E) Yaplarna Gre Fiiller

Yaplarna gre fiiller grupta incelenir. Basit fiiller Tremi fiiller Birleik fiiller

Basit Fiiller
Hibir yapm eki almam fiillerdir. o Gzel sz syleyebilmek iin gzel dnmek gerekir. o Dostluk bir emsiyeye benzer.nsan onlar ancak kt havalarda ister. o stediim her eyi yaptm;nk yapamayacam dndm eyi istedim. o Byk adam byk olduunu; bykln kklk olduunu bilir.

Tremi Fiiller
Yapm eki alm fiillerdir. Trkede fiil tretmenin iki yolu vardr:

sim kk ya da gvdelerinden fiil tretme: * gzel-le, *sar-ar, *l-da, *gz-le *az-al, *ben-imse, *ince-l, *dz-el *su- sa, * sivri-l, *ya-a, * kan-a Fiilden fiil tretme: * sev-in, *k-ar, * kz-, *bak- * l-dr, * ta-t, *at-l, *kan-dr, *ko-tur

Birleik Fiiller
En az iki szcn birlemesiyle oluan fiillerdir. grupta incelenir: Anlamca kaynam fiiller Yardmc fiiller yaplan birleik fiiller zel kurall birleik fiiller

Anlamca Kaynam Birleik Fiiller

Bir isimle bir fiilin anlam ynnden birleip kaynamasyla oluur. Bu szcklerden biri ya da ikisi gerek anlamn yitirir. Deyimlerin ou bu tre rnektir. o Sen kimsin ki bana kafa tutuyorsun? o Bu tehditlerinle gzm korkutamazsn. o Annemin yemekleri houna gitti mi? o Odasnda kitaplarna gz atyordu. o Adama laf anlatmaktan dilimde ty bitti. o Konuulanlara ben de kulak kabarttm.

Yardmc Fiillerle Yaplan Birleik Fiiller

sim soylu bir szcn zerine -et , -ol , -kl , -eyle gibi yardmc eylemler getirilerek yaplr.
o o o o

Seven bu gnl seni asla terk etmeyecek. Hayat uykuyla uyanklk arasnda raks eder. Bu usan duyan gzlerim bir eyde karar kld. Seyreyleyelim mehtab yldzlarn altnda
.

Birleik Fiiller (Devam)

o
o o o

UYARI 1: Bu trle yaplan birleik fiilin isim ksmnda bir nl dmesi ya da bir nsz tremesi varsa birleik fiil bitiik yazlr. Benliime hakim olur bir deli rzgar. Bir gn bana dneceini hissediyorum. Ama dnsen de seni asla affetmeyeceim. Sabreden dervi muradna ermi.

Birleik Fiiller (Devam)

UYARI 2 : Et-, ol- yardmc eylemleri tek bana bir anlam tayorsa ve nndeki isimle kaynamamsa kendi grevinde kullanlm demektir yani asl fiildir. Kymzde imdi kirazlar olmutur. Elindeki gmlek ancak be milyon lira eder. Ben ettim sen etme

o o o

zel (Kurall) Birleik Fiiller

ki fiilin birlemesi yoluyla oluur. Tamam bitiik yazlr. Drt grupta incelenir: Yeterlilik fiili Tezlik birleik fiil Sreklilik birleik fiil Yaklama fiili

Yeterlilik Fiili ( fiil + ebil-)

Cmleye gc yetme ve olaslk anlam katar. Fiilin zerine e-bilmek getirilerek oluturulur. o Bu gen yamda lebilirim. o iirlerimi sylemeden gidebilirim buralardan o Bir gece anszn gelebilirim. o Sevinten kapnda baylabilirim. o Snf geebilirim.

Tezlik Birleik Fiil (Fiil+iver-)

Cmleye tezlik abukluk anlam katar. o Uzanp tutuver elimi ne olur geri dn. o Akamn derin kzllnda kayboluverdim. o Uzanverse gvdem talara boydan boya. o Polisler kaan hrsz yakalayverdi. o Annesini grnce kouverdi.

Sreklilik Birleik Fiil (fiil+ edur, kal,

gel):
Cmleye devam etme, sreklilik anlam katar. o Bu hikaye yllardr sregelir. o Televizyonun karsnda uyuyakalmm. o Gidedursun turnalar, gurbet ellere. o Listede ismimi gremeyince listeye bakakaldm.

Yaklama Fiili (fiil+ eyaz)

Eylemin gereklemesine ok az bir zaman kaldn ifade eder. Az kalsn olacakt anlam verir. o Kaldrmda yrrken deyazdm. o Onu karmda grnce korkudan leyazdm.