Professional Documents
Culture Documents
AGIR DINAMIK KOMPAKSIYON-YKSEK ENERJI KOLONLARI ILE ZEMIN ISLAHINA AIT BIR VAKA ANALIZI
Durgunoglu, H.Turan1, Varaksin, Serge 2, Karadayilar, Turhan3, Nasz, Emre 4, Briet, Samuel2
ZET
Bursa Carrefoursa insaati iin temel zeminin dinamik kompaksiyon yntemi ile islahi vaka analizi seklinde sunulmaktadir. Szkonusu alan Bursa ovasinda Nilfer ayinin alvyonel birikinti konisi ierisinde yeralmaktadir. Saha nceden malzeme ocagi ve hafriyat dkm sahasi olarak kullanilmistir. Bu nedenle, kalinligi 14.0 mye ulasan kontrolsz dolgular ve sahada olusmus olan derinligi 14.0 mye varan ukur alanlar kismen disaridan getirilen malzeme ile doldurularak, tesviye edilmis ve agir dinamik kompaksiyon(HDC)-yksek enerji kolonlari (HEP) yntemi ile tm zeminler islah edilmistir. Szkonusu sahada uygulanan dinamik kompaksiyon ile zemin islahi ynteminin proje ve insaat asamalari zetlenmis olup, islahin proje kriterlerine gre yeterliligi uygulama esnasinda yapilan kalite kontrol deneyleri verileri isiginda incelenmistir.
1.GIRIS
Bu makalede Bursa Carrefoursa insaati iin temel zeminin ve sahadaki zemin kosullarinin dinamik kompaksiyon / yerdegistirme yntemi ile islahi vaka analizi seklinde sunulmaktadir. Szkonusu sahadaki temel zeminleri anilan yntemle yzeysel temellerin tasima gcnn arttirilmasi, toplam ve farkli oturmalarin azaltilmasi amacina ynelik olarak islah edilmistir. Proje kapsaminda yeralan saha toplam 100,000 m2 alana sahip olup, saha zerinde Hipermarket, Ticaret Mekrezi, Otopark yapisi, gelecekte yapilasma planlanan sahalar ile aik sahalar yeralmaktadir. Saha ierisinde planlanan yapilar ana bloktan olusan Spermarket yapisi A-blok, Ticaret merkezi ve kapali otopark yapisi B-blok ve C blok olarak adlandirilmistir. Ayrica ileride yapilasma planlanan alanlar D blok ve E blok olarak adlandirilmistir. Yukaridaki yapi konumlarinda temeller ve zemine oturan dsemeler altinda toplam yaklasik 78,500 m2 alanda dinamik kompaksiyon ile zemin islahi uygulanmistir. Sahanin genel yerlesimi Sekil 1de sunulmustur.
1 2
Msavir, Prof.Dr., Ins.Mh.Blm, Bogazii niversitesi, Bebek, Istanbul Ins. Yk. Mh., Menard Soltriatement, Paris 3 Ins. Yk.Mh., ZETAS Zemin Teknolojisi A.S., Istanbul 4 Ins. Mh, Menard Soltraitement, Paris
2.PROJENIN TARIFI
A Blok toplam taban alani 20,400 m2 olan bir hipermarket yapisi ve bunun ierisinde yeralan ofisler, laboratuvarlar ve depolardan olusmaktadir. B Blok ise 48,500m2 taban alani zerinde yeralan ticaret merkezi ve kapali otopark yapisindan olusmaktadir. Bu yapilar zemin kat dsemeleri +112 m kotunda (yapi kotu 0.00 m) olacak sekilde projelendirilmistir. B Blok yapisinda ise (ticaret merkez ve kapali otopark) yksekligi 4.0 m olan kismi bir bodrum seviyesi mevcuttur. Sahadaki diger tm yapilar bodrumsuz olarak insa edilmistir. Aik otoprak sahalari ve servis avlulari zemin oturan dsemeler seklinde +112 m kotunda teskil edilmistir. Kapali otopark yapisinin dseme st kotu ise +108 m olup, aik otoprak sahasinin altinda ve kismen B blok yapisinin altinda bodrum seklinde projelendirilmistir. Zemin islah uygulamasi esnasinda bir toplam kalite kontrol programi gereklestirilmistir. Bu vaka analizi, K agir dinamik kompaksiyon / yerdegistirme ile uygulanan zemin Sekil 1. Genel yerlesim plani islahinin projelendirme, yapim ve performansini zetlemektedir. Bu makale kapsaminda zemin etdleri ve temel mhendisligi degerlendirmeleri dogrultusunda tanimlanan geoteknik modelleme sunularak, zemin islahi esnasinda uygulanan kalite kontrol / kalite tahkik deneyleri sonulari ile uygulanan yntemin yeterliligi degerlendirilmistir.
Zemin etdleri verilerine gre saha ierisinde degisken yayilimlara sahip baslica ayri birim ayrimlanmistir. Bunlar, dogal zemin, kontrolsz dolgular ve kazilmis ukur alanlar olarak tariflenmistir. Dogal zemin : Bu alanlar takriben +110 m ila +112 m kotlarinda yeralan dogal zemin kotlarindan itibaren reselenmemis dogal zeminlerin karsilasildigi alanlardir. Bu alanlarda karsilasilan zeminler yer yer bitkisel toprak rt tabakasinin altinda yeralan alvyonel kum akil karisimlarindan olusma ktadir. Kumlu akil tabakasinin kalinligi 12.0 m mertebesindedir. Bu seviye altinda ise sert kumlu kil seviyesi ile karsilasilmistir. Kontrolsz dolgu : Bu sahalar zaman ierisinde kontrolsz sekilde doldurulmus, yer yer bitkisel toprak rts altinda esitli hafriyat malzemesi, toprak, bloklar ve molozlarin dklmesiyele teskil edilmis kontrolsz dolgulardir. Bu alanlarda yapilan sondajlarda kontrolsz dolgu seviyesi altinda sondaj derinligi boyunca alvyonel kumlu akil veya kil kumlu kil-killi kum zeminler ile karsilasilmistir. Kazilmis ukur alanlar : Bu alanlarda mevcut zemin yzeyinden itibaren karsilasilan birimler kumlu akil ve altinda kumlu kil killi kum tabakalarindan olusmaktadir. Bu kesimlerde daha nceden mevcut kum akil malzemenin alinmasi sonucu ukurlar olusmus olup, zemin kotlari +100 m ila +104 m mertebesinde degismektedir.
4.2.Zemin Islah Yntemi Baslangita, saha ierisindeki ukur alanlar saha ierisinde mevcut kontrolsz dolgu malzemesi veya saha disindan getirilen ve organik madde iermeyen dolgu malzemesi ile doldurularak tesviye edilmistir. ukur alanlarin geri dolgu ncesi grns Fotograf 1de verilmistir. Hipermarket ve ticaret merkezi yapilarinin zerinde yeralacagi kontrolsz dolgu zemin toplam ve farkli oturmalarin azaltilmasi ve temel zeminin mhendislik zelliklerinin iyilestirilmesi amaciyla zemin islahina ynelik olarak dinamik kompaksiyon yntemi uygulanmistir. Zemin islah alismalari Menard Soltraitement firmasi tarafindan gereklestirilmis olup, proje ve uygulama esnasinda kalite kontrol / kalite tahkik alismalari ZETAS Zemin Teknolojisi A.S. tarafindan yrtlmstr.
Rotari sondajlar ve sistematik SPT ve presiyometre deneylerini ieren zemin etdleri projenin baslangicinda ZETAS Zemin Teknolojisi A.S. (1998) tarafindan gereklestirilmistir. Kontrolsz dolgu ierisinde gereklestirilen SPT-N degerleri N=10 ila ref degeri arasinda degiskenlik gstermekte olup, dolgu zemin ierisinde iri bloklarin mevcudiyetine isaret etmektedir. Buna karsin elek analizi sonularina gre kontrolsz dolgudan alinan numunelerde 200 no.lu elekten geen yzde degerleri %8 ila %98 arasinda degismekte olup, sahada karsilasilan dolgu zeminin ok degisken yapiya sahip oldugunu gstermektedir. Zemin islahinin izlenmesi amaciyla, islah ncesi saha ierisindeki farkli zeminleri temsil eden alti farkli noktada temelalt kotlarindan 15 m derinlige kadar 1.0 m ara ile sistematik presiyometre deneyleri gereklestirilmistir. Bu deneyler: o Sahadaki ukur alanlarda doldurulan kontrolsz dolgularda adet sondaj, o Mevcut eski kontrolsz dolgu alanlarinda iki adet sondaj, ve o Dogal zeminin karsilasildigi alanlarda bir adet sondaj olmak zere alti farkli noktada gereklestirilmistir. Presiyometre deney sonulari, limit basin degerlerinin Pl=2.5 bar kadar dsk degerlere ulastigini ve toplam limit basin Pl degerlerinin %70inin 5 barin altinda oldugunu gstermektedir. Ayrica presiyometre deney sonulari zeminin heterojen yapisini ve tabakasiz degisken yapiya sahip oldugunu gstermekte olup, dogal zeminde yapilan deney sonularinin diger alanlarda yapilanlara nazaran daha yksek limit basin degerine sahip oldugu grlmstr. Sonu olarak, sahada agir dinamik kompaksiyon (HDC Heavy Dynamic Compaciton), Yksek Enerji Kolonlari (HEP-High Energy Pillars) ile birlikte kullanilarak zemin islahi uygulanmistir.
4.3.Dinamik Kompaksiyon ve Ilgili Yntemler Dinamik kompaksiyon zeminlerin mekanik zelliklerinin derin seviyelere kadar iyilestirilmesine ynelik bir zemin islah yntemidir. Bu teknik ilk olarak Menard tarafindan gelistirilmis ve nclg yapilmistir (1976). Bu yntemde taban zemini, byk bir agirligin degisken ykseklikten serbest dsm ile zemin yzeyine belirli ara mesafeler ile dsrlmesi sonucunda sikistirilmaktadir. Bu yntemde kullanilan temel ekipmanlar basta agir yk kapasiteli bir mobil vin ve degisik agirliktaki agirliklardir. Bu amala kullanilan vinler zel olarak gelistirilmistir. Agir dinamik kompaksiyonda bazi vinler 40 ton agirligindaki bir agirligi 40.0 m ykseklikten dsrebilme kapasitesine sahip olup, bu tr bir ekipmanla zemine tek bir darbede verilen enerji 1600 ton.m mertebesinde olabilmektedir. Zemin islahina ynelik olarak dinamik kompaksiyon etki derinligi darbe basina verilen enerji ile dogru orantili olup asagidaki ifade ile belirlenebilmektedir. 0.5 (WH)1/2 < D < 0.8 (WH) 1/2 (1)
Buna gre 40 ton agirligindaki bir agirlik 40.0 m ykseklikten dsrldgnde etki derinligi (islah derinligi) 20.0m < D < 32.0m, mertebesinde olup, skzonusu sahadaki dolgunun kalinligindan fazla olmaktadir. Bu nedenle, zemin islahinda daha hafif bir agirlik olan W=20 ton agirligininda bir agirlik ile dsm yksekligi H=20.0 m uygulanmis olup, 400 tm enerji 10.0m < D < 16.0m mertebesinde bir etki derinligi elde edilmistir. Zemin islahinda kullanilan ekipman Fotograf 2de gsterilmektedir. Bu tr bir zemin islahi sonucunda, dinamik kompaksiyon ile sikistirilan zemin yzeyinin ortalama dsey deplasmani zeminin yogunlugunun arttigini (genellikle %5 oraninda) gstermektedir. Yogunluktaki bu artis rlatif sikilikta ok daha fazla bir artisa (%20 veya daha fazla) tekabl etmektedir. Yksek Enerji Kolonu HEP olarak da adlandirilan dinamik yerdegistirme yntemi ise dinamik kompaksiyon yntemine benzer bir yntem olup, bu yntemde granler malzeme zerine agirlik dsrme k suretiyle, daha alt Fotograf 2. Dinamik kompaksiyon ekipmani seviyelerde yeralan tasiyici tabakaya kadar killi zeminler ierisine genis apli sikistirilmis granler kolonlarin teskil edilmesi esasina dayanmaktadir. Bu yntem dinamik kompaksiyonun avantajlarinin tas kolon ynteminin avantajlari ile birlestirmektedir.
Yukarida aiklandigi sekilde, HEP uygulamasi seme granler malzeme kullanilarak yapinin temelleri altinda uygulanmistir. HEP ierisinde kullanilan malzeme kalibre edilerek, sonuta homojen bir kolon teskil edilmesi saglanmistir. HEP teskilinde kullanilan malzeme saha ierisinde mevcut olan granler nitelikteki alyonel malzeme olup, toplam 38,000 m3 mertebesinde bir malzeme kullanilmistir. 5.3.tleme (DC) Dinamik komkasiyonun son asamasi olan bu asamada daha hafif agirliklarin sik bir karelaj ile zemin yzeyine dsrlmesi sonucu yzeyde homojen sikismis bir tabaka teskili saglanmistir. 5.4.Miktarlar Zemin islahi sonucunda yapi temelleri altinda toplam 2048 adet HEP teskil edilerek styapi ve kolon yklerinin tasinmasi saglanmistir. Sonuta, Sekil 1de gsterilen alanlarda HDC ve HEP yntemi ile toplam asagidaki alanlar islah edilmistir: Binalar 78,500 m2 Alan 6 12,000 m2 Yol 12,500 m2 Toplam 103,000 m2 Sahada islah ncesi ve sonrasi topografik lmler ile belrilenen ortalama oturma degerleri ise asagidaki sekilde gereklesmistir : Blok A Blok B Blok C 43 cm 46 cm 52 cm Alan 6 Yol 67 cm 71 cm
sistematik presiyometre deneyleri gereklestirilmistir. Zemine oturan dsemeler altindaki alanlara ilave olarak temeller altinda uygulanan HEP kolonlari ierisinde takriben her 1250m2de bir 6 m derinlige kadar her metrede bir deney olmak zere sistematik presiyometre deneyleri gereklestirilerek, temeller altinda teskil edilen HEP ierisinde arzu edilen sikisma degerleri tahkik edilmistir. Yksek enerji kolonu uygulanan alanda tipik bir islah ncesi ve sonrasi presiyometre deney sonucu Sekil 4te sunulmustur.
Limit Basin (bar) 0 0 10 20 30
0 0
Menard Modl(bar)
100 200 300
Derinlik (m)
ncesi sonrasi
Derinlik (m)
10
10
12
12
14
14
16
16
ncesi
sonrasi
(ii)
(iii)
(iv)
Saha ierisindeki farkli zemin kosullarinin temsil edecek iki ayri noktada test blgesi uygulanmistir. Bu test blgelerinde, optimum sikisma enerjisinin belirlenmesi ve her bir noktadaki darbe sayisi, dsm yksekligi ve uygulanacak dsm agirliginin belirlenmesine ynelik sisme ve penetrasyon deneyleri gereklestirilmistir. HDC ve HEP yntemleri iin optimum enerji dzeyi ve dsm sayisi belirlendikten sonra, imalat esnasinda kalite kontrol sistematik presiyometre deneyleri ile izlenmistir. Dinamik kompaksiyon ile zemin islahi sonrasinda manyetik oturma kolonlari teskil edilerek, ilave oturmalarin olusup olusmadigi gzlenmistir. Bes farkli noktada her biri 20 m derinliginde teskil edilen oturma kolonlari ile oturmalar, styapi insasinin ilk asamalarina kadar dzenli araliklarla gzlenmistir. Ilave oturmalarin olusmadigi aletsel gzlemler ile belirlendikten sonra styapi insasina devam edilmistir. Ayrica, zemin islahi ncesi ve sonrasi zemin yzeyinde Rayleigh dalga hizlari llerek zemin modl degerindeki artis gzlenmistir.
7.SONULAR
Bu makalede Bursa Carrefoursa insaati iin temel zeminin ve sahadaki zemin kosullarinin dinamik kompaksiyon / yerdegistirme yntemi ile islahi vaka analizi seklinde sunulmustur. Sahada yeralan kalinligi 14.0 mye ulasan kontrolsz dolgular ve sahada olusmus olan derinligi 14.0 mye varan ukur alanlar kismen disaridan getirilen malzeme ile doldurularak, tesviye edilmis ve agir dinamik kompaksiyon(HDC)-yksek enerji kolonlari (HEP) yntemi ile tm zeminler islah edilmistir. Szkonusu sahada uygulanan dinamik kompaksiyon ile zemin islahi ynteminin proje ve insaat asamalari zetlenmis olup, islahin proje kriterlerine gre yeterliligi uygulama esnasinda yapilan kalite kontrol deneyleri verileri isiginda incelenmistir. Kalite kontrol deneyleri sonucunda gereklestirilen zemin islahinin proje kriterlerini sagladigi dkmante edilmistir.
KAYNAKLAR
ZETAS Zemin Teknolojisi A.S. (1998). Carrefoursa Bursa Hipermarket ve Ticaret Merkezi Zemin Etdleri ve Temel Mhendisligi Degerlendirme Raporu, Istanbul Menard Soltraitement (2000), Method Statement and Schedule, HEP, HDC, DC and PMT, Bursa Carrefoursa Project, Paris Menard Soltraitement (2001), Soil Improvement of a Filled Area by Dynamic Consolidation and Dynamic Replacement Final Report Carrefoursa Bursa, Paris Menard, L ve Broise, Y. (1976), Theoretical and Practical Aspects of Dynamic Consolidation, Institute of Civil Engineers, Ground Treatment by Deep Compaction, Londra
Ninth Turkish Congress on Soil Mechnaics and Foundation Engineering 21-22 October 2002, University of Anadolu, Eskisehir, Trkiye
A CASE STUDY FOR SOIL IMPROVEMENT WITH HEAVY DYNAMIC COMPACTION-HIGH ENERGY PILLARS, CARREFOURSA-BURSA
Durgunoglu, H.Turan1, Varaksin, Serge 2, Karadayilar, Turhan3, Nasz, Emre 4, Briet, Samuel2
ABSTRACT
This case study reports a dynamic compaction/replacement application for the construction of Carrefoursa Shopping centre in Bursa, Turkey. The soils were improved to increase the bearing support for shallow foundations and reduce total and differential settlements. Planned structures consist of three main blocks named as Block A, B and C and a parking lot designed along the north side of the structures. The subject site is located in a region characterised by holocene aged alluvials composed of gravels, sand, clay and top soil. Under this unit neogene aged sandy clay-clayey sand unit is encountered. The region has been used as a borrow material site, some parts has been utilised as a dump area and filled back with various materials including blocks, boulders, debris. The soils undeneath the foundations of structures are imporved by means of High Energy Pillars (HEP) formed by dynamic replacement and the salb on grades by heavy dynamic compaction (HDC). Quality control of the soil improveme nt as well as the performance monitoring of the implemented method is performed by means of a series of testing.
1 2
Consultant, Prof.Dr., Civil Engineering Department, Bogazii University, Bebek, Istanbul M.Sc., Civil Engineer., Menard Soltriatement, Paris 3 M.Ss. Civil Engineer, ZETAS Zemin Teknolojisi A.S., Istanbul 4 Civil Engineer, Menard Soltraitement, Paris