 9. Drdnc eksen olan D eksenine basz pernonun u taraflarndan kopilya ile birletirme resmini izdiniz mi? 10. Resmi tam kesit aldnz m? 11. Taranmas gereken 1, 2, 3 ve 4 numaral paralar uygun ekilde taradnz m? 12. Resimdeki btn elemanlara, montaj numaras verdiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

48

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C D B A C A D A A C

UYGULAMA FAALYET-1

49

UYGULAMA FAALYET-2 CEVABI

50

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D B C A B C D A D C

UYGULAMA FAALYET-1

51

UYGULAMA FAALYET 2

52

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

53

KAYNAKA KAYNAKA

ERK H. Vefa, Makine Bilgisi ve Makine Elemanlar, ahinkaya Matbaaclk, stanbul, 1996. ZLNGR Nail, Zeki EN, Makine Resmi, Ege Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, stanbul, 2004. EN . Zeki, Nail ZLNGR, Standart Makine Elemanlar izelgeleri, Ege Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, stanbul, 1999. Trk Standartlar Enstitsn 69, 2337 ve 1024 Numaral izelgeleri

54