A GRUBU KADROLAR N

MKRO KTSAT
Editr: Dilek ERDOAN KURUMLU

YEN
Pegem Pegem
Pegem
Pegem
Pegem

Pegem Pegem Pegem Pegem

Pegem Pegem Pegem Pegem

Pegem
Pegem

A Grubu Kadrolar in

KPSS MKRO KTSAT

ISBN 978-605-364

Dilek ERDOAN KURUMLU

Kitapta yer alan blmlerin tm sorumluluu yazarna aittir.

Pegem Akademi
Bu kitabn basm, yayn ve sat haklar
Pegem Akademi Yay. Et. Dan. Hizm. Tic. Ltd. tiye aittir.
Anlan kuruluun izni alnmadan kitabn tm ya da blmleri,
kapak tasarm, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayt
ya da baka yntemlerle oaltlamaz, baslamaz, datlamaz.
Bu kitap T.C. Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.
Okuyucularmzn bandrol olmayan kitaplar hakknda
yaynevimize bilgi vermesini ve bandrolsz yaynlar
satn almamasn diliyoruz.

Yayn-Proje Ynetmeni: Arzu Doan

Dizgi-Grafik Tasarm: ermin Ylmaz
Kapak Tasarm: Grsel Avc
Bask: Tuna Matbaaclk A..
(Ankara-0312 278 34 84)

YAYINEV

DAITIM

adakale sokak 4/1 yeniehir-ankara

salk sokak 17/a yeniehir-ankara

tel: +90 312 4306750-51 (pbx)

tel: +90 312 4345424

belge: +90 312 4354460

belge: +90 312 4313738

gsm: 0506 3451936 - 0541 9104545 - 0533 2055230

gsm: 0506 3451937 - 0541 4345424 - 0533 2055231

e-ileti: pegem@pegem.net

e-ileti: siparis@pegem.net

YAZIMA
P.K.175 06442 yeniehir-ankara

internet:

sunu
Deerli adaylar;
Toplumda en deerli beeri sermayemiz olan sizler, yllarca girdiiniz snavlardan sonra yeni bir snavla daha kar karyasnz. Devlet kurumlarna atanmak, zellikle uzman ve mfetti olabilmek iin
nce KPSS barajn gemeli ve o snavlara KPSS Alan Bilgisi'nden alacanz puanlarla bavuru hakk
elde etmelisiniz. Zor bir srele kar karyasnz fakat bu srecin sonunda elde edeceiniz mevkileri
dnrseniz bu glklere ok daha rahat katlanabilirsiniz.
Bu ok nemli olan srete, Alan Bilgisi'nde biliyoruz ki hepinizin en byk korkularndan biri "iktisat".
Analizleri, formlleri, yorumlar... Her gn yeni birey kefeder; engin bir denizde istediiniz kadar
alabilirsiniz!
Tabii bizim amacmz bu denizde sizi gvenli yoldan limana ulatrmaktr. Yllarn rn olan kitabmzda size en pratik ve en kolay test yntemleriyle iktisad retmek ve her eyden nemlisi korkulan
deil sevilen bir iktisat dersi sunmak hedeflenmitir. Ayrca sadece KPSS sorular deil, kurumlarn
mfettilik ve uzmanlk snav sorular da dikkate alnarak KPSS sonras da ktphanenizde bulunmas
gereken bir kitaba dntrlmtr.
KPSS Alan ktisat'ta;
Mikro ktisat

% 30

Makro ktisat

% 30

Para-Banka Kredi

% 30

Uluslararas iktisat

%5

Byme ve Kalknma

%5

Trkiye Ekonomisi

%5

ktisadi Doktinler Tarihi % 5

KPSS ve kurum snavlarnda iktisatn arlkl olarak "Mikro ktisat" "Makro ktisat" ve "Para-BankaKredi" blmlerinden olumaktadr. Elinizdeki Mikro iktisat kitab dnda Makro ktisat ve Para-BankaKredi yaynmz da mevcuttur. Kitapla ilgili neri, eletiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net araclyla bizimle paylamanz bize k tutacaktr.
Bu gzel rnlerin ortaya kmasnda emei geen herkese; ncelikle benim iin ok deerli olan
rencilerime, sevgi dolu Pegem Ailesi'ne, dizgide izimlerimi zenle yapan ermin Ylmaz'a,
skntlarm paylaan dostlarma, bugnlere ulamamda ok byk emei olan Cemile ve Ahmet
Erdoan'a ve tabii bu srete en byk sabr gsteren eim ve gzel kzm Yamur'a sonsuz teekkr
ederim.
Dilek ERDOAN KURUMLU

NDEKLER
1. BLM

ktisada Giri

KTSAT BLMNDE BAZI KAVRAMLAR ...............................................................3

RETM MKANLARI ERS ................................................................................5
Frsat Maliyeti.....................................................................................................6
Marjinal Dnm Oran ....................................................................................7
Stok - Akm Deiken ........................................................................................8
TOPLAM ORTALAMA MARJNAL DEERLER .....................................................9
Toplam Deer.....................................................................................................9
Ortalama Deer .................................................................................................9
Marjinal Deer....................................................................................................9
Ceteris Paribus ................................................................................................10
Ksmi Denge Analizi .........................................................................................10
Genel Denge Analizi ........................................................................................10
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................11
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER..........................................................12
TEST-2 .................................................................................................................13
TEST-2ZMLER ............................................................................................15

2. BLM

Tketici Dengesi Analizi

TKETC ve TKETC TERCHLER.................................................................19

Tketici Tercihleri .............................................................................................19
Homo - Economicus.........................................................................................19
Fayda ve Fayda Fonksiyonunun zellikleri .....................................................19
KARDINAL FAYDA TEORS................................................................................20
Toplam Fayda ..................................................................................................20
Marjinal Fayda .................................................................................................20
Azalan Marjinal Fayda Kanunu ........................................................................21
ORDNAL FAYDA TEORS..................................................................................23
Farkszlk Erisi................................................................................................23
Bte Kst.......................................................................................................26
Tketici Dengesi (Fayda Maksimizasyonu) .....................................................27
TKETC DENGESNN DEMES .................................................................30
Fiyatlardaki Deimeler ...................................................................................30
Fiyat Tketim Erisi .........................................................................................31

KPSS

Bireysel Talep Erisi.........................................................................................32

Gelirdeki Deimeler........................................................................................33
Gelir Tketim Erisi..........................................................................................33
Engel Erisi ......................................................................................................33
Zevk ve Tercihlerin Deimesi .........................................................................35
HCKS VE SLUTSKY YAKLAIMI........................................................................35
Fiyat Etkisi........................................................................................................35
Gelir Etkisi ........................................................................................................35
Ikame Etkisi......................................................................................................35
NORMAL,LKS,DK VE GFFEN MALLARINDA
GELR VE KAME ETKLER ................................................................................37
TELAF EDLM TALEP ERS.........................................................................38
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................40
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER..........................................................43
TEST-2 .................................................................................................................46
TEST-2 ZMLER ...........................................................................................48

3. BLM

Talep - Arz Analizi ve Piyasa Dengesi

TALEP ANALZ ................................................................................................... 53

Bireysel Talep Erisi........................................................................................ 53
Piyasa Talep Erisi.......................................................................................... 53
Talep Kanunu .................................................................................................. 53
Talep Fonksiyonu ............................................................................................ 54
Talep Edilen Miktarn Deimesi ..................................................................... 57
Talebin Deimesi ........................................................................................... 57
ARZ ANALZ ....................................................................................................... 59
Bireysel Arz Erisi ........................................................................................... 59
Piyasa Arz Erisi ............................................................................................. 59
Arz Kanunu ..................................................................................................... 59
Arz Fonksiyonu ............................................................................................... 59
Arz Edilen Miktarn Deimesi ........................................................................ 60
Arzn Deimesi .............................................................................................. 60
PYASA DENGES VE PYASA DENGESNN DEMES ............................... 61
Walras Fiyat ntibak........................................................................................ 62
Marshall Miktar ntibak ................................................................................... 62
DEVLETN PYASAYA MDAHALES................................................................. 63
Taban Fiyat ..................................................................................................... 63
Tavan Fiyat...................................................................................................... 63

KPSS

vi

Vergiler ............................................................................................................ 65
Sbvansiyonlar ............................................................................................... 66
Tarife ve Kotalar .............................................................................................. 67
TKETC VE RETC RANTI ........................................................................... 67
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................... 71
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER......................................................... 73
TEST-2 ................................................................................................................ 76
TEST-2 ZMLER .......................................................................................... 79

4. BLM

Esneklik

TALEBN FYAT ESNEKL ............................................................................... 85

Talebin Fiyat Esnekliinin Hesaplanmas........................................................ 85
Talebin Fiyat Esnekliinin Yorumlar ............................................................... 86
Esneklik ve Eim............................................................................................. 88
Dorusal Bir Talep Erisi zerinde Esneklik ................................................... 90
Talebin Fiyat Esnekliinin Belirleyicileri........................................................... 90
ESNEKLK VE TOPLAM HASILAT ...................................................................... 91
FYAT - TKETM ERS VE ESNEKLK .......................................................... 92
TALEBN GELR ESNEKL .............................................................................. 93
Talebin Gelir Esnekliinin Hesaplanmas ........................................................ 93
Talebin Gelir Esnekliinin Yorumlar................................................................ 93
Engel Erisi ve Esneklik.................................................................................. 94
GELR TKETM ERS VE ESNEKLK ........................................................... 95
TALEBN APRAZ ESNEKL .......................................................................... 96
Talebin apraz Esnekliinin Hesaplanmas .................................................... 96
Talebin apraz Esnekliinin Yorumlar............................................................ 96
ARZ ESNEKL ................................................................................................. 97
Arz Esnekliinin Hesaplanmas ...................................................................... 97
Arz Esnekliinin Yorumlar .............................................................................. 97
Piyasa Dnem Esneklikleri ............................................................................. 98
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................... 99
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER....................................................... 101
TEST-2 .............................................................................................................. 103
TEST-2 ZMLER ........................................................................................ 106

vii

KPSS

5. BLM

retim Teorisi

RETM TEORS .............................................................................................111

retim Fonksiyonu ........................................................................................111
Piyasa Dnem Esneklikleri ...........................................................................111
Sabit - Deiken Girdi ...................................................................................111
RETM TEORSN AIKLAYAN ANALZLER ................................................112
Ksa Dnem retim Fonksiyonu ...................................................................112
Toplam - Ortalama - Marjinal rn ................................................................112
Azalan Verimler Yasas .................................................................................112
retim Safhalar ............................................................................................113
E - rn Analizi ...........................................................................................114
Maliyet Kst .................................................................................................116
RETC DENGES VE DENGENN DEMES ............................................117
LEN VERM .............................................................................................118
KAME ESNEKL ...........................................................................................119
UZUN DNEM RETM FONKSYONU...........................................................120
Cobb - Douglas retim Fonksiyonu ..............................................................120
Dorusal retim Fonksiyonu.........................................................................121
Leontief retim Fonksiyonu ..........................................................................122
CES retim Fonksiyonu................................................................................122
TEST-1 KURUM SORULARI .............................................................................125
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER.......................................................127
TEST-2 ..............................................................................................................129
TEST-2 ZMLER ........................................................................................133

6. BLM

Maliyet Analizi

RETM MALYETLER ................................................................................... 139

Ak Maliyetler.............................................................................................. 139
rtk Maliyetler ............................................................................................ 139
ktisadi Kr - Muhasebe Kr........................................................................ 139
KISA DNEM MALYET ANALZ .................................................................... 140
Toplam Maliyetler ......................................................................................... 140
Ortalama Maliyetler ...................................................................................... 141
Marjinal Maliyet ............................................................................................ 142
UZUN DNEM MALYET ANALZ .................................................................. 146
lek Ekonomileri ........................................................................................ 147

KPSS

viii

Dsal Ekonomiler ........................................................................................ 147

Maliyet - kt Esneklii................................................................................ 149
Alan Ekonomileri .......................................................................................... 149
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 150
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 152
TEST-2 ............................................................................................................. 155
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 158

7. BLM

Tam Rekabet Piyasas

TAM REKABET PYASASI ............................................................................... 163

Tam Rekabet Piyasasnn zellikleri............................................................ 163
Tam Rekabeti Firmann Talep Erisi .......................................................... 163
TAM REKABETE KISA DNEM FRMA DENGES ......................................... 165
TR - TC Yaklam ........................................................................................ 165
MR - MC Yaklam ...................................................................................... 165
KISA DNEM ARZ ERS VE KAPANMA NOKTASI ..................................... 167
TAM REBETTE UZUN DNEM DENGES ...................................................... 168
UZUN DNEM ENDSTR ARZ ERS ........................................................ 169
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 171
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 174
TEST-2 ............................................................................................................. 178
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 180

8. BLM

Eksik Rekabet Piyasalar

MONOPOL(TEKEL) ......................................................................................... 185

Monopolde Talep Erisi................................................................................ 186
Monopolde Toplam, Otalama, Marjinal Haslat Erileri ................................ 186
Monopolde Firma Dengesi ........................................................................... 188
Tekelci Gc (Lerner Endeks Deeri) .......................................................... 188
Monopolde Fiyat Farkllatrmas ................................................................. 190
Monopol Dzenleme Politikalar ................................................................ 192
MONOPOLC REKABET PYASASI ............................................................... 193
Monopolc Rekabette Firma Dengesi.......................................................... 194
Tam Rekabet ve Tekelci Rekabetin Uzun Dneminin Karlatrlmas ....... 195

ix

KPSS

OLGOPOL ....................................................................................................... 196

Cournot Modeli............................................................................................. 196
Tepki Erileri ................................................................................................ 197
Bertrand Modeli............................................................................................ 198
Edgeworth Modeli ........................................................................................ 199
Chamberlin Modeli ....................................................................................... 199
Stackelberg Modeli ...................................................................................... 199
Sweezy Modeli (Dirsekli Talep Teorisi)......................................................... 200
Anlamal Oligopoller (Kartel) ...................................................................... 201
Fiyat nderlii .............................................................................................. 201
Oyun Teorisi ................................................................................................. 201
DOPOL MODELLERN KARILATIRILMASI .............................................. 203
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 205
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 209
TEST-2 ............................................................................................................. 213
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 216

9. BLM

Faktr Piyasalar

FAKTR TALEB .............................................................................................. 221

Marjinal rn Deeri .................................................................................... 221
Marjinal rn Haslat .................................................................................. 221
Faktr Talebini Etkileyen Unsurlar ............................................................... 222
Rekabeti ve Monopolc Firmann Talep Erisi ........................................... 223
FAKTR ARZI .................................................................................................. 225
Tam Rekabette Faktr Arz Erisi ................................................................. 226
Monopson ve Monopolde Faktr Arz Erisi ................................................. 226
FAKTR PYASASINDA DENGE..................................................................... 227
EKONOMK RANT ........................................................................................... 229
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 230
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 232
TEST-2 ............................................................................................................. 234
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 236

KPSS

10. BLM

Genel Denge Analizi

TKETCLER ARASI - DEMDE ETKNLK .............................................. 241

Szleme Erisi ........................................................................................... 242
Tketicinin Genel Dengesi ........................................................................... 242
RETCLER ARASI ETKNLK ....................................................................... 243
retimin Szleme Erisi ............................................................................. 243
retim mkanlar Erisi................................................................................. 243
reticilerin Genel Dengesi ........................................................................... 243
DAILIMDA VE RETMDE GENEL DENGE ................................................. 244
SOSYAL REFAH KRTERLER ........................................................................ 244
PYASA BAARISIZLII .................................................................................. 245
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 247
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 249
TEST-2 ............................................................................................................. 250
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 252

DAR YARGI HAKML 2006/2008/2010 ..................................................... 254

KAYMAKAMLIK 2006/2007/2008/2009/2010/2011 ......................................... 256
ZRAAT BANKASI 2007/2008 ......................................................................... 266
HALK BANKASI 2008/2009............................................................................. 268
SAYITAY 2006/2007/2008 ............................................................................. 272

xi

KPSS

KTSADA GR
KTSAT BLMNDE BAZI KAVRAMLAR

RETM MKANLARI ERS

TOPLAM-ORTALAMA-MARJNAL DEER

GEM YILLARDA IKMI SORULAR ANALZ TABLOSU

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

"ktisat renmenin amac, iktisadi sorunlarn hazr cevaplarn elde etmek deildir;
iktisatlar tarafndan kandrlmamay renmektir."
BRITANYALI KTSATI JOAN ROBNSON (1960)

MKRO KTSATTA KULLANILAN TERMLER

Q (q)

Quality

miktar

TR: Toplam Haslat

price

fiyat

AR: Ortalama Maliyet

utility

fayda

MR: Marjinal Haslat

demond

talep

TC: Toplam Maliyet

supply

arz

AC: Ortalama Maliyet

elasticity

esneklik

MC: Marjinal Maliyet

total

toplam

average

ortalama

TVC: Toplam Deiken Maliyet

revenue

haslat-gelir

AVC: Ortalama Deiken Maliyet

cost

maliyet

TFC: Toplam Sabit Maliyet

veriable

deiken

AFC: Ortalama Sabit Maliyet

fixed

sabit

factor

faktr

MVP: Marjinal rn Deeri

product

rn

MRP: Marjinal rn Haslat

labor

emek

MFC: Marjinal Faktr Maliyeti

capital

sermaye

PL: emein birim fiyat

wage

cret

PK: sermayenin birim fiyat

interest rate

faiz oran

: Kar

LR

long-run

uzun dnem

TU: Toplam Fayda

w: cret, emein birim maliyeti

MU: Marjinal Fayda

r:

TP: Toplam rn

MRT: Marjinal Dnm Oran

AP: Ortalama rn

MRS: Marjinal kame Oran

MP: Marjinal rn

MRTS: Marjinal Teknik kame Oran

faiz, sermayenin birim maliyeti

1. BLM
KTSADA GR

ktisat: nsan ihtiyalarnn karlanmasnda kt kaynaklarn alternatif kullanm yollarn inceleyen sosyal bilim daldr.
ktisat, insanlarn sonsuz ihtiyalarnn kt kaynaklarla karlanmasnda etkin seeneklerin neler olduu inceler. nk insan ihtiyalar sonsuz, kaynaklar snrldr
(kttr).
Mikro ktisat: retim, dalm, blm, etkinlik gibi kk birimler zerinde duran
iktisat daldr. rnein; tketici maksimizasyonu, gelir, talep, kaynak dalm...

Yeni Trkiyemizi lyk

olduu mertebeye
karmak iin muhakkak
iktisadiyatmza birinci derece ehemmiyet vermek
mecburiyetindeyiz. nk
zamanmz tamamen bir
iktisat devresinden
baka birey deildir.
M. K. Atatrk

Makro ktisat: Byk lekli deikenlerin (enflasyon, isizlik, byme vb.) incelendii iktisat daldr. rnein; enflasyon, isizlik, byme, milli gelir...
Pozitif ktisat: Deer yarglar iermeyen, test edilebilendir. rnein; para arz
artnca fiyatlar artar.
Normatif iktisat: Deer yarglar ieren, olmas gerekeni aklayan, test edilemeyendir. rnein; enflasyon kontrol edilmelidir.

ktisat bilim hvviyetini

kazanan ikinci bilim
daldr.
A. Smith

ktsat Blmnde Baz Kavramlar

htiya: Karlandnda zevk ve haz, karlanmadnda ac ve znt veren duygulardr. htiyalar sonsuzdur ve srekli tekrarlanr.
Mal ve hizmetler: htiyalar karlama zellii olan nesnelerdir.
Hava gibi sonsuz olan mallar serbest mal; bedeli ve fiyat olan mallar iktisadi
mallardr.
Bir arada kullanlan mallar tamamlayc; birbiri yerine geen mallar ikame (rakip); birbiri ile ilikisiz olan mallar bamsz mallardr.

Ekonomi
ilmi
Mikro
ekonomi

makro
mikro
ekonomi ekonomi
Deer Refah
Teorisi Teorisi

Makro
Milli gelir ve
ekonomi istihdam teorisi
Ekonomik byme ve
Kalknma Teorisi

nsan ihtiyalarn dorudan doruya karlayan mallar tketim mal (niha

mal); dolayl karlayanlar retim mal (sermaye mal)dr. retim srecinde
bir baka mala dntrlebilen mallar ise ara mallardr.

KPSS