Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

CLAUDE LEV-STRAUSSUN MT ZMLEMELER ZERNDEN RESMLERARASILIK PERSPEKTFNDE RESM DEERLENDRMES

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

CLAUDE LEV-STRAUSSUN MT ZMLEMELER ZERNDEN RESMLERARASILIK PERSPEKTFNDE RESM DEERLENDRMES

Yrd. Do. Oktay KSE Sleyman Demirel niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi, Grafik Blm, ISPARTA tel: 0246. 2113548 email: oktaykose@sdu.edu.tr

Okt. Tuba KODAL Sleyman Demirel niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi, Grafik Blm, ISPARTA tel: 0246. 2113548 email: tugbakodal@sdu.edu.tr

1st Annual International Conference on Fine Art and Performing Arts, Athens Institute for Education and Researchde sunulan szl sunumun geniletilmi almasdr.

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

CLAUDE LEV-STRAUSSUN MT ZMLEMELER ZERNDEN RESMLERARASILIK PERSPEKTFNDE RESM DEERLENDRMES

ZET 20.yyn yarsnda gndeme gelen Yapsalclk; paralarn anlamn birletirerek btnn anlamn irdelemek yerine btnde yer alan paralarn ilikisi zerinden anlam zmeyi nerir. Kaynan Ferdinand de Saussuren Genel Dilbilim Derslerinde sz ettii dncelerden alan para-btn ilikisi zerine oluturulmu kuram yapsalc kurama ve yapsalc uygulamaya k tutar. Yapsalclarn nerdii paralar arasndaki iliki ve ba ile btnn kendini dzenler retisi insan bilimleri de dahil pek ok bilim alannda yeni bir bak as getirmitir. Yapsalcl insan bilimlerine uygulayarak, antropolojide yeni bir dnemi balatan Claude Levi-Strauss olmutur. nl Fransz etnologu ve antropolojide yapsalclk akmnn kurucusu Claude Levi-Strauss yapsalc yaklam deimez olann, ya da yzeysel farkllklar arasndaki deimez elerin aratrlmas (Lvi-Strauss, 1986:21) olarak tanmlam, Saussure'dan etkilenerek yapsalc zmlemeyi antropoloji alanna uyarlamtr. Lvi-Strauss ilkel toplumlarda yer alan totem, mit, akrabalk balarn inceler ve bunlar kodlar. zellikle Saussuren dil-sz ayrm ile bildiriim, kuramn kodbildiri ayrm olarak uygular. Mitlerde bulduu her koddaki elerin birbirleriyle ilikilerinin, teki kodlarndaki karlk geldiini belirler ve snflandrr. Snflandrmasn mitolojik hikyede yer alan gelerin seilme nedenlerini sorgulayarak oluturur. almann amac Claude Lvi-Straussun mit olgusuna bak ve bu yap zerinden resimleraras zmlemeler yapmaktr. Anahtar Kelimeler: yenidenretim. Claude Lvi-Strauss, Mit, resimleraraslk,

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

EVALUATING A PAINTING IN THE PERSPECTIVE OF INTERPICTURALITY OVER CLAUDE LEVI-STRAUSS'S MYTH ANALYSIS

ABSTRACT In half of the 20th century, Structuralism proposes reaching at a meaning by studying the connections among pieces. This theory takes its origin from Saussures General Linguistic Courses that offers a source for its theoretical application. The doctrine proposed by structuralists called as Relations among pieces arrange self-integrity has brought a new point of view in many scientific fields including human sciences. It has been Levi-Strauss who initiated a new period by applying structuralism to human sciences, especially to anthropology. Famous French ethnologist and founder of structuralism trend in anthropology Claude Levi-Strauss has defined structuralist approach as searching for unchanging one and adapted structuralist analysis to the field of anthropology by getting influenced by Saussure. Levi-Strauss examines the relations of totem, myth, kinship which take place in primitive societies and tries to install in a code. Especially, he applies Saussures language-Word distinction and communication theory as code-paper distinction. He determines that the relations of elements in every code among each other correspond to linguistic ones and classify them. He forms its classification by questions the reasons why these element chosen which take place in the mythological story. These study aims at making interpicturealty analysis over Claude Levi-Strausss myth pheneomen. Key Words: Claude Levi-Strauss, myth, interpicturealty, reproduction.

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

1. Giri Metin zmlemelerinde metinlerarasln ne karlmasyla izgisel bir btnlk ierisinde tmyle yazarn rn gibi grlen klasik yaz dncesi derinden derine deierek metinlere yeni bir grngde yaklalr. Artk metinleraras bir grngde tanmlanan metin; alntlar ile rlm, farkl unsurlarn bir araya geldii, bir uzam olarak tanmlanr. Metinleraras kavram gnmzde yaznsal ve dilsel boyutun dnda farkl disiplinler ierisinde; sanatn teki biimlerinde, ura alanlarnn doasna gre, dntrlerek kullanlm anlam ve kapsam alan genileyen bir kavram durumuna gelmitir (Aktulum, 2011:9). Metinleraras alma gnmzde ok sayda farkl disiplinlerin bir araya gelmesi ile yenidenretim kavram ortaya kmaktadr. Bir baka deyile daha nce yaplan bir almann alntlanmas, yanslanmas, taklit edilmesi sonucu yeni bir retim gerekletirme, yeni bir rn elde etme ilemi gereklemesi gndemedir. Walter Benjaminne gre sanat yaptnn yeniden-retilebilir olmas ok eskilere dayanmaktadr. nsanlarn yapm olduklar, yine insanlarca yeniden yaplabilmitir. renciler sanat alannda altrma amacyla, ustalar yaptlarn yaygnlamasn salamak iin veya kazan uruna bu trden sonradan almalar gerekletirmilerdir. Ressamlar birbirlerine yknm eskiden yola karak yeni yaptlar sunmulardr (Benjamin, 2001:50-86). rnein, Goya eitiminin balarnda Vlasquezin yaptlarnn benzerlerini yapar; Picasso, Err, Manet, Matisse, Van Gogh, Gauguin, Bacon kendilerinden nce yaplm kimi resimleri yeniden resmederler (Aktulum, 2011:37,38). Bu rnekler ierisinde en bata gelenlerden birisi; sanat tarihinde nemli bir yer tutan spanyol ressam Diego Rodriguez de Silva y Velazquezin las Meninas veya Kral IV. Felipenin Ailesi adyla bilinen yapt pek ok sanatya esin kayna olmutur. Pablo Picasso las Meninasdan yola karak 1956-57 yllarnda 58 alma gerekletirmitir. Ardndan gnmzde resimleraras

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

almalaryla yer alan Herman Braun-Vega her iki ressamdan da alntlamalar yaparak ressamn bulutuu bir yapt ortaya koymutur. Bu almada Vlasquezin las Mninas, Pablo Picassonun las Mninas ve Herman Braun-Vegann Double clairage sur Occident adl yaptlar, Claude Lvi-Straussun mitolojik ykleri inceleme yntemi rnek alnarak kulland yapsalc bir bak as ile incelenecektir. ncelikle resimde yntem zmlemesine girilmeden resimleraras alveriler belirlenecek, daha sonra Lvi-Straussun mitsel zmlemelerine uygun koutluklar kurulacaktr. 2. Claude Levi-Straussun Mit zmlemelerinde Kulland Yapsalc Yaklamn Resimleraraslk Srecindeki zleri Yapsalclk paralarn anlamn birletirerek btnn anlamn

irdelemek yerine, btnde yer alan paralarn ilikisi zerinden anlam zmeyi nerir. Kaynan Ferdinand de Saussuren Genel Dilbilim Derslerinde dile getirdii dncelerden alr. Saussuren para-btn ilikisi zerine oluturduu kuram, ada yapsal dilbilimin, gstergebilim ve yapsalclk akmlarn nemli lde etkiler ve yapsalc kurama ve yapsalc uygulamaya k tutar. Yapsalclarn nerdii paralar arasndaki iliki ve paralar

arasndaki ba ile btn kendini dzenler retisi insan bilimleri de iinde olmak zere pek ok bilim alannda yeniden zmlemeyi gerektirmitir. Yapsalcl insan bilimlerine uygulayarak, antropolojide yeni bir dnemi balatan Claude Lvi-Strauss olmutur. Claude Lvi-Strauss, Yapsalc yaklam deimez olann, ya da yzeysel farkllklar arasndaki deimez elerin aratrlmas(Lvi-Strauss, etkilenerek yapsalc 1986:21) zmlemeyi olarak tanmlam, alanna Saussure'dan uyarlamtr. Yaamda, btn deil de tek bir paray aklayan psiko-kimyasal srelere indirgenebilecek pek ok oluum vardr. Buna karlk, alt antropoloji

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

dzeydeki

grnglere

indirgenmi

olan

ok

karmak

grnglerle

karlaldnda, onlara ancak aralarndaki bantlara bakarak yani ne trden zgn bir sistem oluturduklarn anlamaya alarak yaklaabiliriz. Dilbilimde olduu gibi yapsalc antropolojide de yaplan budur (LviStrauss, 1986:22). Lvi-Straussa gre insanlk kltrel anlamda ayrmlar yaasa da, zihinsel anlamda ayn yetilere sahip olduu, antropolojik aratrmalarla ispatlamtr (Lvi-Strauss, 1986:31). Lvi-Strauss totemden mite, akrabalk bantlarna uzanan bir balamda, bu yaplarn tmn, iinde bildirilerin grlm olduu birer koda indirger. Daha da ileri gider: Saussuren dil ve sz ayrmn kod ve bildiri ayrm arasnda ayrm yaparak bir koutluk kurar. yleyse bu simgesel kodlarn tm bir dil gibi yaplanmtr Onun yapt ne bu kodlarn simgelerini deifre etmek ne de simgesel bir kodu betimlemektedir. rnein mitlerin temelindeki karlklar dizgesini farkl birer kod olarak rgtlemek ister. Lvi-Strauss her koddaki elerin birbirleriyle ilikilerinin, teki kodlarndakine karlk geldiini araclyla bezerliklerini gsterir (Lvi-Strauss, kltrel 1986:36-41). deerleri ortaya Lvi-Strauss mitler toplumun ve zerinden gelenekselden zihinsel

balayarak gnmze kadar oluan dnmleri inceler, karlatrr; farkllklarn koyarak toplumun birlikteliklerini, yap talarn belirler. Gelecee ilerleyen ihtimalleri sunar. Bu balamda belirtilen resmin kodlarnn ve gelerinin karlklar ve kartlklarn saptayarak dnemleraras ortak olgular belirlenebilir. Elbette farkl dnemlerde ve pek ok ressam birbirlerinden

etkilenmiler ve nceki yapt yenidenretmilerdir. Ancak biz konumuzu snrladmz Vlasquezin las Mninas, Pablo Picassonun las Mninas ve Herman Braun-Vegann Double clairage sur Occident adl yaptlar arasndaki ilikinin zerinde arlkl olarak duracaz. Pablo Picasso ve Herman Braun-Vegann ak alntlar yapt Velazquezin Las Meninas resminde ilk gze arpan kendi resimlerini resim

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

ierisinde kullanarak bir z alnt yaplmasdr. Ancak z alntnn dnda bu resimde Velazquezinde resimleraras bir yntem ile bir bakasnn yaptndan yola karak yenidenretim ilemi gerekletirmitir. talyan ressam Mantegna tarafndan 1474 de Mantuada Castello Camari Degli Sposide yer alan freskler arasnda grlen Mantua Dkas Gonzaga ve Ailesini gsteren freskte Las Meninasda olduu gibi, soylu idareci bir aileyi betimler:

Andrea Mantegna, Ludovico Gonzaga | The Court of Mantua, Detail. 1471-74, walnut oil on plaster, 805 x 807 cm, Camera degli Sposi, Palazzo Ducale

Dkann koltuu altnda oturan kpek, elinde elma tutan kk kz, cce kadn, Dkaya mektup uzatan yardmcs ve yaptn sa tarafnda kapy temsil eden ksmdaki figr, rahibe giysili kadn ve siyah elbiseli yal adam Las Meninasda yer alan kraln ok yaknnda durmas gereken kpek, Cce kadn, elide bucarro tutan Infanta, arkadaki yal adam ve kadn yannda arkada kap iindeki Jose Nieto de Velazquez ve Diego Velazquez ile uyumaktadr (Beksa, 2004). Birbirine benzeyen bu figrlerin dnda temsil edilen soyluluk kavram da her iki resimde de kraliyet aileleri zerinden anlatlmaktadr. Figrlerin betimlemelerinde

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

dnemle ilikili biimsel deiimler bulunmaktadr ancak her iki resimde de figrlerin giyim, aksesuar veya konumlandrldklar mekanlar ile dneminin soyluluk kavramlarn temsil etmektedirler. Bu benzerliklerin dorultusunda Velazquezin las Meninas tablosunu Mantegnann Mantua Dkas Gonzaga ve Ailesinin freskinin yenidenretimi olduu grlmektedir.

Diego Velzquez, Las Meninas, 1656 T..Y.B., 318 cm 276 cm

Velazquezin las Meninas tablosunda temel figr olarak Kraln kk kz Infanta Margarita Tereza yer almaktadr. Onun solundaki seyirciye bakan Dona Isabel De Velasco ve sanda da kendisine toprak kap iinde su uzatan Dona Maria Agustina Sarmiento bulunmaktadr. Kpein zerine ayan koyan ccenin Nicolosito Pertusato, yanndaki kadn ccenin de Mari Barbola adn tad bilinmektedir. Saray ccelerinin arkasndaki Infanta ve nedimelerinin gzetmeni Dona Narcela De Ulloa ve yanndaki yine gzetmen olmas muhtemel adam da tahminen Don Diego Ruiz De

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

Azcona olarak tanmlanmaktadr. Hemen n tarafta bulunan kpekte esasnda mekan iinde kraln ok yaknda olduunu iaret eden bir elemandr. Buna gre grntleri arkadaki aynada grlen kral IV. Felipe ve kralie Maria Annada gerekte resim iinde yer alan grupla ayn mekan paylamakta, fakat kavram ve optik bir oyunla, akn nitelikleriyle darda kalmaktadrlar (Beksa, 2004). Kral ve kralie geride kalan siluetlerine ramen karanlklar iinden onlar syran bir kla egemen glerini hissettirmektedirler.

Pablo Picasso, Las Meninas, After Velzquez, 1957 T..Y.B., 194 x 260 cm

Velazquezin bu nl tablosunu yeniden resmeden Picassonun ele alnan yapt ilk bakta bir karmaa hissi verse de gerekte, orijinal resim ile ayn sahneyi betimlemektedir. Velazquezin yaptnda perspektif odaklarnda kaymalar bulunduu ve salonun gerek perspektif odan oluturmad grlmektedir. Bunun sebebi de grntnn tmnn arka duvarda asl duran ayna dnda muhtemelen bir baka aynaya yansyan grntden kaynaklanm olmasdr. Muhtemelen bu ayna arkadaki aynaya grnts yansyan Kral ve Kralienin yannda ve ana eksene gre sapmal bir grnt verecek ekilde yerletirilmi olmaldr. Bu durumun en gzel kant tablonun arkasndaki duvar zerindeki perspektif odaktaki

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

sapmalardan alglamaktadr (Beksa, 2004). Picassoda bu sapmalar zmek istercesine figrlerin evresinde dolamak istemi ve nc boyutu alglamak adna paralanmalar kullanmtr. ki resim arasndaki ilk kartlk bu noktada olumaktadr; tek a-ok a ve btnlk-parallk. Picassonun resminde figrlerin koordinatlar Velazquezin resmi ile hemen hemen ayndr. Dik, yatay, diyagonal figrler e durumdadr. Yalnzca arka kapda yer alan erkek figr tam ters ayla resmedilmitir. Don Jose Nieto Velazquez ieri girmekle gitmek arasnda bir elikili durumda betimlenmitir. Ayn figrn Picassonun Resminde karlk gelen biemi, Picassonun Ben, eyleri olduklarndan farkl biimlerde grrm. Bir palmiye aac ata dnebilir. Don Quijote Las Meninas tablosunda yer alabilir (Wertenbaker, 1697:160) szne dayanarak elikiler iinde kalan bir baka karakter olan Don Quijote olma ihtimalini dndrmektedir.

Double clairage sur Occident, 1987, (Velzquez et Picasso) Tuval zerine Akrilik, 195 x 262 cm

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

Herman Braun-Vegann Double clairage sur Occident adl yaptnda da Vlasquezin las Mninasndan izler buluruz. Bu yaptta Braun-Vega, las Mninasdaki yapya bal kalr: Nedimeler sarn ocuklara yaklarlar. Picassonun Guernicasndaki gibi tavanda asl lamba Milo Vensnn gzelliini izleyen soytar sanatnn portresini aydnlatr; resmin arka plannda, ereve ierisinde spanya kral ve kraliesi yerine Papa II. Jean-Paul ve Nazi dneminde bir siyaseti, sonra da Birlemi Milletler Genel Sekreteri olan Kurt Waldheim grlr. Papann dizinin stnde eski bir Nazi subay olan Klaus Barbienin bir resminin yer ald bir gazete (Libration) bulunmaktadr. Resmin yannda plak bir adam, Latin-Amerikal plak bir iftle yan yanadr. plak kadn les Mninesde olduu gibi durmaktadr. Vlasquezin yaptna zamansal (Birinci Dnya Sava) ve uzamsal (Fransa ve Almanya) bir gnderme yaplmaktadr. Tarihsel ve toplumsal olaylar arpc biimde ilenmitir. zleyici resimsel sahneye katlp kiilerle dorudan bir konuma yapmaya arlr; karmzda duranlar sanki bir tiyatro oyunundaki oyunculardr. Gzellik ikonu zerine sert bir k yanstlarak ve duran bir gemi zerine bir k halesi gnderilerek resim tersine evrilir; sava saplants gzellie egemen olur. Resimdeki figrlerden birisi olan sarayl ocuk saray elbisesiyle, sanki gnein simgesi gibi sarn dier ocuk plak bir biimde, ressam ve evresindekiler, plak kadnlar ve erkekler hepsi birden LatinAmerikann gzelliinin bir yanss olurlar; Yeni Dnyann mutluluk habercisi geleceine gnderirler. Sahnenin nne kan tm kiiler karma bir yapnn, yaama biiminin simgesi olurlar (Aktulum , 2009).

Bu yapy Lvi-Straussda, Saussuredan yola karak yapsalc bir bak as ile kartlk temelli anlam sistemleri ve oluturmasnda dizgelerden grmekteyiz; Mythologiesde metonimik metaforik

yararlanarak kartlklar zerinden mitler btnn anlamlandrmaya alr, Saussureden etkilenerek iliki sistemini aratrmtr (Akgl, 2008:13). Genelde ikili kartlklar ieren, yani ak ve kapal, yukar ve aa, sol ve sa, erkek ve kadn gibi ikili terimler zerinde durmutur. Lvi-Strauss zihin-beyin zdelii tezine, yani zihnin doas beynin ileyii bilindiinde ortaya kartlabilir grn savunur. O, bu grten hareketle, insan zihninin esas itibariyle ikili kartlklara gre ilediini ne srer. Lvi-Straussun da yapt gibi Velazquez kadn-erkek, salkl ocuk-cce, insan-hayvan, asiller-asil olmayanlar gibi kartlklar kullanm, Picasso ayn kartlklara ek olarak keskin ak-koyu bloklara yer vermi. H. Braun-Vega ise cinsiyet kartlklarn yan sra farkl etnik kkenleri bir araya getirmitir.

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

Lvi-Strauss, Mythologiquesde de inceledii zere ayn mitin btn farkl anlatlarnda ayn zihinsel dzenleniin bulunduunu belirtmitir. Mitlerin ortak yaplarnn ortaya karlmasn salayan, anlatlarn farkllyd. Lvi-Straussa gre dnmler, mitsel dncenin kendisinde bulunur. Bunlar, bir miti temellendirir ve belirler. Bir mit, bir ya da daha fazla miti dnme uratarak doar ve bu dnmn kurallar henz belirlenmemi eylerdir (www.wikiturkey.com, 2010). ncelenen resimlerde; kaynak resimden yola klarak her yeniden resmediliinin ardndan dnm ilemi gereklemitir. Temelde ayn resim kurgusu olmasna karn resimler iki dzeyde dnm geirmitir. Birincisi biimsel dzeydeki dnm, ikincisi ise anlamsal dzeydeki dnmdr. Nasl ki Lvi-Strauss mitsel dnmleri saptamsa resimleraras srete gsterenin plastik dzlemdeki ve izleksel dzlemdeki dnmlerini saptayabiliriz. Bu dnmlere ramen z ayn kalmaktadr. Lvi-Strauss mitolojide yer alan gelerin seilme nedenlerini

sorgulayarak snflandrmalar yapar. rnein Kuzey Amerika ve Gney Amerikada yer alan Tavandudakllar, ayaklar nce doan ve ikizlere ilikin deiik mitleri belirli kodlara ayrmtr ve bu kodlarn elerini ilikilendirmitir:2 Bu mitolojiler incelendiinde ikizler, ayaklar nce doanlar ve tavan dudakllar arasnda bir bant vardr (Lvi-Strauss, 1986:36-41). Sz konusu resmi bu bak asyla incelediimizde ortak bir bant bulmaktayz: Picasso Velazquezin las-Meninasnn kurgusunu,

Bu mitlerdeki ortak zellik kat tarafndan kandrlarak hamile kalan ve ardndan kocasndan hamile kalan kadnn ikiz dourmasdr. Bu ikizler farkl babalarndan dolay elikili, kart zelliklere sahiptirler; iyi-kt, gl-zayf vb.Bu mitin Salish anlatmnda yer alan bir ayrnt nemlidir. Mitte iki kz karde vardr. Byc olana bykannelerinin tarifi zerine kocalarn tanyacaklardr. Ancak kz kardeler katlar tarafndan kandrlrlar. Bunun zerine byk karde bykannesine gitmek iin yola kar. Torununun geleceini bilen bykanne onu karlamas iin bir tavan gnderir. Yolda bir ktn stnden gemek zere olan kza, tavan reme organna bakarak uygunsuz bir aka yapar, bunun zerine kz tavana vurur ve burnunu paralar. Kz tavana vurmaya devem etseydi tavan tamamen ikiye ayrlacakt, tpk iki ayn kopya gibi. Bylece tavandudakllarn tamamlanmam ikizler olduklarn, sonucu karlmaktadr. Amerika Kzlderililerine gre ikizlerin ana rahmindeki svnn buna benzer bir ortadan ikiye blnmesi ile olutuuna dair bir inan mevcuttur. Vancouver Kzlderililerinin bir miti ne gre de tavan dudakl bir kzn tm ocuklar karan ve sepete koya bir yamyamn elinde sepetin altn yararak kamasnn yks vardr. Burada tavan dudakl kz sepetten ayaklarn nce sarktarak karr. Bir nce mitteki tavanla buradaki kzn konumu ayndr. Her ikisi de kadnn rahminin altndandr.

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

mekann,

tm

figrlerini kompozisyon

ve

pozisyonlarn kurgusunu,

alntlamtr, Prenses

gsteren Infanta

balamnda las-Meninasa ak gnderme yapmtr. H. Braun-Vega Velazquezden mekan, Margarita, kadn cce, ve kraln kpeini, Picassodan Guernicann lambasn ve picassonun figrlerini alntlamtr. Velazquez ise Las Meninas resminin ierisinde arka duvarda asl tablolarda Marsiyas ile Apollonun yarma sahnesi ve Arakne ile Athena arasndaki bir yarma sahnesinden ve kendi resimlerinden z alnt yapmtr, ayn zamanda Mantegnann Mantua Dkas Gonzaga ve Ailesini gsteren freskinden de esinlendii dnlmektedir. Velaquez, Picasso ve Vegada ortak yntem olarak alntlama kullanlmtr. Ayrca resimlerin hepsine egemen olan plastik unsur k ile rlmtr. Tablonun sa kanadndan szlen ve sol kanda doru eriyen bir k egemendir. resimde de n ifade biimleri farkllasa da hepside de ayn gzergh izlemektedir. Kullanlan figrlerin her birinin sosyal, politik bir mesaj vardr. Velaquezin resminde kralna kar ahlaksal bir uyars ve Infanta evresinde bir eitsellik nerisi olduu gibi, bir lde de Kraldan kendisine gerekli asalet unvannn verilmesi talebiyle, bu talebi rten spanya Kraliyet Ailesinin ve Monarinin siyasal yetkisinin ve geerli politik ideolojinin yceltilmesidir. Bu noktada eser, tam anlamyla an geerli politik kavram olan Rex Catolicus (Katoliklerin Kral veya Katolik Kral) temasyla rten bir ideolojik yansmadr. 17. Yzyl politik dncesinde katolik bir kraln politik otoritesiyle bir aile babasna benzer olarak, uyruklarna ocuklar gzyle bakp, gzetmesi ve rnek bir baba olarak ynetmesi olgusu geerli bulunmaktadr. Bu olgu 17. Yz yl ideolojisinde nemli bir yer tutmaktadr (Parkinson, 1976). Esas nitelii itibariyle yapt bu ideolojik oluum evresinde ekillenmi ideolojik bir alegori ve sanatnn kendi gzetmenine ynelttii bir vg ve bu vgyle birlikte talep edilen bir ricadr. Yapt sanld gibi anlk gereki bir grnt olmayp tamamen ideolojik bir ierie ve ok ynl bir sosyal

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

ileve sahiptir (Beksa, 2004). Picasso ve H. Braun-Vegada resmilerinde dnem eletirisine sklkla yer verildikleri dnlmektedir.

3. Sonu Bilindii zere Lvi-Strauss mitin yapsn tanmlamak yerine,

mitlerde tanmlanan dnyann yapsn tanmlamas ve insanlarn mitlerde nasl dndklerini deil, gerein farknda olmadan mitlerin insanlarn dncelerini nasl etkilediklerini gstermek istemitir. Buna benzer bir biimde ressamlarn yaamdan etkilenerek rettikleri eserlerin bir sre sonra gerek yaam etkileyebilecek sosyal sylemler barndrd sylenebilir. Lvi-Straus mit analizlerinde, mitlerin anlamnn miti oluturan elere bal olmadn, bu elerin kendi aralarnda oluturduu sisteme bal olduunu gstermitir. Bu yeni anlaya gre bir metnin anlam, o metni oluturan unsurlara bal deildir; onlarn basit bir toplamndan da ibaret deildir (Guiraud, 1974 :481den akt. Filizok). Baka bir deyile, Lvi-Straussa gre dizge, daima anlamdan nce gelir. Lvi-Strauss, mitik dncenin daima kartlklarn farkndalndan ilerleyen arabuluculua doru ilediini ayrca mitin amacnn elikilerin stesinden gelebilmenin mantksal bir modelini salamak olduunu iddia etmitir. Daha nce belirtildii zere mitin btn farkl anlatlarnda ayn zihinsel dzenleniin bulunmas ayn kurgu zerinden farkl sluplar ile alan farkl sanatlarn resmide de ortak zihinsel bir etkinlik vurgulanmaktadr. Belirlendii zere figrler araclyla cinsiyet, etnik kken, sosyal stat zerinden sunulan kartlklar tm dnemlerde insanlar arasndaki snf farkllklarnn var olduu vurgulanmak ancak bu kartlklarn bir arada ayn tiyatro sahnedesindeymicesine yer almas dnya dzeninin ancak byle bir birliktelik ile korunacann grsel bir tavsiyesidir.

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

Kaynaklar AKGL, A., (2008). Bir Mit Olarak arabn cad ve Anlam, Mill Folklor Dergisi, Say:80. AKTULUM, K., (2009). Herman Braun-Vega ya da Yenidenresmetmek, Art-e, Sd Gzel Sanatlar Fakltesi Sanat ve Tasarm Dergisi, Kasm, say:4, ISSN 1309-2698. AKTULUM, K., (2011). Metinleraraslk//Gstergeleraraslk, Kanguru Yaynlar, Ankara. BEKSA, E., (2004). Velazquezin Las Meninas ya da IV. Felipe Ve Ailesi, Anlam, deoloji ve Gerek, Sanat ve Bilgi Dergisi, Say:4, e-dergi, Eriim: 31.05.2010, http://mimoza.marmara.edu.tr/~ugur/sayi4/lasmeninassayi4.htm BENJAMIN,W., (2001). Pasajlar (Das Passagenwerk), Tekniin Olanaklaryla Yeniden retilebildii ada Sanat Yapt, Kazm Takent Dizisi -8, 3. Bask Yap Kredi Yaynlar, stanbul. GUIRAUD P., (1974). La smiologie, Georges Mounin

ynetiminde Dictionnaire de la linguistique, Presses Universitaire de France, (Aktaran Rza Filizok). Mit ve Mitoloji Hakknda, (2010). Eriim: 15.05.2010 http://www.wikiturkey.com/genel-kultur-bilgileri/mit-ve-mitolojihakkinda-11042/ LV-STRAUSS, C., (1986). Mit ve Anlam, Alan Yaynlar, stanbul. PARKINSON, N.C., (1976). Siyasal Dncenin Evrimi, ev. Mehmet Harmanc, stanbul (Aktaran; Engin Beksa).

Sleyman Demirel niversitesi

Gzel Sanatlar Fakltesi Hakemli Dergisi

ART-E MAYIS 2011-07

WERTENBAKER, L., (1967). The World of Picasso, Time Life Books, New York.