JRGEN HABERMAS

Filizof-Sosyolog-Tarihi
HAZIRLAYAN: RIZA GLER DOKTORA RENCS

TAKDM
JRGEN HABERMAS ALIMALARI VE ESERLER KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN LETMSEL EYLEM KURAMI YAAM DNYASI VE SSTEM LETMSEL AKIL LETMSEL EYLEM DL PRAGMAT KONUMANIN DEAL DURUMU WEBER, MARKS, DURKHEIM, MEAD, PARSONS DEERLENDRME

KAYNAKLAR
ERALP, A. ve di. Devlet, Sistem ve Kimlik. HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, letiim Yay. HABERMAS, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. MARTNDALE, D. (1981). The Nature and Types of Sociological Theory. OLGUN, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar. TANER, T (2008). Habermas Okumak. WALLACE, R.A ve WOLF. A. (2004), ada Sosyoloji Kuramlar. YILMAZ, H. (2006). Kamu, Kamu Otoritesi ve Devlet: Habermasn Inda Trkiyeyi Dnmek., Kamusal Alan ve Trkiye.

YILDIRIM, Y. J.Habermasn letiimsel Eylem Kuram.

JRGEN HABERMAS

1929da Gummersbach / Dusseldorf /Almanyada domutur. 41-42 Nazi Genlik rgt (Nazi Travmas) 1949-1954de Gttingen ve Bonnda Felsefe. 1956da Frankfurtta Adornonun asistan. 1961de, 32 yanda, Heidelbergte Felsefe ve Sosyoloji Prof. 1964de Frankfurtta krs sahibi oldu.
Kaynak: -Martindale, D. (1981). The Nature and Types of Sociological Theory. s. 533-534. -Wallace, R.A ve Wolf. A. (2004), ada Sosyoloji Kuramlar, s.199. - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 10.

JRGEN HABERMAS

1971-1981 Starnberg'deki, bilim-teknik dnyasnn yaam koullarn aratran Max Planck Enstits'nn mdr. 1981'de Berkeley niversitesi'nde konuk profesr. 1982 ylnda Frankfurt niversitesi'ne geri dnd. 1994 emekli oldu ve Northwestern University'de konuk prof. olarak seminerler verdi. Frankfurt Okulunun ikinci kuann temsilcisi.
Kaynak: -Martindale, D. (1981). The Nature and Types of Sociological Theory. s. 533-534. -Wallace, R.A ve Wolf. A. (2004), ada Sosyoloji Kuramlar, s.199. - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 10.

JRGEN HABERMAS

Frankfurt Okulunun; Adorno, Horkheimer ve Marcusedan sonraki en etkili dnr olmasna ramen ilk kuak olarak tanmlanan bu dnrden farkl bir izgide yer almtr.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 10.

JRGEN HABERMAS

Yetitii Frankfurt ekolnden farkl almalara imza atm ve onlarn eletirel teori geleneini devam ettirmeyip, kendi kuramn gelitirmitir. Emekli olmasna ramen zaman zaman hala akademilerde dersler vermektedir.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 10.

ALIMALARI VE ESERLER
Kendisini son Marksist olarak nitelemesine karn, hemen her eserinde Marksizmle diyaloga girmi, eletirmi ve zellikle Marksizmin ihmal ettii st yap analizleri yapmtr. Weberin teorilerini de gelitirmeye almtr. letiimsel Eylem Kuram adl eserinde Weberi k noktas olarak kullanmtr. Bunlarn yan sra; Kant, Durkheim, Mead, Garfinkel, Goffman, Austin ve Parsons gibi ou bir biriyle uzlamaz dnrlerin teorilerini de zmleyerek, kendi kuramn oluturmas onun zgl bir niteliidir (Eklektizm ve Senkretizm ile sulanm ancak zengin referans ile bir ok ilginin oda olmutur).
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 10. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.11-16.

ALIMALARI-ESERLER
Habermasn almalarnda (farkl alanlarla paralelinde) dnemsel farkllklar sz konusudur. ilgilenmesi

Kamusalln Yapsal Dnm (1962): ilk nemli almasdr. Marburg niversitesinde Do.Tezi, Kamuoyu, kamusal alan, zel alan tartmalarn yaparak, siyaset teorisinin en nemli eserlerinden birini ortaya koymutur.
9

Kaynak: -Martindale, D. (1981). The Nature and Types of Sociological Theory. s. 533. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.35.

ALIMALARI-ESERLER
Teori ve Pratik (1963) somut bir tarih almas. deoloji Olarak Bilim ve Teknik (1968). ylna geldiimizde ise, artk Habermasn ilgisi bilgi felsefesi olmutur. Bilgi ve kar adl almasna yer vermi yeni bir bilgi teorisi oluturmaya almtr. Meruiyet Krizi (1973). Tarihi Materyalizmin Yeniden yaplandrlmas (1976).

Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 10-11. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.93-94.

10

ALIMALARI-ESERLER
1981de letiimsel Eylem Kuramn yaymlar. amzn Kapitalidir. Farkl Alanlarda alm gibi gzkse de; Temel tezlerini ortaya koyduu letiimsel Eylem Kuramn (1981) yazmadan nce yapt tm almalarn genel kuram na bir hazrlk veya uzun bir giri olarak grebiliriz.
11

ALIMALARI VE TEMEL KAVRAMLARI

Kamuoyu, Kamusal Alan, zel Alan letiimsel Eylem Kuram ve letiimsel Akl
Yaam dnyas ve sistem ikilemi Sistem analizi ( ve karlkl etkileim)

Felsefe, Bilim ve kar deoloji Olarak Teknik ve Bilim

12

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

lk nemli almas Dnm (1962)nde;

olan

Kamusalln

Yapsal

Kamusallk ve Kamusal Alan kavramlarn aklamaya alrken, Bat Avrupada (ngiltere, Almanya ve Fransa) tarih evrim ierisinde saptad kamusal alann belli bir zaman diliminde nasl bir yapsal dnme uradn kantlamaya alr.

Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.36.

13

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Habermas bu kavramlarn kullanmndaki belirsizlikten sz eder; ayet kapal topluluklarnkinden farkl olarak herkese ak iseler toplantlar kamusal olarak adlandryoruz, tpk kamusal yerlerden, veya kamusal binalardan sz ettiimiz gibi. Ancak salt kamusal binalar laf bile, sz konusu binalarn herkese ak oluundan te bir eyi ifade ediyor; hatta bunlarn kamunun gidi geliine ak olmalar bile zorunlu deildir; bunlar devletin kurumlarn barndrrlar ve bizzat bu nitelikleri gerei kamusaldrlar. Devlet kamu erkidir. Bu sfatn, kendi hukukuna tabi olanlarn ortak kamusal selametini salama grevine borludur.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58.

14

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

rnein; birisinin bir bakas tarafndan kamu nnde kabulnden sz edildii zaman, gene farkl bir anlam ortaya kar, kamusalln iine biraz kamusal tasvibin girdii bylesi durumlardan, temsili nitelikli bir g rer. Eer birisi hakknda kamuya mal olmu bir ismi var dersek anlam gene baka bir yere kayar; bir nama, hatta hrete sahip olmann salad bu kamusallk, nezih muhitlerin var olduu eski devirlerden kalmadr.

Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58.

15

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Kamusallk ve kamusal alan birbirine zt iki anlamda; Bir yandan ortak ve herkese ak alanlar ifade ederken;

te yandan devlete ait, kamu grevlisi olmayanlara kapal mekanlar ifade etmektedir.
16

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Kamu ve zel Alan ayrmnn Kkeni Antik aa Yunan Sitelerine uzanmaktadr.

Agora (Pazar yeri), mahkemeler, savalar, sava oyunlar bir kamusal alan (POLS) iinde birlikte..

Evlerinde (OKOS) de zel hayatlar yayorlard.

Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58.

17

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Antik ada; Oikostaki (ev) yaam tarz ve aralar mahremiyet ve utangalk konusu ve darya kapalyken, bu zgr vatandalar Poliste (kamusal alan) eit koullarda bir rekabet iinde n ve hret yapmaya alyorlard. Vatandalarn Polisteki yerini, ev sahibinin Oikodespotes veya paterfamilias stats belirliyordu. Ve bunlarn iktidar kendilerini ayrlm kamusal alanda stat salyordu. 18
- Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.37.

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Ortaada kamusal-zel ayrm ortadan kalkyordu. Senyr (Feodal senyr)lerin evleri bu dnemde de tm hakimiyet ilikilerinin merkezi olmaya devam etti. Ancak; feodal senyrn iktidar paterfamiliasnki gibi kendine ayrlm bir alanda (kamusal alan) stat salayan bir iktidar temelli deildi. Hem kamusal hem de zel alanda ayn trde iktidar yapsndan dolay feodal malikaneler halinde bir btnlk oluturdu.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95.

19

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Ortaada; iktidarlar temsil ilkesine dayanyordu.
Bu Temsil; bildiimiz anlamdaki, baka bir eyi (halk, makam, yetki v.b.) temsil etme deildi. Bizzat iktidarn (feodal senyrn, kraln) kendi kendini somut olarak temsiliydi. Temsil iktidarn taycs tarafndan bizzat sergilenmek eklindeydi. Bu halk iin temsil deil, halk nnde temsildi.

Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.37.

20

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Saray hayat kamusal (kamuya ak) nitelikliydi. Hiyerarik bir yapda merasimle sergileniyordu. Krallar zel odalara kapanarak gizli ve zel bir yaam srdremiyorlard.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.38.

21

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Saray hayat; dou halindeki burjuva kltr nedeniyle 15.yyda tamamen deiti. Yeni bir saray adam tipini temsil eden bir grup insan (cortegiano, gentleman, honnte homme) oluturdu. Temsil sistemi kral saraylarnda merkezileti. Taral bamsz soylular, feodal senyrler temsil niteliini kaybetti.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.39.

22

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Mutlak monarilerin kurulu sreci, temsili iktidar dntrmeye balad. Saray kamusal alan olarak herkese ak olan niteliini kaybetmeye balad. Turnuva, tiyatro, dans, bayram, merasim gibi etkinlikler saraya yakn yerlerde sergilenmeye balad. Bu gsterilerde temsil edilen iktidar daha yce ve hametli gsterilmeye balad.
Mutlak monariler dneminde artk temsil edilen devletle zletirilen monarkn iktidaryd.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.39.

23

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Saray aristokrasisi kendi asl iktidarn (feodal dayanan) temsil etmekten km ve kralln temsiline yardmc unsur olmutu. 15.yy-18.yy arasndaki srete devleti oluturan brokrasi ve ordunun kuruluu ile ortaada kaybolmu olan kamusal-zel ayrm; yeniden domaya balad. Krallk, senyrler ve kilise feodalitenin k ile trde temsil yeteneini kaybetti.

Kapitalist ilikilerin gelimesi ile kamusal alann dnda yeni bir zel olan olumaya balad.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.39.

24

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Habermas; burjuva kamusal kapitalist retim ilikilerinin zmlemitir. alannn ortaya kn gelimesi balamnda

Bu bir st yap almasdr ve Habermas kapitalist geliimi sadece kamusal alann oluumu ve evrimi erevesinde ele almtr. Devlet mdahalesi ve merkantil kapitalizm doarken; basnn ve kamuoyunun da Pazar ilikilerinin bir paras olarak ortaya ktn gstermeye almtr.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.42.

25

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

MERKANTALZM: 16 ve 17.Yy. egemen gr; Ulusal gcn ihracat fazlasyla artaca idi Bu grten hareketle, ekonomik yaam dzenleyen hkmet uygulamalar ve ekonomi felsefesi. Zenginlik ve refah; sahip olduu altn ve gm miktarna baldr. hracat>thalat D ticaret bilanosunda fazlalk/zenginlik Devlet mdahalesi normal.
26

Kaynak: - ORAN, Baskn (2009). Trk D Politikas., 114.

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Feodalizm kp, yerine mutlakiyeti devletler kurulunca ortaya kmtr. e kar mdahale ve sanayileme, da kar ise korumaclk vardr. erde mamul mallara dk maliyet ve yksek fiyat Darda koloniler ucuz hammadde kayna ve pahal rn pazardr. Bu dnemde koloni sahibi ve dier devletlerin rekabetine kapatmak olmak nemlidir. G dengesinde ordu ne kar. 19.yy laisser faire (brakn yapsnlar) kapitalizmi ile kt.

Kaynak: - ORAN, Baskn (2009). Trk D Politikas., 114.

27

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Kamusal alan diyince akla gelen tahsilli (kltrl) zmrelerin oluturduu aland. Buna, tahsilli zmrenin kamusal alan temsili, ya da burjuva kamusunun temsili de diyebiliriz, Bu sradan adamdan farkl bir anlaya sahip olmay da beraberinde getirince, ortaya kamuoyu kavram kt (public opinion). Sivil toplum denilen bu zmreye Habermas, burjuva kamu alan demektedir. Kamu diye tabir edilen kesim tahsilli zmreler ve dolaysyla kamu oyu denilen ey de bu zmrenin akl yrtme biimleriydi.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.40.

28

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Ordu, Brokrasi ve Adalet aygtnn rgtlenmesi Saray-Devlet arasnda kutuplamaya yol am, Krallklar artk devletten ayr zel bir alan haline gelmi,

Mesleki loncalarda gelimeye balayarak, devlet karsnda sivil bir toplum paras olmu,
Ortaan trde ve temsile dayanan kamusal alan tekeli ortadan kalkarak, devletle zdeleen kamusal alan karsna bir de zel alan (sivil toplum) ortaya kmtr.
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.40.

29

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Mutlakiyeti Devletle birlikte ortaya kan burjuvaziyi zihin yaplarn da kapsayacak ekilde 3 ayakl bir yap olarak ele almtr:
GEREK BURJUVAZ (Esnaf Loncalarnn zlmesi) YEN BURJUVAZ (Kraln otoritesi dnda kalm, ehirde gelien ticaret, finans ve sanayi kapitalistleri. Gazete ve dergilerin asl okuyucu kitlesi (kamusu) bunlardr. Kamu dzeninin salnamasnda ve Merkantil siyasetle ve devletle ibirlii yaparak, ulusal ekonomilerin gelimesine yardmc ara) GREV (kltrl) BURJUVAZS (Merkantil siyaseti uygulayan ve krallk brokrasisinin st makamlarn igal eden memurlar ve hukukular- Alveri mekanizmasnn rasyonellemesi arac)
Kaynak: - HABERMAS, J. (2002), Kamusalln Yapsal Dnm, ev. T.Bora ve M.Sancar, letiim Yay. S.58-95. - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.44-45.

30

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Sonu olarak;

1. Kapitalist retim biimin egemenliine yol aan toplumsal dnm bir ok sosyal gcn (kral, saray adamlar, senyrler, esnaf loncalar, tccarlar, bankaclar, hukukular) ortak ve eliik etkileimlerinin rn olarak ortaya kt.
Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.45.

31

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

2. Saray brokrasisi mutlakyeti devleti yaratrken, burjuvaziyi de glendirmi, buna karlk kltrl burjuva da yeni bir kamusal alan yaratarak modern devletin kuruluuna katkda bulunmutur.

3. Yeniden ortaya kan devlet ile burjuva kamusal alan, ikili yaps ierisinde, bir yandan kendine zg zel (sivil toplum) alan pekletirirken, dier yandan ulusal nitelik kazanm sosyoekonomik dzeni (kamu dzeni) genel ilgi ve kar konusu yapmtr.

Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.45-46.

32

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

4. Burjuva kamusal alan, devletle pazar ekonomisini birletiren srekli kontrat fikrini akln szgecinden geiren bir okuyucu, dinleyici veya seyirci kitlesinin var olduunu sayyor (kamu) ve toplumsal ilikileri deitirmenin balca arac olarak ta BASINA gnderme yapyordu.
Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.46.

33

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

5. Devlet (asker-sivil brokrasi) basn kontrol altna almaya alrken, kltrl burjuvazi de ayn basn bir iletiim, zgrlk, ve eletiri alan ayrca iktidarn meruiyetini salamaya zorlad bir forum olarak kabul ediyordu.
Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.46.

34

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

5. Modern anlamdaki kamusallk ve kamuoyu da bu srecin sonucu olarak ortaya kmaktadr. Kamu: Akl yrtenler veya rasayonel mzakereciler topluluu. (Yani btn insanlar ve toplum deil) Kamuoyu: Burjuva kamusal alan ile siyasi iktidar arasndaki ara (medium) akl yrtmenin kamusal kullanmdr. Bu ise rasyonel iletiimin sosyolojik temelidir. Kamusallk/kamusal alan ise; kamunun bilgisine ve tartmasna ak alandr. zel ahslarn kendilerini ilgilendiren ortak bir mesele etrafnda akl yrttkleri rasyonel tartmaya girdikleri ortak bir kanaati, yani kamuoyunu oluturduklar sre, ara ve mekanlarn tanmland yaam alandr.
35 Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.46-47. - Ylmaz, H. (2006). Kamu, Kamu Otoritesi ve Devlet: Habermasn Inda Trkiyeyi Dnmek., Kamusal Alan ve Trkiye (iinde), s,192-209.

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

1775-1875 dnemi: Kapitalizmin liberal a;
Devletle Toplum net bir biimde ayrm, Burjuva kamusal alan zgr bir tartma alan olarak ortaya kmtr.

1873de kapitalizm krizi neticesinde devlet ve toplum yeniden birlemeye ve birbirine nfuz etmeye balad.
Devlet, toplumsallarken, Toplum devletleiyor. Yeni-Feodelleme Marksistler bunu emperyalizm bal altnda inceliyor.

Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.46-47.

36

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Habermas; emperyalizme (sermaye younlamas, tekel ve oligopollerin ortaya k, finans kapital egemenlii, dnya apnda Pazar kavgas v.b.) iaret etmekle birlikte bu kavram yadsmaktadr. Yeni-merkantalizm dedii bu yeni sre, sosyal devleti olutururken te yandan ak ve zgr tartmaya temel tekil eden burjuva kamu alan giderek ortadan kalkyor ve bunun yerini, yapay yollarla olumu, ve ynlendirilmi bir kamuoyu alyor.
37

Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.63-64.

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Marksist kuramn emperyalizm olarak zmledii bu kapitalist dnemi, emperyalizm kavramn kullanmadan,
Sermaye younlamas ve merkezilemesi, nsanlarn koullandrlm mal ve kltr tketicisi olduu bir dnem olarak eletiriyor (ilanclk; rclame-publicit ile her ocuktan bir tketici yaratmak; akln kamusal kullanm)
Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.63-64.

38

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Byk irketlerin halkla ilikiler almalarn kamu ynetimi ve brokrasisi de taklit etmeye balad. Her toplumsal kategori, kamuoyunu genel karlar gerekletirmek iin etkilemeye alyor ve kamusal-zel tm kararlar pazarlk ile alnmaya balad.
Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.63-64.

39

KAMUOYU, KAMUSAL ALAN, ZEL ALAN

Bu yeni feodelleme (yeni-merkantalizm, kapitalizm)de tpk eski feodal (ortaa) dnemde olduu gibi, bir eyi temsil deil, kendini bir ey nnde temsil fikri yeniden n plana kyordu (kamusal iletiim, kurumsal itibar) Kamusal alana iki anlam verilebilir; 1) Ak tartma alan 2) Siyasal ve sosyal gler tarafndan imal edilmi bir olgu (sosyal psikoloji, kitle psikolojisi ile kamuoyu yaratma)

Kaynak: - Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.63-74.

40

LETMSEL EYLEM KURAMI

Felsefe ve Sosyolojinin ibirliini yanstan bir eser. Habermas nsznde; kuramn sadece teorik deil, ayn zamanda gncel kayglardan da beslendiini belirtmektedir. Habermasn tespit ettii gncel kayglar aslnda kendisinin ifade etmedii post-modern durum ve kreselleme sreciydi. Kamusal alan almalarnda, analizlerini devletin dzenleyici rol ve sosyal devlet olgusu zerine kurmu olan Habermasn bu tespitleri adn koymasa da nemliydi.
Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. S, 18-21. -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.146-147.

41

LETMSEL EYLEM KURAMI

Kuramn yaynland dnemde ngiltere Muhafazakarlar (Neo-Con) iktidara gelmiti.

ve

ABDde

Yeni

Neo-conlarn, sosyal devletin Pazar ekonomisini kontrol alma srecine ters den zgr piyasa kltrn yeniden canlandrma abalar sosyaldevleti kemirmeye balamt. Neo-conlara duyduu kukuya ramen, sosyal devletin geleceine olan inancyla eserini tamamlamtr.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.146-148.

42

LETMSEL EYLEM KURAMI

letiimsel eylem kuram, sadece dilbilimsel ve buna zemin oluturacak olan semiyotik, semantik, bir iletiim zmlemesi deil, Habermasn kitabmn tarihsel gerekesi dedii;
Batl toplumlarn i ilikilerinin sosyal devlet uzlamas temelinde kararlatrlmasna, giderek artan sosyal psikolojik ve kltrel maliyetlere cevap vermeye ynelik yazlm bir st kuramsal almadr
Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. S, 20.

43

LETMSEL EYLEM KURAMI

Kuram, Felsefe ve sosyal bilimlerin uyumu zerine kurulu. Gnmzde; Felsefe; mutlak lardan, akn tzlerden, znel bilinlerden hareket eden bir zihinsel ilem olmaz. Varlk sorunu ve znel bilince dayanan bilgi kuram metafiziksel tutarszlklar iinde mrn tamamlamtr. Artk Felsefe sadece kendi aralar ile gerei bulmaya alan akn bir dnce tarz olmaktan kmtr. Farkl kkenli teorik paralarn uyumundan oluan bir rasyonellik kuram umuduyla yrtlen bir gerek arayna dnmtr.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.149.

44

LETMSEL EYLEM KURAMI

Kamusalln oluumunu ve sosyoekonomik temellerini irdeleyen Habermasn; Bilgi ve kar balkl almasyla temel sorusu uydu: Kapitalizmin liberal anda ortaya kan ve 19.yyn son eyreinde ak ve zerk tartma alan olma zelliini kaybeden kamusal alan daki dnmn felsef ve epistemolojik plandaki gelimelerle ilikisi nedir? Bu alan yeniden ilevsel yapmak iin nasl bir felsefe pratiine yaslanmal ve hangi kavramsal aralar benimsemeli veya yaratmalyz.
45

Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.95.

LETMSEL EYLEM KURAMI

Habermas; akademisyen ve felsefik perspektiften Marks ve Weberden dil filozoflarna kadar uzanan bir diyalogla kuramn kantlamaya alrken,
Entelektel yn ile yaam dnyasnn kleletirilmesine direnmeye yol gsteriyor. letiimsel akl ve iletiimsel hareket militan oluyor Diyalog kurduu tm grmemekle suluyor
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.150-151.

kuramclar

iletiimsel

akl

46

LETMSEL EYLEM KURAMI

ST YAPI

YAAM DNYASI

ALT YAPI

SSTEM

Habermas; Toplumsal formasyonlar sistem ve yaam dnyas adlar ile iki dereceli bir yap ierisinde ele alyor. Ve bu ikili yapnn farkl akllara farkl rasyonalitelere dayandn ileri sryor.

Bu ikilem i ve karlkl etkileim ile ifade ediliyor ve bu ise Marksn altyap ve styap ikileminin yerini alyor.
Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. S, 18-21. -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.150

47

YAAM DNYASI VE SSTEM

Yaam Dnyas: gnlk yaam tecrbemizin, dorudan sezgilerimizle oluturduu betimsel, deerlendirici norm koyucu, ve davurumcu tm davranlarn bir sendrom halinde birletii bir dnya. Bilimler bu zemin zerinde gelimitir. Normatif, bilisel ve estetik davranlarmzn cereyan ettii kltr alandr. Ayn zamanda zgrlk alandr.

Daha net bir ifade ile anlamlarn bilim ncesi aamada doduu yani ilk kez olutuu dnya..
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.96.

48

YAAM DNYASI VE SSTEM

Toplumsal sistemler; sembolik bir yaps olan yaam dnyalar olarak grlmektedir. Bu bakmdan toplum, yaam dnyas ve sistem olarak iki paradigmann, yarmayan ve ilevsel birlii aranmamas gereken, bal yaplardr. Yaam dnyas bu bilekede, kltrn, sembollerin, anlamn, kiiliin ki her biri iletiimin temelini olutururalandr.

Kaynak: -Yldrm, Y. Jrgen Habermasn letiimsel Eylem Kuram, Sosyal Bilimler Dergisi, s.255.

49

YAAM DNYASI VE SSTEM

Habermas

kuram anlatrken yaam dnyasna her seferinde yeni bilgiler nda farkl farkl tanmlarla yeniliyor. Sabit bir tanm vermiyor.. Y Cussetin tanm: Basit olarak; tm sosyal etkinliin zemini her trl isel dnceden nce paylatmz ortak ufuk ve bir grubun iinde akan ve bu grup iin gnlk edim ve iletiimin sorun yaratmayan temelini oluturan sorgulanmam kanlarn btndr.

Kaynak: -Yldrm, Y. Jrgen Habermasn letiimsel Eylem Kuram, Sosyal Bilimler Dergisi, s.255.

50

KURAMIN FELSEF TEMEL AKIL AYRIMI

Kuram; bu iki alan arasndaki gerginlii ve arasal akla dayanan sistemin yaam dnyasn kleletirme eilimini ortaya koyan saptamaya ve gzlemlere dayanyor.

TOPLUMSAL FORMASYON

Arasal Akl
zne-Nesne ilikilerinin anahtarn verir

SSTEM

YAAM DNYASI

letiimsel Akl
zneler aras ilikilerin, deerleri yaratan normatif dnya ile estetik dnyann ksaca edim ve zgrlk alannn ipularn sunuyor 51

EKONOM (PAZAR)

DEVLET

YAAM DNYASI VE SSTEM

Arasal Akl Davran
EKONOM (PAZAR) SSTEM TOPLUMSAL FORMASYON YAAM DNYASI ZEL ALAN (nsan)

letiimsel Akl Kltr

DEVLET

KAMUSAL ALAN (Vatanda)

zel alann kurumsal ekirdeini, retim ilevlerinden kopmu, toplumsallama ilevlerinde uzmanlam aile temsil eder. Kamusal alann kurumsal ekirdei, kltrel retimle genilemi haliyle iletiim a tarafndan temsil edilir.

ekirdek Aile

letiim A

Komuluk

KAMUOYU

STK/zel Dernek
52

YAAM DNYASI VE SSTEM

Arasal Akl Davran
EKONOM (PAZAR) SSTEM TOPLUMSAL FORMASYON TOPLUMSAL BTNLK ZEL ALAN (nsan) YAAM DNYASI

letiimsel Akl Kltr

DEVLET

KAMUSAL ALAN (Vatanda)

Sistemik Entegrasyon: (Para ve iktidar Aracl ile) Sosyal Entegrasyon: (iletiim ve uzlama araclyla) Greli arl??? Bir sorundur..

ekirdek Aile

letiim A

Komuluk

KAMUOYU

STK/zel Dernek
53

EMEK DEER TEORS

TOPLUMSAL LK ALT YAPI ST YAPI

Toplumsal ilikileri tek bir kanala: emek ile sermaye arasndaki temel elikiye indirgeyerek, sistemin karmakln fark edememitir.
54

HABERMAS;
TOPLUMSAL LK ALT YAPI ST YAPI
Alt yap: Toplumsal sistemde farkllamay salayan drtler toplumun kendisini yeniden retmesinden kaynaklanr. Bu yzden yaam dnyasna her aamada egemen sistem mekanizmalarn yerletiren kompleksdir. st yap ise 3 alanl kltrel yapdr; Karlkl iletiim, etkileim ve uzlama alanlar
55

ktisadi alt yap; Habermasta yerini devlet ve ekonomi iki alt sistemine brakyor. Toplumsal deiimi de retim, deiim, art-rnn yaratlmas ve Pazar ekonomisi perspektifinden deil, Devlet ve deiim ilikisi (ekonomi) perspektifinden alglyor. Devlet, Marksizmde st yap kurumu saylr.

YAAM DNYASI VE SSTEM

Arasal Akl Davran
EKONOM (PAZAR) SSTEM TOPLUMSAL FORMASYON YAAM DNYASI ZEL ALAN (nsan)

letiimsel Akl Kltr

DEVLET

KAMUSAL ALAN (Vatanda)

Toplumsal Formasyonlar; yaam dnyas kurumsal eleri ve araclarla dzenlenen alt sistemler olmak zere iki ksmdan oluur. Ekonomi; insann zel ahs olarak rol ald zel alanla, Devlet ise; vatanda sfatyla hareket ettii kamusal malanla karlkl alveri ve etkileim ierisindendir.

ekirdek Aile

letiim A

Komuluk

KAMUOYU

STK/zel Dernek
56

EKONOM VE ZEL ALAN LKS

Arasal Akl Davran
EKONOM (PAZAR) SSTEM TOPLUMSAL FORMASYON YAAM DNYASI ZEL ALAN (nsan)

letiimsel Akl Kltr

DEVLET

KAMUSAL ALAN (Vatanda)

ekirdek Aile

letiim A

Ekonomi alanda birey bu alt sisteme, alan olarak i gc temin eder. Tketici olarak ta talep yaratr. Buna karlk ekonomiden; cret, cret, mal ve hizmet salar.

Komuluk

KAMUOYU

STK/zel Dernek
57

DEVLET-KAMUSAL ALAN LKS

Arasal Akl Davran
EKONOM (PAZAR) SSTEM TOPLUMSAL FORMASYON YAAM DNYASI ZEL ALAN (nsan)

letiimsel Akl Kltr

DEVLET

KAMUSAL ALAN (Vatanda)

Vatanda olan birey devlete itaat eder, vergi verir. Devlet ise hizmet gtrr (gvenlik, alt yap, huzur, refah..)

ekirdek Aile

letiim A

Komuluk

KAMUOYU

STK/zel Dernek
58

YAAM DNYASI VE SSTEM

Bu ilevci aklamada; Parsonstan esinlenmitir.

Ancak fark, sistemin ileyiini onun gibi tam bir ahenge deil, sistem ile yaam dnyas arasndaki gerginlie ve atmaya dayandrmasdr. Markstaki alt-yap st-yap ayrmn yerini alan bu atma sistemi, Marksn analizinden farkl krizlere gtrecek uzlamaz bir atma alan deildir

59

YAAM DNYASI VE SSTEM

Habermasn,

iletiimsel eylem kuramn btnlediini syledii yasam dnyas kavram, Husserlin ge dnem alsmalarndaki grngbilimsel yasama evreni zmlemelerine, Wittgeinsteinn yasam biimi zmlemelerine benzer biimde, tikel yasam alanlarnn tarihsel grnmleri seklindeki yaplar hedeflemektedir. Diger yandan yasam dnyasn, Durkheimn kolektif bilin kavramyla ilikilendirmektedir. Ancak bu haliyle kolektif bilin kavram yoluyla yasama evreni ve toplumun zdeletirilmesinin snrlar olduunu dnr. Bu yzden toplum Habermas iin es zamanl olarak sistem ve yasama evreni biiminde kavranmaldr.
Kaynak: -Yldrm, Y. Jrgen Habermasn letiimsel Eylem Kuram, Sosyal Bilimler Dergisi, s.255.

60

LETMSEL EYLEM KURAMI

Habermasn iletiimsel eylem kuramnn teorik kkenlerinde 3 kavram: Rasyonelleme, anlama ve fenomenoloji. Habermas bu 3 kavramdan hareketle kuramn gelitirmekle beraber bize de iletiimsel eylemin kkenini anlamada yol gstermektedir. yle ki; iletiimsel eylem ncelikle akla, aklcla dayanr. Yani ayn zamanda iletiimsel ussallk (aklclk) olarak karmza kar. letiimsel ussallk bir ortak iyinin oluturulmas iin gelitirilebilecek sosyolojik bir seenektir.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 15.

61

LETMSEL EYLEM KURAMI

Habermas iletiimsel rasyonellik kavramnn dilsel anlama klavuzluunda zmlenmesi gerektiine vurgu yapar;
Anlama kavram, katlanlarn ulat rasyonel olarak gdlenmi eletirilebilir geerlilik iddialarna gre llen bir anlamaya iaret eder. Geerlilik iddialar (nermesel doruluk, normatif uygunluk ve znel itenlik) anlatmlarda simgesel olarak cisimlendirilen bir bilginin deiik kategorilerini gsterir..letiimsel rasyonellik kavram bir yanda geerlilik iddialarnn tartmsal olarak salanmasnn deiik biimlerine gnderme yapar; dier yanda ise bu kavrama iletiimsel eylemde bulunanlarn, dnyayla kendi anlatmlar iin geerlilik iddiasnda bulunduklar zaman girdikleri ilikilere gnderme yapar.

Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 15.

62

ANLAMA

Anlamada;. letiimsel eylem karlkl etkileim yoluyla gerekleir ve eylemlerin rasyonel olarak anlalr olmas gerekir. letiimsel eylemin gereklemesi iin eyleyenlerin arasnda iletiimin arptlmamas gerekir.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 15.

63

FENOMENOLOJ VE ZNELERARASILIK

Fenomenoloji asndan; iletiimsel eylemde zneler araslk sz konusudur. letiimde zneler araslk, konumaclarn birbirlerini zne olarak tanmalar, baka deyile her birinin karsndakinin karlarnn korunmasn hakl olarak grdnde bask altnda braklmasa bile bu karlar lehine z karlarndan zveride bulunacaklar anlamna gelir.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 15.

64

YAAM DNYASI-ZNELERARASILIK

zneler arasln gerekletii alan olarak yaam dnyas kavram karmza kmaktadr. Weberin rasyonelletirme kavramndan yola karak, sosyal yaam dnyas ve ama-rasyonel eylemin sistemleri arasndaki ayrm vurgulamaktadr.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 15.

65

LETMSEL EYLEM
Habermas iletiimsel eylem kavramn belirlemeden nce 3 eylem tipini aklamaya giriir. Bunlar; Teleolojik eylem; merkezinde eylem seenekleri arasnda bir amacn gerekletirilmesine ynelmi dzenleyici ilkelerle ynlendirilen ve bir durum yorumlamasyla desteklenen bir karar verme eylemi. Normlara gre dzenlenmi eylem merkezinde norma uyma olan ve genelletirilmi bir davran beklentisinin yerine getirilmesi eylemi. Dramaturjik eylem; ilksel olarak tek bana bir aktre ya da bir sosyal grubun esine gre deil, birbirlerinin izleyicilerini oluturan, birbirlerinin gz nnde kendilerini serimleyen etkileim taraflarna ilikindir.
Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. S, 110-111.

66

LETMSEL EYLEM
ki sistem arasndaki farkn temelinde iki farkl eylem tipinin var olmasdr: letiimsel eylem ve karsnda, ierisinde arasal ve stratejik (ereksel) eylemleri de bulunduran Ama-rasyonel eylem.

Ama-rasyonel eylemde; tanmlanm hedefleri verili koullar altnda gerekletirme sz konusudur. Arasal eylem gerekliin etkin bir denetiminin kstaslarna uygun olarak aralar organize eder.
Stratejik eylem ise yalnzca olas davran seeneklerinin doru bir deerlendirilmesine baldr.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 16. -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. S, 299-301.

67

LETMSEL EYLEM
Eylem Ynelimi Eylem Konumu Toplumsal Olmayan Toplumsal Arasal Eylem Stratejik Eylem -------letiimsel Eylem Baarya Ynelik Anlamaya Ynelik

Dier taraftan iletiimsel eylemden simgelerle salanan bir etkileim anlyorum diyen Habermasa gre;
Nesnel dnyay betimleyen arasal akl ve buna bal arasal eylem de, kural ve norm koyucu ereksel/stratejik akl da monolojiktir ve karlkl akl (iletiimi) Weber grememitir.
Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 16. -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.157.

68

EYLEM AYRIMI

Kaynak: - Olgun, C.K. (2007). Jrgen Habermas: Kamusal Alann Yapsal Dnm, letiimsel Eylem ve Ge Kapitalizmin Doas, Sosyoloji Notlar, s. 16.

69

LETMSEL EYLEM
letiimsel eylem kavram; dil ve eylem yetisi bulunan (ister szl, ister szl olmayan aralarla) kiiler aras bir ilikiye giren en az iki znenin etkileimine ilikindir. Bu aktrler, eylem planlarn ve bylelikle eylemlerini gr birlii iinde koordine etmek iin eylem durumu zerine bir anlam arayndadr. Merkezi kavram olarak yorumlama ilk planda gr birliine yatkn durum tanmlamalarnn tartlmasna ilikindir.

Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. S, 112.

70

LETMSEL EYLEM
letiimsel eylem bir ortaklaa yorumlama srecine dayanr, bu srece katlanlar szcelerinde konusal olarak bileenden yalnzca birini vurgulasalar bile nesnel, toplumsal ve znel dnyalara ayn anda gndermede bulunurlar. Bu srada konuucu ve dinleyici sz konusu dnyann balant dizgesini, iinde eylem durumlarnn ortak tanmlarn yaptklar yorumlama erevesi olarak kullanrlar. Bir dnyadaki herhangi bir eyle dorudan doruya balant kurmazlar. Tersine szcelerini, geerliliine bir baka aktr tarafndan itiraz edilmesi olaslna greliletirirler.
Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram.

71

HABERMAS-WEBER Weber Modernlemeyi ilk kez Batda gerekleen bir rasyonelleme sreci olarak gryordu. Marksn kapitalist ilkel birikim iin saptad retici ile retim aralarnn ayrmasn varsaym ancak; bu olguyu maddi retim dndaki alanlara da yaymtr. Ordu dare Bilim kurumu

Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. 170-290. -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.153.

72

HABERMAS-WEBER Bylece Weber Ekonomik Alt-Yap ve Kltrel st-Yapdan uzaklayor. Sistem-Kltr ikilemi ile topluma bakyor. Batl toplumlar, gerek ekonomik kurum (firma) gerekse devlet aygt (brokrasi) dzeyinde rasyonelleerek, dini-geleneksel grlerin egemenliine son vermilerdir.

Bu srete farkl deerler sistemine dayanan 3 zerk alan oluuyor;

1)Bilim-Teknoloji Alan (Arasal Akla Dayanr)

2)Pratik Alan (Ahlaki Deerlere ve Ereksel Akla Dayanr)

3)zerk Sanat Alan (Estetik Deerlere Dayanr)
Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. 170-290. -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.152.

73

HABERMAS-WEBER Bat ve modernlemesini; ekonomi ve devlet alt sistemlerinin birlikte rasyonelleme sreci iinde aklamtr. Weber; iletiimsel akl grememi, Protestan ahlak ve meslek ak temelinde oluan rasyonel bir yaam tarznn ekonomi ve devlet alt sistemleri kanalyla giderek topluma egemen olduunu ileri srmtr. Arasal Akl; nesnel dnyay betimler, Ereksel Akl; kural ve norm koyar. Her ikisi de monolojiktir ve diyalojik/iletiimsel deildir.

Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. 170-290. -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.153-156.

74

HABERMAS-WEBER Buna kar Habermas; Toplumsal rasyonellii incelerken, Sistem (Arasal-Ereksel Akla Dayanan) ve

Toplum (letiimsel Akla Dayanan)

Arasndaki almtr. ikilemeyi kaldran balantlar kurmaya

Kaynak: -Habermas, J. (2001). letiimsel Eylem Kuram. 170-290. -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.153-156.

75

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN

J.L.AUSTINin dil pragmatii letiimsel Akla temel olmutur.

Gottlop Frege Wittgenstein, Davidson, Dummet.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.155-161.

Semantik kuram
76

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN Dil semantii; merkezine dil ile dnya, cmle ile nesnel durum arasndaki iliki sorununu koymutu ve buna gre bir cmlenin anlam, onun doruluk koullar tarafndan belirleniyordu. Konuucu; yetiniyordu. bir durumu ifade etmek ve onaylamakla

Yine baka bir yaklam; niyet ler zerinde duruyor, anlam dil ve cmle yaplarnda (sentaks, gramer) deil, konuucunun niyetinde aryordu.

Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.158-59.

77

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN Austine gre dille iletiim, aslnda, farkl nitelikte olabilen cmleler ve ifadelerle kuruluyor, baz cmleler edim (act) eklinde ortaya kyordu. Yani bir ey sylemek bazen ayn zamanda bir ey yapmak (sz-edimler) eklini alyordu. Bu ayrma kuramsal stat kazandran ise Austin olmutur. Emrediyorum ki. Vaad ediyorum ki tiraf ediyorum ki..
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.160.

78

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN Sz edimlerinin snflandrlmas:

1) Bir ey syleyen, nesnel durumu betimleyen

2) Bir ey sylemek suretiyle bir ey yapan (yapc ama) 3) Bir ey syleyerek muhatabn etkileyen (stratejik ama) Habermas edimsel nitelikli ikinci grup sz edim etkilemi ve iletiim kuramnda temel e olmutur. Kantlama ile birleerek iletiimsel Akln temel ilkesi olmutur. Toplumsall Marksistler gibi atma modeli zerine deil, ibirlii zerinde kurmaktadr. 79

Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.158.

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN Habermasa gre dil pragmatiinde; konuanlar bu sz edimlerindeki mevcut gler sayesinde eletiriye ak geerlilik iddialar ne sryorlar ve muhataplarn rasyonel olarak motive edilmi durulara sevk ediyorlard. Bu yaklamn dil semantiine gre iki avantaj vard: 1) Dilin tm ilevlerini (zellikle edimsel) dikkate almas 2) Konuann muhataplarnn da geerlilik iddialar karsnda tavr alarak eletirel bir rol oynamas znel bilinten (monolojik) kurtaryor, zneleraras (diyalojik) bir bilince yol ayordu.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak,.

80

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN Sosyolojik rasyonellik asndan 3 tip eyleme 4. ekliyor;

1) Teolojik Eylem (Bir hedefe ynelik); Bireylerin hesaplarna bakalarnn da kararlarnn sonularn katmasyla genileyen stratejik edim.
2) Normlara Gre Dzenlenen Eylem 3) Dramaturjik Eylem (bakalarnn nnde ve karsnda, belli bir etki yaratmak iin kendi znelliini koymak.) 4) letiimsel Eylem.

Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.163.

81

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN Bu bilgiler nda letiimsel Eylemi yeniden ele alrsak:

Tm katlmclarn bireysel eylem planlarn aralarnda uzlatrdklar ve edimsel hedeflerini hibir engelle karlamadan izledikleri karlkl edim ekline iletiimsel eylem adn vermektedir.
Konuma ve hareket yeteneine sahip en az iki kiinin hareket planlarn ve eylemlerini uzlatrmak iin gerekletirdikleri edim biimi.

Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.164.

82

HABERMAS, DL PRAGMAT VE J.L. AUSTN Dil edim, toplumsal edimlerle ayn ey deildir.

letiimsel eylem kuram dil pragmatii sayesinde bu iki alan arasnda kpr kurmakta, dil edimlerinin iletiimsel davranlardaki yerini betimlemektedir.
Byle insan-dnya ve zne-nesne arasna dil medyumu girmitir. Sosyolojiyi ilgilendiren toplumsal rasyonellik asndan artk dil felsefesi de sosyolojiye almtr.

Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.164.

83

KONUMANIN DEAL DURUMU Reel ampirik bir varl olmayan, fakat tartmalarda karlkl olarak yaptmz kanlmaz ve evrensel nitelikte bir n kabuldr. deal kategoriler yaratmadan bireyler arasnda tartma da olanakszdr. Doru; zorlamasz (kendiliinden) oluan bir evrensel kabule, bizleri tekil zorlamayla mecbur klar; oysa byle bir kabullenme konumann ideal durumuna yani evrensel karlkl anlamay, zora bavurmadan mmkn klacak ideal bir yaam biimine baldr.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.162.

84

KONUMANIN DEAL DURUMU P.Bordieu; dil edimleri ve konumann ideal durumuna eletiri getirmitir. Temel hata: szn etkinlik gcn bizzat sylemde yani sadece szn dilsel tznde bulmas ve dil dil olarak bir d unsura ihtiya duymadan etki yapyor varsaym. Dil aslnda bir kurum dili olma niteliiyle, dil edimlerinin gc konuanlara dardan, kurumsal yaplardan gelmekte ve dil de ancak bu otoriteyi temsil etmekte ve sembolletirmektedir.

Yine konumann ideal durumu, her trl sosyal zorlamadan zgr sayld iin dilin kullanmnn sosyal koullarn dikkate almyor.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.184-185.

85

KONUMANIN DEAL DURUMU Habermasa gre; letiimde uzlama gcn sadece dilde yoktur.

Dilin dnda konuan kiilerde ve iletiim srecinde mevcut iki tr dili dlama mekanizmas vardr: tibar ve Etki. tibar etki dourur, Etki itibar arttr. Ancak Habermas bunu da ayr ayr irdeliyor.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.185-186.

86

KONUMANIN DEAL DURUMU tibar: Fiziki yap, cazibe, entelektel ve pratik yetnek, sorumluluk stlenme gc ve maddi varl gibi faktrlere bal

Ampirik dayanakl: Ego ile ondan gelecek yaptrmlar veya dlleri dikkate alarak teki ile anlayor..
Rasyonel dayanakl: iletiimde kendisinin ileri srd geerlilik ltlerini kavrayacan garantileyen bilgilerle donanm olduunu grd iin teki ile anlayor. Birer kurumsal yap olan parada iktidar da (dzenleyici aralar) kurumsal etki kaynaklardr ve insanlarn etkisi ile itibarn artran faktrler olarak anlamaya ynelik edim ve konumalarda rol oynuyorlar.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.185-186.

87

HABERMAS, MEAD VE DURKHEIM Habermasa gre; Mead ve Durkheim, insan dnce ve davranlarnn, znelci felsefenin iddia ettii gibi akn bir bilinten hareket edilerek aklanamayacan varsaymlar, zneleraras iletiimsel akla dayanan perspektif sunmulardr. Mead Bireysel kimlik Durkheim kolektif kimlik oluum mekanizmasn zmleme Mead Ben ve Benlik I and ME (Karlkl anlama ve dili) Durkheim Kolektif Bilin (Dncelerimizi) oluturur.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.169-170.

88

HABERMAS, MEAD VE DURKHEIM Habermasa gre; Mead ve Durkheim, insan dnce ve davranlarnn, znelci felsefenin iddia ettii gibi akn bir bilinten hareket edilerek aklanamayacan varsaymlar, zneleraras iletiimsel akla dayanan perspektif sunmulardr. Mead Bireysel kimlik (iletiim) Durkheim kolektif kimlik oluum mekanizmasn zmleme (toplumsal btnlemenin altn izmitir.) Mead Ben ve Benlik I and ME (Karlkl anlama ve dili) Durkheim Kolektif Bilin (Dncelerimizi) oluturur.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.169-170.

89

HABERMAS, MEAD VE DURKHEIM Habermasa gre; Mead ve Durkheim yaam dnyas alann amlar fakat Marks, Weberin aksine baka bir hataya derek, toplumsal sistemi sadece bundan ibaret saymlardr. Mead; toplumsal sistemi, arasal aklla ve ilevsel analizle kavranabilecek ekonomi ve devlet alt sistemleriyle birlikte bir BTN olarak zmlemiyor. Durkheim ise, i blm kuram ile yapsal farkllama ve toplumsal dayanma arasnda bir kuruyor.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.175.

90

HABERMAS-PARSONS

Toplumsal sistemi: drt alt sistem olarak zmlemitir. Sistem evreyle dengesini korumak ve srdrmek iin; evreye uymal, amacna ulamal, paralar btnletirmeli, gizli modellerin devamn salamaldr.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.190.

91

HABERMAS-PARSONS

Toplumsal sistemi dzenleyen aralar ise;

PARA-KTDAR-ETK-ZORUNLU DEERLER
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.191-193.

92

HABERMAS-PARSONS Habermasa gre; Parsons, yaam dnyasnn rasyonellemesi ile edim sisteminin artan karmakln eit statde sayyor, aslnda iletiim sayesinde yaplanm yaam alannn ilevsel zorunluluklara ynelttii direnci gremiyor. Parsons, maddi gelimeye deil ahlak ve hukun evrimine ncelik veriyor, modernlemenin uyum ve harmoniye yol atn iddia ediyor.
Kaynak: -Timur, T. (2008). Habermas Okumak, s.190-192.

93

HABERMAS-PARSONS Habermasa gre; Yaam dnyasnn sembolik yaplar, para ve iktidar araclyla farkllam ve zerklemi alt sistemlerin zorunluluklar tarafndan bozulmutur. Sistem ile yaam dnyas arasndaki ilkelsel ayrl yok eden bir kuramn zayfl bu noktada ortaya kmaktadr.

94

DEERLENDRME

letiimsel Eylem Kuram, zgrleimci ve eletirel bir almann, iletiim ve zneler aras bir sosyal eylemin gdleminde kurulan bir epistemolojiye yneldii almadr. letiimsel Eylem Kuram zerinde almak, Habermasn iletiim, sosyoloji, epistemoloji, felsefe ve dilbilim alanlarnda gittii yolda ona elik etmeyi gerektiren zorlu ve bir o kadarda retici bir yolculuktur.

95

DEERLENDRME

96