You are on page 1of 208

CNC TORNA TEZGAHLARI

PROGRAMLAMA KILAVUZU
Anka CNC CNC SERVIS DEPARTMANI

YAZAN: TURGAY MAMUR MAK. YK. MH. (iT)

Anka CNC

OPERATR PANELINDEKI TUSLAR VE KULLANIMLARI


MODE ANAHTARI

Tezgaha ne tr islem yaptirilacagi bu anahtar vasitasiyla belirtilir. Yapilmak istenen isleme ait uygun mod seilerek tezgaha yapilmak istenen hareket yaptirilabilir. Bu anahtar tezgahta en ok kullanilan anahtardir.

OPER_PAN

Anka CNC

ZERO RETURN kisminda tezgah JOG butonlarina +X ve +Z dogrultularinda basilmak suretiyle tezgah sifira gnderilir. Bu modda tezgahin kizaklarinin hareket hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla yapilir. Tezgah sifira gittiginde Sifira Gitme lambalari yanar.

RAPID modunda ise JOG butonlari vasitasiyla istenen dogrultuda hareket verilir. Bu moddaki hiz RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla yapilir. Bu modda yapilan hareketler ok hizli hareket oldugundan ve Normal olarak tezgah sifirina gidecek sekilde dahi bir hareket verdirilse dahi, bu modda sifira gitme islemi aktif olmadigindan dolayi Sifira Gitme Lambalari yanmaz ve tezgah Sifir Noktalarini da geerek eksen sinirlarini asabilir. Dolayisiyla bu modda verilen hareketler esnasinda yapilan hareketin tezgahin alisma alani iinde olmasi ok nemlidir. Aksi takdirde istenmeyen sonular dogabilir. Bu modda hareket verme esnasinda sizlere tavsiye edebilecegimiz sey bu tr bir hareket esnasinda Tezgah Hizinin RAPID OVEERIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla LOW durumuna alinmasi ve bundan sonra hareket verilmesi olacaktir.

JOG modunda ise tezgah JOG butonlari vasitasiyla seilen dogrultuda sabit hizda hareket eder. Bu modda tezgahin ilerleme hizi FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/min(dak) olarak belirtilen degerlere gre yapilir. Genellikle bu mod elle tornalama yapilmasi gereken verilen hiz degerinin sabit hiz olmasi dolayisiyla para yzeyinin dzgn ikmasini sagladigindan dolayi elle tornalama islemlerinde kullanilabilir.

HANDLE Modunda ise tezgaha TAMBUR vasitasiyla hareket verdirilir. Para hazirlik islemleri esnasinda en ok kullanilan mod bu moddur. Bu mod seilmek suretiyle TAMBUR (MANUAL PULSE GENERATOR) vasitasiyla tezgaha hareket verdirilebilir. Hareket verdirilmek istenen eksen TAMBUR un yaninda bulunan ve X ve Z ile belirtilen bir anahtar vasitasiyla yapilir. Burada x100 modunda tambur zerindeki iki lek arasinda verilebilecek hareket miktari on da bir(1/10), x10 modunda tambur zerindeki iki lek arasinda verilebilecek hareket miktari yz de bir(1/100),

OPER_PAN

Anka CNC

x1 modunda tambur zerindeki iki lek arasinda verilebilecek hareket miktari binde bir(1/1000) dir.

MDI modunda klavyeyi kullanmak suretiyle tezgaha birtakim kodlar girilebilir. Biz bu modu Yari Otomatik Programlama olarak adlandiririz.

MEM (OTOMATIK) modda ise yazilan bir program alistirilir. Gerekli tm ayarlamalar yapildiktan sonra yazilmis olan bir programi bu modda alistiririz.

MEM RESTART ( TAM OTOMATIK) Bu modda yazilmis olan program tam otomatik olarak alistirilir. Bu mod ubuk srcl Tezgahlarda kullanilir. Sabahleyin tezgahin START tusuna bir defa bastigimizda islem tezgahin alismasi kesilinceye kadar devam eder.

EDIT (YAZMA) Programin yazildigi moddur. Isleme programi bu modda yazilir.

POWER ON

OPER_PAN

Anka CNC

Tezgahi Amada kullanilan butondur.

POWER OFF

Tezgahi Kapamada kullanilan butondur.

EMERGENY STOP (ACIL DURMA)

OPER_PAN

Anka CNC

Acil durumda tezgahi kapamak amaciyla kullanilir. Bu butona basildiginda Hidrolik sistem devreden ikar. Hidrolik sistemin devrden ikmasi sonucu tezgah hazir halde olmadigindan dolayi tezgah kapanmis olur. Tezgahi tezgah amak iin bu buton RESET ile gsterilen dogrultuda evrilmelidir.

ALARM LAMBALARI

OPER_PAN

Anka CNC

MACHINE

SPINDLE

LUB

Bu lambalar makinada ve diger mekanizmalarda bir alarm oldugu takdirde operatr uyarmak amaciyla kullanilir. MACHINE: Makinada bir alarm oldugu takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yandigi takdirde servis sorumlusu ile irtibata gemeniz gerekmektedir. SPINDLE: Tezgahta ayna devri kontrolunu yapan kontrol sisteminde bir ariza oldugu takdirde bu lamba yanar. En ok korkulan ariza budur. nk bu lambanin yanmasi demek Fener Mili kontrol sisteminde bir ariza olmasi anlamina gelir. LUB: Makinada kizaklari otomatik olarak yaglayan kizak yagi deposunda yag bittigi takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yanar ise tezgahin para isleme operasyonu bittikten sonra kizak yagi deposuna kesinlikle yagin doldurulmasi gerekmektedir. Yaglama yapmayan kizaklarda metal-metal srtnmesi dolaisiyla ok byk asinmalar olusabilir ki bu da tezgahin hassasiyeti zerinde ok byk etkisi vardir.

DOOR INTERLOCK (KAPI KILIDI)

Bu anahtar otomatik otomatik modda para islenme esnasinda olabilecek herhangi bir kazadan korunmak amaciyla kapinin kapanip kapanmadigini kontrol eder. I konumunda iken kapi aik iken program islenemez. Ekranda DOOR INTERLOCK seklinde bir alarm gzkr. Bu alarm para isleme operasyonunun yapilabilmesi iin kapinin kapatilmasi gerektigini belirtir. O konumunda ise kapi aik olsa bile programlanan para otomatik modda islenebilir.

OPER_PAN

Anka CNC

EDIT KEY (YAZMA ANAHTARI)

Bu anahtar EDIT(YAZMA) modunda program yazilmasi ve programda degisiklik yappilmasi islemlerini kontrol eder. I konumunda oldugu takdirde YAZMA(EDIT) moduna gelinip programda degisiklikler yapilabilir. O konumunda ise YAZMA(EDIT) moduna gelinip programda degisiklik yapilamaz. Bu anahtar O konumunda iken YAZMA(EDIT) moduna gelinir ise ekranda OPEN EDIT KEY(YAZMA ANAHTARINI AIN) seklinde bir mesaj gzkr. Bu mesaj programda degisiklik yapabilmek iin EDIT KEY(YAZMA ANAHTARI) nin I konumunda olmasi gerektigini vurgulamaktadir.

QUILL IN OUT (PUNTA)

Bu buton punta butonudur. Puntanin ikartilip geri ekilmesinde kullanilir.

OPER_PAN

Anka CNC

SPINDLE JOG (SALGI KONTROLU)

Bu buton aynaya baglanan paranin salgili dnp dnmediginin kontrolu isleminde kullanilir. Genel olarak diger islemler zerinde bir etkisi yoktur. Aynaya para baglanip bu butona basildinda ayna yaklasik olarak 200 dev/dak lik bir hizda dner. Butona basma birakilirsa yananin dnmesi durur. Bahsedildigi gibi bu buton sadece salgi kontrolu isleminde kullanilir.

FEED HOLD (ILERLEME DURDURMA)

Bu buton OTOMATiK(MEM) modda programlanan paranin islenmesi esnasinda kullanilir. Genellikle PROGRAM KONTROL ASAMALARINDA kullanilmaktadir. Bu buton kizaklarin ilerleme hareketini dolaayisiyla Tarete baglanan takimin ilerleme hareketini kontrol eder. Bu butona basildiginda kizaklarin ilerleme hareketi durur; fakat aynanin dnmesi v.s. gibi diger islemler operasyonlarina devam eder. Genel olarak kalemin islenen OPER_PAN 8

Anka CNC

parayi kesmesi esnasinda bir aksilik var ise bu butona basilmak suretiyle kalemin ilerleme hareketi durdurulur, programin tamami ile kesilmesi ise RESET butonuna basilmak suretiyle yapilir. RESET butonuna basilmak suretiyle program kesildiginde Taret TAMBUR(HANDLE) modunda ortalara bir yere alinmali ve PROGRAM YAZMA(EDIT) moduna gelinerek kesinlikle basina alinmalidir. Basina alma islemi EDIT(YAZMA) moduna gelinip CURSOR tuslari ile kursorun program No sunu gsteren O adresinin altina alinmasi suretiyle veya en kisa yoldan YAZMA(EDIT) moduna gelinip RESET butonuna basilmak suretiyle yapilabilir.

CYCLE START (DEVAM ET)

Bu buton OTOMATIK (MEM) modda programlanan paranin islenmesini kontrol eder. Butona basildiginda programlanan paraya ait kodlar islenmeye baslanir ve DUR (FEED HOLD) butonuna basilana kadar veya M02 ve M30 komutuna gelinene kadar program islenmeye devam edilir. Kizaklarin ilerleme hareketini kontrol eden DUR (FEED HOLD) butonuna basildiktan sonra isleme devam edilebilmesi iin tekrar CYCLE START (BASLA) butonuna basilmasi gerekir. Program k odlarinin satir-satir islenmesini kontrol eden SINGLE BLOCK (SATIR SATIR ISLEME) anahtari ON(I) konumunda oldugu takdirde OTOMATIK (MEM) modda parayi islemek amaciyla CYCLE START (BASLA) butonuna basildiginda; tezgah islenecek paraya ait program kodlarinin her bir satirini isledikten sonra DUR (FEED HOLD) bekle moduna geer, isleme devam edilebilmesi iin CYCLE START (BASLA) butonuna tekrar basilmasi gerekir.

SPINDLE OVERRIDE (PROGRAM DEVIR AYARI)

OPER_PAN

Anka CNC

Otomatik modda programin icra edilmesi sirasinda programda S ile belirtilen devir degerlerinin disaridan operatrn mdahelesi ile % olarak degistirilmesinde kullanilir. Genellikle paranin islenmesi esnasinda bir zorlanma var ise programda verilen devir degeri bu anahtar vasitasiyla % 50 lik degere kadar dsrlebilir. Ayni sekilde programda verilen devir degeri az geliyor ise bu anahtar vasitasiyla % 120 ye kadar artirilabilir. SPINDLE SPEED (MANUAL DEVIR AYARI)

Bu anahtar MANUAL modda aynanin dndrlmesi esnasinda aynanin hizinin ayarlanmasinda kullanilir. Genellikle MANUAL modda elle tornalama islerinde kullanilir. Yalniz burada verilen hiz degerinin ayarinin yapilabilmesi iin sistemin hafizasinda bir devir degerinin bulunmasi gerekir. Aksi takdirde tezgah sifir devirde dnyormus gibi algilar. Tezgahin hafizasina devir girme islemi MDI modunda sabit devir komutu olan G97 ve bir hiz degerinin girilmesi (rnek: S1500) ve INPUT tusuna basilip OUTPT START tusuna basilarak girilen bu devir degerinin tatbik ettirilmesi ile olur. Bu girilen devir d egeri bu anahtar iin maksimum devir degeri olarak alinir, ve bu deger de anahtarin en son konumuna isabet eder. Bahsedildigi gibi bu anahtar yalnizca MANUAL modda devir

OPER_PAN

10

Anka CNC

ayarinda kullanilir. OTOMATIK(MEM) modunda devrin % olarak degistirilmesi ile karistirilmamalidir.

SPINDLE (FENER MILI MANUAL KUMANDA)

FWD

STOP

REV

Bu butonlar MANUAL modda ayna dns ynnn degistirilmesinde ve durdurulmasinda kullanilir. STOP butonu vasitasiyla ayna durdurulur. Bu butonlar yalniz MANUAL modda etkilidir. Bunlar vasitasiyla ayna dns yn belirtilir, aynanin devri ise MANUAL HIZ AYAR ANAHTARI (SPINDLE SPEED) vasitasiyla yapilir. Yalniz aynanin anahtar ile ayarlanan hiz degerinde dnmesi iin tezgahin hafizasinda bir hiz degerinin bulunmasi gerekir. Bu islem ise MDI modunda G97 komutunu takiben sabit bir devir degerinin girilmesi suretiyle yapilir.

COOLANT (SOGUTMA SUYU)

Sogutma suyunun ailip kapatilmasinda kullanilir. konumlu bir anahtardir. MANUAL (EL) konumunda sogutma suyu devamli akar. OPER_PAN 11

Anka CNC

NOTR(SIFIR) konumunda ise sogutma suyu kapalidir. AUTO (OTOMATIK) konumunda ise Sogutma Suyu programda verilen M08 (Suyu Ama) ve M09 (Suyu Kapama) komutlarina gre ailip kapatilir. OTOMATIK (Mem) Modda paranin islenmesi esnasinda genellikle bu anahtar AUTO (OTOMATIK) konumundadir.

CHUCK CLAMP (AYNA SIKMA YN)

Bu anahtar ayna sikma ynnn degistirilmesinde kullanilir. Yalniz sikma ynnn tezgahin ailmasi sirasinda bu anahtarin istenilen konuma alinmasi suretiyle belirtilmesi gerekir. Tezgah aildiktan sonra anahtar ile belirtilse dahi sikma yn degistirilemez. INSIDE (IERI) konumunda ayna parayi disaridan ieriye dogru sikar. Genel olarak paralarin sikilmasi isleminde bu konum kullanilir. OUTSIDE (DISARI) konumunda ise ayna parayi ieriden disariya dogru sikar. Bu konum genellikle delik aplari byk olan boru tipi paralarin islenmesinde kullanilir.

MACHINE LOCK (MAKINA KILITLEME)

OPER_PAN

12

Anka CNC

Makinada kizaklarin ilerleme hareketinin kilitlenmesini ve bu sayede yazilmis olan programda herhangi bir yanlisligin olup olmadiginin kontrolu amaciyla kullanilir. Bu anahtar CNC TEZGAHLARDA KULLANIMI EN TEHLIKELI ANAHTARLARDAN BIRIDIR. Bu anahtar ON (I) konumuna alinip tezgaha birtakim islemler yaptirildiktan sonra, OFF(O) konumuna alinip Tezgah SIFIR NOKTALARINA gnderilmedigi takdirde Tezgahta ok byk bir ihtimalle bindirme problemi ile karsilasabilirsiniz. ON(I) konumunda tezgah kizaklarinin ilerleme hareketi kilitlenir. Tezgah aynanin dnmesi, Takim agirma gibi diger fonksiyonlarini yerine getirir. ON konumunda iken Kontrol Sistemi sanki kizaklar hareket ediyormuscasina fonksiyonlarini yapar. Kizaklar kilitlendiginden dolayi Kontrol Sistemindeki pozisyon degeri ile Tezgahin mevcut pozisyon degeri arasinda bir farklilik olusur. Anahtar OFF(O) konumuna alindiktan sonra Sifir Noktalarina gnderilmek suretiyle bu farklilik ortadan kaldirilmalidir. Aksi takdirde bu farklilik dolayisiyla Sifir Noktalarina gndermeden anahtar OFF(O) konumuna alinip tezgaha hareket verdirilmeye alisilir ise Kontrol Sistemi pozisyonu ile Tezgahin mevcut pozisyonu arasindaki farklilik sebebi ile TEZGAH BINDIRME tehlikesi ile karsi karsiya kalinabilir. OFF(O) konumunda ise tezgah eski normal degerine alinir. Yani kizaklarin hareketinin kilitlenmesi iptal edilir.

BLOCK SKIP (SATIR ATLAMA)

OPER_PAN

13

Anka CNC

Bazen para islemek amaciyla yazilan programlarda, satir baslarinda / seklinde bir isaret olur. Bu isaret kullanildigi satirin islenip islenmeyecegini belirtir. Bu isaretin bulundugu satirin islenip islenmeyecegi bu anahtar vasitasiyla belirtilir. Anahtar I (ON) konumunda oldugunda / isaretinin bulundugu satir islenmeden geilir. O(OFF) konumunda ise / isaretinin bulundugu satir da islenir.

DRY RUN (KURU ALISMA)

Bu anahtar disaridan ilerleme verme islemini kontrol eder. ON (I) konumunda oldugu durumda, programin OTOMATIK(MEM) modunda islenmesi esnasinda programda; G00 ile belirtilen ve makina imalatcisi tarafindan verilen hizli ilerleme degerinin (GOODWAY lerde 12 000 mm/dak), ve diger G-kod- larinda F ile belirtilen ilerleme degerinin iptal edilmesini saglar. Tezgahin parayi isleyebilmesi iin gerekli olan OPER_PAN 14

Anka CNC

ilerleme degeri FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/min (mm/dak) olarak belirtilen ilerleme degerleri vasitasiyla verilir. Bu anahtarin ON konumuna alinip gerekli olan ilerleme degerinin FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtari ile verilmesi, ve bu anahtar ile de ilerleme degerinin ok kolay degistirilebilmesi bize Programin Kontrolu Asamalarinda ok byk kolaylik saglar. Tm kontroller bittikten sonra paranin islenmesi esnasinda bu anahtar OFF konumundadir. OFF(O) konumunda ise yukarida bahsedilen disaridan ilerleme verme islemi etkisiz kalir.

SINGLE BLOCK (SATIR SATIR ISLEME)

Torna tezgahinda yazilan bir program alt-alta operasyonlarin belirtildigi satirlardan olusur. Programin tam olarak islemeye alinmasi ncesi bu yazilan programin her bir satirinin tektek kontrol edilmesi gerekir. Bu amala OTOMATIK(MEM) modda programin islenmesi ncesi kontrol asamasinda SATIR-SATIR ISLEME anahtarini ON konumuna almak suretiyle yazilan program adim-adim kontrol edilir. ON (I) konumunda yazilan program satir-satir isleme moduna alinir. CYLE START (BASLA ) tusuna basilarak programin her satiri ayri ayri kontrol edilir. Tezgahin her bir satiri bittikten sonra TEZGAH BEKLEME MODUNA geer ve bizden komut bekler. Devam etmek istiyorsak CYCLE START (BASLA) tusuna tekrar basilarak sonraki islenecek satir islenir. Devam etmek istemiyor isek RESET tusuna basilarak islenmekte olan program kesilir. Programin tekrar baslatilabilmesi iin kesinlikle basa alinmasi gerekmektedir. Bu amala YAZMA (EDIT) moduna gelinip RESET tusuna basilir ve bylece program basa alinir. Para isleme operasyonuna yeniden baslamak iin OTOMATIK (MEM) moda tekrar gelinmesi gerekmektedir.

OPER_PAN

15

Anka CNC

OFF(O) konumunda ise yazilan program tamami ile islenir. Programin kontrolunun tamamlanmasindan sonra tam olarak islemeye alindigi zaman bu anahtar OFF(O) konumuna alinir, ve program CYCLE START (BASLA) tusuna basilmak suretiyle sonuna kadar islenir.

OPTIONAL STOP (ISTEGE GRE DURMA)

Bu anahtar M01 komutunun icrasini kontrol eder. ON(I) konumunda iken programda kullanilan M01 (dur) komutu icra edilir. OFF(O) konumunda ise M01 komutu icra edilmez. Genellikle M01 komutu baglanan paranin her iki yznn de tek bir program ile islenecegi para programlarinda kullanilir. Paranin n yz islenip ayna durdurulduktan sonra M01 komutu kullanilir. Bu komut icra edildiginde tezgah bekleme moduna alinir ve FEED HOLD (DUR) butonu lambasi yanar. Bu komut vasitasiyla alismakta olan programa disaridan mdahele imkani verilmis olur. Operatr aynayi aip paranin diger yzn aynaya baglar, bundan sonra yazilan programa (aynaya tekrar devir verilmesi ve ayna dns ynnn programda belirtilmesi gerekmektedir) bagli olarak CYCLE START (BASLA) tusuna basmak suretiyle paranin islenmesine devam edilir.

FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEME DEGISTIRME)

OPER_PAN

16

Anka CNC

Bu anahtarin 3 kullanim alani vardir: 1. Islenecek paraya ait yazilan programda G-Kodlarinda F ile belirtilen ilerleme degerinin, para isleme esnasinda takimdaki zorlanma durumuna gre, operatr tarafindan disaridan mdahele etmek suretiyle, % olarak degistirilmesinde kullanilir. Takim para isleme esnasinda zorlaniyor ise programda bu operasyon iin verilen ilerleme degeri yksek geliyor demektir. Programda F ile verilen bu ilerleme degeri bu anahtar vasitasiyla % 50 lik degere kadar dsrlebilir. rnegin programda islenecek operasyon iin F2.0 degeri verilmis, ve islem esnasinda takim zorlaniyor ise bu anahtar vasitasiyla verilen bu ilerleme degeri %80 olarak ayarlandigini farzedelim. Dolayisi ile gerek ilerleme degeri F0.16 olarak ayarlanmis demektir. Isleme esnasinda verilen ilerleme degeri az geliyor ise gerek ilerleme degeri bu anahtar vasitasiyla % 150 lik ilerleme degerine kadar artirilabilir. Genellikle yazilan programin kontrolu bittikten, ve gerek isleme operasyonuna geildiginde bu anahtar % 100 lk degerindde tutulur. Yani programda F de ne belirtilmis ise gerekte de ilerleme degeri o demektir. Dolayisi ile program kontrol asamalarinda, takimin isleme operasyonuna gre en uygun ilerleme degerinin bu anahtar vasitasiyla saptanip, saptanan bu ilerleme degerinin programda F ile belirtilen eski ilerleme degeri ile degistirilmesi tavsiye edilen yntemdir. 2. JOG (SABIT HIZDA HAREKET) modunda, JOG (yn) butonlari ile verilen kizak hareketlerinde ilerleme hizi bu anahtarda mm/min (mm/dak) olarak belirtilen ilerleme degerleri vasitasiyla belirtilir. JOG modunda genellikle elle dzgn yzey tornalama yapma isleri yapilabilir. 3. DRY RUN (KURU ALISMA -DISARIDAN ILERLEME VERME) anahtari I (ON) konumuna alindiginda programda G00 ile belirtilen hizli ilerleme orani (12 000 mm/dak), ve diger G-kodlarinda F ile belirtilen ilerleme degerleri iptal oldugundan dolayi, tezgahin istenen program noktalarina gelmesi iin gerekli olan ilerleme degeri bu anahtarda mm/min (mm/dak) ile belirtilen ilerleme orani degerlerine gre verilir. RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI)

OPER_PAN

17

Anka CNC

Bu anahtar Hizli Hareketin % olarak ayarlanmasinda kullanilir. Normalde CNC tezgahlarda iki tr hareket vardir. Birinci hareket olan Hizli Hareket te takim kesme islemi yapmaz. Bu hareket ile takimi islenecek paraya yaklastirma, uzaklastirma v.s. gibi islemler yapilir. Bu hareketteki kizaklara motorlar tarafindan verilen ilerleme hizlari ok yksektir. rnegin GOODWAY tezgahlarinda bu hiz degeri her iki eksen iin de 12 000 mm/dak lik bir ilerleme h izidir ki, bu da kizaklarin yaklasik olarak 80 km/saat hizla giden bir arabanin hizina esit bir hizda ilerleme hareketi yapmasi demektir. Dolayisi ile byle bir hiz degerinde takimin parada kesme islemi yapmasi su anki takim teknolojisi iin dsrlemez. Kesme islemi yapmasi iin ayni zamanda paranin da ayna tarafindan dndrlmesi gerektigi unutulmamalidir. Bu tr sorunlar dolayisi ile CNC tezgahlarin ogunda bindirme hadiseleri ile karsilasabilirsiniz. Yukarida deginildigi gibi takimi paraya yaklastirmada v.s. gibi islemlerde kullanilan bu hizli hareketin degeri bu anahtar vasitasiyla dsrlebilir. LOW konumu Hizli Hareketteki ilerleme oraninin en dsk oldugu konumdur. Tezgahta operatrlk egitimine yeni baslayan arkadaslar iin bizim stne basa basa tavsiye edecegimiz, tezgaha iyice alisana kadar bu anahtarin LOW konumunda tutulmasidir. CNC tezgahlarda kullanilan ikinci bir ilerleme degeri de takimin parayi kesme islemi esnasinda programda F ile, JOG modunda FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/dak ile belirtilen keseme ilerlemesidir. Bu ilerleme orani degeri ise bir nceki kisimda bahsedilen FEEDRATE OVERRIDE anahtari vasitasiyla % olarak degistirilebilir. Tm CNC tezgahlarda ortak olan Hizli Hareket; durumda vardir: 1. Programda G00 ile belirtilen hareket komutunda, 2. RAPID (HIZLI HAREKET) modunda, JOG (YN) butonlari ile kizaklara hareket verilmesi esnasinda 3. ZERO RETURN (SIFIRA GNDERME) modunda JOG butonlari ile tezgahin sifira gnderilmesi sirasinda

OPER_PAN

18

Anka CNC

Dolayisi ile yukarida belirtilen konumdan herhangi birirnde TEZGAHA HAREKET YAPTIRILMAK ISTENIYOR ISE, ILK OLARAK RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtartinin Hangi Konumda olduguna Dikkat Edilmelidir. Bizim bu tr bir islemde nerebilecegimiz, tezgaha iyice alismadan kesinlikle bu anahtari % 100 lk konuma almamanizdir. nk ok tehlikeli sonular ile karsilasabilirsiniz.

JOG (YN BUTONLARI)

Bu butonlar vasitasiyla seilen eksen dogrultusunda kizaklara hareket verdirilebilir. Butonlar asagida belirtilen modda kullaninir: JOG (Sabit Hizda Hareket) modunda; kizaklarin ilerleme hizi FEEDRATE OVERIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/min olarak belirtilen degerler vasitasiyla belirtilir. RAPID (Hizli Hareket) modunda; kizaklarin ilerleme hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtarinda % olarak belirtilen degerler vasitasiyla ayarlanir. ZERO RETURN (Sifira Gnderme) modunda; kizaklarin ilerleme hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla % olarak ayarlanir. Not: Hem ZERO RETURN hem de RAPID modlarinda % 100 degerler G00 ile belirtilen hizli hareket degerine esittir. Bu da GOODWAY lerde her iki kizak iin de 12 000 mm/dak (yaklasik 80 km/saat) dir.

OPER_PAN

19

Anka CNC

STROKE END RELEASE (ASIRI GITME SALIVERME)

CNC Tezgahlarin tmnde eksen kizaklarindaki hareketleri kisitlamak ve tezgahi alisma sinirlari iinde tutmak iin eksenlerin her iki sinirina da (minimum ve maksimum sinir) tezgah ulastiginda bu blgeyi gememesi iin Limit Switch ler konulmustur. Bu limit switch ler sayesinde tezgah alisma sinirlari iinde tutulur. Limit switch ler ile iki tr alisma blgesi tanimlanmistir. Birinci sinir blge olarak adlandirilan blgede kizak eksenleri hareket esnasinda herhangi bir mekanik hasar grmeyecek sekilde alisirlar. Bu sinir blgesi tezgah alisma eksenlerini, is parasini isleyecek sekilde kisitlayan sinir blgesidir. Bu limit switch lerde kullanilan kontaklarin mekanik blok (DOG) vasitasiyla, sinir blgesine ulasildiginda kapatilmasi suretiyle saglanir. Ikinci sinir blgesinde ise tezgahin bu sinir blgesini astiginda, kizak eksenlerine mekanik zararin verdirilebilecegi blge dir. Bu sebeple tezgahin ekseninin bu ikinci sinir blgesini asmamasi israrla istenir. CNC tasarimlarinda bu ikinci sinir blgesinin asilmamasi iin Limit Switch kontaklarina ikinci bir DOG vasitasiyla bu blge sinirlayicilar konulur. Tezgah bu sinir blgesini astiginda tasarim geregi otomatik olarak EMERGENCY STOP (Acil Kapma) moduna geer ve hidrolik sistemi devreden ikarir. Hidrolik sistem devrede olmadigindan dolayi tezgah ailmayacagindan bu tr bir koruma emniyetli bir koruma yntemidir. Tezgahin tekrar ailmasi iin Hidrolik sistemin tekrar devreye sokulup, gidilen eksen dogrultusunun ters tarafinda tezgahin sinirlarin iinde kalacak sekilde HANDLE (TAMBUR) modunda elle geri alinmasi ve islem sonucunda RESET tusuna basilmasi gerekir. Burada hidrolik sistemin devreye alinmasi islemi STROKE END RELEASE butonuna devamli olarak basilmasi suretiyle yapilir. Tezgahin geri ekilmesi esnasinda da bu butona basilmasi unutulmamalidir.

OPER_PAN

20

Anka CNC

YAZMA MODUNDA YAPILAN ISLEMLER


Yazma modunda asagidaki islemler yapilabilir . 1-Yeni bir 2-Eski bir 3-Program 4-Program program yazma programda degisiklik yapma (Program agirma) silme numarasi degistirme

EDIT (yazma) modunda islem yapabilmek iin mode anahtarini EDIT konumuna getiriniz . Bu esnada EDIT KEY (yazma anahtari) ON konumunda olmalidir . Eger yazma anahtari OFF koumunda ise ekranda OPEN EDIT KEY (yazma anahtarini ainiz ) seklinde mesaj gzkr . Bunun iin EDIT KEY (ON) konumuna getirilir .

Yeni Bir Program Yazma

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz. -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis pprogramlarin listesi ikar . RNEK : 00001 , 00002 , 00003 , 00004 Yeni bir programi girmek iin O + Yeni Program Numarasi + INSRT tus dizisine sira ile basilir . rnek : O+ 0001 + INSRT ( Burada + ile bundan sonra yapilacak islem belirtilmistir . + isaretine basmayiniz .) -Yeni program ekranin sag st ksesinde O+ Program Numarasi ile gsterilir .

Eski Bir Programda Degisiklik Yapma (Program agirma) -MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . YAZMOD 1

Anka CNC

-ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . -Degisiklik Yapilmak istenen program numarasi ilk olarak aktif hafizaya agirilir (ESKI YAZILAN BIR PROGRAMIN DEGISIKLIK YAPMAK AMACIYLA VEYA ALISMAK AMACIYLA AGIRILMASI) . Bunun iin O + Program Numarasi + CURSOR (ASAGI) RNEK : O + 0002 + CURSOR (ASAGI) agrilan program ekranin sag st ksesinde numarasi ile birlikte gsterilir -Bundan sonra programi grmek amaciyla PRGRM butonuna basilir. Simdi bir programda ne tr degisiklikler yapabilecegimizi grelim :

Programda herhangi bir degerin silinmesi

Burada bahsedilen deger ADRES ve Nmerik Degerden olusmaktadir. rnek : G01 de G ADRES 01 ise nmerik degerdir . rnek 2 : X117.67 de X Adres , 117.67 ise nmerik degerdir . i) Ilk olarak CURSOR (ASAGI) veya (yukari) vasitasiyla yanip snen isik (CURSOR) silinecek degerin altina getirilir . ii) Ikinci asamada DELET tusuna basilir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; ile gsterilen satirda X117.67 yi silmek iin ilk olarak CURSOR (asagi) veya (yukari) tusu vasitasiyla X117.67 nin altina CURSOR (yanip snen isik ) getirilir . Ikinci asamada Delet tusuna basilir X117.67 degerinin silindigini ve yeni satirin G01 Z-80. F0.5 ; seklinde olacagini greceksiniz .

Programa herhangi bir degerin (Adres + Nmerik Deger ) yerlestirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla eklenecek degerden bir nceki degere gelinir . rnek : G01 Z-80 . F0.5 ; deki kisma G01 ile Z-80. arasina X117.67 degerini eklemek iin ilk olarak CURSOR veya yukari vasitasiyla CURSOR (yanip Snen isik) G01 in altina getirilir . ii) Ikinci asamada ise yazilmak istenen deger yazilir ve INSRT tusuna basilir . rnek : X117.67 + INSRT (Burada + bir sonraki islemi gsterir . Yanlislikla + ya basmayiniz ) rnek : En son yukaridaki rnekte bahsettigimiz satir G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

YAZMOD

Anka CNC

Herhangi bir degerin degistirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla degistirilecek degerin altina gelinir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; deki kisimda X117.67 yi X117.65 seklinde degistirmek iin CURSOR veya ile X117.67 nin altina gelinir . ii) Ikinci olarak degistirilmek istenen deger yazilir ve ALTER tusuna basilir . rnek : X117.65 + ALTER Bu islemden sonra yeni satirimiz G01 X117.65 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

Program Silme

-MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar .rnek : O0001 , O0002 , O0003 , O0004 Burada bir programin tamamini silmek iin , O + Program Numarasi + DELET tus dizisine sira ile basilir . Burada + ile hangi tustan sonra hangi tusa basilacagi belirtilmistir . Yanlislikla + ya basmayiniz . rnek : O0001 DELET (AMAN DIKKAT) Yukarida belirtilen rnekte 0001 numarali program tamami ile silinir .

Program Numarasi Degistirme

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . YAZMOD 3

Anka CNC

Bundan sonra numarasi degistirilmek istenen program aktif hafizaya alinir . (Yani ekranin sag st ksesinde gsterilmesi gerekmektedir .) Bunun iin , O + Degistirilmek Istenen Program No + CURSOR (ASAGI) tus dizisine sira ile basilir . rnek : O 0001 CURSOR -PRGRM butonuna basmak suretiyle agrilan (Atif hafizaya alinan) program grlr . -CURSOR (yukari) vasitasiyla veya RESET butonuna basilmak suretiyle programin basina gelinir . -Numarasi degistirilecek programa verilecek yeni numara O + Yeni Program No + ALTER tus sirasi ile girilir . O 1000 ALTER NOT : a) Her programin satir sonunda mutlaka ; (noktali virgl) olmalidir . Noktali virgl EOB butonuna basmak suretiyle ikarilir . b) X ,Z,F,C,R,U,W ile belirtilen degerlerin hepsinde nokta kullanilmalidir . RNEK : Eger X117.67 yerine X11767 seklinde yazarsak tezgah bu son yazilan degeri Mikron olarak algilayacak ve esas degeri 11.767 mm imis gibi islem yapacaktir . Degisiklikler esnasinda noktaya zellikle dikkat ediniz .

YAZMOD

Anka CNC

PARAMETRE VE DIAGNOSTIC DEGERLERININ DEGISTIRILMESI

Tezgahta PARAMETRE'lerin ve DIAGNOSTIC'lerin tamaminin ve ya bir kisminin silinmesi durumunda, bu PARAMETRE'ler ve DIAGNOSTIC degerleri tezgahin alisma kosullarini tanimladigindan dolayi tezgahin normal calisma sartlari bozulur ve tezgah anormal bir sekilde davranir. Bu amala tezgahin her bir PARAMETRE'sinin ve DIAGNOSTIC degerinin zel bir nemi vardir. Bu amala belirtilen PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi esnasinda girilen degerlerin dogru bir sekilde girildigine dikkat edilmesi gerekmektedir. Simdi tezgaha PARAMETRE degerlerinin nasil girileceginden bahsedelim. Tezgahin PARAMETRE ve DIAGNOSTIC'lerinin tamami silinmis ise tm PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin yeniden girilmesi gerekmektedir. Eger PARAMETRE'lerin bir kismi silinmis ise yalnizca bu silinen PARAMETRE'ler yeniden girilmeli, diger degerlere dokunulmamalidir. PARAMETRE'lerin bir kismi silinmis ise ilk olarak tezgahin tm PARAMETRE'lerinin bir kopyasi alinmalidir. Bir aksilik durumunda bu eski PARAMETRE degerlerinin girilmesi problemi giderebilir. Tezgaha girilecek PARAMETRE DIAGNOSTIC numaralari Tezgah Kullanim Kitaplari arasinda bulunan PMC CONTROL PROGRAM adli kitapin son sayfalarinda PARAMETER & DIAGNOSTIC olarak belirtilmektedir. rnek olarak asagida verilen tabloya bakiniz:

Number (Numara) 1 2 4 ... ...

Setting Value (Ayar Degeri) 11001000 1000011 1110101 ... ...

Remark (Notlar)

seklinde PARAMETRE degerleri tezgahin fabrika ayari esnasinda belirtilmistir. Bu degerler referans degerlerdir. Eger "REMARK" kisminda bir deger girilmis ise bu degerin ayni numarali eski PARAMETRE degerinin yerine girilecegi hatirda tutulmalidir. Ayni sekilde DIAGNOSTIC degerleri de ayni blmde "DGN NO" kisminda belirtilmistir. Burada PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi konusunda dikkat edilecek husus

PARAMETR Sayfa: 1

Anka CNC

belirtilmeyen PARAMETRE ve DIAGNOSTIC numaralarinin girilmeye alisilmamasidir. Bu degerler gerekte 0 (sifir) olarak girilecek degerlerdir. Eski PARAMETRE ve DIAGNOSTIC numaralarinin birer kopyasini aldiktan sonra yeni PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi konusunda asagida verilen sirayi takip ediniz: a) Tezgahi tamami ile kapayip mode anahtari MDI modunda iken ainiz. Bu modda tezgahin ailmasi ile tezgah ya MDI modunda ya da XJOG modu (tezgahtaki 900'l paramatreler silinmis ise) diye adlandirilan modda olur. Burada XJOG modunu dikkate almayiniz ve devam ediniz. YAZMA ANAHTARI'ni (EDIT KEY) ON konumuna aliniz. b) PARAMETRE degisimi iin DGNOS / PARAM tusuna basiniz ve ekranin alt kismindaki PARAM soft tusuna veya PAGE tusuna basmak suretiyle PWE= yazisinin bulundugu PARAMETRE sayfasina geliniz. PWE degeri PARAMETRE degistirme islemini mmkn kilan ayar degeridir. PWE degeri 1 INPUT yazilmak suretiyle 1 (ON) konumuna alinir ve PARAMETRE degistirme islemi aktif hale gelir. Bu esnada ekranda ikan 100 P/S ALARM seklinde bir alarm belirir. Bu alarm PARAMETRE degistirme isleminin aktif hale getirildigini ve dikkatli olmanizi hatirlatmak amaciyla konulmus bir alarmdir. Tekrar DGNOS/PARAM tusuna ve sonra PARAM soft tusuna basmak suretiyle ekranin sol st ksesinde PARAMETER yazisini grnz. c) CURSOR ve CURSOR veya PAGE ve PAGE tuslarini kullanmak suretiyle degistirilmek istenen PARAMETRE degerine geliniz. Veya No(J,Q,P,Y) ve bunun ardindan degistirilecek PARAMETRE Numarasinin girilmesi suretiyle istenilen PARAMETRE numarasina gelinebilir. d) Ilk olarak FANUC Kontol Sistemi kitaplarinda verilen Bilgisayar iktili sayfalardan ( NOT: Bunlar FANUC firmasinin tezgah kontrol sistemi ile ilgili vermis oldugu kontrol sistemi tanitan ve birtakim motor ve sistem degerlerini belirtten iki- sayfalik bir yazidir.) SPECIAL SETTING PARAMETERS olan kismi bulunuz ve buradan 900'l PARAMETRE'leri ilk olarak tezgaha giriniz. Bunlarin girilmesi sirasinda ikan 000 P/S ALARM'ini ortadan kaldirmak iin tezgahin tekrar kapatilip ailmasi gerekir. Fakat bu islemi bu 900 l PARAMETRE'lerin tamamini girdikten sonra yapiniz. rnek: 911 nolu PARAMETREyi 11000 olarak girmek iin NO 911 INPUT tus dizisi kullanilarak PARAMETRE numarasina gelinir ve 11000 yazilip INPUT tusuna basilarak deger girilir. 900'l PARAMETRE'ler girildikten sonra tezgahi kapatip ainiz ve bu PARAMETRE girme islemini su ana kadar bahsedilen sirada takip ederek diger PARAMETRE degerlerine de uygulayiniz.

PARAMETR Sayfa: 2

Anka CNC

NOT: Bu PARAMETRE degerleri iin ortaya cikan 100 ve 000 nolu alarmlari gznne almayiniz. Tm PARAMETRE degerlerinin girilmesinden sonra DIAGNOSTIC degerlerini de asagida anlatilan sirada giriniz: e) Bu amala yukarida bahsedilen sekilde tezgahi ainiz ve DGNOS/PARAM tusuna ve bunun ardindan DGNOS soft tusuna basarak Ekranin Sol st ksesinde DIAGNOSTIC yazisini grnz. Bundan sonraki islem PARAMETRE'lerin girilmesinde oldugu gibi sadece belitilen DIAGNOSTIC numaralarini giriniz. rnek: 300 nolu DIAGNOSTIC numarasina 100000 degerini girmek iin No 300 ile, 300 nolu DIAGNOSTIC numarasina gelinir ve INPUT tusuna basilarak deger girilir. f) Son olarak da PWE degerini sifir yaparak tezgahi tekrar kapayin ve ainiz. Eger anormal bir durum yok ise degerler dogru girilmis demektir. Aksi takdirde degerleri bir daha kontrol ediniz. NOT: 508, 700, 701, 704, 705, 743, 744, 746, 779 nolu PARAMETRE'ler tezgaha zg degerler oldugundan bu degerlerin alinabiliyorsa su anda tezgahin zerindeki degerlerin kullanilmasi tavsiye edilir.

PARAMETR Sayfa: 3

Anka CNC

CNC TEZGAHLARA BILGISAYAR BAGLANTISI HAKKINDA BILGI

FANUC-OT Kontrol sistemi standart olarak RS232C seri haberlesme protokoln desteklemektedir. Dijital sistemler arasinda bir haberlesme protokol olan seri port vasitasi ile CNC tezgahi, bilgisayar ile dogrudan haberlestirmek mmkndr. Bilgisayarda bu is iin I/O kartinda iki adet seri port sunulmustur. COM1 ve COM2 Dolayisi ile bu portlar vasitasiyla ve uygun bir bilgi aktarim kablosu ile bu tr bir haberlesme yapilabilmektedir. Sistem FANUC CASETTE (kaset) kullanimini da desteklemektedir. Fakat taktir edersiniz ki, zel olarak gelistirilen bu tr sistemler diger standart sistemlere oranla daha fazla maliyetlidir. (yaklasik 1500 $) Ayrica CASETTE kullanimi gnmz teknolojisi iin demode olmus bir sistemdir. Bu sebeple size tavsiye edecegimiz haberlesme olayi CNC tezgahin seri haberlesme portunu kullanmak suretiyle bilgisayar ile iletisimin kurulmasidir. Burada gerekli olan, bilgisayar ile CNC'nin seri haberlesmesini saglayacak bir sofware (yazilim ) programi ve maksimum 100 mt boya kadar ulasacak olan seri port haberlesme kablosudur. Fakat seri port iin gerekli olan pin baglantilarinini yapilmasi gerekmektedir. Byle bir kablo maliyeti metre basina 1 $ civarindadir. Aktarim programi iin size referans olmasi aisindan 400 $ dolayinda bir fiyat verebiliriz. Program aktarim zamani aktarilacak progam byklgne ve CNC sistemin destekledigi BAUDRATE (saniyede gnderilen bit sayisi .) degerine baglidir. Ortalama bir program 4800 Baud da yaklasik olarak 0.05 saniyede her iki tarafa da karsilikli olarak gderilir.

Bu konuda daha genis bilgi almak istiyorsaniz DEPARTMANI'yla grsebilirsiniz.

Anka CNC

SERVIS

RS232C Sayfa: 1

Anka CNC

YAZMA MODUNDA YAPILAN ISLEMLER


Yazma modunda asagidaki islemler yapilabilir . 1-Yeni bir 2-Eski bir 3-Program 4-Program program yazma programda degisiklik yapma (Program agirma) silme numarasi degistirme

EDIT (yazma) modunda islem yapabilmek iin mode anahtarini EDIT konumuna getiriniz . Bu esnada EDIT KEY (yazma anahtari) ON konumunda olmalidir . Eger yazma anahtari OFF koumunda ise ekranda OPEN EDIT KEY (yazma anahtarini ainiz ) seklinde mesaj gzkr . Bunun iin EDIT KEY (ON) konumuna getirilir .

Yeni Bir Program Yazma

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz. -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis pprogramlarin listesi ikar . RNEK : 00001 , 00002 , 00003 , 00004 Yeni bir programi girmek iin O + Yeni Program Numarasi + INSRT tus dizisine sira ile basilir . rnek : O+ 0001 + INSRT ( Burada + ile bundan sonra yapilacak islem belirtilmistir . + isaretine basmayiniz .) -Yeni program ekranin sag st ksesinde O+ Program Numarasi ile gsterilir .

Eski Bir Programda Degisiklik Yapma (Program agirma) -MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . YAZMOD 1

Anka CNC

-ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . -Degisiklik Yapilmak istenen program numarasi ilk olarak aktif hafizaya agirilir (ESKI YAZILAN BIR PROGRAMIN DEGISIKLIK YAPMAK AMACIYLA VEYA ALISMAK AMACIYLA AGIRILMASI) . Bunun iin O + Program Numarasi + CURSOR (ASAGI) RNEK : O + 0002 + CURSOR (ASAGI) agrilan program ekranin sag st ksesinde numarasi ile birlikte gsterilir -Bundan sonra programi grmek amaciyla PRGRM butonuna basilir. Simdi bir programda ne tr degisiklikler yapabilecegimizi grelim :

Programda herhangi bir degerin silinmesi

Burada bahsedilen deger ADRES ve Nmerik Degerden olusmaktadir. rnek : G01 de G ADRES 01 ise nmerik degerdir . rnek 2 : X117.67 de X Adres , 117.67 ise nmerik degerdir . i) Ilk olarak CURSOR (ASAGI) veya (yukari) vasitasiyla yanip snen isik (CURSOR) silinecek degerin altina getirilir . ii) Ikinci asamada DELET tusuna basilir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; ile gsterilen satirda X117.67 yi silmek iin ilk olarak CURSOR (asagi) veya (yukari) tusu vasitasiyla X117.67 nin altina CURSOR (yanip snen isik ) getirilir . Ikinci asamada Delet tusuna basilir X117.67 degerinin silindigini ve yeni satirin G01 Z-80. F0.5 ; seklinde olacagini greceksiniz .

Programa herhangi bir degerin (Adres + Nmerik Deger ) yerlestirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla eklenecek degerden bir nceki degere gelinir . rnek : G01 Z-80 . F0.5 ; deki kisma G01 ile Z-80. arasina X117.67 degerini eklemek iin ilk olarak CURSOR veya yukari vasitasiyla CURSOR (yanip Snen isik) G01 in altina getirilir . ii) Ikinci asamada ise yazilmak istenen deger yazilir ve INSRT tusuna basilir . rnek : X117.67 + INSRT (Burada + bir sonraki islemi gsterir . Yanlislikla + ya basmayiniz ) rnek : En son yukaridaki rnekte bahsettigimiz satir G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

YAZMOD

Anka CNC

Herhangi bir degerin degistirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla degistirilecek degerin altina gelinir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; deki kisimda X117.67 yi X117.65 seklinde degistirmek iin CURSOR veya ile X117.67 nin altina gelinir . ii) Ikinci olarak degistirilmek istenen deger yazilir ve ALTER tusuna basilir . rnek : X117.65 + ALTER Bu islemden sonra yeni satirimiz G01 X117.65 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

Program Silme

-MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar .rnek : O0001 , O0002 , O0003 , O0004 Burada bir programin tamamini silmek iin , O + Program Numarasi + DELET tus dizisine sira ile basilir . Burada + ile hangi tustan sonra hangi tusa basilacagi belirtilmistir . Yanlislikla + ya basmayiniz . rnek : O0001 DELET (AMAN DIKKAT) Yukarida belirtilen rnekte 0001 numarali program tamami ile silinir .

Program Numarasi Degistirme

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . YAZMOD 3

Anka CNC

Bundan sonra numarasi degistirilmek istenen program aktif hafizaya alinir . (Yani ekranin sag st ksesinde gsterilmesi gerekmektedir .) Bunun iin , O + Degistirilmek Istenen Program No + CURSOR (ASAGI) tus dizisine sira ile basilir . rnek : O 0001 CURSOR -PRGRM butonuna basmak suretiyle agrilan (Atif hafizaya alinan) program grlr . -CURSOR (yukari) vasitasiyla veya RESET butonuna basilmak suretiyle programin basina gelinir . -Numarasi degistirilecek programa verilecek yeni numara O + Yeni Program No + ALTER tus sirasi ile girilir . O 1000 ALTER NOT : a) Her programin satir sonunda mutlaka ; (noktali virgl) olmalidir . Noktali virgl EOB butonuna basmak suretiyle ikarilir . b) X ,Z,F,C,R,U,W ile belirtilen degerlerin hepsinde nokta kullanilmalidir . RNEK : Eger X117.67 yerine X11767 seklinde yazarsak tezgah bu son yazilan degeri Mikron olarak algilayacak ve esas degeri 11.767 mm imis gibi islem yapacaktir . Degisiklikler esnasinda noktaya zellikle dikkat ediniz .

YAZMOD

Anka CNC

CNC TORNA TEZGAHININ GENEL YAPISI

Konvansiyonel torna tezgahindaki sportun hareketi bir bilyali vida & servomotor sistemi ile araba hareketinin bir baska bilyali vida & servomotor sistemi ile kontrol edilmesi sonucu torna tezgahinin ana yapisi elde edilmis olur. CNC kavrami Computer Numeric Control kelimelerinin kisaltilmis halidir ve bunun trkesi Bilgisayar ile Sayisal Kontrol anlamina gelmektedir. Tornada bulunan aynanin devrinin de kontrol edilmesi sonucu gerek bir CNC TORNA tezgahi yapisi elde edilmis olmaktadir. Simdi bir CNC TORNA TEZGAHI'ni SPORT ve ARABA hareketinin bir bilyali vida & servomotor sistemi vasitasiyla kontrol edildigi ve AYNA devrinin de ayriyeten bilgisayar ile kontrol edildigi bir tezgah olarak tanimlayabiliriz. Tezgahta kontrol edilen her bir dogrultu eksen olarak adlandirilir. Dolayisi ile bir torna tezgahinda iki adet eksen vardir. Burada bahsedilen eksen kavramina AYNA devrinin kontrol edilmesi dahil edilmez. Bazi CNC TORNA tezgahlarinda AYNA'nin dnme miktarinin da 5 derecelik veya 0.001 derecelik artimlar ile kontrol edilmesi ve bu kontrol edilen ayna zerinde tezgaha monte edilen tahrikli bir takim vasitasiyla frezeleme islemleri yaptirilmasi mmkndr.Bu ek eksen PRG_1 Sayfa: 1

Anka CNC

C ekseni olarak adlandirilir ve bu tip tezgahlar C eksenli CNC TORNA tezgahi olarak bilinir. Bir CNC TORNA tezgahinda herhangi bir eksen asagida belirtilen yapida kontrol edilir.

Tezgaha yazilan programda kontrol edilen eksene ait olan pozisyon sinyalleri bilgisayardan SERVOAMPLIFIKATR devresine gnderilir. Bilgisayardan bu devreye gelen dsk gteki sinyaller SERVOAMPLIFIKATR devresi vasitasiyla glendirilerek motora dnme miktari seklinde gnderilir. Bu sinyalleri alan motor belirli bir miktar dnerek kizagin hareket etmesi saglanir.

Bu esnada pozisyon algilayici eleman (ENCODER) vasitasiyla bu ilerleme miktari llerek kizagin dogru yere gidip gitmedigi saptanir. Eger kizak gidecegi yere tam ulasmamis ise bilgisayar vasitasiyla motor bir miktar daha dndrlr. Bylelikle motorun dogru pozisyona gitmesi saglanir. Kizagin hareket miktarinin llmesinde kullanilan pozisyon algilayicilar (ENKODER) olarak genelde ucuz olmalari dolayisi ile artimsal sistem mantigi ile alisan kodlayicilar kullanilmaktadir. Bu sebeple tezgahin kapatilip tekrar ailmasindan hemen sonra gerek pozisyonun belirlenmesi amaciyla tezgahin bir referans noktasina gnderilip bu pozisyon algilayicilarin aktif hale getirilmesi gerekir. Genelde bu referans noktasi tezgahi dizayn ederken referans alinan noktadir v bu nokta MAKINA SIFIRI olarak bilinir. Tezgahi e atiktan sonra bu noktaya gitme islemine SIFIRA GITME (ZERO RETURN) adi verilir. Herhangi bir sistemin kontrol edilebilmesi iin kontrol edilen sisteme ait bir referans noktasinin tanimlanmasi ve sonraki k ontrol islemlerinin tanimlanan bu referans noktasina

PRG_1 Sayfa: 2

Anka CNC

gre yapilmasi gerekir. Bu referans noktasi MAKINA SIFIRI olarak adlandirilir ve bu nokta genelde SIFIRA GNDERME noktasi ile aynidir. Asagidaki sekilde makina sifiri gsterilmektedir.

CNC TORNA tezgahinda SPORT hareketi Z -ekseni ARABA hareketi X-ekseni olarak adlandirlir.

CNC TORNA TEZGAHI'inda takimlar X ekseni zerinde kendileri iin ayrilmis olan yerlere baglanir. Bazi CNC TORNALARDA takimlarin baglanmasi iin X-ekseni kizagina T kanallari veya kirlangi kanallar ailmistir. takimlar bu ailan kanallara monte edilmek suretiyle baglanir. Bu esit tezgah tipleri GANG TIPI CNC TORNA tezgahi olarak bilinir. GANG tipi tezgahlarda takimlarin baglanmasi (ok sayida takimla is yapma durumunda) problem teskil edebilmektedir. Ayni sekilde her bir takim makinanin referansina gre farkli PRG_1 Sayfa: 3

Anka CNC

yerlerde bulunmaktadir. Uzunluklari ve ap isleme degerleri farkli olan bu takimlarin u noktalarinin tezgaha tanitilmasi gerekmektedir. Takim u noktalarinin tezgaha tanitilmasi TAKIM SIFIRLAMA olarak bilinir. Genel olarak ok fazla sayida takim ile alismayi gerektiren durumlarda, alismayi kolaylastirmak iin dner bir mekanizma X-eksenine baglanmak suretiyle istenen takim rahatlikla kesme pozisyonuna getirilebilir. Bunu INDEX tezgahlarinda kullanilan dner takimli mekanizmalara benzetebiliriz. Bu mekanizma CNC TORNA tezgahinda TARET olarak adlandirilmaktadir. Asagidaki sekilde bir TARET gsterilmektedir.

CNC TORNA TEZGAHLARI'inda paranin programlanmasi amaciyla para zerinde herhangi bir noktanin referans alinip bu noktaya gre programin yazilmasi gerekmektedir. Referans olarak alinan bu noktanin tezgaha tanitilmasi islemine IS PARASI SIFIRINI VERME adi verilir. PARA SIFIRI tezgaha tanitildiktan sonra btn programlama kodlari bu tanitilan noktaya gre yapilir.

PRG_1 Sayfa: 4

Anka CNC

Su ana kadar bahsedilen SIFIR kavramlarini CNC TORNA TEZGAHI yapisinda sematik olarak gsterecek olursak;

seklinde bir yapi elde edilir. Grldg gibi aslinda CNC TORNA MAKINA SIFIRINA GRE HEP NEGATIF (-) BLGEDE ALISMAKTADIR.

PRG_1 Sayfa: 5

Anka CNC

IS PARASINDA ISLENECEK NOKTALARIN CNC TORNA TEZGAHI YAPISINA UYGUN OLARAK BELIRTILMESI
Genel olarak CNC tornada simetrik paralar islenmektedir.Para zerinde islem noktalarinin tarif edilebilmesi iin belli bir referans noktasi alip diger noktalari bu referans alinan noktaya gre AP ve Referans alinan noktadan uzakligi belirten BOY cinsinden belirtilmesi gerekmektedir. Simdi bu islemin nasil yapildigini bir rnek ile aiklayalim.

Nokta A B C D E F

X (ap) 150. 40. 0. 0. 30. 30.

Z (Boy) 200. 0. 0. 3. 3. 0.

Nokta G H I J K

X (ap) 36. 40. 50. 70. 80.

Z (Boy) -2. -38. -38. -64. -64.

Grldg gibi paranin alin yzeyini referans noktasi olarak alip torna iin gerekli olan geis noktalarinin AP ve referans noktasina uzaklik olan BOY cinsinden belirtilmesi suretiyle programlamaya ilk adimimizi atmis oluyoruz. PRG_2 Sayfa: 1

Anka CNC

Benzeri bir rnegi asagida verilen para iin tekrar yapalim.

Nokta A B C D E F

X (ap) 150. 63. 0. 0. 56. 56.

Z (Boy) 100. 0. 0. 3. 3. 0.

Nokta G H I J K L

X (ap) 60. 60. 57. 68. 73. 80.

Z (Boy) -2. -20. -25. -25. -45. -45.

Son bir rnek olarak da bu sefer referans yzeyi olarak ayna dayama yzeyinin alindigi bir is parasinda AP ve BOY (KOORDINAT) degerlerini tanimlayalim.

Nokta A B C

X (ap) 30. 35. 50.

Z (Boy) 50. 20. 20.

PRG_2 Sayfa: 2

Anka CNC

PROGRAMIN GENEL YAPISI

Program Numarasi Maksimum Ayna Devri Suyu Ama Takim agirma Sabit Kesme Hizi (veya Sabit devir) Ayna Dns yn ...Takima G kodlari (Hazirlik Fonksiyonlari) ile islemler yaptirma ve islem sonrasi uygun G kodu ile takimi diger takimin agirilmasi esnasinda baska bir takima arpmayacak sekilde emniyetli bir noktaya getirme

Program Sonu, Basa Dn

O0001, G50 S3000; M8; T0101; G96 S210; (G97 S2000) M3 veya M4; ...G0 X120.Z3.; .... .... ... G0 X150. Z200.;

Baska bir takim agirma Sabit kesme hizi (veya sabit devir) Ayna Dns Yn ...Takima G kodlari (Hazirlik Fonksiyonlari) ile islemler yaptirma ve islem sonrasi uygun G kodu ile takimi diger takimin agirilmasi esnasinda baska bir takima arpmayacak sekilde emniyetli bir noktaya getirme ... ... Takim agirma ve islemler yaptirma asamasi tm takimlar ile islemler yapilana kadar devam eder. ... ... Suyu Kapama Aynayi Durdurma

T0202; G96 S180; (G97 S2100) M4; .... ... ... ... G0 X120. Z120.; .. ... ...

... ... M9;

PRG_3 Sayfa: 1

Anka CNC

M5; M30; Programin genel semasinda da belirtildigi gibi, baslangi kisminda program numarasi, maksimum ayna devri, su ama gibi komutlar belirtilir. Kesme asamasinda ise islenecek paraya uygun olan takim ile kesme islemleri yaptirilir.

Normalde kesme islemleri G0 komutu ile yaptirilan pozisyonlandirma (hizli hareket ile takim paraya yaklastirilir veya paradan uzaklastirilir. Burada kizagin ilerleme hizi daha nceden tezgahin parametre degerlerine girilmistir. Bu GOODWAY CNC torna tezgahlarinda 15 m/dak seklindedir. ve bu hiz yaklasik olarak 80 km/saat hizla giden bir otomobilin hizina esittir. ) G1 komutu ile yaptirilan Dogrusal kesme (Burada kizagin ilerleme miktari ayna devri basina F ile belirtilir. rnegin F0.2 ifadesi ayna bir devri dndgnde kizagin 0.2 mm ilerleme yapacagini belirtir.

G2 veya G3 komutu ile yaptirilan dairesel kesme hareketi. (Bu harekette dairesel yzeye sahip olan paralarda kesme islemi yaptirilir. Radyus islemleri bu komut ile yaptirilir. ) seklinde farkli kategoride toplanir. Bitis asamasinda ise suyu kapama, aynayi durdurma, program sonu gibi kodlar yer alir. Suyu ama, kapama, aynayi uygun ynde dndrme v.s. gibi komutlar M komutlari vasitasiyla yapilmaktadir. M0, M1, M2, M3, M4, M5, M8, M9 ve M30 komutlari tm CNC tezgahlarda standarttir. Diger M komutlari ise tezgahtan tezgaha farklilik gsterir. Asagida GOODWAY CNC torna tezgahlarinda kullanilan M kodlari listesi verilmektedir.

M KODLARI LISTESI M kodu Kullanimi M0 Durdurma M1 Seenege Bagli Durma Aiklama M0 ile ayni; aktif hale gelmesi

PRG_3 Sayfa: 2

Anka CNC

paneldeki OPTIONAL STOP anahtarinin ON konumuna alinmasi ile mmkndr. M2 M3 M4 M5 M8 M9 M10 M11 M14 M15 M18 M19 M23 M24 M27 M28 M30 M34 M35 M37 M38 M41 M42 M68 M69 M73 M74 M75 M90 M91 M92 M93 M94 M95 M96 M97 M98 M99 Program Sonu Aynanin saat ynnde (CW) dnmesi Aynanin saatin tersi ynde (CCW) dnmesi Aynayi Durdurma Suyu Ama Suyu Kapama Aynayi Ama Aynayi Kapama Puntayi ikarma Puntayi geri ekme Ayna pozisyonlandirma iptali Aynayi pozisyonlandirma Pah kirma Pah kirma Iptali Ana Fren Ana Fren Iptali Program Sonu; basa dn Punta pimi ileri Punta pimi geri Yardimci fren Yardimci Fren iptali Dsk Sanziman Yksek Sanziman Para Tutucu ileri Para Tutucu geri Tahrikli takimin saat ynnde dnmesi tahrikli takimin satin tersi ynde dnmesi Tahrikli takimin durdurulmasi Ikinci Fener mili aynasini ama Ikinci fener mili aynasini kapama Ikinci fener milinin ikinci noktaya gitmesi Ikinci fener milinin saat ynnde dnmesi Ikinci fener milinin saatin tersi ynde dnmesi Ikinci fener milinin durdurulmasi Ikinci fener milinin birinci noktaya gitmesi Ikinci fener milinin temel noktaya gitmesi Alt program agirma Alt program sonu

C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda

C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda GCL-3 iin GCL-3 iin C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda Sanzimanli tezgahlarda Sanzimanli tezgahlarda Opsiyonel Opsiyonel C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel

PRG_3 Sayfa: 3

Anka CNC

Kesme islemleri ise G kodlari vasitasiyla yerine getirilmektedir. G kodlari kontrol sisemine zg komutlardir ve FANUC-OTC kontrol sistemli GOODWAY CNC torna tezgahinda kullanilan G kodlari asagidaki sekildedir. (G kodlari HAZIRLIK FONKSYONLARI olarak da adlandirilir.)

G KODU SISTEMI G00 G01 G02 G03 G04 G20 G21 G27 G28 G32 G36 G37 G40 G41 G42 G50 G70 G71 G72 G73 G74 G75 G76 G90 G92 G94 G96 G97 G98 G99

GRUP 01 01 01 01 00 06 06 00 00 01 00 00 07 07 07 00 00 00 00 00 00 00 00 01 01 01 02 02 05 05

FONKSIYON Pozisyonlandirma (Hizli Hareket) Lineer Interpolasyon (Dogrusal Kesme) -Ilerleme Dairesel Interpolasyon (Saat Yn CW) Dairesel Interpolasyon (Saat Yn Tersi CCW) Bekleme In programlama Metrik programlama Referans noktasina dnme kontrolu Referans noktasina dnme Dis ekme Otomatik takim telafisi X Otomatik takim telafisi Z Takim ucu radyus telafisi iptali Sol takim ucu yariap telafisi Sag takim ucu yariap telafisi Koordinat sistemi belirleme; Maksimum Ayna Devri Girisi Finis evrimi ap dzleminde oklu talas kaldirma Alin yzeyinde oklu talas kaldirma ok pasolu kopyalama Z ekseninde kademeli delik delme X ekseninde kanal ama ok pasolu dis ekme evrimi Dis ap /I ap kesme evrimi Dis ekme evrimi Alin yzeyi tornalama evrimi Sabit kesme hizi Sabit devir Dakikadaki ilerleme Devir basina ilerleme

Aiklamalar:

PRG_3 Sayfa: 4

Anka CNC

1. Tezgah aildiginda ile isaretlenen G kodlari etkin durumdadir. 2. 00 grubunda bulunan G kodlari MODAL kodlar degildir. Sadece belirtildikleri satirda geerlidirler. 3. Ayni satir iinde farkli gruplardaki G kodlari belirtilebilir. Bununla birlikte ayni rupta olan iki G kodu da ayni satirda belirtilmis ise; en son belirtilen G kodu etkin durumdadir. 4. CNC de aik bulunmayan bir fonksiyona ait G kodu girildiginde 10 PS alarmi olusur. Bu G kodunun geersiz oldugunu belirtir. Pratik bir alisma olarak kesme islemlerinde ne tr kodlarin kullanilabilecegini gstermek amaciyla asagida verilen para zerinde finis paso alinacagi dsnlerek kesme kodlarini verelim:

1. G0 ile pozisyonlandirma (takimi paraya hizli bir sekilde 15 000 mm/dak yaklastirma 2. G1 ile F ilerlemesi (devri basina mm cinsinden ilerleme miktari) ile kesme hareketi

3. G0 ile paradan uzaklasma 4. G0 ile apa ikma 5. G1 ile alin yzeyine dalma 6. G1 ile konik isleme 7. G1 ile kesme 8. G3 ile dairesel kesme (CCW)

PRG_3 Sayfa: 5

Anka CNC

9. G1 ile dogrusal kesme 10. G2 ile dairesel kesme (CW) 11. G1 ile dogrusal kesme

12. G0 ile uzaklasma

Programda kullanilan herhangi bir satirdaki komut yapisi asagidaki sekildedir. N _ _ _ _ G _ _ X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ M _ _ S _ _ _ _ T_ _ _ _ ; Burada N____ ile Satir numarasi verilir. Eski model tezgahlarda serit okuyucular vasitasiyla satir numarasi mantigi kullanilarak program CNC'ye okutulmakta idi. Simdiki tezgahlarda satir numarasinin kullanilmasi gereginden fazla yazma islemi gerektirdiginden dolayi pek uygun olmamaktadir. Bununla birlikte bazi G kodlari tanimlama amaciyla satir numarasinin kullanilmasini gerekli kilmaktadir. Bu konu hakkinda ileriki kisimlarda detayli olarak bahsedilecektir. Simdilik aksi belirtilmedigi srece satir numarasinin kullanilmamasi program yaziliminin basitlestirilmesi aisindan uygun olmaktadir. G__ ile uygun olan G kodu belirtilmelidir. G kodlari listesinde verilen uygun olan G kodu burada kullanilir. MODAL G kodlarinin ayni gruptan bir baska G kodu belirtilene kadar aktif olarak kaldigi hatirlanirsa; bir nceki satirdaki G kodu yukarida bahsedilen satirdaki G kodu ile ayni ise ve bu kod MODAL bir kod ise G kodunun belirtilmesine gerek yoktur. nk MODAL G kodlari ayni gruptan bir baska kod belirtilene kadar aktif olarak kalirlar. X___.___Z___.___ ile TAKIMIN GIDECEGI NOKTANIN ap(X) ve Boy(Z) degerleri (KOORDINATLAR) bu kisimda belirtilir. Eger bir nceki koddaki AP veya BOY degeri yukarida bahsedilen satirdaki AP veya BOY degerinin aynisi ise AP veya BOY degerinin belirtilmesine gerek yoktur. T____ ile takim numarasi ve telafi numarasi belirtilir. Bu kodun ilk iki hanesindeki kisma takimin numarasi (01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 11, 12) ve son iki hanesindeki kisma ise TELAFI NUMARASI beirtilir. Genel olarak ayni takim numarasi iin ayni telafi numarasi kullanildigindan dolayi Takim Numarasi ile Telafi Numarasi ayni olur. rnegin bu

PRG_3 Sayfa: 6

Anka CNC

1 nolu takim iin T0101 seklinde belirtilir. Bazi durumlarda ayni takim ile degisik telafi degerlerinin baz alinmasi suretiyle islemler yapma durumunda Takim numarasi ile telafi numarasi farkli degerler alabilir.

rnek : T0101 ile 1 nolu takim 1 nolu telafiye gre agirilir. T0202 ile 2 nolu takim 2 nolu telafiye gre agirilir. T0214 ile 2 nolu takim 14 nolu telafiye gre agirilir. Burada Telafi degeri GEOMETRY (GEOMETRI) telafi degeri ile WEAR (ASINMA) telafi degerlerinin toplamidir.

M__ ile uygun olan M kodu verilir. S____ ile uygun olan devir veya kesme hizi belirtilir. S ile devir veya kesme hizinin belirtilecegi nceki kodlarda belirtilen G50, G96, G97 kodlarinin durumlarina gre belli olur. G50 kullanimi durumunda aynanin ikacagi maksimum devir degeri verilir. G50 S 3000 ile aynanin maksimumu 3000 devir/dak da dnecegi belirtilir. G96 kullanimi durumunda kalemin sabit kesme hizi (elmascilarin verdigi deger) belirtilir. G96 S120 ile kalemin kesme hizinin 120 m/dak oldugu belirtilir. Verilen bu kesme hizini karsilayacak sekilde bilgisayar aksaminca hesaplanan devirde dner. ap dstke bu devir artar. G97 S1200 ile ise aynanin 1200 devir /dak da sabit devirde dnecegi beirtilir.

PRG_3 Sayfa: 7

Anka CNC

PRG_3 Sayfa: 8

Anka CNC

PROGRAMLAMA KOMUTLARI
Artimsal ve Mutlak Komutlar: CNC torna tezgahlarinda programda kullanilan koordinat degerlerinin (takimin gidecegi noktanin ap ve boy degerinin) belirtiminde iki farkli metod kullanilir. Bunlar Mutlak sistem ve Artimsal sistem olarak adlandirilir. Mutlak sistemde koordinatlar para programinin yazilmasinda referans alinan noktaya (is parasi sifiri) gre belirtilir ve bunlarin belirtilmesinde X ve Z adresleri kullanilir. X ve Z adresleri ile koordinat degerleri belirtildigi zaman TAKIMIN GIDECEGI NOKTANIN pozisyon koordinat degerlerinin Is parasi sifirina gre verildigi kabul edilir. rnek: G1 X102.345 Z-20. F0.2 ; G1 X135.02 Z-25. F0.18; kodu ile takimin is parasi sifirina gre 102.345 ap ve -20. boy degerine sahip olan noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile kesme islemi yapacak sekilde gidecegi ve sonraki hareketinin ise 135.02 ap ve -25. boy degerine sahip olan noktaya devir basina 0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.

Artimsal sistemde Takimin mevcut pozisyondan bir sonraki pozisyona (TAKIMIN GIDECEGI NOKTA) gitmesi iin AP ve BOY degerinde isareti ile birlikte ne kadar daha gidecegi belirtilir. Bu tip belirtim durumunda ise ap iin U ve Boy iin ise W adresleri kullanilir. G1 U20. W-10. F0.2; G1 U0.5 W-50. F.18; kodu ile takimin mevcut pozisyonundan ilk olarak apta 20. boyda -10. mm tede bulunan noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile dogrusal kesme hareketi yaparak gidecegi ve sonra yeni pozisyonundan apta 0.5 mm boyda -50. mm tede bulunan noktaya devir basina 0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.

PRG_4 Sayfa: 1

Anka CNC

POZISYONLANDIRMA (G00 veya G0) G00 komutu ile takim ucu is parasi koordinat sisteminde belirtilen noktaya hizli ilerleme hizi (15 000 mm/dak) ile hareket ettirilir. Is parasi koordinat sisteminde belirtilen nokta (takimin gidecegi yer) mutlak veya artimsal sistemde belirtilebilir. G0 kodunun formati (genel yapisi) su sekildedir: Format: G0 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ; mutlak sistemde G0 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ; artimsal sistemde

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ile takimin gidecegi noktanin mutlak sistemde is parasi sifirina gre koordinat degerleri belirtilir. U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ile takimin bulundugu konumdan gidecegi noktaya ap ve Boy degeri cinsinden ne kadarlik artim ile gidecegi belirtilir. rnek alisma 1:

Yukarida verilen sekilde takimin 1 noktasindan 2 noktasina gitmesi G0 X50.0 Z60.0; mutlak sistem G0 U-60.0 W-30.5 ; artimsal sistem

PRG_4 Sayfa: 2

Anka CNC

seklinde iki ayri sistem ile kodlanabilir.

rnek alisma 2:

Yukaridaki sekilde takimin 1 noktasinda 2 noktasina hizli bir sekilde gitmesi

G0 X60.0 Z3.0; kodu ile mutlak sistemde G0 U-80.0 W-50.0; kodu ile artimsal sistemde seklinde programlanabilir.

Burada X60.0 Z3.0 ile takimin gidecegi noktanin ap ve Boy (Is parasi sifirina gre) degerleri verilmektedir.

DOGRUSAL INTERPOLASYON (G01 veya G1) - Dogrusal Kesme Takim belirtilen noktaya F ile belirtilen devir basina ilerleme miktari degeri ile dogrusal bir sekilde kesme islemi yaparak gider. F ile belirtilen ilerleme miktari degeri yeni bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalir. Bu sebeple kullanilacak sonraki G1

PRG_4 Sayfa: 3

Anka CNC

komutlarinda ilerleme degistirilmedigi srece kullanilmasina gerek yoktur. Bununla birlikte program basinda kullanilan ilk G1 komutunda devir basina ilerleme miktarinin F adresinde belirtilmesi gerekmektedir. Belirtilmedigi takdirde ilerleme miktari sifir olarak alinir ve 11 P/S alarmi ekranda gzkr. Format: G1 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; mutlak sistemde G1 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; artimsal sistemde

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ile takimin gidecegi noktanin mutlak sistemde is parasi sifirina gre koordinat degerleri belirtilir. U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ile takimin bulundugu konumdan gidecegi noktaya ap ve Boy degeri cinsinden ne kadarlik artim ile gidecegi belirtilir. F_ _ _ . _ _ _ ile devir basina mm cinsinden kalemin ilerleme miktari belirtilir.

rnek alisma 1:

PRG_4 Sayfa: 4

Anka CNC

Yukaridaki sekilde verilen paranin islenmesi asamasinda takimin 1 noktasindan 2 noktasina devir basina 0.2 mm ilerleme yaparak kesme islemi ile dogrusal bir sekilde gitmesi iin G1 X40.0 Z-30.0 F0.2; seklinde mutlak sistemde programlanabilir. Ayni hareket artimsal sistemde G1 U4.0 W-30.0 F0.2; seklinde kodlanabilir. Mutlak sistemde belirtilen X40.0 Z-30.0 noktasi is parasi sifirina gre takimin gidecegi noktanin koordinat degerleri belirtilmektedir.

rnek alisma 2:

A B C D E F G

X36.0 X0.0 X0.0 X34.0 X34.0 X50.0 X50.0

Z0.0 Z0.0 Z3.0 Z3.0 Z-30.0 Z-30.0 Z-36.0

PRG_4 Sayfa: 5

Anka CNC

X150.0

Z200.0

Yukarida verilen parada finis paso varmis gibi dsnlerek takimin A, B, C, D, E, F, G, H noktalari boyunca kesme islemi yapmasi iin programin kesme asamasi kisminin yazilmasi istenmektedir.

Kodlama ... ... T0101 ; G96 S120 M3 ; G0 X36.0 Z0.0. ; G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ; G0 X0.0 Z3.0 ; G0 X34.0 Z3.0 ; G1 X34.0 Z-30.0 F0.18 ; G1 X50.0 Z-30.0 F0.2 ; G1 X50.0 Z-36.0 F0.18 ; G0 X150. Z200. ; ... ...

Aiklama

1 nolu takimin 1 nolu telafi ile agirilmasi Sabit kesme hizi ve saat ynnde aynanin dnmesi A noktasina hizli yaklasma B noktasina keserek gitme- dogrusalC noktasina hizli hareketle ikma D noktasina hizli hareketle ikma E noktasina keserek gitme -dogrusalF noktasina keserek gitme -dogrusalG noktasina keserek gitme - dogrusalH noktasina hizli hareket ile ikma ve paradan uzaklasma

Simdi su ana kadar grenmis olduklarimiz ile rnek bir program yazalim. Bu rnekde program bir btn olarak verilmistir. Ileriki kisimlarda sadece kesme asamalari ile ilgili kisimlar verilecektir.

rnek alisma:

PRG_4 Sayfa: 6

Anka CNC

Yukarida isleme sekli verilmekte olan para yzeyinde ok az bir talasin bulundugunu kabul edelim. Takimda kullanilan elmas iin takimcinin vermis oldugu kesme hizi degerinin 180 m/dak oldugunu ve ilerleme miktarinin da 0.2 mm oldugunu kabul edelim. O5000 ; G50 S3000 ; M8 ; T0101 ; G96 S180 ; M3 ; G0 X23. Z0.0 ; G1 X0. Z0.0 F0.2 ; G0 X0. Z3. ; G0 X16.Z3. ; G1 X16. Z0. ; G1 X20.3 Z-2.0 ; G1 X23.2 Z-20.0 ; G1 X21.3 Z-22. ; G1 X33.0 Z-22.0 ; G1 X33.0 Z-40.0 ; G1 X50.0 Z-40.0 ; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ; 5000 nolu program aynanin maksimum devri suyu ama 1 nolu takimi 1 nolu telafi ile agirma 180 m/dak lik sabit kalem kesme hizi Aynanin saat ynnde dnmesi 23. ap 0. boy degerine hizli hareket 0. ap 0. boy degerine 0.2 mm ilerleme ile dogrusal kesme ile gitme 0. ap 3. boya hizli hareketle ikma 16. ap 3. boya hizli hareketle ikma 16. ap 0. boya dogrusal kesme 20.3 ap -2.0 boya keserek gitme 23.2 ap -20.0 boya keserek gitme 21.3 ap -22.0 boya keserek gitme 33.0 ap -22.0 boya keserek gitme 33.0 ap -40.0 boya keserek gitme 50.0 ap -40.0 boya keserek gitme 150.0 ap 200.0 boya hizli hareketle Suyu kapama Aynayi Durdurma Program Sonu; Basa Dn

PRG_4 Sayfa: 7

Anka CNC

DAIRESEL INTERPOLASYON (G02 veya G03) DAIRESEL KESME

G02 (G2) veya G03(G3) komutu ile takim yariapi belirtilen yay zerinde dairesel kesme islemi yapar. Buna mukabil takim baslangi noktasindan bitis noktasina ayni yariapta iki farkli sekilde dairesel hareket yapabilir. Eger takim baslangi noktasindan bitis noktasina saatin dns yn ile ayni (CW) ynde olan bir yay izecek sekilde kesme islemi yapacak ise G2 komutu; Takim baslangi noktasindan bitis noktasina saatin dns ynnn tersi olan ynde bir yay izecek sekilde (CCW) kesme islemi yapacak ise G3 komutu kullanilir. Dairesel kesme islemi durumunda izlencek yaya ait karakteristik degerler; yariap (radyus) veya yay baslangi noktasindan yay merkezine olan uzakliklar cinsinden verilir.

Dairesel Kesme Komutunun Genel Formati su sekildedir. PRG_5 Sayfa : 1

Anka CNC

G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ I _ _ _. _ _ _ K _ _ _ . _ _ _ G03 R___.___

F_.___

Burada G2 veya G3 yay isleme ynne bagli olarak seilir.

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ Yay bitis noktasi koordinatlari (ap ve Boy )

I _ _ _ . _ _ _ K _ _ _ . _ _ _ Yay baslangi noktasindan yay merkezine olan vektrel uzaklik R___.___ F_.___ Yay yariapi Devir basina ilerleme degeri (mm /dev)

Eski model CNC tezgahlarda yay ile ilgili zellikler genellikle I ve K degerleri cinsinden belirtilmekte idi. Bununla birlikte yani model tezgahlar yay ile ilgili zellikleri yay yariapinin verilmesi suretiyle belirtmeye imkan tanimaktadir. Eski model tezgahlarla uyumluluk olmasi aisindan hala I ve K belirtimleri de kullanilmaktadir. Bununla birlikte burada sadece yariap belirtiminden bahsedilecektir. Yariap belirtimi durumunda dairesel interpolasyon komutunun genel formati su sekilde olur.

G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ R_ _ _. _ _ _ F _ . _ _ _ G03

Burada G2 veya G3 yay isleme ynne bagli olarak seilir.

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ Yay bitis noktasi koordinatlari (ap ve Boy ) R___.___ F_.___ Yay yariapi Devir basina ilerleme degeri (mm /dev)

PRG_5 Sayfa : 2

Anka CNC

G2 veya G3 komutu ile dairesel kesme yaptirma durumunda yay bitis noktasi koordinatlari 90 derecelik yay zerinde herhangi bir noktada bulunabilir. Yani kesme isleminde yayin tam 90 derecelik bir yay olmasina gerek yoktur. Bitis noktasi yay zerinde olan herhangi bir nokta olarak verilebilir. G2 ve G3 komutu ile islenebilecek maksimum yay 90 derecelik bir yaydir. Simdi bu bahsedilenleri pratik bir rnek yaparak pekistirmeye alisalim: rnek alisma 1:

Takimin 1 noktasindan 2 noktasina 50. mm lik bir yay zerinde saat ynnde (CW) 0.18 mm /dev ilerleme ile gidecek sekilde dairesel kesme islemi yapmasi iin G2 X50.0 Z 30.0 R50.0 F0.18; seklinde hareketin kodlanmasi gerekir

PRG_5 Sayfa : 3

Anka CNC

rnek alisma 2:

Yanda verilen sekilde takimin 1 noktasindan 2 noktasina saatin tersi ynde bir yay boyunca (CCW) dairesel kesme islemi yaparak gitmesi iin

G3 X50.0 Z-50.0 R60.0 F0.18; komutunun kullanilmasi gerekmektedir. Burada X50.0 Z-50.0 takimin gidecegi noktanin koordinatlari R60.0 Yay yariapi F0.18 Ilerleme miktari sekilde belirtilmektedir.

Simdiye kadar G0, G1, G2 ve G3 komutlari kullanilmak suretiyle torna paralarinin nasil islenebilecegine dair rnek program kisimlari ile ugrastik. Pogramlarin yazilmasi esnasinda para yzeyinde ok az bir paso bulundugu kabul edildi. Bununla birlikte tornalanacak paralarda genelde tek pasoda alinacak trde i ler yoktur. Buna s mukabil bu kodlari kullanmak suretiyle ok paso gerektiren tornalama islemleri de rahatlikla programlanip islenebilir. Dolayisi ile bu bahsedilen tornalama komutlari ile her

PRG_5 Sayfa : 4

Anka CNC

trl tornalama islemleri program biraz uzun olsa dahi yapilabilmektedir. Bu sebeple bu kodlarin kullanilmasi suretiyle yazilmis program rnekleri zerinde biraz daha detayli durmak yararli olacaktir.

rnek alisma 1:

Yukarida sekli verilen para 150 m/dak lik kesme hizi ve 0.2 mm lik ilerleme degerleri ile islenmek istenmektedir. Para yzeyinde finis paso oldugu dsnlerek isleme programinin yazilmasi istenmektedir.

O1000 ; G50 S3000 ; M8; G96 S150 M3; T0101 ; G0 X50.0 Z0.0 ; G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ; G0 X0. Z3. ; G0 X46. Z3. ; G1 X46. Z0. ; G1 X50. Z-20. ; PRG_5 Sayfa : 5

Anka CNC

G3 X60. Z-40. R40. ; G1 X80. Z-40. ; G1 X80. Z-50. ; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ; rnek alisma 2:

Yukaridaki sekilde isleme yntemi verilmekte olan is parasi iin isleme programini 2 nolu takim kabul ederek yaziniz. O3000; G50 S3000; M8; T0202; G0 X85. Z0.; G1 X0. Z 0. F0.2; G0 X0. Z3. ; G0 X77. Z3. ; G1 X77. Z-19.8 F0.25; PRG_5 Sayfa : 6 G1 X83. Z-19.8 F0.2; G1 X83. Z3. F0.3 ; G0 X74. Z3. ; G1 X74. Z-19.8 F0.15; G1 X83. Z-19.8 F0.2; G0 X83. Z3. ; G0 X68. Z3. ; G1 X68. Z0. F0.2; G1 X70. Z-2. F0.2;

Anka CNC

G1 X70. Z-20.F0.2; G1 X77. Z-20. F0.2; G1 X80. Z-22.F0.2; G1 X80. Z-30.F0.2;

G0 X150. Z200. ; M9; M5; M30;

rnek alisma 3:

Yukarida isleme sekli verilmekte olan dolu malzemenin matkap ile bosaltilip resimde verilen llere getirilmesi istenmektedir. Buna gre uygun isleme programinin yazilmasi

O3500 ; G50 S3000 ; M8 ; G97 S800 M3; SABIT DEVIR T0303 ; 18 MM LIK MATKAP G0 X0. Z5. ; G0 X0. Z2. ; G1 X0. Z-30. F0.07; G0 X0. Z5. ; G0 X150. Z50. ; G96 S180 M3 ;

T0505 ; DELIK KATERI G0 X22. Z3. ; G1 X22. Z-19.8 F0.2; G1 X17. Z-19.8 ; G1 X17. Z3. ; G0 X28. Z3. ; G1 X28. Z0. ; G1 X25. Z-2. ; G1 X25. Z-20. ; G1 X17. Z-20. ; G0 X17. Z3. ;

PRG_5 Sayfa : 7

Anka CNC

G0 X150. Z200. ; M9 ;

M5 ; M30 ;

PROGRAMLARDA YAPILAN KISALTMALAR

Simdiye kadar programlari mmkn olan en genis kod blogu ile yazdik. Bununla birlikte bilgisayarlarin bellek yapisindan kaynaklanan esaslara bagli kalinarak programlarda bir takim kisaltmalar yapabiliriz. 1. Asagida normal bir satirda kullanilan uygun olan kodlarin nasil verilecegi gsterilmistir. Kod Blogu G_ X _ Z _ F _ S _ M _ ; CNC tezgah herhangi bir satiri icra edecegi zaman o satiri okuyup satirda bulunan degerleri uygun bellek ceplerine koyar; ve eski bulunan degerler silinir. Eger bir sonraki satirda belirtilen deger bir nceki satir ile belirtilen degerin aynisi ise ayni deger uygun dsen bellek cebine yazilacagindan dolayi bu deger eski bellek cebi degeri ile ayni olacaktir. Bilgisayar satiri okurken ayni degeri okuyacagindan dolayi bir sonraki satirda degismeyen degerin tekrar yazilmasina gerek yoktur. Bunu bir rnek ile aiklayalim: ... ... G0 X100. Z3. ; G0 X100. Z0. ; ... ...

PRG_5 Sayfa : 8

Anka CNC

komutu ard-arda gelen iki satirdir. Grldg gibi birinci satirda kullanilan X100. degeri ikinci satirda da ayni kalmaktadir. Dolayisi ile ikinci satirda X100. degerinin tekrar belirtilmesine gerek yoktur. Bu aiklamaya dayanarak yukarida verilen program kismi ... ... G0 X100. Z3. ; G0 Z0. ; ... ... seklini alacaktir.

2. G0, G1, G2 ve G3 MODAL kodlardir. Modal kodlar bir defa belirtildikleri durumda ayni trden baska bir komut belirtilene kadar aktif halde kalirlar. Dolayisi ile G0 bir kez belirtildiginde baska bir G kodu (G1, G2, G3) belirtilene kadar aktif kalir ve bu sebeple bir sonraki satir eger G0 ile yapilan hareket seklinde ise bunun G0 olarak tekrar belirtilmesine gerek yoktur. rnegin; ... ... G0 X100. Z3. ; G0 X100. Z0. ; ... ... program kisminda ikinci satirda yaptirilan hareket tekrar G0 ile yaptirilan hareket oldugundan dolayi program kismi ... ... G0 X100. Z3. ; Z0.; ... ... seklini alir. Simdi yukarida bahsedilen kisaltma kurallarina uygun olarak bir rnek program yazalim.

PRG_5 Sayfa : 9

Anka CNC

rnek alisma:

Yukarida operasyon listesi verilmekte olan para yzeyinde ok az bir talasin oldugu kabul ile isleme programinin yazilmasi istenmektedir.

O1500 ; G50 S3000 ; G96 S180 M3;

PRG_5 Sayfa : 10

Anka CNC

T0101 ; G0 X59. Z0. ; G1 X0. F0.2 ; G0 Z3. ; X55. ; G1 Z0. ; X59. Z-20. ; X63. ; G2 X76. Z-45. R50. ; G1 X80. ; Z-55. ; G0 X150. Z200. ; M5 ; M9 ; M30;

Son bir rnek olarak nceki kisimlarda verilmis olan O 3000 nolu programin uzun ve kisaltilmis hallerini yan yana gstererek uzun program kisminda gereksiz olan kisimlari ortasi izilmis olarak gsterelim. O3000 ; G50 S3000 ; M8 ; G96 S200 M3; T0101 ; G0 X85. Z0. ; G1 X0. Z0. F0.2 ; G0 X0. Z3. ; G0 X77. Z3. ; G1 X77. Z-19.8 F0.25 ; G1 X83. Z-19.8 F0.18; G0 X83. Z3. ; G0 X74. Z3. ; G1 X74. Z-19.8 F0.2; G1 X83. Z-19.8 F0.2 ; G0 X83. Z3. ; G0 X68.Z3. ; G1 X68. Z0. F0.18; G1 X70. Z-2. F0.2 ; G1 X70. Z-20. F0.25 ; G1 X77. Z-20. F0.2; G1 X80. Z-22. F0.24; G1 X80. Z-30. F0.25; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ;

O3000 ; G50 S3000 ; M8 ; G96 S200 M3; T0101 ; G0 X85. Z0. ; G1 X0. F0.2 ; G0 Z3. ; X77. ; G1 Z-19.8 F0.25 ; X83. F0.18; G0 Z3. ; X74. ; G1 Z-19.8 F0.2;

PRG_5 Sayfa : 11

Anka CNC

X83. F0.2 ; G0 Z3. ; X68. ; G1 Z0. F0.18; X70. Z-2. F0.2 ; Z-20. F0.25 ; X77. F0.2; X80. Z-22. F0.24;

Z-30. F0.25; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ;

PRG_5 Sayfa : 12

Anka CNC

DIS AMA (G32)

Dz, konik v.b. vidalar G32 komutu ile kolaylikla ailabilir. G32 komutu kullanilmak suretiyle aynanin dnme devri fener mili motoruna monte edilen pozisyon kodlayici vasitasiyla llerek bu devreye uygun olarak G32 komutunda F ile belirtilen hatve miktari kadar tezgah her bir devirde ayna devri ile es zamanli olarak hareket eder. Ayna bir devir yaptiginda kizak dis hatvesi kadar ilerler ve bu sekilde dis ama islemi yapilir. Dis ama komutu verildigi zaman ilerleme miktari (F), ilerleme degistirme (FEEDRATE OVERRRIDE %) ile degistirilemez. Degistirilse idi ilerleme farkli olacagindan dolayi dis hatvesi uygun olmayacakti. Dis ama esnasinda sabit devir kullanilir. Dis Ama rnegi:

G32 X25. Z-50. F1.5 ; komutu ile yanda sekli verilen dis ekilebilir. Burada F ile dis hatvesi (ADIM) verilmektedir ve devir basina mm cinsinden ilerleme seklinde belirtilir. Genel olarak servosistemdeki gecikmeden dolayi ailan disin baslangi ve bitis noktalarinda dogru olmayan adim degerleri olusabilir. Bu problemi ortadan kaldirmak iin programda kullanilacak dis boyu gerek dis boyundan bir miktar uzun olarak belirtilir. Bu uzunluk miktari dis baslangici ve bitis kisimlarinda sirasi ile a1 ve a2 seklinde belirtilir. Bu degerler asagida ailacak bir dis kismi iin gsterilmektedir.

PRG_6 Sayfa: 1

Anka CNC

Dis ama esnasinda takim disin baslangi noktasindan a1 kadar geride ve disin bitis noktasindan a2 kadar ileride kalacak sekilde dis boyu belirtilir. Bylelikle dis basinda ve dis bitiminde hatvede olabilecek sapmalar telafi edilmis olur. a1 ve a2 degerleri asagida belirtilen sekilde hesaplanirlar.

a2=( L x R ) / 1800

mm

Burada L : Dis adimi (mm) R : Ayna Devri (dev/dak) a1= s2 x (-1- ln (a) ) mm

Burada a: Adim tleransi seklinde belirtilir. - 1- ln(a) degeri matematiksel bir iafededir ve esitli a degerleri iin asagidaki tabloda verilen sonulari verir:

a 0.005 0.01 0.015 0.02

-1 - ln (a) 4.298 3.605 3.200 2.912

PRG_6 Sayfa: 2

Anka CNC

rnek Program:

Yukarida operasyon listesi verilen parada dis ama islemi: Adim 4 mm; a1=3 mm ; a2 = 1.5 mm degerleri iin ... ... T0202; G97 S800 M3; G0 X32. Z80. ; X31. ; G32 Z40. F4.0; G0 X32. ; Z80. ; G32 Z40. F4.0 ; G0 X32. ; Z80. ; X150. Z200. ; ... ...

PRG_6 Sayfa: 3

Anka CNC

Konik dis ama durumunda adim degeri Z-eksenindeki izdsm degeri olarak belirtilir. Asagida konik dis ama islemi iin islem resmi verilen parada dis ama kodunun nasil kullanilabilecegine dair bir rnek verilmektedir.

Adim 3.5 mm a1 = 2 mm a2 = 1 mm her bir adimda 1 mm (genelde byk bir deger) talas alinacagi kabul ile iki kademelik bir dis kaldirma programi: ... ... G97 S800 M3; T0303 ; G0 X12. Z72.0 ; G32 X41.0 Z29.0 F3.5 ; G0 X50.0 ; Z72.0 ; X10.0 ; G32 X39.0 Z29.0 F3.5 ; G0 X50.0 ; Z72. 0 ; ... ...

PRG_6 Sayfa: 4

Anka CNC

DIS AP/I AP ISLEME EVRIMI (G90)


G90 kodu ile alisma yzeyinde ok pasolu talas kaldirma islemleri kolayca programlanabilmektedir. Genel olarak dz talas kaldirma islemlerine ek olarak R koniklik miktari belirtilmek suretiyle konik talas kaldirmada yapilabilir. Dogrusal kesme durumunda komut

R: Hizli Hareket F: Kesme Hareketi G90 Xa Zb F_; komutu verildigi zaman takim ilk olarak baslangi noktasindan "a" apina hizli hareket (G00 ile ay-ni hiz) ile iner, sonra "b" boyuna kadar kesme islemi yapar (F ile belirtilen ilerleme ile) sonra baslangi noktasi apina keserek ikar ve sonraki adimda baslangi noktasindaki boy degerine gelir. Grldg gibi tek bir satirda 4 farkli hareket yaptirilmakta ve bylelikle isleme programi daha da kisalmis olmaktadir. Ayni komutu tekrar kullanarak "a" apindan bir ka mm (3-4) kk bir apta tekrar talas kaldirmaya gerek duyuldugu zaman sadece ap degeri belirtilir.

PRG_7 Sayfa: 1

Anka CNC

Simdi bu belirttiklerimizi sayisal bir rnekle aiklayalim;

rnek alisma 1:

Yukarida resmi verilen parayi 1 nolu kalemi kullanarak, sabit kesme hizi (150 m/dak) ve ilerleme F0.18 mm/devir seklinde isleme sartlarinda isle-mek istiyoruz. Programi yazalim: O2000 ; G50 S2000; T0101 ; M8 ; G96 S150 M3 ; G0 X73. Z3. ; (Baslangi noktasi) G90 X67. Z -20. F0.18 ; X64. ; X61. ; X60. ; G0 X150. Z200. ; (Is bittiginde kalem baslangi noktasina geri dner. M9 ; Dolayisiyla uzaklasma pozisyonumuz bu nokta reM5 ; ferans alinarak belirlenir.)

PRG_7 Sayfa: 2

Anka CNC

M30 ;

rnek alisma 2:

G90 kodu ile ilgili olarak bu sefer de bu komutun delik iinde isleme operasyonlarinda nasil kullanilabilecegine iliskin bir rnek verelim.

T0505 ; G96 S180 M3 ; G90 X43. Z -20. F0.18 ; X45.; X48.; X49.5 ; X50. ; G0 X150. Z200. ;

PRG_7 Sayfa: 3

Anka CNC

rnek alisma 3: Asagida verilen para biraz daha detayli bir rnek olarak verilmistir. Bu tr bir parada G90 kodunun nasil kullanilabilecegini ve paranin ne sekilde islenebilecegini kodlardan ikarmaya alisiniz

T0303 ; G96 S180 M3 ; G0 X55. Z0. ; G1 X0. F0.2. ; G0 X55. Z3. ; G90 X50. Z -39.9 ; X47. ; X44. ; X41.; G0 X42. ; G90 X36. Z -19.9 ; G0 X32. ; G1 Z0. ; X34. Z -1. ; Z -20. ; PRG_7 Sayfa: 4

Anka CNC

X38. ; X40. Z -21.; Z -40. ; X50. ; Z -45. ; G0 X150. Z200. ;

KONIK BOSALTMA ISLEMLERI VE G90 KOMUTU


G90 kodu ile konik bosaltma islemleri de yaptirilabilir. Konik bosaltma islemi iin program kodu asagida verilmektedir. G90 Xa2 Zb R_ F_ ;

Koniklik R= (a1 - a2) / 2 Koniklik miktari R baslangi ve bitis aplari arasindaki farkin yarisi olarak tanimlanir ve kodda isareti ile kullanilir. Yukarida verilen sekil iin koniklik miktarinin isareti negatif (eksi) dir. R nin degisik konumlarina gre farkli isleme durumlari mevcuttur. Bunlar asagida gsterilmektedir.

PRG_7 Sayfa: 5

Anka CNC

G90 komutunun konik bosaltmada nasil kullanilacaginin daha iyi anlasilmasi iin asagida sayisal bir rnek verilmektedir.

rnek alisma 4: Koniklik= (30 - 35) / 2 = -2.5 T0303 ; G96 S150 M3 ; G0 X43. Z3. ; G90 X37. Z -30. R -2.5 F0.2 ; X36. ; X35. ; G0 X150. Z200. ;

rnek alisma 5: Benzeri bir alismayi delik iinde bosaltma islemi iin de yaparsak ;

PRG_7 Sayfa: 6

Anka CNC

Koniklik= (40 - 35) / 2 = 2.5

T0505 ; G96 S180 M3 ; G0 X27. Z3. ; G90 X30. Z -20. R2.5 F0.2 ; X32. ; X34. ; X35. ; G0 X150. Z200. ; seklinde program yapisi elde edilir.

PRG_7 Sayfa: 7

Anka CNC

DIS EKME EVRIMI (G92)


Daha nceki kisimlarda G32 komutuyla dis ekme isleminin yapilabileceginden bahsetmistik. Buna mukabil G32 kodu ile dis ekme esnasinda her bir pasonun drt adet G kodu ile alt alta yazilip programlanabilecegini grmstk. Bu drt satirlik G kodunun tek bir satirda yazilan esdeger bir kod ile yazilmasi daha kolaylik saglayacaktir. Iste G92 kodu bu ise yarar. G92 kodunun genel formati su sekildedir. G92 Xa Zb FL ;

G92 Xa Zb FL ; kodu programda verildiginde, kalem ilk olarak "a" apina hizli bir sekilde iner, sonra "b-r" boyuna L ilerlemesi (hatve) ile kesme islemi yapar. Sonra 45 lik bir ai ile "b" boyuna kesme islemi ile gider ve tekrar baslangi noktasi apina hizli bir sekilde ikar ve en son olarak kalem baslangi noktasina hizli olarak gelir. A detayinda "r" ile belirtilen mesafe pah kirma mesafesi olarak adlandirilir. Pah kirma mesafesi 0.1L ... 12.7L araliginda 0.1L lik artirimlarla 5130 nolu parametrede belirtilir. 5130 nolu parametre sifir ise bu deger (pah miktari) sifir olarak alinir. G90 kodunda oldugu gibi G92 kodu ile belirtilen ap, boy, ilerleme ve koniklik degerleri modal degerlerdir. Yani bir defa belirtildikleri zaman ayni tipten baska bir G kodu kullanilana kadar aktif olarak kalirlar.

PRG_8 Sayfa: 1

Anka CNC

Simdi yukarida aikladiklarimizi sayisal bir rnek ile pekistirelim:

rnek alisma 1: T0303 ; G97 S800 M3 ; G0 X31. Z5. ; (Baslangi pozisyonu) G92 X29.6 Z -30. F1.5 ; X29.3 ; X29. ; X28.6 ; X28.2 ; X28. ; G0 X150. Z200. ; (Islem bittiginde kalem baslangi pozisyonuna geri gelir.)

Yukarida verilen parada 800 dev/dak da dis ekmek iin gerekli kod kisminin yazilmasi. rnek alisma 2:

... ... T0505 ; G0 X24. Z5. ; G92 X26.4 Z -20. F1.25 ; X26.8 ; X27.2 ; X27.6 ; X27.9 ; X28. ;

PRG_8 Sayfa: 2

Anka CNC
G0 X150. Z200. ; ... ... G32 kodunda dis ekme iin belirtilen aiklamalarin hepsi G92 kodu iinde geerlidir. G32 kodunun G01 den ayrilan tek farki ILERLEMEYI DEGISTIRME (FEEDRATE OVERRIDE) anahtari G32'de fonsiyon disi kalmaktadir.Ayni farklilik G90 ile G92 kodu arasindaki farklilikta da geerlidir. Son bir rnek olarak konik dis ekmeyi gsterelim: Hatvenin Z eksenindeki izdsm degeri 1.05 olsun Koniklik R= (26-30) / 2 = -2

... ... T0707 ; G97 S800 M3 ; G0 X31. Z45. ; G92 X29.5 Z20. R-2. F1.05 ; X29.2 ; X28.7 ; X28.6 ; X28.5 ; G0 X150. Z200. ; ... ...

PRG_8 Sayfa: 3

Anka CNC

ALIN YZEYI TORNALAMA EVRIMI (G94)


DZ YZEY KESME EVRIMI : G94 Xa Zb F_ ;

G94 kodu verildiginde takim ilk olarak "b" boyuna hizli hareketle gelir. Sonra "a" apina F'de belirtilen ilerleme ile kesme islemi yapar. Sonra baslangi noktasi boyuna keserek ikar ve son olarak ta baslangi noktasi apina hizli hareket ile geri dner. Ayni sekilde G90, G92 de oldugu gibi G94 kodunda belirtilen degerlerde modal degerlerdir. Bir defa belirtildiklerinde ayni trden baska bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalirlar.

rnek alisma :

... ... T0303 ; G96 S180 M3 ; G0 X83. Z25. ; G94 X30. Z18. F0.15 ; Z16. ; Z15. ; G0 X150. Z200. ; ... PRG_9 sayfa: 1

Anka CNC
...

KONIK YZEY KESME : G94 Xa Z b R_ F_ ;

rnek alisma :

... ... T0303 ; G96 S180 M3 ; G0 X83. Z3. ; G94 X30. Z23. R-2. F0.3 ; Z22. ; Z21. ; Z20. ; G0 X150. Z200. ; ... ...

PRG_9 sayfa: 2

Anka CNC
Koniklik R=(16-20) / 2= -2 Degisik profildeki paralar iin R degerleri

G90 VE G94 KODLARININ PRATIK UYGULAMALARDA KULLANILMA DURUMLARI

PRG_9 sayfa: 3

Anka CNC

OK TEKRARLI EVRIMLER
Su ana kadar grms oldugumuz komutlar programlamanin temelini teskil etmektedir. Buna mukabil bu komutlarin kullanilmasi suretiyle yazilan programlar olduka uzun olmaktadir. Bundan sonra bahsedilecek kisimlar programlamayi biraz daha basitlestiren ve programi kisaltan komutlar olacaktir. Tabi ki bu kodlar bir nceki kodlara gre biraz daha detayli olacaktir ama bu komutlarin kullanilmasi suretiyle programlamanin ne kadar basitlestigi grlecektir.

G71 TORNALAMADA STOK KALDIRMA


Bu komut dolu malzemelerde yapilacak olan bosaltma islemlerinde kullanilir. Islenecek malzemenin finis hali G0, G1, G2 ve G3 kodlari ile tanimlanip yariaptaki dalma (paso) miktari verilmek suretiyle, tezgah verilen profile uygun olacak sekilde her pasoda verilen paso kadar dalarak bosaltma islemine malzemeye ait profil ikincaya kadar devam eder. En son olarak profil malzeme zerinde finis paso kalacak sekilde tornalanir.

G71 U(d ) R(e) ; G71 P(ns) Q(nq) U(u) W(w) F(f) S(s) T(t) ; N(ns)........ AA'B arasindaki hareket komutu bu kisimda tanimlanir ... ... N(nf).........;

PRG_10 Sayfa: 1

Anka CNC

AA'B seklinde finis malzeme sekli G00, G01, G02 ve G03 kodlari ile tanimlandigi zaman, belirtilen blge d (kesme derinligi)'lik artimlar ile sonuta W ve U/2' lik fark kalacak sekilde malzeme bosaltilir. Konuya biraz daha fiziksel yanasirsak, kalem ilk olarak apta d kadar dalar sonra boyda finise birakilan miktarda kesme hareketi yapar ve sonra apta 45lik ai ile "e" kadar yukari ikar ve baslangi boyuna tekrar hizli olarak geri dner. Bu islem finise birakilan degerlere kadar devam eder ve kalem en son finis pasosunu birakarak tanimlanan yolu izleyerek A noktasina geri dner. Simdi kodda kullanilan degerleri tek tek inceleyelim:

G71 U(d) R(e) ; G71 P(ns) Q(nq) U(u) W(w) F(f) S(s) ; N(ns) ... AA' ve B yolu sanki finis paso ile ... islem yapiliyormus gibi G0, G1, G2 ve G3 N(nq) ... kodlari ile bu kisimda tanimlanir. d : Kesme derinligi (isaretsiz olarak belirtilir.) Kesme dogrultusu AA' dogrultusuna baglidir. Bu deger modal degerdir ve baska bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalir. Ayni zamanda program da belirtilen bu deger # 717 nolu parametresi ile de belirtilebilir. e : Kama miktari (# 718 nolu parametre) ns : Finis para seklinde programdaki ilk hareket komutunun sira numarasi nq : Finis para seklinde programdaki son kareket komutunun sira numarasi u : apta finise birakilan miktar w: Boydafinise birakilan miktar f : Ilerleme miktari (mm/dev) G71 komutu ile asagida verilen para sekilleri tanimlanabilir. Tm bu kesme evrimleri Z eksenine paralel olarak yapilir ve u ve w iin isaretler asagidaki gibi tanimlanir.

PRG_10 Sayfa: 2

Anka CNC

rnek Program 1:Yariaptaki dalma miktari 1,5 mm kalemin geri ikma miktari 0,5 mm

... ... G96 S180 M3 ; T0101 ; G0 X83. Z3. ; G71 U1.5 R0.5 ; G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ; N14 G0 X50. ; G1 Z0. ; X60. Z -20. ; Z -40 ; X76. ; N15 X80. Z -42. ; G0 X150. Z200. ;

PRG_10 Sayfa: 3

Anka CNC

... ...

rnek Program 2 :

... ... T0101 ; G96 S180 M3 ; G0 X83. Z3. ; G71 U2. R0.8 ; G71 P16 Q17 U0.5 W0.2 F0.2 ;

PRG_10 Sayfa: 4

Anka CNC

N16 G0 X50. ; G1 Z0. ; X56. Z -20. ; X60. ; Z -36 ; N17 G2 X80. Z -46. R40. ; G0 X150. Z200. ; ... ... rnek Program 3 :

... ... T0303 ; G96 S120 M3 ; G0 X39. Z3. ; G71 U1.5 R0.5 ; G71 P18 Q19 U -0.5 W0.1 F0.2; N18 G0 X60. ; G1 Z -20. ; X50. ; N19 X40. Z -40. ;

PRG_10 Sayfa: 5

Anka CNC

G0 X150. Z200. ; ... ... Is bittiginde kalem baslangi pozisyonuna geri dner.

FINIS TORNALAMA EVRIMI (G70)


G70 komutu G71 komutunda N(ns) ve N(nq) kodlari ile tanimlanmis olan ve G71 kodunda finis miktari olarak birakilan tornalama islemini yapar. G70 N(ns) N(nq) S (s) F (f) ; komutu verildigi takdirde bir nceki G71 veya diger kaba tornalama islemleri ile N(ns) ve N(nq) satirlari arasinda tanimlanmis olan finis paso tanimlanan tornalama yoluna uygun olarak tornalanir. rnegin G71 kodunu anlatirken verilen rnek Program 1 de tornalama sekli N14 ve N15 satirlari arasinda tanimlanmis ve finise apta 0.5 mm ve boyda 0.1 mm paso birakilmisti. Bu birakilan pasoyu almak iin G70 komutu G70 P14 Q15 S (s) F(f); seklinde yazilir. Bu tanimlama ile rnek program 1 de tanimlanan finis miktari alinmis olur. Yukarida verilen kodda S kullanilan G koduna (G96 veya G97) bagli olarak sirasiyla sabit kesme hizi veya sabit devir olarak belirtilir. Belirtilmedigi takdirde bir nceki S degeri ne ise o deger alinir. Ayni sekilde F ile de kesme ilerlemesi verilir. rnek program 1 de N14 ve N15 satirlari arasinda tanimlanan torna parasinda kaba tornalama islemi yaptirildiktan sonra finis tornalama islemi ayni kalem (kaba) kalem ile veya farkli bir kalem ile yaptirilabilir. Ayni kalem ile finis tornalama yaptirilmak isteniyor ise; G71 kodunda N15 _ ; satirindan hemen sonraki satira G70 P14 Q15 ;

PRG_10 Sayfa: 6

Anka CNC

seklinde bir kod yazilir. Islem bittiginde kalem baslangi noktasina (X 83. Z3.) geri dner. Sonra kalemi G0 X150. Z150. ; seklinde geri gnderebiliriz. Farkli bir kalem ile finis tornalama yaptirilmak isteniyor ise; G71 kodunda N15 _ ; satirindan hemen sonra kaba kalem emniyetli bir noktaya hizli hareket ile gnderilir. (G00 X150. Z100. ). Bu gnderme isleminden sonra finisin aldirilmasi istenen kalem agirilir. (rnek T0202 ; ), sonra finis kalemi G71 komutunun baslangi kisminda G00 X _ Z_ ; olarak belirtilen noktaya G00 X _ Z_ ; komutu ile hizli olarak yaklastirilir ve G70 P14 Q15 ; komutu kullanilarak finis islemi alinir. Finis isleminden sonra kalem baslangi noktasina geri geldiginden dolayi G00 X _ Z _ ; komutu kullanilarak kalem uzaklastirilir. Simdi bu bahsedilenleri rnek Program 1 iin yapalim:

Ayni kalemle finis islemi

... ... G96 S180 M3 ; T0101 ; G0 X83. Z3. ; G71 U1.5 R0.5 ; G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ;

N14 G0 X50. ; G1 Z0. ; X60. Z -20. ; Z -40 ; X76. ; N15 X80. Z -42. ; G70 P14 Q15; G0 X150. Z200. ; ... ...

PRG_10 Sayfa: 7

Anka CNC

Farkli bir kalem ile finis islemi: ... ... G96 S180 M3 ; T0101 ; G0 X83. Z3. ; G71 U1.5 R0.5 ; G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ; N14 G0 X50. ;

G1 Z0. ; X60. Z -20. ; Z -40 ; X76. ; N15 X80. Z -42. ; G0 X150. Z200. ; T0202 (finis kalemi); G0 X83. Z3. ; G70 P14 Q15; G0 X150. Z100. ; ... ...

PRG_10 Sayfa: 8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

1. CNC Isleme Merkezi Programlarinin Genel Yapisi


Bu blmde CNC programlamada kullanilan temel terminolojiler zerinde durulacaktir. 1.1. Program Formati CNC tezgahta islenmek amaciyla yazilan bir isleme merkezi programi kontrol sistemine gerekli olan kontrol bilgilerini saglayabilmek iin nceden tanimli bazi formatlara uymak zorundadir. Genel olarak CNC kontrol sistemlerinde kelime adres formati kullanilmaktadir. Bu kontrol sistemlerinde, makinaya verilen kontrol bilgileri ok sayida alfabetik karakter ve ok haneli sayisal karakterlerden ibarettir. Her bir alfabetik karakterin (adres) CNC kontrol sisteminde bir manasi oldugundan dolayi bunlarin belirli bir sira iinde verilmesi gerekir. Asagida verilen program bloklarinin ikisi de CNC tezgaha ayni operasyonlari yaptirir. Buna ragmen CNC tezgaha programin rnek 1 de gsterilen bir sira iinde verilmesi okunabilmesi aisindan oldukca kolaylik saglar. rnek 1) N001 G00 X-100.0 Y-150.0 M03 S1000; rnek 2) M03 G00 S1000 Y-150.0 N001 X-100.0;

1.2. Kelime ve Adres CNC kontrol sisteminde kullanilan alfabetik karakterler adres olarak adlandirilir, ve adresi takibeden ok haneli sayisal karakterlerden olusan kontrol bilgileri kelime verileri (veya basitce kelime) olarak adlandirilir. CNC kontrol sisteminde adresler nceden tanimli fonksiyonlara sahiptir. Her bir kelime ile belirtilebilecek sayisal hane sayisi adrese bagli olarak degisir. Kelime verileri Blok sonu N001 G00 X123.4 M03 S1000 ; Adres Bu sebeple her bir kelime verisi NC programin temel elemanidir ve bu kelimelerin birlestirilmesi ile kesme islemini yerine getiren program olusturulur. G, M, S ve T ile belirtilen kelime verileri sirasiyla G-kodu, M-kodu, S-kodu ve T kodu olarak adlandirilir.

Programlama1

1/4

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

1.3. Blok CNC tezgahta yazilan programi icra edebilmesi iin, ardarda gelen kelime verilerinin bir satir olusturacak sekilde yazilmasi gerekir. Bu ifadelerden olusan satir blok olarak adlandirilir. Programin en kk birimi bloktur. Ve bu bloklarin ard arda yazilmasi suretiyle gerek kesme islemini yapan CNC tezgah programi elde edilir. N005 G01 X123.4 Y-100.0 F1000.0; N006 M03 S1000 T01; N007 G0 Z-100.0 NC programindaki bir blogun konfigrasyon rnegi Kodlarin bir blok iinde belirtilmesi halinde, asagidaki kisitlamalarin var olmasi dolayisi ile dikkatli olunmasi gerekir. 1) Kelime verilerine ait olan belirtilebilecek hane sayisi adres tipi ile belirlenir. 2) G ve M adresleri disinda ifade edilen kelime verileri ayni anda iki kez belirtilemez. Eger bunlar iki kez ayni blokta belirtilmisler ise en son belirtilen kelime aktif hale olacaktir. 3) Bir blok iinde belirtilen kelimelerdeki toplam karakter sayisi EOB (blok sonu ) karakteri dahil azami 128 dir.

CNC takim tezgahini alistirmak iin verilen komutlar grubu program olarak adlandirilir. Komutlarin belirtilmesi suretiyle, takim bir dogru boyunca veya bir yay boyunca hareket ettirilebilir, veya is mili motoru dndrlebilir. Programda, is parasi zerinde yapilacak olan gerek isleme operasyonuna gre takim hareket kodlari belirtilir. Her bir adimdaki komutlar grubu blok olarak adlandirilir. Bu bloklarin sira ile islenmesi ile isleme operasyonu yerine getirilir. Bu bloklari sira ile belirtmek suretiyle program elde edilir. Her bir blogu birbirinden ayirmak iin kullanilan numara program numarasi olarak adlandirilir. Blok ve program asagida belirtilen konfigrasyona sahiptir.

Programlama1

2/4

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Blok

Her bir blogun baslangicinda bir sira numarasi vardir, bu numara blogu tanimlar, ve her bir blok sonunda blok sonu karakteri (EOB) vardir ve bu karakter blok sonunu belirtir. ISO kod sisteminde EOB karakteri LF (Line Feed) seklinde iken, EIA kod sisteminde EOB karakteri CR (Carriage Return) seklindedir. Program

Normal olarak, program numarasi program basinda EOB (;) kodundan sonra belirtilir, ve program bitis kodu (M02 veya M30) program sonunda belirtilir 1.4. Blok Sonu (EOB) Blok sonu EOB seklinde kisaltilir ve CNC takim tezgahina her bir blogun sonunu belirtmek iin kullanilir. Bu sebeple her bir blokta EOB kodunun belirtilmesi gerekir. Tezgah aildiktan veya reset tusuna basildiktan sonra, ilk EOB kodu okunana kadar CNC kontrol sistemi tm bilgileri ihmal eder. Isleme programinin baslangi

Programlama1

3/4

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

blogundan programin icra edilebilmesi iin, EOB kodunun baslangi blogunda belirtilmesi gerekir. rnek 1) N001 G00 X100.0 Y-50.0; N002 G00 Z-30.0; N003 S3000 M03; Tezgah aildiktan veya Reset tusuna basildiktan sonra program baslatilirsa, N001 blogu ihmal edilir ve N002ye ait olan blok icra edilir. Bu sebeple programin rnek 2 ve rnek 3de gsterildigi gibi dzenlenmesi gerekir.

rnek 2) ; N001 G00 X100.0 Y-50.0; N002 G00 Z-30.0; N003 S3000 M03;

rnek 3) TEST PROGRAM #1; N001 G00 X100.0 Y-50.0; N002 G00 Z-30.0; N003S3000M03;

1.5 Modal ve Modal olmayan komutlar Bazi komutlar bir kez belirtildiklerinde CNC tezgah belleginde kaydedilirler ve diger takibeden bloklarda da iptal edilmedikleri srece aktif olarak kalirlar. Bazilari ise sadece belirtildikleri blokta geerli olup diger kisimlarda geerli olmazlar. Bu belirtilen kodlar iinde bir defa belirtildiklerinde bunlara ait gruptan baska bir kod belirtilene kadar aktif olan kodlara modal kodlar, sadece belirtildikleri blokta geerli olup diger takibeden bloklarda geerli olmayan kodlara modal olmayan kodlar adi verilir. rnek olarak CNC programinda F ile verilen ilerleme miktari modal bir komut iken X, Y, ve Z eksenlerine ait hareket degerleri modal olmayan kodlardir. Ayni grupta bulunan modal kodlarin ayni blok iinde ikinci kez belirtilmemeleri gerekir. Eger belirtilirlerse en son belirtilen modal kod aktif kod olarak alinir.

Programlama1

4/4

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

2. Programlamanin Temel Kavramlari


Bu kisimda programlamanin temel kavramlari tanimlanmaktadir. 2.1 Kontrol Eksenleri ve Eksen Isimleri Normal bir dikey isleme merkezinde tablanin CNC kontrol sistemi tarafindan tek bir ekseninin veya ayni anda iki ekseninin saga sola, ileri geri yatay olarak ve is milinin bagli oldugu dik ekseninin asagi veya yukari dikey olarak hareket ettirilmesi suretiyle para zerinde kesme islemi yapar. dogrultuda hareket eden hareketli paralar kontrol eksenleri olarak adlandirilir ve asagida belirtilen eksen isimleri ile anilirlar. Tablayi saga sola hareket ettiren eksen Tablayi ileri geri hareket ettiren eksen Is mili kafasinin bulundugu tablayi asagi yukari hareket ettiren esken X ekseni Y ekseni Z eskeni

Yatay isleme merkezinde ise eksenler is mili kafasi yatay olarak yerlestirildiginden dolayi asagidaki sekilde isimlendirilirler. Tablayi saga sola hareket ettiren eksen Is mili kafasinin bulundugu tablayi asagi yukari hareket ettiren esken Tablayi ileri geri hareket ettiren eksen X ekseni Y eskeni Z ekseni

X, Y ve Z eskenleri genel olarak lineer (dogrusal) eksenler olarak kullanilirken A,B ve C eskenleri dner tablada oldugu gibi dner eksenler olarak kullanilirlar. U, V, ve W eksenleri ise her biri sirasiyla X, Y, Z eksenlerine paralel olan ek eksenler olarak kullanilirlar. CNC tipine gre 21 eksene kadar eksen kullanilabilmektedir. Buna ragmen bu kullanim kilavuzunda azami esken sayisi drt olarak kabul edilmektedir. Sekil 1 de Dikey isleme merkesindeki kontrol eksenine ait bir rnek gsterilmektedir. 2.2 Asgari program birimi ve Asgari Hareket Miktari Kontrol eksenlerinin hareket miktarinin aksine, programda belirtilebilecek asgari hareket birimi ve makinanin gerekte kabul edebilecegi asgari hareket miktari tablo da gsterildigi gibi bes tipten ibarettir. Hangi tipin belirtilecegi CNC tezgah parametreleri ile seilebilir. Buna ragmen CS-B olarak belirtilen 0.001 mm lik birim en fazla kullanilan birimdir ve bu kilavuzda verilen rneklerde bu sistem temel alinacaktir. Tip CS-1 CS-2 CS-A CS-B Lineer eksen mm 1.0 0.1 0.01 0.001 Dner eksen (derece) 1.0 0.1 0.01 0.001
1 /3

Giris komut birimi

Programlama2

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Sekil 1. Dikey Isleme Merkezinde Eksenler CNC tezgahlarda mm ve in komut sistemi parametre ile veya G kodlari ile seilebilmektedir. Ayni anda hem mm hem de in giris sistemi kullanilabilir. Programdaki hareket komutlarinin 0.001 mm seklinde program rnegi X1 Y10 Z1000 X0.1 Y10.0 A-90000 B10.009 Z-1.0001
Programlama2

verilmesi durumundaki

X eskeni 0.001 mm Y ekseni 0.01 mm Z ekseni 1.0 mm Y eskeni 0.1 mm Y ekseni 10.0 mm A eskeni 90 derece B ekseni 10.009 derece 1 mikron girisi sadece 0.001 mm lik artim birimlerini alacagindan dolayi bu sekilde belirtilemez.
2 /3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

2.3. Artimsal ve Mutlak Komutlar Kontrol eksenlerinin hareket miktarini belirtmek iin, artimsal ve mutlak kod sisteminden herhangi birisi kullanilabilir. Artimsal ve nutlak kodlar ile para boyutlarinin belirtilmesi hususunda biraz daha detayli duralim. Asagida kolay anlasilmasi bakimindan bir rnek verilmektedir.

Artimsal komutlar ile mutlak komutlar arasindaki fark tabla A noktasinda iken B ve C noktalarini takibederek D noktasina sonra tekrar A noktasina hizli bir sekilde hareket ettirmek iin gerekli olan kodlarin hem mutlak hem de artimsal sekilde verilmesi durumunda gzkmektedir. Artimsal kod N1 G0 X10.0 Y10.0; N2 X10.0 Y0.; N3 X10.0 Y10.0; N4 X-30.0 Y-20.0; Mutlak kod N1 G0 X10.0 Y10.0; N2 X20.0 Y10.0; N3 X30.0 Y20.0; N4 X0. Y0.

A B BC CD DA

Not1: Eger hareket miktari sifir (0) ise eksene ait artimsal deger kodu yazilmadan geilebilir. Buna ragmen mutlak kod sistemine gre programlama daha sik kullanilmaktadir. Programda mutlak kod sistemi G90 kodu ile belirtilir. Ayni sekilde artimsal kod sistemi ise G91 kodu ile belirtilir. Bu iki kod karsilikli modal kodlardir. Yani bu ik koddan bir tanesi herhangi bir blokta belirtilmis ise belirtilmis oldugu bloktaki hareket kodlari ve bunu takibeden (taki ayni kodun zitti belirtilmemis ise) mutlak veya artimsal olarak algilanir.

2.4 Referans noktasina gnderme Makinanin her bir kontrol eskeni iin, zel bir makina pozisyonu makina koordinat sisteminin referans noktasi olarak tanimlanir. Bu makina pozisyonu referans pozisyonu olarak adlandirilir (veya makina orijin poziyonu). Programda veya manual olarak makinayi referans noktasina gnderme esnasinda referans noktasinin nemli bir rol vardir. Bu islem referans noktasina gitme olarak adlandirilir. Eger CNC tezgah kapatildiktan sonra operasyon baslatilacak ise, referans noktasina gnderme isleminin ncelikle yapilmasi gereklidir.
Programlama2 3 /3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

3. Programlamanin Ana Hatlari

3.1 Takim Hareketlerinin Isparasi Sekli Boyunca Programlanmasi Tm is parasi sekillerii dz izgiler ve yaylardan ibarettir. Bu sebeple, program komutlari iki gruba blnr; takimi dogru boyunca hareket ettiren program komutlari ve takimi yay boyunca hareket ettiren program komutlari. Fakat gerek islemlerde, takimi is parasi sekli boyunca hareket ettiren komutlara ilaveten yksek hizda takimi belirtilen noktaya pozisyonlandirmada kullanilan program komutlari da kullanilir. 1) Takimi bir dogru boyunca hareket ettirmenin programlanmasi

Program formati G01 X_ Y_ F_; G01(G1) Dogru boyunca hareket islemini belirten G-kodu X_ Y_ Dogrusal hareket iin bitis noktasi koordinatlari F_ Takim ilerleme hizi mm/dak

2) Takimi yay boyunca hareket ettirmenin programlanmasi Yay boyunca takima hareket yaptirmak iin, hareket dogrultusuna gre iki tip hareket gereklidir; saat yn ve saat yn tersi. Bu sebeple bu hareketler iin uygun olan G kodunun verimesi gerekir.

Program formati G02 X_ Y_ R_ F_; G03 X_ Y_ R_ F_; G02 saat yn yay hareketi G03 saat ynnn tersi yay hareketi R Yay yariapi Ftakim ilerleme hizi

Programlama3

1 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

3) Takimi hizli hareketle paraya yaklastirma Takim hareketi yukarida belirtilen komutlar (G01, G02 ve G03 interpolasyon fonksiyonlari) vasitasiyla dzenlenebilir; buna mukabil kesme isleminin olmadigi takim hareketlerinin isleme zamanini azaltmak ve islemin verimini artirmak iin CNC tezgahin kabul edebilecegi en yksek hiz degerleri ile yapilmasi gerekir. Program formati G00 X_ Y_ ; G00 takima hizli hareket verdirmek iin gerekli olan G kodu X_ Y_ takimin hizli hareket ile pozisyonladirilacagi noktanin bitis noktasi koordinatlari

Not 1: Gerek bir makinada, takim hareketi yerine tabla hareket ettirilebilir.Buna ragmen program yazilirken sanki takim hareket ediyormus gibi dsnlr. CNC tezgah takimi hareket ediyormus gibi verilen program komutlarini kendi bnyesinde bulunan dnsmler vasitasiyla otomatik olarak tabla hareketine dnstrr. Bu sebeple program yazilirken tabalanin hareket ediyor olmasi dikkate alinmaz. Not 2: G00, G01 ve G02 deki ilk sifir sayisal degeri atlanarak geilebilir. Kodlar basitce G0, G1 ve G2 seklinde belirtilebilir. Takimi bir dogru boyunca veya bir yay boyunca hareket ettirmek iin kullanilan fonksiyonlar interpolasyon fonksiyonlari olarak adlandirilir. Ayni sekilde takimi hizli hareket ile (CNC tezgahin kabul edebilecegi en yksek hiz 10 m/dak veya 20 m/dak) kesme noktasina pozisyonlandirmada kullanilan fonksiyon pozisyonlama fonksiyonu veya hizli hareket olarak adlandirilir. G00, G01, G02 ve G03 gibi G kodlari hazirlik fonksiyonlari veya G-kod fonksiyonlari olarak adlandirilir ve ok sayida G kodu vardir.

3.2 Takimin is parasini kesmesi iin takima gerekli olan ilerleme miktari (ilerleme hizi) nin programlanmasi Is parasini kesmek iin, takimin ilerleme miktarinin islenen malzeme ve takimin tipine uygun olarak verilmesi gerekir. Takimin ilerleme hizini belirtmek iin kullanilan fonksiyon traverse ilerleme fonksiyonu olarak adlandirilir. Takimin ilerleme miktari sayisal degerler ile belirtilir. rnegin kesme islemi esnasinda takimin dakikada 200 mm hiz ile ilerleyecek sekilde kesme islemi yapabilmesi iin F200.0 veya F200 seklinde programda ilerleme hizinin belirtilmesi gerekir.
Programlama3 2 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

F komutu genel olarak interpolasyon fonksiyonlarinin kullanildigi ayni blokda belirtilebilecegi gibi ayni zamanda tek basina da belirtilebilir. Bu kod modal kodlardan bir tanesi oldugundan dolayi, ilerleme hizinin degistirilmesi gereken bloklarda belirtilip ilerleme hizinin degistirilmek istenmeyen bloklarda belirtilmesine gerek yoktur.

3.3 Is milini dndrme, suyu ama v.s. gibi makina operasyonlarinin programlanmasi Bir is parasini islemek iin, is milinin dndrlmesi ve sogutma suyunun takimin kesme islemi yaptigi esnada ailip kesme islemi yapilmayan kisimlarda kapatilmasi gerekir. Bu tip operasyonlar dizisi Ek Fonksiyonlar (M-Fonksiyonlari) olarak adlandirilir. Bunlar genellikle M adresini takibeden iki haneli sayisal karakter ile belirtilir. rnegin M03 kodu is milini normal kesme ynnde dndrrken, M04 kodu is milini ters ynde dndrr. M05 kodu ise is milini durdurur. M kodlari takim tezgahi imalatcisi tarafindan tanimlanir. M00, M01,M02, M30,M98 ve M99 kodlarina ait olan fonksiyonlar sabitlenmistir ve takim tezgahi imalatcisi bunlari degistiremez.

3.4 Is mili devrinin programda belirtilmesi F kodunda oldugu gibi, malzeme ve kullanilan takima uygun dsecek sekilde uygun is mili devrinin belirtilmesi gerekir. Is mili devri takimin kesme hizina gre hesaplanir. rnegin bir is parasi 200 m/daklik kesme hizi ile 100 mm apli bir takimla islenmek istenirse is mili devri 640 dev/dak seklinde belirtilmelidir. Is mil devri programda S adresinden sonra verilen sayisal deger ile belirtilir. Verdigimiz rnekte S640 seklinde program iinde is mili devrinin kodlanmasi gerekir.
Programlama3 3 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Is mili devri ile ilgili kodlar Is mili fonksiyonu veya S fonksiyonu olarak adlandirilir. S fonksiyonu modal kod oldugundan dolayi program iinde degistirilmek istenmedigi srece bir kez belirtilir. Eger tezgah kapatilmis ise, yeniden ailmasi durumunda modal olan bu kod devre disi kalir. Bu sebeple ncelikli olarak is mili devrinin tezgah aildiktan sonra girilmesi gerekir. Is parasina gre takimin hizi kesme hizi olarak adlandirilir. CNC isleme merkezlerinde kesme hizi is mili devri cinsinden belirtilmek zorundadir.

rnek: 100 mm apli bir freze ile is parasi 80 m/dak kesme hizi ile islenmek istenirse is mili devri N= 1000 x V/ (3.14 x D) formul kullanilarak N=1000 x 80 /(3.14 x 100) N=250 dev/dak olarak tesbit edilir. Tesbit edilen bu deger programda S250 seklinde belirtilir. Kesme hizi kullanilan takimin cinsine ve malzeme tipine bagli olarak takim firmalarinin vermis oldugu kataloglardan tesbit edilir.

3.5 Isleme Operasyonunda kullanilacak uygun takimlar arasindan istenilen takimin seilmesi Gerek isleme operasyonu isleminde, frezeleme, delik delme, kilavuz ekme, bara salma v.b. islemler sik sik kullanilir. Her bir takimin iki haneli bir sayi ile belirtilen bir numarasi vardir. Bu numaralar programda T adresini takibeden sayisal degerde belirtilir. Isleme operasyonu iin kullanilacak olan takimi semek iin T kodundan sonra takima ait numaranin belirtilmesi gerekir. Bu T fonksiyonu olarak adlandirilir. rnegin 10 mm apli bir matkap 5 nolu takim numarasina sahipse, bu takimi programda semek iin T05 seklinde bir kodun verilmesi gerekir. Takim seme metodu takim degistirme metodu (ATC) ile yakindan iliskilidir. Bu sebeple takim seme isleminin programda nasil belirtilecegini anlamak iin takim tezgahi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gerekir.

Programlama3

4 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

3.6 Programin Konfigrasyonu Program iindeki bir blok asagidaki sekilde bir konfigrasyona sahiptir. N OOOO GOO XOOO.O YOOO.O ZOOO.O MOO SOOOO TOO FOOO.O ;

Sira Numarasi

Hazirlik fonksiyonu

Bitis noktasi koordinat degerleri

Ek fonksion

Is mili Takim Ilerleme fonk. Blok fonksiyonu fonksiyonu sonu

Her bir blogun basinda N adresini takiben belirtilen sira numarasi azami drt hane olacak sekilde verilir. Bu Mitsubishi kontrolde 5 , Fanuc OMC kontrolde 4 hanedir. Sira numarasi program icra edilirken tezgah ekraninda gsterilir. Sira numarasi program icra sirasini gzlemlemek veya isleme programi iin zel bir yntemi agirmak amaciyla kullanilabilir. Sira numarasi komutlarin icra sirasini gstermez. Program programda yazilan bloklarin sirasina gre icra edilir.( Blok iinde belirtilen kodlar ayni anda icra edilir.) Sira numarasinin her bir blokta belirtilmesine gerek yoktur. Belirtilmedigi takdirde programin akisi zerinde herhangi bir etkisi yoktur. Blok operasyonu esnasinda belirtilmesi gerekli olmayan kelimeler (G, X, Y, Z F) yazilmadan geilebilir. Isleme programi genel olarak asagidaki sekilde konfgre edilir. ; Programin baslangicinda EOB (;) O1234; Blok numarasi N001 G90 G00 X-10.0 Y-20.0 Z-30.0 M03 Blok S1000; N002 M08; Blok N003 G0 Z-40.0 F500.0; Blok N004 G00 Z-30.0; Blok N999 M02; Blok sonu Programin baslangicinda kullanilan EOB (;) kodunu takiben program numarasi belirtilir ve sonra islem grecek olan her bir blok belirtilir, programin bitis kodu M02 veya M30 kodu program sonunda yazilir. Azami (Fanuc 4, mitsubishi 8 ) karakter olan program numarasi sira numarasinda oldugu gibi program isleme sokuldugunda CRT ekraninda gsterilir. Bu numaranin kontrol edilmesi suretiyle, hangi isleme programinin icra edildigi rahatlikla grenilebilir. Program numarasi ayni zamanda CNC tezgah bellegine daha nceden kaydedilen programlarin ayirt edilmesi esnasinda da kullanilir. Ayni program numarasi iki kez kullanilamaz. 3.7 Diger Programlama Notlari Isleme programi takimin merkezi para resmi ile verilen koordinatlar ile akisacak sekilde yazilir. Fakat gerek islemlerde, takimlar degisik yariap ve boy degerlerine
Programlama3 5 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

sahip olduklarindan dolayi, gerek takim yolu takim yariapi ve boyu kadar kaydirilir, eger bir nlem alinmaz ise gerek isleme operasyonu elde edilemez.

Bu sebeple, programda takim yariaplarinin ve boylarinin bir sekilde kompanze edilmesi gerekir. CNC sisteminde bu kompanzasyon islemleri 1) Takim yariap kompanzasyon fonksiyonu 2) Takim boy kompanzasyon fonksiyonu vasitasiyla yerine getirilir. Bu fonksiyonlar takim yariap ve boy degerlerinin CNC tezgah belleginde (offset bellegi) kaydedilmesine imkan tanir. Programda takim kompanzasyon kodunu takiben bu bellekte kaydedilen numaralarin belirtilmesi suretiyle takim boyu ve yariaplari otomatik olarak kompanze edilir. 3.8 Satir Atlama (Block Skip- Block Delete) Bu fonksiyon eger blok basinda / karakteri kullanilir ise, programin icrasi sirasinda bu blogun islenmesi makina panelinde bulunan BLOCK DELETE anahtarinin durumuna gre belirlenir. 1) Opsiyonel blok atlama Eger BLOCK DELETE anahtari ON konumunda ise, / karakteri ile baslayan blok programin icrasi esnasinda isleme dahil edilmez. Eger anahtar OFF konumunda ise bu blok da isleme sokulur. 2) Opsiyonel blok atlama fonksiyonunun kullanilmasindaki n uyarilar / karakterinin blogun basinda kullanilmasi gerelir. rnek : N20 G1 X25. / Y25. ; Geersiz /N20 G1X25. Y25. ; Geerli

Programlama3

6 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

3.9 Ana Program ve Alt Program Programin bir ok kisminda gzken ayni isleme sekillerinin programlanmasi durumunda, bu sekle ait olan bir program yaratilir. Bu program alt program olarak isimlendirilir. Diger ynden, orijinal program ana program olarak adlandirilir. Ana programin islenmesi esnasinda alt programi icra et seklinde bir komut gzkrse, alt programdaki komutlar icra edilir. Alt programin icrasi bittiginde, islem tekrar ana programa dner ve ana programin icrasi kalinan yerden devam eder.

Programlama3

7 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

3.10 Takim Hareket Araligi- Kurs Takimlarin tezgah hareket araligi disinda hareketinin engellenmesi amaciyla her bir eksene sinir anahtarlari konulmustur. Takimlarin hareket edebildigi aralik kurs olarak adlandirilir. Sinir anahtarlari ile tanimlanan kurslara ilaveten, operatr programda veya parametreler ile takimlarin hareket edebilecegi araligi tanimlayabilir. Bu fonksiyon kurs kontrol fonksiyonu stroke check olarak adlandirilir.

Programlama3

8 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

4. Pozisyon Komutlari
4.1 Pozisyon komut sistemi (G90, G91) Programda kullanilan koordinat (pozisyon) degerleri G90 veya G91 kodunun belirtilmesine gre mutlak veya artimsal olarak belirtilebilir. Program iinde koordinatlar mutlak olarak belirtilecek ise G90 kodu, artimsal olarak belirtilecek ise G91 kodu kullanilir. Program iinde G90 kodunun herhangi bir blokta belirtildigini kabul edelim. Bu takdirde bu blokta ve bu bloktan sonraki bloklarda verilen koordinat degerleri, taki G91 kodunun verildigi bloga kadar, mutlak olarak algilanir ve CNC tezgah koordinat degerlerinin mutlak koordinatlar olarak verilmesine gre islem yapar. Bahsedilen bu durum G91 kodu iin de geerlidir. G91 kodunun belirtildigi bloktaki ve bu bloktan sonraki, taki G90 mutlak kodunun belirtildigi bloga kadar, koordinat degerleri artimsal kod ile verildigi kabul edilir ve CNC tezgah artimsal kod ile verilen koordinat degerlerine gre hareketini yapar. G90 ve G91 ayni grupta bulunan dnsml olarak kullanilabilen modal kodlardir. Yani bir defa belirtildiginde ayni gruptan bir baska kod (G90 veya G91) belirtilene kadar aktif olarak kalirlar. Mutlak modda, takim program sifir noktasina gre verilen koordinat degerlerine gre isleme operasyonu yapar. N1 G90 G00 X0 Y0; Artimsal modda ise, takimin mevcut pozisyonundan verilecek hareket noktasina kadar olan koordinat degerleri gz nne alinarak hareket yapar. Artimsal kod ile hareket degerleri verilirken takimin mevcut pozisyonu sanki program sifir noktasi imis gibi gz nne alinir. N2 G90 G01 X200. Y50. F100; N2 G91 G01 X200. Y50. F100; Takim mevcut konumda program sifir noktasinda iken, bir hareket kodu verdirilmek istenirse, mutlak ve artimsal koordinat degerleri olarak ayni koordinat degerleri verilir. G90 veya G91 kodu nceki bloklarda belirtilmis ise, programin yazilmakta oldugu bloktaki hareket koordinatlari bu belirtilen deger baz alinarak yapilir. Yani modal bir koddur. Tekrar tekrar belirtilmesine gerek yoktur. (G90) N3 X100. Y100.;

Programlama4

1/3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Takim program sifir noktasina gre X100 ve Y100 degerlerinin akistigi noktaya hareket eder. (G91) N3 X-100. Y50.; Artimsal degerleri cinsinden ise, hareket koordinatlarinin X eskeninde 100 ve Y eskeninde 50 seklinde verilmesi gerekir. Ayni blok iinde ok sayida kod belirtilebilir. Buna mukabil verilen koordinat degerlerinin ne tipte verildigini belirtmek, koordinat degeri verilmeden evvel bunun G90 lami yoksa G91 ile mi verilmis oldugunun belirtilmesi gerekir. N4 G90 X300. G91 Y100. ; N4 blogu rneginde X ekseni hareketi mutlak komut olarak algilanmakta ve Y hareketi ise artimsal komut olarak algilanmaktadir. Bu bloktan sonra belirtilecek olan hareket kodlarinda G91 kodu aktif olarak kalir. Tezgahin ailmasi sirasinda G90 veya G91 modlarindan hangisinin aktif olacagi parametre ile ayarlanabilir.

4.2 In Sistemi / Metrik Sistem Dnsm (G20, G21) Bu G kodlari in ve metrik sistem arasinda geisi saglamak iin kullanilir. G20 In sistemi G21 Metrik sistem Bu iki kodun da diger kodlardan ayri olarak program baslangicinda koordinat sistemi belirtilmeden evvel bir tek basina blokta belirtilmesi gerekir. G20 ve G21 seimi sadece lineer eksenler iin geerlidir, dner eksenlerde geerli degildir. In metrik dnsm sonrasi asagida belirtlen degerlerde de degisiklik yapilmasi gerekir. F kodu ile verilen ilerleme hizi Pozisyon komutlari Is parasi sifir noktasi telafileri Takim boy ve yariap kompanzasyon degerleri Tamburdaki lek birimi Artimsal ilerlemedeki hareket mesafesi Bazi parametreler
2/3

Programlama4

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

G20 ve G21 kodlari arasinda program iinde kesinlikle geis yapilmamalidir. Sistemler arasinda geis yapildiginda ilk kullanilan G28 sifira gnderme kodunda sifira gnderme isleminin en dsk hizda yerine getirilmesi gerekir. In ve metrik sistem arasindaki dnsm program yerine parametreler vasitasiyla daha emniyetli olarak yapilabilir. Tezgahin aildigi durumda hangi sistemin geerli oldugu parametreler vasitasiyla ayarlanabilmektedir.

4.3 Desimal Nokta Girisi Bu fonksiyon koordinat degerlerinin ve bazi isleme degerlerinin (llebilen) desimal noktali (ondalikli sayi) olarak girilmesine imkan tanir. Mesafe, ai, leklendirme faktr, zaman ve ilerleme hizi degerlerinin girilmesi sirasinda desimal nokta kullanilabilir. Desimal noktanin kullanilabilecegi adresler X,Y,Z,U,V,W,A,B, C,I,J,K,E,F,P,Q ve R seklindedir. Desimal noktanin kullanilamayacagi adresler ise D,H,L,M,N,O,S ve T seklindedir. Iki farkli tipte desimal nokta notasyonu vardir; hesap makinasi tipi ve standard notasyon. Hesap makinasi tipi desimal nokta notasyonu kullanildiginda, desimal noktanin kullanilmadigi deger mm veya derece cinsinden algilanir. Standard desimal notasyon kullanildigi durumda ise, verilen deger en kk artim birimi (CS-B sisteminde en sik kullanilan mikron) olarak algilanir. Fanuc Omc sistemde desimal nokta notasyon sistemi 51#7 parametresi ile seilebilir. Program iinde verilecek olan degerler desimal noktali veya desimal noktasiz olarak belirtilebilir. Bununla birlikte makro programlamada kullanilan degisken komutlari desimal noktali olarak algilanir. Desimal noktanin programda kullanma durumlarina ait rnekler. Hesap makinasi tipi X 123.450 mm X 12345.000 mm X123. 000 mm Y 5.550 mm Standard tip X 123.450 mm X 12.345 mm X 0.123 mm Y 5.550 mm

G0 X123.45 G0 X12345 #111= 123 #112 =5.55 X#111 Y#112

Minimum giris biriminden az olan kesirler kesilir. rnek : X1.2345 degeri CNC tezgahta X1.234 seklinde algilanir.

Programlama4

3/3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

5. HAZIRLIK FONKSIYONU (G KODLARI)


G adresinden sonra belirtilen sayisal deger ilgili blokta kullanilan kodun anlamini belirtir. G kodlari iki tipe ayrilir. 1. Tek belirtimli G kodlari: Sadece belirtildigi blokta geerli olan G kodlari 2. Modal G kodlari: Ayni grupta bulunan bir baska G kodu belirtilene kadar geerli olan G kodlari rnek) G00 ve G01 kodlari 01 grubunda bulunan modal G kodlaridir. G01 X_; Z_; X_; G00 Z_; Aiklamalar: 1. Tezgah aildiginda veya veya sistem Clear (temizleme) durumuna RESET edildiginde (45#6) asagida belirtilen baslangi durumlarina CNC tezgahta vardir. seklinde isaretlenen G kodlari otomatik olarak belirtilir. G20 ve G21 kodlari orijinal durumlarinda kalir 11#6 parametresinin durumuna gre G00 veya G01 kodu otomatik olarak seilir. 30#6 parametresinin durumuna gre G90 veya G91 otomatik olarak seilir. 2. 00 grubunda bulunan G kodlari (G10 ve G11 hari) tek belirtimli G kodlaridir. 3. Eger bir G kodu G kodlari listesinde gsterilmemekte ise veya opsiyonel olarak kullanilabilen G kodlari aik degilse 10 P/S alarmi ekranda grlr. 4. Tek bir blokta farkli gruplara ait olan ok sayida G kodu belirtilebilir. Buna mukabil ayni grupta olan G kodlari bir blokta ok sayida belirtilmis ise, en son belirtilen G kodu aktif olarak kalir. 5. evrimler sirasinda 01 grubuna ait bir G kodu belirtildigi zaman evrim otomatik olarak iptal edilir ve evrim G80 durumuna geri dner. Buna ragmen 01 grubundaki G kodlari zerinde evrimlerde kullanilan G kodlarinin herhangi bir etkisi yoktur. 6. Her bir gruptan bir G kodu ekranda gsterilebilir.

G01 kodu bu aralik boyunca geerlidir.

Programlama5

1 /3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

G kodlari listesi G kodu G00 G01 G02 G03 G04 G05 G09 G10 G11 G15 G16 G17 G18 G19 G20 G21 G22 G23 G27 G28 G29 G30 G31 G33 G37 G39 G40 G41 G42 G43 G44 G45 G46 G47 G48 G49 G50 G51 G52 G53 G54 G55 G56 G57
Programlama5

Grup 01

00

17 02 06 04

00

01 00 07 08

00 08 11 00 14

Fonksiyon Pozisyonlandirma Lineer interpolasyon Dairesel interpolasyon /Helisel interplosyon saat yn Dairesel interpolasyon /Helisel interplosyon saat yn tersi Bekleme, tam durma Yksek hizda isleme evrimi Tam durma Veri dzenleme Veri dzenleme modu iptali Polar koordinatlar iptali Polar koordinat modu XY dzlemi seimi ZX dzlemi seimi YZ dzlemi seimi In sistemi Metrik sistem Kurs kontrol fonksiyonu aik Kurs kontrol fonksiyonu kapali Referansa gitme kontrolu Referans noktasina gitme Referans noktasindan geri gelme 2nci, 3nc ve 4nc referans noktalarina gitme Atlama fonksiyonu Dis frezeleme Otomatik takim boyu lme Dairesel interpolasyonda kse telafisi Takim yariap kompanzasyonu iptali Takim yariap kompanzasyonu sol Takim yariap kompanzasyonu sag Takim boyu kompanzasyonu + dogrultu Takim boyu kompanzasyonu - dogrultu Takim telafisi artirma Takim telafisi azaltma Takim telafisi ift artirma Takim telafisi ift azaltma Takim boyu kompanzasyonu iptali leklendirme iptali leklendirme modu Yerel koordinat sistemi verme Makina koordinat sistemi seimi 1 nolu is parasi koordinat sistemi seimi 2 nolu is parasi koordinat sistemi seimi 3 nolu is parasi koordinat sistemi seimi 4 nolu is parasi koordinat sistemi seimi
2 /3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

G58 G59 G60 G61 G62 G63 G64 G65 G66 G67 G68 G69 G73 G74 G76 G80 G81 G82 G83 G84 G85 G86 G87 G88 G89 G90 G91 G92 G94 G95 G96 G97 G98 G99 G107 G150 G151 G152

00 15 00 12 16

09

03 00 05 13 10 00 19

5 nolu is parasi koordinat sistemi seimi 6 nolu is parasi koordinat sistemi seimi Tek ynl pozisyonlandirma Tam durma modu Otomatik kse geme Kilavuz modu Kesme modu Makro agirma Modal makro agirma Modal makro agirma iptali Koordinat sistemi dndrme Koordinat sistemi dndrme iptali Gagalama ile delik delme evrimi Sol kilavuz ekme evrimi Finis delik isleme evrim iptali / Dis operasyon fonksiyonu iptali Delik delme evrimi, punta salma, dis operasyon fonksiyonu Delik delme evrimi Gagalama ile delik delme evrimi Kilavuz ekme evrimi Delik isleme evrimi Delik isleme evrimi Arka delik isleme evrimi Delik isleme evrimi Delik isleme evrimi Mutlak komut Artimsal komut Is parasi koordinat sistemi tesbiti veya azami is mili devri verme Dakikadaki ilerleme Devir basina ilerleme Sabit yzey hizi kontrolu Sabit yzey hizi kontrolu iptali, sabit devir evrimlerde baslangi noktasina ikma evrimlerde emniyet noktasina ikma Silidirik interpolasyon Normal dogrultu kontrolu iptal modu Normal dogrultu kontrolu sol kisim aik Normal dogrultu kontrolu sag kisim aik

Programlama5

3 /3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

6. INTERPOLASYON FONKSIYONLARI
6.1 Pozisyonlama (G00 veya G0) G00 kodu takimi is parasi koordinat sisteminde mutlak veya artimsal kodlar ile verilen pozsyona hizli hareket ile tasir. Pozisyon degeri mutlak komut olarak verilmis ise is parasi koordinat sistemi orijinine (program sifirina) gre bitis noktasinin koordinat degerleri belirtilir. Pozisyon degeri artimsal olarak verildigi takdirde takimin mevcut bulundugu konumdan verilen noktaya varmasi iin daha ne kadar mesafe gitmesi gerektigi belirtilir. Komut .Formati: G00 X xp Y yp Z zp ; Burada xp, yp, ve zp takimin gidecegi noktanin sirasiyla X, Y, ve Z eskenlerindeki izdsm degerleridir. G00 kodu bir kez belirtildigi zaman, baska bir G fonksiyonu ile degistirilene kadar veya 01 kod grubundaki G01, G02, G03 kodlari ile hareket verilene kadar geerli kalir. Eger belirtildigi bloktan sonraki bloktaki hareket de G00 ile yapilacak olan bir hareket ise, G00in yazilmasina gerek yoktur, sadece gidilecek olan noktanin koordinat degerlerinin belirtilmesi yeterlidir. Takimin verilen noktaya mevcut konumdan ulasmasi iin lineer veya lineer olmayan bir yol boyunca gidig gitmeyecegi parametreler vasitasiyla belirlenir. Genel olarak lineer olmayan yol takimin her eksene ait olan en yksek hareket hizi degerini kullandigindan dolayi en kisa zaman alan yoldur. Tezgahlarin ogunda takimin pozisyonlandirilmasi bu sekilde yapilir. Konu ile ilgili detayli aiklama Isleme Merkezi Teknolojisine Giris adli kilavuzdan bulunabilir. G00 kodundaki hizli hareket degeri her bir eksen iin 518520 parametreleri ile belirtilir. G00 ile yapilan pozisyonlandirma blogunda takim mevcut konumdan ivmelendirilir ve bitis noktasina ulasmadan evvel yavaslatilir. Icra islemi in-positionwitdh (pozisyon hassasiyeti) saglaninca bir sonraki bloga geer. Bu aralik takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirlenir ve bu degerler 500503 parametreleri vasitasiyla belirtilir. Hizli ilerleme degeri F ile belirtilemez. Asagida G00 kodunun G90 ve G91 ile kullanimina dair bir rnek gsterilmektedir. Takim baslangi noktasindan bitis noktasina G00 kodu ile hizli bir sekilde hareket ettirilmek istenmektedir.
Programlama6 1 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Asagida verilen rnekte ise takim 1 noktasindan 2 noktasina hizli hareket ile pozisyonlandirilmaktadir.

6.2 Lineer (Dogrusal) Interpolasyon (G01) Bu kod koordinat degerleri ve ilerleme hizi ile birlikte kullanilir. Takimin mevcut konumundan koordinat degerleri ile belirtilen bitis konumuna F ile verilen ilerleme degeri ile dogrusal olarak (baslangi noktasi ile bitis noktasini birlestiren dogru boyunca) interpolasyon yapmasini (gitmesini) saglar. Bu durumda F ile verilen ilerleme takim merkezinin hareket dogrultusundaki ilerleme degeridir. Komut Formati G01 X xp Y yp Z zp F f; seklindedir.

Programlama6

2 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Burada xp, yp ve zp ile bitis noktasi koordinat degerleri artimsal ve mutlak mod durumuna gre belirtilir. F ile ise mm/dak cinsinden takimin ilerleme miktari degeri. Ilerleme degeri yeni bir ilerleme verilene kadar geerlidir. Bu sebeple her bir blokta ilerlemenin belirtilmesine gerek yoktur. Dner eksen iin ilerleme degeri derece/dakika cinsinden belirtilir. Lineer esken ile dner eksen ayni anda interpolasyona tabi tutulacak ise, bu durumdaki ilerleme ve ile olusturulan kartezyen koordinat sistemine teget olan ilerleme degeri mm /dak cinsinden verilir. G1 komutu bir kez belirtildiginde bir sonraki blokta da G1 ile hareket yapilmakta ise bu blokta G1 kodunun tekrar belirtilmesine gerek yoktur. Sonraki bloklardaki G1 kodu G0, G2 ve G3 kodlari belirtilene kadar aktif olarak kalir. Program iinde ilk G1 kodu ile hareket esnasinda F ilerleme degerinin kesinlikle verilmesi gerekir. Asagida G1 ile takim merkezine sekilde gsterilen hareketlerin yaptirilmasina dair bir rnek verilmektedir.

Artimsal kod ile programlama G91 G00 X20.0 Y20.0 ; G01 X20.0 Y30.0 F300 ; X30.0 ; X-20.0 Y-30.0 ; X-30.0 ;

Mutlak kod ile programlama G90 G00 X20.0 Y20.0 ; P0 P1 G01 X40.0 Y50.0 F300 ; P1 P2 X70.0 ; P2 P3 X50.0 Y20.0 ; P3 P4 X20.0 ; P4 P1

Dner eksende belirtilmesine dair verilmektedir.

ilerleme degerinin yanda bir rnek

Programlama6

3 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

6.3 Dzlem Seimi (G17, G18, G19) Bu komutlar dairesel interpolasyon (helisel interpolasyon dahil) ve takim yariap kompanzasyonu ve G kodlari ile evimlerle delik delme islemleri sirasinda takimin hareket ettirildigi dzlemi belirtmede kullanilir. Bunlar ayni zamanda koordinat sistemi dndrme (G68, G69) komutu sirasinda gerekli olan dzlemi belirtmede kullanilir.

G17 G18 G19

XY dzleminin seimi ZX dzleminin seimi YZ dzleminin seimi

6.4 Dairesel Interpolasyon (G02 veya G03) Takimin bir yay boyunca hareket ettirilmesine imkan tanir. Format XpYp dzleminde yay G17 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( I_ J_ ) F_ ; ZpXp dzleminde yay G18 G02 (G03) Xp_ Zp R_ ( I_ K_ ) F_ ; YpZp dzleminde yay G19 G02 (G03) Yp_ Zp_ R_ ( J_ K_ ) F_;

Programlama6

4 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

G17 G18 G19 G02 G03 Xp_ Yp_ Zp_ I_ J_ K_ R_ F_

XpYp dzlemi ZpXp dzlemi YpZp dzlemi Dairesel interpolasyon Saat yn (CW) Dairesel interpolasyon Saat yn tersi (CCW) X ekseni komut degeri Y eskeni komut degeri Z eskeni komut degeri Yay baslangi noktasindan yay merkezine X eskeninde olan mesafe (isareti ile birlikte) Yay baslangi noktasindan yay merkezine Y eskeninde olan mesafe (isareti ile birlikte) Yay baslangi noktasindan yay merkezine Z eskeninde olan mesafe (isareti ile birlikte) Yay yariapi isareti ile birlikte belirtilir Yay boyunca ilerleme

G02 veya G03 kodu G1, G0 kodlari belirtilene kadar aktif olarak kalir. Yay bitis noktasi koordinatlari hem mutlak hem de artimsal olarak da belirtilebilir. Buna mukabil yay merkezi koordinatlari (I, J ve K) artimsal olarak belirtilir. Yay yariapinin arti veya eski isaretli belirtilmesine gre dairesel interpolasyon yn degismektedir. Dairesel interpolasyonun degisik dzlemlerde kullanilma durumuna yardimci olmak maksadiyla asagida bir kroki verilmistir.

Yay bitis noktasi koordinatlari Xp, Yp veya Zp degerleri ile belirtilir, ve G90 veya G91 modunun durumuna gre artimsal veya mutlak olarak verilebilir. Artimsal degerler yay baslangi noktasindan gzlemlenen bitis noktasi koordinatlari olarak belirtilir. Yay merkezi I, J ve K ile Xp, Yp ve Zp ye uygun dsecek sekilde belirtilir. Buna mukabil I, J ve K adreslerini takibeden sayisal deger bir vektr bilesenidir, ve

yay baslangi noktasindan yay merkezine izilen dogrunun bilesenlerine sahiptir ve

Programlama6

5 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

daima artimsal degerler cinsinden belirtilir. I, J ve K degerleri dogrultusuna gre isaretlere sahip olacak sekilde belirtilmelidir. Eger I, J veya K degerlerinden herhangi bir tanesi sifir ise, bunlar belirtilmeden geilebilir. Xp, Yp veya Zp degerleri belirtilmedigi takdirde (bitis noktasi baslangi noktasi ile ayni oldugu durumda) ve yay merkezi I, J ve K degerleri ile belirtilir ise takim 360 derecelik bir yay zerinde kesme islemi yapar. (Tam daire).

rnek Programlar- tam ve yarim daire rnekleri

rnek 2)Yarim daire isleme rnegi

Programlama6

6 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Yay ile yayin ihtiva ettigi yay merkezi arasindaki mesafe, I,J ve K kullanmak yerine R yay yariapi kullanilmak suretiyle de belirtilebilir. Bu durumda 180 dereceden byk bir yay zerinde dairesel interpolasyon tatbik edilmekte ise, yay yariapi degerinin eksi isaretli olarak belirtilmesi gerekir. R yay yariapi ile dairesel interpolasyon yaptirma sirasinda eger Xp, Yp ve Zp degerlerinden hibiri belirtilmez ise, yani yay bitis noktasi yay baslangi noktasi ile ayni konumda bulunur ise, sifir dereceli bir yay islenir. Eger 180 dereceye ok yakin bir yay zerinde dairesel interpolasyon yaptirilmak istenir ise, kontrol sistemi, yay merkezinin hesaplanmasi durumunda yanlis sonu verebilir. Bu durumda yay aisi 180 derece veya 180 dereceye ok yakin bir deger oldugunda, yay yariapi cinsinden belirtmek yerine I, J ve K vektrlerinin kullanilmasi suretiyle belirtmek saglikli olur.

G02 R; (Kesici takim hareket etmez)

Programlama6

7 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnek alisma- Su ana kadar grms oldugumuz kodlari kullanmak suretiyle bir rnek para zerinde bu bahsetmis oldugumuz interpolasyon fonksiyonlarinin nasil kullanilabilecegini grelim. %; O0001; G17 G49 G40 G80 ; G28 G91 Z0; T1 M6 ; G0 G54 G90 X-10.83 Y 17.34 S800 M3 ;
Program baslangici Program no Dzlem seimi, takim boyu telafi iptali, takim yariap telafi iptali, evrim iptali Z eksenini sifira (takim degistirme konumu) gnderme Takim agirma ve degistirme Hizli hareket ile, G54 koordinat sisteminde (1 nolu is parasi koordinat sistemi) takimi 1 nolu pozisyona konumlandirma, is miline 800 devir verme ve dndrme Takim boyu telafisi vererek 5 mm mesafeye yaklasma (Baslangi noktasi) Hizli hareket ile para yzeyinden 5 mm derinlige dalma 2 noktasina dogrusal kesme hareketi ile git 3 noktasina saat ynnde dairesel interpolasyonla git 4 noktasina lineer interpolasyonla git 5 noktasina lineer interpolasyonla git 6 noktasina saat yn tersi dairesel interpolasyonla git 7 noktasina lineer interpolasyonla git Takimi para yzeyinden 50 mm yukari ikar, is milini durdur Z eskenini sifira gnder (Takim degistirme pozisyonu) Program sonu, basa dn

G43 Z5. H1 M8; G0 Z-5. ; G1 X151.64 Y13.74 F80; G2 X176.47 Y96.68 R43.75 F60; G1 X228.5 Y167.69 F80; G1 X 86.83 Y 212.65 ; G3 X-50.13 Y127.27 R103.45 F60; G1 X-10.83 Y-17.34 ; G0 Z50. M5; G28 G91 Z0; M30; %

Programlama6

8 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

6.5 Helisel Interpolasyon (G02, G03) G02 ve G03 komutlari, G17, G18 veya G19 ile seilen dzlemde dairesel interpolasyona ek olarak bu dzleme dik olan nc eksende lineer hareketin ayni anda yaptirilmasi suretiyle helisel interpolasyon fonksiyonu yerine getirir. Komut formati Xp Yp dzleminde helisel interpolasyon G17 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( I_ J_ ) _ F_ ; Zp Xp dzleminde helisel interpolasyon G18 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( I_ K_ ) _ F_ ; YpZp dzleminde helisel interpolasyon G19 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( J_ K_ ) _ F_ ; Daiesel interpolasyon isleminin yapildigi dzeleme dik olan eksen Helisel interpolasyonun programda kullanilmasi dairesel interpolasyon komutuna sadece ek bir lineer eksen eklenmesi suretiyle kolayca yerine getirilebilir. Helisel interpolasyonda F ile verilen ilerleme degeri dairesel yay zerindeki ilerleme degeri olarak belirtilmektedir. Bu sebeple lineer eksendeki ilerleme miktari F x Lineer esken boyu / Dairesel yayin uzunlugu Dairesel yay uzunlugu (2 x 3.14 x yay yariapi) formul ile kolaylikla bulunabilir. 393#4 parametresi ayarlanmak suretiyle helisel kesme isleminde lineer eksen hizinin azami degeri #527 nolu parametre dzenlenmek suretiyle ayarlanabilir. Helisel interpolasyonda takim yariap telafisi sedece dairesel hareket iin tatbik edilebilir. Helisel interpolasyon kodunun kullanildigi blok iinde takim boyu kompanzasyonu ve takim telafileri belirtilemez.

6.6 Sabit Adimli Dis Ama Operasyonu (G33) Sabit adimli dz dis ama islemleri G33 kodu vasitasiyla yerine getirilebilir. Is miline monte edilen pozisyon kodlayici gerek zamanda is mili devrini okur. Okunan is mili devri takima gerekli olan ilerlemeyi verebilmek iin dakikadaki ilerleme degerine dnstrlr. Genel olarak, bir vida ama islemi iin dis islemi kaba pasodan finis pasoya ayni yol takip edilmek suretiyle tekrarlanir. Dis ama islemi is miline monte edilen pozisyon kodlayicinin CNC sistemine 1-dns sinyali vermesi suretiyle yerine getirileceginden dolayi, dis ama islemi sabit bir noktada baslatilir ve diger verilecek kaba pasodan
Programlama6 9 /10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

finis pasoya olan operasyonlar iin is parasi zerindeki takim yolu degistirilmez. Not edilmesi gerekir ki, is mili devri kaba paso isleminden finis paso islemine kadar sabit kalmak zorundadir. Eger is mili devri sabit tutulmaz ise, dis ama islemi dogru sekilde yerine getirilemez. Genel olarak, servo sistemdeki v.b. gecikmelerden dolayi, dis agzinda ve sonunda adimlarin dogru olmamasi gibi bir sonu verebilir. Bunu kompanze etmek amaciyla gerekli dis boyundan byk olan bir dis boyunun programlanmasi gereklidir.

rnek : 1.5 mm adimli bir dis amak iin G33 Z10.0 F1.5 ; seklinde kodun programlanmasi gerekir. Asagidaki program rneginde G33 kodunun pratik uygulamalar iin nasil kullanilacagi gsterilmektedir. Grldg gibi G33 kodu ile dis ama operasyonu oldukca zahmetli bir operasyon gerektirir. Buna mukabil bu tr bir operasyonun is parasi zerinde yapilmasi gerekli ise (kilavuz ama isleminin tatbik edilemeyecegi dislerde) bu zahmetten de kainilmasi imkansizdir. Takim imalatcilari bu isleme bir alternatif olarak dairesel interpolasyonun kullanilmasi suretiyle dis ama isleminin yerine getirilmesi iin zel dis takimlari sunmaktadirlar. Bunun da hazir burada bahsi gemis iken deginilmesinde fayda vardir.

N110 G90 G00 X-200. Y-200. S50 M3; N111 Z110. ; N112 G33 Z40. F6.0 ; N113 M19 ; N114 G0 X-210. ; N115 Z110. M0 ; N116 X-200. ; M3; N117 G04 X5.0 ; N118 G33 Z40. ; N110, N111 is mili merkezi is parasi merkezinde pozisyonlandirilir ve is mili dz ynde dndrlr N112 Ilk dis ama islemi gereklestirilir. Dis adimi 6 mm N113 Is mili M19 kodu ile pozisyonlandirilir. N114 Takim X eskeni dogrultusunda geri ekilir. N115 Takim is parasi yzeyine dogru hizli hareket ile gnderilir ve program M00 kodu ile durdurulur. Gerekli grldgnde takimin ayarlanmasi gereklidir. N116 Ikinci dis ama islemi iin hazirlik yapilir. N117 Gerekli grldgnde is milinin devrini alabilmesi iin bir miktar bekleme verilir. N118 Ikinci dis ama operasyonu gereklestirilir.
Programlama6 10 / 10

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

7. Ilerleme Fonksiyonlari
Ilerleme fonksiyonlari takimin ilerleme miktarini kontrol eder. Iki adet ilerleme fonksiyonu vardir. 1. Rapid Traverse (Hizli Hareket). Programlama esnasinda G00 pozisyonlama kodu ile takima operasyon yaptirilmak istendiginde takim CNC tezgahin 518..521 nolu parametreleri ile belirtilen hizli ilerleme degeri ile hareket eder. 2. Kesme ilerlemesi. Takim programda F ile verilen ilerleme degeri cinsinden kesme hareketi yapmak suretiyle hareket eder. Her iki ilerleme fonksiyonunda ilerleme degeri operatr panelinde bulunan RAPID OVERRIDE(Hizli Hareket Ayari) ve FEEDRATE OVERRIDE (Ilerleme degistirme) anahtarlari vasitasiyla % degerleri cinsinden degistirilebilir. Tezgahin programda verilen hareket degerlerini icra etmesi esnasinda takim hareketinden kaynaklanabilecek mekanik soklardan korumak amaciyla, takimin harekete basladigi ve hareketinin bittigi noktada, ilerleme islemi otomatik olarak hizlandirilir ve yavaslatilir . Eger takim hareketinin kesme ilerlemesi ile yapildigi iki blok arasinda hareket dogrultusu degisirse, CNC kontrol sisteminden dolayi kse geme islemi esnasinda kse bir miktar yuvarlatilarak islenir.

Ayni sekilde dairesel interpolasyon sirasinda, radyal bir hata olusur. Asagida gsterilen yuvarlatilmis takim yolu ve takim yolundaki hata degeri ilerleme degerine baglidir. Bu sebeple takimin programlanan yol zerinden minimum hata ile gitmesini temin etmek iin ilerleme degerinin kontrol edilmesi gerekir.

Programlama7

1 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Otomatik ivmelenme/yavaslama

Daha nce de belirtildigi gibi takim tezgahinda ok sayida eksen vardir. Bu eksenler lineer hareketleri kontrol eden lineer eksenler ile dner hareketleri kontrol eden dner eksenler olarak gruplandirilir. Her bir eksendeki deplasman miktari ayri bir deger olarak bu eksene uygun dsen deger cinsinden atanir. Her bir eksen iin ilerleme degeri verilmez, bunun yerine tek bir deger verilir. Bu sebeple, ayni anda iki veya daha fazla eksenin kontrol edilmesini gerekli kilan takim yolu hareketlerinde, ilerlemenin her bir eksen zerindeki etkisini incelemek gereklidir. Ilerleme degerinin atanmasi asagida ilgili kisimlarda tanimlanmaktadir.

Programlama7

2 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

1) Lineer eksenin kontrol edilmesi gerekli oldugu durumlarda. Tek bir eksen veya ok sayida eksenin ayni anda kontrol edildigi durumlarda dahi, F kodu ile verilen ilerleme degeri takim ilerleme dogrultusunda lineer hiz olarak grev yapar. rnegin ilerleme degeri f olarak belirtilmis ve ayni anda hem X hem de Z eskeni kontrol edilmek isteniyorsa Sadece lineer eksenler kontrol edilecegi zaman, programda kesme ilerlemesi degerinin belirtilmesi yeterlidir. Atanan ilerleme degeri hareket miktarlarina gre lineer eksenlerde bilesenlerine blnr, ve bu her bir eskene uygun dsen ilerleme degeri ile eksenler kontrol edilir. Yukarida verilen rnekte, X eskenindeki ilerleme degeri f x =
x x2 + y2 y
2

Y eksenindeki ilerleme degeri f y =

x + y2 Seklinde kontrol sistemi tarafindan belirlenir.

2) Dner eksenin kontrol edilmesi gerektigi durumlarda. Dner eksenini kontrol edilmesi gerekli ise, programda verilen ilerleme degeri dner eksenin dnme hizi olarak grev yapar, baska bir deyisle aisal hiz. Neticede, takim ilerleme dogrultusundaki kesme ilerlemesi, veya bir baska deyisle lineer hiz, dnme merkezi ile takim merkezi arasindaki mesafeye gre degisir. Bu sebeple programda dner eksen iin ilerleme degeri verilecegi zaman bu mesafenin dikkate alinmasi gereklidir. rnek: C dner ekseni iin ilerleme degeri f ile belirtilmis ise (f degerinin birimi derece/dakika )

Bu durumda takim ilerleme dogrultusunda kesme ilerlemesi (lineer hiz) elde etmek iin

Programlama7

3 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

fc = f

r 180

Sonuta, programda belirtilecek olan ilerleme degerinin


f = fc 180 r

seklinde verilmesi gereklidir. Dairesel interpolasyon fonksiyonu kullanildiginda ve takim lineer kontrol eksenleri vasitasiyla daire emberi zerinde hareket ettirilmekte ise, takim ilerleme dogrultusundaki ilerleme degeri, veya baska bir deyisle, tegetsel dorultudaki, programda verilen ilerleme degeri olacaktir. rnek: Ilerleme degeri f olarak belirtilmis ve X ve Y lineer eksenlerinin kontrol edilmesi suretiyle dairesel interpolasyon yaptirilacak ise, bu durumda X ve Y eskenlerindeki ilerleme degeri takim hareketine gre degisecektir. Buna mukabil, bileske hiz daima f sabit degerinde tutulur.

3) Ayni anda hem dner hem de lineer eksen kontrol edilecek ise. NC sistemi lineer ve dner eksenlerin kontrol edilip edilmeyecegine gre davranir. Dner eksen kontrol edilecegi zaman, koordinat degerleri ile (A,B,C) verilen sayisal deger ai degeridir ve F ile verilen ilerleme degerlerinin tamami lineer hiz degeri olarak atanir. Baska bir deyisle, dner eksendeki 1 degeri lineer eksende 1 mm degerine esitmis gibi yorumlanir. Neticede, ayni anda hem dner hem de lineer eksen kontrol edilecek ise, F degeri ile atanan degerin bilesenleri (1) kisminda bahsedilen gibi olacaktir. Bu durumda lineer esken kontrolunu temel alan hiz bilesenlerinin hem byklg hem de dogrultusu degismeyeceginden , dner eksen kontrolunu temel alan hiz bilesenleri takim hareketine gre degisecektir (boyutlari degismez). Bu sonuta, bileske takim ilerleme dogrultusundaki ilerleme takim yolu hareketine gre degisecegini ifade eder.

7.1 Hizli Ilerleme G00 pozisyonlama komutu takimi hizli ilerleme degeri ile pozisyonlandirmada kullanilir. Hizli hareketde, belirtilen ilerleme degeri sifir oldugunda ve servomotor takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirtilen belirli bir araliga (in position checkpozisyonlama blgesi) ulastiktan sonra bir sonraki blogun islenmesine geilir. (her bir blokta pozisyonlama blgesi 20#5 parametresi 1 yapilmak suretiyle devre disi birakilabilir.
Programlama7 4 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Hizli ilerleme degeri her bir esken iin 518521 parametreleri vasitasiyla belirtilir, bu sebeple programda hizli ilerleme degerinin verilmesi gereksizdir. Hizli ilerleme degeri operatr panelinde bulununan RAPID OVERRIDE anahtari ile isleme operasyonu esnasinda % degeri cinsinden azaltilabilir. Bu % degerleri F0, 25, 50 ve100 seklindedir. F0 ilerleme degeri 523 nolu parametre vasitasiyla belirtilir ve takimin hizli hareket modunda bu parametre ile belirtilen hizda hareket etmesinin anahtar vasitasiyla kontrol edilmesi amaciyla kullanilir. Hizli ilerleme degeri ayni zamanda programda kullanilan G00, G27,G28, G29, G30 veG60 kodlari iin de geerlidir.

7.2 Kesme Ilerlemesi Lineer interpolasyon (G01), dairesel interpolasyon (G02,G03) v.b. gibi kesme islemlerinin yapildigi program bloklarinda ilerleme degeri F adresini takibeden sayisal degerler vasitasiyla belirtilir. Kesme ilerlemesinde, bir nceki bloktaki ilerleme degeri asgari seviyeye indirildiginde, bir sonraki blok icra edilir. farkli tipte alisma modu vardir: 1) Dakikadaki ilerleme (G94). F degerinden sonra dakikadaki ilerleme degeri belirtilir. 2) Devir basina ilerleme (G95). F degerinden sonra takimin is milinin her bir dnsndeki ilerleme degeri belirtilir. 3) F1 haneli ilerleme. F adresinden sonra istenen ilerleme degerine uygun dsen 1 haneli sayi degeri belirtilir. rnek: G1 X100. Y100. F200; 200.0 mm/dak F200. Veya F200.000 ayni degerleri verir G1 X100. Y100. F123.4 ; 123.4 mm/dak G1 X100. Y100. F56.789 ; 56.789 mm/dak

Dakikadaki Ilerleme (G94) Dakikadaki ilerleme degeri belirtildikten sonra, takimin dakikadaki ilerleme miktari F adresinden sonra sayisal degerin belirtilmesi suretiyle verilir. G94 kodu modal bir koddur. G94 bir kez belirtildigi zaman, G95 (devir basina ilerleme) kodu belirtilene kadar geerlidir. Tezgah aildiginda dakikadaki ilerleme degeri geerlidir. %10 luk artim degerleri ile %0%150 degerleri araliginda operatr panelinde bulunan FEEDRATE OVERRIDE anahtari vasitasiyla ilerleme degeri degistirilebilir.

Programlama7

5 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Devir Basina Ilerleme Senkron ilerleme(G95) G95 kodu belirtildikten sonra, her bir is mili devrinde takimin ilerleme miktari F adresinden sonra bir sayisal degerin belirtilmesi suretiyle direkt olarak belirtilebilir. G95 kodu modal bir koddur. G95 bir kez belirtildiginde G94 kodu belirtilene kadar aktif olarak kalir. Is mili devri ok dsk oldugu zaman, ilerleme degerinde dalgalanma olusur. Is mili devri ne kadar dserse ilerleme degerindeki dalgalanma da o kadar fazla olur. Tezgah parametrelerinin (527) ayarlanmasi suretiyle azami ilerleme degeri (mm/dak ) cinsinden en yksek degeri olan bir degerde kisitlanabilir. Syntex Seiki isleme merkezinde bu deger 5 m/dakdir. F1 Haneli Ilerleme F kodundan sonra 19 arasinda tek haneli bir tam sayi belirtildiginde, 788796 parametreleri arasinda belirtilmis olan ve bu sayiya uygun dsen ilerleme degeri ilerleme degeri olarak alinir. Eger programda F0 seklinde belirtilir ise, hizli ilerleme degeri gz nne alinir. Mevcut durumda seilen numaraya uygun dsen ilerleme degeri, makina operatr panelinde bulunan F1-DIGIT FEEDRATE anahtarinin konumu degistirilmek ve sonra tamburun dndrlmesi suretiyle artirilip azaltilabilir. Tamburun her bir legindeki artim ve azaltim birimi F asagidaki sekilde hesaplanir.
F = Fmax 100 X

Fmax: 583 nolu parametre ile ayarlanan F1-F4 iin ilerlemenin st degeri veya 584 nolu parametre ile ayarlanan F5-F9 iin ilerlemenin st degeri X : 1-127 arasinda belirtilebilen ve 216 nolu parametrede kaydedilen herhangi bir deger Ayarlanan veya degistirilen ilerleme degeri tezgah kapansa dahi hafizada kalir. CRT ekraninda geerli olan ilerleme degeri gsterilir.

Ilerlemenin azami degeri Her bir eksen iin geerli olabilecek ilerlemenin azami degeri 527 nolu parametre ile belirlenebilir.

Programlama7

6 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

7.3 Kesme Ilerlemesinin Kontrolu Kesme ilerlemesinin kontrolu asagidaki tabloda aiklanmaktadir.
Fonksiyon ismi G kodu G kodunun geerliligi Sadece belirtilen bloklarda geerlidir Tanimlama Takim blogun bitis noktasinda yavaslatilir, ve pozisyonlama araligi kontrol edilir. Sonra bir sonraki blok icra edilir. Takim blogun bitis noktasinda yavaslatilir ve pozisyonlama araligi kontrol edilir. Sonra sonraki blok ayni sekilde icra edilir. Takim blogun bitis noktasinda yavaslatilir, fakat hemen sonraki blok icra edilir. Takim blogun bitis noktasinda yavaslatilir, fakat hemen sonraki blok icra edilir.G63 belirtildiginde, FEEDRATE OVERRIDE ve FEED HOLD anahtar ve butonu geersiz kalir. Kesici takim kompanzasyonu sirasinda takim i kse isleme operasyonu yapmakta ise, kesme ilerlemesi degistirilerek birim zamandaki kesme miktarinin istenen yzey kalitesinin korunmasini saglama iin sabit tutuulmasi saglanir. I dairesel kesme isleminde ilerleme degeri degistirilir.

Tam durma

G09

Tam durma

G61

Bir kez belirtildiginde, G62,G63,G64 kodu belirtilene kadar geerlidir. Bir kez belirtildiginde, G61,G62,G63 kodu belirtilene kadar geerlidir.

Kesme modu

G64

Kilavuz modu

G63

Bir kez belirtildiginde, G62,G61,G64 kodu belirtilene kadar geerlidir.

Otomatik i kse asma

G62

Bir kez belirtildiginde, G61,G63,G64 kodu belirtilene kadar geerlidir.

Otomatik kse asma

Bu fonksiyon sadece kesici takim yariap kompanzasyon modunda geerlidir ve G kodunu dikkate almaz.

Pozisyonlama araliginin (in-position check) amaci, servomotorun belirtilen araliga ulasip ulasmadigininin kontrol edilmesidir. Bu deger takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirtilir. Pozisyonlama araligi 21#5 parametresinin 1 yapilmasi suretiyle iptal edilebilir. I kse aisi : 2 178 bir ayar degeridir.

Format: Tam durma

I dairesel kesme ilerleme degisimi

G09 Xp Yp Zp ; G61;

Kesme Modu G64; Kilavuz Modu G63 ; Otomatik kse asma G62;
7 / 12

Programlama7

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Tam Durma Kontrolu (G09) Takim ilerlemesi ani degistiginde makinadaki soklarin hafifletilebilmesi ve kse isleme operasyonlari enasinda yuvarlatmalardan korunmak iin, makinanin ilk hareketin sonunda hareketini yavaslatip durduktan sonra pozisyonlama araligi kontrol edilip, bir sonraki harekete bundan sonra geilmesi gerekir. Tam durma kontol fonksiyonu bu amala tasarlanmistir. Tam durma kontrol komutu sadece kesme islemlerinin yapildigi bloklarda (G01, G02 veG03) ve sadece belirtildigi blokta geerlidir.

rnek program: N001 G09 G01 X100.0 F150 ; Bir sonraki bloktaki hareket, makina yavaslayip durduktan sonra pozisyonlama araligi kontrol edildikten sonra icra edilir. N002 Y100.0 ;

Tam durma kontrolu sonucu

Tezgah aildiginda G64 modu geerlidir. Detayli tanimlama.

Kesme ilerlemesi yavaslama kontrolu ile blok baglantisi

Programlama7

8 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Srekli kesme ilerlemesi komutu

Yukarida gsterilen iki sekilde Lc: Pozisyonlama araligi ve Tc: Kesme ilerlemesi ivmelenme/yavaslama zaman sabiti olarak tanimlanmaktadir. Kesme ilerlemesinin kontrol edildigi tam durma kontrol modunda, pozisyonlama araligi parametre vasitasiyla belirtilebilmektedir. Bu pozisyonlama araligi is parasinin kselerinin islenmesi esnasinda olusabilecek yuvarlatma hatasinin parametre ile verilen degere kadar azaltilmasina yardimci olur. evrimlerde tam durma kontrol isleminin yapilmasi programlarinda G09 kodunun kullanilmasi gereklidir. isteniyorsa, evrim

Kse yuvarlatmalarindan kurtulmak iin pozisyonlama araligi sifir olarak ayarlanir veya iki kod blogu arasinda G04 kodu ile bir miktar bekleme verilir.

Tam Durma Kontrol Modu (G61) G09 kodu ile sadece belirtildigi blokta geerli iken, G61 kodu ile yapilan tm kesme islemlerinde tam durma kontrolunun yapilmasi saglanabilir. Bu kod G62, G63 veya G64 kodu belirtilene kadar geerlidir.

I Kselerde Otomatik Asma-Ilerlemeyi yavaslatma (G62) Kesici takim yariap kompanzasyonu ile birlikte, bu fonksiyon i kselerin islenmesi sirasinda, ilerleme degerini otomatik olarak yavaslatmak suretiyle takimin ykn azaltir. G40, G61, G63 veya G64 kodlari belirtilene kadar bu fonksiyon geerlidir. Komut formati: G62 ; Drt farkli tipte i kse vardir. I kse aisi : 2 178 bir ayar degeridir. degeri 215 nolu parametre ile belirtilir.
Programlama7 9 / 12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Fonksiyonun tanimlanmasi I kse isleme operasyonlari sirasinda, paso miktari artar ve takima byk bir yk tatbik edilir. Bunu hafifletmek amaciyla, kse geme islemi sirasinda ilerleme degeri belirtilen bir aralikta otomatik olarak azaltilir ve bylece takimdaki yk de ksenin islenmesi sirasinda azaltilmis olur. Buna ragmen, bu fonksiyon sadece finis isleminin tatbik edilecegi durumlarda geerlidir.

Programlama7

10 /12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Otomatik kse asma fonksiyonu tatbik edilmedigi zaman, takim (1) (2) (3) yolunu takip ederek kesme islemi yaptiginda (3) noktasindaki paso miktari S ile belirtilen blge kadar artar ki buda takim ykn otomatikman artirmis olur. Otomatik kse asma fonksiyonu tatbik edildigi zaman, Ci yavaslama araligi boyunca ilerleme degeri otomatik olarak yavaslatilir. I kselere radyus verme islemi sirasinda otomaitk kse asma fonksiyonunun etkisi

Bir kse i kse olarak belirlenmis ise, i kse ncesi ve i kse sonrasi ilerleme degeri otomatik olarak yavaslatilir. Ls ve Le mesafeleri, i ksede ilerleme degerinin azaltildigi, takim merkezi boyunca ksenin kesistigi noktadan olan mesafelerdir. Ls ve Le degerleri 580 ve 581 nolu parametreler vasitasiyla belirtilir.

Programlanan yol iki yaydan ibaret ve eger baslangi ve bitis noktalari ayni kuadrant iinde veya yanyana kuadrantlar kalmakta ise ilerleme degeri yavaslatilir.

Programlama7

11 /12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Yay zerinde (2) programi gz nne alindiginda, ilerleme degeri a noktasindan b noktasina kadar ve c noktasindan d noktasina kadar yavaslatilir.

Ilerleme degerinin yavaslatma miktari 214 nolu parametre ile belirtilir. Yavaslama degeri ayni zamanda dry run ve F1 haneli belirtimde de geerlidir. Dakidaki ilerleme (G94) modunda gerek ilerleme degeri F x (i kselerdeki ilerleme degeri yzdesi) x ilerleme degistirme yzdesi

7.4 Bekleme (G04 veya G4) Format: G04 X_ ; veya G04 P_; X_ : Desimal noktanin kullanilmasi suretiyle zaman belirtme (sn) P_ : Desimal nokta kullanilmadan zaman belirtme (milisaniye) Bekleme kodu verilmek suretiyle, bir sonraki blogun icrasi bekleme kodu ile verilen zaman degeri kadar geciktirilir. Ek olarak, ayni sekilde G62 modu sirasinda tam bir kontrol yapmak amaciyla bekleme kodu verilebilir. Bekleme degeri saniye cinsinden belirtilecegi durumunda X degerinin alacagi deger 0.001 9999.9999 araligindadir. Bekleme degeri milisaniye cinsinden verilmekte ise, P degerinin alabilecegi deger 199999999 araligindadir. Genel olarak bekleme fonksiyonu delik delme islemleri esnasinda delik dibinin hassas ikmasi iin takima bir miktar bekleme verme veya kse isleme operasyonlarinda yuvarlatma degerinden kainmak iin ilk hareket blogundan sonra bir miktar ilerleme verme seklinde kullanilabilmektedir. rnek: G01 X100. Y50. ; G04 X1.5; veya G04 P1500; G01 X120. Y60. ;
Programlama7 12 /12

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

8. Koordinat Sistemi Belirtme Fonksiyonlari


8.1 Koordinat Kelimeleri ve Kontrol Eksenleri Standart olarak kontrol edilebilen eksen, ek eksenler eklenmek suretiyle artirilabilir. (Kontrol edilebilecek azami eksen sayisi makina zelliklerine gre degisir. Daha detayli bilgi tezgah imalatcisi firmanin kullanim kilavuzlarindan temin edilebilir.) Isleme dogrultulari buna gre belirtilir ve nceden belirlenen alfabetik kontrol karakterleri bu amala kullanilir.

8.2 Makina / Is Parasi / Yerel Koordinat Sistemleri Makina koordinat sistemi makinada sabitlenmistir ve makina tarafindan belirlenen pozisyonlari belirtir. Yani makinanin yapacagi tm temel hareketler bu makina koordinat sistemi baz alinarak yapilir. Is parasi koordinat sistemleri (fikstr telafileri) programlamada yardimci olmasi amaciyla kullanilir ve bu sistemlerde is parasindaki referans noktasi koordinat sifir noktasi olarak ayarlanir. Yerel koordinat sistemi ise is parasi koordinat sistemi zerinde yaratilir ve isleme operasyonlari esnasinda programlamayi kolaylastirmak amaciyla kullanilir.
Programlama8 1 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

8.3 Makina Sifir Noktasi ve 2nci, 3nc ve 4nc Referans (Sifir) Noktalari Makina sifir noktasi makina iin referans grevi grr. Bu makinaya zg bir noktadir ve sifira gnderme operasyonu ile belirlenmektedir. Ikinci, nc ve drdnc sifir noktalari makina koordinat sistemini temel alarak makina imalatcisi tarafindan ncelikli olarak parametreler ile ayarlanan sifir noktalaridir.

Programlama8

2 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Makina koordinat sistemine gre parametrelerin ayarlanmasi suretiyle azami drt adet sifir pozisyonlari belirtilebilir. Belirtilecek olan ilk referans pozisyonu makina sifir noktasi olmalidir. 8.4 Makina Koordinat Sistemi Makinaya zg olan ve makina iin referans vazifesi gren nokta makina sifir noktasi olarak adlandirilir. Her bir tezgah iin makina sifir noktasi takim tezgahi imalatcisi tarafindan tesbit edilir. Makina sifir noktasi ilk referans(sifir) pozisyonu ile akisir. Makina sifir noktasini orijin alarak olusturulan koordinat sistemi makina koordinat sistemi olarak adlandirilir. Makina koordinat sistemi tezgah aildiktan sonra tezgahi referans (sifir) noktalarina gndermek suretiyle ayarlanir. Makina koordinat sistemi bir kez ayarlandiktan sonra, bu koordinat sistemi tezgah kapatilana kadar aktif olarak kalir. Makina koordinat sistemi makina tarafindan belirlenen (takim degistirme pozisyonu, eksen kurs pozisyonlari) pozisyonlar iin kullanilir. G53 kodu kullanilmak suretiyle takim makina koordinat sisteminde, G53 kodu ile verilen koordinat degerlerine hareket ettirilebilir. Makina koordinat sistemini temel alan bir komut belirtildigi zaman, takim hizli hareket ile hareket eder. G53, makina koordinat sistemini semede kullanilan tek-belirtimli bir Gkodudur ve sadece belirtildigi blok iinde geerlidir. G53 kodu ile koordinat degerleri G90 mutlak kod sistemi ile verilir, G91 artimsal kod sistemi ile verilen koordinatlar iptal edilir. Takim makinaya zg bir noktaya, rnegin takim degistirme pozisyonu, hareket ettirilecegi zaman, hareketler G53 makina koordinat sistemine gre programlanmalidir. G53 kodu belirtilmeden evvel, takim yariap kompanzasyonu ve takim boy kompanzasyonu ve takim telafileri iptal edilmelidir. Makina koordinat sisteminin G53 kodu belirtilmeden evvel ayarlanmasi gerekli oldugundan dolayi, tezgah aildiktan sonra en az bir kez manual sifira gnderme operasyonu veya G28 kodu ile otomatik sifira gnderme operasyonunun yerine getirilmesi gerekir. Komut Formati: (G90) G53 Xp Yp Zp (Burada degeri ek eksendir)

Tezgah aildigi zaman, referans noktasina gitme fonksiyonu ile tezgah referans noktalarina gnderildiginde makina koordinat sistemi otomatikmen ayarlanir. G92 kodu kullanilarak makina koordinat sistemi degistirilemez. G53 kodu sadece belirtildigi blokta geerlidir. G91 artimsal deger modunda, G53 kodu kullanildigi zaman tezgah makina koordinat sistemi yerine geerli olan koordinat sisteminde artimsal hareket yapar. G53
Programlama8 3 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

kodu belirtildigi durumda takim yariap telafileri iptal edilmez. Birinci referans noktasi koordinatlari makina koordinat sistemi orijin noktasindan birinci referans noktasina olan koordinat degerleridir ve parametreler ile bu degerler belirtilir. 8.5 Referans noktasina (Sifir Noktasi) gitme (G28,G29) Belirtilen eksene ait ara noktadan gemek suretiyle takimlar referans noktasina otomatik olarak gnderilebilir. Ayni sekilde belirtilen eksene ait ara noktadan gemek suretiyle takimlar referans noktasindan baslangi noktasina otomatik olarak hareket ettirilebilir. Referans noktasina gitme islemi tamamlandiginda, islemin tamamlandigini gsteren lamba yanar. Referans noktasina gitme kontrol fonksiyonu olan G27 kodu, takimin gerekten de referans noktasina gidip gitmedigini kontrol eder. Eger takim referans noktasina dogru bir sekilde gnderilmis ise, eksene ait olan sifir lambasi yanar. Atanan eksenler G0 ile belirtilen ara noktaya pozisyonlandirildiktan sonra, eksen 1nci referans noktasina hizli bir sekilde gnderilir. G29 kodunda, eskenler ilk olarak G28 veya G30 kodu ile belirtilen ara noktada ilk olarak pozisyonlandirilir ve sonra G29 kodu ile verilen konuma G0 ile gnderilir. Komut formati G28 X x1 Yy1 Zz1; (Otomatik sifira gitme) G29 Xx2 Yy2 Zz2 ; (Baslangi noktasina geri dnme) G28 kodunun esdegeri su sekildedir. G00 X x1 Yy1 Zz1; G00 X x3 Yy3 Zz3; Bu takdirde, x3, y3, z3 degerleri referans noktasi koordinatlaridir ve bu degerler makina koordinat sisteminde olan mesafeler cinsinden parametreler vasitasiyla belirtilir.

G29 kodunun esdegeri su sekildedir. G00 X x1 Yy1 Zz1; (Takim referans noktasindan ara noktaya pozisyonlandirilir) G00 X x2 Yy2 Zz2; (Takim ara noktadan baslangi noktasina pozisyonlandirilir)
Programlama8 4 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Bu durumda G28 ve G30 kodlari ile kullanilan x1,y1,z1 koordinatlari ara nokta koordinatlaridir. Pozisyonlama noktasindaki ara nokta koordinatlari pozisyonlama koduna baglidir (G90 veya G91). Eger daha nceden iptal edilmemis ise referans noktasina gitme islemi sirasinda takim boyu kompanzasyon telafisi iptal edilir. Ara noktaya ve referans noktasina hareketler esnasindaki pozisyonlama hizli hareket ile yapilir. Bu sebeple emniyet iin, takim yariap kompanzasyonu, takim boyu kompanzasyonu bu komut icra edilmeden evvel iptal edilmelidir. CNC sisteminde ara nokta koordinatlari olarak kaydedilen koordinatlar sadece G28 kodunda belirtilen eksen iin saklanir. Diger eksenler iin daha nceden belirtilen koordinatlar kullanilir. rnek: G28 G91 Z0. ; (kodu ile gene olarak isleme merkezlerinin ogunda bu kod kullanilir, takim degistirme pozisyonuna sifir noktasi takim gnderilir.) Mutlak pozisyon kodlayici olmayan CNC sistemlerinde, ilk, ikinci, nc ve drdnc sifir noktalarina gitme islemi, G28 kodu ile sifira gitme veya manual olarak sifira gitme islemi yerine getirildikten sonra yapilabilir. Genel olarak otomatik takim degistirici pozisyonu sifir noktasindan farkli bir yerde ise, G30 kodu kullanilarak takim bu noktaya gnderilir. Genel olarak, G29 kodu ile sifir noktasindan geri dnme islemi G28 veya G30 kodu kullanildiktan hemen sonra yaptirilir. Artimsal degerler G29 kodu ile birlikte kullanildigi durumda, komut degerleri ara noktadan olan artimsal koordinat degerlerini belirtir. G28 kodu ile ara nokta kullanilarak takim referans noktasina vardiktan sonra is parasi koordinat sistemi degistirildiginde, ara nokta da yeni belirtilen koordinat sistemine kayar. Eger bundan sonra G29 kodu verilmis ise, yeni kaydirilan koordinat sistemi ara noktasi boyunca takim komut olarak verilen pozisyona hareket eder. Ayni operasyonlar G30 kodu ile de yerine getirilir. G27 kodu takim hizli ilerleme degeri ile pozisyonlandirir. Eger takim referans noktasina ulasirsa, referans noktasina gitme lambasi yanar. Bununla birlikte takim tarafindan gidilen nokta referans noktasi degilse, No 92 alarmi olusur. Makina kilitleme anahtari ON konumunda iken sifira gnderme islemi yaptirilmak istenirse, takim otomatik olarak referans noktasina gnderilse dahi sifira gnderme isleminin tamamlandigini gsteren lamba yanmaz. Bu durumda, takimin referans noktasina varip varmadigi G27 kodu belirtilse dahi kontrol edilmez. Tezgah aildiktan sonra manual olarak sifira gnderme islemi yaptirilmadan G28 kodu ile otomatik sifira gnderme islemi yaptirilacagi zaman, ara noktadan olan hareket manual olarak sifira gnderme isleminde olan hareketin aynisi olur. Bu durumda, takim referans noktasina (No:3 #0 dan #3) parametreler ile belirtilen dogrultularda gider. Bu sebeple belirtilen ara noktanin referans noktasina gitme isleminin yapilabilecegi bir nokta olmasi gereklidir. Telafi modunda, G27 kodu ile varilacak olan pozisyon takim telafi degerinin eklenmesi suretiyle elde edilen pozisyondur. Bu sebeple, telafi degerinin eklenmesi ile elde edilen pozisyon referans pozisyonu degil ise, sifira gitme lambasi yanmaz, bunun yerine alarm gsterilir. Genel olarak, G27 kodu kullanilmadan evvel takim telafisinin iptal edilmesi gereklidir.

Programlama8

5 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

8.6 Ikinci, nc, Drdnc referans (sifir) noktasina gitme (G30) Ikinci, nc, drdnc referans noktasina gitme islemi G30 P2 (P3 veya P4) kodu kullanilarak yerine getirilebilir. Komut formati G30 P2 (P3 veya P4) X x1 Yy1 Zz1 ; Ikinci, nc ve drdnc sifir noktasina gitme islemi P2, P3 veya P4 ile belirtilir. Herhangi bir P kodu belirtilmedigi takdirde ikinci referans noktasina gitme islemi yerine getirilir. Refarans noktasina gitme isleminde oldug gibi, ikinci, nc ve drdnc referans noktasina gitme islemlerinde de ncelikli olarak takim x1, y1 ve z1 koordinat degerleri ile belirtilen ara noktada pozisyonlandirilir ve sonra bu referans noktalarina gidilir. Ikinci , nc ve drdnc sifir noktalari makinaya zg bir fonksiyondur ve bu sebeple ncelikli olarak makina kullanim kilavuzunun kontrol edilmesi gereklidir. Ikinci, nc ve drdnc sifira gitme isleminden hemen sonra G29 kodu verilmis ise, bu sifira gnderme islemlerinde kullanilan ara nokta G29 kodu ile de ayni nokta olarak kullanilir.

Programlama8

6 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

8.7 Is Parasi Koordinat Sisteminin Belirtilmesi Is parasi koordinat sistemi asagida belirtilen metoddan biri vasitasiyla belirtilebilir. 1) G92 kullanilmak suretiyle is parasi koordinat sisteminin belirtilmesi. Programda G92 kodundan sonra belirtilecek koordinat sistemi orijin noktasina gre takimin koordinat degerlerinin verilmesi suretiyle belirtilebilir. 2) Otomatik Koordinat Sistemi Belirtme. No 10#7 parametresi ncelikli olarak 1 seklinde ayarlanmis ise, sifir noktasina gnderme islemi manual olarak yapilir yapilmaz koordinat sistemi otomatik olarak ayarlanir. 3) Klavye ve ekran kullanilmasi suretiyle ncelikli olarak yapilan lm degerlerinin (telafi) fikstr telafilri kismina girilmesi suretiyle. Bu yntem kullanilmak suretiyle is parasi koordinat sistemleri ncelikli olarak program alismaya gemeden evvel operatr vasitasiyla girilebilir.

G92 kodu ile Koordinat Sistemi Belirtme Is parasi koordinat sistemi takimdaki zel bir noktanin, genel olarak takim ucu, belirtilecek koordinat sistemine gre hangi koordinat degerlerinde oldugunun G92 kodu ile birlikte belirtilmesi suretiyle verilir. Buna gre G92 kodu ile verilen koordinat degerlerinin orijin noktasi is parasi koordinat sisteminin orijin noktasi olarak alinir. G92 kodu program iinde belirtildigi zaman, mutlak koordinat sistemi ve mevcut pozisyon gsterge degerleri makina hareket ettirilmeksizin atanan degerler olarak yeni degerler olarak belirtilir. Komut Formati: G92 Xp Yp Zp ; Bu kod ile belirtilen koordinat degerlerinin orijin noktasi yeni program sifiri olarak alinir. Uygun koordinat sistemine dns islemi, MANUAL/ABSOLUTE anahtari OFF konumuna alinmak suretiyle eksenler manual olarak hareket ettirilmek suretiyle sistem kaydirilmis ise 1) Kaydirilmis olan koordinat sistemi geerli olacak sekilde Referans noktasina gnderme islemini yerine getiriniz. 2) Sonra G92 G53 X0 Y0 Z0 ; komutlarini veriniz. Bu komutlar hem is parasi koordinatlarini hem de koordinat sistemi gstergesindeki telafi degerlerinin mevcut konumlarini ayarlayacaktir. Eger G92 kodunun oldugu blokta bir S kodu G96 kodu modal durumda iken verilmis ise, S komutu is mili devrinin azami degerinin verilecekmis gibi algilanir.

Programlama8

7 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Otomatik Koordinat Sistemi belirtme CNC tezgah aildiktan sonra tezgah ilk olarak sifir noktalarina gnderildiginde, bu fonksiyon CRT nitesinde ncelikli olarak girilmis olan parametre degerlerini baz alarak koordinat sistemlerini yaratir. Burada yaratilan koordinat sistemlerine gre gerek isleme programi yaratilir. Bu fonksiyon ile yaratilan koordinat sistemleri 1) Makina koordinat sistemi 2) Is parasi koordinat sistemleri (G54G59) seklindedir.

Programlama8

8 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

NC sistemde ayarlanan parametrelerin hepsi, temel olarak bu koordinat sistemlerinin makina koordinat sistemine gre olan konumlarini temel alir. Bu sebeple ilk referans noktasina gitme islemi sirasinda, makina koordinat sisteminin referans noktasina gre hangi konumda oldugunun ncelikli olarak parametreler vasitasiyla ayarlanmasi gereklidir.

Is Parasi Koordinat Sistemi Seimi (G54G59) Is parasi koordinat sistemleri is parasi isleme programlarinin kolay yapilmasini temin etmek iin kullanilir ve is parasi zerindeki herhangi bir nokta program yazimi sirasinda referans noktasi olarak alinir ve program koordinatlari bu referans noktasina gre verilir. Bu komutlar (G54G59) takimin is parasi koordinat sistemindeki pozisyonlara hareket ettirilmesini saglar. 6 adet koordinat sistemi (G54G59) vasitasiyla programlama islemi yerine getirilebilir. Bu koordinat sistemi ile seme islemi yapildiginda mevcut konumdaki koordinat sistemi iptal edilir ve yeni seilen koordinat sistemine gre takim hareketleri programlanir. G54 den G59a kadar olan herhangi bir G kodu ile, atanan eksenlere ait olan takim yariap kompanzasoyn degerleri koordinat sistemi seme islemi yapilsa dahi iptal edilmez. Tezgah aildiginda G54 koordinat sistemi otomaitk olarak seilir.G54 den baslayip G59a kadar olan is parasi koordinat sistemi seiminde kullanilan G kodlari modal kodlardir. Koordinat sistemi seim islemi G54..G59 kodlarindan herhangi biri yapildiktan sonra, G92 kodu ile yeni koordinat sistemi verilmek istendiginde koordinat sistemi kayar. Is parasi koordinat sistemine ait olan telafi degerleri makina koordinat sistemine gre olan mesafeler cinsinden belirtilir.

Programlama8

9 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Is parasi koordinat sisteminin telafi degerleri, bir ok kez degistirilebilir. (bunlar ayni zamanda G10 L2 Pp1 Xx1 Yy1 Zz1 kodu ile de degistirileiblir. ). G54 (is parasi koordinat sistemi 1) modunda G92 kodu ile atanmak suretiyle yeni bir is parasi koordinat sistemi 1 yaratilabilir. Ayni esnada, diger is parasi koordinat sistemleri, 2den 6ya kadar (G55G59), paralel olarak kayacaktir ve 2den 6ya kadar olan yeni koordinat sistemleri dzenlenmis olur. Yeni is parasi sifir noktasindan, is parasi koordinat sistemine esdeger miktar kadar sapan bir imajiner makina koordinat sistemi olusturulur.

Imajiner makina koordinat sisteminin ayarlanmasi suretiyle, is parasi koordinat sistemi telafi miktari kadar makina koordinat sisteminden sapan yeni is parasi koordinat sistemi olusturulur. Tezgah aildiktan sonra manual sifira gnderme islemi veya G28 kodu ile sifira gnderme islemi tamamlandiktan sonra, parametre ayarlari ile uygun olacak sekilde makina koordinat sistemi ve is parasi koordinat sistemleri otomatik olarak olusturulur.
Programlama8 10 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnek 2) Asagidaki sekilde gsterilen tezgah tablasi zerine iki adet farkli is parasi yerlestirilmis ve her iki para zerinde olan deliklerin 9.8 mm matkap kullanilmak suretiyle programin yazilmasi istenmektedir. Her iki paraya ait koordinat sistemleri (G54 ve G55)nin ncelikli olarak program yazilmadan evvel telafi degerlerinin verildigini kabul ederek programin yazilmasi istenmektedir. Ayni sekilde takim boyu telafileri de nceden tesbit edilip, degerlerin telafi sayfasinda girilmesi islemi tamamlanmis olsun ve 9.8 mm matkap iin 1 nolu takim telasifinin kullanilacagini farzedelim.

% O 0001 G28 G91 Z0 ; (takim degistirme pozisyonuna gitme) T1 M6 ; (takim degistirme) G0 G54 G90 X0 19.28 Y0. S1200 M3 ; (ilk is parasi koordinat sisteminde G54 ilk delige takimi pozisyonlandirma, is milini dndrme) G43 Z50. H01 ; (Takim boyu telafisi verme) G0 Z3. M8 ; (Emniyet noktasina yaklasma, suyu ama) M98 P2; (Alt program #2 agirma); G0 X0 Y19.28 ; (Ikinci delige pozisyonlandirma) M98 P2 ; (Alt program #2 agirma) G0 X-19.28 Y0.; (nc delige pozisyonlandirma) M98 P2 ; (Alt program #2 agirma) G0 X0. Y-19.28 ; (Drdnc delige pozisyonlandirma) M98 P2; (Alt program #2 agirma) G0 G55 X25.185 Y14.910; (Ikinci koordinat sisteminde G55 ilk delige pozisyonlandirma) M98 P2; (Alt program #2 agirma) G0 X-25.185 Y14.910; (Ikinci delige pozisyonlandirma) M98 P2; (Alt program #2 agirma) G0 X-25.185 Y-14.910 ; (nc delige pozisyonlandirma) M98 P2 ; (Alt program #2 agirma) G0 X25.185 Y-14.910 ; (Drdnc delige pozisyonlandirma) M98 P2 ; (Alt program #2 agirma) G0 Z50. M5 ; (Takimi geri ekme, is milini durdurma) G28 G91 Z0. M9; (Suyu kapama, sifir noktasina gitme) M30 ; (Program sonu) % O2 ; (Delik delme alt programi) G1 Z-20. F80; (Kesme ile 20 mm derinlige git) G04 X1.; (1 sn bekle) G0 Z3.; (Hizli hareket ile para yzeyinden 3 mm yukari ik) M99; (Alt program sonu)
Programlama8 11 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

8.8 Yerel Koordinat Sistemi (G52) Is parasi koordinat sisteminde bir program yazilmakta iken, programlamayi kolaylastirmak amaciyla yardimci bir koordinat sistemi olusturulabilir. Byle bir koordinat sistemi Yerel Koordinat Sistemi olarak adlandirilir ve bu yerel koordinat sisteminin belirtildigi bloktan sonraki program koordinatlari yerel koordinat sistemi referans alinmak suretiyle verilir. Ana is parasi koordinat sistemine dnmek iin yerel koordinat sisteminin iptal edilmesi gereklidir. Komut formati G54 (G55G59) G52 X x1 Y y1 Z z1; Yerel koordinat sisteminin olusturulmasi G54 (G55G59) G52 X0 Y0 Z0; Yerel koordinat sisteminin iptal edilmesi G52 kodu ile verilen koordinat sistemi yeni bir G52 kodu ile koordinat sistemi tanimlanana kadar geerlidir. Bu kod zellikle is parasi koordinat sistemini degistirmeden is parasi zerindeki programlanan koordinatlarin daha kolay bir sekilde programlanmasinda yardimci olur. Burada verilen x1, y1 ve z1 koordinat degerleri geerli olan is parasi koordinat sistemine gre yerel koordinat sisteminin koordinatlaridir. Yerel koordinat sistemini iptal etme kodu G54 (G55G59) G52 X0 Y0 Z0; seklindedir. Mutlak mod ile yerel koordinat sistemi belirtilirken verilen koordinat degerlerine takim hareket sistem tarafindan hareket ettirilir.

Yerel koordinat sistemi, is parasi koordinat sistemlerini (G54G59) ve makina koordinat sistemlerini degistirmez. Reset butonuna basildigi zaman yerel koordinat sistemi iptal edilir. Is parasi koordinat sisteminin G92 kodu ile belirtilmesi durumunda yerel koordinat sistemleri iptal edilir. G52 blogundan hemen sonra mutlak modda hareket kodu veriniz

Programlama8

12 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnek ) G54 kodu ile ok sayida yerel koordinat sisteminin kullanildigi program

Programlama8

13 /13

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

9. Ek (Yardimci) Fonksiyonlar
Iki farkli tipte yardmci fonksiyon vardir; is milinin dndrlmesi, durdurulmasu, sogutma suyunun ailmasi v.s. gibi islemleri yerine getiren M kodlari ile tanimlanan Ek fonksiyonlar ile Index Tabla pozisyonlandirilmasinda kullanilan B kodlari ile belirtilen ikincil ek fonksiyonlar. Ayni blokta hareket kodu ile ek fonksiyonlar ayni anda belirtilmis ise, komutlarin icra edilme sirasi asagidaki iki yntemden birisi ile olur i) ii) Hareket komutlari ile ek fonksiyonlarin ayni anda icra edilmesi Hareket komutunun tamamlanmasina mteakip ek fonksiyonun icra edilmesi

Her iki yntemden birinin seimi takim tezgahi imalatcisinin spesifikasyonlarina baglidir. Daha detayli bilgi iin takim tezgahi imalatcisinin vermis oldugu kullanim kilavuzuna bakilmasi gereklidir. 9.1 M Fonksiyonlari M adresinden sonra haneli sayisal bir deger belirtildiginde, kod sinyali ve stobe (flas) sinyali makinaya gnderilir. Makina bu sinyalleri kendine ait olan fonksiyonlari amak ve kapamak (ON/OFF) iin kullanir. Genellikle tek bir blok iinde sadece bir M kodu belirtilebilir. Bazi durumlarda, bazi takim tezgahlari iin tane M kodu ayni blok iinde belirtilebilmektedir. Hangi M kodunun tezgahta hangi fonksiyona karsilik geldigi takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirlenir. M98 ve M99 kodlari haricinde tm M kodlari ile belirtilen operasyonlari makina isleme sokar. Daha detayli bilgi iin takim tezgahi kullanim kilavuzuna bakilmasi gerekir. Her ne kadar M fonksiyonlari takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirlense de asagida belirtilen M kodlarinin kendine zg anlamlari vardir ve takim tezgahi imalatcisinin bu kodlari makina fonksiyonlarinda kullanmasi kisitlanmistir. M02, M30 ( Program Sonu). Bu kodlar ana programin sonunu belitmede kullanilir. Program bu kodlari icra ettiginde otomatik operasyon durdurulur ve CNC nitesi RESET konumuna alinir. Program sonunu belirten blok icra edildikten sonra, kontrol sistemi pogramin basina dner. M02 kodunun icra edildikten sonra kontrol sistemini basa dndrp dndrmeyecegi 19#5 parametresi ile kontrol edilir. M00 (Programi Durdurma) M00 kodunun bulundugu blok icra edildikten sonra otomatik operasyon durdurulur. Program durduruldugu zaman, modal bilgilerin tamami degismeden kalir. Otomatik operasyon CYCLE START tusuna basilmak suretiyle tekrar baslatilir. M01 (Istege Bagli Durma) M00 kodunda oldugu gibi, M01 kodunun bulundugu blok icra edildikten sonra eger operatr panelinde bulunan OPTIONAL STOP anahtari ON konumunda ise otomatik

Programlama9

1/3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

operasyon durdurulur. Anahtar OFF konumunda oldugu durumda otomatik operasyon durdurulmaz, islem devam eder. M98 (Alt Program a g i r m a ) Bu kod alt programlarin agirilmasinda kullanilir. Kod ve strob sinyalleri gnderilmez. M99 (Alt Program Sonu) Bu kod alt programin sonunu belirtir. M99 kodu icra edildikten sonra, kontrol sistemi ana programa geri dner.

9.2 Tek Bir Blokta ok Sayida M Kodu Kullanma Simdilik bir blokta sadece bir adet M kodu kullanilabilmekteydi. Bununla birlikte, bu foksiyon bir blokta adet M kodu kullanmaya izin verir. Makinaya ayni anda ikis vermek amaciyla ayni blokta adet M kodu belirtilebilir. Tek bir blokta sadece tek bir M kodunun belirtildigi durumla kiyaslandiginda, isleme operasyonunun zamani kisalmaktadir. Bu fonksiyonu kullanmak iin 65#7 parametresini 1 durumuna ayarlayiniz. CNC sistemi ayni blokta adete kadar M kodlarinin belirtilmesine imkan tanir. Bununla birlikte, mekanik operasyon kisitlamalarindan dolayi ayni anda bazi M kodlari belirtilemez. M00, M01, M02, M30, M98, M99 ve M198 kodlarini bir baska kod ile ayni anda belirtilemez. M00, M01,M02,M30, M98,M99 ve M198 disindaki bazi M kodlari diger M kodlari ile ayni anda belirtilemez. Bu kodlarin her birinin ayri bir blok iinde belirtilmesi gereklidir. Bazi M kodlari bu kodlari makinaya gnderme yaninda CNC sisteminde bazi i operasyonlara tabi tutulabilirler. Bu kodlar 9000 den 9009a kadar olan program numaralarinin agirilmasinda kullanilan kodlardir ve ana programdaki sonraki bloklarin ncelikli olarak okunmasini devre disi birakir. Buna mukabil, sadece M kodlari gndermek iin (i operasyonlar yapmaksizin) CNC tezgahi ynlendiren ok sayidaki M kodlari ayni blokta belirtilebilir. Tek bir blokta bir M kodu M40; M50; M60; G28 G91 X0 Y0 Z0; Tek blokta ok sayida M kodu M40 M50 M60; G28 G91 X0 Y0 Z0;

Asagida isleme merkezlerinde yaygin olarak kullanilan ve standard halini almis M kodlari gsterilmektedir.
M00 M0l M02 M03 M04 M05 M06 Programi durdurma Program stop Istege bagli program durdurma Program sonu Is milini saat ynnde dndrme Is milini saatin tersi ynde dndrme Is milini durdurma Takim degistirme M07 M08 M09 M30 M98 M99 Kilavuz yagini ama Sogutma suyunu ama Sogutma suyunu, kilavuz yagini kesme Program sonu, basa dn Alt program agirma Alt program sonu

Programlama9

2/3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

9.3 Ikinci Yardimci Fonksiyonlar (B kodlari) Tablanin indeklenmesi B adresini takibeden 3-haneli veya 6-haneli bir sayinin belirtilmesi suretiyle yerine getirilebilir. B kodlari ile uygun indekleme aisi arasindaki iliski takim tezgahi imalatcisina gre degismektedir. Detayli bilgi iin takim tezgahi imalatcisi kataloglarina basvurulmasi gereklidir. Kisitlamalar: Bu fonksiyon kullanildigi zaman, esken hareketlerini belirten B adresi devre disi kalir.

Programlama9

3 /3

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

10. Is Mili Fonksiyonlari (S kodlari)


Is mili devri S edresini takibeden sayisal bir deger belirtilmek suretiyle kontrol edilebilir. Is mil hiz degeri S adresinden sonra 5-haneli bir sayisal degerin kullanilmasi suretiyle belirtilir. Belirtilen is mili hizinin dev/dak devir cinsinden mi yoksa m/dak cinsinden kesme hizi cinsinden mi belirtildigi programda kullanilan G96 (sabit kesme hizi) ve G97 (sabit devir) kodlari ile belirtilir. Isleme merkezlerinde sabit kesme hiz ile devir degerinin belirtilmesinin pratikte bir anlami yoktur. Bu sebeple devir degeri dnme devri cinsinden belirtilmek zorundadir. Tezgah aildiginda is mili devri baslangi degeri olarak devri degeri cinsinden belirtilir. Bu sebeple aksi belirtilmedigi srece is mili devrinin devir degeri cinsinden belirtildigi kabul edeilecektir. Is mili devrinin dev/dak cinsinden belirtilmesi iin G97 kodu kullanilir. Ayni sekilde is mili devrinin kesme hizi degerine gre belirtilmesi iin ise G96 kodu kullanilir. Formatlari su sekildedir. G97 S1200 ; kodu is milinin 1200 deb/dakda dndrlecegini belirtir. G96 S120 ; ise is milinin 120 m/daklik kesme hizi degeri ile dndrlecegini belirtir. Buna mukabil bu kullanim seklinin pratikte hi bir anlami yoktur. Is mil devrinin kesme hiz degeri cinsinden belirtilecegi durumda is milinin ikacagi azami devir deger G92 S_ ; kodu ile belirtilir. rnegin programda G96 S120 ; G92 S3000 ; seklinde bir kod kullanilmis ise is milinin sabit kesme hizina gre kontrol edilecegi ve azami devir degerinin ise 3000 dev/dak oldugu bildirilmektedir. G92 S_ ; kodu G97 kodu ile birlikte kullanildiginda herhangi bir anlam ifade etmez.

Programlama10

1 /1

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

11.Takim Fonksiyonlari (T Kodlari)


Iki tipte takim fonksiyonu vardir. Bunlardan birisi Takim Seme Fonksiyonu digeri ise Takim mr Ynetimi Fonksiyonudur 11.1 Takim Seme Fonksiyonu T adresinden sonra 2 veya 4-haneli sayisal bir deger belirtilmek suretiyle, makinadaki takimlar seilebilir. Tek bir blokta sadece tek bir T kodu belirtilebilir. T adresi ile birlikte belirtilebilecek numaralar tezgahtan tezgaha degisiklik gsterir, bu sebeple T kodu ile belirtilebilecek olan numaralarin neler oldugunu grenmek amaciyla takim tezgahi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gereklidir. Ayn blokta hareket kodu ile T kodu ayni anda belirtilmislerse, komutlarin icra edilme sirasi asagida gsterilen yntemlerden biri seklindedir. i) ii) Hareket kodu ile T kodunun ayni anda icra edilmesi Hareket kodu icra edildikten sonra T kodunun icra edilmesi

Hangi yntemin seildigi takim tezgahi imalatcisinin spesifikasyonlarina baglidir. Bu amala kullanim kilavuzlarina basvurulmasi gereklidir.

11.2 Takim mr Ynetimi Fonksiyonu Takimlar her bir grup iin takim mr (kullanim zamani veya sikligi) ile belirtilecek sekilde degisik gruplara siniflandirilir. Kullanimda olan her bir gruptaki takim mrnn biriktirilmesi ve ayni grupta daha nceden siraya konulan takimin seimi fonksiyonu takim mr ynetimi fonksiyonu olarak adlandirilir. 1 n Takim grup numarasi m Takim no Takim kompanzasyon Takim mr degeri degerini belirten kod Ilk takim mr ynetim verileri nnci takim mr ynetim verileri

Isleme programi iin takim grubundan bir takimin seilmesi ile, takim mr ynetilebilir.

Programlama11

1 /5

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

11.2.1 Takim mr Ynetim Verileri Takim mr ynetim verileri takim grup numaralari, takim numaralari, takim kompanzasyon degerlerini belirten kodlar ve takim mr degerlerinden ibarettir. Takim Grup Numarasi. Kaydedilebilecek azami grup sayisi ve her bir gruptaki takim sayisi 39#0 ve #1 parametreleri ile ayarlanabilir. 512 takim ifti opsiyonel fonksiyonu olmadan azami takim gruplari sayisi Grup Sayisi Takim Sayisi 16 16 32 8 64 4 128 2 512 takim ifti fonksiyonu oldugunda azami takim gruplari sayisi Grup sayisi Takim sayisi 64 32 128 16 256 8 512 4

39 nolu parametrenin 0 ve 1nci bitleri degistirildigi zaman, G10 L3 kodu (tm gruplardaki verilerin kaydi ve silinmesi iin) ile takim mr ynetim verilerini tekrar kaydediniz. Aksi takdirde yeni veri iftleri olusturulamaz. Takim numarasi. T adresinden sonra iki veya drt haneli bir sayi belirtilir. Takim kompanzasyon degerini belirtmek iin kullanilan kod. Takim telafi degerlerini belirtmede kullanilan kodlar H kodlari (takim boyu telafisi iin) ve D kodlari (takim yariap telafileri) seklinde siniflandirilir. Takim telafi degerini belirtmek iin kullanilabilecek olan azami kod sayisi 200dr. Buna mukabil 99 nolu kod numarasi kullanilamaz. Takim telafi degerlerini belirten kodlar kullanilmayacagi zaman, kayit islemi atlanilabilir.

11.2.2 Takim mr ynetim verilerinin kaydedilmesi, degistirilmesi ve silinmesi Takim mr ynetim verileri CNC nitesine program iinde kaydedilebilir, silinebilir veya degistirilebilir. Tm gruplari silmek suretiyle kaydetme. Tm kaydedilen takim mr ynetim verileri silindikten sonra, programlanan takim mr ynetim verileri kaydedilebilir. Takim mr ynetim verilerinin silinmesi. Bir grup iin programlanan takim mr ynetim verileri silinebilir. (MDI operasyonu) Takim mr sayma tipinin kaydedilmesi. Her bir grup iin takim mr sayicilari nceden ayarlanabilir. (MDI operasyonu) mr Degeri. Takim mrnn zaman (dakika) veya siklik cinsinden belirtilip belirtilmeyecegi 39#2 parametresi ile ayarlanir. Takim mrnn azami degerleri asagidaki sekildedir. Dakika durumunda : 4300 dakika, Siklik durumunda : 9999 (kez)
Programlama11 2 /5

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Format: Format G10 L3; P_L_; T_H_D_; T_H_D_; P_L_; T_H_D_; T_H_D_; G11; M02 (M30);

Komutun anlami G10 L3; tm gruplari silerek kaydet P_; Grup numarasi L_ ; mr degeri T_; Takim numarasi H_; Takim boy telafi degerini belirten kod D_; Takim yariap telafi degerini belirten kod G11 ; Program sonu

11.2.3 Isleme Programinda Takim mr Ynetim Komutu Asagida belirtilen kod takim mr ynetimi iin kullanilir: T ; Takim grup numarasini belirtir. Takim mr ynetim fonksiyonu, belirtilen gruptan, mr asmamis olan bir takimi seer, ve bunu T kodu iktisi olarak verir. de 599 nolu parametre ile belirtilen takim mr ynetimi iptal numarasi ve grup numarasinin toplanmasi ile elde edilen deger belirtilir. rnegin, takim mr ynetimi iptal numarasi 100 ise, 1 nolu takim grubunu semek iin T101; seklinde kodun verilmesi gerekir. degeri, takim mr ynetimi iptal numarasindan az ise, T kodu siradan bir T kodu gibi algilanir. M06; nceden kullanilan takimlarin mr ynetimini sona erdirir, ve T kodu ile seilen yeni takimlarin mrlerinin sayilmasini baslatir. ok sayida M kodunun tek bir blokta belirtilmesi opsiyonu seildigi zaman, M06 kodunun tek basina belirtilmesi veya en azindan ilk M kodu olarak verilmesi gereklidir. H99 ; Mevcut durumda kullanilmakta olan takim iin, takim mr ynetim verilerinden H kodunu seer. H00 ; Takim boyu telafisini iptal eder D99; Mevcut durumda kullanilmakta olan takim iin, takim mr ynetim verilerinden D kodunu seer. D00 ; Takim yariap telafisini iptal eder

Programlama11

3 /5

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

M06 kodundan sonra H99 ve D99 kodlarinin belirtilmesi gereklidir. M06 kodundan sonra D99 veya H99 disinda bir kod belirtilir ise, takim mr ynetim verilerindeki D veya H kodu seilmez. Tipler . Takim mr ynetimi iin, asagida gsterilen drt farkli takim degistirme tipi vardir. Kullanilan tip tezgah imalatcisina gre degisiklik arzeder. Detayli bilgi iin tezgah imalatcisi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gereklidir. Takim degistirme tipi Takim degistirme kodunun (M06) kullanildigi blokta takim grup numarasi belirtilir. A nceden kullanilan takimlar B C D

Daha sonra kullanilacak takimlar

Takim mr sayma zamani

Aiklama

Parametre

M06 ile ayni blokta belirtilen M06 belirtildikten sonra, belirtilen takim gruptaki grubundaki takim iin mr sayma islemi takim iin mr baslatilir sayma islemi baslatilir. Normal olarak takim grup numarasi kendi basina belirtildiginde, B tipi kullanilir. Buna ragmen, C tipi ile takim grup numarsi kendi basina belirtildiginde herhangi bir alarm olusmaz 39#7 =0 39#7 =1 41#7 =1 41#7 =0 41#7 =0

Takim grup numarasi belirtilmis ve yeni bir takim seilmis ise, yeni takim seim sinyali iktisi verilir. rnekler Takim Degistirme Tipi A. Takim mr ynetimi iptal numarasi 100 olsun T101; 1 nolu gruptan mr bitmemis takim seilir. (10 nolu takimin seildigini kabul edelim) M06 ; 1 nolu gruptaki takim iin takim mr sayma islemi baslatilir. (10 nolu takimin mr sayilir) M06 T102; 2 nolu gruptaki takim iin mr sayma islemi baslatilir. (100 nolu takimin mr sayilir). Mevcut durumda kullanilmakta olan takim (1 nolu gruptaki ) T kod sinyali ile ikti olarak verilir.

Programlama11

4 /5

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Takim Degistirme Tipi B. Takim mr ynetimi iptal numarasi 100 olsun T101; 1 nolu gruptan mr bitmemis takim seilir. (10 nolu takimin seildigini farzedelim. Not) M06 T102 ; Takim mr sayma islemi, 1 nolu gruptaki takim iin baslatilir. (10 nolu takimin mr sayilir) 2 nolu gruptan mr bitmemis olan bir takim seilir. (100 nolu takim seilsin kabul edelim) M06 T103 ; 2 nolu gruptaki takim iin mr sayma islemi baslatilir. (100 nolu takim mr sayilmaya baslanir) 3 nolu takim grubundan mr bitmemis olan takim seilir. (200 nolu takimin seildigini kabul edelim) Not: Takim degistirme metodu C iin M06 T101; seklinde belirtiniz.

Takim Degistirme Tipi D. Takim mr ynetimi iptal numarasi 100 olsun T101M06; 1 nolu takim grubundan mr bitmemis olan takim seilir. (10 nolu takimin seildigini farzedelim) 1 nolu gruptaki takim iin mr sayma islemi baslatilir. T102 M06; mr gememis olan 2 nolu gruptan bir takim seilir. (100 nolu takim seilsin kabul edelim). 2 nolu gruptaki takim iin mr sayma islemi baslatilir. (100 nolu takimin mr sayilir)

11. 2.4 Takim mr Takim mr kullanim sikligi veya zaman (dakika) cinsinden belirtilebilir. Siklik Cinsinden Belirtme. Kullanim miktari programda kullanilan her bir takim iin 1 artirilir. Baska bir deyisle, CNC nitesi Reset konumundan otomatik operasyon durumuna girdikten sonra, takim degistirme komutu ve ilk takim grup numarasi belirtildiginde kullanim miktari 1 artirilir. Program iinde ayni grup numarasi birden fazla belirtilse dahi, kullanim degeri sadece 1 kez artirilir ve yeni takimlar seilmez. Zaman cinsinden Belirtme. M06 kodu ile takim degistirme islemi belirtildigi zaman, takim grup numarasinda belitilen takim iin takim mr ynetimi baslatilir. Takim mr ynetiminde, kesme islemi yerine getiren takim iin zaman degeri 4 snlik artimlar ile artirilir. Eger 4 snlik artim zamani asilmadan evvel takim degistirilirse, zaman degeri sayilmaz. Takimin, Single Blok-satir satir isleme, Feed Hold-ilerlemeyi durdurma, Rapid-hizli hareket, Bekleme, makina kilitleme, ve interlock (kilitleme) zamanlarinda kullanimi sirasinda zaman degeri sayilmaz. Mevcut takimlar arasindan bir takim seildigi zaman, mr bitmemis olan takimin bulunma islemi mevcut takimdan son takima kadar arastirilir. Takim mr ynetim fonksiyonu sirasinda belirtilen gruba ait olan son takimin mr bitmis ise, takim degistirme sinyali ikti olarak verilir. Takim mr zaman cinsinden ynetilmekte ise, gruptaki son takimin mr doldugunda sinyal ikti olarak verilir. Takim mr siklik cinsinden ynetiliyorsa, CNC nitesi Reset edildiginde veya takim mr saymaya baslama M kodu belirtildiginde sinyal ikti olarak verilir.
Programlama11 5 /5

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

12. Program Konfigrasyonu


Iki farkli program tipi vardir; ana program ve alt program. Normal olarak, CNC sistemi ana programa gre alisir. Bununla birlikte, ana program iinde alt programi agiran bir kod ile karsilasildiginda, kontrol alt programa geer. Alt programda ana programa dnmeyi belirten bir kod ile karsilasildiginda kontrol ana programa geer.

CNC tezgah bellegi 200e kadar program kaydetme kapasitesine sahiptir (standrat degeri 63 tr). Makinayi alistirmak iin kaydedilen programlar arasindan bir ana program seilebilir. Bir program asagida belirtilen bilesenlerden ibarettir. Bilesenler Teyp baslangici Baslik kismi Program basi Program kismi Aiklama kismi Teyp sonu Tanimlama Program dosyasinin baslangicini gsteren sembol Program dosyasina baslik vermek amaciyla v.s. kullanilir Programin baslangicini gsteren sembol Isleme programi komutlari Operatre talimat vermek iin kullanilan aiklama kisimlari Program dosyasinin sonunu gsteren sembol

Program kismi ok sayida bloktan ibarettir. Program kismi pogram numarasi ile baslar ve program bitis kodu ile sona erer.
Programlama12 1 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Program kismi konfigrasyonu Program Numarasi Blok 1 Blok 2 Blok n Program sonu

Program kismi (ISO kodunun kullanildigi program rnegi) O 0001 LF N1 G91 G00 X120.0 Y50.0 LF N2 G43 Z50. H1 LF Nn M05 LF M30 LF

Blok; hareket komutlari, sogutma suyunu ama/kapama v.s. gibi isleme operasyonu ile ilgili bilgileri ihtiva eder. / kodundan sonra bir deger belirtildigi zaman operatr panelinde bulunan BLOCK SKIP anahtarinin konumuna gre bu blok icra edilir veya islenmeden geilir. 12. 1 Program Kisimlari Disindaki Program Bilesenleri Bu kisimda program kismi disindaki program bilesenleri tanitilacaktir.

Teyp Baslangici Teyp baslangici NC programlarini ihtiva eden dosyanin baslangicini gsterir. Programlar siradan bir personel bilgisayar vasitasiyla girildigi durumda isarete gerek yoktur. Isaret CRT ekraninda gsterilmez. Bununla birlikte eger dosya bilgisayara aktarilacak ise, dosyanin baslangicinda bu sembol otomatik olarak atanir. Isim Teyp baslangici ISO kodu % EIA kodu ER Bu kullanim kilavuzundaki notasyon %

Baslik Kismi Programlardan evvel girilen veriler baslik kismini olusturur. Isleme operasyonu baslatildiginda, tezgahi atiktan sonra veya sistem reset edildiginde label skip (baslik atlama) durumu otomatik olarak ayarlanir. Baslik atlama durumunda, ilk end-of-block (Blok sonu) kodu okunana kadarki tm bilgiler ihmal edilir. Eger dosya CNC sisteme bir I/O cihazi vasitasiyla okunmakta ise, baslik kisimlari baslik atlama fonksiyonu vasitasiyla atlanir. Baslik kismi genellikle dosya basligi gibi bilgileri ierir. Baslik kismi atlandigi zaman, TV check -kontrol- islemi yapilmaz. Bu sebeple baslik kismi EOB-End ofblock-blok sonu kodu hari herhangi bir kod ihtiva edebilir.

Programlama12

2 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Program Basi Baslik kismindan sonra ve program kismindan nce program baslangi kodu hemen girilmelidir. Bu kod programin basini belirtir, ve daima baslik atlama fonksiyonunu devre disi birakmak iin gereklidir. Programin personel bilgisayarda yazilip aktarilmasi durumunda bu kod Enter tusuna basilmak suretiyle girilebilir. Isim Program basi ISO kodu LF EIA kodu CR Bu kilavuzdaki notasyon ;

Eger bir dosya ok sayida programdan ibaret ise, baslik atlama operasyonu iin EOB kodu ikinci veya bir sonraki program numarasindan evvel gzkmemelidir. Bununla birlikte, programin baslangicinda eger bir nceki program % ile sona ermis ise bir program baslangici gereklidir

Aiklama Kismi Kontrol-devre disi ve kontrol-devrede kodlari arasinda verilen herhangi bir bilgi aiklama olarak gz nne alinir. Kullanici bu kisimda program ile ilgili istedigi aiklamayi verebilir. Aiklama kisminda yazibilecek karakter sayisi konusunda herhangi bir kisitlama yoktur. Isim Kontrol devre disi Kontrol devrede ISO kodu ( ) EIA kodu 2-4-52-4-7 Bu kilavuzdaki Anlami notasyon ( Aiklama kisminin basi ) Aiklama kisminin sonu

rnegin operatre 10 nolu takimdaki operasyonu dikkatli isle seklinde bir aiklamanin program iinde verilmesi gerekiyorsa . G90 G54 G00 X120. Y40. S1200 M3; (10 NOLU TAKIMDAKI OPERASYONU DIKKATLI ISLE); seklinde programda belirtilebilir. Program personel bilgisayardan CNC tezgah bellegine aktariliyorsa, aiklama kisimlari ihmal edilmez ayni sekilde bellege kaydedilir. Bununla birlikte CNC tezgahta kabul edilebilecek kodlarin disinda olan kodlar ihmal edilir. Program tezgahtan personel bilgisayara aktariliyorsa, aiklama kisimlari da aktarilir. Program ekranda gsterildigi zaman, aiklama kisimlari da gsterilir. Programin alistirilmasi sirasinda aiklama kisimlari islenmeden geilir. 18#6 parametresinin ayarlanmasi suretiyle TV check fonksiyonu aiklama kisimlarina da tatbik edilebilir.

Programlama12

3 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Program kisminin ortasinda uzun bir aiklama kismi varsa, eksen boyunca olan hareket uzun bir zaman sresince byle bir aiklama kisminda askida tutulur. Bu sebeple hareketde askida kalmaya meydan vermeyecek veya hareket islemlerinin olmadigi kisimlarda aiklamalarin bulunmasi faydalidir. Teyp Sonu Teyp sonu karakteri, NC programlari ihtiva eden dosyalarin sonuna eklenmelidir. Eger programlar personel bilgisayar vasitasiyla girilmekte ise, teyp sonu isaretinin eklenmesine gerek yoktur. Dosya CNC tezgahtan bilgisayara aktarildigi durumunda teyp sonu karakteri otomatik olarak dosya sonuna eklenir. Eger programin sonuna M02 veya M30 komutu kullanilmadan % isareti eklenirse 8 nolu alarm olusur. Isim Teyp sonu ISO kodu % EIA kodu ER Bu kilavuzdaki notasyon %

12.2 Program Kisminin Konfigrasyonu Bu kisimda program kisminin elemanlari tanitilacatir.

Program Numarasi Program numarasi bellekte kaydedilen programlarin ayirdedilmesi amaciyla O adresini takiben 4-haneli sayisal deger vasitasiyla belirtilir. ISO kodu ile program yazildigi durumda O adresi yerine : karakteri de kullanilabilir. Programin basinda program numarasi belirtilmedigi zaman, programin basinda bulunan sira numarasi (N) program numarasi olarak gz nne alinir. Bununla birlikte dikkat edilmesi gerekir ki; N0 degeri program numarasi olarak kullanilamaz. Eger programin basinda program numarasi veya sira numarasi yoksa, program bellege kaydedilirken program numarasinin CRT/MDI panelinden girilmesi gereklidir.

Programlama12

4 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

80009999 numaralari arasindaki program numaralari takim tezgahi imalatcilari tarafindan kullanilabilir, ve tezgah kullanicisinin bu numaralari kullanmasi parametreler ile kisitlanabilir.

Sira Numarasi ve Blok Program ok sayida komutlardan olusur. Programin en kk birimi blok olarak adlandirilir. Herhangi bir blok baska bir bloktan EOB karakteri ile ayirt edilir. Isim ISO kodu En of Blok EOB LF EIA kodu CR Bu kilavuzdaki notasyon ;

Blogun baslangicinda, N adresi ve bunu takibeden 4-haneli (19999) bir sayi belirtilebilir. Bu kelime sira numarasi olarak adlandirilir. Sira numaralari rastgele sira ile belirtilebilir, ve herhangi bir numara atlanabilir. Sira numaralari program iinde sadece kullanilmak istenen bloklarda belirtilir, diger bloklarda belirtilmesine gerek yoktur. Bununla birlikte genel olarak, isleme adimlari ile uygunluk olmasi aisindan sira numaralarinin artan bir sira ile atanmasi sagliklidir. N300 X200.0 Z300.0 ; Sira numarasi ve blok Diger CNC sistemler ile dosya uyumlulugunu temin etmek iin, N0 sira numarasinin kullanilmamasi gereklidir. Ayni sekilde program numarasi olarak 0 degeri de kullanilamaz.

TV Check (Teyp Boyunca Dik Parity Kontrolu) Teype yatay olan girilen blok iin dikey parity kontrolu yapilir. Bir bloktaki karakter sayisi tek (odd) ise, 002 Alarmi olusur. Label skip (baslik atlama) fonksiyonu ile atlanan karakterler iin parity kontrolu yapilmaz. Aiklama kisminda verilen karakterlere de Parity kontrolu yapilir. TV check fonksiyonu MDI nitesinden ayarlanmak suretiyle devreye alinabilir veya devre disi birakilabilir.

Blok Konfigrasyonu (Kelime ve Adres) Bir blok bir yada daha fazla kelimeden olusur. Kelime ise adres ile bunu takibeden belirli hane uzunlugunda sayisal degerden ibarettir. Sayisal degere + veya seklinde isaret verilebilir. Bununla birlikte + degeri belirtilmez ise deger pozitif (+) deger olarak algilanir. Adres iin A-Z arasindaki bazi harfler kullanilir; adres kendinden sonra gelen sayisal ifadenin anlamini tanimlar. Asagida verilen tabloda CNC sisteminde kullanilan adresler ve anlamlari belirtilmektedir. Hazirlik fonksiyonuna bagli olarak bir adres farkli anlamlara sahip olabilir.

Programlama12

5 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Fonksiyon Program numarasi Sira Numarasi Hazirlik Fonksiyonu Boyut degeri Ilerleme fonksiyonu Is mili devir fonksiyonu Takim fonksiyonu Ek fonksiyon Telafi numarasi Bekleme Program numarasi belirtme Tekrar sayisi Program Parametreleri

Adres O N G X,Y,Z,U,V, W,A,B,C I, J, K R F S T M B D,H P,X P P P,Q

Anlami Program numarasi Sira numarasi Hareket tipini belirtir Koordinat eksenleri hareket komutu Yay merkezi koordinatlari Yay yariapi Dakikadaki ilerleme Devir basina ilerleme Is mili devri Takim numarasi Takim tezgahinin ON/OFF kontrolu Tabla indeksleme v.b. Telafi numarasi Bekleme zamani Alt program numarasi Alt program tekrar sayisi evrim parametreleri

Temel Adresler ve Komut Degerleri Araliklari Temel adresler ve bu adresler ile belirtilecek olan sayisal degerlerin araliklari asagidaki tabloda verilmektedir. Burada dikkat edilmesi gerekli olan, bu degerlerin CNC kismindaki limitleri gsterdigidir. Bununla birlikte bu degerler makina kisminda tamamiyla farklidir. rnegin CNC sistemi hizli hareket iin X eskeni boyunca 100 m/dak hizli hareket ile pozisyonlandirma yapabilmesine karsin, bu deger makinadaki kisitlamalar sebebiyle daha dsk (rnek 15 m/dak) olabilir. Bu sebeple tezgah zelliklerinin bu degerleri belirtmeden evvel ncelikli olarak bilinmesi gereklidir. Fonksiyon Program numarasi Sira Numarasi Hazirlik Fonksiyonu Boyut degeri Ilerleme fonksiyonu Is mili devir fonksiyonu Takim fonksiyonu Ek fonksiyon Telafi numarasi Bekleme Program numarasi belirtme Tekrar sayisi Program Parametreleri
Programlama12

Adres O N G X,Y,Z,U,V, W,A,B,C I, J, K,R F S T M B D,H P,X P P P,Q

Metrik sistem 1-9999 1-9999 0-255 99999.999 mm 9999.9999 mm 1-24000 mm/dak 0-20000 dev/dak 0-9999 0-999 0-999999 0-200 0-9999.9999 sn 1-9999 1-999
6 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Program Sonu Program sonu asagidaki kodlardan bir tanesinin kullanilmasi suretiyle belirtilir. Kod M02 M30 M99 Kullanim yeri Ana program iin Alt program iin

Programin icrasi sirasinda program bitis kodlarindan bir tanesi icra edilirse, CNC sistemi programin icrasini sona erdirir ve sistemi Reset konumuna alir. Alt proram bitis kodu icra edildigi zaman kontrol sistemi alt programin agirildigi ana programa dner.

12.3 Alt Program

Eger bir programda belirli araliklar ile tekrarlanmasi gerekli olan program kisimlari varsa, byle program kisimlari bir alt program halinde yazilip ana programda bu alt programin agirilmasi suretiyle programlama islemi daha da kisaltilabilir. Alt programlarin ana programlardan ayrilan farki program sonunda M30 kodu yerine M99 kodunun kullanilmasidir. Bir alt program baska bir alt programi da agirabilir. Alt program konfigrasyonu

Alt program agirma M98 P ;

Alt program Alt program tekrar sayisi numarasi Tekrar sayisi belirtilmek istenmiyorsa programin bir kez tekrarlanacagi belirtilir ve sadece program numarasi belirtilir.
Programlama12 7 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Ana program alt programi agirdiginda, bu tek-seviyeli alt program agirma olarak adlandirilir. Bylece, alt program agirma islemi iki-seviyeye kadar yaptirilabilir.

Tek bir agri komutu ile, alt programi 999 kez agirabilir. Otomatik programlama sistemleri ile uyumluluk saglamak amaciyla, O adresini veya : karakterini takiben ilk blokta Nxxxx program numarasi yerine kullanilabilir. P adresi ile belirtilen program numarasi bellekte bulunamazsa 78 P/S alarmi olusur. rnekler M98 P 51002 ; Bu komut 1002 nolu alt programin 5 defa agirilmasini ifade eder. Alt program agirma komutu hareket komutunun kullanildigi ayni blokta belirtilebilir. X100. M98 P1200 ; Bu rnek X100. Hareketinin tamamlanmasina mteakip 1200 nolu alt programin agirilmasini belirtir. Ana programdan agirilan alt programlarin icra sirasi

zel Kullanim Alt program sonunda (M99) P adresi ile birlikte bir sira numarasi belirtilirse, kontrol sistemi alt programin agirildigi bloktan sonraki bloga dnmez, bunun yerine P ile belirtilen sira numarasina dner. Bu metod ile ana programa dnme islemi diger ynteme oranla biraz daha fazla zaman harcar.

Programlama12

8 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Eger ana programda M99 kullanilmis ise, kontrol sistemi program basina geri dner. rnegin, ana programin herhangi bir yerinde /M99 seklinde belirtilerek, blok atlama anahtari ile programin icrasi kontrol edilebilir. M99 kodu icra edilirse, kontrol sistemi programin basina dner, ve programin icrasi bastan itibaren tekrarlanir. Blok atlama anahtari OFF konumuna alindigi durumda icra islemi bastan itibaren tekrarlanir. Eger BLOK atlama anahtari ON konumuna alinirsa, /M99 kodunun bulundugu blok islenmeden geilir ve programin icrasi bir sonraki bloga geer ve program tamami ile islenir. Eger /M99 P n seklinde bir komut ana program iinde kullanilirsa, kontrol sistemi program basina dnmek yerine P n ile belirtilen sira numarasina dner. Bu durumda Pn ile belirtilen satira dnme islemi biraz zaman alir.

Alt program MDI vasitasiyla programin basinin arastirilmasi ile ana programda oldugu gibi icra edilebilir. Bu durumda, eger M99 kodunu ihtiva eden bir blok icra edilirse, kontrol sistemi alt programi tekrar islemek iin programin basina dner. Eger M99 P n seklinde bir komut ihtiva eden blok icra edilirse, alt programda P n ile belirtilen bloga kontrol sistemi dner ve islem buradan devam eder. Bu programi sona erdirmek iin, /M02 veya /M30 kodlarindan herhangi birini ihtiva eden bir blok program iinde uygun bir yere yerlestirilmelidir ve blok atlama (BLOCK SKIP) anahtarinin durumuna gre bu blogun icra islemi gereklestirilir.

Programlama12

9 /9

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13. PROGRAMLAMAYI BASITLESTIREN FONKSIYONLAR


13.1 evrimler evrimler isleme programlarinin olusturulmasini kolaylastirirlar. evrimler ile sik sik tekrarlanan isleme operasyonlari tek bir G-kodu altinda toparlanip programlama islemi daha da kolaylastirilir. Ek olarak evrimlerin program iinde kullanilmasi programin kisa olmasini ve neticede bellekte az yer kaplamasini da saglar. Asagidaki tabloda evrimler, yapmis olduklari operasyonlar ve kullanildigi yerler gsterilmektedir.
G kodu G73 G74 G76 G80 G81 G82 G83 G84 G85 G86 G87 G88 G89 Delik islemi (-Z yn) Kesikli ilerleme Ilerleme Ilerleme Ilerleme Ilerleme Kesikli ilerleme Ilerleme Ilerleme Ilerleme Ilerleme Ilerleme Ilerleme Delik dibindeki operasyon BeklemeIs milini saat ynnde dndrme (CW) Is mili pozisyonlandirilir Bekleme BeklemeIs milini saatin tersi ynde dndrme Is mili durar Is mili saat ynnde dner BeklemeIs mili durar Bekleme Geri ikma (+Z yn) Hizli hareket Ilerleme Hizli hareket Hizli hareket Hizli hareket Hizli hareket Ilerleme Ilerleme Hizli hareket Hizli hareket Elle Ilerleme Uygulama alani Gagalama ile hizli delik delme Sol Kilavuz ekme Finis delik isleme evrim iptali Delik delme, punta ama Delik delme Gagalama ile delik delme Kilavuz ekme Delik isleme Delik isleme Arka delik isleme Delik isleme Delik isleme

Herhangi bir evrim sekilde gsterildigi gibi 6 (alti) ana operasyon sirasindan olusur.

Programlama13

1 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Operasyon 1. X ve Y eksenlerinin pozisyonlandirilmasi Operasyon 2. R (emniyet) noktasina kadar hizli hareket ile yaklasma Operasyon 3. Delik isleme Operasyon 4. Delik dibindeki operasyon Operasyon 5. R (emniyet) noktasina geri ikma Operasyon 6. Baslangi noktasina hizli hareket ile ikma evrimlerde ilk operasyonda yapilacak olan pozisyonlandirma hareketine ait pozisyonlama dzlemi G17, G18, G19 dzlem seim komutlari ile belirlenir. Dzlem seim komutlarindan herhangi birisi ile pozisyonlama dzlemi seildiginde, pozisyonlama ekseni (delik operasyonunun yapildigi eksen) bu dzleme dik olan eksendir. Dzlem seim komutlarinin G73G89 arasinda kalan evrim kodlarinin kullanilmadigi ayri bir blokta belirtilmesi gereklidir. Pozisyonlama dzlemi ve delik ekseni G kodu G17 G18 G19 Pozisyonlama dzlemi X Y dzlemi Z X dzlemi Y Z dzlemi Delik ekseni Z ekseni Y ekseni X ekseni

57#6 nolu parametrede FXY degeri 0 olarak belirtilmek suretiyle delik ekseni daima Z ekseni olacak sekilde ayarlanabilir. Delik eksenlerinin programda degistirilmesi gerekli oldugu durumlarda, evrim iptal kodlarindan sonra degistirilmesi gereklidir. evrimlerde Delik Derinliginin ve Emniyet Noktasinin Belirtilmesi evrimlerde delik derinliginin belirtilmesi G90 (mutlak) ve G91 (artimsal) kodlardan hangisinin aktif olduguna gre degisiklik gsterir. Asagidaki sekilde delik derinliginin G90 ve G91 kodlarina gre nasil belirtilecegi gsterilmektedir. G90 kodunda delik derinligi para sifir noktasindan itibaren Z ekseni derinligi olarak verilir. G91 kodunda ise, R noktasindan itibaren delik dibine ulasmak iin gerekli olan hareket miktari isareti ile birlikte verilir. Emniyet noktasi ( R ) noktasi G90 modunda para sifir noktasindan Z ekseninde olan koordinat degeri cinsinden, G91 modunda ise baslangi noktasi ile emniyet noktasi arasindaki fark degeri isareti ile birlikte belirtilir.

Programlama13

2 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Delik Modlari G73, G74, G76 ve G81G89 kodlari modal G kodlaridir ve iptal edilene kadar aktif olarak kalirlar. Delik modunda delik operasyonu ile ilgili olan veriler bir kez belirtildiginde, bu degerler degistirilene kadar veya evrim iptal edilene kadar geerli kalir. evrimin ilk belirtildigi blokta gerekli olan tm veriler evrim kodu ile birlikte belirtilmelidir, sonraki bloklarda ayni evrim ile islemler yapilacak ise, sadece degistirilmesi gerekli olan evrim verileri degistirilir. Geri ikma pozisyonu Takim delik dibine vardiktan ve delik dibindeki operasyonunu tamamladiktan sonra takimin geri ikma konumunun baslangi noktasi mi yoksa emniyet noktasi mi olacagi sirasiyla G98 ve G99 kodlari vasitasiyla belirtilir. evrimin baslangicinda veya sonraki bloklarda takimin delik dibinde islemini bitirdikten sonra hangi noktaya ikacagi evrimin kullanildigi her bir blok iin ayri ayri belirtilir. G98 ve G99 karsilikli dnsml modal G kodlaridir. Yani bir defa belirtildiklerinde (G98 veya G99) diger G kodu (G98 veya G99) belirtilene kadar aktif olarak kalirlar. Genel olarak isleme operasyonunun cinsine gre degisse de G99 kodu delik evriminin baslatildigi bloktaki ilk delik operasyonunda ve G98 kodu ise delik evriminin bittigi son delik son delik operasyonunda kullanilir. Tezgah aildiginda G98 kodu aktif haldedir.

evrimlerde Tekrar Sayisi evrimlerin tekrar sayisi evrim blogunda K degeri ile belirtilir. K degeri mutlak mod (G90) aktif halde iken evrimde belirtildiginde evrim ayni pozisyonda K defa tekrarlanir. Buna mukabil ervimlerde tekrar sayisinin artimsal modda belirtilmesi suretiyle evrimlerin delik isleme operasyonlarini ve bunun yanisira programlama islemini daha da kolaylastiran bir zelligi vardir. Artimsal mod aktif halde iken evrimlerde K degeri belirtildigi takdirde, evrim kodunun pozisyonlandirma blogunda belirtilen degerler kadar pozisyon kaydirilarak yeni elde edilen pozisyonda evrimin tekrarlanmasi saglanir. Islem K ile belirtilen degere ulasilincaya kadar devam eder. Buna gzel bir rnek belirli aralilar ile belirli sayida deliklerin delinme isleminin artimsal mod ve K degeri belirtilmek suretiyle islenmesidir. Tekrar sayisi sadece belirtildigi blokta geerlidir. Tekrar sayisi evrimde belirtilmedigi zaman islemin bir defa yapilacagi anlasilir.
Programlama13 3 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

evrimlerin Iptali evrimleri iptal etmek iin G80 kodu veya 01 grubunda bulunan (G00, G01, G02, G03) kodlarindan herhangi biri kullanilabilir. evrimleri aiklamak iin verilen sekillerde kullanilan semboller Sonraki kisimlarda evrimler sekiller ile teker teker aiklanacaktir. ncelikli olarak evrimleri aiklamak iin verecegimiz sekillerde kullanacagimiz sembolleri bir grelim.

evrim kodlari ile M kodu ayni blokta belirtildigi zaman M kodu ilk pozisyonlandirma operasyonu ile birlikte ayni anda icra edilir. Sistem M kodunu icra ettikten sonra delik evrimindeki 2nci operasyona geer. evrimlerde (G43, G44, G49) takim boyu telafisi belirtildigi zaman, R noktasina pozisyonlandirma esnasinda telafi tatbik edilir. evrim kodlarinin kullanildigi bloklarda 01 grubuna ait herhangi bir kod belirtilmez. evrimlerin kullanildigi modlarda takim yariap telafileri iptal edilir.

Programlama13

4 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.1 Gagalama Ile Hizli Delik Delme (G73) Bu evrim gagalama islemi ile delik deler. Takim ilk olarak R noktasina hizli hareket ile pozisyonlandirilir. Sonra evrimde belirtilen Q degeri kadar R noktasindan itibaren kesme ilerlemesi ile delige dalar. Sonra d mesafesi kadar hizli hareket ile geri ikar, sonra tekrar q+d mesafesi kadar derinlige kesme islemi ile dalar. Sonra d kadar yukari hizli hareket ile ikar. Bir nceki derinlik degerinden q kadar daha asagiya kesme ilerlemesi ile dalar. Bu islem delik dibine (Z ) varilincaya kadar devam eder. Takim delik dibine vardiktan sonra delik dibinden evrim blogunda kullanilan G98 veya G99 kodunun durumuna gre baslangi noktasina veya emniyet noktasina hizli hareket ile ikar. G73 X_ Y_ Z_ R_ Q_ F_ K_; X_ Y_ : Delik pozisyonu koordinatlari Z_ : Delik derinligi R _ : Emniyet noktasi mesafesi Q _ : Her bir dalistaki kesme derinligi F _ : Ilerleme K _ : Tekrar sayisi

Delik evriminde kullanilan d degeri 531 nolu parametre ile belirtilir. G73 kodu belirtilmeden evvel is milinin ncelikli olarak dndrlmesi (M kodu) gereklidir. Delik isleme operasyonunun yapildigi bloklarda Q ve R degerleri belirtilmelidir.
Programlama13 5 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnek alisma : Asagida sekli verilen isparasi zerinde 4 adet delik bulunmaktadir ve bunlarin matkap ile delinmesi istenmektedir. Buna gre G73 kodunu kullanmak suretiyle isleme programinin yazilmasi istenmektedir. Delik derinlikleri sekil zerinde gsterilmektedir.

120 80 4 3

40

80

A
20

1 2

A
X emniyet (R) noktasi baslangi noktasi
10

20 is parasi sifiri
3

18.98 12

26.96

21.42

12.36

O1; G17 G49 G40 G80;

Dzlem seimi, boy telafisi iptali, yariap telafisi iptali, evrim iptali G28 G91 Z0.; Z ekseninde sifira gnderme, takim degistirme pozisyonu T1 M6; Takim degistirme 16 mm matkap G0 G54 G90 X0. Y0. S800 M3 ; Takimi mutlak modda G54 koordinat sisteminde pozisyonlandirma, is milini dndrme G43 Z22. H01 M8 ; Takim boyu telafisi verme, suyu ama (G90) G73 G99 X20. Y20. Z-26.96 R3. 1 nolu delik delme Q5. F80 ; G98 (X20.) Y60. ; 4 nolu delik delme G99 X100. (Y60.) Z-18.98 ; 3 nolu delik delme G98 (X100.) Y20. ; 2 nolu delik delme G28 Z50. M5; Z ekseninde sifira gitme, is milini durdurma M9; Suyu kapama M30; Program sonu

Programlama13

6 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.2 Sol Kilavuz ekme evrimi (G74) Bu evrim ile sol kilavuz ekme islemi yapilir. Sol kilavuz ekme isleminde, delik dibine varildiginda, is mili saat ynnde dner. G74 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ; X_ Y_ : Delik pozisyonu verileri Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi mesafesi P_ : Delik dibindeki bekleme zamani F_ : Ilerleme degeri (dis adimi x devir) K_ : evrim tekrar sayisi

Kilavuz ekme islemi baslangicinda is milinin saatin tersi ynde dndrlmesi (M04) gereklidir. Delik dibine varildiginda, geri ikma islemini yerine getirebilmek amaciyla is milini saat ynnde (CW) dner ve dnmeyi takiben takim geri ikar. Sol kilavuz ekme islemi sirasinda operatr panelinde bulunan FEEDRATE OVERRIDE (ilerleme degistirme) anahtari devre disi kalir. Ayni sekilde kilavuz geri ikma islemini tamamlayincaya kadar ilerlemeyi durdurma (FEED HOLD) butonu devre disi kalir. rnek alisma: G73 kodunda verilen sekildeki 4 adet delikte kilavuz ekme islemi yapilmak istensin ve buna gre kilavuz operasyon kisminin programinin yazilmasi istendiginde; Ilerleme= Devir x Hatve= 500 x 1.5 = 750 mm/dak G43 Z22. H02 M08; Takim boyu telafisi ile baslangi noktasina yaklasma G0 G54 G90 X0. Y0. S500 M4 ; Pozisyonlama, is milini saatin tersi ynde dndrme G99 G74 X20. Y20. Z-21.42 R5. P500 1 nolu delikte kilavuz F750 ; G98 Y60.; 4 nolu delikte kilavuz G99 X100. Z-18.98 ; 3 nolu delikte kilavuz G98 Y20. ; 2 nolu delikte kilavuz G28 Z50. M5; Sifira gnderme
Programlama13 7 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.3 Finis Delik Isleme evrimi (G76) Finis delik isleme evrimi deliklerin hassas olarak islenmesinde kullanilir. Delik dibine varildiginda, takim delik dibinde P ile belirtilen miktar kadar bekler, is mili nceden belirlenen bir pozisyonlama konumunda durdurulur sonra takim islenen yzeyden Q degerinde belirtilen miktar takim ucuna zit ynde kadar kaar ve hizli hareket ile baslangi noktasina veya emniyet noktasina ikar. Sonra takim kaydirilan Q degeri kadar ters ynde kayarak delik merkezine pozisyonlandirilir ve is mili dnmeye baslar. G76 X_ Y_ Z_ R_ Q_ P_ F_ K_ ; X _ Y _ : Delik pozisyonu Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi P_ : Delik dibindeki bekleme miktari Q_ : Kayma miktari F_ : Ilerleme K_ : Tekrar sayisi

Q (delik dibindeki kayma miktari) modal bir degerdir ve tm evrimlerde degeri korunur. Bu sebeple G73 ve G83 kodlarini kullanma sirasinda bu degerin belirtilmesine dikkat edilmesi gereklidir. Delik dibine varildiginda is mili sabit bir dnme pozisyonunda sabitlenir ve takim takimin ucuna zit dogrultuda kayar ve sonra delikten hizli hareket ile ikarilir. Bu islem sayesinde bara islemlerinde islenen yzey zerinde iziklerin olusmasi nlenmis olur. rnek alisma: Yanda sekli verilen delik is parasi sifir noktasina gre X50. Y50. konumunda ve delik derinliginin 15 mm oldugunu kabul edelim. Buna gre G76 evriminin kullanilmasi suretiyle bu deligin islenmesi iin program kisminin yazilmasi istensin. G0 G90 G54 X50. Y50. S1200 M3; G43 Z50. H01 M8; G98 G76 X50. Y50. Z-15. R3. Q0.5 P500 F80 ; G28 G91 Z0. M5;
Programlama13 8 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.4 Delik Delme, Punta Ama evrimi (G81) Bu evrim normal delik delme islemi iindir. evrim ile takim emniyet noktasindan delik dibine kadar kesme ilerlemesi ile gider ve takim delik dibine vardiktan sonra hizli hareket ile geri ekilir. G81 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_; X _ Y _ : Delik pozisyonu Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi F_ : Ilerleme K_ : Tekrar sayisi

X ve Y eksenleri boyunca pozisyonlandirma sonrasi, R noktasina kadar takim hizli hareket ile gider. R noktasindan Z noktasina kadar delik delme islemi yapilir. Sonra takim hizli hareket ile geri ekilir. G81 kodu kullanilmadan evvel is milinin dndrlmesi gereklidir. rnek alisma: G73 kodu ile verilen is parasi rnegi gz nne alinarak ayni delik delme islemlerinin G81 kodu kullanilmasi suretiyle nasil yerine getirilecegine iliskin bir rnek verelim. O3; G29 G91 Z0. ; T2 M6; G0 G54 G90 X0 Y0 S1200 M3 ; G43 Z22. H01 M8 ; G99 G81 X20. Y20. Z-26.96 R3. F80 ; (1 nci delik islemi) G98 Y60. ; (4nc delik islemi) G99 X100. Z-18.98 ; (3 nc delik islemi) G98 Y20.; (2nc delik islemi) G28 Z50. M5; M30;
Programlama13 9 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.5 Delik Delme evrimi (G82) Bu evrim normal delik delme islemi iindir. evrim ile takim emniyet noktasindan delik dibine kadar kesme ilerlemesi ile gider ve takim delik dibine vardiktan sonra P ile belirtilen miktar kadar bekler ve hizli hareket ile geri ekilir. G82 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_; X _ Y _ : Delik pozisyonu Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi P_ : Delik dibindeki bekleme miktari F_ : Ilerleme K_ : Tekrar sayisi

X ve Y eksenleri boyunca pozisyonlandirma sonrasi, R noktasina kadar takim hizli hareket ile gider. R noktasindan Z noktasina kadar delik delme islemi yapilir. Islem sonrasi takim delik dibinde P ile belirtilen miktar (sn veya milisaniye) kadar bekletilir ve sonra hizli hareket ile geri ekilir. G82 kodu kullanilmadan evvel is milinin dndrlmesi gereklidir. rnek alisma: G73 kodu ile verilen rnek gz nne alinarak ayni delik delme islemlerinin G82 kodu kullanilmasi suretiyle nasil yerine getirilecegine iliskin bir rnek verelim. O3; G29 G91 Z0. ; T2 M6; G0 G54 G90 X0 Y0 S1200 M3 ; G43 Z22. H01 M8 ; G99 G82 X20. Y20. Z-26.96 R3. P500 F80 ; (1 nci delik islemi) G98 Y60. ; (4nc delik islemi) G99 X100. Z-18.98 ; (3 nc delik islemi) G98 Y20.; (2nc delik islemi) G28 Z50. M5; M30;
Programlama13 10 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.6 Gagalama Ile Delik Delme (G83) Bu evrim gagalama islemi ile delik deler. Delik dibine kadar kesikli ilerleme ile gitmek suretiyle delik islemi sirasinda olusan talaslarin kirilmasina yardimci olur. Takim ilk olarak R noktasina hizli hareket ile pozisyonlandirilir. Sonra evrimde belirtilen Q degeri kadar R noktasindan itibaren kesme ilerlemesi ile delige dalar. Sonra emniyet noktasina hizli hareket ile geri ikar. Sonra q-d degeri kadar derinlige hizli hareket ile dalar. Sonra kesme ilerlemesi ile bir nceki derinlik degerinden q kadar daha derine dalarak kesme islemi yapar sonra tekrar emniyet noktasina ikar sonra tekrar v.s. islemlerini yapar. Delik dibine varilincaya kadar bu islemler tekrarlanir, bylelikle delik delme islemi esnasinda olusan talaslar disari atilmis olur. Takim delik dibine vardiktan sonra delik dibinden evrim blogunda kullanilan G98 veya G99 kodunun durumuna gre baslangi noktasina veya emniyet noktasina hizli hareket ile ikar. G83 X_ Y_ Z_ R_ Q_ F_ K_; X_ Y_ : Delik pozisyonu koordinatlari Z_ : Delik derinligi R _ : Emniyet noktasi mesafesi Q _ : Her bir dalistaki kesme derinligi F _ : Ilerleme K _ : Tekrar sayisi

Q degerinin daima pozitif olarak belirtilmesi gereklidir. Delik evriminde kullanilan d degeri 532 nolu parametre ile belirtilir. G83 kodu belirtilmeden evvel is milinin ncelikli olarak dndrlmesi (M kodu) gereklidir. G83 kodu ile M kodu ayni blokta belirtildigi zaman M kodu ilk pozisyonlandirma operasyonu ile birlikte ayni anda icra edilir. Sistem M kodunu icra ettikten sonra delik evrimindeki 2nci operasyona geer. evrimlerde (G43, G44, G49) takim boyu telafisi belirtildigi zaman, R noktasina pozisyonlandirma esnasinda telafi tatbik edilir. Delik isleme operasyonunun yapildigi bloklarda Q ve R degerlerini belirtilmelidir. G83 kodunun kullanildigi bloklarda 01 grubuna ait herhangi bir kod belirtilmez. evrimlerin kullanildigi modlarda takim yariap telafileri iptal edilir.

Programlama13

11 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnek alisma : Asagida sekli verilen isparasi zerinde 4 adet delik bulunmaktadir ve bunlarin matkap ile delinmesi istenmektedir. Buna gre G83 kodunu kullanmak suretiyle isleme programinin yazilmasi istenmektedir. Delik derinlikleri sekil zerinde gsterilmektedir.

120 80 4 3

40

80

A
20

1 2

A
X emniyet (R) noktasi baslangi noktasi
10

20 is parasi sifiri
3

18.98 12

26.96

21.42

12.36

O1; G17 G49 G40 G80;

Program no Dzlem seimi, boy telafisi iptali, yariap telafisi iptali, evrim iptali G28 G91 Z0.; Z ekseninde sifira gnderme, takim degistirme pozisyonu T1 M6; Takim degistirme 16 mm matkap G0 G54 G90 X0. Y0. S800 M3 ; Takimi mutlak modda G54 koordinat sisteminde pozisyonlandirma, is milini dndrme G43 Z22. H01 M8 ; Takim boyu telafisi verme, suyu ama (G90) G83 G99 X20. Y20. Z-26.96 R3. Q5. 1 nolu delik delme F80 ; G98 (X20.) Y60. ; 4 nolu delik delme G99 X100. (Y60.) Z-18.98 ; 3 nolu delik delme G98 (X100.) Y20. ; 2 nolu delik delme G28 Z50. M5; Z ekseninde sifira gitme, is milini durdurma M9; Suyu kapama M30; Program sonu

Programlama13

12 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.7 Kilavuz ekme evrimi (G84) Bu evrim ile kilavuz ekme islemi yapilir. Kilavuz ekme isleminde, delik dibine varildiginda, is mili saat ynnn tersi ynde dner. G84 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ; X_ Y_ : Delik pozisyonu verileri Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi mesafesi P_ : Delik dibindeki bekleme zamani (sn veya mili saniye ) F_ : Ilerleme degeri (dis adimi x devir) K_ : evrim tekrar sayisi

Kilavuz ekme islemi baslangicinda is milinin saat ynnde dndrlmesi (M03) gereklidir. Delik dibine varildiginda, geri ikma islemini yerine getirebilmek amaciyla is milini saat ynnn tersi ynde dner ve dnmeyi takiben takim geri ikar. Kilavuz ekme islemi sirasinda operatr panelinde bulunan FEEDRATE OVERRIDE (ilerleme degistirme) anahtari devre disi kalir. Ayni sekilde kilavuz geri ikma islemini tamamlayincaya kadar ilerlemeyi durdurma (FEED HOLD) butonu devre disi kalir. rnek alisma: G73 kodu ile verilen sekildeki 4 adet delikte kilavuz ekme islemi yapilmak istensin ve buna gre kilavuz operasyon kisminin programinin yazilmasi istendiginde; Ilerleme= Devir x Hatve= 500 x 1.5 = 750 mm/dak G43 Z22. H02 M08; G0 G54 G90 X0. Y0. S500 M4 ; G99 G84 X20. Y20. Z-21.42 R5. P500 F750 ; G98 Y60. ; G99 X100. Z-18.98 ; G98 Y20. ; G28 Z50. M5 ;
Programlama13

Takim boyu telafisi ile baslangi noktasina yaklasma Pozisyonlama, is milini saatin tersi ynde dndrme 1 nolu delikte kilavuz 4 nolu delikte kilavuz 3 nolu delikte kilavuz 2 nolu delikte kilavuz Sifira gnderme, is milini durdurma

13 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.8 Delik Isleme evrimi (G85) Bu evrim delik isleme operasyonu iin kullanilir. G85 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_ ; X_ Y_ : Delik pozisyonu verileri Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi mesafesi F_ : Ilerleme degeri (dis adimi x devir) K_ : evrim tekrar sayisi

X_Y_ eksenlerinde pozisyonlandirma yapildiktan sonra, R noktasina kadar takim hizli ilerleme ile yaklasir. R noktasindan Z noktasina kadar delik isleme operasyonu yaptirilir, takim delik dibine vardiktan sonra kesme ilerlemesi degeri ile baslangi noktasina (G98) veya emniyet noktasina (G99) ikar. G85 kodu kullanilmadan evvel is milinin ncelikli olarak dndrlmesi gereklidir. rnek alisma: Yanda resmi verilen delik isleminin deligin is parasi sifir noktasina gre X50. Y100. konumunda oldugu ve derinliginin 20 mm oldugu kabulu ile isleme operasyonunun kodlanmasi istenmektedir. G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ; G43 Z50. H08 M8 ; G98 G85 X50. Y100. Z-20. R3. F60 ; G28 G91 Z0. M5

Programlama13

14 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.9 Delik Isleme evrimi (G86) Bu evrim delik isleme operasyonu iin kullanilir. G86 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_ ; X_ Y_ : Delik pozisyonu verileri Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi mesafesi F_ : Ilerleme degeri (dis adimi x devir) K_ : evrim tekrar sayisi

X_Y_ eksenlerinde pozisyonlandirma yapildiktan sonra, R noktasina kadar takim hizli ilerleme ile yaklasir. R noktasindan Z noktasina kadar delik isleme operasyonu yaptirilir, takim delik dibine vardiktan sonra is mili durur ve durma islemini takiben takim hizli hareket ile ile baslangi noktasina (G98) veya emniyet noktasina (G99) ikar. G86 kodu kullanilmadan evvel is milinin ncelikli olarak dndrlmesi gereklidir. rnek alisma: Yanda resmi verilen delik isleminin deligin is parasi sifir noktasina gre X50. Y100. Konumunda oldugu ve derinliginin 20 mm oldugu kabulu ile isleme operasyonunun kodlanmasi istenmektedir. G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ; G43 Z50. H08 M8 ; G98 G86 X50. Y100. Z-20. R3. F60 ; G28 G91 Z0. M5

Programlama13

15 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.10 Arka Delik Isleme evrimi (G87) Bu evrim ile hassas delik isleme operasyonu yaptirilabilir. G87 X_ Y_ Z_ R_ Q_ P_ F_ K_ ; X _ Y _ : Delik pozisyonu Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi P_ : Delik dibindeki bekleme miktari Q_ : Kayma miktari F_ : Ilerleme K_ : Tekrar sayisi

Q degeri evrimlerde korunan modal bir degerdir. Bu degerin dikkatli bir sekilde belirtilmesi gereklidir. nk ayni deger G73 ve G83 kodlarinda dalma miktari olarak da kullanilmaktadir. Takim X_ Y_ eksenleri boyunca pozisyonlandirildiktan sonra, is mili sabit bir dnme konumunda durdurulur (kilitlenir). Takim takimin ucuna zit dogrultuda Q ile belirtilen deger kadar kayar, sonra delik dibine (R noktasina) hizli hareket ile pozisyonlandirma islemi yapilir. Takim bundan sonra takimin u noktasi dogrultusunda kayar ve is mili saatin dns ynnde (CW) dnmeye baslar. Z noktasina ulasilana kadar Z ekseninin pozitif dogrultusu boyunca delik isleme operasyonu yapilir. Z noktasinda is mili tekrar sabit bir dnme pozisyonunda durar, bundan sonra takim u noktasina zit dogrultuda Q ile belirtilen miktar kadar kayar. Kaydirma sonrasi takim hizli hareket ile baslangi noktasina ikarilir ve sonra takim Q kadar takim ucu dogrultusunda kayar ve is mili dnmeye baslar. G87 kodu kullanilmadan evvel is milinin saatin dns ynnde (M03) dndrlmesi gereklidir.

Programlama13

16 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnek alisma: Yukarida krokisi verilen delik operasyonunun G87 kodunun kullanilmasi suretiyle islenmesi istenmektedir. Is parasinda iki adet delik bulunmaktadir ve deliklerin is parasi sifir noktasina gre konumlari 1nci delik konumu X120. Y120. 2nci delik konumu X220. Y300 seklindedir. Bizden G87 kodunun kullanilmasi suretiyle bu deliklerin islenmesi istenmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken iki adet deligin de ayni derinlikte olduklari ve Q kaydirma mesafesi degerlerinin dikkatli olarak verilmesidir. Kaydirma mesafesi degeri (byk ap kk ap ) /2 + emniyet payi seklinde hesaplanabilir. Emniyet payinin 0.5 mm alindigi gz nne alinirsa Q degerinin 0.5 mm seklinde verilmesi gerekmektedir. O1; G17 G80 G49 G40 ; G28 G91 Z0. ; T8 M6; G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ; G43 Z3. H08 M8 ; G99 G87 X120. Y120. Z-20. R-35. Q4.5 F60 ; G98 X220. Y300. ; G28 G91 Z0. M9; M5; M30;

Programlama13

17 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.11 Delik Isleme evrimi (G88) Bu evrim ile hassas delik isleme operasyonu yaptirilabilir. G88 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ; X _ Y _ : Delik pozisyonu Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi P_ : Delik dibindeki bekleme miktari sn veya milisaniye olarak F_ : Ilerleme K_ : Tekrar sayisi

X_Y ekseni boyunca pozisyonlandirma islemi yapildiktan sonra, R noktasina kadar takim hizli hareket ile yaklasir. R noktasindan Z noktasina kadar delik isleme operasyonu yaptirilir. Delik isleme operasyonu tamamlandiktan sonra takim delik dibinde P ile belirtilen zaman kadar bekler ve sistem is milini durdurur. Bundan sonra takim manual olarak operastr vasitasiyla R noktasina kadar ikarilir. R noktasinda is mili saat ynnde dnmeye baslar ve evrim baslangicinda belirtilen baslangi noktasina veya emniyet noktasina ikma komutuna gre takim G98 kodu verilmis ise baslangi noktasina hizli hareket ile ikar.

Programlama13

18 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

13.1.12 Delik Isleme evrimi (G89) Bu evrim ile hassas delik isleme operasyonu yaptirilabilir. G89 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ; X _ Y _ : Delik pozisyonu Z_ : Delik derinligi R_ : Emniyet noktasi P_ : Delik dibindeki bekleme miktari sn veya milisaniye olarak F_ : Ilerleme K_ : Tekrar sayisi

Bu evrim asagi yukari G85 kodunun aynisidir. Farkilik ise sadece delik dibinde bekleme verilmesidir. Bu bekleme sayesinde delik dibinin daha hassas islenmesi saglanabilmektedir. G89 kodu belirtilmeden evvel is milinin dndrme komutunun verilmesi gereklidir. rnek alisma: Yanda resmi verilen delik isleminin deligin is parasi sifir noktasina gre X50. Y100. konumunda ve derinliginin 20 mm oldugu kabulu ile isleme operasyonunun kodlanmasi istenmektedir. G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ; G43 Z50. H08 M8 ; G98 G89 X50. Y100. Z-20. R3. P500 F60 ; G28 G91 Z0. M5

Programlama13

19 / 19

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

14. Kompanzasyon Fonksiyonlari


14.1 Takim Boyu Kompanzasyonu Bu fonksiyon programlama sirasinda kullanilan takim ile isleme operasyonunda kullanilan gerek takim arasindaki farki kompanze etmek iin kullanilir. Programda degisiklik yapmadan bu farki kompanze etmek mmkndr. Takim boyu kompanzasyonu telafi dogrultusu G43 veya G44 kodlari ile belirtilir. Bu kodlardan hemen sonra OFFSET (telafi) sayfasinda takim boylarinin kaydedildigi telafi numarasi H kodu ile birlikte verilir. Takim boyu telafisinin belirtildigi eksen durumuna gre asagida belirtilen farkli telafi fonksiyonu vardir. Takim boyu telafisi A Takim boyu farkini Z ekseni boyunca kompanze eder. Takim boyu telafisi B Takim boyu farkini X_, Y_ veya Z_ ekseni boyunca kompanze eder. Takim boyu telafisi C Takim boyu farkini belirtilen eksen boyunca kompanze eder Takim boyu telafisi A G43 Z_ H ; G44 Z_ H_; G17 G43 Z_ H_ ; G17 G44 Z_ H_ ; G18 G43 Y_ H_ ; G18 G44 Y_ H_ ; G19 G43 X_ H_ ; G19 G44 X_ H_ ; G43 _ H_ ; G44 _ H_ ; G49 veya H0 ; Her bir adresin aiklanmasi: G43 Pozitif telafi G44 Negatif telafi G17 XY dzlemi seimi G18 ZX dzlemi seimi G19 YZ dzlemi seimi Belirtilen eksen adresi H takim boyu telafi degerini belirtmek iin kullanilan kod

Takim boyu telafisi B

Takim boyu telafisi C Takim boyu telafisi iptali

3#6 ve 19#3 parametreleri ayarlanmak suretiyle A, B ve C takim boyu telafi fonksiyonlarindan herhangi birisi seilebilir. Genel olarak dik isleme merkezlerinde A tipi takim boyu kompanzasyon fonksiyonu kullanilir. Telafi Dogrultusu Takim boyu telafisinin dogrultusu G43 veya G44 kodlari ile belirtilir. G43 kodu belirtildigi zaman, telafi belleginde kaydedilen ve H kodu ile numarasi verilen takim boyu telafi degeri programda belirtilen telafinin belirtildigi eksene ait pozisyonun bitis noktasi koordinatlarina eklenir. G44 kodu belirtildiginde ise, ayni deger bitis noktasi
Programlama14 1 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

koordinat degerlerinden ikarilir. Sonuta elde edilen koordinat degerleri kompanzasyon islemi sonrasi elde edilen bitis noktasi koordinatlarini belirtir. Eger takim boyu telafisinin verilmesi sirasinda herhangi bir eksende hareket kodu belirtilmemis ise, kontrol sistemi harekete meydan vermeyen bir hareket komutunun verildigini farzeder. G43 kodu ile takim boyu telafisi pozitif bir deger olarak belirtildigi zaman, takim buna gre pozitif (+) dogrultuda hareket eder. G44 kodu ile takim boyu telafisi pozitif bir deger olarak belirtildiginde ise takim negatif (-) dogrultuda hareket eder. G43 ve G44 kodlari modal kodlardir. Ayni grupta (G43, G44 veya G49) bulunan baska bir G kodu programda belirtilene kadar aktif olarak kalirlar. Takim Boyu Telafi Degerinin Belirtilmesi Telafi numarasinda (H) verilen takim boyu telafi degeri telafi belleginden seilir ve programda belirtilen bitis noktasi koordinatlarindan G43 veya G44 kodunun durumuna gre toplanir veya ikarilir. Takim boyu telafi degerleri CRT/MDI panelinden ayarlanabilir. Takim boyu telafi degerlerinin belirtme araliklari asagida gsterilmektedir. Artim Sistemi IS-B Metrik Giris 0 999.999 mm

0 nolu takim telafi numarasina karsilik gelen takim boyu telafi degeri (H0) daima 0 (sifir) olarak gz nne alinir. H0 degeri ile bir baska telafi degerinin belirtilmesi mmkn degildir. Telafi numarasindaki degisiklik sebebi ile takim boyu telafisi degeri degistirilirse, telafi degeri yeni takim boyu telafi degeriyle degistirilir neticede yeni takim boyu telafi degeri bir nceki takim boyu telafi degerine eklenmez. rnek: H1 takim boyu telafi degeri 20.0 mm H2 takim boyu telafi degeri 30.0 mm Seklinde ise, G90 G43 Z100.0 H1 ; kodu verildigi takdirde takim Z120.0 konumuna hareket eder. G90 G43 Z100.0 H2 ; kodu verildigi takdirde takim Z130.0 konumuna hareket eder. Takim boyu telafisinin iptali Takim boyu telafisini iptal etmek iin, G49 veya H0 kodlari kullanilir. G49 veya H0 kodu belirtildikten sonra, sistem hemen telafi modunu iptal eder.

Programlama14

2 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

14.2 Takim Yariap Kompanzasyonuna Genel Bakis Bu fonksiyon vasitasiyla takim programlanan para koordinatlarina gre yariap kadar kaymak suretiyle kesme islemi yapar. Takimin belirtilen yariap degeri kadar kaydirilmasi iin baslatma blogu olarak adlandirdigimiz blokta takim yariap kompanzasyonunun belirtilmesi gereklidir. Takim yariap kompanzasyonu baslatma blogunda belirtildigi zaman, CNC kontrol sistemi ofset (telafi) vektr olarak adlandirdigimiz ve baslatma blogundaki telafi numarasinda byklg belirtilen bir

vektr olusturur. Telafi vektr takim hareketi boyunca daima takim yoluna dik olacak sekilde CNC kontrol sistemi tarafindan kontrol edilir. Telafi vektrnn baslangici islenecek para kisminda, ucu ise takim merkezine dogrudur. Baslatma blogundan sonra dogrusal veya dairesel interpolasyon kodu verilmis ise, isleme operasyonu sirasinda takim, telafi vektr kadar programlanan para koordinatlarindan kaydirilmak suretiyle kesme islemi yapar. Bylece takim merkezinin konumuna gre program yazma gibi, zor olan bir programlama yntemi ile program yazilmasi nlenmis olur. Isleme operasyonu sonrasi programin tekrar takim merkezine gre yazilmasini saglamak iin takim yariap kompanzasyonu iptal edilir. Takim Yariap Kompanzasyonunun Baslatilmasi Takim yariap kompanzasyonu G00 (hizli hareket ) veya G01 (dogrusal kesme) hareketlerinin kullanildigi bloklarda baslatilir. G02 veya G03 gibi dairesel interpolasyonun kullanildigi bloklarda takim yariap kompanzasyonu baslatilamaz. Buna gre baslatma formati su sekildedir.
Programlama14 3 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

G00 (G01) G41 (G42) X_ Y_ H (D) ; G41 : Sol takim yariap kompanzasyonu G42 : Sag takim yariap kompanzasyonu X_ Y_ : Takim bitis noktasi koordinatlari H veya D : Takim yariap telafi numarasi

Takim Yariap Kompanzasyonunun Iptal Edilmesi Takim yariap kompanzasyonunu iptal etmek iin G40 kodu kullanilir. Komut formati asagidaki sekildedir. G40 X_ Y_; Burada G40 : Takim yariap telafisi iptal kodu X_ Y _ : Takim yariap telafisi iptali verilmek suretiyle takimin gidecegi noktaya ait koordinat degerleri. Bu degerler ayni zamanda takim merkezinin koordinat degerleridir.

Takim Yariap Kompanzasyonu Iptal Modu Baslangita tezgah aildiginda kontrol sistemi telafi iptal modundadir. Telafi iptal modunda telafi vektr daima sifirdir ve takim merkezine ait olan yol ile programda belirtilen yol akisir haldedir.

Baslatma modu Takim telafi iptal modunda iken G41 veya G42 ile takim yariap kompanzasyonu belirtilip yariap telafisi numarasi H veya D ile belirtilen telafi numarasinda girilen deger olarak verildigi zaman (H0 veya D0 haricinde), CNC tezgah yariap telafisi moduna girer. Bu komut ile takimin hareket ettirilmesi baslatma olarak adlandirilir. Baslatma blogundaki hareket komutlari sadece G0 veya G01 kodu ile verilen hareket komutlari olabilir. Eger baslatma blogunda dairesel interpolasyon komutu ile hareket verdirilmek istenir ise 34 P/S alarmi olusur. Baslatma blogu ve bundan sonraki bloklarin islenmesi sirasinda CNC kontrol sistemi ncelikli olarak sonraki islenecek olan iki blogu okur.

Telafi Modu Telafi modunda kompanzasyon islemi G00, G01, G0 veya G03 kodlari ile verilen hareketlere tatbik edilir. Telafi modunda takima hareket verdirmeyen iki veya daha
Programlama14 4 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

fazla sayida blok ile ek fonksiyonlar, bekleme, v.b. gibi program kodlari belirtilmis ise, takim ya asiri kesme islemi veya yetersiz kesme islemi yapar. Eger telafi modunda telafi dzlemi (G17, G18 veya G19) kodlari kullanilmak suretiyle degistirilmek istenirse, 37 P/S alarmi olusur ve takim durdurulur.

Telafi Iptal Modu Telafi modunda herhangi bir blokta asagida belirtilen islemlerden bir tanesi yaptirilmak istenirse, sistem telafi iptal moduna girer ve bu blok ile olusturulan etki telafi iptal modu olarak adlandirilir. 1. G40 kodu komut olarak verildigi takdirde 2. Takim yariap telafisi numarasi olarak H0 veya D0 kodlari belirtilmis ise Telafi iptal moduna geilmek istendiginde, bu blokta kullanilan hareket komutu iinde dairesel interpolasyon komutu (G02 veya G03) kullanilamaz. Bunun yerine telafi iptal blogunda dogrusal interpolasyon ve hizli hareket kodlari ile hareket verilebilir. Eger telafi iptal blogunda dairesel interpolasyon komutu kullanilmak suretiyle takim yariap telafisi iptal edilmek istenirse, 34 P/S alarmi olusur ve takim durur.

Takim yariap telafisinin degistirilmesi Genel olarak takim yariap telafisi telafi iptal modunda degistirilir. Bununla birlikte telafi modunda takim yariap telafi degeri degistirilmek istenirse, blok bitis noktasindaki vektr yeni takim yariap kompanzasyonu degeri iin yeniden hesaplanir.

Pozitif/Negatif Takim Yariap Kompanzasyonu Degeri ve Takim Merkezi Yolu Eger telafi miktari degeri (-) negatif bir deger ise, programdaki G41 ve G42lerin her biri birbirleri ile yer degistirecek sekilde kumanda islemi tatbik edilir. Neticede eger takim merkezi is parasinin dis kisimdan dolanacak sekilde isleme operasyonu yapmakta ise, negatif deger belirtildiginde takim merkezi is parasi i yzeyinde kalacak sekilde isleme operasyonu yapar. Asagidaki sekilde buna iliskin bir rnek gsterilmektedir. Genel olarak telafi miktari (+) pozitif bir deger verilmek suretiyle programlanir. 1 de gsterilen bir takim yolu programlandiginda, eger telafi miktari (-) negatif yapilirsa, takim merkezi 2 de gsterilen sekilde hareket eder. Neticede ayni program parasi ile hem erkek hem de disi is parasi sadece telafi degerinin isaretinin degistirilmesi suretiyle elde edilebilir. Bu durum sadece baslatma ve iptal tipi A durumunda oldugunda geerlidir.

Programlama14

5 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Takim Yariap Kompanzasyon Degerinin Belirtme Araligi Takim yariap kompanzasyonu degerleri kontrol sistemi nitesinde bulunan kontrol sistemi paneli kullanilarak girilir. 0 nolu telafi numarasina karsilik gelen takim yariap kompanzasyon degeri daima sifirdir ve bu programda H0 veya D0 seklinde belirtilir. Takim yariap telafisinin H veya D adreslerinden hangisi ile belirtilecegi 36#6 parametresi ayarlanmak suretiyle dzenlenebilir. Eger 36#6 parametresi 1 olarak ayarlanir ise, takim yariap kompanzasyonunu belirtmek iin D adresi kullanilir, aksi takdirde 0 ise H adresi kullanilir.

Telafi Vektr Telafi vektr H kodu ile atanan takim yariap kompanzasyon numarasi ile belirtilen degere esit olan iki boyutlu bir vektrdr. Vektr kontrol sistemi tarafindan hesaplanir ve her bir bloktaki takim ilerlemesi ile uyumlu olacak sekilde dogrultusu yenilenir. Telafi vektr RESET tusuna basildiginda silinir.

Takim Yariap Kompanzasyonunun Belirtilmesi Takim yariap kompanzasyon degeri H kodu ile atanan numara ile belirtilir. Kompanzasyon numarasi H adresinden sonra haneli olarak belirtilir. H kodu ile belirtilen telafi degeri bir baska H kodu ile bir telafi degeri belirtilene kadar geerli kalir. H kodu ayni zamanda takim boyu telafi degerini de belirtmek iin kullanilmaktadir. Bununla birlikte 36#6 parametresi 1 yapilmak suretiyle takim boyu telafisi H kodu ile ve takim yariap telafisinin D kodu ile belirtilmesi mmkn olmaktadir. Takim boyu telafisi H kodu ile verildikten sonra takim yariap telafisini belirtmek iin bir baska H kodu kullanilirsa, takim boyu telafi degeri degismeden kalir. Kontrol sistemi takim boyu telafisi ve takim yariap telafisi degerlerini otomatik olarak birbirinden ayirdeder. Bununla birlikte takim yariap telafisi modunda iken bir baska H kodu ile yariap telafisi degistirilmek istendigi takdirde bu H kodu ile belirtilen deger hem takim boyu telafi degeri olarak hem de takim yariap telafi degeri olarak
Programlama14 6 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

gz nne alinir. Neticede hem takim yariap telafisi hem de takim boyu telafisi degerleri degistirilmis olur. Bu sebeple takim yariap telafisi modunda iken takim boyu kompanzasyon degerinin degistirilmemesi (baska bir H kodu ile yeni telafi degeri verme) gereklidir. Takim boyu kompanzasyon degeri ve takim yariap kompanzasyon degeri 36#6 parametresinin ayarlanmasi suretiyle ayri ayri H ve D kodlari ile belirtilecek sekilde ayird edilebilir. Takim yariap kompanzasyonu modunda sadece takim boyu kompanzasyon degeri degistirilebilir. Hatta bu durumda dahi takim boyu kompanzasyon degeri takim yariap kompanzasyon degerine esit olur. Syleki takim boyu kompanzasyon degeri takim yariap telafisi modunda iken H10 seklinde belirtildiginde takim yariap telafisi de D10 degerini alir. Telafi dzlemi telafi iptal modunda degistirilir. Eger telafi modunda iken telafi dzlemi degistirilmek istenirse 37 P/S alarmi olusur.

rnek alisma: Asagida resmi verilmekte olan para etrafindan G41 takim yariap kompanzasyonu kodu kullanilmak suretiyle dolanilmak istenmektedir. Sekilden de grldg zere takim paranin solunda kalacak sekilde dolanma islemi yapmaktadir. Takim yariap kompanzasyonu kodlarindan hangisinin kullanilacagi su sekilde tesbit

138.46 126.92 49.45

R56.14

101.43 75.87 61.02


6 4.5 R2

15.58

33.81 R59.77 84.06

edilir. Kendimizi para yerine koyup takimin gidis ynne dogru ynmz dnerek baktigimizda eger para bizim sol tarafimizda kalmakta ise G41, aksi takdirde sag tarafimizda kalmakta ise G42 kodu kullanilir. Buna gre sekli verilen para iin isleme programi 18 mm parmak freze kabul ile yazilmak istensin.

Programlama14

7 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

O1 G17 G80 G49 G40

Program no Dzlem seimi, evrim iptali, takim boyu telafi iptali, takim yariap telafi iptali G28 G91 Z0. Sifira gnderme T1 M6 Takim degistirme G0 G54 G90 20. Y 20. S800 Baslatma noktasina pozisyonlandirma, devir M3 verme ve is milini dndrme G43 Z50. H1 Takim boyu telafisi ile yaklasma G0 Z-15. M8 Derinlik mesafesine pozistonlama, islem sirasinda herhangi bir arpma olmayacagi kabul edilmistir, suyu ama. G1 G41 X0.Y0. D31 F200 Takim yariap telafisi ile isleme noktasina gelme G1 Y75.87 F80 Dogrusal kesme G1 X49.45 Y101.43 Dogrusal kesme G3 X126.92 Y61.02 R56.14 F60 Dairesel kesme CCW G2 X138.46 Y15.58 R-24.56 Dairesel kesme( ai 180 dereceden bk oldugundan R degeri (-) olarak verildi) G3 X84.06 Y-33.81 R59.77 Dairesel kesme CCW G1 X0. Y0. Dogrusal kesme G0 G40 X-20. Y-20. Takim yariap telafisi iptali ile baslatma noktasina pozisyonlama G0 Z50. M5 Takimi yukari ikarma, is milini durdurma G28 Z50. M9; Sifira gnderme, suyu kapama M30 Program sonu

Programlama14

8 /8

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

15. Programlamada Diger Fonksiyonlar


15.1 Otomatik Pah Kirma ve Radyus Verme Lineer (dogrusal) interpolasyon bloklari arasinda otomatik pah kirma ve radyus verme fonksiyonu kullanilmak suretiyle takima istenilen pah degeri ve radyus islemi yaptirilabilmektedir. Bununla birlikte pah kirma ve radyus verme islemlerinde ncelikli olarak dikkat edilmesi gereken iki nokta vardir. Bunlardan birisi pah kirma ve radyus verme isleminin kullanildigi interpolasyon blogunun iki lineer interpolasyon blogu arasinda belirtilmesidir. Bu konuda asagida aiklamali rnek verilmektedir. G01 X_ Y _ ; G01 X_ Y_ C_ (R_) ; G01 X_ Y_ ; Ikinci olarak pah kirma ve radyus verme islemi sirasinda pah kirma kodunun kullanildigi bloktan evvelki hareket kodunun pah kirma islemini matematiksel olarak yerine getirebilmesi gerekir. Ayni islem pah kirma sonrasi verilen hareket kodu iin de geerlidir. rnek: G01 X100. Y100. ; G01 X120. C10. ; G01 Y120. ; G01 X100. Y100. G01 X105. C10. ; (kabul edilmez nk pah degeri kurtarmamaktadir) G01 Y120. ; Pah kirma islemi lineer interpolasyon bloklari arasinda C kodu ile belirtilir. C kodunun yanina pah kirma miktarinin degeri yazilir. Bununla birlikte bu pah degerinin 45 derece oldugu hatirda tutulmalidir. Ayni sekilde radyus verme islemi R adresinin yanina radyus degerinin yazilmasi ile belirtilir. rnegin R10.0 ile 10 mmlik bir otomatik radyus verme islemi yaptirilabilir.

Programlama15

Page 1 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

15.2 leklendirme (G50, G51) Bu fonksiyon vasitasiyla programlanan bir kontur byltlp kltlebilir. Programlanan konturda belirtilen X_, Y_ ve Z_ koordinatlari komple verilen bir lek vasitasiyla byltlp, kltlebilir veya lek degerlerinin ayri ayri verilmesi suretiyle degisik boyut degerleri verilebilir. Byltme orani programda belirtilebilir. Programda byltme degeri belirtilmedigi zaman parametre degeri ile belirtilen byltme degeri kullanilir. Tm Eksenlerde ayni lek degerinin verilmesi suretiyle leklendirme islemi yapmak iin G51 X_ Y _ Z_ P_ ; (leklendirme islemi baslangici) (leklendirme sonrasi bu kisimda belirtilen koordinat degerleri belirtilen lek degerine gre gz nne alinmak suretiyle isleme operasyonu yapilir.) G50 ; (leklendirme islemi sonu) kodlama mantigi kullanilir. Burada G51 kodu ile birlikte kullanilan X_ Y_ Z_ koordinat degerleri leklendirme referans noktasinin mutlak kod sistemindeki (G90) koordinat degerleridir. P degeri ise leklendirme miktari degeridir. lek degerinin her bir eksen iin ayri ayri verilmesi durumunda G51 X_ Y _ Z_ I_ J_ K_; (leklendirme islemi baslangici) (leklendirme sonrasi bu kisimda belirtilen koordinat degerleri belirtilen lek degerine gre gz nne alinmak suretiyle isleme operasyonu yapilir.) G50 ; (leklendirme islemi sonu) kodlama mantigi kullanilir. Burada G51 kodu ile birlikte kullanilan X_ Y_ Z_ koordinat degerleri leklendirme referans noktasinin mutlak kod sistemindeki (G90) koordinat degerleridir. I_ , J_ ve K_ degerleri ise sirasiyla X_, Y_ ve Z_ eksenlerindeki lek degerleridir.
Programlama15 Page 2 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

leklendirme miktari degeri iin en kk artim birimi degeri 0.001 veya 0.00001 dir. Bu degerin 36#7 parametresi ile ne sekilde belirtilecegi ayarlanabilmektedir. G51 X_Y_Z_ P_ degeri ile lek degeri belirtilmemis ise, 731 nolu parametre degeri ile belirtilen lek degeri gz nne alinir. Eger G51 kodu yaninda kullanilan X_Y_Z_ degerleri yazilmamis ise, G51 kodunun icrasi sirasinda takimin bulundugu mevcut konum leklendirme merkezi olarak alinir. leklendirme miktari degeri her bir eksen iin ayri ayri belirtilmekte ise, negatif (-) bir deger belirtildigi durumda paranin ayna grnts koordinatlari elde edilir ve para ayna grntsne gre islenir. Ilk olarak her bir eksen iin ayri ayri leklendirme degeri verebilmek iin 63#6 parametresi ayarlanir. Sonra 36#7 parametresi ile, leklendirme degerinin ayri ayri verilmesi durumunda I_, J_, K_ degerlerinde belirtilebilecek en kk artim birimi ayarlanir (0.001 veya 0.00001). leklendirme degeri olarak negatif bir deger belirtildigi durumda ayna grnts elde edilir. Eger I_, J_ ve K_ degeri ile leklendirme degeri ayri ayri belirtilmemis ise, 731, 732 ve 733 nolu parametreler ile belirtilen leklendirme degerleri ile islem icra edilir. Bu parametrelerde 0 disinda bir degerin belirtilmesi gerekmektedir. Byltme degerinin belirtilmesi gerektigi durumlarda, (I, J ve K) degerleri desimal noktali (ondalikli) olarak belirtilemezler.

Programlama15

Page 3 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Dairesel Interpolasyonda leklendirme leklendirme kodunun kullanilmasi sirasinda her bir lek iin farkli lek degerleri dairesel interpolasyon hareketinin kullanilmasi sirasinda belirtilse dahi, takimin hareketi bir elips hareketi olmaz. R yariapinda dairesel interpolasyon hareketi yapan bir program kismina leklendirme islemi tatbik edildigi durumda, leklendirme neticesinde takim yolu hareketi asagida gsterilen sekildeki gibi elde edilir. Bu rnekte X ekseninde 2 ve Y ekseninde 1 byltme katsayisi ile leklendirme islemi yapilmistir.

Eksenler iin farkli byltme degerleri verildiginde ve dairesel interpolasyon I, J ve K degerleri ile belirtildiginde, leklendirme sonrasi elde edilen sekil asagida gsterildigi gibi olur. (Bu rnekte X eksenine 2 ve Y eksenine 1 byltme legi kullanilmistir)

Programlama15

Page 4 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Geersiz leklendirme leklendirme islemi takim yariap kompanzasyon degerlerine, takim boyu telafi degerlerine ve takim telafi degerlerine tatbik edilemez. evrimler ile islemler yapildigi durumda asagida belirtilen evrimlerde leklendirme yapilamaz. G83 ve G73 evrimlerindeki dalma miktari degerlerinde (Q ) G76 daki Z ekseni hareketinde G87 arka delik isleme evriminde X ve Y eksenlerindeki Q kaydirma degerinde Notlar 1. Pozisyon gstergesinde leklendirme sonrasi elde edilen koordinat degerleri gsterilir. 2. P degeri belirtilmeden leklendirme islemi parametre ayari vasitasiyla yapilmakta ise, G51 komutunun kullanildigi andaki ayar degeri leklendirme degeri olarak alinir ve sonraki kodlarda bu degerdeki herhangi bir degisme geerli olmaz. 3. G27, G28, G29 ve G30 kodlari ile sifira gnderme islemi yapmadan veya G92 kodu ile koordinat sistemi belirtme kodu kullanilmadan evvel leklendirme isleminin iptal edilmesi gereklidir. 4. Herhangi bir dzlemde belirtilen eksen boyunca ayna grnts islemi yaptirilmakta ise i) Dairesel komut Dnme dogrultusu tersine evrilir ii) Takim yariap kompanzasyonu C Ofset dogrultusu tersine evrilir iii) Koordinat sistemi dndrme Dnme aisi tersine evrilir

Programlama15

Page 5 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnekler Asagida ayna grnts programina ait bir rnek verilmektedir. Alt program O 9000; G00 G90 X60.0 Y60.0 ; G01 X100.0 F100; G01 Y100.0; G01 X60.0 Y60.0 ; M99; Ana program N10 G00 G90 ; N20 M98 P9000 ; N30 G51 X50.0 Y50.0 I-1000 J1000; N40 M98 P9000; N50 G51 X50.0 Y50.0 I-1000 J-1000 ; N60 M98 P9000; N70 G51 X50.0 Y50.0 I1000 J-1000 ; N80 M98 P9000 ; N90 G50 ;

15.3 Koordinat Sistemi Dndrme (G68, G69) Bu fonksiyon vasitasiyla daha nceden programlanan bir sekil (takim yolu hareketi), koordinat sisteminin dndrlmesi vaitasiyla tekrar dndrlms eksen boyunca isleme sokulabilir. Bu fonksiyon kullanilmak suretiyle is parasi tabla zerine belirli bir ai ile baglandigi durumda, is parasinin aisina gre program islenebilmektedir. Ayni sekilde benzer sekillerden olusan bir kontur eksen etrafinda dndrlmek suretiyle degisik ailarda rahatlikla isleme operasyonuna tabi tutulabilir. Bu sayede program boyutu kisaltilabilmektedir. Komut Formati ( G17, G18, G19) G68 X_ Y_ R ; Koordinat sistemi dndrme baslangici Koordinat sistemi dndrme modu Koordinat sistemi dndrme modu Koordinat sistemi dndrme modu G69 ; Koordinat sistemi dndrme iptali
Programlama15 Page 6 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Burada dndrme dzlemi G17, G18 veya G19 kodlari ile seilir. Koordinat sistemi dndrme merkezi G68 kodunda X_ Y_ degerleri ile belirtilir ve dndrme aisi G68 kodunda R degeri ile belirtilir. rnegin koordinat sisteminin 60 derece dndrlmesi istenmekte ise R60. seklinde belirtilir.

Burada G68 kodunda kullanilan X_Y_ koordinat dndrme merkezi degerleri mutlak kod (G90) cinsinden belirtilir. R dndrme aisi degeri pozitif bir deger olarak belirtildigi durumda dnme ekseninin saat ynnn tersi ynde dndrlmek istendigi anlasilir. 41#0 parametresi ile dndrme degerinin daima mutlak kod (G90) cinsinden veya belirtilen G koduna gre (G90 veya G91) mutlak veya artimsal kod cinsinden belirtilmesi ayarlanabilmektedir. R degeri iin en kk dndrme miktari degeri 0.001 derecedir. R degeri 360.000 ~360.000 derece araliginda belirtilir. Dzlem seiminde kullanilan G kodu (G17, G18, G19) koordinat sistemi dndrme kodunu belirten G kodundan (G68) evvelki bloktan nceki kisimda belirtilebilir. Dzlem seim kodlari koordinat sistemi dndrme modunda belirtilemezler. G68 blogu ve mutlak kod (G90) blogu arasinda belirtilen artimsal pozisyon komutlari G68 kodunun belirtildigi pozisyonun dnme merkezi olarak alinmasini saglar. G68 kodu ile birlikte X_ Y_ degerleri belirtilmez ise, takimin mevcut bulundugu pozisyon koordinat sistemi dndrme merkezi olarak gz nne alinir. G68 kodunun kullanildigi blokta R ile belirtilen dndrme aisi degeri belirtilmeden geilir ise #730 parametresinde belirtilen deger dndrme aisi olarak alinir. Koordinat sistemi dndrme modu G69 kodu ile iptal edilir. G69 kodu diger komutlarin kullanildigi blokta belirtilebilir. Ayri bir blokta belirtilmesine gerek yoktur. Takim telafileri ( takim yariap kompanzasyon telafileri, takim boyu telafileri) programda koordinat sistemi dndrldkten sonra isleme sokulur. G69 kodunun kullanildigi blokta hareket kodu kullanilmak istenirse bu kodun G90 (mutlak) koduna gre verilmesi gereklidir.

Programlama15

Page 7 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

rnekler Takim yariap kompanzasyonu C ve koordinat sistemi dndrme Takim yariap kompanzasyon modunda iken G68 ve G69 kodlari ile koordinat sistemi dndrme komutu verilebilir ve iptal edilebilir. Bununla birlikte koordinat sistemi dndrme dzleminin takim yariap kompanzasyonu dzlemi ile akismasi gereklidir.
N1 G92 X0. Y0. G69 G01 ; N2 G42 G90 X100.0 Y100.0 F1000 H01; N3 G68 R-30.0 ; N4 G91 X200.0 ; N5 G03 Y100.0 R100.0 J50.0 ; N6 G01 X-200.0 ; N7 Y-100.0 ; N8 G69 G40 G90 X0. Y0. ;

Programlama15

Page 8 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

leklendirme ve koordinat sistemi dndrme leklendirme modunda (G51) iken koordinat sistemi dndrme kodu verildigi durumda, koordinat sistemi dndrme kodunda (G68 X_ Y_ R_ ) dndrme merkezini belirtmede kullanilan koordinat degerleri de ayni sekilde leklendirilir. Bununla birlikte R_ ile belirtilen koordinat sistemi dndrme aisi leklendirilmez. Hareket komutu ile karsilasildiginda ilk olarak leklendirme islemi sonra leklendirme islemi tatbik edilir. G51 leklendirme modunda iken takim yariap kompanzasyonu C (G41, G42) kullanilmakta ise koordinat sistemi dndrme kodunun verilmemesi gerekir. Koordinat sistemi dndrme komutunun ncelikli olarak takim yariap kompanzasyonu kullanilmadan evvel belirtilmesi gereklidir. 1. Sistem takim yariap kompanzasyonu C modunda iken, komutlar asagida belirtilen sirada verilmelidir. G51 ; leklendirme modunun baslatilmasi G68 ; koordinat sistemi dndrme modunun baslatilmasi G69 ; koordinat sistemi dndrme modunun iptal edilmesi G50 ; leklendirme modunun iptal edilmesi 2. Sistem takim yariap kompanzasyonu C modunda iken, komutlari asagida belirtilen sirada verilmesi gereklidir. (takim yariap kompanzasyonu iptal modu) G51 ; leklendirme modunun baslatilmasi G68 ; koordinat sistemi dndrme modunun baslatilmasi G41 veya G42 ; Takim yariap kompanzasyon modunun baslatilmasi

G90 G92 X0. Y0. ; G51 X300.0 Y150.0 P500; G68 X200.0 Y100.0 R45. ; G01 X400.0 Y100.0; G91 Y100.0 ; X-200.0; Y-200.0; X200.0 ;

Programlama15

Page 9 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Koordinat sistemi dndrme iin tekrarli komutlar Herhangi bir isleme programi alt program seklinde kaydedilip bu program ana programda koordinat sistemi dndrme kodu ile agrilmak suretiyle ok karmasik sekiller rahatlikla programlanabilir. 41#0 parametresi 1 olarak ayarlandigi durumdaki rnek program. Belirtilen aisal deplasman belirtilen G koduna (G90 veya G91)gre artismal veya mutlak olarak degerlendirilir. G92 X0. Y0. G69 G17 ; G01 F200 H01; M98 P2100 ; 2100 nolu programin agirilmasi M98 P072200; 2200 nolu programin 7 kez agirilmasi G69 G00 G90 X0. Y0. M30; O2200 G68 X0.Y0.G91 R45.0; G90 M98 P2100 ; M99; O2100 G90 G01 G42 X0. Y-10.0; X4.142 ; X7.071 Y-7.071 ; G40 ; M99 ;

15.4 Indeks tabla indeksleme fonskiyonu Indeks ekseninin (drdnc eksen) indeks pozisyonlarinin belirtilmesi suretiyle, isleme merkezi dner tablasina indeksleme islemi yaptirilabilir. Indeksleme ncesi ve sonrasi, dner tabla otomatik olarak sikilir veya gevsetilir. Indeksleme pozisyonu Indeksleme pozisyonu drdnc eksen adresi ile birlikte belirtilir, genel olarak A,B veya C. 79#4 parametresi ayarlanmak suretiyle indeksleme pozisyonu asagidaki anlatilan yntemlerden birisi ile verilebilir. 1. Sadece mutlak deger cinsinden 2. Belirtilen G koduna gre (G90, G91) mutlak veya artimsal olarak Indekleme pozisyonu olarak pozitif bir deger verildiginde saat ibrelerinin dns ynnn tersi bir ynde (CCW) indeksleme islemi yapilir. Indeksleme aisi negatif bir deger olarak belirtildigi durumda ise indeksleme yn saatin dns ynndedir.
Programlama15 Page 10 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Dner tablanin asgari indeksleme derecesi (en kk artim birimi) 839 nolu parametrede ayarlanir. Eger bu parametrede belirtilen dnme derecesi degerlerinin katlari disinda bir deger indeksleme aisi olarak verilirse, 135 P/S alarmi olusur.

Dnme degeri ve dogrultusu Dnme dogrultusu ve dnme degeri asagida gsterilen iki metoddan birisinin uygulanmasi ile verilir. Bu konu hakkinda daha detayli bilgi takim tezgahi imalatcisi kilavuzundan elde edilebilir. 1. 249 nolu parametre ile belirtilen ek foksiyonun (M kodlari) kullanilmasi suretiyle (Adres ) (Indeksleme Pozisyonu) (Ek Fonksiyon) ; Negatif ynde dnme durumunda (Adres ) (Indeksleme Pozisyonu ) ; pozitif eksende dnme durumunda herhangi bir ek fonksiyon belirtilmez. 360den byk olan bir dnme miktari degeri verildiginde 79#2 parametresi ayarlanmak suretiyle dnme miktari degeri 360 araliginda yuvarlatilir. rnegin G90 B400.0 (ek fonksiyon) ; seklinde bir komut programda kullanildiginda indeks tablanin mevcut konumu 0 ise, bu komutun icra edilmesi sonucu dnme miktari negatif dogrultuda 40 seklinde olacaktir. 2. Herhangi bir ek fonksiyon kullanilmadan dnme miktarini ve dogrultusunu belirtme 79#2,3 ve 4 parametrelerinin ayarlanmasi suretiyle operasyon asagida belirtilen iki yntem ile yapilabilir. a) En kk aisal deplasmanin oldugu dogrultuda dnme. Bu opsiyon sadece mutlak (G90) programlama modunda geerlidir. 360den byk olan bir aisal deplasman degeri dnme miktari olarak verilir ise, bu deger 360 araliginda uygun degerine yuvarlatilir. Bu opsiyon 79#2 parametresi ile ayarlanir. rnegin G90 B400.; seklinde bir komut programda kullanilmis ise ve indeks tablanin mevcut konumu 0 seklinde ise bu komutun icrasi sonrasi indeks tablanin yeni konumu pozitif dogrultuda 40 seklinde olacaktir. b) Belirtilen dogrultuda dndrme. Mutlak (G90) programlama modunda, 79#2 parametresinin ayarlanmasi sonucu verilen dnme miktari degerinin 360den byk olup olmadiginin tesbiti ve byk oldugu takdirde bu degerin yuvarlatilmasi yapilabilmektedir. Artimsal modda ise (G91), aisal deplasman degerinde yuvarlatma yapilmaz. rnegin G90 B720. ; seklinde bir komut programda verildiginde ve indeks tablanin mevcut konumu 0 ise, dnme miktari degeri yuvarlatilmaz ise indeks tabla pozitif dogrultuda iki kez dnme islemi yapar.
Programlama15 Page 11 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Ilerleme Tabla daima indeksleme ekseni etrafinda hizli ilerleme ile dner. Indeksleme ekseni iin DRY RUN (kuru alisma) modu geersizdir. Indeksleme komutunun tek bir blokta belirtilmesi gereklidir. Bir baska kontrol ekseni ile birlikte indeksleme kodu verilmekte ise, 136 P/S alarmi olusur. Dner tablanin sikma ve gevsetme islemini tamamlanmasi sirasinda geen bekleme durumu 701#1 diagnostic ile gzlemlenebilmektedir. Indeks tablanin dndrlmesi sirasinda RESET tusuna basildiginda, dner tablanin bir sonraki indeksleme islemleri ncesi sifira gnderilmesi gereklidir. Dner tabla sikma ve gevsetme islemi sirasinda RESET tusuna basildigi clamp ve unclamp sinyali silinir ve CNC sistem bekleme konumundan ikar. Indeksleme fonksiyonu ve diger foksiyonlar Kalem Artimsal pozisyon gstergesi Mutlak pozisyon gstergesi Referans noktasindan otomatik geri dnme (G29 ve G30) Makina koordinat sisteminde hareket Tek ynde pozisyonlandirma Ikinci yardimci fonksiyon (B kodu) Inceleme ayarlandigi

79.1 parametresi takdirde deger yuvarlatilir 79.2 parametresi ayarlandigi takdirde bu deger yuvarlatilir Imkansiz Imkansiz

Belirtmek imkansiz Indeksleme ekseni B disinda baska bir adres ile belirtilmis ise mmkndr Makina ile baska bir islem yapilmamakta ise, feed hold (ilerlemeyi durdurma), interlock ve Indeksleme ekseni hareketi Emergency stop (Acil dur) sinyalleri icra edilebilir. sirasindaki operasyonlar Indeksleme islemi tamamlandiktan sonra makina kilitleme icra edilebilir. Devre disi birakilir. Indeksleme ekseni genel SERVO OFF sinyali olarak servo-off konumundadir JOG, INC ve HANDLE modunda manual operasyon imkansizdir. Manual olarak sifira gitme Indeks tablanin indekslenmesi islemi yapilabilir. Manual sifira gitme islemi sirasindaki operasyonlar sirasinda eksen seim sinyali sifir seklinde ayarlanmis ise, hareket durdurulur ve sikma komutu icra edilmez 15.5 Dner eksen ai yuvarlama fonksiyonu Yuvarlama fonksiyonu dner eksen koordinatlarinin asmasini (360 st) kisitlar. Bu fonksiyon 398#1 parametresinin 1 yapilmasi suretiyle devreye alinir. Bu fonksiyon devreye alindiginda, dner tablanin dnme aisi artimsal komut olarak verildigi durumda (G91), takim komut ile verilen ai ile hareket eder. Dnme aisi mutlak
Programlama15 Page 12 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

komut olarak verildigi zaman takimin hareketinden sonraki koordinat (#860 parametresinde belirtilen) degerleri tek bir dnme islemine uygun dsen ai cinsinden (360 derece) yuvarlatilir. 398#1 parametresi 0 olarak ayarlandigi takdirde dner eksenin verilen koordinat degerine varmasi iin en kisa dnme ynnde dnmek suretiyle harekete baslar. Ayni sekilde 398#3 parametresi 1 olarak ayarlandiginda relatif (artimsal) pozisyon gstergesinde gsterilen koordinatlar da 360 araliginda yuvarlatilir. rnekler A ekseninin dner eksen ve dner tablanin tam bir turundaki hareket miktarinin 360.000 (1260 nolu parametre 360 000 ) derece oldugunu farzedelim. Yuvarlatma fonksiyonunun kullanilmasi suretiyle asagida belirtilen dnme komutlari verildiginde eksenin dnme miktari asagidaki sekilde olur. G90 A0. N1G90 A-150.0; N2G90 A540.0; N3G90 A-620.0; N4G91 A380.0; N5G91A-840.0 ; Sira no N1 N2 N3 N4 N5 Gerek hareket degeri -150. -30. -80. +380. -840. Hareket bitisindeki mutlak koordinat degeri 210. 180. 100. 120. 0

Bu fonksiyon indeks tablanin indeksleme fonksiyonu ile birlikte kullanilamaz. 15.6 Polar Koordinatlar ve Polar koordinatlar ile programlama Bu programlama fonksiyonu vasitasiyla isleme merkezi programlari polar koordinatlar kullanilmak suretiyle yazilabilmektedir. Polar koordinatlarda herhangi bir noktanin koordinat degerleri yariap ve ai cinsinden belirtilir. Polar koordinat sisteminde programlama noktalari polar koordinat yariapi ve referans
Programlama15 Page 13 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

dogrultusu ile polar koordinat bitis noktasi arasinda kalan ai olarak verilir. G17 dzleminde polar koordinat ai degerleri derece cinsinden girilir ve Y adresi ile belirtilir. Polar koordinat yariapi ise X degeri ile belirtilir. Polar koordinat aisinin giris araligi 0~360 araligindadir. Polar koordinatlarda ai degerinin pozitif + dogrultusu saat ibrelerinin dns ynnn tersi ynnde, negatif yn ise saat ibrelerinin dns ynndedir. Polar koordinatlarda hem ai hem de yariap degeri mutlak (G90) veya artimsal (G91) kod sistemi ile programlanabilmektedir. Polar koordinatlarin kullanim formati G G OO G16 ; Polar koordinat komutunun baslatilmasi (Polar koordinat modu) G IP_ ; Polar koordinat komutu G15 ; Polar koordinat komutunun iptal edilmesi (Polar koordinat modu iptali) G16 G15 G G : Polar koordinat komutu : Polar koordinat komutunun iptal edilmesi : Polar koordinatlarin kullanilacagi dzlemin seim komutu (G17, G18, G19) : Polar koordinatlarda ai degeri iin programlama modu (G90 veya G91) G90: ai degeri mutlak programlama modu ile belirtilir G91: ai degeri artimsal programlama modu ile belirtilir IP_ : G ile seilen dzleme ait eksenlerde polar koordinat komutunu kullanabilmek iin seilen bu dzleme ait olan ilk eksen adresi yariap, ikinci eksen adresi ise ai degeri olarak gz nne alinir. rnegin G17 komutu ile seilen XY dzleminde polar koordinat komutunun kullanilmasi durumunda X adresi yariap ve Y adresi de ai degeri olarak kullanilir. I s parasi koordinat sisteminin sifir noktasinin polar koordinat sisteminin sifir noktasi olarak ayarlanmasi Is parasi sifir noktasi ile programlanacak bitis noktasi arasindaki yariap degeri mutlak (G90) programlama modu ile belirtilmelidir. Bu takdirde is parasi koordinat sistemi sifir noktasi polar koordinat sisteminin sifir noktasi(orijin) olarak degerlendirilir.

Programlama15

Page 14 of 15

ANKA MHENDISLIK VE MAKINA

Takimin mevcut konumunun polar koordinat sisteminin orijini olarak belirtilmesi Takimin bulundugu mevcut konum ile programlanacak nokta arasinda kalan yariap degeri artimsal olarak belirtilir. Bu durumda takimin mevcut konumu polar koordinat sisteminin orijin noktasi olarak gz nne alinir.

rnek ember etrafinda delikler Ai ve radyus degerlerinin mutlak programlama moduna gre belirtilmesi G17 G90 G16; G81 X100.0 Y30.0 Z20.0 R-5.0 F200; Y150.0; Y270.0; G15 G80;

Ai ve radyus degerlerinin artimsal programlama moduna gre belirtilmesi G17 G90 G16; G81 X100.0 Y30.0 Z-20.0 R-5.0 F200; G91Y120.0; Y120.0; G15 G80; Kisitlamalar Polar koordinat modunda, dairesel interpolasyon ve helisel interpolasyon komutlarinin kullanilmasi durumunda yariap degeri R ile belirtilmelidir. Polar koordinat komutunun kullanilmasi sirasinda asagida belirtilen komutlar iin polar koordinatlarda belirtilen eksen adresleri polar koordinat ekseni olarak gz nne alinmaz. Bekleme (G04) Telafi dzleminin program ile (G10) degistirilmesi Yerel koordinat sistemi olusturma (G52) Is parasi koordinat sistemi olusturma (G92) Makina koordinat sistemini seme (G53) Kurs kontrolu (G22) Koordinat sistemi dndrme (G68) leklendirme (G51)
Programlama15 Page 15 of 15

You might also like