NOBEL DZS BORS PASTERNAK DOKTOR JVAGO CEM YAYINEV Ocak 1999 453 Sayfa Scanned by hlecter 29 Kasm

2009 Pazar Saat 19:16 BRNC KTAP BRNC BLM

SAAT BE EKSPRES I

Durmakszn yryor, yryorlard. Bir yandan da Sonsuz An ilahisini sylyorlard. Sustuklar zaman sanki admlarnn sesi, atlar ve rzgr ilahiyi srdryordu. Cenaze alaynn rahata ilerleyebilmesini salayabilmek iin gelip geenler kenara ekiliyor; ha karyor, elenkleri sayyorlard. Kimisi dorudan doruya tren alayna katlyor; Kimin bu cenaze? diye merakla soruyorlard: Jivago'nun, deniliyordu onlara. Yaa, yle mi? Tanyordum onu. Bay Jivago deil, Bayan Jivago len; kars. Farketmez.. Tanr gnahlarn balasn. ok grkemli bir cenaze treni dzenlenmi dorusu. Tren abucak bitti. Bir daha yaanmas mmkn olmayan dakikalard bunlar. Papaz: Tanrnn topra, iindeki her ey, tm canllar... diye duasn srdrp eliyle ha iareti yapt, sonra da yerden ald bir avu topra Marya Nikolayevna'nn tabutunun iine att. Ardndan Dorularn Ruhlar ilahisi okundu. Endie ve aceleyle tabut kapatlp ivilendi. Mezara indirildi. Drt krekle, aceleyle tabutun zerine atlan toprak balangta trampet sesini andrr bir ses karyordu. Ancak atlan topraklar nce tabutun zerini kapatt, daha sonra da bir tmsek oluturdu. On yalarnda, kk bir olan ocuu da bu tmsein zerine kt. Tren boyunca sren gerginlik; trenin bitmesiyle bir rahat lamaya dnmt. Bu rahatlamann, gevemenin de etkisiyle herkes ocuun, annesinin mezar zerinde bir eyler syleyeceini sanp beklemeye balad. ocuk ban kaldrd, evresine baknd. Manastrn kubbelerine dikkatle bakt. Yzn buruturdu, boynunu ileriye doru u-zatt. Eer bir kurt yavrusu byle bir duruma gelse, herkes onun birazdan uluyacan tahmin ederdi. Oysa kk ocuk, yzn a-vular iine alarak hngr hngr alamaya balad. Bu arada balayan bir yamur, iri, souk damlalaryla ocuun yzn kamlyordu sanki rzgrn da etkisiyle. Siyah matem elbiseleri iindeki bir adam ocua yaklat. Bu adam; len kadnn kardei, alayan ocuun days Nikolay Vedenyapin'di. Papazlktan kendi isteiyle ayrlmt. ocuun yanna gelerek elinden tuttu. Birlikte mezarlktan ktlar. II

Nikolay Day manastrda ok eskiden tannrd. Geceyi geirmesi iin yeeniyle kendisine bir oda verdiler. Ertesi gn, gneye, Volga blgesinde bulunan bir ile merkezine doru uzun bir yolculua kacaklard. Nikolay orada ileri grl bir gazete sahibinin yannda alyordu. Eyalarn odann bir kesine ymlard. Tren biletlerini ise daha nceden almlard. stasyon bulunduklar yere ok yaknd. Manevra yapan lokomotiflerin tm grltsn duyuyorlard. O taraftan esen iddetli rzgr da bu grltlerin kendilerine ulamasna katkda bulunuyordu. Akam zeri hava daha ok soumutu. Kaldklar odann iki penceresi toprakla ayn dzeydeydi. Bu pencerelerden, donmu su birikintileriyle dolu ana yolun bir blmyle mezarln bir ksm grnyordu. Pencerelerden grnen dier bir yer de; iinde souktan donmaya yz tutmu birka lahana ve yapraklarn dkm akasya aalarnn bulunduu bir baheydi. iddetli rzgr bu a-alarn dallarn yola doru eip duruyordu. Yuri, geceleyin cama vurulduunu sanarak uyand. Gizemli, beyaz bir k karanlk oday aydnlatmt. Yuri zerinde yalnzca gmleiyie pencereye kotu ve alnn souktan buz tutmu camlara dayad. Oysa darda esen mthi bir frtna ve onun savurduu karlardan baka bir ey grmek mmkn deildi. Ortada grnen ne bahe, ne mezarlk, ne de yol kalmt. Frtna sanki Yuri'nin kendini seyrettiini farketmi ve onun zerindeki etkisini artrmaya alyor gibi slklar alyor, homurtular karyordu. Hi bitmeyecekmicesine yaan kar, frtnann etkisiyle savruluyor ve yerde giderek daha kaln bir tabaka oluturuyordu. u anda frt-nann kesin egemenlii hkm sryordu bulunduklar yerde. Yuri hemen giyinip dar kmak istedi. Bir eyler yapmas gerektiine inanyordu. Bir eyler yapmazsa; bahedeki lahanalar kaybolacak, annesi gittike artan kar ynnn altnda daha fazla ezilecek ve kendisinden gittike daha fazla uzaklaacakt. Bunlar dndke korkusu daha da artt. Alamaya balad. Uyanan days onu Hazreti sa'nn baz szleriyle avutmaya alt. Dnceli bir tavrla pencerenin nne geldi, birka kez esnedi. Sonra da giyinmeye balad. Ortalk aarmaya balyordu. III Yuri, annesinin salnda babasnn neler yaptn bilmiyordu. Ona, srekli olarak babasnn bir i iin Petersburg'a ya da panayra gittiini sylerlerdi ki bu ounlukla rbit Panayr olurdu. Oysa babas bu sralarda Sibirya'da ya da yabanc lkelerde ailenin milyonlarn yemekle meguld. Daha sonra genellikle hasta olan annesinin vereme yakaland anlalmt. Yuri annesinin tedavisi iin yaplan seyahatlerden ikisine onunla birlikte katlmt. Bunlardan birinde Fransa'ya, birinde de Kuzey talya'ya gitmilerdi. Bu gezilerde hep yabanclarn yanlarnda kalyorlard ve bunlar farkl farkl kimselerdi. Bu yaant Yuri'nin ocukluunu bir trl zemedii bir bilmece haline getirmiti. Daha ok kkken Yuri'nin farkettii bir ey vard. Pek ok ey kendi soyadn tayordu. Jivago Bankas, Jivago fabrikalar, Jivago binalar, Jivago kravat ineleri, hatta bir nevi baba tatlsn anmsatan Jivago pastas bile vard. O zamanlar Moskova'da bir arabaya binip Beni Jivagolar'a gtrn, dediinizde sanki Beni Kafda'nn ardna gtrn, demi gibi arabac sizi bambaka bir dnyaya gtrrd. Burada alabildiine sessiz, geni bir bahe grrdnz. am dallarna konan kargalar bir yandan bu dallarn zerindeki karlar silker, bir yandan trlerdi. O sessizlik iinde bu tmeler kuru dallarn atrtsn andrrd. Akamlar aalar arasndaki binann klar yanar, cins kpekler koumaya balard. Tm bunlar gemite kalmt artk. nk ksa sre iinde yoksul dmlerdi. IV 1903 yl yaznda bir gn, Yuri, yannda days st ak kt bir arabayla Dubliyanka'ya gidiyordu. Gittikleri yer bir malikneydi ve zengin ipliki Kologrivov'a aitti. Kologrivov sanatlarn koruyucu melei olarak tannrd ve onlar da orada bulunan retmen Voskoboynikov'u grmeye gidiyorlard. O gn; hem yortu vard, hem de hasat mevsiminin en hareketli gnlerinden biriydi. Ancak yemek saati oluundan m, yortu

yznden mi, her nedense ortalarda kimseler grnmyordu. Hasad yarm braklm tarlalar, kafalarnn yars tra edilmi mahkm kafalarn andryordu. Kular bu tarlalar zerinde daireler izerek uuuyorlard. Dzgn sralar halindeki olgun buday baaklar dimdik duruyor ve uzaktan kprdyormu gibi grnyorlard. nsanda araziyi denetleyip, notlar alan ziraat memurlar izlenimi brakyorlard. Yaynevinde; hem raklk, hem iilik, hem bekilik yapan, ksacas yaynevinin her eyi olan Pavel, arabac yerinde yan oturmu, bacak bacak stne atm, adeta benim asl mesleim arabaclk deil, der gibiydi. Bir yandan da Nikolay'la konuuyorlard. Nikolay eliyle tarlalar gstererek sordu: Bunlar kimin, efendinin mi kyllerin mi? Pavel, Efendinin, diye karlk verdi. Sonra yakt sigaradan bir nefes ald. Uzunca bir sre ara verdikten sonra krbacyla bir taraf gstererek; bunlar da bizim, dedi. Gzlerini gsterge tablosundan ayrmayan makinist gibi, yan gzle atlarn kuyruklarn ve sarlarn kontrol ediyordu. Hey uyumayn, canlann! diye bararak onlar hzlandrmaya alyordu. Atlar arabaya arka arkaya kouluyordu. Dnyann her tarafnda yan yana deil de, arka arkaya koulu atlar arabay nasl ekerse bunlar da yle ekiyorlard. ndeki at canla bala grevini yerine getirmeye alyor, drst bir ekilde ilerliyordu. Dieri ise iten anlayan birinin bile kolaylkla grebilecei bir ekilde, sanki araba ekmiyor da ngraklarn sesine uyup dans ediyordu. Voskoboynikov toprak davasyla ilgili bir kitap yazmt. Sansrn bu kitaplarla ilgili basks nedeniyle yaynevi kitabn yeniden gzden geirilmesini istemiti. Nikolay kitabn provalarn yaynevi sahibinin isteiyle dostuna gtryordu. Nikolay Day Pa-vel'e, Bu taraflarda iler rndan km galiba, dedi. Pono-va'da bir iftinin boaz kesilmi. Bu ilere sen ne diyorsun? Pa-vel'in dnceleri, sansrden bile daha keskin durumdayd. Kyllerden ne beklenir ki, ok babo kaldlar, bu nedenle de mar-dlar, kendi balarna buyruk oldular. Bizim gibilere yz verilmez, dedi. Sonra da atlardan yana dnerek bard: Deh! Yine uyudunuz mu yoksa? Yuri ile daysnn Dubliyanka'ya ikinci gelileriydi. Yuri artk yollar rendiini sanyordu. ki yan ormanlk vadinin geniledii yerde yol saa sapacak, dnemeci geince de Kologrivov'un usuz bucaksz maliknesi gzler nne serilecekti. Uzaklardaki rma ve dier yakasndaki demiryolunu grecekti. Ama her seferinde aldanyordu. Yeniden tarlalar birbirini izliyor ve ormanlar da bu tarlalar kucaklyordu. Bu manzaralar n de dler dnyasna srklyordu. Nikolay Day kendisini nl yapan kitaplarn tekini bile yazmamt henz. Ancak dnceleri kafasnda son eklini almt. Baarya ulamas iin ok az bir zaman kaldnn farknda deildi. Ksa bir sre sonra, zamann nl yazarlarndan biri olacak, devrimci niversite profesrleri ve filozoflar arasnda yer alacakt. Nikolay Nikolayevi tm bu nl kiilerle ayn dnceleri savunuyordu, ancak yazlarnda kullandklar terimler dnda onlara benzeyen hibir yan yoktu. Onlar nceden ileri srlm birtakm grleri benimsiyor ve d grlerle yetiniyorlard. Oysa eski rahip olan Nikolay, hem Tolstoy'un grlerini, hem de devrimci dnceleri benimsemi olduundan daima daha ileri gidiyordu. Nikolay Nikolayevi elle tutulur, gzle grlr, salam bir dnce peindeydi. Bu, yle bir dnce olacakt ki; insanlarn nnde ak bir yol izecek, dnyay daha iyi, daha gzel bir konuma gtrecekti. Bu dnce ylesine etkili olacakt ki, tpk akan bir imein brakt iz gibi, ocuklar, cahil insanlar tarafndan bile kolaylkla kavranabilecekti. Ksacas o yepyeni, parlak bir dnce peindeydi. Yuri, daysyla birlikte olmaktan ok holanrd. Days birok bakmdan annesine benzerdi ve onu anmsatrd. Days da annesi gibi her eye uyum gstermeye alr, herhangi bir eyi kavrayamasa bile yadrgamazd. Bir bakta her eyi anlar, dncelerini en ak ve en canl bir biimde ifade edebilirdi. Yuri, daysnn kendisini Dubliyanka'ya gtrmesinden ise ayr bir zevk alyordu. Buras ok ok gzel bir yerdi ve bu da doay seven; sk sk krlara yrye kan ve bu yrylerinde kendisini yanna alan annesini anmsatyordu Yuri'ye. Yuri bu gezisi srasnda Nicky Dudarov'u bir kez daha grecei iin de ayrca seviniyordu. Nicky kendisinden iki ya kk olan Yuri'yi belki de kk gryordu ama o gene de Nicky'i grmekten byk zevk alacakt. Nicky, Voskoboynikov'un evinde kalan bir renciydi. El

skt zaman elini karsndakinin aaya doru sert sert eker ve ban ylesine ne eerdi ki salar yznn yarsn kapatrd. V Nikolay Nikolayevi dzeltilmi provalar Yoksulluk sorununun can damar... diye okumaya balad. Voskoboynikov, z desek daha yerinde olur, dedi ve kt zerinde gerekli dzeltmeyi yapt. zeri kapal bir taraada alyorlard. eitli bahvan aletleri, kovalar dank bir ekilde ortalkta duruyordu. Eski bir yamurluk krk bir sandalyenin arkalna atlmt. Bir baka kede balklarn giydii trden zerindeki amurlar kurumu izmeler duruyordu. Nikolay Nikolayevi, Dier taraftan, lm ve doum istatistiklerinin gsterdiine gre, diye devam etti. Voskoboynikov: Geen ylki istatistikler dye yaz, diyerek not ald. Taraada hafif bir rzgr esiyordu. Umamas iin sayfalarn zerine ta paralar koymulard. leri bitince Nikolay Nikolayevi hemen yola kmak istedi. Frtna geliyor hemen yola kmalyz. Olanaksz brakmam. Gidemezsiniz, zaten imdi ay ieceiz. Ama bu akam mutlaka kentte olmalym. Bouna tartmayalm, hi eneni yorma. Bahede ay masas hazrlanyordu. Semaverde yanan kmr kokusu onlara kadar geliyordu. Bu koku hem bahedeki ieklerin, hem de itikleri sigaralarn kokusunu bastryordu. Bir hizmeti kz elindeki tepside beyaz peynir, ilek ve pasta getiriyordu. Bu arada birisi Pavel'in atlarla birlikte rmakta ykanmaya gittii haberini getirdi. Nikolay Nikoleyevi'in yapabilecei bir ey kalmamt. Voskoboynikov: Haydi ay hazrlanncaya kadar biz de rmak kysna gidelim, dedi. van Voskoboynikov zengin ipliki Kologrivov'la dost olduundan; kendine khyann oturduu binadan iki oda verilmiti. Kk bir ev ve nndeki bahe maliknenin ssz bir kesindey-di. Eski bahenin yolu da bir yarm daire gibi kvrlarak buradan gemekteydi. Ancak bu yol imdi kullanlmad iin zerinde otlar bitmiti. Bu yoldan yalnzca kullanlmayan ya da kalnt halindeki yap malzemelerinin rmaa dklmesinde yararlanlyordu. lerici dnceleri ve devrimcilere yaknlyla tannan Kologrivov srada karsyla yurtdnda bir gezideydi. Sk imirlerden olumu bir it, khyann bahesini maliknenin korusundan ayrmaktayd. Koruda; havuzlar, imenlikler ve malikne sahibinin evi vard. Nikolay ve Voskoboynikov itin kenarndan yrrlerken sere srleri onlarn ayak sesleri zerine havaland. evreleri bu minik kularn cvltlanyla dolmutu. Limonluun, bahvan kulbesinin ne olduu belli olmayan bir ta ynnn yanndan geen iki arkada imdi bilim ve edebiyat alannda beliren yeni adlardan sz ediyorlard. Nikolay Nikoleyevi, Elbetteki urada burada yetenekli, parlak zekl genlerle karlalyor, dedi. Ama bunlar daha ok kyda kede kalyorlar. imdi eitli dernekler, birlikler kurmak moda oldu. Oysa birlikte almaya kalkmak ounlukla beceriksizlerin iidir. Bunlar ister Slovyev'e, ister Kant'a ister Marx' a inansnlar bence sonu botur. Gerek yalnz bana aranmaldr. Gerei aramayan vee sevmeyenlerle tm iliki kesilmelidir. Dnyada balla deer ne kadar az ey vardr. Bana kalrsa insan lmezlie balanmaldr. nk lmezlik yaamn kendisidir. Bunun iin de insan lmezlie balanmal. ...Hazreti sa'ya sadk kalmal! Ama sen kalarn atyorsun. Vah zavall dostum, gene bir ey anlamadn deil mi? Voskoboynikov, Hmmm, demekle yetindi. Kendisi uzun boylu, ince yapl, kurnaz grnl, ok hareketli kusursuz bir insand. Sivri sakal ona Lincoln zamanndan kalma bir Amerikal grnts verirdi. Elini sivri sakalndan hi ekmez, bu sakaln ucunu azna sokmaya alrd. Bildiin gibi hibir ey sylememeyi yeliyorum. Bu konularda farkl dndm bilirsin. Aklma gelmiken soraym, seni niin papazlktan attlar? Sanrm biraz korkmusunuzdur. Aforoz etmediler mi? Konuyu niin deitirmek istiyorsun? Ama benim iin far-ketmez... Hayr aforoz etmediler. imdi eski lanetleme modas yok. Elbette insan ho olmayan baz eylerle

karlayor. Bunlar halen yrrlkte. rnein, medeni haklarn bazlarndan yoksunum. Devlet memurluu yapamam, Moskova'ya, Petersburg'a gidemem. Ama bunlar o kadar nemli deil. Gelelim esas konuya. nsan Hazreti sa'ya bal kalmal. Bir insan dinsiz olabilir. Tanrnn varlna inanmayabilir, inansa bile bunun ne demek olduunu bilmeyebilir. Ancak tm bunlara karn insann doada deil de tarihte yaadn bilir. Bugnk anlamyla tarih ise Hazreti sa tarafndan kurulmutur. Peki, yleyse tarih nedir? Tarih bir dzenektir. lmn gizlerini adm adm aydnlatarak onu alt edecek bir dzenek. te insanlarn senfoniler yazmasna, elektromanyetik dalgalar, matematiksel sonsuzu kefetmesine neden olan etki budur. Ancak bunlar yapabilmek iin de baz eyler gereklidir. Bylesi almalar iin ruhen hazr olmak gereklidir. Gerekli dnsel malzemenin tm ncil'de belirtilmitir. Bu malzemelerin banda 'insanlar sevmek' gelir. Bu dnce yaama gcnn en gelikin eklidir. Byle bir sevgiyle dolan insan kalbi, bu sevgiyle taacak ve insanlar iin iyi eyler yapma heyecanyla arpacaktr. Sonra bugnk insann yapsn belirleyen iki temel e vardr. Bunlar insann zgr olmas ve yaam feda edilecek bir ey gibi grmesidir. Bunlar olmakszn gnmz insan da var olamaz. Bu dnceler gnmzde bile yeni, olaanst eyler saylmaktadrlar ki buna zellikle dikkatini ekmek isterim. Eskiler bu anlamda bir tarihten haberdar deillerdi. Roma mparatorluu boyunca insanlar kanl savalardan, zulmden, canice ikencelerden baka eyler grmediler. O insanlar bir diktatrn ne kadar basit, aalk bir yaratk olduunu akllarndan bile geirmemilerdi. Onlarn bildii bronz heykellerin, mermer stunlarn souk, gururlu grnleriydi. nsanlarn yzyllar boyunca rahat yz grebilmeleri iin Hazreti sa'nn gelmesini beklemeleri gerekti. nsanlar zgrln anlamn da ondan sonra kavramaya baladlar. Ancak onun lmnden sonra da sada solda bir kpek gibi deil de insan gibi lmeyi rendiler. imdi de tm gleriyle lm yenmeye alyorlar. Off! Sana laf anlatmak iin nasl da terledim. Ama sana laf anlatmak ne mmkn, bo bir duvarla konusam daha iyi olur herhalde Azizim senin bu anlattklarna metafizik derler. Mideme dokunduu iin doktorlar bunu yasak ettiler bana. Anlald senden umut yok, bari enemi bouna yormayaym. Ama ok ansl insansn dorusu... u manzarann gzelliine bak. Seyrine doyum olmaz. Byle gzel bir yerde yaadn halde nasl bu kadar duygusuz olabiliyorsun, anlayamyorum dorusu. Nehir gnein yakc klar altnda madeni bir plaka gibi pa-rldyor, dalgalanyordu. Suyun yz birden kart. zeri atlarla, arabalarla, kadn ve erkek kyllerle dolu bir sal karya geiyordu. Voskoboynikov: e bak, saat yeni be olmu, bak Sizran Ekspresi geiyor. Bu tren her gn bei be gee geer buradan, dedi. Uzaklarda ovann sandan soluna doru geen sarl, mavili bir tren grlyordu. Aradaki uzaklk nedeniyle kk grnen trenin durduunu farkettiler birden. Lokomotif bacas zerinde beyaz buharlar dne dne ykseliyordu. Voskoboynikov: alacak ey, galiba bir kaza oldu, dedi. yoksa ovann tam orta yerinde durmas iin herhangi bir neden olamaz. Hadi biz gidip aymz ielim.

Nicky evde de, bahede de yoktu. Yuri onun kendileriyle birlikte bulunmaktan skld iin ortadan kaybolduunu anlamt. Nikolay Daysyla Voskoboynikov onu brakarak taraada almaya gitmilerdi. O da evin evresinde amasz bir ekilde dolayordu. Ne kadar gzeldi buras! Sar bir florya kuu dzgn aralklarla deiik tonda tyordu. Ku her tten sonra, sanki kard sesin tm evreye yaylp sinmesini bekler gibi duraklyordu. iek kokulan bahenin tarhlarna yapp kalm gibiydi. Tm bunlar Yuri'ye, annesiyle birlikte gittii Antibes'i ve Bordig-hera'y anmsatyorlard. Bahenin iinde saa sola dnyor; ar vzltlar, ku sesleri arasndan annesinin de kendisine seslenecei dncesiyle rperiyordu. Sel yatana doru yryp, yoku aa inmeye balad. Bakml, korudan geerek sel yatann dibini kaplam olan kzlaalarn olduu yere geldi. Buras rm yapraklar ve dal paralaryla kaplyd. Pek fazla iek yoktu. Kamlarn boumlu bo ksmlar,

kutsal kitaplarda grd Msr ii ssl asalara benziyordu. Yuri gittike iini kaplayan skntnn verdii alama isteiyle doluydu. Sonunda daha fazla dayanamad ve dizst kerek alamaya balad. Tanrm, iyilik meleim... diye bir yandan da dua etmeye balad. Beni doru yoldan ayrma. Anneme iyi olduumu syle. Beni merak etmesin. Eer lmden sonra da yaam varsa annemi cennetine kabul et Tanrm! Senin cennetinde dorular meale gibi parldarlar. Annem o kadar iyi bir kadn ki onun gnahkr olmas olanakszdr. Sen anneme azap ektirme, rahmetini onun -zerinden eksiltme. Anne, anneciim! Yuri, iini paralayan acyla yle eziliyordu ki daha fazla dayanamad ve yere dp bayld. Ancak baygnl fazla uzun srmedi. Kendisine geldiinde days yukardan kendisine sesleniyordu. Ona karlk verdi ve yokuu yukar doru trmanmaya balad. Bu arada kaybolan babas iin annesinin kendisine rettii ekilde dua etmediini ayrmsad. Onun iin baka zaman da dua edebilirdi. Kendi kendine, Acelesi yok, biraz beklesin, diye dnd. Babasn hi anmsamyordu. VII Misha Gordon ve babas nehrin kar tarafnda aniden duran trenin ikinci mevkiindeki bir kompartmanda yolculuk yapyorlard. Beinci snf rencisi olan Misha on bir yandayd. Dnceli bakl ve iri siyah gzlyd. Orenburg'da avukat olan babas Gri-goriy Osipovi'le Moskova'ya gidiyorlard. nk babasnn tayini Moskova'ya kmt. Annesi ile kzkardelerini daha nceden evi hazrlamak iin gndermilerdi. gndr yolda olan Misha ve babas tarlalar, bozkrlar, kentleri, kasabalar ve yakc toz bulutlaryla nerdeyse tm Rusya'y katediyorlard. Alabildiine uzun araba konvoylar yollarda uzayp gidiyordu. Hzl bir ekilde giden trenden bakldnda tm bu arabalar ilerlemiyor, atlar yerinde sayyor gibi grnyordu. Tren byk istasyonlarda durduunda yolcular ldrm gibi bfelere kouyordu. Bu arada istasyon bahesinin aalar arasnda batmaya balayan gne, yolcularn bacaklarn aydnlatyor, vagonlarn alt tarafnda parlyordu. Tek tek bakldnda insanlarn tm bu hareketleri amal, hesapl ve souk grnyordu. Ancak bir btn olarak bakldnda insanlar kendilerini birbirine balayan ve srkleyen yaam dalgalaryla sanki sarho gibi grnyordu. Herkes birtakm kayglarla abalayp duruyor, mcadele ediyordu. Ayn zamanda derin bir aldrmazlk duygusuyla hareket ediyorlard. Zaten bu duygu da olmasa belki de bu ekilde alamayacak, yaayamayacaklard. Bu duygu, insanlarn birbirleriyle gerek bir dayanma iinde olmasndan ve bunun farknda olmalarndan kaynaklanyor, bir gven kayna oluyordu. Tm bu yaanmakta olanlarn; yalnz bu dnyada deil, baka dnyalarda da, tarih iinde de yaanabileceini hissetmek aldrmazlk duygusunun temel kaynaklarndand. Ama Misha kendini bu kuraln dnda gibi duyumsuyordu. Onu harekete getiren ey birtakm kayglard. Bu da kendisine a-talarndan kalmt. Hemen herkesi etkileyen aldrmazlk duygusu onda hibir etki uyandrmyordu. Benliindeki belirtileri de byk bir dikkatle izliyordu. Ancak bundan da ac duyuyor ve utanyordu. Kendini bildiinden bu yana, biraz da aknlkla hep unlar sormutu kendine: Bakalar gibi elleri kollar, ayaklar olan, herkes gibi yiyip ien, konuan, ksacas herkes gibi yaayan bir insan; nasl oluyor da bu kadar farkl oluyor, bu kadar sevimsiz, kimsenin sevmedii bir insan oluyor? Niin bu kt durumdan kurtulmak iin aba gstermiyor, baarl olamyordu? Yahudi olmak ne demek? Yahudi olmann, eitli saldrlara uramaya neden olan byle bir sfatn nedeni neydi? Kendisini fazlasyla megul eden bu sorulan babasna sorduunda o: Bunlar sama eyler, olaylar u ekilde deerlendirmelisin, demiti. Ancak gsterdii neriler de olunun sorularna herhangi bir aklk getirmemiti. Sonunda Misha annesi ve babas dndaki tm byk insanlara kar derin bir nefret duymaya balad. Ortal kartran tm byk insanlar yeniden bir dzen kurmak iinde herhangi bir aba gstermiyordu. Kendisi bydnde her eyi yoluna koyacakt. rnein babas trenin koridoruna frlayan delinin peinden kotuu zaman kimse byle davranmamas gerektiini syleme-"miti ve deli babasn sert bir ekilde itip vagonun kapsn am, tramplenden atlayan bir yzc gibi tepesi st trenden yolun kenarna atlamt. O zaman da treni durdurmamas gerektiini syleyen kimse olmamt babasna.

Ovann ortasnda yzyllardr duruyormucasna bekleyen tren bu kadar sredir babasnn imdat kolunu ekmesi nedeniyle durmutu. Trenin bu kadar uzun sre durmas yolcular arasnda ok deiik ekillerde yorumlanyordu. Kimse gerek nedeni bilmiyor anlayamyordu. Kimisi: Tren birdenbire durunca hava frenleri patlam, diyordu. Kimisi ise, Trenin durduu yer bir rampa, lokomotif hz alamad iin kamyor, diyordu. nc bir neden daha ileri srlyordu. Bunu ileri srenler ise: ntihar eden adam nemli bir kii. Yanndaki avukat; yakndaki Kologrivov istasyonundan tanklar getirilmesini ve zabt tutulmasn istiyor, diyorlard, makinist yardmcsnn telgraf direine trmanmasn da buna balyordu. Tanklar getirecek araba az sonra gelirdi. Hafif bir tuvalet kokusu tm kompartman kaplamt. Ne yal kda sarl ve ekimeye yz tutmu tavuk kzartmas kokusu, ne de yolcularn bol bol dkndkleri kolonyalar bu kokuyu alt edebiliyordu. Trene Petersburg'tan binmi olan ksk sesli ve kr sal birka hanm yzlerindeki yal kremlere yapan kurumlarla ingene kadnlarn andryorlard. Yine de hibir ey olmam gibi yzlerini pudralyor, ellerini medilleriyle siliyor ve alak sesle konumalarna devam ediyorlard. Atklarna sk skya sarlp Gordonlar'n kompartman nnden geen bu bayanlar slk alar gibi bzlm dudaklaryla sanki: Aman Tanrm, unlara da bakn hele, ne kadar kendilerini beenmiler, biz onlardan ne kadar farklyz, aydn kiiler olduumuz iin byle eylere dayanamayz, der gibiydiler. te yandan intihar eden adamn cesedi demiryolunun kenarndaki otlarn zerinde yatyordu. Siyah, phtlam kandan meydana gelmi bir iz yznn bir yanndan dier yanna uzanyordu. Bu iz bir kan izinden ok; bir amur lekesini, kalemle ekilmi bir izgiyi, bir kaynaac yapran, bir yaky andryordu. Sanki adamn damarlarndan akan kan deildi. lnn evresindeki kalabalk srekli deien insanlardan o-Iumutu. Ancak hemen hemen bu insanlarn tm zntlerini dile getiriyordu. lenin yol arkada; gbekli, tknaz, marur bir avukatt. Gmlei terden slanmt. Ask ve anlamsz bir yz ifadesiyle iyi cins bir hayvan gibi cesedin banda duruyor, scan etkisini az da olsa azaltmak iin elindeki ftr apkayla ar ar yelpazeleniyordu. Kendisine sorulan tm sorular bir omuz silk-mesiyle yantlyor, Ayyan biriydi, byle birinden baka ne beklenebilir ki, diyordu. Srtna ynl bir elbise giymi, bana dantel bir rt sarm zayf bir kadn cesede bir iki kez yaklat. Yal, dul bir kadn olan Tiverzina'yd bu. lm olan kocas da, oullan da lokomotif makinistiydi. Seslerini karmadan barahibenin peinden yryen rahibeleri andran iki gelin balarna rttkleri rtnn ularn alnlarnda balam, kaynanalarnn ardndan yryorlard. Oluturduklar grup kalabalk zerinde saygnlk uyandryor, herkes gemeleri iin yol veriyordu. Tiverzina'nn kocas bir zamanlar geirdii bir tren kazasnda diri diri yanmt. Yal kadn kalabalk arasnda cesedi grecek bir ekilde duruyor, iki olay arasnda bir kyaslama yapar gibi iini ekiyordu. Sanki: Herkesin yazgs farkldr ve alnna yazldr, kimi Tanrnn iradesiyle lrken kimi byle kendi kendini ldrr. Galiba insan zengin olunca akln karyor, der gibiydi. Yolcularn hemen hemen tm gelip cesede bakt. Ancak hibiri uzun sre oyalanmad. Hepsi de abucak yerlerine dnd. Vagonda bacaklarnn uyuukluunu gidermek isteyenler, iek toplayanlar bile vard. Byk ounluu yaanan olayn, karlarndaki grkemli manzaray yarattn dnyordu. Bu olay olmasa sanki; ne kar kydaki gzel malikne ve kilise, ne bu bataklk ne de yemyeil krlar olacakt. Batmak zere olan akam gnei bile sanki olay izlemekte olan biri gibi duruyordu. O da manzarann bir paras gibiydi. O civarda otlamakta olan srdeki ineklerden biri de oraya gelse gne gibi davranrm geliyordu insana. Olay Misha'y ok etkilemiti. Duyduu znt ve korkuyla uzun uzun alamt. nk bu adam, gndr sren yolculuklar boyunca sk sk kompartmanlarna gelmi babasyla sohbet etmiti. Babasna bor, alacak, hisse senetleri, sahtekrlk gibi konularda pek ok soru soruyor, ald yantlar karsnda da, Ya yle mi? Bunun byle olduunu bilmiyordum. Demek yasalar bylesine anlayl olabiliyor, oysa benim avukatm hi de byle dnmyor, szleriyle avukatnn Misha'nn babasyla olan farklln dile getiriyordu.

Sinirleri alabildiine ypranm olan bu zavall adam azck sakinletiinde birinci mevkideki yerinden avukat ve yol arkada geliyor, onu alp lokanta vagonuna ampanya imeye gtryordu. te alabildiine k giyinmi, sinek kayd tral bu kstah avukat, imdi cesedin banda olanlara hi amadn anlatan sakin bir ifadeyle duruyordu. Onun bu yz ifadesinden, mvekkilinin hep sinirli ve aceleci olmasndan fazlasyla honut olduu bir izlenim edinilebilirdi. Babasnn ok zengin fakat ruh hastas olduunu syledii Ji-vago adndaki bu adam, kompartmanlarna her geliinde Misha'-dan hi ekinmeden zel yaamndan sz ediyordu. Misha yanda bir olu olduunu, ancak karsn terkettiini, daha sonra ikinci kez evlendii karsn da terkettiini sylyor, bunlar konuurken birden bir eylerden korkmaya balyor, rengi sararyor, abuk su-buk eyler sylemeye balyordu. Misha'ya nedeni bilinemeyen bir sevgi duyuyordu. Baka birine duyup da gsteremedii sevgi ve yaknl ona gsteriyor gibiydi. Adam trenin durduu her byk istasyonda bfeye kouyor; ald eit eit kitap ve oyuncaklarla onu hediyeye bouyordu. Durmadan iki iiyor: aydr uyuyamyorum, bir an ayk olsam normal bir insann kolay kolay katlanamayaca aclarla kvranyorum, diyordu. lmeden az nce koarak gelmi, Grigoriy Gordon'un ellerine sarlmt. Bir eyler anlatmaya alyordu. Ancak bunu baaramaynca onu bir kenara iterek frlad sahanlktan kendini demiryoluna atmt. Misha imdi lm olan bu adamn kendisine verdii son hediyeyi inceliyordu. Tahta bir kutu iine yerletirilmi Ural talarndan oluan bir koleksiyondu bu. Bu arada yeni bir hareketlenme oldu. Tren yoluna paralel yoldan bir araba gelip durdu. Arabadan bir doktor, bir mfetti ve iki de polis indiler. Sert ve resmi tavrlarla sorular sordular, defterlerine notlar aldlar. Polisler kontrolrlerle birlikte cesedi bir tmsein stne ektiler. Bir kyl kadn alamaya balad. Yolcularn trendeki yerlerini almalar istendi. Scanned by hlecter VIII Nicky* odasnda kafese kapatlm bir kaplan gibi hrn tavrlarla dolayordu. Yine geldiler! diye syleniyordu. Konuklarn sesi iyice yaklamt. Artk kamas olas deildi. Odada biri kendisine, dieri de Voskoboynikov'a ait iki karyola vard. Ksa bir kararszktan sonra birinin altna giriverdi. Adn seslenerek odalar dolayorlard. Sonunda kendi odasnn kapsn atlar, ieri girdiler. Nikolay Nikolayevi, Ne yapalm, Yuri burada da yok, haydi sen git de bahede dola. Belki biraz sonra gelir de birlikte oynarsnz, dedi. Gelenler yarm saate yakn odada kaldlar. Moskova ve Petersburg niversitelerindeki renci gsterilerinden sz ediyorlard. Sonunda verandaya ktlar da Nicky o rahatsz edici durumdan kurtuldu. Yavaa pencereyi at ve darya atlad. Olabildiince sessiz bir ekilde baheye kt. Gece boyunca uyuyamamt. Bu yzden sinirleri ok bozuktu. On drt yandayd. ocuk yerine konulmaktan nefret ediyordu. Btn gece gzn uyku tutmam, sabaha kar da darya kmt. Yeni domakta olan gnele aalarn danteli andran uzun delikli glgeleri bahenin zemine dyordu. Bu glgeler siyahtan ok koyu kuruni renkteydiler. Bu glgeler sanki sabahn o sarholuk veren kokusunun kayna gibiydi. Nicky'nin biraz nnden otlar arasndan bir ey kayarak geti. Cvann ak gibi kayan bu ey parlak i damlalarn andryordu. Sanki topran zerinde su akyor fakat toprak onu emmiyordu. Nicky ani bir hareketle yana kayp kaybolan bir kr ylan olduunu farketti bunun. Korkudan rperdi. Tuhaf davranlar olan bir ocuktu Nicky. Heyecanlandnda kendi kendine ve yksek sesle konuuyordu. Yaamak ne gzel, diye sesli bir ekilde dnd, ama niin ac ekiyoruz? Tanrnn varl tartlmaz. Mademki Tanr var o halde ben de Tanrym. imdi bunu kantlayaym, diyerek -nnde yapraklar slak hafif hafif hrdayan kavak aacna bakt. Bu aac hareketsiz hale getireceim. Daha sonra tm gcn kullanarak bard. Dur! Aa sanki bu emre uyar gibi hareketsiz kald. Nicky bu durumdan fazlasyla sevinmiti. Kahkahalarla glerek mutlu bir ekilde rmaa doru kotu, ykanacakt.

Babas bir anaristti. nce idama mahkm edilmi ancak cezas ar tarafndan mr boyu hapse evrilmiti. Dementiy Dudu-rov imdi Sibirya'da cezasn ekmekteydi. Soylu bir Grc prensesi olan annesi Nina Eristov ise gzelliini hl koruyor, olduka da gen grnyordu. ok martlmt. Olur olmaz eylere kalkrd. Ayaklanmalara katlmak, isyanc kiilerle dp kalkmak, maceraperestler, artistlerle birlikte davranmak, tuhaflklarnn yalnzca birkayd. Nina olu Nicky'i ok sever ve onunla vnrd. Kendisinin yetitirildii ekilde, onu da mark bir ekilde yetitiriyor, birok bakmdan kendine benzetiyordu. Bir keresinde olunu ailesine ' gstermek zere Tiflis'e gtrmt. Nicky'nin burada en fazla dikkatini eken ey bahedeki iri gvdeli aa olmutu. Bu aa tropikal bir bitkiydi. Bir filin kulaklarn andran iri yapraklaryla baheyi gnein yakc klarndan koruyordu. Bu aaca bir trl alamamt Nicky. Ona gre bu bir bitki deil de bir hayvan olmalyd. Babasnn kt hreti nedeniyle tad soyad Nicky iin bir tehlike oluturuyordu. Bu nedenle Voskoboynikov onun annesinin soyadn tamasn istiyordu. Bunun iin ar'a bir dileke vermek hazrl iindeydi. Konuklardan kap da karyolann altnda sakland srada da bunlar dnyordu Nicky. Voskoboynikov da kimdi? Nasl onun yaamna karabilirdi? Dursun biraz, ona yle bir ders verecekti ki... Peki ya Nadya'ya ne oluyordu? On be yanda diye Nicky'e bir ocuk gibi davranamazd. Ona da gnn gsterecekti. Kendi kendine birka kez, Ben bu kzdan nefret ediyorum! diye sylendi. Onu ldreceim. Sandalla gezmeye karacak, sonra da suya atp boacam onu! Annesi ise bambaka bir lemdi. Kafkasya'ya gidiyorum, derken kesinlikle yalan sylemiti. Kafkasya'ya gitmemi en yakn istasyonda trenden inmiti. Herhalde Petersburg'da rencilerle birlikte polislere ate ap elenerek zaman geiriyordu. Hep bir aptal yerine koymaya altklar Nicky, onlara nasl bir insan olduunu gsterecekti. Nadya'y boarak ldrecek, okuldan kaacak ve Sibirya'ya babasnn yanna gidecekti. Babasyla birlikte bir ayaklanma balatacaklard. IX Gln kenar nilfer iekleriyle kaplyd. Sandal bu ieklerin arasndan szlerek geti. Gl sular nilfer yapraklarnn arasndan szyordu. Nicky ve Nadya bu iekleri toplamaya balamt. kisi birden ayn iein sapn yakalayp ekmeye balaynca birbirlerine daha fazla yaklatlar ve kafalar birbirine arpt. Sandal ise bu ekmenin etkisiyle daha fazla kyya yanat. Burada bulunan ieklerin saplar daha ksayd ve kark, birbirine girmi bir ekildeydi. Ortalar yumurta sars, krmz izgili beyaz renkli bu iekler suya batp batp kyorlard. kisi de sandal iyice yana yatrarak iek toplamaya devam ediyordu. Nicky, Okula gitmekten bktm artk. Hayata atlmamn zamanidir. Artk ortaya kp para kazanmaya balamalym, diyordu. Nadya, Ben de senden iki bilinmeyenli denklemleri anlatman isteyecektim. Cebirden hi anlamyorum. Az daha btnlemeye kalyordum. Nicky bu szlerde kendisiyle alay edildii duygusuna kapld. ki bilinmeyenli denklemlerden sz edilerek kendisinin daha ocuk olduu anmsatlyordu. ki bilinmeyenli denklemler ha? Oysa Nicky'nin snfnda henz cebir okutulmuyordu bile. Ama Nicky bu szlerden hi de etkilenmemi gibi davrand. Olduka doal tavrla, Byynce kiminle evleneceksin? diye sordu. Daha bu soruyu henz sormutu ki ne kadar sama bir ey sylediini fark etti. Evlenmek iin henz ok vakit var. Belki de hi evlenmem. Zaten beni ilgilendirmez. lgilendirmiyorsa niin sordun? Sen bir aptalsn. Kavga etmeye baladlar. Nicky sabah Nadya'yla ilgili olarak dndklerini anmsad. leri geri konumay brakp susmazsa kendisini suya atacan syledi Nadya'ya. Nadya, Hele bir dene bakalm, dedi. Bunun zerine itimeye baladlar ve ikisi birden dengesini kaybedip suya yuvarlandlar.

kisi de yzme biliyordu ama bir trl ayaklar yere deiniyordu. stelik nilferler de ellerine, kollarna, bacaklarna dolanyordu. Sonunda bata ka ayaklarnn altnda topra hissederek kyya ktlar. Sular rl rl ayakkablarndan, ceplerinden akyordu. kisi de soluk solua kalmt ama en fazla yorulan Nicky idi. Bu olay daha nce, rnein geen baharda balarna gelmi olsa; bu duruma kahkahalarla gler, sudan kp gene kavgaya devam ederlerdi. Oysa imdi ikisi de yaptklar iin samal karsnda syleyecek sz bulamyordu. Nadya ok kzm, fkeli bir ekilde soluyordu. Nicky ise mthi bir sopa yemi gibiydi, kollar, bacaklar, her yan szlyordu. Nadya, Sen gerekten delisin, diyerek suskunlua son verdi. Nicky ise arbal bir insan tavryla: zr dilerim, bala beni, dedi. Delik kaplarla su tayanlar gibi, pelerinde slak bir iz brakarak eve doru yrmeye baladlar. Yollar tozlu bir yokutan geiyordu. Buras Nicky'in sabah ylanla karlat yerdi. Bunun zerine Nicky geceki ateli duygularn; sabah yaptklarn, aaca verdii emri ve bu emri verirken hissettii mthi gc anmsad. Acaba imdi nasl bir emir vermeliydi. Cannn en fazla istedii eyi dnd. Bu, Nadya'yla yeniden gle dmekti. Acaba byle bir ey bir daha gerekleir miydi? Bunu bilebilmek iin neler vermezdi ki! Scanned by hlecter KNC BLM

BAKA EVREDEN GELEN KIZ I

Japon Sava devam ediyordu. Ancak meydana gelen baz o-laylar, bu sava ikinci plana itivermiti. Devrim dalgalar Rusya'y bir batan bir yana sarmt. Tam da bu sralarda Moskova'ya Ruslam bir Fransz kadn olan Amalia Karlovna Guishard geldi. Belikal bir mhendisten dul kalm olan bu kadn Urallar'dan geliyordu. Ad Rodyan olan bir oluyla Larissa adnda bir kz vard. Olunu askeri bir okula, kzn da bir rastlant sonucu Nadya Kologrivov'un gittii kz lisesine kaydettirdi. Larissa ile Nadya ayn snftaydlar. Bayan Guishard'a kocasndan baz tahviller kalmt. Bir ara ykselen bu tahviller imdi hzla dyorlard. Bu da elinde baka para olmayan Bayan Guishard' zor duruma drebilirdi. Bunu dnen Bayan Guishard Moskova'nn yoksul bir mahallesi olan Zafer Tak Mahallesi yaknndaki Levitskaya Terzihanesini; eski mterilerini, kalfalarn ve dikii kzlarn koruma hakkyla birlikte satn almt. Bylece hem bo durmayacak, hem de elindeki paray korumu olacakt. Bayan Guishard bu ie kocasnn yakn bir arkada ve soukkanl bir avukat olan Komarovsky'nin nerisi zerine girimiti. Komarovsky ticaret yaamn ok iyi biliyordu. Bayan Guishard Moskova'ya da bu avukatn nerisi zerine gelmiti. Onlar istasyonda karlayan Komarovsky nerdeyse Moskova'nn dier ucundaki Silahhane Soka'nda bulunan Karada Oteli'ne yerlemelerini de salamt. Olu Rodyan ve kz Larissa'nn okullar da o-nun dncelerinin rnyd. Rodyan'la dalgn dalgn akalaan Komarovsky, tuhaf baklaryla Larissa'nn utancndan kzarmasna neden oluyordu. II Guishardlar terzihanenin yanndaki odal daireye tanmadan nce bir ay boyunca batakhaneleri, genelevleri, arabacla-ryla Moskova'nn en berbat mahallelerinden birindeki Karada Oteli'nde kald. ocuklar odalarn pisliinden, tahtakurularndan, perian durumdaki mobilyalardan ylmamlard. Anneleri, babalarnn lmnden bu yana srekli bir yoksulluk endiesiyle yaamt. Rodyan ve Lara yoksulluun eiinde olduklar szlerini srekli dinlerlerdi. Sokaktaki ocuklardan farkl olduklarn gryor, tpk Kimsesizler Yurdu'ndaki ocuklar gibi zenginlerden ekiniyor, iten ie korkuyorlard.

Anneleri bu korkunun canl bir rneiydi. Otuz be yalarndaki bu kadn ufak tefek ve tombuldu. ok korkakt ve sk sk sinir krizleri geirirdi. Erkeklerden korkusu ise inanlr gibi deildi. Belki de bu yzden sk sk, birlikte olduu erkei deitiriyor, kucaktan kucaa dolayordu. Karada Oteli'nde 23 numaral odada kalyorlard. 24 numaral oda ise Tiskiyevi adndaki bir viyolenseliste aitti. Tiskiyevi otel aldndan bu yana ayn odada kalyordu. Srekli terleyen iyi kalpli viyolonselist Tiskiyevi her zaman peruk takard. Birini bir eye inandrmak istediinde ellerini birletirerek kalbi zerinde tutard. Konserlerde ya d tannm kiilerin partilerinde ald zamanlar ise baygn baklarla ban geriye atard. Zamannn ounu Byk Tiyatro'da veya konservatuvarda geirir, odasna ok az urard. Komu olmalar nedeniyle Tiskiyevi Bayan Guishard' la tant. Ufak tefek konularda birbirlerine yardmc olarak samimiyetlerini gelitirdiler. Komarovsky'nin ziyaretlerinde evde ocuklarda bulunduundan Bayan Guishard ok sklyordu. Byle durumlarda kullanlmas iin Tiskiyevi odasnn anahtarn Bayan Guishard'a brakyordu. O da Tiskiyevi'in bu fedakrlklarna ylesine almt ki zaman zaman gzyalar ierisinde onun kapsna kouyor kendisini dostundan korumas ve kurtarmasn rica ediyordu.

Atlye, Tverskaya Soka'nn hemen kesindeki tek katl bir evdeydi. Bu binann hemen sonrasnda demiryolu ii ve memurlarnn lojmanlar, lokomotif depolar ve atlyeleri vard. Ykleme iinde alan memurlardan birinin yeeni olan Ol-ya Demina da bu evlerden birinde oturuyordu. Bayan Guishard'n atlyesinin gzde elemanlarndan Olya Demina alkan, yetenekli ve zeki bir kzd. Eski patronu gibi, yeni patronunun da beenisini kazanmt ve onun kz Lara'y ok beeniyordu. Atlyede hemen hemen her ey Levitskaya dneminden kald biimdeydi. Yorgun terzi kzlarn elleri diki makineleri zerinde srekli ileri geri oynuyordu. Ayaklarnn hareketleriyle harl harl alan makineler atlyeyi grltye bouyordu. Pencerenin pervazna asl bir kafes iindeki Kiril adl kanarya da srekli -tleriyle bu grlty biraz daha artryordu. Konuan insanlarn seslerini birbirlerine duyurabilmeleri iin hep yksek sesle konumalar gerekiyordu. Kanaryaya Kiril adnn niin verildiini bilen tek kii vard, o da ona bu ad veren sahibiydi. Ancak o da lmt. Mterilerin kabul edildii salonda, zeri moda dergileriyle dolu bir masa vard. Bu masann evresi tpk canl bir tabloyu andrrd. Dergilerde grdklerine benzer ekilde; bu bayanlarn bazlar oturuyor, kimisi dirseklerini masaya dayarken, kimisi a-yakta duruyordu. Bir yandan da kendilerine hangi model bir elbise yapacaklarnn tartmasn yapyorlard. Bayan Guishard'n yardmcs olan Faina Fetisova ise bir baka masada oturuyordu. Eskiden makastar olan bu kadn ok zayft, elmack kemikleri km gibiydi ve yz sivilceliydi. Dilerinin arasnda ounlukla kemik bir azlk sktrlm bir ekilde mterilerinin llerini, isteklerini, adlarn, adreslerini nndeki defterine not ederdi. Bayan Guishard byle bir atlyeyi ynetecek kapasitede bir insan deildi. Kendini bir patron gibi bile hissedemiyordu. Ancak yardmcs Fetisova gvenilir bir kadn, iiler de drst ve alkan kimselerdi. Fakat yaanlan dnem ok kt bir dnemdi. Bayan Guishard gelecei dnmekten korkuyor, dehete dyordu. Komarovsky sk sk ziyaretlerine gelirdi. Ailenin oturduu daireye atlyenin iinden geerek girerdi. Onun bu gelilerinde prova yaptrmakta olan bayanlar hemen paravanlarn arkasna gizlenirlerdi. Ancak onun aldrmakszn yapt akalara karlk vermekten de geri durmazlard. Dikii kzlar ise onu hi sevmezlerdi: Lord hazneleri geldi, ihtiyar tilki, Amelia'nn kalp ars, kadn katili gibi laflar atarlard. Ancak kzlar onun Jak adl kpeinden nefret ediyorlard. A ra sra yannda getirdii bu buldog o kadar gl kuvvetliydi ki sahibini ekerek srklerdi. Komarovsky ise kpein ardndan kouturur dururdu. ' Bir bahar gn Jak, Lara'nn bacan srd ve oraplarn yrtt.

Olya, Lara'nn kulana: Bu kpei geberteceim, dedi. Evet ok sevimsiz bir hayvan ama bunu nasl yapabilirsin? Yava ol, barma ve beni dinle... Annenin komodini stndeki paskalya yumurtalarn biliyorsun... Evet, kristal ve mermerden yaplmlardr. Tamam, imdi biraz daha eil de ne yapacan syleyeyim. Onlar alp yaa batracaksn. Pis hayvan ya kokusunu alp da bunlar yuttuunda biz de kurtuluruz. Lara bu neriye ok glmt. Olya'y da baya kskanyordu. Ne kadar temiz kalpli ve saft. Kpee cam yumurtalar yedirmeyi de nerden akl etmiti. Yoksulluk iinde yayor, sabahtan akama kadar durmakszn alyordu. Benim alnyazm da bu galiba, diye dnyordu bir yandan. Byle zc eyleri grmek, yaamak, zlmek. Bir ie yaramadktan sonra zlmenin de bir anlam yok ki! IV Ne derler?.. Annem onun... O annemin... Aman... Bunlar irkin szckler. Ben bunlar azma alamam. Peki ama bu adam bana niin yle kt kt bakyor? Ben annemin kzym deil mi? On alt yan henz bitirmi olmasna karn Lara, tam anlamyla her ynden gelimi, ok gzel ve iyi kalpli bir kzd. Grenler onu on sekiz yanda hatta daha da byk sanyorlard. Lara da Rodyan da istedikleri eyleri kolay kolay elde edemeyeceklerinin bilincindeydiler. Zenginler, tembellerin aksine birtakm kurnazlklara kalkmay ok gereksiz ve anlamsz buluyorlard. Kendilerini ilgilendirmeyen eylerle uramazlard. Gereksiz olan eyleri irkin bulan Lara dnyann en temiz insanyd. ki karde de her eyin deerini ok iyi biliyor ve deerlendirmelerini de ok iyi yapyorlard. Lara okulda ok alkan rencilere tannan burstan yararlanmak iin byk aba gsteriyordu. Parasz okuyabilmenin yolu iyi bir renci, iyi bir renci olmann yolu da alkan olmaktan geiyordu. Lara yalnz ders almakla yetinmiyor, evileri de yapyordu. Bulak ykyor, annesinin verdii her ie kouyordu. Sessiz ve yumuak bir ekilde hareket ederdi. Hareketleri, boyu posu, ak renk gzleriyle, sar salar ksacas her eyi birbirine denkti Lara'nn. Haziran aynn ortalarnda bir pazar gn Lara srtst, ban ellerinin arasna alm bir ekilde yatyordu. Tatil gnleri biraz daha fazla yatarlard. Atlyede allmadk bir sessizlik vard. Sokaa bakan pencere ak olduu iin Lara uzaktan geen bir kira arabasnn grltsn duyabiliyordu. Arabann tekerleri tramvay raylarnn yarklarna girince biraz nceki grlt de kesilmiti. Lara Bari biraz daha uzanaym, diye dnd. Kentin grlts bir ninni gibi geliyordu. Lara o an boyunu ve yataktaki durumunu hissediyordu. Bunun iin de sa omzu ve sa ayann baparmandan yararlanyordu. Omzu ve baparma arasndaki her ey kendine aitti. O-muz kendi omzu, bacak kendi bacayd. Benlii de bedeninin izgileri arasnda gelecee doru uzanyordu. Bir yandan biraz daha uyumay dnrken bir yandan da Arabaclar Soka'nn bu saatlerde nasl olduunu merak ediyordu. Bu sokakta araba imalatlarnn ve tamircilerinin avlular yard. Bu avlularda cilal tahtalar zerinde satlmakta olan binek arabalar sergileniyordu. Sokan biraz ilerisindeki Zymensky Klas'nda Dragon askerlerinin eitim yaptklar saatlerdi bu saatler. Atlar bayramlardaki gibi yapmack hareketlerle dnp durur, svariler adi adm, sratli yry, drtnal gibi deiik ekillerde atlarla eitimlerini srdrrlerdi. Klann parmaklklarna tutunmu ocuklar, dadlar, stnine-ler de heyecanla onlar izlerlerdi. Lara, Biraz daha ileride Petrovka Soka, var diye dnyordu. Vay anasn, bunu da nereden kardn Lara? Sana yalnzca oturduum yeri gstermek istemitim, ok yaknndan geiyoruz nk. Bunlar Lara'ya Komarovsky sylyordu. O gn Koma-rovsky'nin Arabaclar Soka'ndaki dostlarnn kz kk Olga'-nn doum gnyd. Dostlar o gn iin bir elence dzenlemilerdi. Dans edecekler, ampanya ieceklerdi. Komarovsky de annesini davet etmiti. Ancak rahatsz olan annesi Lara'y gtrmesini istemiti ondan. Ardndan da unlar eklemiti: Bana hep Lara'ya gz kulak olmam onu iyi korumam gerektiini

sylerdin, ite imdi de sra sende, sen ona gz kulak ol. Komarovsky de dorusu bunu ok iyi baarmt. Lara aklna geldike glmemek iin kendini zor tutuyordu. Valsler neden olmutu her eyin balamasna. Vals de ne kadar ldrtc bir eydi. Mzik aldka geen zaman tpk roman-lardaki gibiydi. nsan nasl getiinin farkna bile varmyordu. Ancak mzik durunca insan kendisine geliyor, halinden utanyordu. Sanki banzdan aa bir kova su dkmler, ya da bakalarnca rlplak grlm gibi bir duyguya kaplyordunuz. nsan artk ocuk olmadn kantlamak iin karsndakinin ly karan marka davranlarna da gz yumuyordu. Lara, Komarovsky'nin bu kadar gzel dansedebileceini hi dnmemiti. Ne kadar da zekiydi ve elleri de ne kadar becerikliydi! Belini kavrayan elleri bambaka eyler anlatmak istiyor gibiydi. Lara bir daha kimsenin kendisini bu ekilde kucaklamasna ve pmesine izin vermeyecekti. Bir bakasnn dudaklarn kendi dudaklarna bu denli uzun sre bastrdnda bu denli kstahlaa-bileceini de hi dnmemiti dorusu. Tm bu samalklara derhal bir son vermeliydi. Toy kz tavrlarndan, utanga kzlar gibi gzlerini nne indirmekten vazgemeliydi. Yoksa bu iin sonu kt olacakt. Hemen nnde korkun bir snr vard. Yanl bir adm atmas halinde kendini bir uurumun dibinde bulabilirdi. Dans etmeyi de unutmalyd. Zaten tm ktlkler bundan kaynaklanyordu. Dans nerilerini redde-cek, Dans etmesini bilmiyorum, ya da Ayam incittim, diyecekti. V Sonbaharda Moskova demiryolu irketinde byk karklklar yaand. Moskova-Kazan demiryolu hatt iileri greve gittiler. Moskova-Brest hattnda alanlar da onlar destekleyecekti. Grev kabul edilmiti, yalnzca tarihi konusunda anlalamyordu. Hat boyunca herkes grev yaplacan biliyordu. Yalnzca kk bir bahane yeterli olacakt. Ekim aynn souk ve skntl bir gn demiryolu iileri cretlerini alacaklard. Muhasebeden bir trl beklenen haber gelmiyordu. Sonunda kaleme giren kk ocuun elinde bordrolar, cretlerin denmesi emri ve vergilerin kesilmesi iin alkonmu birok alma karnesi vard. Muhasebe memuru hemen cretleri demeye balad. Tahtadan yaplm idare binalarn, gar, atlyeleri, lokomotif deposunu, ambarlar, lojmanlar ve yollar birbirinden ayran dzlk cretlerini almaya gelenlerle dolmutu. Kondktrler, makaslar, tesviyeciler, temizliki kadnlar ve daha pek oklar sonu grnmeyen bir sra halinde dizilmilerdi. Kn geldiini gsteren birok belirti vard. Ayaklar altnda ezilen sar yapraklar, erimi kar ve gar bfesinin bodrumunda piirilip henz karlm olan avdar ekmeinin kokusu birbirine karmt. Trenlerin biri gelip biri gidiyor; vagonlar katar haline getiriliyor, ya da katar halindeki vagonlar birbirinden ayrlyordu. Ellerindeki bayraklar sallayan memurlar trenlere yol veriyorlard. Tkenmek bilmeyen duman stunlar gkyzne ykseliyordu. stim zerindeki lokomotifler, yola kmak zere bekleirken, scak buharlarn souk bulutlar zerine pstrtyorlard. Gar Mdr Fullygin ve ksm ustabas Pavel Antipov demiryolu hatt boyunca gidip geliyorlard. Antipov tamir atlyesinden yaknyordu. Kendilerine verilen malzemeyi kesinlikle beenmiyordu. eliin dayanma gc yeterli deildi. Raylar uzatma, bklme, kvrma gibi denemelere dayanamyorlard. Antipov'a gre havadan yapar yapmaz raylar atlayacak, para para olacaklard. Antipov'un bu konudaki ikyetleri hi dikkate alnmyordu. Demek ki bu durumdan kendilerine kar salayanlar vard. Fullygin pahal cinsten krkl bir palto giymiti. Paltonun yakas ve kollarnda demiryolu memurlarnn rtbelerini gsteren srmalar vard. Yolun raylar denmi olan kabark ksmndan yryor bir yandan da pantolununun keskin t izgisini, ceketinin yakalarn ve zarif ayakkablarn honutlukla seyrediyordu. Kendi dncelerine dalm olan Fullygin, Antipov'un anlattklarn dinlemiyordu bile. Sk sk saatini karp bakmasndan acele bir ii olduu anlalyordu. Sabrszca bir tavrla Sana hak veriyorum dostum, dedi. Ancak senin bu sylediklerin byk ya da ilek hatlar iin geerlidir. Ama bir de buray dn. Burada ara hatlar, makaslar, l hatlar var. Raylarn stnde manevra yapan vagonlar hep bo. Vagonlar

katarlardan sklyor. Daha ne istiyorsun ki? elik raylardan sz ediyorsun. Sen akln kardn galiba! Bana kalsa burada tahta raylar dense bile olur. Gar mdr: Hadi artk dostum, bunlar baka zaman gene tartrz. Bunu yle bir ekilde sylemiti ki; sanki, benim raylardan baka dnecek ok daha nemli ilerim var, diyordu. VI Bu konumann drt saat sonrasnda, alacakaranln kmeye balad bir srada, demiryolunun biraz uzandaki bir arsada sanki yerin altndan km gibi iki glge oturduklar yerden kalktlar. Sk sk arkalarna bakarak aceleyle yrmeye baladlar. Bunlar Antipov ve Tiverzin'di. Tiverzin, Biraz daha abuk yryelim. Benim korkum u heriflerin laflarn bitirip peimizden yetimeleri. Artk onlara dayanamyorum. Madem bu ii beceremeyeceklerdi, niin bu kadar grlt patrt kardlar?.. Komite niin kuruldu?.. Hem atele oynamyorlar, hem de saklanacak delik aryorlar. Sen de Moskova Petersburg hattnda ileri beceremedin. Darya tifoya yakaland. Onu hastaneye yatrmalym. Bunu yapmadan benden bir ey beklemeyin. nk aklm hep onda! Maalar bugn veriyorlar galiba. Broya kadar gideceim. Eer bugn de vermemilerse bakn neler oluyor. Tek bama harekete geip bu yolsuzluklara son vereceim. Bunu nasl yapacan renebilir miyim? Bundan kolay ey mi olur. Kazan dairesine gidip bir ddk almam yeter. Vedalatlar. Her biri ayr bir yne doru uzaklat. Tiverzin demiryolu hattn izleyerek kente doru yryordu. Yol boyunca gndeliklerini alm pek ok ii ve memurla karlat. Kafasndan yapt bir hesaba gre gndeliklerini almam pek fazla kimse kalmamt. Hava artk tmyle kararmt. Parann datld binada yaklan klar binann nndeki aklkta bekleyen iileri de aydnlatyordu. Fullygin'in arabas da bir kenarda bekliyordu. Arabann iindeki kars, sanki sabahtan beri ayn ekilde duruyormu gibi maan almaya giden kocasn bekliyordu. Aniden sulu kar yamaya balad. Arabac yerinden kalkm arabann krn indirmeye alrken Bayan Fullygin de binann klar altndan inci damlalarn andran su damlalarnn dlerini seyrediyordu. Dalgn baklar zaman zaman dzlkteki iiler zerine dikiliyordu. Bu kalabalk; sanki bir bulut yn ya da sisti ve baklar bu bulut ynn delecekti. Tiverzin, Bayan Fullygin'in yzndeki bu ifadeyi grnce selam bile vermeden aceleyle uzaklat. Kocasyla karlamamak i-in de maan baka bir zaman almaya karar verdi. Alann karanlk bir yerinden geerek atlyelere doru yrd. Burada tpk bir yelpaze gibi alp, lokomotiflerin depolara gitmelerini salayan raylarla, lokomotifleri evirmeye yarayan hareketli levhann koyu glgesi vard. Karanln iinden baz kimseler: Hey Tiverzin!, Kuprik! diye sesleniyorlard. Atlyelerin nnde birikmi baz kimseler vard. erde biri baryor, alamakta olan bir ocuun sesi duyuluyordu. Kalabaln iinden bir kadn: eri gir de ocuu kurtar! diye bard. htiyar ustaba Piyotr Khudoloyev gene kk rak Yusuf u dvyordu. Sk sk olduu gibi. Oysa Khudoloyev eskiden byle deildi. Ne iki ier, ne raklar dver, ne de sk sk kavga karrd. O kadar yakklyd ki, Moskova'nn sanayi blgelerinde o-turan tm tccar ve papaz kzlarnn ilgilerinin odak noktas gibiydi. Ancak o, Tiverzin'in annesi Marfa ile evlenmek istemiti. Fakat Marfa onu reddetmi Tiverzin'in babas makinist Saveliy Nikiti'le evlenmiti. Bundan be yl sonra, o zaman uzun sre sz edilen bir tren kazasnda Saveliy Nikiti diri diri yanarak can vermiti. Khudoloyev ikinci kez Marfa'ya evlenme nerisinde bulunmu ancak gene reddedilmiti. te o gnden sonra da ikiye ve serseri yaantsna balamt. Kendisini bu duruma getiren dnyadan intikam almak ister gibiydi. Kavgac, huysuz, ekilmesi zor bir insan olup kmt.

Yusuf, Tiverzin'in de oturmakta olduu binann kapcs olan Gimazeddin'in oluydu. Tiverzin bu ocuu kendi korumasna almt. Khudoloyev ise bu nedenle Yusuf a daha ok kzar olmutu. imdi de ocuu salarndan yakalam ensesine tokatlar indiriyordu. Bir yandan da, Nasl tutuyorsun o eeyi aptal. Demir yle mi eelenir? Gya i yapyorsun yle mi? Seni tatar pii seni! diye barp duruyordu. Bir daha yapmam, ok canm actyorsun, bir daha yapmam usta! Sana ka kez syledim. nce mili ayarla, sonra aynay sktr diye. Ama sen hl kendi bildiini okuyorsun. Az daha ark kryordun itolu it! Ben arka elimi bile srmedim usta. Yemin ederim. Tiverzin dirseiyle kalabal yarp Khudoloyev'in karsna dikildi. Bu ocuk ne yapt da byle dvyorsun? diye sordu. Seni ilgilendirmeyen ilere karma! Niin dvyorsun? Ne yapt da dvyorsun diye soruyorum sana!' Ben de sana, benim ilerime burnunu sokma diyorum, sosyalist bozuntusu. Gebertsem bile az bu domuzu. Neredeyse arkm kracakt. Kendisini gebertmediime kretsin ylan gzl tatar. Azck kulaklarn, salarn ektim, hepsi bu. Byle sudan bir nedenle bir de gebertecektin ha! Bunca yl lk usta olacaksn bir de. San ban aarm ama hl akllana-mamsn. Hadi hadi, git iine de bama bela olma. Senden mi akl alacam ben. Senin anann da ne orospu olduunu ok iyi bilirim ben. Seni de babann gz nnde baka birinden peydalamt. Bunun zerine her ey bir anda olup bitti. kisi de tezghn stnde bulunan koca koca demir aletlerden ellerine ilk geeni kavrayarak birbirlerinin zerine atldlar. Eer ieri girenler onlar ayrmam olsa birbirlerini ldreceklerdi. Kar karya duruyorlard, balarn birbirlerine ylesine uzatmlard ki az daha a-lnlar birbirine deecekti. fkelerinden syleyecek sz bulamyorlard. Arkadalar ikisinin de kollarn arkadan sk skya kavram brakmyorlard. Kendilerini tutanlardan kurtulmaya alyor, ileri atlmak istiyorlard. Bu arada kendilerini tutanlar da birlikte srklyorlard. Bu abalar, ceketlerinin, gmleklerinin dmelerinin kopmasndan, plak omuzlarnn ortaya kmasndan baka eye yaramamt. evrelerinde her kafadan bir ses kyordu: Keskiyi aln elinden, keskiyi! Adamn kafasn yaracak! Pyotr, yava ol dostum, bak kolunu kracaksn! Yahu bunlarla ne diye urayoruz ki? Ayrn, her birini bir yere kilitleyin olsun bitsin! Tam o srada Tiverzin gsterdii insanst bir aba sonucu kendisini tutanlarn elinden kurtulup kapya doru atld. evresindekiler onu yeniden yakalamak iin zerine yrdler ama, yeniden dvmek niyetinde olmadn anlaynca kendi haline braktlar. Tiverzin kapy grltl bir ekilde kapayarak darya kt. Sonbahar akamnn nemli karanl iine dalarak arkasna bile bakmadan yrmeye balad. Bir yandan da kendi kendine syleniyordu. Biz onlara yardm etmeye alyoruz, onlarsa ellerinde bakla zerimize geliyorlar. Tiverzin yaad dnyann yalanc, basit bir dnya olduunun ayrdndayd. te karn tok, srt pek bu gzel kadn kurulduu arabadan ii olacak bu aptal ynn seyrediyordu. Bu dzenin kurbanlarndan sarho bir serseri ise kiisel kinini yoldalarndan karmaya alyordu. Tiverzin bu dzenden duyduu nefreti hibir zaman bu kadar gl hissetmemiti. Admlarn sklatrd. Sanki hzl yrdke kafasndaki ideal dzene daha abuk ulaacakt. Son zamanlarda gsterdikleri abalar, demiryolu ebekesinde meydana gelen karlklklar, mitingler, mitinglerde yaplan konumalar, henz uygulanmaya balanmam da olsa alnan grev karar, hep ulamak istedikleri hedefe giden yolda nemli birer kilometre taydlar. Tiverzin o srada yle heyecanlyd ki; aradaki tm mesafeyi bir solukta koa koa bitsin isterdi. Bylesine iri admlarla, abuk abuk nereye gitmekte olduunu bilmiyordu ama ayaklarnn kendisini nereye gtreceini ok iyi biliyordu. Tiverzin Antipov'la toplantdan ayrldktan sonra komitede-kilerin grevi hemen o gece balatma karan aldklarn ok ge rendi. Hemen orada yaplacak ileri planlam, iblm yapm ve eyleme gemilerdi. Herkesin neler yapaca bir bir belirlenmiti.

Tiverzin lokomotif tamir atlyesindeki dd ttrdnde iiler; depolardan yk garndan, eitli atlyelerden kp gruplar halinde toplanmaya balamt bile. Tamir atlyesinin dd Tiverzin'in yreinden kopan keskin bir l andryordu. Depolardan gelen iiler Tiverzin'in iaretiyle ellerindeki ileri, aletleri brakp gelen baka iilerle birlemeye balad. Yllar boyunca Tiverzin, o gece tren seferlerinin ve iin kendi verdii iaretle durduunu dnmt. Bunun hi de byle olmadn ise yllar sonra birok sutan toplu olarak yargland bir mahkemede anlad. Birok insan: Bu insanlar nereye gidiyor? Ddk niin alyor? gibi sorularla evlerinden atlyelerinden darya frlyordu. Karanln iinde baz konumalar duyuluyordu. Sar msn sen? Tehlike iareti verdiler. Yangn var, biz de yangn sndrmeye gidiyoruz. Peki ama yangn nerede? Cehennemin dibinde. Ne bileyim. Ben de senin gibi kalabaln peine takldm gidiyorum ite. Birok kap grltyle alyor, baka baka iiler darya kyor, yeni sesler duyuluyordu karanlkta. Ne yangn canm? Siz bu aptal dinlemeyin. Greve balama iareti veriyorlar. Hl anlamadnz m? Hadi arkadalar elinizdeki aletleri brakn. Pis ilerini yaptracak bakalarn bulsunlar. Haydi evlerimize gidelim. Durmadan yeni yeni insanlar kalabala katlyorlard. Demiryolu iileri grevi balamt ite. VII Tiverzin evine ancak gn sonra, souktan donmak zere ve yorgunluktan bitkin bir ekilde dnebildi. O mevsimde pek rastlanmayan don bir nceki gece balamt. Tiverzin'in zerinde ise sonbaharda giyilen cinsten ince elbiseler vard. Kapc Gimazeddin onu daha sokak kapsnda karlad. Pek de iyi olmayan Rusa'syla, ok teekkr ederim Bay Tiverzin, bunu mrmce unutmayacam, dedi. Her zaman senin iin dua edeceim. Sen deli misin Gimazeddin? Bana niin 'Bay' diyorsun? Sen brak bu laflar da havann haline bak. Amma da ayaz var ha! Hi merak etme, birazdan istediin kadar snrsn. Dn annenle birlikte yk garndan kupkuru mee odunu tadk. Saol Gimazeddin, yalnz bir ey sylemek istiyordun galiba. Ne syleyeceksen abuk syle donmak zereyim. Ha, unu syleyecektim Tiverzin! Bu gece evde kalma, saklan. Polisler durmadan gelip seni sordular. Ayrca buraya kimlerin gelip gittiini sordular. Demiryolu iileri dnda kimsenin gelmediini syledim ben de. Tiverzin bekrd. Evli olan kk kardei ve annesiyle birlikte kalyordu. Bina yaknda bulunan bir kiliseye aitti. Kiraclarn ou demiryolu iileriydi. iler dnda birka papaz, manav ve kasap da vard. Kagir olan binann etraf bakmsz pis bir avluyla evriliydi. Binann her katnda tahtadan yaplm epeevre balkonlar vard. Bu balkonlar da kirli tahta merdivenlerle birbirine balyd. Her yandan tuvalet ve turu kokusu geliyordu. Er olarak askere alnm olan Tiverzin'in kardei bir arpmada yaralanm Krasnoyarsk Hastanesine kaldrlmt. Kars ve iki kz ona bakmak iin oraya gitmilerdi. Ailece demiryolcu olduklarndan ok rahat ve cretsiz olarak yolculuk yapabiliyorlard. Ellerindeki pasolarla Rusya'y bir batan bir baa bedava olarak dolaabiliyorlard. Daireleri bu nedenle pek sessizdi u sralar. Scanned by hlecter

Tiverzin annesiyle birlikte sesiz sakin oturuyordu. Daireleri ikinci kattayd. Kaplarnn nndeki sahanlkta bulunan su fs sucu tarafndan dzenli olarak doldurulurdu. Merdivenleri kan Tiverzin fnn kapann yerinden oynadn ve su tasnn da suyun donmu durumdaki tabakasna yapm olduunu grd. Glmsedi, Bu Prov'un ii olmal, herifin cierleri yanyor sanki, diye sylendi. Kilisenin kayyumu olan Prov Afanasyevi Sokolov, Tiverzin' in annesinin de akrabasyd. Tiverzin tas buz tabakasndan koparp tahtann zerine koydu. Kapy ald. Alan kapdan yzne scak bir hava ve ocakta pimekte olan nefis bir yemek kokusu arpt. Merhaba anne, diyerek Tiverzin hemen ieriye dald. O-cak ne gzel yanyor, buras ne kadar scak, ne kadar gzel. Annesi Tiverzin'in boynuna atlarak hngr hngr alamaya balad. Bir sre annesinin ban okayan Tiverzin onu yavaa kendinden uzaklatrd. Yumuak bir sesle, Ne bir ey kazandk, ne de kaybettik. Demiryolu Moskova'dan Varova'ya kadar l. almyor. Biliyorum yavrum, ben de bunun iin alyorum ya. Senin peindeler. Buralarda kalmamalsn Kuprinka. Tiverzin annesini rahatlatmak iin laf deitirdi. Senin u eski gz arn Piyotr Khudoloyev az daha kafam kryordu anne! Annesi olduka endieli bir tavrla, Onunla alay etmen doru deil yavrum! Zavall bir durumda. Pavel Antipov'u tutukladklarndan haberin vardr herhalde. Kars hastanede, tifo. Olu Pasha da evde sar halasyla yalnz kalyor. Evi didik didik etmiler, stelik evden karacaklarm da. O ocuu yanmza almalyz. Haa Prov ne istiyormu? Onun geldii nerden biliyorsun? Su kpnn st ak ve tas da suyun iinde braklmt. Bunu da ancak Prov yapar. Ben de kendi kendime Prov buraya gelmi ve ii yannca da su imi diye dndm. Ne kadar da zekisin Kuprinka. Gerekten de geldi. Oduna ihtiyac varm, ben de biraz verdim. Aman Tanrm! Ben ne kadar da aptalm. Az da getirdii haberi sana iletmeyi unutuyordum. ar bir kararname hazrlam. Bundan byle kyllere toprak da tlacakm. Ayrca herkes soylularla eit haklara sahip olacakm! mzasn da atm. imdi halka aklanmas bekleniyormu. Sinod meclisi de ar'a kranlarn belirtmek iin, kilisede ayinler srasnda okunmak zere yazl bir metin hazrlam. Prov adn da sylemiti ama ben unuttum. VIII Babas tutuklanan Pasha Tiverzinler'de kalmaya balad. Temiz ve dzeli bir ocuktu. Tertemiz bir yz vard. Salarn hep tam ortadan ayrarak tarard. En fazla yapt eyler salarn taramak ya da stne bana eki dzen vermekti. Grd pek ok eye kahkahay basard, ok da akacyd. evresinde grdklerinin taklidini yapmakta ok ustayd. Bu taklitleri yaparken etrafn glmekten krar geirirdi. 17 Ekim tarihli ar'n anayasay kabul ettii kararname ilan edildikten sonra Koluga kapsyla Tver kaps arasnda byk bir gsteri dzenlenmiti. 'Horozun ok olduu yerde sabah da ge olur' szndeki gibi; gsteriyi dzenleyen devrimci rgtler arasnda anlamazlk knca gsteri de iptal edilmiti. Ancak halkn her eye karn toplandn grnce de hemen temsilcilerini gndermilerdi. Tiverzin'in tm uyarlarn dikkate almayan annesi, yanna muzip Pasha'y da alarak gsteriyi izlemeye gitmiti. Kasm ay balarnda souk, kuru bir gnd. Gkyz kuruni bir renkteydi. Arada bir birka kar tanesi salna salna dyordu. Sokaklar bir insan seli halindeydi. Gznzn bakt hemen her tarafta insan yzleriyle karlardnz. Pamuklu pardeslerini giymi iiler, astragan kalpaklaryla ihtiyarlar, niformalarn giymi demiryolu iileri, kz renciler, ocuklar, tramvay deposunun ve telefon santralnn mein ceketli, uzun izmeli iileri, niversite rencileri ve daha biroklar.

Kalabalk bir sre; Marseillaise, Varova, Cannz Verdiniz gibi marlar syledi. Sonradan grubun nnde geri geri yryen, elindeki apkasn saa sola sallayarak yry yneten a-dam durdu ve apkasn bana geirdi. Bu adam imdi evresinde bulunanlarn konumalarn dinliyordu. Tempo veren olmaynca marlarn syleniindeki dzen bozuldu ve az sonra da kimse mar syleyemez oldu. imdi duyulan binlerce insann donmu kaldrmlar zerindeki ayak sesleriydi yalnzca. Gstericilerin arkadalar gelip biraz ilerde Kazak askerlerinin pusuda bekledikleri haberini verdi. Bu durumu o civardaki bir eczaneye birileri telefonla bildirmiti. Grubun banda bulunanlar, Pusu kurmalarndan bize ne, biz sakinliimizi koruyalm, karkla meydan vermeyelim, -nemli olan bu. nmze kacak ilk resmi binay igal edip tehlikeden halk haberdar edelim ve dalalm, diye dnyorlard. Biraz da bu i iin hangi binann daha uygun olduu konusunda tarttlar. Kimisi Ticaret Acenteleri Birlii binasn, kimisi Yksek Teknik Okul binasn, kimisi de Yabanc Diller Ticari Muhabere Okulunu neriyordu. Bu ekilde tartarak yrrlerken karlarna Yksek renim Kurumu binas kt ki bu binada dnceleri iin ok uygundu. Kortej binann nnde gelince grubun bandakiler merdivenlere kp yryn durdurulmasn iaret ettiler. Fakat iaretleri yanl anlald. Kalabalk merdivenleri trmanp kaplar at. Okulun avlusu byk bir insan kalabalyla dolmutu. Bu kez kar tarafta bulunan byk beton merdivenlere doru yrdler. Kalabalktan bazlar, Konferans salonuna, Konferans salonuna, diye sesleniyor fakat kimseye dinletemiyorlard. Sonunda Konferans salonunda toplanmay baardlar. Birka kii onlar Kazak askerlerinin pususu konusunda uyard, ancak aldran kimse olmad. Btn o marlar ve uzun yry herkesi yormutu. Herkes sessiz sedasz oturup biraz dinlenmek istiyordu. Grubun liderleri birok konuda anlayorlard. Aralarndaki ufak tefek anlamazlklar ise kimse ciddiye almyor, sanki grmek istemiyorlard. Konumalar oldu, konuanlar iinde en ok alk ise en kt konuan toplamt. nk kimse konuulanlar izlemek iin herhangi bir aba gstermiyor, her eye ban sallyor, cmleler arasndaki uzun duraklamalara dikkat etmiyordu. Bir ara Ayp, ayp! Utann! diye sesler iitildi. Bir protesto telgraf yazld. Konumalardan sklan gstericiler birdenbire ayaa kalkt. Kimse konuan dinlemiyordu artk. Birinin peine taklan gstericiler yeniden yrmeye baladlar. Onlar ierde otururken yaan kardan her taraf bembeyaz olmutu ve kar giderek daha da hzl bir ekilde yayordu. Kazaklar atlarn kalabaln zerine srdnde arka sralarda bulunanlar ne olup bittiinin farknda bile deildi. Birden n sralardan lklar ykselmeye balamt, arka sradakiler bunu sevin lklar olarak da alglayabilirdi. Ancak mdat!, Katiller! gibi ba-rmalar oalnca kalabalk ikiye ayrld. Ortada ellerindeki kllar kalabaln stnde sallayan Kazak askerleri grnd. Bunlar atlan zerinde sessizce yrrken kllarn srkli sallyorlard. Yarm blk asker bu boluktan drt-nala geip geri dnd ve yry kolunun arasna dald. Tam bir katliam balamt. Ksa sre iinde sokak bombo kald. Kalabalk ara sokaklara dalm kayordu. Kar imdi daha az yayordu. Akam, karakalem bir resmi andryordu. Batmakta olan gne birdenbire bir keden belirdi. Sanki sokaktaki krmzlklar parmaklaryla bir-bir gsteriyor gibiydi. Kazak askerlerinin apkalarnn krmz tyleri, yere dm olan bir kzl bayrak, bembeyaz karlar zerindeki nokta nokta ya da izgi halindeki kan lekeleri imdi ok daha ak bir ekilde grlyordu. Kafas yarlm bir adam inliyor, kollarna dayanarak srnyordu. Sokan bitimine kadar halk kovalayan birka Kazak askeri yava yava geri dnyordu. Marfa Tiverzina barts kaym, perian bir halde atlarn ayaklar altnda bir o yana bir bu yana koturuyordu. Pasha, Pasha, diye baryordu bir yandan da lgn gibi. Pasha ksa sre ncesine kadar yanndan hi ayrlmamt. Konferans salonunda da yanndayd ve son konuan kiiyi taklit ederek kendisini bir hayli gldrmt de... Onu Kazak askerlerinin saldrs sonucu kan karlklkta yitirmiti. Askerlerden birinin krbac iddetle Marfa Tiverzina'nn srtna indi. Mantosunun astar pamuklu olduundan can pek fazla yanmamt ama gene de okkal bir kfr savurmaktan kendini alamad. Yumruunu hnla askerlere doru savurdu. Byle yal bir kadna krba vurmak kadar kt bir ey olabilir miydi?

Telal bir ekilde etrafna bakman Marfa Tiverzina Pasha'y sokan karsndaki kaldrmda grd. ocuk bir bakkal dkny-la bir ev arasnda bulunan bolukta duruyordu. Kk bir kalabalk pelerinden gelip kaldrma kadar km olan bir Kazak askerinin, hsmndan kaarak buraya snmt. Halkn aknl Kazak askerininin houna gidiyordu. Atn onlarn zerine doru sryor, aha kaldryor, geri ekiyor; sanki sirkte numara yapyordu. Arkadalarnn ekilmekte oludunu grnce atn mahmuzlayp onlarn yanna dnd. Bundan yararlanan kalabalk abucak dald. Alabildiine korkmu olan Pasha da koarak ihtiyar kadnn yanna gitti. Tivrezina eve varncaya kadar susmad. Hepsi katil, diyordu. ar'n zgrlk vermesinden halk honut, buna dayanamyorlar srekli ortal kartryorlar. Tiverzina her eye kzyordu. Kazak askerlerine, hatta kendi oluna bile. Tm olanlarn, Beyinsizler, aptallar dedii olunun arkadalarnn bann altndan ktna inanyordu. Bunlar deli midir nedir? Daha ne istiyorlar ki? Kafalarnda akl yok! Barp armaktan, sama sapan konumaktan baka yaptklar bir ey yok. Hele o geveze!.. Pasha bir daha gsterir misin o geveze nasl konuuyordu? Ne kadar da benzetiyorsun. Nerdeyse atlayacam Pasha. Eve gelince Marfa Tiverzina olunu gzelce azarlad. Bu yata o am yarmas gibi opur suratl herften dayak yiyecek kadn mym ben? Anne ben Kazak askerlerinin ya da jandarmann komutan mym? Niin bana dert yanyor, kzyorsun. IX Nikolay Nikolayevi odasnn penceresinden tm olanlar grm ve kim olduklarn hemen anlamt. Aralarnda Yuri'nin bulunup bulunmadn anlamak iin daha da dikkatle bakmaya alt olanlara. Ancak ne Yuri'yi, ne de baka tandk birini grmt. Duderov'un olunu grr gibi olduuna ise neredeyse e-mindi. Oysa daha geen gn yaralanmt ve omzundan bir kurun karmlard. Gene kendisini ilgilendirmeyen ilere karyordu. Nikolay Nikolayevi Petersburg'dan yeni gelmiti. Moskova' da evi olmad, otelde de kalmak istemedii iin uzaktan akrabas olan Sventitskyler'de kalyordu. Kendisine evin st katndan bir oda vermilerdi. ki katl olan bu, ev hi ocuklar olmayan Sventitskyler'e ok byk geliyordu. Bir prensten kiralanmt ve bir malikneye aitti. Maliknede bu evden ayrca tane i avlusu, geni bir bahe ve bu bahenin deiik yerlerinde; farkl zamanlarda ve farkl mimar biemlerinde yaplm binalar vard. Malikne ayr sokaa bakyordu ve bu sokaklar da Muhcnoy Gro-dok Mahallesine aitti. Kitaplar, hallar, resimler, ktlarla tka basa dolu olan alma odas drt penceresi bulunmasna karn lotu. Evin kesine rastlayan blmnde de bir balkon vard. Balkonun kap ve pencereleriyse ka hazrlk olarak bezler, ktlarla tkanmt. Odann iki penceresiyle, balkonun caml kapsndan bakldnda bir sokak ve bu sokakta bulunan biimsiz kk kk evler, tahta perdeler, itler ve uzaklara doru uzanan kzak izleri grlrd. Odaya mor glgeler vuruyordu. Aalar sanki zerlerindeki kar ve buz tabakasn odaya sermek ister gibiydiler. Dallarndan sarkan buz paralar, donyandan yaplm ak ve mor renkli mumlan andryordu. Uzaklara bakmakta olan Nikolay Nikolayevi bir yandan da Petersburg'da geirdii bir nceki k dnyordu. Papaz Gapon ve Gorki'yle karlamalarn ok iyi anmsyordu. Papaz Gapon yer yer devrimcilere nclk etmi, fakat sonunda da onlar tarafndan ldrlmt. Gorki ise henz krk yalarnda olmasna karn halkn ok sevdii ve okuduu bir yazard. Kendisi de bir kitap yazmak istiyordu. Bunun iin de bakente gelmi ve sessiz sakin bir semtine yerlemiti. Bu sessizlikten yararlanp kitabn rahatlkla yazabileceini umuyordu. Ancak gelimeler hi de umduu gibi olmamt. Hemen hemen hergn eitli konferanslara katlmak zorunda kalyor; bunlarn kimisinde dinleyip notlar almakla yetinirken, kimisine de konumac olarak katlyordu. Kimi zaman kadnlar iin yaplan toplantlara katlrken, bazen de din felsefesi konularnda konumalar

yapyordu. Bu konferanslarn bazlar Grev Yardm Sandklar adna dzenlenirken, kimisi de Kzlha yararna dzenleniyordu. Oysa onun tek bir istei vard. Kapa svire'ye atmak, ormanlk blgelerden birinde dalarn huzur verici temiz havasna, gllerin sessizliine kavumakt. Pencerenin nnden ekilen Nikolay Nikolayevi imdi iddetle bir arkadayla birlikte olma gereksinimini duyuyordu. Tam dar kmak zereydi ki Tolstoycular'dan Vyvolochnov'un bir konuda grmek zere geleceini anmsad. kmadan vazgeip odann iinde aa yukar dolarken bu kez aklna yeeni takld. Nikolay Nikolayevi Volga nehri yaknlarnda bulunan o kk kasabadan ayrldnda Yuri'yi Moskova'daki akraba ailelerin yanna brakmt. Kendisi ise Petersburg'a yerlemiti. Moskova'daki Vodenyapin Ostromylenskys, Selyavins, Mikhailises Seventitskup ve Gramekos aileleriyle yakn akrabalklar vard. Yuri ilk olarak aile iinde Freddy diye arlan ihtiyar geveze Ostromylen-sky'nin evinde kald. Ask suratl bu adam kendini toplumu yerinden oynatacak nitelikte bir dnce savas olarak kabul ediyordu. Evlatl Matya ile nikhsz yayordu. Ancak kendisine gsterilen gvene layk biri olmadn, Yuri'nin bakm ve renimi iin kendine verilen bu paray kiisel karlar iin kullanarak gstermiti. Bunun zerine Profesr Gromeko ailesinin yanna yerletirilen Yuri, halen oradayd. Nikolay Nikolayevi Gromeko ailesinin havasn Yuri iin ok uygun gryordu. Kzlar Tonya Yuri ile ayn yatayd. Oullar Misha Gordon ise Yuri'nin snf arkadayd. Bu ocuk a-deta bir sacayan andryordu. Vladimir Solovyov'un Akn Anlam adl iir kitab ile Tolstoy'un Kroyer Sonat'm ellerinden d-rmyorlard. Tm ileri hafif klmak, irkin eylerden ve ehvetten uzak kalmak iin mcadele idi. Nikolay Nikolayevi bunlarn gsterdii fedakrl, mcadeleyi saygyla karlyor, ancak biraz ar buluyordu. Ne kadar da ocuka davranyorlard. Varlklar cinsellik denilen durumla alabildiine dolu olmasna karn, cinsellikle ilgili her eyi kaba , irkin gibi szcklerle nitelendirerek bundan uzak durmaya alyorlard. O kadar ki bu szc iittiklerinde renkten renge giriyorlard. Bu kadar da olmamalyd. Nikolay Nikolayevi, Eer Moskova'da olsaydm mutlaka bunun bir aresine bakardm, diye dnd. Evet insanlarda u-tan duygusu da olmalyd ama bu kadar fazla deil. Bunlardaki utanma duygusu hastalk dzeyindeydi. Ah! Vyvolochonov ho geldiniz, buyurun! Nikolay Nikolayevi'in dnceleri konuunun gelmesiyle kesilmiti. X Odaya giren adam imand. Srtnda kuruni renkli Tolstoy tipi bir gmlek, belinde kaln deri bir kemer, ayanda ise kee izmeler vard. Pantolonunun dizlerinin hizasndaki yerler ikindi. yi bir insana benziyordu ama gzne kstrd monokl geirdii fke nedeniyle titriyordu. Paltosunu ve apkasn karm e-linde tutuyordu. Fakat atksn karamamt, boynundan sarkm bir ucu yerleri spryordu. Elleri dolu olduundan Nikolay Ni-kolayevi'le el skamam hatta tela iinde bir merhaba bile diyememiti. Odann iini szyor, anlalmaz laflar ediyordu. Nikolay Nikolayevi, Elindekileri istediin yere koyabilirsin, dedi. Bunun zerine Vyvolochnov kendini toparlad ve enesi ald. Tolstoy'un mezlerindendi. Tolstoy'un srekli devinim iinde olan dnceleri onu ok etkilemiti. Ancak bu dnceler onda ok basit bir dzeyde kalyordu. Nikolay Nikolayevi'ten, bir okulda siyasi mahkmlar yararna konferans vermesini istemeye gelmiti. Nikolay Nikolayevi, Ben o okulda konferans vermitim, dedi. Siyasi mahkmlar yararna m konumutunuz? Evet. yleyse bunu yineleyeceksiniz. nce byle bir eye karym gibi tavr almasna karn sonradan bu neriyi kabul etti. konusu zmlenmiti. Nikolay konuunu daha fazla kalmas konusunda zorlamad. Vyvolochnov da bir an nce gitmek istiyordu ama hemen kalkp gitmenin pek uygun bir davran olmadn dnyordu. Laf olsun diye de olsa bir eyler sylemek gereini duyuyordu.

Demek sonunda siz de ii mistisizme dktnz yle mi? Ne demek istediini anlayamadm. Bu tr eylerle bouna zaman harcyorsunuz. l Meclisini anmsyorsunuz deil mi? Elbette anmsyorum, seimlerde birlikte almtk. Ky o-kullar, teknik retmen okullar iin az m mcadele etmitik? Tabii, nasl da ateliydik o zamanlar. Sonralar sen galiba salk ve sosyal yardm ilerine el atmtn sanyorum. Evet bir ara o konuda da almtm. Peki imdi niin bu bilgince tavrlar iine girdin? Senin gibi akll, alayc, halk ok iyi tanyan birinin bu hale gelmesine inanamyorum. Yoksa bu ilerin arkasnda gizli bir yn m var? Niin byle rastgele konuuyorsun? Sen benim dncelerimi bilemezsin ki! Hem zerinde konutuumuz konu ne? Vallahi stat bana kalrsa Rusya'nn okula, hastaneye gereksinimi var. Masal kahramanlarna, efsane tanrlarna deil. Ben de bunun tersini sylemiyorum ya. Kyllerin zerlerine giyecek doru drst bir eyleri yok. Paavralar iinde geziyorlar. Alktan nefesleri kokuyor. Konuma bu ekilde srp gidiyordu. Nikolay pek yarar olmayacan bilmesine karn kendisiyle Sembolist Okul'un yazarlar arasndaki yaknl aklamaya alt, sonra da konuyu Tolstoy'un dncelerine getirdi. Bir yere kadar seninle ayn dncedeyim. Fakat Tolstoy'un bir szn unutamyorum. Bir insan gzellie yaklatka iyilikten uzaklar, diyor yle deil mi? Evet. Sanyorum sen de bunun tersini dnyorsun. Yani dnyay gzelliin, Dostoyevski, Rozanov gibilerinin kurtaracan savunuyorsun. Dur. Bak sana ne dndm anlataym. Her insann i-inde uyumakta olan bir hayvan vardr. Eer bu hayvan korkuyla, zincire vurarak zaptetmeye alrsan, insanln simgesi eli kr-bal hayvan eiticisi olur. nsanln simgesi gerecten de bu hayvan eiticileri mi yoksa karlarn hie sayan dnrler mi olmal? in pf noktasnn burada olduunu gremiyor musun? Yzyllardr insan hayvann stne karan ey sopa deil de mzik olmutur. Mziin reddedilemez bir yan vardr. Gerein kendisidir o. Bugne dein ncil'deki asl nemli eyin onda yer alan ahlaki ilkeler ve verdii emirler olduu sanlmtr. Bence ncil'in en gzel yan sa'nn ilkelerini gnlk yaamdan verdii rneklerle aklamak ve yaymak istemesidir. Hazreti sa hep bu anlayla eylemlerde bulunmutur. Dorusu sylediklerinden hibir ey anlamadm stat. Bu konuda bir kitap yazarsanz hi de fena olmaz. Sonunda Vyvolochnov gitti Ama Nikolay' da fke iinde brakmt. Kimseye amad baz dncelerini hibir eyden anlamayan byle bir kubeyinliye anlatt iin kendi kendine kzyordu. Zaman zaman olduu gibi fkesi bu kez de yn deitirdi. Vyvolochnov'u tmyle unuttu. Ylda iki kez kulland bir defteri vard. Buna kendince ok nemli bulduu baz dnceleri yazard. Aklndan geen dnceleri okunakl bir elyazsyla bu deftere yazmaya balad. XI Petrovka Soka insanda sanki Petersburg'un herhangi bir kesinden getirilip Moskova'ya yerletirilmi duygusunu uyandrrd. Sokan iki yanndaki sral evler, bu evlerin kaplarnn ustaca yaplm oymalar, kitap, okuma salonu, harita merkezi, her eyin en iyisini sayan ttnc, ok lezzetli yemekler yapan lokanta ve bu lokantann nndeki direklere asl buzlu camdan yaplm yuvarlak fanuslu havagaz fenerleri insanda bu duyguyu pekitirirdi. Kn bu sokak skntl bir hal alrd. Bu sokakta oturanlarn hemen hemen tm bol para kazanan, serbest meslek sahibi, ciddi insanlard. Birbirlerine saygda asla kusur etmezlerdi. Avukat Victor Komarovsky bu sokaktaki evlerin birinin birinci katnda muhteem bir daire kiralamt. Bu daireye meeden yaplm trabzanl geni bir merdivenle klyordu.

Daireyi Emma Ernestova adnda bir khya kadn ynetiyordu. Emma evde kalm yal bir kzd. Alabildiine temiz ve dikkatli olan Emma'nn gznden hibir ey kamazd fakat o hibir eyin farknda deilmi gibi davranrd. Komarovsky de onun bu anlayllna duyduu minnetten tr onun katlanamayaca trden rezilce elenceler dzenlemezdi bu evde. Bir manastr kadar sessiz ve sakindi buras. Pancurlar hep kapal olurdu. Komarovsky pazar gnleri len yemeinden nce kpei Jak' da alarak Petrovka Soka'ndan aaya doru yrye kard. Bu yrye bir sre sonra hem aktr, hem de bir kumarbaz olan Constantine llarionovi Satanidi de katlrd. Yryleri boyunca iki ahbap birok konuda anlamszca bir eyler konuur, eitli dnceler ileri srer tartrlard. Bu ekilde konuacaklarna brmeyi andran sesler karsalar da olurdu. nk konutuklar eyler bu kadar sama sapan ve anlamszd. XII Kn sona ermesi yaknd. Karlar erimeye balamt. Saaklardan, pencerelerden, stun balklarndan den damlalar kardklar pt, pt, pt sesleriyle sanki birbirleriyle konuuyorlard. Lara bir ryadaym gibi yryordu. Bana gelenleri ancak eve gelince anlayabildi. Evde herkes uyuyordu. Annesinin tuvalet masasna oturdu. zerinde beyaz bile denebilecek lde ak leylak rengi bir elbise vard. Elbisenin etekleri ve yakalar dantellerle sslyd. O gece sanki bir maskeli baloya gidiyormu gibi yanna bir de duvak almt. Aynaya bakyor ama gzleri hibir ey grmyordu. Elleri masann zerindeydi. Bir sre sonra ban da ellerinin zerine koydu. Eer annesi olup bitenleri rense kendisini ldrrd. nce onu ldrr, sonra da intihar ederdi. Nasl olmutu bu i. Artk i iten gemiti. Bunlar daha nce dnmeliydi. imdi dm bir kadnd o. Fransz romanlarndaki kadn kahramanlar gibi bir ey. Oysaki yarn okula gidecek, kendisinin yannda bebek saylabilecek kzlarla ayn srada oturacakt. Tanrm, nasl olmutu bu! Lara bu olanlar yllarca sonra Olga Demina'ya anlatacakt. Olga da hngr hngr alayarak Lara'nn boynuna sarlacakt. Darda gene sular damlyor, eriyen buzlar ve karlar sanki

birbirleriyle konuuyorlard. Sokakta biri komularnn kapsn alyordu. Ban kaldrmayan Lara'nn omuzlar sarslyordu. Alyordu. XIII Komarovsky, Bak Emma, bktm tm bunlardan. Hepsini p kutusuna at, diyordu. Bir yandan kendisi de dolabn, konsolun gznde eline geen her eyi halnn stne atyordu. Attklar arasnda gmlek kolluklar, nlkler de vard. Ne aradn kendisi de bilmiyor gibiydi. Aslnda onun grmek istedii Lara'yd. Oysa bu pazar gn onu grmesine olanak yoktu. Kafese kapatlm bir hayvan gibi odann iinde gidip eliyordu. Lara'nn esiz gzellii Komarovsky iin ulalamaz, sanki kutsal bir eydi. Elleri insan yce bir dncenin kavray gibi yakalyordu. Otel odasnn duvarna vuran glgesi Komarovsky'ye safln, temizliin bir rnei gibi grnmt. Gmlei gsnn zerinde, ileme gergefindeki bir kuma paras gibi gergin duruyordu. Komarovsky asfalt yolda geen atlarn nal seslerine uyarak pencere pervazna vurduu parmaklaryla tempo tutuyor, trampet alyordu. Gzlerini yumarak Lara diye fsldad. imdi gzlerinin nnde Lara'nn koluna yaslanm olan ba vard. Gen kz uyuyordu. Komarovsky'nin saatlerdir kendisini bu ekilde seyrettiinin farknda deildi. Yastn zerine dalm olan salarnn gzellii Komarovsky'nin gzlerini yakyor, yreine kadar iliyordu. Komarovsky o gnk sabah gezisinden hi zevk almad. Jak ile birlikte birka adm atmlard ki durdu; Kuznetsky Caddesi'ni, Satanidi'nin akalarn ve karlaabilecei dier tandklarn dnd. Hayr byle bir ey dayanamazd. Geri dnd. Kpek akn

bir ekilde yzne bakyordu. Ancak daha sonra istemeye istemeye sahibinin peine takld. Komarovsky, Peki bunun anlam ne? diye dnd. imde uyanan pimanlk m, yoksa acma duygusu mu? Ya da Lara iin endie mi ediyordu. Oysa kzn u anda evinde gvenlik iinde olduunu biliyordu. yleyse Lara'y niin iinden atamyordu? Evine dnd, merdivenleri kt. Pencerenin kelerindeki -talyan usul camlarn yere renkli klar sat sahanla geldi. Merdivenlerin ikinci yarsn kmaya balayacakt ki yeniden durdu. Tm bunlara bir son vermeliydi. Can skntsndan, zntden, huzursuzluktan kurtulmalyd. ocuk deildi. len bir arkadann ocuu olan ocuk yataki bu kz bir gnl elencesi olmaktan kmalyd. Bir de tm benliini kaplarsa bana gelebilecekleri dnmeliydi. Alkanlklarn bozmamalyd. Yoksa her ey berbat olurdu. Komarovsky meeden yaplm mermer trabzan elini actn-caya dein skt. Bir an gzlerini kapad sonra geriye dnd. Kararl bir insan tavryla merdivenlerden indi. Renkli klarn bulunduu sahanlktan geerken kpeinin kendisine hayranlkla baktn farketti. Sarkk yanaklar, salyal azyla ihtiyar bir cceyi andryordu. Kpek Lara'y sevmiyordu. Onu ne zaman grse dilerini gstererek hrlyor, oraplarn yrtyordu. Onu kskanyor, gen kzn sahibine birtakm insancl duygular alamasndan korkuyor gibiydi. Demek her eyin eskisi gibi sreceine karar verdin yle mi?.. Satanidi, irkin akalar, kt kt fkralar gene balayacak ha?.. Peki yleyse al bakalm. Al.. Al bunu da al... diyerek Komarovsky elindeki bastonuyla ve tekmelerle kpei Jak' dvmeye balad. Jak havlayarak, inleyerek sahibinin elinden kurtuldu ve sendeleye sendeleye merdivenleri kt. Dert yanmak iin Emma' nn kapsn trmalad. Aradan gnler, haftalar geiyordu. XIV Ne kadar da iinden klmaz, byl bir emberdi. Lara'nn Komarovsky'ye kar duyduu his yalnzca nefret olsa, kz kendisini bu durumdan kolayca kurtaracakt. Ancak sorun bu kadar basit deildi. Salarna kr dm, babas yandaki yakkl adamn kenScanned by hlecter dii iin zaman ve para harcamas gururunu okuyordu. Koma-rovsky; toplantlarda alklanan, gazetelerde ad geen biriydi. Kendisine deer veriyor, tiyatroya, konserlere gtryordu. Sen bir tanesin, ok gzelsin diye iltifatlar ediyor kafasn da gelitirmeye alyordu. Oysa Lara siyah nlkl bir okul rencisiydi. Arkadalaryla koup oynuyor, muziplikler yapyorlard. Komarovsky'nin bir arabann iinde, bir tiyatronun locasnda tm seyircilerin gzleri -nnde cretkr bir ekilde kendisine kur yapmas onu ekiyor ve duyduu zevk kendisinin de karlk vermesine neden oluyordu. Ancak Lara'daki bu ocuksu atelilik ok ksa sryordu. Kendi kendinden nefret eklindeki bir duygu uzun bir zamandan beri benliinde yer ediyordu. Derslerine alarak geirdii uykusuz geceler sonunda sinirleri iyice ypranyor, alamaya balyordu. Srekli yorgun bir durumda olduundan hep uyumak istiyordu. XV Lara Komarovsky'den nefret ediyordu. Yaamn alt st etmiti. Hemen hergn btn gn boyunca bunu dnyordu. imdi Komarovsky'nin klesi olmutu ve bu durum mr boyunca srecekti. Lara kendini tmyle ona veriyor her istediini yerine getiriyor, bundan duyduu utancn rpertilerindense onun zevk aldn gryordu. Komarovsky nasl oluyordu da ona tm bunlar yaptrabiliyordu. Yaa byk olmas myd ona bu stnl salayan? Yoksa annesinin ekonomik bakmdan ona muhta olmas myd? Hayr, hayr bunlarn hepsi de sama eylerdi.

Kle olan biri varsa bu Lara deil Komarovsky'di. Lara onun kendisi iin nasl yanp tututuunu grmyor muydu? Vicdanen rahat olmalyd. Korkacak hibir eyi yoktu nk. Asl utanmas, korkmas- gereken biri varsa bu Komarovsky'di. Hele bir de Lara olup bitenleri anlatsa durumu ne olurdu? Ama Lara byle davranacak bir kz deildi. O Komarovsky'nin gsterdii aalk davran gstermeyecekti. Komarovsky'nin gc de buradan geliyordu zaten. Aralarndaki en nemli fark da buydu ite. kisinin de yaamlarn ekilmez hale getiren de buydu. nsanlar korkutan, sindiren ey gk grltleri ya da imekler midir? Hayr, insanlar imal baklardan, sinsice yaplan dedikodulardan ekinirler. Yaam boyunca her ey karmakarktr. Bir rmcek an andrr bu karklk. nsan bu an bir telini yakaladnda ekip kurtulacan sanr. Halbuki teli ektike yeni bir tele dolanr. Yine de adan kurtulmak iin abalar, abaladka da aa bsbtn dolanr kalr. Bylece gl, kimseler bile hileci, kurnaz kiilerin ellerine derler. XVI Lara iyice arm bir durumdayd. Evlensem ne olur sanki? diyordu kendi kendine. Ne farkederdi ki! Bunlar dndkten sonra bu kez de iini bir sknt kaplyordu. Komarovsky nasl da ayaklarna kapanyor yalvaryordu. Bu byle devam edemez. Seni ne hale getirdiimi grmyor musun? Her eyi annene anlatalm, sonra da evlenelim, diyordu. Sonra da Lara sanki itiraz ediyormu gibi yalvaryor ve eitli gerekeler ileri sryordu. Lara tm bunlarn bo szler olduunu bildiinden dinlemek gereini bile duymuyordu. Komarovsky onu, o korkun lokantann zel odasna gtrmeye devam ediyordu. Lara yzne uzunca bir pee takyordu a-ma gene de garsonlarla mterilerin kendisini yiyecekmi gibi baklarndan kurtulamyordu. Sanki gzleriyle kendisini soyuyorlard. Bu yzden de Lara kendi kendine, nsan sevdii birini byle aalk bir yere getirip kk drr m? diye soruyordu. Bir gece bir rya grd Lara. ryasnda topraa gmlyd. Yalnz sol taraf ve sa aya darda kalmt. Sol memesinden bir tutam ot fkrmt. Topran stndeki kalabalk; Kara kara gzler, beyaz memeler, ve Sakn rmaa gideyim deme Masha, diye arklar sylyorlard. XVII

Lara dindar deildi. badet etmezdi. Yalnz ara sra yaad rezilce yaama dayanabilmek iin gzel bir mzie gereksinim duyard. Ruhunun gereksinim duyduu mzii tanrnn yaamla ilgili szlerinde bulabiliyordu. Bu yzden de bu szleri duyup alamak, boanmak iin kiliseye gitmeye balad. Aralk ay balarnda alabildiine zgn olduu birgn yannda Olga ile gene kiliseye gitti. O kadar zntl ve perian bir durumdayd ki; yer yarlacak iine girecek ya da kilisenin kubbesi bana kecek ve bylece hakettii cezay bulacak sanyordu. Fakat ne yazk ki yannda Olga'y da getirmiti ve onun enesi de durmak bilmiyordu. Olga, Bak Prov Afanasyevi de burada diye fsldad. Susss... Beni rahat brak... O Prov Afanasyevi de kim? Prov Afanasyevi Sokolov. u ilahi okuyan olan. Uzaktan akrabamz olur. Haaa... u kayyum. Tiverzin'in akrabas deil mi? Artk sus konuma da beni rahatsz etme. Ayinin banda gelmilerdi. lahide Ey ruhum tanry ycelt ki btn varlm da onun kutsal adn yceltsin denilen blm okunuyordu. badete gelenler mihrabn altnda toplanmlard. Kilise yar yarya boslu ama gene de her yandan uultular ykseliyordu. Bina yeni yaplmt. Pencere camlar renksiz ve ssszd. Sokan kuruni aydnlna geip giden insanlarn ve arabalarn gr-ltlerine yeni bir ey katmyordu. Kilise bekisi devam etmekte olan ayine nem vermeden zavall ve sar bir kadn bararak azarlyordu. Adamn sesi de sanki pencere camlar gibi renksizdi, zelliksizdi. Lara elinde bozuk paralarla cemaatin arkasndan dolanp kilisenin kapsndan kendisi ve Olga iin mum alm ve dikkatli bir ekilde kimseye arpmadan geri dnmt. Bu arada

geen sre iinde Prov Sokolov, Ben sylemesem de siz zaten bunlar bilirsiniz, demek ister gibi bir havayla dokuz tane duay bir rpda okuyup bitirmiti. Tanr zayf ruhlar korusun... Alayanlara, yas tutanlara yardmc olsun... Doruluun, gerein peinde zor durumda olanlar korusun... lerlemekte olan Lara birden irkilerek durdu. te bu dua tam da onun iindi sanki: Ayaklar altnda srnenler mutlu olanlardr. nk onlarn da syleyecek bir iki szleri vardr. Bunun iin de nlerinde btn bir mr uzanmaktadr. Demek ki Hazreti sa da byle dnyordu.

Scanned by hlecter 1805 Aralnda patlak veren ayaklanma srasndayd. Devrimciler Presneya Soka'na snmlard. Bu sokak Guishardlar' n e-vinin de bulunduu yerdi. Onlarn evlerinin biraz ilerisindeki Tver Soka'nda barikatlar kuruluyordu. Evlerin avlularndan barikata kovalarla sular tamyor, barikat iini grecek ta, tahta ve hurdalarn stne dklyordu. Sular donduunda buzdan bir duvar meydana gelecekti. Bitiik evin avlusu devrimciler tarafndan toplant yeri olarak kullanlyordu. Buras ayn zamanda bir salk ve yiyecek depolama merkezi gibi ilev gryordu. Lara bu avluya gitmekte olan iki delikanly da tanyordu. Bunlardan biri okul arkada Nadya'nn evinde tant Nicky Dudo-rov'du. O da Lara gibi onurlu, doru szl ve ar bal bir insand. Dieri ise ihtiyar Tivcrzina'nn evinde kalan Pasla Antipov'du. Pasha Antipov lise rencisiydi. O kadar toy bir ocuktu ki Lara, Marfa Tiverzina'ya konuklua gittii zamanlar az kulaklarna varyordu. Lara'ya duyduu hayranl aklamaktan ekinmiyordu. Lara, Pasha'nn zerinde yaratt etkiyi farkedince kendisi de bundan yararlanmaya balad. Lara uzun yllar sonra yaamlarnn bi baka dneminde Pasha'y avucunn iine alacak, istedii gibi kul lanacaku. Pasha bu kz taparcasna sevdiini vc bu sevgisinin mr boyunca sreceini daha o zamandan biliyordu sanki. ki delikanl o gn oyunlarn en korkuncu olan sava oyununu oynuyordu. Bu oyun sonunda yalnz srgn deil aslma tehlikesi de vard. Fakat apkalarnn enselerinde balanma biimlerinden hl birer ocuk ana kuzusu olduu belli oluyordu. Lara byk bir insan gibi onlar birer ocuk gryordu. Oynadklar oyun ne kadar tehlikeli de olsa masum bir ynleri vard. O ocuka tavr tm davranlarnda gzlemek mmknd. Kalnl nedeniyle siyah gibi duran kar tabakasnda, avludaki koyu kuruni renkli glgelerde delikanllarn sakland kar taraftaki evde, o taraftan gelen silah seslerinde ksacas her eye ocuka bir ifade sinmiti sanki. Lara, ocuklar ate ediyorlar, diye dnd. te Lara yalnz onlar, Nicky ve Pasha'y deil, kentte eli silahl herkesi ocuk olarak gryor ve hepsi de iyi ocuklar, diye dnyordu, zaten iyi olduklar iin atele oynuyorlar ya! XIX Barikata toplarla ate alacan, bu nedenle kendi evlerinin de tehlike altnda olduunu rendiklerinde i iten gemiti. Artk Moskova'nn baka bir mahallesine gitmeleri olana kalmamt. Tm mahalle askerlerce kuatlmt. Yaknlarda bir yere snmak daha akla yatknd. Bunun zerine Karada Oteli'ni dndler. Ancak buray dnen yalnz kendileri deildi. Otel tka basa doluydu. Eski mteri olduklar iin de onlara amarhaneden bir yer verdiler. Bavul tayarak dikkat ekmemek iin en gerekli eylerini boha iinde toplamlard. O zamana kadar tanma iini hep er-telemilerdi. Terzihanede sren ylesine sk gelenekler vard ki, kentte birok yerde sren grev hareketi buraya hi dokunmamt. Grevin balamasndan sonra da uzun sre burada almalar devam etmiti. Ancak souk, yamurlu bir k gn kap alnd. Bir a-dam ikyette bulunmaya, tartmaya gelmiti. Patronu grmek istiyordu. Fetisova ortal

yattrmak iin kotu. Sonra da kzlar toplayarak hepsini gelen ziyaretiyle tantrd. Adam hepsiyle el skt, Fetisova'yla anlatktan sonra da kp gitti. Yerlerine dnen iiler aceleyle paltolarn giymeye baladlar. Bayan Guishard ieri kotu, Ne var, ne oluyor? diye sordu. Gidiyoruz Madam grev varm. Anlayamyorum... Benden ne ktlk grdnz ki?.. diyen Bayan Guishard alamaya balad. Alamayn Madam. Size kar herhangi bir dmanlmz yok. Sizden ok honutuz. Ama konu siz biz deil. imdi her yerde grev var. Her yerde grev varken bizim katlmamamz olmaz deil mi? Hepsi bir bir kp gittiler. Hatta Olga Domina bile. Fetisova giderken bunu terzihanenin iyilii iin yaptn syledi ama Bayan Guishard' yattrmak mmkn deildi. Ne kadar da nankrmler Tanrm! Demek onlara bouna gvenmiim! Hele o ke ne iyilikler yaptm. Hadi neyse o daha ocuk. Ya Fetisova, ona ne demeli peki? Lara annesini avutmaya alyordu, Yalnz senin iin bir ayrcalk yapamazlar ki anneciim. Kimsenin sana dmanl yok. Tersine bugn yaplanlar insanlk adna; zayflan korumak, kadnlarn, ocuklarn iyilii iin yaplan eyler. Bu sayede ilerde belki biz de ok daha iyi bir yaam sreceiz. Ama bunlar annesine anlatmas mmkn deildi. Bir yandan hkra hkra alarken, Zaten hep byle olur, diye syleniyordu, aklm fikrim karmakarkken sen de anlamadm laflar e-dersin. nsanlar bana hep ktlk ettiler. Oysa sen kalkm bu ktlklerin benim iyiliim iin olduunu sylyorsun. Herhalde ben aklm kardm. nk olanlardan hibir ey anlamyorum. Rodya o srada okuldayd. Lara ile annesi bombo evin iinde aa yukar dolatlar. Karanlk sokaa, odalara bo gzlerle bakyorlard. Odalar da ayn baklarla sokaa bakyordu sanki. Lara, Hava kararmadan otele gidelim. Daha fazla burada kalamayz. Haydi anne hemen gidelim, diye annesine yalvaryor-du. Filat, Filat, diye seslenerek kapcy ardlar. Bizi Karada Oteli'ne gtr ne olur! Bastne efendim. u bohalar da al. Ortalk yatncaya kadar eve gz kulak ol. Kiril'in yemini vermeyi, suyunu deitirmeyi de unutma ltfen. Her taraf kapat ve kilitle. Arada srada da bizi grmeye gel. Bastne efendim. Saol Filat. Tanr yardmcmz olsun. Hadi biraz dinlenelim de yola kalm. Tm eski bir Rus geleneine uyarak bir sre oturduktan sonra darya ktlar. Sokaa ktklarnda karlatklar temiz hava onlar artmt. Sanki uzun sredir eve kapanm hibir yere kmam gibiydiler. Her taraftan hafif grltler halinde silah sesleri iitiliyordu. Tabancalar, tfekler patlyor, top mermileri uzaktaki baz binalar yerle bir ediyordu. Drt yol aznda bir Kazak askeri devriye kolu yollarn kesti. Kazaklar n de tepeden trnaa aratrdlar. Bunu yaparken bir yandan da byk altndan glyorlard. Kasketlerini apkn bir tavrla yana emilerdi. Bu nedenle hepsi de tek gzl gibi grnyordu. Lara yrrken ok iyi diye dnyordu. Bu durum devam ettike Komarovsky ile grme olana yoktu. Onunla ilikisini annesi nedeniyle kesemiyordu. Ona, anne bu adam bir daha eve alma, dese her ey anlalrd. Bunun iin de susuyordu. Her ey anlalsa ne olurdu ki? Bunun iin niye bu kadar korkuyordu? A-man! Ne olacaksa olsun bu ac da bir an nce sona ersindi. Tanrm sen bilirsin. Lara ylesine ireniyordu ki neredeyse dp baylacakt. imdi anmsad bir ey de neydi? lk kez bir lokantaya gidip de zel bir odaya kapandklarnda duvarda korkun bir resim grmt. Tablo da iman bir Romal grnyordu. Tablonun adn da anmsyordu. Kadn ya da Vazo idi ad. Evet, tam da byleydi ad tablonun. Olduka nl bir tabloydu. Onu ilk grdnde henz kadn olmamt. Bunun iin de kendini bu tabloyla karlatracak durumda deildi. O zaman iman Romal kadnla vazo arasnda bir semede bulunmaya alyordu. Masa da ne kadar ahane bir ekilde hazrlanmt. Annesi soluk solua kendisine yetimeye alyor, bir yandan da, Ne var bu kadar koturacak. Yava olsana. Sana yetiemiyorum, diye syleniyordu. Lara ise saa sola

bakmadan, ivedi bir ekilde yryordu. Sanki bilinmeyen bir g onu kollarna alm, havada uurur gibi srklyordu. Silah seslerine kulak veriyor, Ne gzel diye dnyordu. Tanr yerde srnenleri korusun. Aldatlanlara acsn. Sizin de hznz artrsn mermiler. Siz de benimle ayn dncedesiniz deil mi? XX Gromeko kardelerin evleri Sivstsev Vrashek Soka ile bir baka yan sokan kesindeydi. Alexandr Alexandrovi ve Niko-lay Alexandrovi Gromeko kimya profesrydler. Biri Petrov Akademisi'nden dieri ise niversite retim yesiydi. Nikolay bekr, Aleksandr ise Anna adnda bir kadnla evliydi. Anna bir de-mir-elik fabrikas sahibinin kzyd. Urallarda Yuryatin civarnda terkedilmi durumda verimsiz maden ocaklar olan, geni bir araziye sahipti. Gromekelarn evi iki katlyd. st katta ocuklarn alma odalaryla yatak odalar, Alexandr Alexandrovi'in alma odas, ktphanesi, Anna'nn oturma odas ve Tonya ile Yuri'nin odalar bulunuyordu. Alt kat ise daha ok konuk kabul salonu olarak kullanlyordu. Burada bulunan ala rengi perdeler, prl prl parlayan piyano, zeytin yeili renkli mobilyalar ve yosuna benzer baz bitkiler insana sakin bir deniz dibini anmsatrd. Gromekalar kltrl ve konuksever insanlard. Evlerinde sk sk toplanlr, oda konserleri verilirdi. Bu konserlerde sonatlar, kuvartetler ve benzeri paralar alnrd. 1906 ylnn ocak aynda Nikolay Nikolayevi'in yurtdna kndan ksa bir sre sonra yine byle bir toplant dzenlenmiti. Konserde aykovski'nin bir triyosu ile keman iin yazlm bir sonat alnacakt. Bu sonat Tanayev'in rencisi olan gen bir besteci yazmt. Hazrlklara bir gn ncesinden balanmt. Salonun ortasnda bulunan mobilyalar duvar kenarlarna alnmt. Piyanoyu a-kort eden kii belki de yznc kez ayn tua basyor, sonra da sanki bir avu inciyi serpiyormu gibi sesler karyordu. Mutfakta da youn bir alma sryordu. Tavuklar yolunuyor, sebzeler a-yklanyor, ykanyor, salatalar iin zeytinyanda hardal eziliyordu. Uzun boylu, zayf bir kadn olan Shura Schlesinger, Anna'nn en yakn arkada ve srdayd. Erkenden gelmi, herkesin kafasn iiriyordu. Yz hatlar biraz erkei andrmakla birlikte olduka dzgnd. ar II. Nikolay' andrrd. Kuruni rengi astragan kalpan giyip hafife yana ediinde bu benzerlik daha da artard. Shura konuk olarak gittii yerlerde bu kalpan karmaz, tln karmakla yetinirdi. Kederli, kaygl zamanlarnda iki arkada dertlerini birbirine aar, yardmc olmaya alrd. Byle zamanlarda ikisi de birbirini kran szler syler, zer, krard. Kavga eder, alarlard. Ancak daha sonra ikisi de bu yaptklarndan rahatlard. Kimilerinin rahatlamak iin kendilerinden slkle kan aldrmalarn andryordu, bu yaptklar. Shura birka kez evlenmi, ancak bu evlilikleri fazla srmemiti. Boanr boanmaz kocalarn unuturdu. Bana buyruk bamszlna dkn bir kadnd. Scanned by hlecter Shura bir teosof'ia. Yani tanrya eritiini iddia edenlerin ta-rikatndand. Buna karn Ortodoks Kilisesi'nin tm ayinlerini ve detlerini de ok iyi bilirdi. Kendinden getii durumlarda bile papazlara ilahileri, dualar nasl okuyacaklarn, nereden balamalar gerektiini fsldamaktan geri kalmazd. yi derecede matematikten anlar Hint dini felsefesini bilirdi. Moskova Konservatuvan'nda bulunan tm nl profesrlerin adreslerini bilirdi. Kim kimle yayor, kimin kime ilgisi var gibi konularda bilmedii ey yok gibiydi. Bunun iin nemli bir sorunla karlaldnda herkes Shura'ya danrd. Belirlenen saatte konuklar gelmeye baladlar. Darda kar yayordu. Kapnn her alnda kapnn nndeki karlar rzgrla garip bir manzara meydana getiriyordu. Ayaklarndaki kar izmeleriyle ieriye giren erkekler, beceriksizce ve akn tavrlar iine giriyorlard. Yzleri souktan kzarm kadnlar ise ok daha deiik bir grnmdeydiler.

Krk mantolarnn dmeleri zk, tyl uzun atklar ise enselerine doru kaym bir durumdayd. Salarnn zerindeki kar taneleri pul pul parldyordu. Hemen hemen tm her eye alkn bir sokak kadn havas vermeye alyordu. O srada Cui'nin yeeni geliyor sylentileri tm salonu doland. Cui dnemin en nl bestecilerinden biriydi. Salonun ak kaplarndan uzunca bir ziyafet sofras grlyordu. In iki ielerine vurarak kard ltlar insann gzn alyordu. Kk gm tepsilerdeki kristal sirke ve zeytinya ieleri, badem kokusunu anmsatyor leylak iekleri ve tabaklarn zerine Msr piramitlerini andrr bir ekilde konulmu olan peeteler, insan ferahlatyor, itahn ayordu. Bu gzalc sofray daha fazla bekletmemek iin konuklar a-celeyle sandalyelerine yerletiler. Henz gelmi olan mzisyen piyanonun bana geerken salonda bir kez daha Cui'nin yeeni fsltlar dolat. Az sonra da konser balad. Kuru, tatsz, canskc olduu bilinen sonat bir hayli de uzun srd. Verilen arada mzik eletirmeni Kerimbekov ve Alexandr Gremeko sonat tartmaya baladlar. Kerimbekov paray yerden yere vurarken Gromeko savunuyor, ve ve gklere karyordu. Dier konuklar ise sigaralarn tttryor ve dedikodu ediyorlard. Biraz sonra bitiikteki itah kabartan sofra yeniden dikkatleri ekti ve konseri bir an nce bitirmeye karar verdiler. Viyolonist ve Viyolonselist Tishkevi yaylarn kaldrdlar. Piyanistin arkadalarna verdii iaretle hkr andran seslerle mzik yeniden balad. Yuri, Tonya ve zamannn ounu Gromekolar'da geiren Misha Gordon nc srada oturuyorlard. Yuri nnde oturan Alexandrovi Gromeko'ya, Yegorovna size iaret ediyor, diye fsldad. Yegorovna Gromekolar'n uayd. Kr sal ve yal bir a-damd. Kapnn nnde acnacak bir ekilde duruyor ve yalvarr bir ekilde Yuri'ye bakarak ev sahibiyle grmesi gerektiini anlatmaya alyordu. Alexandr Gromeko ban evirip sert bir ekilde Yegorov-, na'ya bakt. Omuzlarn silkti. Ancak uak yerinden ayrlyordu. Bunun zerine evsahibi ile uak arasnda sar dilsizlerinkini andran bir bir konuma balad. Konuklar da iaretlerle yaplan bu konumay ilgiyle izliyordu. Anna sinirli baklarla kocasn szd. Sonunda Alexandrovi Gromeko yerinden kalkt, ses karmamak iin ayaklarnn ucuna basa basa odadan kt. Utanmyor musun Yegorovna? diye kadna kt. Ne var, ne oluyor? Bir para bekleyemez miydin? Yegorovna onun kulana bir eyler fsldad. Karada da neresiymi? Bir otel. Onu oradan acele aryorlar. Birisi lmek zereymi. Tam da lecek zaman bulmu!.. Hay tanrm. Olamaz Yegorovna. Ancak bu para bittikten sonra kendisine sylerim. Ondan nce olamaz. Onu alp gtrmesi iin araba da gndermiler. Biri lyor diyorum, anlamyor musunuz? Bir hanm... Kibar snftan. Sana olamaz diyorum. Birka dakika beklemekle ne olur! Daha sonra Alexandr Gromeko yeniden ayaklarnn ucuna basarak yerine dnd. Yznde skntl bir ifadeyle burnunun kenarn kayordu. alnan parann ilk blm sona erince, daha alklar bitmeden Alexandr Gromeko mzisyenlerin yanna gitti. Tishkevi'e bir kaza olduunu ve kendisini evden beklediklerini syledi. Konsere devam etme olana kalmamt. Konuklara doru dnen A-lexandr Gromeko ellerini havaya kaldrarak, Bayanlar, baylar, diye konumaya balad. Konseri srdremeyeceimizi zlerek bildiriyorum. Bay Tishkevi'e evinden kt haberler geldi. Hemen gitmek zorunda. Byle bir durumda kendisini yalnz brakmak istemem. Onun iin ben de kendisiyle birlikte gideceim. Umarm kendisine bir yararm dokunur. Yuri yavrum, Simon'a arabay hazrlamasn syle. Bayanlar baylar size veda etmiyorum. abucak dneceimi sanyorum. Sz kalp keyfinize bakn. XXI

Aralk ayndaki ayaklanmadan sonra ortaln yatm olmasna karn devrimcilerle askerler arasnda yer yer silahl atmalar oluyordu. Genler uzun sredir bylesine uzun bir araba yolculuu yapmamlard. Aslnda Karada Oteli ok da uzakta deildi. Smolensk ve Novinsky Caddelerini getikten sonra Sadovaya Cad-desininin yarsna kadar sren bir yoldu. Ama korkun bir tipi vard. Buna bir de sis eklenince insan uzaklk kavramn yitiriyor-du. Sokak balarnda yaklan atelerin dumann rzgr paralayp datyordu. Arabann karlar zerinde giderken kard ses, gelip giden kzaklarn kard hrt, onlarda ok uzun bir yol gitmi duygusu uyandryordu. Otelin nnde ok k ve gzel bir kzak duruyordu. Kza eken atn ayaklar paavralarla sarlyd. Srtna bir ul atlmt. Kzan srcs ise yolcularn oturduu yerde iki bklm bir ekilde snmaya alyordu. Otelin tal scakt. Kapc vestiyeri kapdan ayran parmakln br tarafnda uyukluyordu. erinin ss, vantilatr sesi, sobann mrlts ve kaynamakta olan semaverden kan sesler adamcazn iinin gemesine yetmiti. Arada bir iyice dalyor, ancak kendi horultusunun sesiyle yeniden uzanyordu. Sol tarafta bir ayna vard. Aynann nnde ise yzn alabildiine boyam bir kadn durmu, kendini seyrediyordu. zerindeki krk ceket mevsime gre olduka inceydi. Yukardan birinin inmesini bekliyordu. Srtn aynaya dnyor, omuzunun zerinden bakarak arkadan aynada nasl grndn inceliyordu. O srada ieriye bir araba srcs girdi. Souktan donmak zereydi. Uzun krkyle bir paskalya reini anmsatyordu insana. Azndan ve burnundan kan buharlar bu benzeyii daha da artryordu. Aynann nnde bekleyen kadna, Daha ok bekleyecek miyiz bayan? diye sordu. nsann ii sizin gibilere dmesin, darda atlar donacak neredeyse. Otelin hizmetileri ldracak dzeye gelmilerdi. 23 numaradaki olaylar gnlk dertlerine bir yenisini eklemiti. Ziller srekli alyor, duvardaki uzun cam tablonun zerindeki numaralar birbirinin ardndan dyordu. Bu da hangi numaradaki mterinin o-da hizmetisi ya da garsonu ardn gsteriyordu. Bayan Guishard denilen lgn kadna kusturucu ilalar verilmi, midesi ve barsaklar ykanmt. Kat hizmetisi Glasha, yerleri temizlemek, kirlenen bezleri karp temizlerini getirmek', bir ieri bir dar kouturmaktan iyice yorulmutu. Mutfaktaki kargaa daha da nce balamt. Teryasha'nn doktoru ve zavall algcy armak zere gnderilmesinden, Komarovsky'nin gelmesinden ve bir grup isiz gszn 23 numaral odann nnde birikmeye balamasndan da nce balamt. Olay, elindeki tka basa dolu tepsiyle koridora kmak zere-olan garson Sisoy'a birinin arpk tepsiyi devirmesine neden oluuyla balamt. Bir et taba ve iki orba ksesi krlm, bu tabaklar da bulunan yemekler ise ortala salmt. Sisoy olayn sorumlusu olarak bulaky gryor, zarar ziyan da onun demesi gerektiini ileri sryordu. Saat on bire geliyordu. Vardiya deiimi olacakt neredeyse. alanlarn yars paydos edecek, yerlerini gece alanlar alacakt. Ancak kavga hl devam ediyordu. Kazann sorumlusunun kim olduu, zarar ziyan da kimin deyecei tartmas bitmemiti. Sakar, sarsak herifin birisin. Srekli elin ayan titrer. Akama dein elinden iki iesini dmez, domuz gibi iersin. Sonra da bana arptlar, beni ittiler diye yalan sylersin. Sen beni ne sanyorsun tanrnn belas? orbay dken, tabaklar kran ben miyim? Sana ka kez syledim Matryona Stephanova, konumalarna dikkat et. Tm bunlar yetmiyordu sanki. Bir de yukardaki srtk bamza bela oldu. nne kanla dp kalkyor bir de kalkm namusluluk taslyor. Tutmu kendini zehirlemi kaltak. Misha ile Yuri Bayan Guishard'n odasnn nnde bir aa bir yukar dolap duruyorlard. Mzisyen Tishkevi'i konser srasnda otelden ardklarnda, onlar da karl havada yle bir dolamak iin Alexandr Gromeko ile birlikte gelmilerdi. Alexand-rovi'in sandndan ok daha baka tr bir olayla karlalmt. O Tishkevi gibi bir mzisyenin bandan geen soylu, temiz bir trajediyle karlaacan ummutu. Ancak karlatklar olay irkin, skandal yaratacak trde bir eydi. ocuklara gre bir ey deildi. Onun iin de delikanllar koridorda dolap duruyorlard.

Garson ikinci kez yanlarna yanaarak, Artk hanmn yanna girebilirsiniz kk beyler. Korkmayn, bir eyi kalmad. Kendine geldi, dedi. Burada dolamayn. nk leden sonra bir kaza oldu. ok deerli porselen tabaklar krld. Durmadan kouturup mterilere hizmet etmek zorundayz. Koridorlar ise ok dar. Ltfen ieri girin. Delikanllar bu istee uyarak ieri girdiler. Odada, genellikle masann zerinde yaklmas det olan gaz lambas buradan alnm oday ikiye ayran blmenin iindeki bir oyua yerletirilmiti. Oyukta tahta kurular kaynayordu. Blmenin dier yan yatak odas olarak kullanlyordu. Koridordan ve odann dier blmnden grlmemesi iin nne tozlu bir perde rtlmt. O karmaa iinde kimse imdi ak olan bu perdeyi indirmeyi akl edememiti. Bayan Gushard bulak kadnn syledii gibi arsenikle deil de tentrdiyotla kendini zehirlemeye kalkmt. Odann iinde taze cevizlerin yeil kabuklar iindeyken kardklar kokuya benzer bir koku vard. Blmenin dier tarafnda bir hizmeti kz yerleri temizliyor, yatan stnde ise yar plak bir kadn yatyordu. Gzya, su ve terden salar birbirine yapm olan bu kadn, ban bir kovann zerine uzatm hkra hkra alyordu. ocuklar bu uygunsuz manzaray grmemek iin derhal balarn evirdiler. Ancak Yuri bu ksa sre iinde greceini grmt. Kimi durumlarda kadnlar tablolardaki, heykellerdeki gzelliklerini yitiriyor, kaba bir ekil alabiliyordu. Byle bir durumda bir kadn, kispetini giymi gree kmaya hazrlanan bir greiye bile benzeyebiliyordu. Sonunda blmenin ardnda duran birisi perdeyi indirmeyi a-kl etti de bu uygunsuz grntye son verdi. Sevgili Tishkevi elin nerede? Elini bana ver ltfen, diye konuan kadn hkra hkra alyordu. Ah! yle ok ac ektim ki... yle korkun kukular duydum ki, dostum Tishkevi. Sanmtm ki... Neyse artk tmnn yalan olduunu biliyorum, hep yanl eyler dnyorum. Ama artk rahatladm. Tanrya krler olsun ki yayorum. ok kr. Sakin ol Amelia Karlovna. ok rica ederiyorum. Tm bu olanlar o kadar tatsz, can skc eyler ki!.. Alexandr Gromeko sert bir sesle ocuklara Artk eve dnelim, dedi. ocuklar nereye bakacaklarn, ne yapacaklarn armlar, yandaki odada kapnn nnde dikilmi duruyorlard. Gzlerini nlerinden kaldramyorlard. Odann duvarlar eit eit resimlerle kaplyd. Ayrca notalarla dolu bir etajer, ktlar ve albmlerle tka basa dolu bir yaz masas dikkati ekiyordu. Masann zerine ilemeli bir rt serilmiti. Dier tarafndaki koltukta ise oturmakta olan bir kz uyuyordu. Kolunu koltuun arkalna atm, yzn de gene buraya dayamt. evresindeki grlt patrtya karn uyumasn srdrmesi ne denli yorgun olduunu gsteriyordu. Alexandr Gromeko yeniden Artk gidelim, dedi. Burada daha fazla kalmalarnn hibir anlam yoktu. Bay Tishkevi gelsin, kendisine veda edip hemen dnelim. Oysa blmenin arkasndan Tishkevi yerine baka bir adam kt. Sinekkayd tra olmu iri yar adamn kendine gvenir bir hali vard. Ban dik tutuyordu. Elindeki lambayla uyumakta olan kzn yanndaki masaya yanat. Lambay masadaki yerine koydu. Lambann kz uyandrmt. Gzlerini krptrd, erkee glmsedi. Sonra da gerindi. Misha bu yabanc adam grnce irkildi. Gzlerini adamdan ayramyordu. Yuri'nin kolunu ekitirip fsltyla bir eyler sylemeye alt. Fakat Yuri aldrmyordu. Bakalarnn yannda fsltyla konuulur mu? Herkes ne dnr hakkmzda sonra? te yandan adam da kzla tek szck konumamt. Yalnzca bakyorlard. Byle konumadan bakarak anlamalar insana korkun, byl bir durum gibi grnyordu. Sanki aralarnda bir kukla oyunu oynuyorlard. Adam kuklac, kz ise onun her isteine uyan bir kuklayd. Kzn yzndeki yorgun glmseme gzlerinin evresinde krklklara neden oldu. Dudaklar aralanarak, erkein anlaml baklarna apknca bir gz krpma ile yant verdi. kisi de bu durumdan son derece honuttular. Hem srlar aa kmam hem de Bayan Guishard'in intihar giriimi baarszlkla sonulanmt. Bulunduu yer lo olan Yuri'yi kimse farketmiyordu. O ise adamla kza yiyeyecekmi gibi bakyordu. Adamla kz arasndaki iliki; hem gizem dolu, hem de ok ak ve utan verici

bir ekilde grnyordu kendisine. Bu durum Yuri'nin yreini birbirine zt duygularla doldurdu. Yrei imdiye dein karlamad duygularla dolup tayor, skyordu. te Misha ile kendisinin irkin diye niteleyip, mmkn olduunca uzak kalmak iin uratklar ey tam da u anda karlarnda gerekleiyordu. Bir eya gibi kesin, ak ve ayrntl ama ayn zamanda bir d gibi de bulankt. Byle bir durumda onlarn ocuka felsefelerini nerde kalmt? Ne yapmalar gerekiyordu? Sokaa ktklarnda Misha, Adam tanyor musun? diye sordu. Yuri ylesine dncelere dalmt ki Misha'ya yant bile vermedi. Bana srekli iki iirtip lmne neden olan adamd. Trende babanla birlikte yolculuk eden avukat. Anmsadn deil mi? Yuri kz ve geleceini dnmekten, gemiini ve babasn aklna bile getiremiyordu. nceleri Misha'nn sylediklerini anlamad bile. Hava ylesine souktu ki konumakta bile glk ekiyorlard. Alexandr Gromeko, Neredeyse souktan donacaksn deil mi? dedi arabacya. Sonra eve gitmek zere yola koyuldular. Scanned by hlecter NC BLM

SVENTITSKYLER'N NOEL PARTS I

O k Alexandr Alexandrovi Gromeko kars Anna'ya antika bir elbise dolab armaan etmiti. Elden dme olduu iin ok ucuza gelmiti. ok byk olduundan hibir kapdan girmemiti. Bunun iin sktler ve paralar halinde ieriye soktular. Bu kez de nereye koyacan dnmeye baladlar. Alt kattaki odalar geniti, buraya konulabilirdi ama burada durmasnn hibir anlam yoktu. Yatak odasna ise smyordu. Sonunda yatak odasnn -nndeki bolua yerletirdiler. Sklm dolab yeniden birletirmesi iin Markel'i ardlar. Markel gelirken yannda alt yandaki kz Marinka'y da getirmiti. Marinka bir yandan kendisine verilen elma ekerini yalanrken, somutkan bir yz ifadesiyle de babasnn almasn seyrediyordu. nceleri her ey yolunda gidiyordu. Dolap yava yava ekillenmeye balamt Anna'nn nnde. Sra dolabn st blmn yerletirmeye geldiinde Markel'e yardm etme istei uyand An-ne'nn iinde. Dolabn alt ksmna bast. Yapt ters bir hareketle yalnzca kk civatalarla tutturulmu olan yan tahtaya arpt. Bu arpmann etkisiyle dolabn tahtalar deminin zerine yklrken kendisi de srtst yere yuvarland. Fena halde can yanmt. Markel telala yanna kotu. Aman hanmefendi neden yaptnz bunu? Keke hi karmasaydnz. Kemiklerinize bir ey olmad ya! yice yoklayn kemiklerinizi, nemli olan kemiktir. Yumuak etin nemi yok abucak iyileir. Zaten yumuak yerler zevk iin yaratlmtr. Yamas kendindendir derler. Bu arada alamaya balayan Marinka'ya dnen Markel, Sus, barma kerata. Haydi sil u burnunu da annenin yanna git bakaym, diye kt. Ah hamfendi ah. Dolab tek bama kurabileceime inanamadnz deil mi? Haklsnz tabii, kapcym ben a-ma asl mesleim marangozluktur. Elimden geen mobilyalar bilseniz aardnz. Ne dolaplar ne mobilyalar yaptm ben. Sonra birok zengin kz da tandm. Ama hepsi de gelip geti. ok iki iiyordum nk. Hem de sert ikiler. Markel koarak bir koltuk getirdi. Anna onun da yardmyla kendini koltua oturdu. Hafife inleyerek acyan yerlerini ovuturmaya balad. Markel de yeniden iinin bana dnmt. Dolabn st ksmn da yerletirdikten sonra, te imdi de sra kapaklar yerletirmede. Bundan sonra dolab seyretmeye duyamayacaksnz. Oysa Anna dolaptan holanmamt. Bykl mezarla katafalk aras bir eyi artryordu. Grnts rpertiyordu onu. Bunun iin de dolaba Askold'un Mezar adn takt. Askold Kievli bir prensti. Rusya'nn kurucularndand. Kiev'de yaam ve

lnce de oraya gmlmt. Bu ad verirken Oleg'in Anndan da sz etmi oluyordu. Oleg'in At Pukin'in bir iirinin adyd. Efsaneye gre bu ata sahip olan herkes lrm. Anna bylece bu dolabn da sahip olana lm getireceini, kendi lmne de bunun neden olacan belirtmi oluyordu. Zaten karma kark kitaplar okuduu iin birok kavram da birbirine kartryordu. Bu olaydan bir sre sonra Anna'nn verem olduu anlald. II Anna 1911 ylnn kasm ayn yatakta geirdi. Ateler iinde yanyordu. Zatrreye yakalanmt. Yuri, Misha Gordon ve Tonya baharda niversiteyi bitiriyordu. Yuri tp, Tonya hukuk, Misha da felsefe renimini bylece tamamlam olacakt. Yuri'nin kafas karmakarkt. Dnme biimi ve dnceleri kendine zgyd. Alkanlklar ve eilimleri kimseninkine benzemezdi. Son derece duygusal da olan Yuri'nin anlatlamayacak lde yeni grleri vard. Aslnda tarihe ve sanata ok dknd ama bu durum mesleini semesinde en ufak bir kararszlk geirmesine bile neden olmamt. Yuri'ye gre neeli olma, hayaller kurma nasl bir meslek saylamazsa, sanat da bir meslek saylamazd. Doal bilimlere ve fizie byk ilgisi vard. nsann gnlk yaamda topluma yararl bir i edinmesi gerektiini dnyordu. te bunun iin de tp renimi yapmaya karar vermiti. Drt yllk tp reniminin ilk ylnn bir blmn kadavra salonunda geirdi. Okulun bodrum katnda bulunan bu salona helezon eklinde bir merdivenle iniliyordu. Sa ba karma kark renciler; kimisi bekler halinde, kimisi de tek balarna masalarn zerine uzatlm kadavralar incelerken bir yandan da ellerindeki eski psk kitaplar kartrrlard. Kimisi sada solda cesetleri paralamakla megul olurdu. Bu arada olmadk akalar yapanlara, salonda oraya buraya kaan fareleri kovalayanlara da rastlamak mmknd. Masalara zerine uzatlm kim olduu bilinmeyen cesetler salonun loluu iinde rlplak bir ekilde tpk bir fosfor gibi parldard. Cesetler arasnda intihar edip kim olduklar anlalamam delikanllarn, suda boulup henz kokmam gen kzlarnkine de rastlanyordu. Cesetlere yaplan ap tuzu ineleri onlar genletiriyor, sahte bir tombulluk kazandryordu. renciler bu cesetleri kesiyor, paralyor ders iin hazrlyorlard. Yuri morgdaki inkolar zeri-re atlm bu cesetlerin her blmnde ayr bir gzellik buluyordu. Bu duygu, koparlm bir kol ya da kesilmi bir elle karlatnda bile devam ediyordu. Buradaki formol ve fenol kokusu insann burnunu szlatacak dzeyde iddetli olurdu. Upuzun yatmakta olan llerin bilinmeyen yaamlar ve onlarn lrken birlikte gtrdkleri gizleri bu salona ayr bir hava veriyordu. lm buray ylesine benimsemiti ki, sanki babasnn evine yerleiyor gibi gelip buraya reklenmiti. Gizlerle dolu bu dnyann sesi her eyi bastryor, Yuri'nin dikkatini ekiyor ve anatomi almasna engel oluyordu. Zamanla buna da almt. Her eye karn almalarn aralksz srd-rebiliyordu. Yuri olduka zeki bir ocuktu. Yaz yazma konusunda da ok yetenekliydi. Daha lisedeyken bir kitap yazmay kafasna koymutu. Kitapta kendi zerinde derin iz brakm olan olaylar patlayc maddeler gibi gizleyerek serpitirecekti. Ancak byle bir kitab yazacak dzeyde deildi. Henz gen ve deneyimsizdi. Bu yzden de nce iir yazmay denedi. Tpk dledii tabolyu gerekletirebilmek iin yaamn krokiler izerek geiren bir ressam gibiydi. Yuri iir yazmay gnah ilemek gibi bir ey sayyordu ama iirlerindeki canllk ve benzersizlik nedeniyle kendini balyordu. Yenilik ve canllk bir sanat eserine gereklik kazandran zelliklerdi. Canllk ve yenilikten yoksun bir sanat eseri olabileceine inanamyordu. Yuri kiiliinin olumasnda daysnn ne kadar nemli bir rol oynadnn da farkndayd. Days Nikolay Nikolayevi u sralarda Lozan'dayd. Burada birok kitab yaymlanmt. Kitaplarnda eski dncelerini ne sryordu. Buna gre tarih ikinci bir dnya demekti. Bu dnya insanlarca, lme kar zamann ve bellein yardmyla kurulmutu. Bu

dnceler Misha Gordon zerinde Yuri'den ok daha fazla etkili oluyordu. Felsefe renimini semesinde bu dncelerin byk rol vard. Ayrca ilahiyat kurslarna da devam etmi, hatta bir ara lahiyat Fakltesi'ne gemeyi bile dnmt. Yuri daysnn teorileri ve dncelerinin nda kendini gelitiriyor ve ilerliyordu. Misha ise dorudan doruya bu dncelerin tutsa oluyordu. Misha'nn Yahudi olmas da bu konuda -nemli bir etkendi. Yuri bu durumun farkndayd. Fakat Misha'ya gidip onu bu garip dncelerinden ekip karmaya almayacak kadar da ince bir insand. Ara sra: u Misha biraz daha gereki, biraz daha yaama bal bir insan olsayd ne olurdu sanki? diye dnmekten kendini alamazd. III Kasm ay sonlarnda Yuri bir akam eve ok ge dnd. ok yorgundu ve azna tek lokma bir ey koymamt. O gn ev halknn olduka telal birgn geirdiini sylediler ona. Anna ateler iinde yanm, konsltasyon iin birok doktor gelmiti. Bir ara Alexandr Alexandrovi'ten bir papaz armasn istemiler ancak daha sonra vazgemilerdi. Anna imdi biraz kendine gelir gibi olmutu. Eve gelir gelmez de Yuri'yi yanna gndermelerini istemiti. Odada o gn yaanan karmaann belirtileri hl duruyordu. Hastabakc masann banda bir eyler hazrlyordu. Kompres yapmak iin kullanlm olan peeteler, havlular slak ve buruuk bir ekilde oraya buraya atlmt. Su kovasnn iindeki su Anna' nn tkrd kanlarla pembe bir renk almt. Kovada ayrca ampul paralar slannca iip kalm pamuk topaklan vard. Kan ter iinde kalm olan Anna'nn dudaklar atlamt. Yz sabaha gre daha da solgunlam, sanki yanaklar biraz daha ieriye doru kmt. Yuri, Hastala yanl tehis koymu olmasnlar? Tm bu grdklerim son aamasna gelmi zatrree belirtileri, diye dnd. Anna'y selamladktan ve bu gibi durumlarda sylenmesi gereken szleri syledikten sonra hastabakcy darya gnderdi. Hastann nabzn yoklad, ceketinin cebinden stetoskopunu kard. Anna, Artk byle eylere gerek kalmad, anlamnda bir ba iareti yapt. Yuri bunu ok iyi anlamt ancak aldr etmedi. O-nun baka eyler sylememek istediini biliyordu. Az sonra Anna glkle konumaya balad: Dediler ki... dedi, son dini trenin yaplma zamanym... lm kapm almak zere... Her an lebilirim... nsan bir diiye giderken bile korkar... Benim diim deil canm, tm benliim ekilip gidecek. ok korkuyorum. Tm bunlarn anlam ne? Kimse bir ey bilmiyor. Sustu. Gzyalar yanaklarndan akyordu. Yuri hibir yant vermedi. Anna biraz sonra yeniden konumaya balad. Sen zeki ve yetenekli bir ocuksun... Senin bakalarndan farkn bu. Beni yattracak, huzura kavumam salayacak bir eyler syle bana. Yuri, Ne diyebilirim ki? dedi. Oturduu yerden kalkp o-dada aa yukar dolamaya balad. Gelip yeniden yerine oturdu. ncelikle unu syleyebilirim. Yarn kendinizi ok daha iyi hissedeceksiniz. nk ben bu hastaln tm belirtilerini ok iyi biliyorum. Yarn sabah ok daha iyi olacanzdan emin olabilirsiniz. lme gelince... Bir bilim adam olarak bu konuda ne dndm renmek istiyorsunuz deil mi? Bunu baka bir zaman anlatsam olmaz m? Hayr m? Demek imdi istiyorsunuz. Baz eyleri szcklerle anlatmak ok gtr. Yuri hemen o anda yapt konumaya daha sonra kendisi de armt. lmden sonra yaam... Bence bu bo bir dncedir. Zayf insanlar avutmak, onlara cesaret vermek iin uydurulmutur. Ben Hazreti sa'nn yaayan ve l varlklar iin sylediklerini baka trl dnyorum. Binlerce yldan bu yana doan sonra len bunca insan iin yer nereden bulunacak. Dnyamz bunca insan alabilecek denli geni deil... Yaam durmakszn yenilenmektedir. lmden kurtulup kurtulmadnz merak ediyorsunuz. Daha doduunuz gn lmden kurtulduunuzun farknda bile deilsiniz. lnce ac ekecek misiniz? Hcreleriniz, rdklerini birbirlerinden ayrlmakta olduklarn farkedecekler mi? Alglamanz ne olacak? Peki ama alglamann anlam nedir? Durun. Durun biraz da bunu tartalm. Bile bile uyumaya almak uykusuzlua yol aar. Sindirim organlarn kontrol etmeye alma hazmszla neden olur. nsanlar kendilerine

uygulamaya kalktklarnda alglama ldrc bir zehir olur. Oysa o ileriye evrilmi bir ldaktr. nmzdeki yolu aydnlatr. Herhangi bir eye taklp dmenizi nler... Pekl, bakasnn deil de sizin alglamanz ne olacak. Peki ama siz nesiniz. Biraz da bunu anlamaya alalm. Sizi, size, kendiniz diye tantan ey nedir? Kendiniz olarak algladnz nedir? Cierleriniz mi? Bbrekleriniz mi? Ya da kan damarlarnz m? Hayr ne yaparsanz yapnz. Benliinizdeki, bilincinizdeki dlerin yarattklar ailenizdir. imdi iyi bakn alglamanzn yaamnz boyunca holand, beslendii, g bulduu kaynak budur. Ruhunuz, sonsuzluunuz bakalarnda algladnz yaamnz. Bu durumda ne olacak? Siz imdiye dein bakalarnda yaadnz. Bundan byle de onlarda yaamay srdreceksiniz. ok sonralar buna annz dendiinde farkeden ne olur? nk bu an sizsiniz. Gelecee karan ve onun bir paras olan siz... Bir sorun daha var. zelecek korkulacak bir durum yok, nk lm yoktur. Bizim lmle iimiz yok. Ama biraz nce szn ettiiniz yetenek baka bir ey. O bize ait ve bizim emrimizde olan bir gtr. Szcn en geni anlamnda yetenekli olmak ise sonsuza dek yaamak demektir... Sevgili John lm yok diyor. ne srd dncelerin yalnlna dikkat edin. Syledikleri hemen hemen: lm yoktur nk gelip gemitir. Gerei yerine getirilmitir gibi bir anlam tamaktadr. lm eskidir ve biz ondan bktk. Gereksinim duyduumuz ey sonsuz yaamdr. Yuri odada bir aa bir yukar dolaarak bunlar anlatt. Szlerini tamamlaynca Anna'nn yanna geldi ve elini alnna koyarak, Artk uyu, dedi. Birka dakika sonra da Anna uyumutu. Yuri sessizce darya kt. Yegorovna'ya hastabakcy gndermesini syledi. Bir yandan da kendi kendine syleniyordu. Ne kadar da tanrnn belas geveze bir insan oldum. Tutmu hangi konuda neler konuuyorum. Anna Gromeko ertesi gn ok daha iyi bir durumdayd. IV Her geen gn Anna biraz daha iyileiyordu. Aralk aynn ortalarna doru ayaa kalkmak istedi. Fakat doktorlar izin vermiyordu. nk ok zayf dmt. yice dinlenmesini istiyorlard. Yuri ve Tonya'y yanna artarak saatlerce onlarla sohbet ediyordu. Onlara Urallar'daki ocukluk yaamndan, babasnn Ryvna nehri zerindeki maliknesinden, Varykino'dan sz ediyordu. Kendisi oralarda bymt. Fakat ne Yuri, ne de Tonya oralara gitmemilerdi. Ancak Yuri, dinlediklerinden geceyi andran karanlyla binlerce hektarlk orman, ormann iinde zikzaklar izerek akan rma sanki kendisi de grm gibi gznn nne getirebiliyordu. Yaamlarnda ilk kez Yuri ve Tonya iin gece elbisesi hazrlanyordu. Yuri iin bir ceket, Tonya iin ise ak renk satenden bir tuvalet dikiliyordu. Bu elbiselerini 27 aralkta Sventitszkylerde verilecek olan geleneksel Noel partisine giderken giyeceklerdi. Elbise ve ceket tam o gn bitirildi. Eve getirilip teslim edildi ve provalar yapld. kisi de yaplan iten honut kalmlard. Henz elbiseler zerlerindeyken Anna onlar yanna artt. eri girdiklerinde Anna hafife dirseklerinin zerinde doruldu. kisini de dikkatli bir ekilde inceledi: ok gzel olmu, dedi. ok yakt, elbiselerinizin bittiinden haberim yoktu. Gle gle giyin. Tonya dur bir daha bakaym. Hayr hayr deilmi. Yakada potluk var gibi gelmiti bana ama deilmi. Peki sizi neden arttm biliyor musunuz? nce seninle konumak istiyorum Yuri. Ne konumak istediinizi biliyorum Anna vanovna. Mektubu okuduunuzu biliyorum. Zaten o mektubu size gnderen de benim. Sizin daym Nikolay Nikolayevi'le ayn dncede olduunuzu da biliyorum. kiniz de vasiyetnameyi reddetmememi istiyorsunuz. Siz ok konumayn, nk yorulursunuz. Ltfen beni dinleyin. Geri syleyeceklerimi siz de biliyorsunuz. Avukatlar bir Jivago davasnn almasn istiyorlar. nk babamn maliknesinde onlarn cretlerini ve mahkeme masraflarn karlamaya yetecek kadar para var. Bunun dnda ise miras denebilecek bir ey yok ortada. Bir sr bor har var. Kartrdka yeni yeni eyler kyor ortaya. Eer paraya evrilebilecek bir eyler olsayd ortada, bundan kendim yararlanacak yerde tutup hkmete devretmeye kalkmazdm herhalde deil mi? te sorun burada. Bir sr kirli amarn ortaya

kmasna neden olacak, var olmayan bir servetin peinde koacama bunu zerinde hakk olduunu iddia e-den baz dalaverecilere devretmeyi daha uygun buldum. Mal zerinde hak idda edenlerden biri kendine Bayan Jivago diyen ve ocuklaryla birlikte Paris'te oturan Alice adnda bir kadn. Bundan uzun sredir haberim vard. Fakat imdi bakalar da kt ortaya. Belki sizin haberiniz vard ama ben yeni reniyorum. Anladm kadaryla babam daha annemin salnda Prenses Stolbunova-Enritsaya adnda bir kadnla dp kalkm. Hayalci tuhaf huylar olan bir kadnm bu. Kadnn babamdan Yevgraf adnda, imdi on yanda bir olu olmu. imdilerde inzivaya ekilmi olan bu prenses Omsk'n hemen dnda bir evde oturuyor. Geimlerini neyle saladklar pek belli deil. Oluyla birlikte o-turduu bu evin bir fotorafn grdm. Pervazlarnda ok gzel oymalar olan be pencereli gzel bir ev. Ancak gariptir, bu ev sanki o geni be penceresiyle bana kt kt bakyor gibi geliyor. imde bu evin bana zarar olaca gibi bir duygu var. Bunun iin de kendi kendime yle dndm. Birincisi bu mirasn yalnzca ad var kendisi yok. kincisi bir sr yalanc, dalevereciyle uraacaksn. ncs de avukatlarla uraacaksn. En iyisi sen bu mirastan vazge. Anna, Ne olursa olsun hakkndan vazgememelisin, dedi. Sizi niye ardm biliyor musun? Ardndan da bir gn nce kald yerden anlatmaya balad. Dn szn ettiim orman bekisinin adn anmsadm. Ne garip deil mi? Bacchus idi ad. Sa sakal birbirine karm, dev yapl, kapkara bir adamd. Yznde yara izleri vard. Boumak zorunda kald bir aydan kalan izlerdi bunlar. Ama gene de aydan kurtulmutu. Oradaki insanlarn adlar genellikle birbirine benzer, iki heceli ve kulaa ho gelen adlar: Bacchus, Lupus gibi. Arada ocuklardan biri koa koa gelir, bararak bu adda birinin geldiini duyururdu. Hep birlikte aaya koardk. Orada ne bulurduk bilir misiniz? Ormandan gelen bir kmrc bize canl bir ay yavrusu getirirdi. Ya da uzaklardan gelen bir maden iisi bize ok eitli ve renkli, ekilli talar getirirdi. Bunlar bykbabamn verdii karneyle maazalardan gereksinimlerine gre para, buday, bulgur, sama, barut gibi eyler alrlard. Orman hemen evimizin pencereleri altnda balard. yle ok kar yaard ki, bazen evlerin atsn at bile olurdu. Anna ksrmeye balad. Yuri ile Tonya yalvardlar: Yeter artk anlatmayn, kendinizi fazla yoruyorsunuz. Yok canm geti artk. Ben iyiyim. Ne diyordum ben? Hah! Anna, sandm. Yegorovna br gn yaplacak olan Noel elencelerine katlp katlmama konusunda kararsz olduunuzu syledi. Bir daha byle samaladnz duymak istemiyorum. Kendinizden utanmyor musunuz? Sahi, sen nasl doktorsun Yuri? Her ey u anda kararlatrlmtr. tiraz yok gideceksiniz. Gene Bacchus'a dnelim. Bu adam genliinde demircilik yaparm. Bir gn giritii bir kavgada barsaklarn demiler. O da tutmu kendisine demirden barsaklar yapm. Bu kadar da aptallk etme Yuri. Demirden barsak yaplmayacan ben de biliyorum. Ama orada anlatlan buydu ite. Anna yeni bir ksrk nbetiyle szlerini yarda kesmek zorunda kald. Bu kez yle uzun srd ki ksr, kadncaz ner-deyse nefes alamaz oldu. Yuri ve Tanya Anna'nn yardmna kotular. kisi de yatann baucunda yan yana duruyorlard. Anna bir yandan ksrr-ken iki gencin ellerini avular iine ald. Bir sre yle tuttu. Soluk alp konuabilecek duruma gelince: Ben lrsem sakn birbirinizden ayrlmayn, dedi. Siz birbiriniz iin yaratlmsnz. Evlenin. te sizi nianlyorum. Bunlar syledikten sonra da alamaya balad. Scanned by hlecter Lara 1906 ylnn ilkbaharnda lisenin son snfna geecekti. Komarovsky ile alt aydan beri sregelen ilikisi ise tm dayanma gcn yok etmiti. Adam onun bu durumunu ustaca deerlendiriyordu. Gerek duyduu zaman Lara'ya st kapal bir ekilde artk batan km bir kz olduunu anmsatyordu. Byle durumlarda Lara telalanyor, ne yapacan bilemiyordu. te bu tela ve aknlk onu her geen gn artan bir ekilde ehvet uurumuna srklyordu. Bu ehvet lgnlndan, sarholuundan kurtulup kendine geldiinde ise dehet iinde kalyordu. Geceleri tm benliini saran bu eliki, anlalmas, aklanmas ok zor bir durumdu. ine bak gibi saplanan bir ac, nee dolu kahkahalar halinde kendini gsteriyordu. abalayp sevimekten kanmas ise kendini

tmyle verdii anlamna geliyordu. Hi istemedii halde nefret ettii bu adamn ellerini minnetle pcklere bouyordu. Bu durum sonuna dek hep byle srp gidecek gibi grnyordu. Lara ilkbaharda, retim ylnn son derslerinden birinde okullarn tatile girmesiyle bu adamn eline daha fazla deceini dnd. Okul ondan mmkn olduka uzak kalabilmesi iin son snayd. Bu dnceyle ve aceleyle verdii karar tm yaamnn gidiini batan sona deitirdi. Sabah scak olmasna karn gkyznde yaklaan bir frtnay haber veren bulutlar dolayordu. Kentin bir uultu halindeki grlts ve bahede oynayan ocuklarn barlar ak pencerelerden snfa giriyordu. imenlerin, yeni yeni yeermekte olan a alarn kokusu tpk votka, ya da byk perhiz sonrasndaki sal gnleri piirilen gzlemelerin kokusu gibi insann ban dndryordu. Tarih hocas Napolyon'un Msr Seferi'ni anlatyordu. Konu Prejus karmasna geldii srada gkyz karard. imekler, gk-grltleri birbirini izlemeye balad. Snfn ii ak pencerelerden giren kum ve toz bulutu yannda yamur kokusuyla da doldu. Pencereleri kapatmas iin hademeleri armaya giden iki rencinin at kapdan giren havann yaratt cereyan, ktlar defterleri uuturdu. Gelen hademeler pencereleri kapadlar. Saanak halinde yaan yamur, kentlerde grld ekilde tozlu ve pisti. te tam bu srada Lara not defterinden kopard bir kda unlar yazd ve arkada Nadya Kologrivova'ya uzatt. Nadya, annemden uzak, bamsz bir yaantm olmasn istiyorum. yi cret alabileceim bir retmenlik bulmamda bana yardmc ol. nk senin zengin evrelerde pek ok tandn var. Nadya da ona ayn yntemle karlk verdi. Onun notunda da da unlar yazlyd: Annemle babam, kardeim Lipa iin bir retmen aryorlar. Gel bizde al. Onlarn seni ne kadar sevdiklerini de bilirsin... VI Bylece Lara yln gven iinde Kologrivovlar'n evinde geirdi. Kimse bu sre iinde onu rahatsz etmedi. Hatta annesi ve kardei bile ondan uzak durdu. Zaten Lara da onlara kar yabanclk duyuyordu iinde. Kologrivov ileri grl ve kltrl bir iadamyd. Devlet hazinesinden daha fazla paras olan bu adam bu kadar byk bir servete hi yoktan sahip olmutu. Rusya'nn hasta ynetimine iki tarafl bir hn duyuyordu. Siyasi kaaklar evinde barndryor, onlara avukatlar tutuyordu. Kendi fabrikalarnda bile grevler dzenliyordu. Onun iin, Kendi bindii dal kesiyor, diyenler kt. Usta bir niancyd. Ava kmaktan, silah kullanmaktan ok holanrd. 1905 ylnn pazar gnlerini hep ormanda geirmiti. Oluturulan birliklere at talimleri yaptrmt. Kars Serafima'nn kiilii de en az kocas kadar ilgi ekiciydi. Lara ikisine de hayrand. Evde herkes kendisini sevmiti ve kendisini ailenin bir yesi gibi gryorlard. yl sren bu huzur ve gven ortamndan sonra bir gn kardei Rodyan onu grmeye geldi. Bir ile ilgili olarak Lara'nn grlerini almak istemiti. Rodyan etkileyici bir ifadeyle dt durumu anlatyordu. O yl okuldan mezun olacak subay adaylar okul komutanlarna bir armaan vermek istiyordu. Bunun iin a-ralarnda para toplamlar ve bu paray da armaan almak zere kendisine teslim etmilerdi. Kendisi ise bu paray iki gn nce son kuruuna kadar kumarda kaybetmiti. Bunlar anlatan Rodyan kendini bir koltua atp alamaya balad. Lara dehet iinde kalmt. Rodyan bir yandan alayarak konumasn srdryordu. Geen akam Komarovsky'yi grmeye gittim. Sylediklerimi dinlemedi bile. Ama Lara isterse... Sylediine gre sen bizi artk sevmiyormusun... Fakat onun zerindeki etkin ok bykm... Lara, ekerim... Bir tek szck sylemen yeter... Nasl bir durumla kar karya olduumu gryorsun... Mahvolacam, tm almalarm boa gidecek... Eer canma kymam istemiyorsan ona git... Sana gre bir ey yok ki!.. Lara sinirli bir ekilde: Canna m kyacaksn? niformann onuru ha! diye sylendi. Peki ben ne olacam? Askeri okul rencisi deilim diye benim onurum yok mu? Benden nasl bir ey isteinin farknda msn? O herifin sana teklif ettii eyi anlayabiliyor musun? Ben yldr burada bir kle gibi altm. Sen km her eyi bir anda yerle bir

etmek istiyorsun. Bana ne senin kumar borcundan. Cehenneme kadar yolun var. Git, istersen kendini vur. Ne kadar gerekiyor sana? Alt yz doksan ruble, dedi Rodyan. Biraz kararszlktan sonra da, yuvarlak hesap yedi yz ruble. Rodyan sen akln karm olmalsn! Yedi yz rubleyi kumara m yatrdn? Ne sylediini kulaklarn duyuyor mu? Benim gibi sradan bir insan bu kadar paray namuslu yoldan ne kadar srede kazanabilir, biliyor musun? Lara bir sre ne konuacan bilemeden sustu. Ksa bir sre sonra souk bir tavrla: Peki, bir deneyeyim bakaym. Yarn gel. ntihar etmeyi dndn tabancan ve bolca da mermi getir. Tabanca benim olacak, unutma. Lara bu paray Kologrivov'dan ald. VII Lara'nn Kologrivovlar'da yapt i okula devamna ve mezun olmasna, daha sonra da niversiteye girmesine engel olmamt. niversitede de baarl bir renci olmutu. Bir yl sonra da yani 1912'de bitirme snavalarna girecekti ve bunun iin imdiden hazrlanmaya balamt. rencisi Lipa 1911 baharnda liseyi bitirecekti. Lipa, zengin ve iyi bir ailenin ocuu olan Freisendak adl gen bir mhendisle nianlanmt. Ailesi Lipa'nn bu seiminden honuttu. Fakat kzlarnn bu kadar erken bir yata evlenmesini istemiyorlard. Lipa nazl bir ekilde bytlmt, markt. Evlenmesine izin verilmesini istiyor bunun iin tartyor, sk sk kavga karyordu. Lara bu ailede, Kologrivovlar'n bir ocuu gibi yakn bir ilgi ve sevgiyle yayordu. Kimse Rodyan iin ald bor parann lafn etmiyor, hatta hemen hepsi bu konuyu unutmu gibi grnyordu. Aslnda yapt gizli masraflar olmasa Lara bu paray imdiye kadar demi olurdu. Ama Pasha'nn haberi olmakszn, o-nun Sibirya'da srgnde bulunan babasna para gnderiyor ayrca hasta olan annesine de yardm ediyordu. Pasha'nn pansiyon ve yemek cretlerinin aklarn kapamak, ona yeni ina edilmekte olan bir binadan bir oda temin etmek de yapt ilerden bazlaryd. Pasha, Lara'dan bir iki ya kkt. Onu deli gibi seviyor ve bir dediini iki ettirmiyordu. Lisede fizik alan Pasha Pavel o-nun istei zerine Latince ve Greke de almaya balamt. Tm bunlarn edebiyat fakltesine girmesinde ok byk yarar olacakt. Lara, Pavel'in edebiyat fakltesine girmesinde ok byk yarar olacakt. Lara Pavel'le evlenmeyi dnyordu. kisi de niversiteyi bitirdikten sonra evlenecekler ve Urallar'da bir il merkezinde retmenlik yapacaklard. 1991 yl yazn son kez olarak Kologrivovlar'la birlikte Dupl-yanka'da geirdi. Buray sahiplerinden bile daha ok seviyordu. Kologrivovlar'da durumu ok iyi biliyordu. Aile, Duplyanka istas-yonu'nda trenden indikten sonra Lara arabaya binmez, herkesin malikneye arabayla gittii yolu o yryerek giderdi. Lara demiryoluna paralel uzanan sert bir patikadan yrr, bir sre sonra tarlalarn iine girerdi. Buraya gelince durur ve gzlerini kapard. Buras ona babasndan daha scak, sevgilisinden daha tatl gelirdi. Etrafndan ykselen eitli bitkilerin kokularn iine ekmeye doyamazd. Yaamn anlamn, yeryzndeki gzelliklerin tadn burada kavrard. Oraya topran gzelliini kavramak, her eye bir ad vermek iin gelmiti. Eer bu gcn aarsa evlenecek oluk ocuk sahibi olacakt. Bu kez de ocuklar onun gibi davranacaklard. Lara o yaz ok alm pek ok grev stlenmiti. ok yorgun olduundan kolayca sinirleniyordu. Yaradlna hi de uygun olmad halde alnganlamt. Bu durum yapmacksz, doal olan yapsn bozuyor onun gzel yapsn glgeliyordu. Kologrivovlarn ona kar davranlarnda en ufak bir deiiklik olmamt. Onu gene ok seviyorlard. Ancak Lipa artk bymt, Lara da bu nedenle artk o evde ii kalmadn dnyordu. Paraya bir hayli gereksinmesi olmasna karn verilen maa almay reddetti. Bunun iin bir hayli stelemek zorunda kaldlar. Kendini bir snt gibi gryor bir an nce Kologrivovlardan uzaklara gitmesi gerektiini dnyordu. Ancak onurlu bir kz olduundan ald borcu demeden byle bir ey yapamayacan da biliyordu.

Kardeinin yznden kendini bir rehine gibi gryordu. Elinden bir ey gelmedii iin huzursuzluu daha da artyordu. Sinirleri alabildiine ypranmt. Kendisine gsterilen ilgiyi de ilgisizlii de hep olumsuz bir ekilde deerlendiriyordu. Bylesine zehir gibi bir yaam olmasna karn Kologrivovlar'n gezintilerine, elencelerine katlmaktan da geri kalmyordu. Lara evde verilen muhteem partilere katlyor, yzmeye, krek ekmeye gidiyor, dans ediyordu. Amatr topluluklarn temsillerinde yer alyor, nianclk altrmalarn hi karmyordu. Zamanla keskin nianc olmutu. Atlar srasnda kk Mauser tfekleri yerine Rodyan'n getirdii tabancay kullanyordu. Ancak ne kadar elenmeye alrsa alsn bir trl arad huzuru bulamyordu. Ne istediini bilemez bir durumdayd. Moskova'ya dndklerinde durumu daha da ktleti. Tm olanlar yetmiyormu gibi bir de Pasha ile zaman zaman kan kavgalar kmt ortaya. Oysa onunla elinden geldiince iyi geinmeye alyordu. nk onu kendisi iin son bir dayanak olarak gryordu. Pasha'da bir sredir birtakm yeni davranlar gzlemeye balamt. Kendini stn grnce, ukalaca, ona akl verir gibi konumalar Lara'y hem elendiriyor hem de kzdryordu. Kafasn srekli kurcalayan Pasha, Lipa, Kologrivovlar, para gibi konular canndan bezmesine yetmiti. imdiye kadar varolan tm ilikilerinden uzak bambaka bir yaam olsun istiyordu. Bu dnceler iinde 1911 yl Noel'inde bir karara varmt. Bunun iin Kologrivovlar'n yanndan derhal ayrlacak kendine yeni bir yaam kuracakt. Bunun iin gerekli olan paray ise Komarovsky'-den alacakt. Aralarnda geen ona eyden sonra Komarovsky'nin isteyecei yardm, herhangi bir karlk beklemeksizin yerine getireceine inanyordu Lara. Bu dncelerle Aralk aynn 17'si akam Petrovka Soka'-na yolland. Rodyan'dan ald tabancay doldurmu, emniyeti a-k bir ekilde manonunun iine yerletirmiti. Reddetmesi ya da hakaret etmesi durumunda Komarovsky'yi ldrecekti. Byk bir heyecan iinde, bayram sevinciyle, coku iindeki sokaklar geti. Bir uyurgezer gibiydi. Ne bir ey duyuyor ne de gryordu sanki. Manonu iinde tuttuu tabanca patlam, mermi de yreine saplanmt. Vurulann kim olduunu dnmyordu bile. Tm yol boyunca kulaklarnda tabanca sesi nlad durdu. Tabancadan frlayan kurun hem kendisini, hem Komarovsky'yi, hem de Duplyanka'da bir aacn stne konmu kk hedef tahtasn vuruyordu. VIII Komarovsky'nin evinde khya kadn Emma Ernestovna La-ra'y sevinle kark bir aknlkla karlad. Paltosunu karmasna yardm etmek istediinde Lara, Manonuma dokunma diye bard. Komarovsky evde deildi. Emma Lara'nn oturup beklemesini istiyordu. Lara: Hayr giremem, acelem var. Kendisi nerede? diye sordu. Komarovsky bir Noel partisine gitmiti. Khya kadnn bir kda yazd adresi kapan Lara, aceleyle koarak merdivenleri indi. Partinin verilmekte olduu Sventitskylerin Deirmenciler Soka'ndaki evlerine yolland. te ancak o zaman bulunduu yeri, evresini farketti. Mevsim kt ve hava da buz gibi souktu. Sokaklar bira ielerinin dibini andran sivri sivri donmu bir kar tabakasyla kaplyd. Nefes alrken insann can yanyordu. Havada uuan buz tanecikleri Lara'nn yzn kamlyor, batyor ve gdklanmasna neden oluyordu. Heyecan iinde kaplarndan buhar stunlar fkran ucuz lokantalarn bulunduu ssz sokaklardan geti. Sisin arasndan souktan kzarm suratlar, atlarn burunlar ve kpeklerin tyl ve buzlarla kapl azlar grlyordu. Karla, buzla rtl pencereler kirele badana edilmi gibiydi. Noel aalarnn renkli grntleri ve ieride elenen konuklarn glgeleri, saydamln yitirmi camlarnn ardndan belli belirsiz seiliyor; dardan gelip geenler zerinde ieride karagz oynatlyor hissini uyandryordu. Lara Komergez Soka'nda Pasha'nn oturduu evin nnden geerken duraklad. Neredeyse yksek saylabilecek bir sesle, Yeter artk, daha fazla dayanamayacam diye sylendi. Yukar kp her eyi ona anlatacam, diyerek binann ssl, ar, kaln kapsn iterek ieriye girdi.

IX Lara kapy vurmadan ieriye girdiinde Pasha aynann nndeydi. Kravatn balayabilmek iin gsterdii abadan tr yz kpkrmz kesilmiti. Bir partiye gitmek iin hazrlanyordu. Lara'nn byle aniden girip kendisini bu ekilde grmesinden utanmt. Buna karn Lara'nn ok heyecanl olduunu da abucak farketmiti. nk kz yerinde duramyor, sanki bir derede kardan karya geiyormu gibi ikide bir etekliinin ularn saa sola sallyordu. Pasha telala ona doru kotu. Neyin var? Bir ey mi oldu? diye sordu. Gel yanma otur. ylece otur, giyinmene gerek yok. Zaten hemen gideceim. im acele nk. Sakn manonuma dokunma. Dur bakaym. Arkan dn biraz. Pasha sylediklerini yapnca Lara manonundaki tabancay karp ceketinin cebine koydu. Ceketini de bir iviye asp yeniden yerine oturdu. imdi bakabilirsin artk, dedi. Yalnz elektrii sndrp bir mum yak. Lara mum nda oturmay ok severdi. Pasha bunun iin evde daima bir iki tane mum bulundururdu. amdanda erimi olan mum parasn kard, yerine yeni bir mum takt. amdan pencerenin kenarna koyarak mumu yakt. Mum ilk anda sner gibi oldu, etraf kvlcml bir alev sald. Bu alev ksa srede ok gibi dzgn ve sivri bir ekilde ykseldi. Odann iine tatl bir k yayld. Pencere camnda mumun arkasnda kalan ksmdaki buz eridi. Burada kk, gzetleme deliini andrr bir delik olutu. Lara, Pasha beni dinle, dedi. Bamda bir sr dert var. Bunlardan kurtulmam iin yardmn istiyorum. Yalnz korkmaman istiyorum. Bana fazla soru da sormamalsn. Srekli bir tehlike iindeyim. Eer beni seviyorsan ve kenarna kadar geldiim uuruma yuvarlanmam istemiyorsan hemen evlenelim. Pasha onun szn keserek: Zaten benim de en fazla istediim ey bu deil miydi? diye sordu. Gnn sen sapta. Sen hangi gn istiyorsan o olsun. Ben hep hazrm. Yalnz neyin var? Bana ksaca anlat. st kapal szlerle beni zme. Lara ustaca bir manevrayla konuyu deitirdi. Uzun bir sre deiik konulardan sz ettiler. X Yuri kn niversitenin Altn Madalya yarmasna katlmak iin bir tez hazrlyordu. Konusu gzn sinir sistemi idi. Yuri'nin renimi aslnda genel olarak tp renimi idi, fakat o gz hakknda hemen hemen bir uzman kadar bilgiye sahipti. Gz konusundaki ilgisi de onun yapsnn bir baka ynyd. O gn Tonya ile Yuri Sventitskylerdeki Noel partisine gitmek iin bir kzak kiralamlard. ocukluklarnn sonuyla, genliklerinin ilk yllarna rastlayan alt yl ayn at altnda geirmilerdi. Birbirlerini ok iyi tanyorlard. Zaman zaman birbirlerine kzdklar, uzun sre konumadklar olurdu. imdi de hi konumadan sessizce yol alyorlard. Souktan korunmak iin azlarn smsk kapam, her biri kendi dncelerine dalmt. Yuri yarma gnn, tezine daha ok almas gerektiini dnyordu. Derken dnceleri yl sonu enlikleri nedeniyle sokaktaki grlt patrtya yneldi. Bu arada Misha Gordon'a simgeci air Blok hakknda bir yaz hazrlayacan anmsad. Misha, Edebiyat Fakltesi rencilerinin kardklar bir derginin yaz ileri mdryd. O dnem Moskova ve Petersburg yksek renim genlii Blok hayranyd. Misha ve Yuri de bu hayranlardan yalnzca ikisiydi. Hemde en atelilerinden. Yuri bu konu zerinde de fazla durmad. Yol almaya devam ediyorlard. kisi de enelerini krk yakal paltolar iine gmm, arada bir souktan donmu kulaklarn ovuturuyorlard. Ayr ayr eyler dyorlard. Ancak bir konu ikisinin de zihnini ortak olarak megul ediyordu. Anna'nn bau-cunda geen olay, ikisinde de ok nemli deiikliklerle neden olmutu. Birbirlerine baklar tmyle deimiti. Yeni tanan iki insan gibiydiler. nceden Tonya ve Yuri iki arkadat. Tonya Yuri'nin yaamnn bir parasyd. Oysa imdi anlamakta glk ektii biri haline gelmiti. Tonya'y bir kadn olarak gryordu nk.

Yuri dgcn birazck altrsa onu bir peygamber, bir fatih, bir kahraman ksacas her ey olarak dleyebilirdi ama bir kadn o-larak dnemiyordu bir trl. Tonya imdi grevlerin belki de en zorunu da yklenmiti gsz omuzlarna. (Tonya olduka salkl bir kz olmasna karn imdi Yuri'ye ok zayf biri gibi grnyordu.) Kadn olma greviydi bu zor grev. Yuri bylece sevginin balangc saylabilecek baz duygularla bakmaya balamt Tonya'ya. Tonya'nn Yuri'ye kar davranlarndan ok ak deiiklikler de Yuri'yi artyordu. O akam tam evden kacaklar bir srada Anna'nn durumunun biraz ktledii haberini alm, hemen yanna komulard. Ancak Anna hi zaman geirmeden yola kmalarn istemiti onlarn. Oysa Yuri kesinlikle evden ayrlmamalar gerektiini dnyordu. Anna'nn yanndan ayrlrken Tonya pencerelere bakmt. te bu srada pencerenin tl elbiselerine yapm gelin duva gibi birka.adm sresince Tonya'nn zerinde kalmt. Bu benzerlik karsnda hepsi de kahkahalarla glmlerdi. evresine bakman Yuri az nce Tonya'nn grd eyleri gryordu. Buz tutmu sokaklarda ilerlemekte olan kzan kard grlt garip bir yank yapyordu. Buz tutmu camlardaki -klarn parltlar, evlere deerli birer mcevher kutusu grnm veriyordu. Bu pencerelerin gerisinde Moskova'nn elence yaam sryordu. Rengrenk klarla sslenmi Noel aalar parldyor, ssl elbiseleriyle konuklar ortalkta dolayor, trl lgnlklar yapan genler, bir yandan da saklamba ya da yzk oyunu oynuyordu. Deirmenciler Sokai'ndan geerken bir pencere Yuri'nin ilgisini ekti. Camlardan birinin zerindeki buz tpk bir gz andrr ekilde erimiti. erdeki k darya bir gz gibi bakyor, gelip geenleri gzlyor gibiydi. O srada Yuri kendi kendine, Masann stnde bir mum yanyordu, diye sylendi. Bu yazmay dnd yaznn balangcyd. Fakat yaz Blok'la deil de Noel'le ilgili olacakt. Zaten Blok Rus Edebiyatnda bir Noel belirtisiydi. Bu klar iindeki Noel'i anlatmak bir yerde Blok'u anlatmak gibi bir ey olacakt. XI Sventitskyler'in Noel elenceleri yllardr hep ayn ekilde dzenlenirdi. Saat onda ocuklar odalarna gnderilir. Noel aac bir kez daha klandrlrd. Byklerin ve genlerin elenceleri bundan sonra sabaha dein srerdi. Yallar kaln bir perdeyle balo salonundan ayrlm blmede kt oynamaya dalar, afak skerken de hep birlikte kahvalt yaplrd. Niin bu kadar geciktiniz? diye sorarak karlad onlar Sventitskyler'in yeeni Georges. Yuri ve Tonya bir yandan paltolarn karrken salona yle bir gzatmay da ihmal etmediler. Noel aacndan scak bir alev fkryor gibiydi. nnde ise sanki yryen bir duvar andran kalabalk vard. Bunlar dans etmeyip elbiselerinin hrtlar arasnda dolaan ve sohbet edenlerdi. Dan: edenleri hukuk rencisi Koka Kornakov ynetiyordu. Koka savc yardmcsnn oluydu. Koka avaz avaz gran rond ya da chaie chinise diye baruyordu. Dans edenlerin hepsi de onun isteklerine uygun davranyorlard. Sonunda damn yanna alan Koka Kornakov kuyruun bana geti ve orkestraya Bir vals ltfen, diye seslendi. Dansyla birlikte nce geni, sonra giderek daralan daireler izmeye balad. Biraz sonra da sanki yerlerinde sayyorlard. Bu artk bir vals deil, bitmek zere olan bir danst. El rpanlar, eitli taknlklar yapanlar, dolaanlar arasnda ikiler dolatrld. Yaptklar dansn etkisiyle kzarm gen kz ve delikanllar bir an kardklar grlty keserek aceleyle ikilerini iiyor ve bo bardaklarn tepsilerin zerine koyuyorlard. te grlt, coku bundan sonra daha da artyordu. Onlar bu ekilde gren sihirli bir iki itiklerini sanabilirdi. Tonya ve Yuri burada hi durmadan evin dier blmlerine doru yrdler. XII Sventitskyler yer almas iin kendi odalarn da salondan ya da konuk odasndan getirilmi eyalarla doldurmulard. Buras her trl Noel eyas ile tka basa dolu bir

haldeydi. Yedek mumlar, renkli kt tomarlar, karton kutular, yldzlar buray bir ardiyeye evirmiti. Ortalkta tutkal ve boya kokusu vard. Sventitskyler masann bana oturmu, youn bir aba iine girmilerdi. Hediyeler iin kart yazyor, sabah kahvaltda kimin nerede oturacan belirten etiketleri hazrlyor, piyango biletlerini numaralyorlard. Georges ise onlara yardm ediyordu. Ancak hep yanllklar yapyor ve yal iftten azar iitiyordu. Tonya ve Yuri'nin gelii Svantitskyleri fazlasyla sevindirdi. Kendilerine ok yardmlar olacakt. Hi teklifsiz ie kotular. Felitsova Semyanovna neden bu ileri daha nce dnmedi ki? Konuklarn geldii partinin en canl olduu zamanda yaplacak i mi bu? Dikkat etsene Georges, gene numaralar kartrdn. Dolu ekerlikleri masann bo ekerlikleri divann stne koyalm demitik. Ama sen gene her eyi kartrdn. Anna'nn iyilemesine ok sevindim. Pierre de ben de onu yle ok merak ediyorduk ki! Ama yanl anladn ekerim. ocuklar Anna iin sana pek o kadar iyi deil dediler. Sen de hep syleneni ters anlarsn zaten. Tonya ve Yuri gecenin byk bir blmn balo salonundan uzak bu tr gevezeliklerin yapld Sventitskyler'in yannda geirdi. Scanned by hlecter Tm bu sre iinde Lara balo salonundayd. zerinde balo elbisesi de yoktu. stelik kimseyi de tanmyordu. Buna karn salondan hi ayrlmad. Ya Koka ile dans ediyor, ya da amasz bir ekilde salonda dolayordu. Bir iki kez oturma odasnn kaps nnde durdu. Koma-novsky yz ona dnk durmasna karn ellerinde tuttuu ktlardan baka bir eye bakmyordu. Ya gerekten Lara'y grmemiti. Ya da grmemezlikten geliyordu. Lara urad bu hakaret yznden ldracak gibiydi. O srada Lara'nn tanmad bir kz oyun salonuna geti. Komorovsky kza Lara'nn ok iyi bildii baklarla bakt. Kz utantan kpkrmz kesildi, gururu okanm gibi de glmsedi. Lara yeni kurban, diye dnd, fkesi daha da artt. Kzn yz sanki bir ayna idi. Ona bakarak Lara kendi bana gelenleri sanki o an yayormu gibi anmsyordu. Koma-rovsky ile grmek dncesinden vazgemi deildi fakat bunu en uygun zamanda yapmaya karar verdi. Kendini toparlamaya alarak balo salonuna dnd. Komarovsky'nin oyun oynad masada kii daha vard. Bunlardan birisi, Komarovsky'nin hemen yannda oturan Lara'nn dans ettii Koka'nn babasyd. Onunla dans ederken syledii baz eylerden bu karara varmt. Koka'nn annesi ise esmer ve uzun boyluydu. Siyahlar giyinmiti. Simsiyah ve ateli gzleri upuzun bir boynu vard. Dans salonuyla oyun salonu arasnda gidip geliyordu. Lara, Komarovsky'ye yaknlk gsterdiini dnd kzn Koka'nn kzkardei olduunu da rendi. Koka dansa baladklarnda kendini tantmak iin soyadn syleyerek Kornakov, demiti ama Lara pek iyi iitmemiti. Dansn sonunda Lara'y koltuuna gtrdnde yeniden Kornakov, dedi. O zaman Lara bu adn hi de yabanc olmadn dnd. Kendi kendine Kornakov, Kornakov... diye tekrarlad. Sonra birden anmsad. Savc yardmcsyd. Aralarnda Tiverzin' in de bulunduu demiryolu iileri davasnn iddianamesini hazrlamt. Hazrlad iddianame ok ard. Lara'nn ricas zerine Kologrivov, Kornakov'u yumuatmaya alm, fakat baaramamt. Demek Kornakov denilen adam bu! diye dnd kendi kendine Lara. XIV Saat sabahn ikisiydi. Bir ara dansa ara verilmiti. Bu arada da ay iip pasta yemilerdi. Dans yeniden balam ve ayn heyecanla devam ediyordu. Yuri'nin kulaklar uulduyordu. Noel aa-cndaki mumlar bitmek zereydi ama kimsenin aklna bunlarn yerine yenilerini koymak gelmiyordu. Yuri dalgn bir ekilde salonun ortasnda dolayor, bir yabancyla dans etmekte olan Tonya'y seyrediyordu. Tonya Yuri'nin yanndan geerken bacann bir hareketiyle saten elbisesini dalgalandryor sonra yeniden kalabala karyordu. Verilen arada ay imeyen

Tonya imdi susuzluunu mandalina yiyerek gidermeye alyordu. Srekli mandalina yiyor, kirlenen ellerini ve aznn kenarn ise ufack mendiliyle siliyordu. ok heyecanlyd. Tonya kavalyesiyle dans ederken ortada duran Yuri'ye arpp duruyordu. Yuri geri ekilip dans edenlere yer aarken, bir yandan da kendi kendine syleniyordu. Tonya Yuri'nin yanndan her geiinde elini tutuyor ona anlaml bir ekilde glmsyordu. Bir keresinde mendili Yuri'nin elinde kald. Yuri bu mendili pt ve koklad. Mendile mandalina kokusuyla birlikte Tonya'nn sarho edici kokusu sinmiti. Yuri yaam boyunca tatmad, yepyeni gl bir duygunun etkisi altndayd. Mendilin safa, ocuka kokusunda karanlkta fsltyla sylenmi bir szc duyuyor gibiydi. Bu mendile yzn, dudaklarn bastryor sessizce yle bekliyordu. Tam bu srada bir tabanca sesi iitildi. Bir anda herkes silah sesinin geldii yne dnd. Silah sesi balo salonunu oyun salonundan ayran blmenin olduu yerden gelmiti. Ksa sren bir sessizlikten sonra mthi bir karmaa balad. Bir kouturmadr balamt. Konuklarn birou oyun salonuna doru koan Koka'nn peine takld. Oyun salonundan balo salonuna doru kouanlar, alayanlar, baranlar, tartanlar vard. Komarovsky zntl bir tavrla, Ne yapt bu kz, ne yapt? diye sylenip duruyordu. Bayan Kornakov ise mthi sinirliydi: Sana bir ey olmad deil mi hayatm? lmedin deil mi? Doktor Drakov nerede? Az nce konuklarn arasndayd ama imdi yok olmu! Nasl? Basit bir syrk m? Size gre sorun bu kadar basit ama bana gre yle deil. Nasl da ipliklerini pazara karmtn bu canilerin. Hah ite yakaladlar o ll. Gzlerini oyacam onun. Ne dediniz, ne dediniz Bay Komarovsky. Size mi nian almt. Yok canm aka yapmayn ltfen. Hi aka kaldracak durumda deilim. Gryor musun bamza gelenleri Koka! Koka! Koka! Oyun salonundaki kalabalk yava yava balo salonuna doru kayd. Kalabaln ortasnda ise savc yardmcs Kornakov yryordu. Glyor, evresindekilerle akalayordu. Bir eyi olmadn sylyordu. Sol elinin zerindeki kanl syrn zerine ise temiz bir peete bastrmt. Arkadan gelen bir grup ise Lara'y kollarndan tutmu gtryordu. Yuri kz grnce ok armt. Gene o kz, dedi. Bu kz ikinci gr de olaanst bir ortamda olmutu. Yannda yrmekte olan kr sal adam artk tanyordu. Ad babasnn miras davasna karm olan tannm avukatlardan Komarovsky idi. Birbirlerine selam verme gerei duymuyorlard, nk ikisi de birbirlerini grmezlikten geliyordu. Peki kz... Demek savcya ate eden kz buydu. Acaba gerekten ona m ate etmiti. Belki de siyasi nedenlerle byle davranmt. Zavall kz ne kadar gzeldi. Ne kadar da marur grnyordu. evredekiler bir hrsz yakalamcasna kollarn bkyor oradan oraya srkleyip duruyorlard. Az sonra Yuri yanldn anlad. nk Lara baylmt. A-yaklar birbirine dolayordu. evresindekiler yere dmesin diye kollarn sk skya kavram, onu oturtabilecekleri bir koltua doru gtryorlard. Yuri hemen o tarafa yneldi. Gen kz ayltmaya alacakt. Ancak nce yaraly grmenin daha uygun olacan dnd. Kornakov'a, Ben doktorum, size bir yardmm dokunabilir mi? dedi. Yaranza bakaym. ansnz varm. Sarmaya bile gerek yok. zerine biraz tentrdiyot dkersek iyi olur. Hah! Felitsova Semyenovna da geliyor. O size tentrdiyot bulur. Felitsova ile Tonya Yuri'nin yanna geldiler. kisi de perian bir durumdayd. Felitsova, Sen onu brak da hemen gidip paltonu giy. Tonya'y ve seni almaya geldiler, dedi. Yuri kafasna en kt dncelerin etkisiyle rperdiini hissetti. Her eyi unutup paltosunu giymek zere kotu. XV Anna, Tonya ile Yuri eve gelmeden biraz nce lmt. lm onlardan on dakika nce gelmiti. lm nedeni akcierlerin de bulunan ilerlemi dzeydeki demdi. Zamannda tehis edile medii iin nefes tkanklndan lp gitmiti. Tonya uzun sre kendini yerden yere atp bara ara alad. Ertesi gn biraz

kendine gelir gibi olmutu. Fakat kimseyle konuamyordu. n k azn aar amaz yreinden lklar ykseliyordu. Bunun i in Yuri'nin ve babasnn sylediklerine ba hareketleriyle karlk veriyordu. , Tonya cenaze treni srasnda kendisini iyice kaybetmi gibiydi. Saatlerce cenazenin nnde diz kp bekliyordu. zeri ieklerle kapl ve bir sehpann zerinde bulunan tabutu kucaklyordu. evresinde olup bitenlerin farknda deil gibiydi. Baklar tandk bir yzle karlatnda hemen ayaa kalkyor, neredeyse koar admlarla odasna kyor ve yatann zerine kapanp uzun sre alyordu. Yuri de neredeyse ona benzer bir durumdayd. Saatlerce a-yakta durmann getirdii yorgunluk, uykusuzluk, gece gndz yanmakta olan mumlarn parltl klar, dua okuyan papazlarn gr sesleri ve o gnlerde yakaland souk algnl st ste binince, bilmedii bir dnyada yaayan birine dnmt. On yl nce annesini kaybetmiti. O zaman avutulamaz bir ekilde gzya dktn ok iyi anmsyordu. O sralar duymu olduu kederi, korkuyu imdi de duyuyor gibiydi. O zaman kendi kiiliinin pek farknda deildi. evresinde olup bitenler, d dnya kendisi iin byk nem tayordu. Bu d dnya tpk bir orman gibi kendisini evrelemiti. Annesinin lmnden o kadar etkilenmesinin nedeni, onun kendisini bu ormanda yalnz bana brakp gitmesindendi. lmnden nce bu ormanda annesiyle birlikteydi ve o kendisine iyi kt yol gsteriyordu. te imdi yeryznde bulunan her eyin bulunduu bu ormanda yalnz bana kalmt. Aslnda bu orman yeryznn kendisiydi. Bulutlar, dkknlarn parltl neon klar, yangn merdivenlerinin trab-zanlarnn topuzlar, dini trenlerde Meryem Ana heykelini tayan arabann nnde kouan plak kafal dindarlar, maaza vitrinleri, ulalamaz ykseklikteki ltl gkyz, yldzlar, tanr ve onun azizleri hepsi de bu ormann iindeydiler. Zaman zaman dads ona tanrdan sz ederdi. O zaman bu ulalamaz gibi grnen gkyz sanki alalr, alalr da dadsnn etekleri hizasna gelir, tm ltlaryla odasndan ieri girmi gibi olurdu. Bazen de dadsyla gittikleri yan sokaktaki kilisenin ayinlerine benziyordu. Orada yldzlar, ikonlarn nnde yanmakta o-lan mumlar oluyordu. Tanr Baba ise papaz kimliine brnyor-du. Herkes kendi bilgisine, gcne gre bir i yapyordu. Yalnz asl byk insanlarn gerek dnyas Yuri'nin etrafn bir orman andrr ekilde saran kentti. Yuri tm benliiyle etrafn saran bu ormann tanrsna bir orman bekisine inanr gibi inanyordu. imdi bunlarn tm de deimiti. 12 yllk renim sresince Yuri; eski tarih, din bilgisi, edebiyat ve gemi yllarn doa bilgisi alanlarnda almalar yapmt. Tm bunlar zerinde derin dncelere dalm, tpk ailesinin soy ktn karyormu gibi bu iin zerinde durmutu. Artk ne yaamdan ne de lmden korkuyordu: Dnyadaki her eyin kendine gre bir aklamas vard. Kendisi de bylesine bir eydi. Annesinin cenazesi banda beklemesiyle Anna'nn cenazesi banda beklemesi ok farklyd. Zamannda annesi iin yaplan dualarn bile, Anna iin yaplan dualardan baka bir anlam vard. Annesi iin aknlk ve korku iinde yapt eyin bilincinde olmadan dua etmiti. u anda Anna iin yaplan tren ise sanki ona yerine getirilmesi gerekli bir mesaj gibi geliyordu. Yapt iin dindarlkla herhangi bir ilgisi yoktu. O yalnzca mirass olduu, gelmi gemi insanlarn nnde saygyla eiliyordu. Onun yapt buydu. XVI Ey ulu tanr, kudretli ve lmez tanr, Rahmetini zerimizden eksik etme. Bu da ne? Yuri nerede? Tabutu dar karyorlar. Saat sabahn bei. Uyanmak gerek. Yuri elbiselerini bile karmadan divann stnde ylp kalmt. Atei de vard. Her tarafta onu aryorlard ama ktphanenin bu kuytu kesine bakmak kimsenin aklna gelmiyordu. Kapc Markel Yuri! Yuri! diye seslenerek evin iinde dolayordu. iekleri tamasnda kendisine yardm edecekti. Tabut kartlyordu. Bu arada Markel de elenklerin, ieklerin yl bulunduu odada kapal kald. ktaki bir elbise dolabnn kaps alm Markel'in nn kapamt. Aadan bu kez Markel! Yuri! Markel! diye sesleniyorlard. Markel bir tekme atarak dolabn kapsn kapad ve kucaklad birka elenkle aaya kotu.

Ey ulu tanr, kudretli ve lmez tanr ve benzeri szler yukardan aa doru sokak boyunca hafif bir ekilde ilerlemeye balad. Her ey saa sola, ileriye geriye doru sallanyordu. En sonunda Yuri'yi Shura Schlesinger buldu. Yanna gidip omuzlarndan sarsarak: Yuri ne oldu sana byle? Cenaze kalkyor. Sen bizimle gelmeyecek misin? diye konutu. Elbette geleceim. XVII Cenaze duasnn okunmas bitmiti. Souktan korunmak iin olduklar yerde tepinen dilenciler ikierli sra halinde yaklatlar. Cenaze arabas, ii elenk ve iek dolu fayton ve Kruegerler'in arabas yavaa hareket ettiler ve kiliseye doru yanatlar. Shura Schlesinger yz gz yalar iinde arabadan indi, tln kaldrarak araba dizisini aratran gzlerle inceledi. Tabut tayclar grnce bir ba iaretiyle onlar yanna ard ve gelmelerini beklemeden kiliseye girdi. Giderek artan bir kalabalk da kiliseden darya kyordu. te Anna da ld. Bizleri brakp gitti. O da sonsuz, byk yolculua kt. Evet yaamn tamamlad. Artk sonsuz uykusunu uyuyacak. Arabanz m var, yoksa tramvayla m dneceksiniz? nanr msn ayakta durmaktan bacaklarm uyutu. Biraz y-rsek herhalde ok iyi olur. Fufkov'un ne kadar perian bir durumda olduunu grdn m? Gzlerini cenazeden ayramad. Hngr hngr de alyordu. Hem de kadnn kocasnn yannda. Fufkov'un gz hep Anna'dayd zaten. Cenaze alay bu tr konumalarla kentin dier ucundaki mezarla geldi. O gn souklardaki yumuama nedeniyle buzlar erimiti. Ortalkta hibir yaam belirtisi yoktu. Tam da cenaze treni yapmaya uygun bir gnd. Kirlenmi olan karlar yas tlleri arkasndan parldyor gibiydi. Kararm gm andran slak amlar kilise parmaklklar arkasndan eilmilerdi. Sanki onlar da yas tutuyorlard. Yuri'nin annesi de bu mezarlkta yatyordu. Yuri son yllarda buraya hemen hemen hi uramamt. Annesinin mezarnn bulunduu tarafa doru bakt. Yllarca nce olduu gibi Anne, diye mrldand. Cenaze alay ar ar geri dnd. Babas kz Tonya'nn koluna girmiti. Siyah yas elbiseleri Tonya'ya ok yakmt. Onlarn peinden Kruegerler geliyordu. Yuri ise yalnz bana ilerliyor, herkesi geiyor, daha sonra onlarn gelmesini bekliyordu. Kafasnda birka gn okul ve evden ayrlp Anna iin gzel iirler yazmak dncesi vard. iirleri yazaca zaman dnerek bundan byk haz duyuyordu. Manastrn stnde bulunan karlar eriyordu. Kilisenin pembe duvarlar zerinde bulunan kar kalntlar beyaz iekleri andryordu. Manastrn bahesinin ssz bir kesinde asl olan amarlar ise havann kuruluu nedeniyle kaskat kesilmiti. Yuri yeni yaplan binalarla grnts bir hayli deimi olmasna karn annesini topraa verdikleri gn kaldklar yerin buras olduunu farketmiti. Scanned by hlecter DRDNC BLM

KAINILMAZ OLAYIN YAKLAMASI I

Lara Felitsova Semyonavna'nn yatanda baygn bir ekilde yatyordu. Ateler iindeydi. Sventitskyler, Doktor Drokov ve hizmetiler baucunda alak sesle konuuyordu. Evin geri kalan her yan bo ve karanlkt. Yalnzca oturma odasnda yanan bir lamba dier odalara da hafif bir k veriyordu.

Komarovsky sanki kendi evindeymi gibi bu bo odalarda sinirli bir ekilde ve sert admlarla aa yukar dolayordu. Arada bir bilgi edinmek iin ban yatak odasndan ieri uzatyor, sonra yine evin bo olan taraflarna yneliyordu. Gm toplarla ssl Noel aacn geip yemek odasna geliyordu. Buradaki masalar kimsenin el srmedii yiyeceklerle tka basa doluydu. Masalarn zerindeki kristal bardaklar dardan her araba geiinde angr-dayp duruyordu. Komarovsky ok fkeliydi. Birbirine zt dncelerin etkisi altnda bocalayp duruyordu. Rezillikti. Ne kadar irkin bir olayd bu. fkesinden kendi kendini yiyordu. Bu olay onu ok etkileyecekti. Durumu sarslacak, n lekelenecekti. Acaba dedikodular tam yaylmadan engellenmesi mmkn olabilecek miydi? fkesinin bir nedeni daha vard: Bu vahi, yaman kzn ne kadar grkemli bir ekicilie sahip olduunu bir kez daha grmt. Lara'nn bakalarna benzemedii daha ilk bakta anlalyordu. Onda anlalamayan, dokunulmam, tertemiz bir eyler vard. Komarovsky onun byle bir yannn bulunduunu ok nceden anlamt. Ancak onu onarlmas mmkn olmayan bir ekilde yaralad da kesindi. Geleceini dzene sokmak iin ald karar da ne kadar doruydu ve bu konuda da ne kadar gl, ne kadar kararlyd. Ona her bakmdan yardm etmesi, ncelikle bir oda tutmas gerekecekti, fakat bir daha elini srmemeliydi. Ondan uzak durmal ve yaamn bir daha glgelememeliydi. Zaten byle davranmazsa kimbilir bana daha ne dertler aard. Bu olay daha imdiden bana ne dertler amt. Neler olaca henz belli deildi. Daha sabah olmadan polis olaydan haberdar olmutu. Olayn zerinden henz iki saat gemesine karn Komarovsky iki kez mutfaa gidip polisle konumak, ortal yattrmaya almak zorunda kalmt. ok daha kark bir hal alacakt. ncelikle Lara'nn Kor-nakov'u deil de Komarovsky'yi ldrmek istedii kantlanacakt. Konu bu ekilde de kapanmayacakt. Bu durum Lara'n sorumluluunun bir ksmndan kurtulmasn salayacakt. Eer konunun mahkemeye gtrlmesi nlenebilirse olay biraz daha kolay kapanabilirdi. Bunu baaramazsa Komarovsky bu kez Lara'nn olay srasnda bilincinin yerinde olmadna ilikin bir rapor alarak kavuturmann durdurulmasn salayacakt. Bu ekilde dndke Komarovsky'nin sinirleri yatt ve sakinlemeye balad. Artk sabah olmutu ve gne nlar odalarn ilerine szlmeye balamt. Masalarn, koltuklarn, altlarna, dolaplarn arkalarna gizlenmeye alan hrszlar andryorlard. Komarovsky yatak odasna son bir gz att. Lara'nn henz iyilemedii haberini alnca paltosunu giydi. Yakn arkada olan bir kadn avukat grmeye gitti. Avukat Ruffina Onissimovna Vi-otovsky siyasi bir mltecinin hanmyd. Oturduu sekiz odal daire imdi kendisine ok geni geliyordu. Kiraya verdii iki odadan biri u anda botu. Komarovsky bu oday Lara iin tuttu. Birka saat sonra Lara koma halinde buraya getirildi. II Ruffina Onissimovna ilerici bir kadnd. Kendi deyimiyle o-lumlu, canl her eye yaknlk duyuyordu. Yatann baucundaki komidinin zerinde yazarnn kendi adna imzalad Erfurt Program adl kitap vard. Odasnn duvarn ssleyen resimlerden birinde sevgili kocas Viat, Markxist kuramc Plekhanov ile birlikte svire'de dzenlemi bir halk enliinde grlyordu. kisinin de zerinde ayn tip ceket vard ve ikisi de panama apka giymilerdi. Ruffina Onissimovna hasta kiracsn daha ilk grte pek beenmemiti. Onun yaama kskn biri olduundan hasta taklidi yaptn dnyordu. Duyduu honutsuzluu pek ok davranyla dile getiriyordu. Kaplar arpyor, yksek sesle arklar sylyordu. Lara'n odasna yakn yerlerde grlt yapyor, pencereleri btn gn ak tutuyordu. Daire, Arbat Soka'nda byk bir binann en st katndayd. Bahar yaklatka dairenin ii gne klaryla dolmaya balad. Odalarn tmnde baharn geliini haber veren iaretler bulmak mmknd. Gneyden esen scak bir rzgr pencerelerin zerinde bulunan kk kanatlardan ieriye szlyordu. Uzak istas-yonlardaki lokomotiflerin grltleri Lara'nn odasna kadar geliyordu. Hasta yatanda Lara zamannn ounu eski gnlerini dnerek geiriyordu. En fazla anmsad gn Urallardan Moskova'ya geldikleri

ilk gnd. ocukluunun unutulmaz gnlerinden olan bugn yedi sekiz yl nce yaamt. stasyondan kentin dier ucunda bulunan otele gitmek iin hemen hemen tm Moskova'y bir utan br uca gemilerdi. Sokak lambalar bindikleri arabann srcsnn glgesini duvarlara yanstyordu. Adam iki bklm olmu gibiydi. Gelip geen tramvaylarn sesleri ve karanln iinden gelen kilise canlann sesleriyle sar olacan sanmt. Dkknlarn vit-rinlerindeki ve reklam panolarndaki klar da sanki ayr bir grlt kayna gibi geliyordu ona. Otel odasndaki masann zerinde bulunan karpuzun bykl de Lara'y akna evirmiti. Komarovsky bir karpuz keserek yeni meskenlerinde kendilerine Ho geldiniz, diyordu. Bu hediye Lara'ya Komarovsky'nin servetinin, zenginliinin bir gstergesi gibi gelmiti. Komarovsky koyu yeil renkli bu kocaman karpuzu bir bakla ortadan ikiye bldnde Lara, korkudan dehet iinde kalmt. kiye ayrlan karpuzun sulu, lezzetli ksm ortaya kmt. Lara duyduu korkuya karn kendisine ikram edilen karpuz dilimini reddetme cesaretini gsteremedi. Ancak pembe, tatl lokmalar yemekte bir hayli glk ekmiti. nk lokmalar kolay kolay boazndan gemiyordu. Daha sonra yenilen pahal akam yemei; kentin gz kama-trac manzaras karsnda nasl aknla dmesine neden olmusa, Komarovsky'nin karsnda da ayn aknla drmt Lara'y. te olaylar buradan balayarak aklamak gerekiyordu. Ancak Komarovsky imdi tannamayacak derecede deimiti. Ne Lara zerinde hak iddia ediyor, ne de ona gemiini anmsatyordu. Doru drst ziyaretine bile gelmiyordu. Kendisinden uzak durmasna karn her an yardmna komaya hazr olduunu hissettiriyordu ona. Kologrivov'un ziyaretine gelmesi ise Lara'y fazlasyla sevindirdi. Bu sevin onun uzun boylu ya da yakkl olmasndan kaynaklanmyordu. Baklar yle canl, glmseyii yle akllcayd ki... Kologrivov'dan kaynaklanan yaama sevinci tm oday kaplyordu sanki. Lara'nn sevinci de ite bundan kaynaklanyordu. arld kabine toplantlarnda koskoca bakanlar birer ocuk gibi azarlayan Kologrivov, ellerini ovuturarak Lara'nn yatann kenarna oturdu. Karsnda ailesinin bir bireyi olarak grd gerek kzyla hibir ayrm yapamad biri yatyordu. Kendi ailesiyle konumakta nasl glk ekiyorsa Lara'nn karsnda da ayn durumdayd. Kullanaca szckleri semekte zorlanyordu. Lara ile byk bir insanm gibi konuamaz, ona kar gelii gzel davranamazd. Onu zeceini sand konulara deimek istemiyordu. Neler de yapmsn sen bakaym. Tm bunlara ne gerek vard? dedi. Sonra sustu. Duvarlardaki, tavandaki rutubet lekelerine bakt. Sitemli bir ekilde ban sallayarak: Dsseldorf ta bir uluslararas resim, heykel ve iekilik sergisi alyor. Oraya gideceim. Senin buras biraz rutubetli gibi. Daha ok kalmay dnyor musun? Bence pek rahat bir yer deil. Sonra laf aramzda bu Viat denilen kadn da maln gzdr haa... Kendisini ok eskiden tanrm. En iyisi bir baka yere tan. Epey bir sredir yatyorsun. Kalkmalsn artk. Kalk odan deitir. almaya bala, niversiteyi bitir. Benim ressam bir arkadam var. ki yllna Trkistan' a gidiyor. Birka odal bir atlyesi var. Buray gvenebilecei, tand birine kiraya vermek istiyormu. Gerek bir apartman dairesi. stersen buray sana tutaym. Ha... Bir ey daha var. Ben bir iadamym. Biliyorsun. Uzun bir zamandan beridir yerine getirmek istediim bir bor bu. Benim iin kutsal bir bor. Hele Lipa okulu bitirdikten sonra... Okulu baaryla bitirdii iin sana da kk bir armaan vereceim. Rica ederim reddetme... Kesinlikle olmaz, alacaksn. Bouna inat etme. Tanr akna bunu al... Lara'nn tm itirazlarna, alayna ve hatta kendisiyle kavga eder gibi oluuna aldrmadan, nerdeyse zorla on bin rublelik bir eki kabul ettirdi. Lara tmyle iyileince Kologrivov'un kendisine nerdii eve tand. Daire Smolensky ars'na yakn bir yerde iki katl bir binann st katndayd. Evin dier blmnde arabaclar vard. Alt katta da bir depo vard. Avlunun parke talar zerinde daima yulaf ve saman dkntleri olurdu. Gvercinler bu dkntler tize rinde yemlenir, kouur ve uuurlard. Zaman zaman grltyle havalanan gvercinler hibir zaman Lara'nn penceresinin hizasnn stne kmyorlard. Ara sra da avludaki ta yalan etrafnda sr halinde fareler grlrd.

III Pasha'nn znts devam ediyordu. Hastal srasnda Lara'y grmesine izin vermemilerdi. Duyduklarna gre Lara sevdii erkei ldrmeye kalkm, daha sonra da ayn erkek tarafndan korunma altna alnmt. Byle bir durumda insan nasl iyi olabilir ki? Her ey o Noel gecesi Pasha'nn odasnda mum altnda yaptklar konumadan sonra olmutu. Bu adam olmasa Lara tutuklanr, belki de mahkm edilirdi. Bu adam Lara'y byk bir rezaletten kurtarmt. Bu sayede renimine devam edebilecek ve ortalkta kimse tarafndan rahatsz edilmeden dolaabilecekti. Pasha tamamen akn bir durumdayd. Lara kendini biraz iyi hisettiinde Pasha'y artt. Ona, Ben ok kt bir kadnm. Sen bunu bilmiyorsun. Bir gn sana her eyi anlatacam. imdi anlatamam. Ne kadar zor konutuumu gryorsun. Ama sen benden uzakla, beni unut. nk sana layk deilim ben, dedi. Sonra olduka zc baz olaylar oldu. Bayan Ruffina Onis-simovna -nk bu olay yaandnda Lara hl o kadnn evinde oturuyordu- Pasha'nn alamakl yzn grnce odasna koup kendini divann stne att. Katlrcasna, gzlerinden yalar gele-cerek glyordu. Aman tanrm, byle eylerde mi grecektim. Tam da romantik bir ak. Bylesi aklar romanlarda kald sanmtm ben. Lara, Pasha'y bu zor durumdan kurtarmak iin baka bir yol denedi. Pasha artk seni sevmiyorum. Kesinlikle ayrlyorum senden, dedi. Bunu sylerken ylesine alyordu ki kimse onun sylediklerine inanamazd. Pasha onun byk gnahlar ilediine inanyordu. Lara'nn syledii hibir eye inanmyordu. Onu lanetlemeye, ondan nefret etmeye de hazrd. Bir yandan da onu lgnca seviyordu. Onun kafasndan geen dnceleri, su itii barda, ban koyup uyuduu yast bile kskanyordu. Akln karmamak iin byk aba harcyordu. Bunun zerine bu ie kesin bir son vermek iin snavlarn bitmesini bile beklemeden evlenmeye karar verdiler. Hatta nikh gnn bile saptadlar. Ancak Lara yine son anda nikh gnn ileriye att. Snavlar baaryla verdiklerini renince Paskalya Yortu-su'ndan elli gn sonra evlendiler. Dn ve evlenme hazrlklarn Lara'nn okul arkada Tusya'nn annesi Lyudmilla Kapitonovna Thepurko yapmt. Lyudmilla ho bir kadnd. Kaln sesli ve dik gslyd. ok gzel ark sylerdi. lek, pratik bir zeks vard. Ancak kafas birok batl inanla doluydu. Bunlarn bir ksmn surdan burdan duymuken, bir ksmn da kendisi uydurmutu. Lara'nn gelinliini giydiren onu hazrlayan da Lyudmilla idi. Ayna nnde Lara'ya son bir kez eki dzen verdikten sonra kiliseye gitmilerdi. O gn hava ok scakt. Kilisenin altn yaldzl kubbeleriyle yollardaki kumlar parl parl parlyordu. O gn sanki binlerce dn daha varm gibi kzlar yazlk beyaz elbiseler giyip salarn kvrttrmlard. Delikanllar ise koyu elbiseler giymi, salar briyantinli heyecanl heyecanl ortalkta dolayorlard. Herkes scaktan ter iinde kalmt. Lara, tam mihrabn nndeki halya ayak basaca srada, bir baka arkadann annesi olan Logadina bolluk ve bereket getirmesi dileiyle ayaklarnn altna bir avu gm para att. te yandan ayn amala Lyudmilla Lara'ya, Ha karrken elini plak uzatma, onu tlnle ya da dantelinle rt, diye t veriyordu. Sonra, elindeki mumu da mmkn olduunca yksek tut. Byle yaparsan evde senin szn geer, diyordu. Lara bunun tam tersini yapmak istedi. Ancak bir trl isteini yerine getiremedi. nk o elindeki mumu aaya doru indirdike, Pasha da mumunu aaya indiriyordu, bylece de hep kendi mumu yksekte kald. Kiliseden sonra dn yemeinin yenecei Lara'nn evine gittiler. O gn Pasha da eyalarn oraya getirmiti. Konuklar Rus geleneklerine uygun hareket ediyorlard. Bir grup, Ac bu ac, iilir gibi deil! diye bard. Bir baka grup, Biraz eker koymal o halde, diye karlk verdi. Bunun zerine gen ift utanga utanga glmseyerek pt. Lyudmilla onlarn onuruna gzel sesiyle arklar syledi. Herkes gidip de ortal bir sessizlik kapladnda ikisi de akna dnd. Lara'nn penceresinin karsndaki sokak fenerinin odaya giriyordu. Lara perdeleri kapatt.

Ancak ne ekilde kapatrsa kapatsn ieriye mutlaka ince bir k demeti szyordu. Bu da Pasha'ya huzursuzluk veriyordu. Pasha birdenbire Lara'dan, o-na olan sevgisinden daha ok, bu k demetiyle ilgilendiini far-ketti. Hi bitmeyecekmi gibi sren o gece boyunca; arkadalarnn Parlak delikanl, diye takldklar dnn niversite rencisi Pasha bir yandan mutluluun doruuna karken, bir yandan da zntnn en derinlerini tatt. Karsna sorduu her soruya ald karlk onda yeni kukular yaratyordu. rendii yeni eylere bir trl uyum gstermiyordu. Beyni yeni rendii eyleri kabullene-miyordu. Konumalar sabaha dein srd. Pasha'nn yaamnda o geceki kadar ani ve somut bir deiiklik olmamt. O kadar deimiti ki, ertesi gn ayn ad tamas bile artyordu onu. IV kisi de snavlarn baaryla vermilerdi. kisine de Urallar'-daki bir kentte retmenlik nerilmiti. Dnlerinden on gn sonra arkadalar onlar iin bir veda partisi dzenlemilerdi. Bu parti de dn yemei yedikleri odada dzenlenmiti. Ertesi gn de yola kacaklard. Atlyeyi oturduklar odadan ayran perdenin arkasnda eyalar duruyordu. Hemen hemen eyalarnn tmn toplamlard. Bunlarn bir ksmn nceden gndereceklerdi. Bir hayli de eyalar vard. Bunlarn bir ksm denk yaplmt. Dier eyalar bavullara, sepetlere doldurulmutu. Henz kapatlmam olan sandk ve bavullarda bo yerler vard. Lara ikide bir unuttuu bir eyi anmsyor, hemen bu bo yerlerden birine tktryordu. Pasha, Lara'dan nce konuklarla birlikte eve gelmi onlar elendirmeye alyordu. Lara ise niversiteden nfus kdn ve dier belgelerini, eve dnerken de bol miktarda ip ve uval almt. Eve dndnde konuklarn kimiyle pt, kiminin ellerini skt. Yatak odasna geip elbisesini deitirdi. Dndnde hepsi onu alklyor, barp aryordu. Daha sonra yemee oturulmu, dn gnndekini andran bir patrt grlt balamt. Bir yandan yemekler yenirken, bir yandan da akalalyor, konuuluyor, glnyordu. Baz konuklar abucak sarho olmulard. ncekinden farkl olarak yalnzca genlerin katld bu partinin yal olarak tek ayrcalkls Komarovsky idi. Lara bir ara yannda oturan kocasna, Yorgunluktan lyorum, dedi. Btn iler tamam deil mi? Evet. Yorgunum ama, kendimi gene de ok mutlu hissediyorum. Ya sen? Sen de mutlu musun? Tabii ben de mutluyum. Ama bunlar sonra konuuruz. Akamn ge saatlerine doru Komarovsky bir konuma yapt. Gen dostlarmn gitmesiyle ben burada yalnz bama kalacam, dedi. Moskova'nn benim iin lden fark kalmayacak. O kadar heyecanlyd ki olan gibi konuuyor, sylediklerini yineliyordu. Pasha ve Lara'dan kendilerine mektup yazmak ve ayrlklarna dayanamazsa gelip kendilerini ziyaret etmesine izin vermelerini istiyordu. Lara biraz yksek sesle ve serte: Byle eylere hi gerek yok. Moskova le benzeyecekmi, mektup yazmak iin izin, bunlar ok anlamsz eyler. Yanmza gelmeyi ise hi dnmeyin. Tanrnn yardmyla biz olmadan da yazarsnz. Kendinize baka gen arkadalar da bulursunuz. Biz o kadar bulunmaz eyler deiliz. yle deil mi Pasha?.. anda anmsad bir ey, konutuu eyleri unuturdu ona. Kalkp mutfaa girdi. Kyma makinesini skerek paralarna ayrd. Sonra aralarna saman serperek bu paralan sepete yerletirdi. Yapt ie o kadar dalmt ki az kalsn makinenin baklarndan biri elini kesecekti. Konuklar da unutmutu ki, birden onlarn artan sesiyle kendine geldi. nsanlar biraz sarho olduklarnda kendilerini daha fazla sarho gibi gstermeye alyorlard. Sarholuklar arttka bu konudaki abalarn da artryor, artk ekilmez bir hale geliyorlard.

O ara dardan gelen bir ses dikkatini ekti. Pencereye yanap aaya bakt. Avluda aya kstekli bir at topallayarak dolayordu. Atn kime ait olduunu, bu avluya nasl ktn bilemiyordu. Tm kent uykudayd. Sanki hibir canl yaratk kalmamt. Lara gzlerini yumdu. Bu nal sesleri onu kimbilir hangi byl ortama gtrmt. Bu srada kap alnd. Lara kulak kabartt. Birisi kapy amak zere sofradan kalkmt. Gelen Nadya idi. Lara hemen onu karlamaya kotu. Nadya trenden iner inmez Lara'ya komutu. Hi yorgun grnmyordu. ok taze, sevimli bir hali vard. Dupl-yanka'daki inci ieklerinin kokusunu getirmiti sanki. ki arkada uzun sre konumadan birbirlerine sarl bir ekilde kaldlar. kisi de alyordu. Nadya tm ailesinin tebrikleriyle birlikte bir de hediye getirmiti Lara'ya. Nadya antasnn iinden bir mcevher kutusu kard ve kapan at. Muhteem bir kolye duruyurdu kutunun iinde. Her yandan hayranlk sesleri duyuldu. Bu muhteem kolye sarholar bile ayltmt. Bunlardan biri, Pembe yakut bu. Evet evet pembe yakut. ok deerlidir bunlar, elmas kadar deerli. Nadya ise kolyenin safir olduunu sylyordu. Lara Nadya'y yanbana oturttu. Ona ikramlarda bulundu. Szmaya balam konuklardan bazlar da kendilerine gelmilerdi. Bu kez Nadya'y yalnz brakmamak iin imeye balamlard. Sonunda onu da abucak sarho ettiler. Kolye masada taban yannda duruyordu. Lara gzn ondan ayramyordu. Prl prl parlayan talan etrafa ltlar sayordu. Az sonra konuklarn birou olduklar yerde szp uyumaya balamt. Bunlarn ou sabah Lara ve Pasha'y istasyondan yolcu edecekti. Orada kalmalarnda herhangi bir saknca yoktu. Lara elbiselerini bile karmadan nasl olup da divanda uyumakta olan Ira Lagodina'n yanna yatmt, anmsamyordu. Lara gece yarsna doru avludan gelen seslerle uyanmt. A-tn sahipleri gelmi, at gtryordu. Gzlerini aar amaz, Vay canna, b Pasha, odann ortasna dikilmi de ne yapyor byle? diye dnd. Ne yapyor ,ne aryor byle? te o anda Lara'nn kocas sand adam yzn ondan yana dnmt. Lara bu adamn bir hrsz olduunu hemen anlamt. ri yar, iek bozuu suratnda bak izleri bulunan bir adamd. Lara kolyesini anmsad. Barmaya alyor, ancak boazndan ses kmyordu. Dirsekleri zerinde dorularak yemek odasna doru bakt. Kolyesi orada ikolata ktlar ve ekmek krntlar arasnda duruyordu. Hrsz onu grmemiti. Lara'nn zenle hazrlad bavullar, sepetleri kartryordu. Lara hrszn her eyi berbat ettiini dnyordu. zerinden atamad uykusu nedeniyle ancak bu kadar dnebiliyordu. Tekrar barmak istedi, gene baaramad. Bunun zerine biraz hzl bir ekilde diziyle Ira'nn midesini drtt. Onun acyla att lk Lara'y kendine getirdi ve oda barmaya balad. Hrsz her eyi olduu gibi brakp kat. Aylan erkeklerden bazlar peine taklmak istedi. Fakat kapnn nne ktklarnda izleyecekleri adam kayplara karmt bile. Bu olay nedeniyle uyuyan herkes uyanmt. Lara da onlarn yeniden uyumalarna izin vermedi. Hepsine kahve piirdi, iyice a-ylmalarn saladktan sonra evlerine gnderdi. Hadi bakalm gle gle yarn garda grrz, diyordu gnderdii her konua. Onlar gnderdikten sonra Lara sk bir almaya koyuldu. Aceleyle yatak araflarn toplad, bavullara yerletirdi. Her eyi kaln iplerle skca balad. Kendisine yardm etmek isteyen Pasha'nn ve kapcnn karsnn hibir eye dokunmalarna izin vermedi. Her ey yolunda gitti. Lara ve Pasha tam zamannda gara geldiler. Tren ar ar hareket etti. Arkadalar ellerine aldklar apkalarn sallyordu. Tren sanki onlarn bu hareketleri sonucu oluan rzgrla gidiyor gibi geliyordu. apkalarn hareket etmedii bir an bir bart duydular. Bu ses kez tekrarlanmt. Herhalde arkadalar Hurra... diye barmlard. Tren de sanki bu barmay bekliyormu gibi hzland. V Hava gndr ok ktyd. Srekli yamur yayordu. Savan ikinci sonbahar yaanyordu. lk yln aksine baarszlklar birbirini izliyordu. Karpatlar'da toplanp buradan aaya inip Macaristan' igale hazrlanan General Brissilov komutasndaki

sekizinci ordu da ekilmek zorunda kald. Savan ilk aylarnda igal ettikleri Galiya'y da boalttlar. Yuri'ye herkes artk soyadyla, Yuri Andreyevi diye hitap e-diyordu. Tonya'y doumevi ameliyathanesinin bulunduu salondaki bir odaya yerletirmi ve onunla vedalamt. imdi nasl haberleebileceklerini konumak zere ebeyi bekliyordu. Bir an nce kendi hastanesine dnmek istiyordu. Muayene edecei iki hastas varken o burada bouna zaman ldryordu. Yamur rzgrn etkisiyle dikine deil de yanlamasna attryordu. Hava henz iyice kararmamt. Yuri hastanenin arkasnda bulunan avlular, alandaki konaklarn verandalarn, tramvay raylarn seebiliyordu. Tramvay yolu hastane polikiniklerinden birinin servis kapsna kadar uzanyordu sanki. Yamur insana huzursuzluk veren bir ekilde yamasn srdryor, rzgr ise hep ayn iddetle esiyordu. Bir eve sarlm olan sarma yakalam yerden yere vuruyor, sanki onu kknden skp atmak istiyordu. O srada verandal evlerin nnden geip hastanenin nne kadar gelen vagonlu bir tramvaydan indirilen yaral askerler ieriye tanmaya balad. Lutsk'taki arpmalardan sonra Moskova'da bulunan tm hastaneler tklm tklm dolmutu. Yarallar artk koridorlara, sahanlklara bile yatrlyordu. Yer konusunda o kadar byk sknt vard ki doumevine bile yaral gnderilir olmutu. Yuri srt pencereye dnk bir ekilde esnedi. Hibir ey dnemez bir durumdayken birden aklna bir konu takld. Kendi alt Kutsal Ha Hastanesi'nin cerrahi ksmnda o gn bir hasta lmt. Yuri lmn karacier iltihabndan olduunu sylyor, arkadalar ise buna itiraz ediyorlard. O gn otopsi yaplarak gerek lm nedeni aratrlacakt. Otopsiyi yapacak olan ayyan biriydi. Yuri onun bu ii yzne gzne bulatracana inanyordu. Ortalk hzla kararm, darda hibir ey grnmez olmutu. Bu srada pencerelerde de birer birer klar yanmaya balamt. O akamn nbeti doktoru kadn hastalklar uzman, dev yapl biriydi. Kendisine sorulan her soruya omuz silkerek yant veriyordu. Bylelikle unu sylemek istiyor gibiydi: Bilim ne kadar gelimi olursa olsun baz durumlarda zmsz kalr. Glmseyerek Yuri'nin yanndan geti. Ellerini ovuturuyor ve ban sallyordu. Bu davranyla, sabrla beklemekten baka kar yol olmadn anlatmak ister gibiydi. Sigara imek zere koridorun sonundaki bekleme odasna girdi. Az sonra, onun kt yerden bu kez asistan grnd. Doktor ne kadar az konuan biriyse bu kadn da onun tersine gevezenin biriydi. Yuri'ye, Sizin yerinizde olsam hemen eve giderdim, dedi. Ben sizi yarn hastaneden arar durumu bildiririm. Yarma kadar bir ey olacan sanmyorum. Pek ok belirti doumun gayet normal bir ekilde geeceini gsteriyor. ocuun bann durumu, kaslmalarn olmamas, sanclarn gelmeyii bizi biraz endielendiriyor ama bu konuda konumak iin zaman henz erken. Her ey doumun balamasyla anlalacak. ocuun nasl doacan ancak o zaman anlayacaz. Yuri ertesi gn hastaneye telefon ettiinde, karsna kan hademe telefonu kapamayp beklemesini syledi. Gidip durumu renecekti. Yuri telefonun banda on dakika kadar endie iinde kvranp durdu. Sonunda dnp gelen hademe ona yle bir mesaj iletti: Diyorlar ki: Syle ona, karsn ok erken getirmi buraya. Gelip geri gtrsn. Yuri fena halde kzarak, Neler sylyorsun sen? Git de bu iten anlayan birini gnder, dedi. Sonradan telefona gelen bir hemire, Endielenecek bir ey yok. ki gn daha sabretmeniz gerekiyor, dedi. ki gn sonra da karsnn sanclarnn geceleyin baladn, sabaha doru su boaldn, gene sabahn erken saatlerinden beri de iddetli kaslmalarn baladn rendi. Bunun zerine Yuri hemen hastaneye kotu. Koridordan geerken ak braklm olan bir kapdan Tonya'nn yrek paralayan lklarn iitti. Bir trenin tekerleri altnda kalp birok organn yitirmi birisi gibi baryordu. Yuri'nin onu grmesine izin vermediler. O da yumruklarn skarak koridorda bir aa bir yukar dolamaya balad. Darda tpk nceki gnk gibi bir yamur yayordu. Bu srada bir hastabakc darya kt. Yeni domu bir bebein viyaklamalar duyuldu. Yuri kendi kendine, Ohh! ok kr kurtuldu! diyordu. Hastabakc kadn, yumuak tatl bir sesle, Bir olunuz oldu. Her ey yolunda gitti. imdi sizi ieri alamayz. Zaman

gelince ocuu gsterirler. Annesine gzel bir hediye verin. ok sanc ekti zavall. lk ocuklarda genellikle byle olur. Yuri kendisine anlatlanlar duymuyordu bile. Durmadan kendi kendine, Oh.. Kurtuldu. ok kr sa salim kurtuldu! diye sylenip duruyordu. Hemire bu ite onun da rol olduu iin Yuri'yi kutluyordu. Fakat o bundan hi de gurur duymuyordu. Sanki gkten indirilmi gibi ocukla pek ilgilendii yoktu. O-nun iin nemli olan tek bir ey vard ve o da Tonya idi. Tonya karlat lm tehlikesini atlatmt ya... Hastane yaknndaki bir hastasn grmeye gitti. Yarm saat iinde geri dnmt bile. Koridordan ameliyathaneye alan kapnn iki kanad da ak braklmt. Ne yaptnn farknda bile olmadan Yuri buradan ieriye girdi. O ieri girer girmez dev yapl doktor da yerden bitmi gibi aniden karsna dikiliverdi. Hasta duymasn diye alak sesle: Nereye gidiyorsunuz? Deli misiniz siz? dedi. Yara ak, her taraf kan iinde. Sonra ieriye mikrop da tayabilirsiniz. Hasta zerinde yapabileceiniz psikolojik etkiyi bir dnsenize. Ne kadar da gzel davranyorsunuz. stelik de doktorsunuz! yi ama... Canm yle uracktan, kapnn aralndan bir gz ataym demitim. Bir kerecik greyim ne olur. O zaman olur, bir diyeceim yok. Yalnz ok dikkat edin. Kesinlikle hastann sizi grmemesi gerekiyor. Odada beyaz gmlekli iki kadn; biri ebe, biri hemire srtlar kapya dnk duruyorlard. Hemirenin elleri arasnda kpr kpr kprdayan bir bebek vard. Krmz bir lastik paras gibi alp kapanyor, viyaklyordu. Ebe ocuun gbeini kesiyordu. Tonya salonun ortasnda, tekerlekli bir ameliyat masasnn zerinde yatyordu. Ba yksekte, ektii aclardan bitkin bir ekilde yatyordu. Yuri onu bir krfeze demir atm bir gemiye benzetti. Bu yle bir gemiydi ki nereden alnd bilinmeyen yeni ruhlardan oluan ykyle lm okyanusunu salkl bir ekilde am yaam kysna varmt. imdi bu ykn boaltm daha sonra da limana girip demirlemiti. Ykn de boaltm olduu iin imdi rahata dinleniyordu. Direkleri, ipleri hrpalanm teknesi ksacas her parasyla dinleniyor yeniden kuvvet topluyordu. Beyni de nerelerden getiinin, nasl badireler atlattnn, salkl bir ekilde limana vardnn farknda deil gibiydi. Tad bayran nasl bir lkeye ait olduu bilinmedii iin de onunla hangi dilde konuulaca bilinmiyordu. Yuri alt hastaneye dndnde herkes koup onu tebrik etti. Ne kadar da abuk haber almlar! diye aknlk iinde kald. Daha sonra asistanlar odasna geti. Hastane o kadar doluydu ki, buray soyunma odas olarak kullanmaya balamlard. Herkes kyafetini burada deitiriyor, birok eyasn da burada unutup gidiyordu. Yerler sigara izmariti ve kt paralaryla doluydu. Anatomici pencerenin nnde durmu elindeki ieyi a tutarak iindeki bulank svy inceliyordu. Hep ayn yne bakarken ban bile evirmeden, Tebrik ederim! dedi. Teekkr ederim. ok naziksiniz. Bana teekkr etmene gerek yok. Otopsiyi Pishuzhkin yapt. Dorusu herkes bu ie pek at. Tehisiniz ok yerindeymi. Hastalk karacier iltihabym. imdi herkes bundan sz ediyor. O srada ieriye bahekim girdi. kisine de Gnaydn, dedikten sonra, burann pislii de ne byle, plk sanki. Asistan odas bu kadar pis olur mu? Haa Jivago, seni tebrik ederim. Tehisin doruymu. Hastalk karacier iltihab kt. Yalnz sana kt bir haberim de var. Sizin snf gene askere almay dnyorlar. ok uratm ama bu kez engel olamadm. Askeri hekimlere ihtiya ok. Galiba yaknda barut kokusu almaya gideceksin. VI Lara ve Yuri, Yuryatin'de hi de beklemedikleri bir ilgiyle karlatlar. Orada herkes Guishardtar sevgiyle anyordu. Bu durum Lara'nn ok iine yarad. Herhangi bir sknt ekmeden rahatlkla yeni yerlerine yerletiler. Yaklak drt yldan beridir Yuryatin'deydiler.

Lara'nn uras pek oktu. Ev ileri vard. Artk yana girmi olan Katya'nn bakm vard. Kzl sal hizmetileri Mar-fufka, elinden geldiince yardmc oluyordu ama gene de her ie yetiemiyordu. Tm bunlarn yannda Pasha'ya yardmc olmaya alyor ve kz lisesinde de ders veriyordu. O byle bir yaam arzuluyordu. Tam da istedii gibi bir yaama kavumutu. Biraz fazla yorulmakla birlikte mutluydu. Doum yeri olan Yuryatin'i ok seviyordu. Kent byk bir nehir olan Rynva'nn kenarnda kuruluydu. Ural demiryollarndan biri de buradan geiyordu. Nehrin orta ve alt kesimlerinde sandallarla gezinti yaplabiliyordu. Sandallarn sahipleri tarafndan tanp, evlerinin arka bahesine yerletirilmesinin anlam Yuryatin'de kn gelmekte olduuydu. Baka yerlerde leyleklerin gidii ya da ilk kar tanelerinin d hangi anlam tayorsa; bahelerde alt taraflar yukar gelecek ekilde yerletirilmi olan sandallar da ayn anlama geliyordu. Bu sandallardan biri da Antipovlar'n kiralad evin bahesin-deydi. Kk Katya bu sandaln altnda oynamaktan ok holanyordu. Lara bu uzak kasabadaki yaam biimini de ok seviyordu. Yuryatin'in renim grm insanlar, sesli harfleri Kuzey Ruslar gibi uzatarak sylyorlard. Kee izmeler, kaln ynl kumalardan yaplm kolsuz ceketler giyiyorlard. Lara bu topraa ve temiz kalpli insanlara sevgiyle balanmt. Pasha ise Yuryatin'den Lara kadar holanmyordu. Kendisi bir demiryolu iisinin ocuu olduu halde yrenin saf ve temiz insanlarnn bilgisizlii ve yabanilii sinirlerini bozuyordu. Bu insanlar insafszca, serte eletiriyordu. Pasha'nn bir yetenei burada kendini gstermeye balamt. ok abuk okuyabiliyor ve okuduklarn asla unutmuyordu. O zamana dek Lara sayesinde pek ok kitap okumutu. Yuryatin'e geldikten sonra okuduu kitaplarn says ise ok hzl bir ekilde artyordu. Yalnzln bu ekilde gidermeye alyordu. Lara bile birok bakmdan ondan geri kalmt. Okuldaki retmen arkadalarndan da ok stn bir noktadayd. Bu yzden onlara u-yum gstermekte glk ekiyor, aralarnda skntdan patlayacak gibi oluyorum, diye yaknyordu. rnein sava konusunda onlarn ald baya, biraz da ar milliyeti tavr Pasha'nn ayn konuda duyduu derin, karmak duygularla hi de badamyordu. Pasha okulda Latince ve Eski alar Tarihi dersleri veriyordu. Bunun yannda pozitif bilimler ve matematie kar da iinde ta renim yaamndan bu yana sregelen bir sevgi vard. Bu alanda kendi kendine ylesine almt ki edindii bilgileri bu konuda renim gren bir niversite rencisinden bile fazlayd. Hatta bu alanda bir diploma almay bile dnyordu. Bylece okullarda matematik dersi de verebilecekti. Bu durumda ailesini de yanna alp Petersburg'a yerleebilecekti. Geceleri ge saatlere kadar alt iin sal bozuldu. Uykusuzluktan yaknmaya balamt. Lara ile iyi anlayorlard. Buna karn ilikilerinin kark ynleri de vard. Lara'nn gsterdii yaknlk, zen nedeniyle eziliyor, zlyordu. Ancak onun bu tutumunu eletiremiyordu. Onu krmaktan ekiniyordu. Kendisinin bir halk ocuu, Lara'nn ise daha deiik bir evrenin insan olduu izlenimini uyandrmak istemiyordu. Pasha'nn Lara'y zmemek iin gsterdii bu incelik, gittike onu doal yaamndan uzaklatryordu. Birbirlerine kar gsterdikleri normal olmayan bu zen ilerini biraz daha karmak bir hale getiriyordu. O akam konuklar vard. Lara'nn alt okulun bayan mdr, Pasha'nn okuldaki meslektalarndan bazlar, gene Pasha'nn birka kez bilirkii olarak grev yapt mahkemenin bir yesiydi bunlar. Lara'nn bunlara gsterdii yaknla bir anlam veremiyordu. Nasl oluyor da bunlarla anlaabiliyordu, bir trl anlayamyordu. Konuklar gittikten sonra Lara odalar havalandrd. Bir sre de bulaklarn temizlenmesinde mutfakta Marfufka ile alt. Katya'nn zerini ap amadn kontrol etti. Pasha'nn derin bir uykuya daldn grnce lambay sndrp aceleyle, annesinin koynuna giren bir ocuk gibi kocasnn yanna uzand. Oysa Pasha uyumuyordu. Son zamanlarda sk sk olduu gibi gene uykusu kamt ve uyur gibi davranyordu. Daha en az iki saat uyuyamayacan biliyordu. Kalkt. Krk paltosunu pijamasnn zerine giydi. Bana kalpan geirdi ve dar kt.

Souk bir sonbahar gecesiydi. nce buz paralar ayaklarnn altnda atrtlarla krlyordu. Yldzlarn l l parldad apaydnlk bir gkyz, soluk mavi renkli bir kla kara topra, donmu amur topaklarn aydnlatyordu. Antipovlar'n evleri iskeleye tam ters bir ynde kentin dier uundayd. Sokan en sonundayd. Sonrasnda tarlalar balyordu. Demiryolu da bu tarlalarn iinden geiyordu. Pasha ters evrilmi sandaln zerine oturarak yldzlara bakt. Son zamanlarda kafasn megul eden konular yine huzurunu bozmaya balamlard. Ne yapp yapp bu konuyu bir zme kavuturmalyd. Bunun iin de bundan uygun zaman olamazd. Pasha, Bu durum daha fazla devam edemez, diye dnd. Bu iin sonunun nereye varacan ok iyi biliyordu. Ancak biraz ge farketmiti. Lara onu kendi istedii biime sokmutu. nk Pasha'nn zerinde ok byk bir etkisi vard. Ona her istediini yaptrabilecek bir etkiydi bu. Neden byle yapmt? Peki Pasha, Lara onu kendinden uzaklatrmak istediinde neden ondan vazgememiti. Lara bunu birka kez denemiti. Hatta evlenmelerinden nceki kn da ayn konuyu dile getirmiti. Pasha kendisinin Lara'nn sevdii erkek olmadn ok iyi biliyordu imdi. O kendi nne koyduu baz grevleri yerine getirme uras iindeydi. Pasha'ya ok iyi davranmak, onu mutlu etmek de bu grevlerinden biriydi. Peki onun bu soylu davrannn aile yaamyla ne ilgisi olabilirdi. in kts Pasha onu hl ok seviyordu. Lara insan batan karacak derecede gzel bir kadnd. Yoksa Pasha'nn ona kar duyduu sevgi ak deil de, onun ruhunun ycelii karsnda minnet ve gzellii karsnda hayranlk myd? eytann bile akl ermezdi byle bir eye, nasl kacakt iinden? imdi ne yapabilirdi? Lara'y ve Katya'y bu yalanc balardan kurtarmal myd. Bu kendisini kurtarmaktan ok daha nemliydi, peki ama bunu nasl yapabilirdi? Boanmak myd? Yoksa kendini nehre atp intihar m etmeliydi? Sinirlendi, Hayr, hayr aalk dnceler bunlar elbetteki ii buraya kadar vardrmayacam. Ne diye byle sama eyler dnyorum ki, diye sylendi. Dncelerini almak istiyormu gibi yldzlara bakt. Kimisi toplu, kimisi tek tek deiik renkli klarla gkyzn aydnlatyorlard. Birdenbire ortaya kan bir baka k onlarn parltlarn snkletirdi sanki. Bir adam elinde bir mealeyle tarladan eve doru kouyor gibiydi. Bu batya asker tayan bir trendi. Son bir yldr gece gndz bu trenler geiyordu buradan. Lokomotif gkyzne alev ve duman pskrterek grltyle geip gitti. Pasha sevinle glmsedi. te nihayet bir zm yolu bulmutu. VII Lara Pasha'nn bu kararn duyunca kulaklarna inanamad. Yok canm ocuka bir dnce bu. Gene o garip heveslerinden biri. Aldrmamalym. Zamanla unutur herhalde, biiminde dncelerle kendini avutmaya alt. Ancak iin hi de ocuka bir dnce ya da o garip heveslerden biri olmad anlald. Pasha iki haftadr hazrlklarn yapyordu. Lisede kendi yerine ders verecek birini bulmu, belgelerini askerlik ubesine gndermiti. Sonunda da kendisinin Omsk'da bulunan bir askeri okula kabul edildiine ilikin yaz gelmiti. Yola kmasna az bir sre kalmt. Bunun zerine Lara kyl bir kadn gibi alayp szlamaya balad. Pasha'nn ellerine sarld, ayaklarna kapand. Pasha, Pasham benim! diyordu. Ne olur bizi brakma. Sen olmaynca Katya ile ben ne oluruz? Gitme! Henz ge kalm saylmayz. Ben her eyi yoluna koyarm. Senin kalbin zayf. Zaten iyi bir muayeneden de gemedin. lgnca bir dnce yznden nasl bizi terkedersin. Hem de gnll gidiyorsun. Kardein Rodyan'la asker olduu iin hep alay eden sen deil miydin? imdi nasl olur da kalkp askere gidersin? Sen de onun gibi kl kuanp, subaylk taslayacaksn. Ne oldu sana byle Pasha? Neyin var? Seni tanyamyorum artk. Nasl bu ekilde deiebildin? imdi bana aka yant vermeni istiyorum. Ltfen gerei syle, Rusya'nn buna ihtiyac var m? Lara birdenbire kocasnn gitme isteinin bununla ilgili olmadn anlad. Pasha, onun kendisine kar olan davranlarn yanl anlamt. Ona kar duygularnn arln, kendisini bir anne gibi sevdii eklinde yorumlam ve sonunda bakaldrmt. Pasha, kendisine gsterilen sevginin sradan bir akn ok tesinde duygular ierdiini anlayamamt.

Lara dudaklarn srarak alamasn nlemeye alt. Sessizce kocasnn bavulunu hazrlamaya balad. Pasha gidince kent sanki sessizlemi, havada uuan kargalar bile azalm gibi geliyordu ona. Lara bambaka bir dnyada yaamaya balamt sanki. Yaam boyunca urad en byk yenilgiyle kar karyayd. En yce umutlar yklmt. Ne hizmeti Marfutka'nn onu kendine getirme abalar, ne de Katya'nn Anneciim, anneciim, diyerek boynuna sarlmalar bir eye yaryordu. Pasha'nn Sibirya'dan mektuplar gelmeye balad. Lara bu mektuplardan onun durumunu ok daha iyi anlyordu. Her eyi ok daha somut bir ekilde grmeye balam, Katya'y ve kendisini ok zlemiti. Ksa srede de terfi etmi, cepheye gitmekte o-lan bir birlikte grevlendirilmiti. Cepheye gitmekte olduu tren ne yazk ki Yuryatin'den gememiti. Moskova'da ise kald ksa sre iinde kimseyi grememiti. Ksa sre sonra mektuplar bu kez cepheden gelmeye balad. Ancak bu mektuplar Omsk'tan gnderdii mektuplardan ok daha canl ve neeliydi. Pasha, cephede kendisini gstermeye alyormu. nemli bir i baarr ya da hafife yaralanrsa ailesini grmek iin izin istemeyi dnyormu. Ksa bir sre sonra bu dncesinin gerekleebilecei bir ortam dodu. General Brusi-lov'un kuvvetleri bir yarma hareketi iin dmana saldryordu. Pasha'dan artk hi mektup gelmiyordu. Lara nceleri pek endielenmedi. Scak sava iindeki bir birlikte bulunan insanlarn mektup yazmaya zamanlar olmayabilirdi. Ancak saldr durup, birlikler mevzilerini glendirme abalar iine girdiklerinde de mektup gelmeyince Lara endielenmeye balad. Durumu nce Yuryatin'de aratrd. Sonra Moskova'ya, cepheye, Pasha'nn birliinin son bulunduu adrese mektuplar yazd. Ancak kimsenin bir eyden haberi yoktu. Kentteki birok kadn gibi Lara da zamannn nemli bir blmn Yuryatin Hastanesi'nin askeri ksmnda geiriyordu. Disiplinli bir ekilde hastabakc kurslarna devam etti. Snava girerek diploma ald. alt liseden alt aylk izin ald. Evini Mar-futka'ya emanet etti. Kzn alp Moskova'ya gitti. Katya'y Kolog-rivovlar'n kz Lipa'ya brakt. Lipa'nn kocas Friesendak Alman uyruklu olduu iin kendisinin durumunda olan pek ok kiiyle birlikte Ufa'da gzhapsinde tutuluyordu. Katya bylece Lipa'ya yalnzln da unutturmu olacakt. Lara yapt aratrmalarn bir yararn grmeyince kendisi bizzat Pasha'y aramaya karar vermiti. Bunun iin de aramaya ondan en son haber ald yere gitmeye karar verdi. Bunun iin de Liski'den geip Macaristan snrndaki Mze-Labarch'a gitmekte olan bir hastane treninde hastabakc olarak grev ald. Pasha'dan gelen son mektubu buradan postalanmt. VIII ar'n kz Prenses Tatyana'nn rgtledii Yarallara Yardm Komitesi'nin salad bir yardm treni tmen kararghna geldi. Trendeki tm salk elemanlar gnlllerden oluuyordu. Tren kk ve kt hayvan vagonlarndan oluturulmutu. Bu trenin yolcu vagonu olarak kullanlan vagonu dierlerinden ok iyi bir durumdayd. Bu vagonda Moskova'nn ileri gelenlerinden bazlar vard ve bunlar yarallara ufak tefek hediyeler getirmilerdi. Bunlarn arasnda Gordon da vard. ocukluk arkada Yuri'-nin tmen hastanesinde grevli olduunu ve bu hastanenin de yakn bir kyde kurulu olduunu renmiti. Onu ziyaret iin gerekli izin kdn salam o yne gitmekte olan bir at arabasna binmiti. Arabac bozuk bir Rusa'yla konuuyordu. Litvanyal ya da Beyaz Rus olabilirdi. O zamanlar herkeste karsndakini casus o-larak grme eklinde bir korku yerletiinden konumalar genellikle ok ksa, basma kalp bir iki cmleden ileri gitmiyordu. Gordon bu yzden yolun ok nemli bir blmn arabacyla tek bir sz konumadan geirdi. Karargha geldiinde Gordon'a, kyn ok yaknda yirmi-yirmi be kilometre kadar tede olduunu sylediler. Oysa ky seksen kilometre kadar uzaktayd. Yol boyunca sol taraflarnda top sesleri ve eitli dmanca grltler iittiler. Gordon hi deprem yaamamt. Bunun iin de aradaki mesafenin uzakl nedeniyle bouk bir

ekilde duyulan bu dzenli patlamalar depreme benzetmiti. Akama doru patlama seslerinin geldii tarafta, gkyznn alt yann kaplayan kzllk sabaha dein srd. Yanm, yklm kylerin iinden getiler. Bunlarn birou boaltlmt. Bazlarnda ise insanlar kendi yaptklar snaklarda kalyorlard. Zamannda evlerin, kylerin bulunduu yerler imdi bir ta, toz ve moloz yn halindeydi. nsan bir bakta adeta arsa haline gelmi bu kylerin her yann grebiliyordu. Baz yal kadnlar bu moloz ynlarn kartryor, bir zamanlar evleri olan bu ykntlarn iinden ilerine yarayacak baz eyalar bulmaya ve bunlar da saklamaya alyordu. Bu kadnlar hl etraflarnda evlerinin duvarlar varm gibi rahat davranyorlard. Gordon yanlarndan geerken dnp baktlar, araba gzden kayboluncaya kadar da gzleriyle izlediler. Baklaryla sanki, Bu insanlarn akllar ne zaman balarna gelecek? Yeryz ne zaman bara ve huzura kavuacak? diye sorar gibiydiler. Karanlk basarken bir devriye birliiyle karlatlar. Devriye komutan onlara, Geri dnn, anayoldan ayrlp kestirme yollardan gidin, dedi. Arabac bu kestirme yollar bilmiyordu. Birka saat boyunca nereye gittiklerini bilemeden dolatlar. Sabaha doru geldikleri kyn aradklar ky olduunu sanyorlard. Ancak orada bir hastane olduundan kimsenin haberi yoktu. Sonradan o civarda ayn ad tayan iki ky olduunu rendiler. Sabahleyin nihayet aradklar kye ulatlar. Her tarafta tentrdiyot ve papatya iei kokusu duyuluyordu. Kyn iinden geerken kendi kendine, Geceyi Yuri'nin yannda geiremem. Gndz onunla birlikte olur, sonra da istasyonda kalm olan yol arkadalarmn yanna dnerim, diye dnyordu. Ancak baz nedenlerle Gordon orada tam bir hafta kald. IX O gnlerde cephe hattnda deiiklikler oluyordu. Gordon' un geldii kyn gneyinde baz birlikler, baarl bir saldryla dman hatlarn yarmt. Ayn birlikler saldrlarn gelitirerek dman hatlarna derinlemesine dald. Gelen takviyelerle alan gedik daha da geniletildi. Fakat ndeki birlikler takviyelerle balantlarn kaybetti ve dmana esir dt. Astemen Pasha Anti-pov da esir denlerden biriydi. Komuta ettii askerlerin teslim olmas zerine o da teslim olmak zorunda kalmt. Pasha hakknda doru olmayan birtakm sylentiler dolayordu. Bunlarn kayna ise Galiullin idi. O Astemen Pasha An-tipov'un birliinin katld saldry drbnle seyretmiti. Onun izledii hemen her savata karlalan tipte bir saldryd. Koarak ilerleyen askerler kuru otlar ve allarla dolu bir tarlay geeceklerdi. Saldrlarnn amac tarlann bitiminde mevzilere yerlemi olan Avusturyallar' gs gse arpmaya zorlamak ya da el bombalaryla onlar oradan atmakt. Tm gleriyle komasna karn, askerler ayaklarnn altnda toprak yerine bataklk varm gibi bir duygu iindeydiler. Tarla bitmek bilmiyordu. Dzenli aralklarla kendilerini yere atyor, bir sre bekliyor, sonra hep birlikte yeniden bararak komaya balyorlard. Her seferinde bu askerlerin bazlar, ormanda kesilen aalar andrr bir ekilde yere dyor ve bir daha kalkamyordu. Astemen Pasha tabancasn tuttuu elini kaldrm azn alabildiine am Hcum! diye baryordu ama sesini neredeyse kendisi bile duymuyordu. Bazen birliinin nnde, bazen de bir yannda kouyordu. Galiullin kayg iinde yannda bulunan topu subayna, Mermiler hedefin ok uzana dyor. Telefon et de daha yakna nian alsnlar. Ama dur. Bu ekilde ate etmeleri daha iyi galiba, dedi. Saldranlar dmana iyice yaklamt. Top atei kesildi. Birdenbire yle bir sessizlik oldu ki, gzetleme yerindekiler kendi kalplerinin arpn duyuyorlard sanki. Hepsinde de Antipov'un yerinde kendisi varm gibi bir duygu iindeydiler. Sanki kendilerini askerleriyle birlikte Avusturyallarn mevzileri nne gelmi bir mucize, bir kahramanlk rnei yaratmak zereydi. te tam bu srada iki tane an alt pusluk Alman mermisinin nlerinde patladn grdler. Havaya ykselen toprak, toz ve duman bulutu nedeniyle bundan sonraki gelimeleri gremediler. Dudaklar bembeyaz kesilmi olan Galiullin, Aman Tanrm, mahvoldular, ate kesilmi olsa bari! diye sylendi kendi kendine. Derken nc bir mermi ok daha yakna, gzetleme kulesinin hemen yanna dt. Orada bulunan herkes iki bklm daha gvenli yerlere doru kat.

Galiullin, Pasha ile ayn snkta kalyordu. Pasha'nn ldne, artk geriye dnmeyeceine kanaat getirdiklerine eyalarn toplamak ve dul eine vermek grevi de ona verildi. Sivil yaamndaki meslei makinistlik olan Galiullin yeni terfi etmiti. Bu terfiyi ise ok nceleri kendisini dven ustas Khu-doloyev'e borluydu. Evet Galiullin, dier adyla Yusuf, Tiverzin' in oturduu apartmann kapcs Gimazeddin'in oluydu. Galiullin astemen olduunda, kendisi de nasl olduunu anlamadan ate hattndan ok uzakta bir garnizonda grevlendirilmiti. i ok rahatt. Komuta ettii birlik sakat ve hasta erlerden oluturulmutu. Yine hasta ve sakat subaylar bunlara eitim yaptryordu. Bir ii de Levazm ambarlarnn etrafndaki nbetileri kontrol etmekti. Kendisinden baka bir ey istenmiyordu. Tehlikesiz, rahat bir yaants vard. Bu arada emrine yeni bir ihtiyat birlii verildi. Bu birlik Moskova'dan askere arlm erlerden o-luuyordu. Bunlarn arasnda eski ustas Pyotr Khudoloyev de vard. Galiullin zoraki bir glmsemeyle, 'Daa daa kavumaz insan insana kavuur' sz ne kadar da doruymu deil mi? dedi. Hazrol durumuna geen Khudoloyev. Evet temenim, diye karlk vedi. Galiullin artk her frsat deerlendirerek Khudoloyev'i cezalandryordu. Eitim srasnda grd bir hatas yznden az dolusu kfrle azarlad. Yzne dorudan deil de yan yan bakyor diye yumruklad. Daha sonra da 48 saat katksz hapisle cezalandrd. Galiullin, Khudoloyev'i gz hapsine ald. Her hareketini kontrol ediyor, her frsat deerlendirerek gemiin acsn karyordu. Subay olduu iin de bunu rahatlkla yapabiliyordu. Khudolo-yev ise aresiz bir durumdayd. Artk ikisinin bir arada bulunmasnn olana kalmamt. Galiullin, Khudoloyev'i baka bir yere gnderebilecek bir are bulamyordu. inde bulunduklar duruma son vermek iin areyi kendi naklini istemekte buldu. Bunun iin bulduu gereke ise siciline olumlu bir not olarak dld. Tayin istei gerekesinde kla yaamn skc bulduunu ve cepheye gnderilmek istediini belirtiyordu. Cephede baka yeteneklerini de ortaya koyduunda, kendisinin ok iyi bir subay olabilecei dncesiyle temenlie terfi ettirildi. Pasha Antipov'u Tiverzinler'in zamannda tanmt. Pasha 1905'te Tiverzinlerde alt ay kadar kalmt. Bu sre iinde dosta arkadalk etmi, oyun oynamlard. Lara'y da o sralarda birka kez grmt. Daha sonra ikisiyle de hi karlamamt. Pasha birlie katldnda Galiullin onda grd deiiklik karsnda akna dnmt. ocukluklar srasnda Antipov gleryzl, akac bir ocuktu. Utangat. Giyim kuamna zen gsterirdi. imdi evresindekileri kmseyen, sinirli, ters bir insan olup kmt. Ancak ok zeki ve bilgiliydi. Yiit ve atlgand. Zaman zaman yzn kaplayan zntl ve dalgn ifadeden karsn ve kzn zlediini anlyordu. Artk Pasha yoktu. Ondan geriye bu resimler ve ktlar kalmt. Ondaki deiiklii belki bunlar aklayabilirdi. Aksi halde bu durumu da bir giz olarak kalacakt. Lara'nn ne zaman olursa olsun Pasha'y arayacan biliyordu. Ona mektup yazmay dnyordu ama arpmalarn en iddetli olduu bu sralar bir trl buna frsat bulamyordu. Sonunda Lara'nn hemire olarak cepheye kadar gelmi olduunu rendi. O zaman da hangi adrese mektup yazacan bilmedii iin bu ii gene daha sonraya brakt. X Yuri Galiyal bir kylnn kulbesinde kalyordu. Her len yemee geldiinde Gordon soruyordu, Bugn at bulunabilecek mi? At m? At bulduumda ne yapacaksn ki? Bak ne durumda olduunuzu anlataym sana. Sylenilenlere gre gneyde Almanlar' kuatmz ya da savunmalarn yarp arkalatma dmz. Bu yzden de baz birliklerimiz esir dm. Buna karlk kuzeyde Almanlar Sventa Irma'n tam da geilmez denilen yerde gemiler. stelik de bir svari kolordusuyla gerekletirmiler bu ii. imdi de demiryollarn tahrip ediyor, iae depolarmz yak-yorlarm. Sanyorum bir yandan bizi de kuatyorlar. te duru-munmuz bu. Sen de bu durumda kalkm attan sz ediyorsun. Yuri daha sonra emirerine seslendi, Hey Karpenko gel de masay hazrla. Yemee ne var? Dana paas m? ok iyi, ok iyi.

Yuri'nin de iinde bulunduu shhiye birlii byk bir ans eseri hibir zarar grmemi olan bu kye yerlemiti. Evlerin pencereleri Rusya'nn batsnda ok rastland ekilde kafesliydi. Hemen hemen tek bir cam bile krlmamt. Tam bir pastrma yaz yaanyordu. Hava gneli ve scak geiyordu. Doktorlar, subaylar pencereleri ayor; buradan srler halinde giren sinekleri ldryor, ceketlerinin dmeleri ak bir durumda, ter iinde ay ya da lahana orbalarn iiyorlard. Geceleri ise kapa ak sobalarn nnde oturuyor, slak olduu iin bir trl yanmak bilmeyen odunlar gzleri dumandan yalar iinde fryor, sobay yakamayan emirerlerini eletiriyorlard. Sakin bir geceydi. Gordon ve Yuri karlkl yerletirilmi iki kerevite uzanmlard. Aralarnda ise yemek yedikleri masa ve birka hasr iskemle vard. Oda scak ve duman iindeydi. Bu nedenle pencereyi am, darnn temiz ve serin havasn cierlerine ekmek istiyorlard. Her gece yaptklar gibi gene sohbet ediyorlard. Cephe tarafndan ufukta bir kzllk vard. Toplarn dzenli gmbrtleri aralksz sryordu. Uzaktan uzaktan gelen bu seslere arada daha bouk ve daha ok grlt yapan sesler karyordu. Tpk ar, demir emberli bir sandk bir demeyi izerek e-kiliyormu gibi geliyordu bu sesler. Yuri sanki bu seslere olan saygsndan yapyormu gibi hemen konumasn kesiyor, Berha'nn sesi bu, diyordu. Berha 16 pusluk yeni Alman topu. Hemen hemen bir tona yakn arl var. Yeniden konutuklar konuya dnmek istediklerinde ise ounlukla hangi konuda konutuklarn unutmu oluyorlard. Gordon: Bu kye geldiimden beri duyduum bir koku var. Ne kokusu bu? Tpk fare kokusunu andryor. Ne demek istediini anladm. Kenevir kokusu bu. Bu civarda ok ekiliyor. Kenevir byle kt bir koku karr. Sonra bu tarlalarn iinde vurulan askerleri bulmak ok zor olur. Onlar da tarlalarda rrler. Byle olunca da ortal bir le kokusu kaplar. Bundan daha doal bir ey olmaz. Bak gene bir Bertha duyuyor musun? Gordon ve Yuri son birka gndr hep birlikte olduklarndan pek ok konuda gr al veriinde bulunmulard. Sz gelirini Gordon, Yuri'nin sava konusundaki dncelerini, onun izlenimlerine dayanarak askerler arasnda nasl bir havann hkm srdn renmiti. Yuri unlar anlatmt: nsanlar nasl bu ekilde birbirlerini ldryorlar, anlayamyorum. Yarallar grmeye dayanamyorum. Hele hele yeni ortaya kan baz yaralar varki tam anlamyla korkun. Yeni, modern silahlarla yaralanan insanlarn iyiletirilmesi mmkn olmuyor. Bunlarn byk ounluu sakat kalyor. Yuri ile birlikte her gn yarallar arasnda dolaan Gordon gerekten de ok korkun eyler grmt. Karsndaki insanlar metin bir ekilde acya katlanmaya alrken, bir ey yapamamaktan tr kendinden utanmyordu. Ancak bu konuda bo yere acnp dvnmeyi de doru buluyordu. Askerler lm korkusunu yenmek iin insanst bir aba gsteriyor, hi dnmeden kendilerini ok byk tehlikelere atyorlard. Gordon kimi insanlarn baz yarallar grnce dayanamayp bayldklarn duymutu. Bu durumu kendi zerinde denemek istiyordu. Bat kesiminde alan bir gezici Kzlha ilkyardm birliine gittiler. Top ateiyle yar yarya biilmi bir koruluun kenarna geldiler. Koruda ayaklarla inenmi, krk dallarla kapl bir yerde dalp paralanm top kundaklar yl bir ekilde duruyordu. Aalardan birine bir at balyd. Biraz ilerdeki bir kulbenin ats umutu. Gezginci hastane de burada kurulu iki byk adrdan oluuyordu. Yuri, Seni buraya getirmekle pek iyi yapmadm galiba. Bir iki kilometre tede siperler var. Bizim topular da orada. stersen oraya git. Olup biteni ok daha yakndan grrsn. Birazdan buraya da mermiler dmeye balar. Kahramanlk taslamaya kalkma. Korktuunu biliyorum. Zaten bundan daha doal bir ey de olmaz, dedi. Orman yolunun ilerisinde; elbiseleri, yzleri gzleri toz toprak iinde, yorgun gen askerler, kimisi srtst, kimisi yzkoyun otlarn zerine uzanmlard. Bunlar drt gn sren bir atmada ok byk darbe yemi bir birliin kalntlaryd. Dinlenmeleri i-in ate hattnn gerisine gnderilmilerdi. Ar yorgunluktan a-deta birer ta gibi yatyorlard. Ne glebiliyor, ne de kfr edebiliyorlard. Korudan hzla yaklamakta olan kamyonlarn seslerini duyduklarnda bir teki bile ban kaldrp da bakmamt. Bunlar gezginci hastaneye yaral tayorlard. Bu yarallar top ateinin yarm saat kadar bir sre

durmasndan yararlanarak siperlerini -nnde uzayp giden tarladan toplamlard. Kamyonlarn sarsnt-syla zplyor, kemikleri birbirine geiyor, ileri dlarna kyordu. Yarsndan fazlas baygn haldeydi. Burada kendilerine ilk yardm yaplacak, ok acil durumda olanlar ameliyat edilecekti. Kamyonlar durunca sedyeciler hemen gelip yarallar tadlar. Bir hemire adrlardan birinin kaps grevini gren parasn tutmu olanlar seyrediyordu. zinde olan bir hemireydi bu. adrlarn arka tarafnda iki kiinin birbiriyle bara ara,tartt iitiliyor fakat ne dedikleri anlalmyordu. Yarallar geldikten sonra bu iki adam da korudan kp hastaneye doru yrdler. Gen bir subay bir trl yatmak bilmiyordu. Topu birliine, Kzlha'a, tm dnyaya kfrler ediyordu. Sonunda atna atlad ve koruya doru drtnala srerek gzden kayboldu. Yuri doktorun yanna geldi. Selamlaarak eve girdiler. Hl adrn nnde duran hemirenin yz korkulu bir ifadeye brnd. Hafif yaral iki asker sedyelerin arasndan kimsenin yardm olmakszn hastaneye doru ilerlemeye alyordu. Yanlarnda yrmekte olduklar sedyede yz korkun bir ekilde yaralanm bir yaral tanyordu. Bir mermi paras zavallnn bir yanan paralam, diliyle dilerini kanl bir pelte halinde getirilip ene kemikleri arasna skp kalmt. Adamcaz ne sesi olduu belli olmayan bir inilti karyordu. Herkes bu iniltiyi, Beni ldrn de ektiim bu acdan kurtulaym, ne olur bu acma bir an nce son verin! eklinde bir yalvarma olarak alglyordu. te hemire o iki hafif yaral erin buna dayanamayp mermi parasn elleriyle karmaya alacaklarn sanarak korkuya kaplmt. ldrdnz m siz? Ne yapyorsunuz? diye bararak onlara doru kotu. Durun bu sizin iiniz deil. Bunu operatr kendi aletleriyle yapar, dedi. Bir yandan da, Tanrm onu kurtar, cann al da daha fazla ac ekmesin, diye mrldanyordu. Biraz sonra sedye merdivenlerden karlrken yaral korkun bir lk att. Btn y ^ i c u d u sarsld ve katlap kald. lmt. len bu er ikinci snf yedek erlerden Gimazettin idi. in ilgin yan, ormanda az nce barp aran gen subay onun olu Galiullin idi. Olay adrdan izleyip mdahale eden hemire Lara'd; olanlar seyretmek de Yuri ile Gordon'a kalmt. Aralarndan bazlar birbirlerini hi tanmyordu, bir ksm ise heyecandan birbirlerini farketmemiti. XI Buralarda bulunan kylerin nemli bir blm ans eseri dman saldrsndan etkilenmemiti. Dalgalarn her taraf kasp kavurduu bir okyanusta salam kalm odalar andryordu bu kyler. Bir akam zeri bir kyden gemekten olan Yuri ve Gor-don kyllerin toplam kahkahalar attklarn grd. Kyl kalabalnn ortasnda bir Kazak askeriyle bir Yahudi'nin bunu yakalamasn istiyordu. Ancak para her seferinde ihtiyarn elinden kayyor amura dyordu. Yahudi paray almak iin eildiinde ise asker arkasna bir tekme vuruyordu. te seyredenlerin glmekten katldklar buydu. imdi pek zararl bir yan yok gibi grnyordu. Fakat daha sonra nasl bir ekle brneceini kimse bilemezdi. Yahudi'nin ihtiyar kars ikide bir kulbesinden kyor, barp ararak bir eyler anlatmak istiyor, sonra korkuyla kulbesine dnyordu. erde ise iki kk kz alayarak pencereden dedelerini seyrediyordu. Olanlar komik bulan arabac da daha iyi izleyebilmek iin arabay yavalatmt. Fakat Yuri Kazak askerine seslenerek Yahudi'yle oyun oynamaktan vazgemesini istedi. Kazak hemen, Emredersiniz efendim. Kt bir niyetle deil elenmek iin byle yapyorduk, dedi. Gordon ve Yuri kendi kylerine varncaya kadar konumadlar. En sonunda Yuri, Bu Yahudiler'in savata ne tr skntlar ektiklerini bilemezsin. Sava da hep onlarn youn olarak bulunduklar blgelerde oluyor. ektikleri skntlar, yoksulluk, mal mlklerinin harap olmas yetmiyormu gibi, bir de hakaret gryor, ldrlyorlar. Dman onlara eit koullar uygularken, biz de onlara zarar vermekten baka bir ey yapmazken, niin yurtsever olsunlar ki? Onlara kar duyduumuz nefret ok garip. Oysa onlarn durumu sevgiyle, merhametle yaklalmay gerektiren bir durum. ok yoksullar, bir odada birka kii birden kalyorlar, ok zayflar. Ayrca kendilerine yaplan zulme karlk verecek gleri de yok. Anlalmas ok g bir durum, dedi.

Gordon hi sesini karmamt. XII Gene karlkl kerevetlerine uzanm, her zaman yaptklar gibi konuuyorlard. Yuri gzel gzel bir gn cephede ar' grdn anlatyordu. Cepheye geliinin birinci baharndayd. Grevlendirildii birliin kurmay Karpatlar'da karargh kurmutu. Bulunduklar yer Macar ovasna inen bir vadiydi. Birliin grevi vadiden Macar o-vasna alan geidi korumakt. Vadinin en dip taraflarnda bir istasyon vard. Yuri uzun uzun buralarn manzarasn anlatt. Dalar am ve kayn aalaryla kaplyd. Yamalarda beyaz pamuk ynlarn andran bulutlar gz alc bir gzellik sergiliyordu. Ormann urasnda burasnda dik yarlar dikkati ekiyordu. nsan zmrt yeili ormandaki aasz bu yerleri yadrgyordu. Sknt verici bir nisan gnyd. Alabildiine boucu bir hava vard. Vadinin zeri bir sis tabakasyla kaplyd. Her eyden, her yerden kan buharlar yukarya doru ykseliyordu. stasyonda bulunan lokomotiflerin dumanlar da stunlar halinde gkyzne doru ykseliyordu. ar o blgede bulunan birlikleri tefti ediyordu. arn, fahri komutan oludu"bu birlie de denetlemeye gelecei haberini almlard. Her an gelebilirdi. ar karlamak zere istasyona bir tren birlii gnderilmiti. Bir iki saatlik bir gecikmeden sonra nce arn beraberindekileri tayan iki tren, daha sonra da kendisinin de iinde bulunduu tren geldi. ar yannda Grand Dk Nikolas'la birlikte askerleri denetledi. Syledii her szck gkgrltsn andran Yaaa! sesiyle karlanyordu. Hep glmsyordu. Madalyalardaki ve kt paralardaki resimlerinden farkl olarak daha yorgun ve yal grnyordu. Sk sk Nikolas'tan yana bakyordu. Kendisinden ne istendiini bilmiyor gibiydi. Byle durumlarda saygyla onun yanna geliyor, tek sz sylemeden kalarnn ya da omuzlarnn hareketiyle onu iinde bulunduu g durumdan kurtaryordu. Da bandaki bu lk bahar sabah ar'n acnacak bir durumu vard. Onu o durumda gren hi kimse; bu ekingen, utanga adamn koskoca bir lkenin yazgsn, elinde tuttuuna, ldrmek, srgne gndermek, balamak gibi snrsz yetkileri bulunduuna inanamazd. Yuri, Aslnda orda bir konuma yapmas gerekirdi, dedi. Hi deilse halktan, genel durumdan sz etmeliydi. A-ma o hibir ey sylemedi ve geldii gibi gitti. XIII Ertesi gn le yemeine gelen Yuri, Gordon'a, Buradan bir an nce gitmek istiyordun deil mi? te gidiyoruz, dedi. A-ma sana ansn varm diyemeyeceim. Bir kez daha ypranmamza, yenilmemize ans denebilir mi? Durumumuz hi de iyi deil. Douda yol ak ama batda dman bizi srekli sktryor. Tm salk birimleri ekilme emri ald. Bugn ya da yarn hareket edeceiz. Nereye gideceimizi ise kimse bilmiyor. Yuri daha sonra emirerine kmaya balad. Hey Karpen-ko, Bay Gordon'un amarlar gene ykanmad deil mi? Biliyorum gene ayn hikyeyi uyduracaksn. Kadn ykayacakt fakat ykamam gibi. Ama hangi kadn olduundan senin de haberin yok deil mi? Seni aptal herif. Yuri emirerinin kendini savunmasna aldrmad. Gordon ise arkadann amarlarn giydii iin ve onun gmleiyle yola kaca iin zlyordu. Yuri ona da aldrmad. te askerlik yaam budur, diye srdrd konumasn, tam bir gebe yaam bu. Bir yere alr gibi olduu bir srada baka bir yere gitmek zorunda kalrsn. lk geldiim gn buradan hi holanmamtm. Sobann yerini, bu bask tavan, boucu havasn, ksacas hibir eyini sevmemitim. imdi eskiden nerede oturduumu bir trl anmsayamyorum. Sanki yzyllardr burada oturuyorum. Bundan sonraki mrm de burada geirebilirim. Yava yava eyalarn topladlar. Geceleyin pek uzak saylmayacak bir mesafeden gelen top sesleri, barmalar, kouturma sesleri zerine uyandlar. Korkun bir k tm ky aydnlatyordu. Evin

dier blmnde kalmakta olan ev sahibi ve kars da uzanmlard. Yuri, Karpenko'yu kargaaln nedenini renmek zere gnderdi. Karpenko ksa srede dnerek; Almanlar'n hzla yaklat ve kyn ate hattna girdii haberiyle dnd. Terk emrini beklemeden hastane yola kacakt. Yuri abucak giyinip hastaneye gitti. Karpenko'nun getirdii bilgilerin doru olduunu rendi. Almanlar her yerde kendilerine gsterilen direnii krm, hzla ilerliyordu. Ky ate altna girmiti bile. Hastane herhangi bir emir beklemeden geri ekilecekti. Gn madan bunu gerekletirmeyi umuyorlard. Yuri, Gordon'a, Sen ilk partiyle gidiyorsun. Araba yola kmt ama seni beklemelerini istedim. Haydi gle gle. Ben de seninle gelip yerlemeni salayaym. Kyn br bana doru kotular. Duvarlar siper alarak iki bklm kouyorlard. Kurunlar drt bir yandan slk alarak uuuyor, arapneller bir iek demeti gibi alyor, tarlaya dyordu. Kaarken Gordon sordu. Peki sen ne yapacaksn? Ben daha sonra, ikinci partiyle geleceim. Daha nce eve urayp antam hazrlamalym. Ormann kenarna geldiklerinde vedalatlar. Bir binek arabas ve birka yk arabasndan oluan konvoy da yola kt. nce dank bir ekilde yryen aralar, daha sonra dzgn bir sra oluturdular. Yuri arkadana el sallad. Ate alp yanmakta olan bir samanlk ortal aydnlatyordu. Yuri gene evleri siper alarak evine ulamaya alyordu. Bunu baarmasna ok ksa bir sre kalmt ki patlayan bir bombann basncyla yuvarland ve bir arapnel parasyla yaraland. Kanlar iinde yol ortasnda serilip kendinden geti. XIV Geri hatlardaki hastane batdaki cra bir kyde kuruluydu. Demiryolu ve genel karargha ok yaknd. ubat aynn sonlaryd ve hava biraz yumuamt. Yuri subay kouunda iyileme dnemini geiriyordu. Onun istei zerine yatann yanndaki pencereyi amlard. le yemeine ksa bir sre vard. Hastalar bu zaman aralarnda elenerek geiriyorlard. Hastane personeline yeni bir hemirenin katldn duymulard. Greve bugn balayacakt. Yuri'-nin karsndaki yatakta Galiullin yatyordu. O gn gelmi olan gazeteteleri okumakta olan Galiullin sansr nedeniyle beyaz kalm blmleri grdke sinirleniyor, kfr basyordu. Yuri ise Tonya'dan gelen mektuplar okuyordu. Pencereden giren hafif rzgr mektup ve gazetelerin sayfalarn kprdatyordu. Duyduu hafif bir ayak sesi nedeniyle ban kaldran Yuri o srada ieri girmekte olan Lara'y grd. Yuri de, Galiullin de Lara'y hemen tanmt. Ancak ikisi de karsndakinin onu tandndan haberdar deildi. Lara ise ikisini de tanyamamt. Lara, Naslsnz? diye sordu. Pencere neden ak? myor musunuz? Sonra Galiullin'e yaklat. Nabzn lmek iin bileini tuttu. Yaranz nerede? diye sordu. Yatan yannda duran bir sandalyeye oturdu. Galiullin, Ne byk rastlant Larissa Fydorrovna, dedi. Kocanzla ayn birlikteydik. Eyalarn size vermek zere sakladm. Lara, Olamaz, bu nasl rastlant byle? Demek siz onu tanyordunuz yle mi? Ltfen her eyi anlatr msnz? Bir arapnel parasyla vurulup lm yle mi? Topran altnda kald doru mu? Ne olur benden bir ey saklamayn. Her eyi biliyorum zaten. Galiullin onun sadan soldan duyduu bilgilerin doruluunu onaylamaya cesaret edemedi. Onu yattrmak iin yalan sylemeye karar verdi. Kocanz esir dt, dedi. Bir saldr srasnda birliiyle birlikte ok ilerilere gitmiti. Dier birliklerle balantlar kopmutu. Orada embere alnnca teslim olmak zorunda kaldlar. Lara onun bu szlerine inanamad. Duyduklarnn ve rastlantnn arpcl nedeniyle alt st olmutu. Yabanclarn yannda alamamak iin oradan hemen uzaklat. Birka dakika sonra geri dndnde kendini toparlam gibi grnyordu. Alamamak iin zellikle Galiullin'e bakmadan dorudan Yuri'nin yanna gitti. Sylenmesi adet haline

gelmi o-lan eyleri bu kez de ona syledi. Gnaydn, naslsnz? Nerenizden yaralsnz? Yuri, Lara'nn heyecannn ve gzyalarnn farkndayd. O-nunla ilgilenmek ve kendisini daha nce iki kez grdn sylemek istiyordu. Onu ilk kez Lise, ikinci kez ise niversite rencisi iken grmt. Fakat sonradan, byle bir yaknlk gstermesinin yanl anlalabileceini dnerek vazgeti. Aklna yllar nce Anna'nn tabutunun banda Tanya'nn hkra hkra, lk la alay geldi. Teekkr ederim, dedi. Ben doktorum. Kendi kendimi tedavi ediyorum. Herhangi bir eye gereksinimim yok. Lara, Neden alnd acaba? diye dnd. aknlkla bu kk burunlu adama bakt. Gze arpan hibir zellii yoktu. Havalar birka gn sreyle kt gitti. Geceleri esen serin rzgr ieriye gzel bir toprak kokusunu tayordu. O sralar genelkurmaydan ok tuhaf haberler alnyordu. Asker ailelerinden gelen mektuplarsa insan dehete dryordu. Petersburg'la haberleme sk sk kesiliyordu. Her yerde, herkesin en fazla konutuu konu politikayd. Hemire Lara nbeti olduu gnler, biri sabah, biri akam kouu iki kez dolayordu. Yuri ve Galiullin de ilerinde olmak zere her hasta ile bir iki cmle konuuyordu. Yuri iin, Garip bir adam, diye dnyordu. Gen ama biraz ters. ok zeki ve akll biri olduunu yadsmak mmkn deil. Ama bunlar beni hi ilgilendirmez. Benim iin asl sorun bir an nce Moskova'ya naklimi aldrmak. Beni burada tutan ileri bir an nce zmleyip Moskova'ya gitmeliyim. Orada terhisimi isterim. Katya'm da alp Yuryatin'e dner, lisedeki grevime yeniden balarm. Zavall Pasha'dan da umudumu kesmeliyim artk. Bu durum iyice ortaya kt. Artk kahramanlk taslamann pek alemi yok. Zaten bu ie de onu bulabilirim umuduyla girimitim. Minik kzm Katya ne durumda acaba? Zavall yavrum! Aklna kz geldike kendini tutamyor, hkra hkra alamaya balyordu. Son zamanlarda evresinde ok byk deiiklikler oluyordu. nsanlar sanki yakn zamana kadar tadklar sorumluluklardan kurtulmulard. lkeye, topluma, orduya kar ykml olunan kutsal devler diye bir ey kalmamt. Tm bunlarn nedeni ise savan kaybedilmesiydi. Sava kaybedilmiti ya, artk kutsal diye bir ey de kalmamt. Ksa sre iinde ok byk deiiklikler olmutu. nsanlar neyi, nasl dneceklerini, karlarnda biri konuurken nasl bir tavr taknacan bilemez bir noktaya gelmilerdi. Kk bir kz ocuunu, hep elinden tutulmu, ynlendirilmi bir ocuu dnn. Bir gn bu ocuun elini brakp kendi yaantsn srdrmesini istediinizde, nasl app kalr ve ne yapacan bilemez bir duruma gelirse, insanlarn ou da byle bir duruma gelmiti. Herkes artk kendi bann aresine bakacakt. Artk ne devlet ne de aile otoritesi kalmt. yleyse bunlarn yerini alacak yeni deerler bulunmalyd. nsanlar yaamn gcne, geree, gzellie ya da benzeri deerlere dayanmak gereksinimini duyuyor byle zamanlarda. Lara ise kendini ok farkl bir konumda gryordu. Onun kendisine bir dayanak aramasna gerek yoktu. nk onun Katya's vard. Pasha'y kaybettiine gre bundan byle kendini tm benliiyle Katya'ya vermeliydi. Yuri, Moskova'dan ald bir haberde Gordon ve Dudrov'un kendisinden izin almakszn kitabn yaynladklarn rendi. Kitap beeni kazanmt. Eletirmenler yazarn parlak bir gelecein beklediini sylyorlard. Moskova'da ise ok kark bir dnem yaanyordu. Kitlelerin honutsuzluu artmt, siyasi ortam giderek snyordu. Her an byk olaylar patlak verebilirdi. Gece epeyce ilerlemiti. Yuri yar uyur yar uyank bir durumdayd. Aslnda uykusu vard. Ancak son gnlerde karlat olaylarn heyecan uyumasna engel oluyordu. Darda hafif rzgr esiyor ve sanki alayarak unlar sylyordu, Tonya, Sasha sizi ne kadar zledim. Eve dnmek, iime dnmek ve almak istiyorum. Yuri rzgrn bir ninni gibi gelen sesiyle bir dalyor, bir uyanyor ve karma kark duygular gnlnde bir frtna gibi esiyordu. Lara ise Galiullin'i dnyordu, Zavall, kocamn bir iki para eyasn saklamak iin ne kadar zahmete katlanm. Bense onun kim olduunu, nereden geldiini bile sormadm. Ne kadar ayp bir ey. Lara ertesi gn koular dolarken bir hatasn da dzeltti. Aklndan geen her eyi ona sordu. Onunla konuurken bir yandan da aknlk iinde lklar atyordu.

Aman Tanrm! Ne tesadf! Brestlitovsk Caddesi 28 numara, Tiverzinler'in evi ha? 1905 devriminin olduu k... Yusuf mu dediniz? zr dilerim. Bu isimde birini anmsamyorum. Ama o yl ve o baheyi... O ev ve o bahe mutlaka vard. Lara o gnleri sanki imdi yeniden yayordu. Silahlarn patlad o gn hi unutmamt. ocukluundaki o anlar nasl da yer etmiti belleinde. ocukluk dnemindeki o avluyla ilgili anlar gn boyunca aklndan kmad. kide bir aknca lklar atyor, kendi kendine konuuyordu. Ah o Brestlitovsk Caddesi'ndeki 28 numaral ev. te yine top sesleri ama bu seferkiler daha iddetli, daha korkun. nk ate edenler ocuklar deil. O ocuklarn hepsi byd imdi. Byd ve ite hepsi burada asker. Deiik evlerde, deiik kylerde yaam insanlarn hepsi de burada. Ne garip bir durum. O srada yryebilecek durumda olan yarallar; kimisi duvarlara, kimisi koltuk deneklerine tutunarak geldiler. Bastonlarn, koltuk deneklerini yerlere vurarak hep bir azdan baryorlard. Petersburg'da sokak atmalar oluyor. Askerler de ayakla- nanlardan yana gemi. Devrim balam, devrim! Scanned by hlecter BENC BLM

GEME VEDA I

Hastane Melyuzeyevo adl kk bir kasabaya nakledilmiti. Buras Rusya'nn en verimli topraklarnn bulunduu blgeydi. Kasabadan hem cepheye doru, hem de tersine ok youn bir hareket vard. Btn gn boyunca geen askerlerin ve arabalarn kard toz bulutu sanki kasabann zerinde asl dururdu. Herkes savan devam edip etmedii konusunda kararszlk yayordu. Yuri, Lara ve Galiullin hergn bir yenisi yklenen grevlerinin stesinden gelmek iin canla bala alyordu. Kendilerine yardm eden birka da kentli ocuk vard. Hepsi de becerikli ve deneyimliydiler. Belediyede grevlileri olmayan ileri yapyorlar, orduda salk ileriyle ilgileniyorlard. Yaptklar her ii elenir gibi oynar gibi yapyorlard. Ancak bu 'oyunun, elencenin' de bir an nce bitmesini istiyorlard. Her biri bir an nce kendi iinin bana dnmek iin can atyordu. Grevleri gerei Yuri ile Lara sk sk karlayorlard. II Yamur yad zaman kasabann tozu, kahverengi bir amur tabakas halini alrd. Sokaklarn birou kaldrmszd. Kasaba ok kkt. nsan hangi sokaktan bakarsa baksn, usuz bucaksz bozkr ve kapkara gkyzn grrd. Alabildiine geni tarlalar savan izlerini tard. Yuri karsna yazd bir mektupta unlar sylyordu: evredeki birlikleri teftie ktm. Disiplin salamaya alyorlar ama gene de her tarafta bir kargaadr sryor. Sana daha nce yazmay unuttuum bir ey var. Burada kendisi Urallar'da domu ama buraya Moskova 'dan gelmi Antipova adl bir hemireyle birlikte alyorum. Hatrlayacan sanyorum. Annenin ld akam gittiimiz Noel partisinde bir kz savc yardmcsna ate etmiti. Galiba daha sonra da yarglanmt. Sana o zaman da sylemiimdir sanyorum. Ben bu kz, babamn birlikte bizi de -Gordon 'la- gtrd bir otelde de grmtm daha nce. Anmsadm kadaryla Prensya Ayaklanmas srasndaki ok souk bir geceydi. te o szn ettiim kz imdi birlikte altmz Antipova.

Eve dnmek iin birka kez bavuruda bulundum. Ama bu i pek kolay olacaa benzemiyor. in younluundan gelemiyor deilim. leri hi aksama olmakszn bir bakasna da devredebilirim. Asl sorun, beni Moskova'ya getirecek ara bulmakta. Trenler ok seyrek geliyor. Bunlar da ylesine dolu ki adm atmakta bile glk ekiliyor. Ama bu durum srgit byle devam edecek deil. Biraz nce szn ettiim Antipova ve Galiullin ne yapp yapp nmzdeki hafta yola kacaklarn sylyorlar. Benim niyetimde yle. Ayr ayr hareket ederek ara bulma ansmz artrmaya alacaz. Bunun iin hi ummadn bir srada karna kabilirim. Geri yola kmadan bir mektup yazmaya ya da telgraf ekmeye alacam ama buna zaman bulamayabilirim. Yuri henz yola kmadan Tonya'dan mektubunun yantn ald. Bu mektup olduka ackl bir ifadeyle yazlmt. zerinde gzya izleri grlyordu. Tonya mektubunda unlar yazmt: Sakn Moskova 'ya gelme. Yaam kk olaylarla dolu, iyi yrekli hemire kadnla Urallar'a doru git. Benim yaamm onunkinin yannda ok basit ve sradan kalyor. Sasha 'y ise hi merak etme. Onu ailemden grdm ahlak kurallarna gre ve rnek bir insan olarak yetitireceim konusunda en ufak bir kukun bile olmasn. Yuri bu mektubu okur okumaz hemen yantn yazd: Tonya sen akln karm olmalsn! Byle bir eyi nasl dnebilirsin? Tam iki yl boyunca bu korkun savaa nasl dayandm sanyorsun? Senin ve yuvamzn anlar bana dayanma gc verdi Sen bana nasl bir g verdiinin farknda deil misin? Btn bu tr konumalara ne gerek var? Duygularm bu ekilde anlatmak mmkn deil ki? Neyse ok gemeden yeniden kavuacaz. O zaman her ey yoluna girer. Yalnz mektubunda beni zen bir konu var. Eer ben sana yazdklarmda sende bu tr duygular uyandracak bir ey yazdysam yalnz sana kar deil, o kadna kar da bir su ilemiim demektir. Dndnde kendisinden zr dileyeceim. nk u anda burada deil, grevli olarak evredeki kylere gitti. Sana u kadarn syleyeyim ki; ayn evde kaldmz halde odalarn hangisinde onun kaldn bilmiyorum. Bunu renmeye de gerek duymadm. III Melyuzeyevo'nun darya alan iki yolu vard. Bunlarn biri douya, dieri ise batya doruydu. Bunlarn dnda ormann iinden geip Zybushino'ya ulaan bir de toprak yol vard. Fazla miktarda buday elde edip satan bu kk kasaba, idari bakmdan Melyuzeyevo'ya bal olmasna karn birok bakmdan oradan i-leriydi. Ta deli dier yol ise yazlar kuruyan bir bataklktan geerek Biryuchi'ye ulayordu. Buras ayn zamanda en yakn tren istasyonuydu. Haziran aynda Zybushino'da iki hafta sren bir 'Cumhuriyet' ilan edildi. Bu hareketin banda Deirmenci Blazheiko vard. Ayrca 212. Piyade Alay'ndan kaan askerler de onu destekliyorlard. Bunlar ellerindeki silahlarla 1917 ubat Devrimi srasnda Biryuchi zerinden buraya gelmilerdi. Blazheiko Rusya'da bask gren bir mezhebin yesiydi. Genliinde Tolstoy ile mektuplamt. Bu Cumhuriyet Mosko-va'daki 'Geici Hkmet'i tanmyordu. Rusya'nn dier kesimleriyle de balarn koparmt. Burada mal mlk ortaklaa kullanlacak, tm almalar da gene ortaklaa yrtlecekti. Buras eskiden beri efsanelere, ilgin yklere konu olmu bir yerdi. 17. yzylda kan ayaklanmalarla ilgili belgelerde de Zybushino ad geiyordu. Son zamanlarda kasabann evresindeki orman hrszlarla, serserilerle dolmutu. Bu kasabann toprann olaanst verimlilii ve tccarlarnn gzkamatrc zenginlii herkesin dilindeydi. Bu blgeyi dierlerinden ayran gelenek, grenek ve birtakm dil zellikleri hep Zybushino'dan kmt. Cumhurbakan Blazheiko hakknda ise inanlmaz ykler anlatlyordu. Gya bu adam sar ve dilsiz domu, ancak bu yetilerini tanrnn bir ltf olarak kullanmaya balamt. Tanrnn ltfunu esirgedii zamanlar gene sar ve dilsiz oluyormu. Ancak iki hafta sren Zybushino Cumhuriyeti'ne Moskova' daki geici hkmete bal bir askeri birlik son verdi. Asker kaaklar ise Biryuchi yoluna dkld. Yolun iki tarafnda

kilometreler boyunca uzanan ormana sndlar. Burada hem yiyecek bir eyler bulmalar, hem de barnmalar iin gerekli koullar vard. IV Yuri'nin nce yaralanarak tedavi edildii, iyiletikten sonra alt ve imdi ayrlmak zere bulunduu hastane Kontes Zab-rinskaya'nn konana yerlemiti. Kontes bu binay daha savan balangcnda Kzl Ha'a vermiti. Konak Melyuzeyevo'nun en gzel yerlerinden birindeydi. Eskiden askerlerin talim yapt, imdiyse mitinglerin yapld alanla kentin ana caddesinin kesitii bir kedeydi. Manzaras ok gzeldi. Pencerelerinden hem sokak, hem meydan, hem de arkadaki bahe grlebiliyordu. Kontes bu konaa pek fazla nem vermiyor, yalnz kasabaya indiinde kullanyor bir de yazn gelen konuklarn arlyordu. imdi bu konak hastane haline getirilmi, eskidenberi Peters-burg'da oturan sahibesiyse tutuklanmt. Kontesin yannda alanlardan yalnzca iki kadn kalmt. Bunlardan biri ba a Ustinya, dieriyse ocuklarnn mrebbi-yesi olan Matmazel Fleury'di. Bu kadn ak sal ve pembe yanaklyd. st ba pis, sa ba darmadankt. Ayaklarnda terlikler, zerinde bol bir gecelikle hastanenin iinde dolayor, hl Zabrinskyler'in konandaym gibi rahat davranyordu. Kt bir Rusa'yla kimsenin anlayamayaca baz eyler anlatyordu. Kendi kendine baz pozlar taknyor, iaretler yapyor; konumalar genellikle bir kahkahay izleyen ksrklerle sona eriyordu. Matmazel Fleury. Hemire Antipov'u ok iyi tandn iddia ediyor, Doktor Yuri ile eninde sonunda birbirlerine balanacaklarn sylyordu. Onlar bir arada grdklerinde bilgi bir tavrla parman sallyor, apkn bir tavrla gz krpyordu. Onun bu tavrlar Lara'y artyor Yuri'yi ise sinirlendiriyordu. Ancak tm akl hastalar gibi srar ediyor ve bu tutumundan bir trl vazgemiyordu. Ustinya ise ok daha tuhaf bir kadnd. st ksm tuhaf bir ekilde daralan irkin bir vcut yaps vard. ok aksi ve sinirli bir kadnd. Davranlar ll, dnceliydi. Ancak kafas akl almaz bo inanlarla doluydu. Bir bycnn kz olduu sylenirdi ve pek ok by bilirdi. Zybushino'da domutu. Sokaa kmadan nce mutlaka sobaya doru ve anahtar deliine bir eyler fsldard. Bu ekilde kendisi yokken evi atee ve kt ruhlara kar gvence altna alm olurdu. ok uzun bir sre hibir ey konumadan durabilirdi, ama bir de konumaya balad m onu kimse susturamazd. En byk merak ise doruyu bulmakt. Zybushino Cumhuriyeti'nin yklmasnn ardndan, yneticiler burann bir anarist yuvas olabilecei endiesini tayordu. Bunun iin de blge halkn aydnlatma kararn aldlar. Eskiden eitim alan olarak kullanlan alanda toplantlar dzenleniyordu. Ancak bu toplantlar hi de beklenilen ilgiyi grmyordu. Birka isiz gsz ve alanda dier ucunda iki ift laf etmek zere toplanm bulunanlar katlyordu genellikle toplantlara. Yneticiler halkn bu toplantlara katlmasn salamaya alyordu. Toplantlara aktif parti yeleri de katlyordu. Bunlar zaman zaman krsye kp konumalar yapyor, tartmalar ayor toplantlar canlandrmaya alyorlard. Ustinya da nceleri ekingen, daha sonralar ise yrekli bir ekilde krsye kp konuur oldu. Giderek konumaclar cesaretle terslemeye balad. Hatta yle bir noktaya gelindi ki birok kii krsye onun dncelerini savunmak iin kar oldu. Alanda yaplan konumalarn, grltlerin sesleri konan pencerelerinden ierilere girerdi. Havann sakin olduu zamanlarda, konumalarn hemen hemen tm konaktan duyulurdu. Ustinya konutuu zaman Matmazel Fleury koarak odaya giriyor ve orada bulunanlar konumay dinlemeye davet ediyordu. Kt Rusa'syla, Rasputi... Rasputi... ar... Zybushi... hanet... hanet! diye baryordu. Aslnda o arkada Ustinya'nn byle sokak ortasnda konuabilir olmasndan byk vn duyuyordu. Bu iki kadn birbirlerini ok sevmekle birlikte, her gn didimekten de geri kalmazd. V

Yuri Moskova'ya dnme hazrlklarnn bir paras olarak tm tandklarn dolayor, vedalayordu. O srada ordunun bu blgedeki birliklerinin bana atanan yeni komiser cepheye gitmeden nce birka gn dinlenmek zere Melyuzeyevo'da bulunuyordu. Herkes onun henz bir ocuk olduunu sylyordu. O gnlerde orduda byk bir saldr hazrl yaplyordu. Bu saldrnn baars iin gereken her ey yaplyordu. Bozulan disiplin yeniden kurulmaya allyordu. Ksa sre nce kaldrlan -lm cezas yeniden koyulmutu. Her tarafta 'devrimci halk mahkemeleri' kurulmutu. Askerleri uyuukluktan kurtarmak iin pek ok yol deneniyordu. Kasabadaki komutann imzalamasyla Yuri'nin belgeleri tamamlanm olacakt. Komutanla yaklamak ise bal bana bir sorundu. Gnn her saatinde burada byk bir kalabalk bulunurdu. tiip kakma daha sokakta balar, bahede, binann iinde daha da younlard. Odalara girmek ise neredeyse olanakszd. Girildiinde ise bu kez dert anlatmak sorun oluyordu, nk neredeyse yz kii bir eyler sylyor dolaysyla hi kimsenin sylediinden bir ey anlalmyordu. Her kafadan bir ses kyordu. O gn resmi ilem yaplmyordu. Sekreterler sessizce masalarnda alyor, giderek younlaan iler karsnda homurdanyor-lard. Komutann odas ise ok farkl bir durumdayd. erden neeli sesler geliyordu. nsan, ierde herkes ceketlerini karm, rahat bir ekilde ikilerini yudumluyor sanrd. Galiullin odadan kt, el kol hareketleriyle Yuri'yi yanna ard. Yuri'nin amac da komutan grmekti. Bu neriyi sevinle kabul edip hemen ieriye girdi ve odann darmadank bir durumda olduunu grd. Odann en nemli kiisi o gnlerde dillerden dmeyen yeni komiserdi. Bir an nce tayin edildii cepheye gideceine, tutup orada krtasiyecilie gmlmt. Komutan Yuri'yi, ite kasabamzn kahramanlarndan biri daha, diyerek tantt. Komiser ylesine ilerine dalmt ki ban kaldrp bakmad bile. Blge komutan Yuri'nin imzalatmak iin getirdii belgeleri ald. Ona oturmas iin rahat bir koltuk iaret etti. Yuri oturdu. Odada dzgn bir ekilde oturan bir kendisi vard. Dierleri ise teklifsiz bir ekilde oturuyordu. Komutan sanki masann zerine uzanacakm gibi oturuyordu. Yardmcs durumundaki iri yar adam koltuun kenarna ata biner gibi oturmutu. Galiullin bir sandalyeye ters oturmutu. Kollarn sandalyenin arkalna, ban da kollarnn zerine dayamt. Yeni komiser ise zaman zaman pencere pervazna tutunarak kendini yukar ekiyor, sonra atlayp kk admlarla odann ortasnda dolayordu. Komiser hakknda anlatlanlara tam da uygun biriydi. Okulu yeni bitirmi; ince yapl, uzun boylu bir delikanlyd. Toy bir grnm vard. Yksek lkler ve dncelerden sk sk sz ediyordu. yi bir ailenin ocuu olduu syleniyordu. Babas tannm biriymi. ubat ayaklanmas srasnda birliini Meclis'in nne gtrenlerden biri de oymu. Adn tam olarak duyamad iin iyice anmsayamyordu Yuri. Gintz ya da Gintze gibi bir ey olmalyd. Komiser ok iyi bir Petersburg ivesiyle ve ok ak bir ekilde konuuyordu. Srtnda, vcudunu sk skya saran dar bir niforma vard. Bu kadar gen oluundan sklyor gibiydi. Kendini daha yal gsterebilmek iin yapmack baz davranlar iine giriyordu. Bu da ciddi olmayan bir grnme brnmesine neden oluyordu. Komutan komisere, Demiryolu boyunda birka istasyon i-lerde bir Kazak alay var, diyordu, hepsi de kzl ve bize sadklar. aralm onlar gelip kuatsnlar isyanclar. Zaten general de bir an nce bunlarn silahszlandrlmas gerektiini sylyor. Nee? Kazaklar m? diyordu komiser. Bana bir daha onlarn lafn etmeyin. Byle bir ey 1905 Devrimi ncesini anmsatr. Yok yok biz sizin genarellerinizden ok farkl dnyoruz. Henz herhangi bir giriimde bulunulmu deil. Ben yalnzca bir dnceniz olsun diye syledim. Harekt plan konusunda genel kararghla anlatk. Birbirimize karmayacaz. Kazak birliklerini lavetmeyi bir yana brakalm. Ben kendi adma mantk neyi gerektirirse onu yapacam. Bu asilerin bir kararghlar vard deil mi? Evet. Aslnda buna karargh denmez ya... Bir yere kamp kurmular evresini de tahkim etmiler.

Pekl. Gidip greyim onlarla. Bunlar asi olabilir, kaak olabilir ama sonu olarak bunlarn tm de halk ocuudur. te sizin unuttuunuz konu bu. Bunlar ocuklara benzer. Onlar iyi tanmak, psikolojilerini, nasl yola getirileceklerini iyi bilmek gerekir. Gizlendikleri yere gidecek ve konuacam onlarla. Bir sre nce katklar mevzilerine nasl da rnek bir tavrla dneceklerini greceksiniz. Bana inanmyorsunuz deil mi? sterseniz bahse girereim. Biraz zor bir i ama, inallah baarrsnz. unlar syleyeceim onlara: Beni iyi dinleyin kardelerim. Ben ailemin tek ocuuyum. Yine de kendimi hi dnmedim. Her eyimi feda ettim. Annemin babamn sevgisini, iimi gcm, adm. Evet ben byle davrandm. Ama birok delikanl da ayn ekilde davrand. Elbetteki bu uurda Sibirya'ya srgne gnderilen, birok yerde hapsedilen nc liderlerimizi saymyorum. Tm bu insanlar bu kadar zveriye niin katland? Elbetteki sizlerin, halkmzn; dnyann ok deiik lkelerinde yaayan insanlardan daha zgr, daha huzurlu ve zengin bir yaam srdrebilmelerini salamak iin. Peki siz ne yapyorsunuz? lkemiz kan dkerken birka maceracnn szne kanm, zgrl hazmedemeyen bir ayaktakm topluluu haline gelmisiniz. u anda yurdumuz, kendini drt bir yandan kuatm bir ejderhaya kar savayor. Sizlerin de bu savata yerinizi almanz gerekiyor. te onlarla byle konuacam onlar utandrarak yola getireceim. Komutan yardmcsna anlaml bir ekilde bakarak, Hayr, hayr. Bu i ok tehlikeli olur, dedi. Galiullin de komiseri bu lgnca tasarsndan vazgeirmeye alyor; Ben 212. Alay'n askerlerini ok iyi tanrm. Cephede onlarla ayn birlikte savamtk. Onlara gvenilmez, diyordu. Ancak komiserin kimseye aldrd yoktu. Yuri, komiserin bu derece toy olmasn anlayamyor, buna a-kl erdiremiyordu. te yandan komutan ve yardmcsnn kurnazca tavrlarndan da rahatszlk duyuyordu. Onlarn sinsice tavrlar ile komiserin aptall arasnda pek fark yoktu. Yuri srdrlen dzeysiz konumalardan bkm, ikide bir gitmek zere davranyor frsat kolluyordu. Bu srada Hemire Antipova ile konumas gerektiini anmsad. Bu konuma pek de sevimli bir konuma olmayacakt ama Yuri gene de onu grecei iin seviniyordu. u anda gittii yerden gelmi olmas uzak bir olaslkt ama bir frsatn bulup odadan kt. Dierleri onun gittiinin farkna bile varmamlard. VI Yuri'nin sorusu zerine Matmazel Fleury, Lara'nn dndn fakat ok yorgun olduunu syledi. vedilikle yemeini yiyen Lara odasna km ve kimsenin kendisini rahatsz etmemesini istemiti. Matmazel, Siz gene de yukar kp kapsn aln. Henz uyumam olabilir, dedi. Yuri, Odasna nasl gidilir? diye sordu. Matmazel anlatlmas olanaksz bir aknla kaplm olmakla birlikte Lara'nn odasna nasl gidileceini anlatt. st katta, Kontes Zabrinskaya'nn eyalarnn korunduu odalarn yanndaki odada kalyordu. Yuri evin o blmn hi grmemiti. te yandan hava da kararmaya balamt. Darda evlerin ve bahelerin parmaklklar sanki birbirinin zerine ylm gibi duruyordu. Sanki bahedeki aalar lambalarn na kaplm e-ve doru geliyordu. nsana sknt veren scak bir akamd. Yuri merdivenlerin son basamana gelmiti ki, durdu. Yolculuktan henz dnm bir kadn ziyaret etmenin saygszca bir davran olduunu dnyordu. En iyisi yapaca konumay ertesi gne brakmakt. Bu ekilde dnp kararn deitirirken, farknda olmadan yeniden yrmeye balam ve koridorun sonuna kadar gelmiti. Burada bulunan ak bir pencereye dirseklerini dayayarak darya, baheye bakmaya balad. Gecenin karanl iinden anlalmaz, garip grltler duyuluyordu. Olduka yaknda bulunan bir lavabonun musluu dzenli aralklarla su damlatyordu. Darda bir yerlerden fsltlar duyuluyordu. Sebze bahesini sulayan birinin, kuyudan su ekii duyuluyordu. Suyu ekerken zincirin, ektii suyu baka bir kovaya dokusunun bile sesleri duyulabiliyordu.

Sanki toprak gnboyunca canszd da imdi canlanmt. Bu canlanma ieklere de yansm ve onlarda szbirlii etmi gibi kokularn gecenin serinliine salmlard. Her taraf burcu burcu iek kokuyordu. Kontes'in belki de yzyldan daha fazla bir gemii olan bahesinde ok byk aalar vard. Bunlarn bazlar da iddetli frtnalarda devrilmiti. Yal hlamur aacnn ieklerinin kokusu ise dalga dalga her tarafa yaylyordu. Sa tarafta bulunan parmakln ardndan deiik baz sesler duyuluyordu. Birisi bara ara trk sylyor, sarho bir askerin naralar ve srekli arplan kap sesleri duyuluyordu. Bahedeki karga yuvalarnn bulunduu tarafta, ykselmekte olan kpkrmz bir ay grlyordu. Ay, nceleri Zybushino'nun tuladan yaplm olap buharla alan deirmenin rengindeydi. Daha sonra ise Biryuchi'deki su kulesinin rengini ald. Yuri'nin bulunduu pencerenin hemen altna gelen blmdeki yeni biilmi otlarn kokusuna safa ieklerinin kokusu karyordu. Orada civar kylerden birinden alnm bir inek balyd. Btn gn yrd iin ok yorgundu hayvancaz. Ayrca arkadalarndan ayrlmann huzursuzluunu da tayordu zerinde. Yeni sahibesine henz almadndan onun verdii yemleri de ye-miyordu. Kadn inee, Hadi yavrum, hadi bakaym, ye unu da sorun karma... Yaaa bir de tos vurmaya kalkyorsun yle mi? Grrsn sen gnn. Ancak inek bazen fkeyle ban saa sola eviriyor, bazen de boynunu ileri uzatp ac ac bryordu. Melyu-zeyevo'nun siyah samanlklarnn, tarlalarnn tesinde ise yldzlar ldyordu. nekle bu yldzlar arasnda sanki grnmeyen balar vard. Sanki onlar da baka mandralarn hayvanlarydlar ve bu yalnz kalm inein durumuna zlyorlard. Etrafta youn bir canllk vard. Sanki her ey mayalanyor, yetiiyor, tohum tane tane haline geliyor. Her yanda yaamn gizemli mayasnn kokusu duyuluyordu. Yaama sevinci hafif bir rzgr gibi parmaklklarn arasndan, duvarlarn zerinden ayor, tarlalardan, kasabadan geerek dalga dalga hep yana yaylyordu. Yuri kendini bu dalgann gcnden kurtarmak iin dar karak alanda yaplan konumalar dinlemeye gitti. VII yice ykselmi olan ayn tm alan koyu bir. tabaka eklinde kaplanmt. Tatan yaplm resmi binalarn stunlu avlula-rndaki geni glgeler siyah hallar andryordu. Toplant alann dier tarafnda yaplyordu. Yuri isterse konumalarn tmn dinleyebilirdi. Fakat ylesine gzel bir manzarayla karlamt ki konumalar dinlemek yerine itfaiye binasnn nnde bulunan sralardan birine oturup bu manzaray seyretmeyi yeledi. Alana alan ssz sokaklar ve kr yollar bir amur deryas halindeydi. Bu sokaklarn iki yan derme atma evlerle doluydu. Bu evlerin evresindeki yksek itler amur nedeniyle balklarn koridor tutmak iin kullandklar sepetlere benziyordu. Pencerelerden darya szan lgn klar, insana gz krpar gibiydi. Hemen itlerin dibinden balayan msr tarlalar sanki evlerin iine kadar giriyor gibiydi. Msr koanlar yalanmlar gibi parlyorlar-d aynda. Yer yer km olan itlerin urasnda burasnda ebegmeci bekleri grlyordu. Bunlar srtlarndaki gmleklerle; boucu, scak havadan kurtulmak iin kulbelerinden kp serinlemeye alan kyl kadnlarn andryorlard. Aynn aydnlatt gece tanrnn bir ltf gibiydi. Ermi insanlarn hayal dnyasn andrr gibi bir eydi sanki. Aniden bu peri masallarn andran; duru, ltl gecenin sessizlii iinde tandk, gr ve ll bir ses duyuldu. Yuri bu tandk sese kulak verdi. Konuan Komiser Gintz idi. Resmi makamlar ondan nfuzunu kullanarak kendilerine yardmc olmalarn istemilerdi. Komiser duyarak hissederek, ateli bir ekilde konuuyor ve Melyu-zeyevo halkn eletiriyordu. Onlar kkrtan Bolevikler'di. Hatta Zybushino'daki ayaklanmann gerek sulusu, kkrtclar da onlard. O sabah komutann odasnda syledii gibi karlarnda ok gl ve zalim bir dmann bulunduunu belirtiyordu. Kalabalkta bir kprdanma balamt. Konumann ortalarndan itibaren dinleyiciler onun szlerini kesmeye baladlar. Konumacy dinlemek isteyenlerle protesto edelerin grltleri birbirine karyordu. Giderek barmalar artmaya, komiserin sz daha ok kesilmeye balad. Gintz ile gelmi

olan ve konumalar yneten bir kii, halk susturarak, dzeni salamaya alt. Dinleyicilerin bir ksm bir kadnn konumasn istiyordu. Baka bir ksm ise konuanlar susturup komiseri dinlemek istiyordu. Kalabaln arasndan yryen bir kadn krs grevini gren tahta ynnn yanna kadar geldi ve orada dikilip durdu. Dinleyicilerin grlts kesildi. Oradaki herkesin dikkatini eken bu kadn artk herkesin tand Ustinya idi. Komiser Yolda, dedi. imdi Zybushino'dan sz ediyor, gzmz amamz, kimseye aldanmamz istiyorsunuz. Tm dikkatimle sylediklerinizi dinledim. Ancak siz BolevikMenveik szerinden baka bir ey bilmiyorsunuz. nsanlarn kardee, bar iinde bir arada yaamalar Menevikler'in deil tanrnn bir isteidir. Fabrikalar, atlyeleri, zenginlerin maln halka datmak da Bolevikler'in bir becerisi deil, insanlarn birbirlerine kar duyduu acma duygusunun ve sevginin bir sonucudur. Bir de uzun uzun o sar dilsiz adamdan sz ediyorsunuz. Biz o adam sizden ok iyi tanyoruz. Adam uzun sre sar dilsiz olarak yaamt. Gnn birinde kimseden izin almadan tanrnn inayetiyle konumaya balad diye mi kzyorsunuz ona? Bizce ona bu derece ierlemeniz ok anlamsz. Bu durum bize pek de artc gelmiyor. Ona varncaya dein daha ne artc olaylara, mucizelere tank olduk. rnein Kutsal Kitap'taki Dii Eek yks. Zamann hkmdar, Balaam adndaki bir evliyay sraillileri lanetlemek zere yola karm. Dii bir eekle ilerlemekte olan Ballaam yolda yaln kl bir melee rastlam. Dii eek, melekle karlanca tarlalara doru kamaya balam. Bu arada dile gelmi ve sahibine, 'Balaam, oraya gitme, yoksa piman olursun', demi. Ancak tabii ki Balaam onu dinlememi ve yoluna devam etmi. Olay tpk sizin dilsizin konumas gibi bir ey. Balaam, bir eein szn m dinleyeceim demi kendi kendine ve yola devam etmi. Daha sonra ise bana neler geldiini hepimiz biliriz. Kalabalktan birileri: Ne olmu, ne olmu diye sordu. Ustinya sert bir sesle: Bu kadarn da renmeyin. reneceksiniz de ne olacak! dedi. Gene kalabalk arasndan birileri: Hadi hadi anlat da renelim ne olmu. Ustinya, Madem bu kadar merak ediyorsunuz syleyeyim. Balaam tuzdan bir heykel haline gelmi. Yanln var! diye sesler geldi kalabalk arasndan. Tuzdan bir heykel haline gelen Lut'un karsyd. Sodom kentini terke-derken arkasna bakt diye bu duruma gelmiti. Bunun zerine herkes kahkahalarla glmeye balad. Bakan bu kargaaya bir son vermeye alyordu. Yuri uyumak zere konaa dnd. VIII Yuri Lara'yla ertesi akam grt. amarhanede nnde yl kurumu amarlar tlyordu. amarhane binann st katnda, baheye bakan ksmdayd. Semaverler burada hazrlanyor, yemek tabaklar burada dolduruluyor, kirli tabak, anak gibi eyler de nce buraya getiriliyor buradan da bulakhaneye gnderiliyordu. Hastane malzemesinin tm hesab, saym dkm de burada yaplyordu. Buras ayn zamanda personelin bo saatlerini geirdii bir bulama yeriydi. Pencereleri ak olmasna karn; odadaki limon iekleriyle, kurumu otlarn kokusu birbirine karyor ve bu koku insann burnunu yakyordu. Tm bunlara Lara'nn srayla kulland iki kmr tsnden yaylan ve baars yapan kmr kokusu karyordu. Lara Yuri'yi grnce, Dn akam neden kapma vurmadnz? diye sordu. Matmazel bana anlatt. Ama haklydnz, sizi ieri alamazdm. Hemen yatmtm. Neyse. Ho geldiniz. Naslsnz? Yalnz dikkat edin. stnz banz kirletmeyin. Her taraf kmr dolu. Hastanenin tm amarlarn siz mi tleyeceksiniz? Hayr, bunlarn arasnda benim de pek ok amarm var. Bana hep 'Melyuzeyevo'ya taklp kaldn, buradan ayrlamayacaksn,' diye taklrdn ama bu sefer gidiyorum. Hazrlklarm tamamlar tamamlamaz yola kyorum. Ben Urallar'a gidiyorum. Siz Moskova'ya gideceksiniz. Bir

gn size Melyuzeyevo diye bir kasaba biliyor musun diye sorduklarnda bilmem, anmsamyorum; peki Hemire Antipova diye birini tanyor musun diye sorduklarnda ise byle birini tanmyorum diyeceksiniz? Olabilir. Peki siz ne yaptnz? Yolculuunuz nasl geti? Kyler ne durumda. Vallahi bunu anlatmak ok uzun srer. Vay canna, bu tler ne kadar da abuk souyor. Ltfen dier ty bana verir misiniz. Bunu da atein zerine koyun. Hah yle ite. Teekkr ederim. Kylere gelince: Hibiri birbirine benzemiyor. Her ey kyde yaayanlara bal. Baz kylerin halk alkan, byle kylerde iler az ok yolunda gidiyor. Kimi kylerde ise halk iip sarho olmaktan baka bir ey dnmyor. Byle kyler ise tam acnacak durumdalar. Ne kadar sama! Neden iiyorlar sanyorsunuz? Konuyu siz de yeterince anlayamamsnz. Kylerde erkek mi kald? Hepsi askere alnd. Neyse, yeni kurulan Devrim Komiteleri ne durumda? ki konusunda asl yanlan sizsiniz. Ama bunu daha sonra tartrz. Komitelere gelince. Bu konuda pek ok glk kacaa benziyor. Verilen talimatlarn uygulanmasna olanak yok. Zaten doru drst alacak insan da yok. Kyllerin tek dndkleri konu toprak. Razdolnoye'ye de gittim. Ne kadar gzel bir yer olduunu gidip grmelisiniz. Getiimiz baharda bir hayli zarar grm. Yamaya uram, ambarlar, meyve aalar yanm. Zybus-hino'ya gitmeye olanak bulamadm. Ama her yanda sar dilsizden sz ediliyor. ok gen, bilgili, kltrl bir adam olduunu sylyorlar. Dn akam alanda yaplan toplantda Ustinya'da onun savunmasn yapt. Dnnde burada Razdolnoye'den gnderilmi bir sr eyayla karlatm. Hibir eye dokunmamalarn kendilerine sylemitim. Sanki burada dknt ok az. Bu sabah da askerler geldiler. Komutanlar Kontes'in gm ay takmyla kristal bardaklarn istiyormu. Bir akamlna. Kullanp tekrar geri getirecekler-

Scanned by hlecter mi. Nasl geriye getirildiini ok iyi biliyoruz. Verilen eylerin yars bile geri gelmiyor ou kez. Tm bunlarn neden olduunu ok iyi anlyorum. Sanyorum nemli bir konuk geldi ve onun o-nuruna bir ziyafet verilecek. Evet! Anladm! Yeni komiser iin. Cepheye gidecek kendisi. Asker kaaklar konusuyla ilgileniyor. Onlar yola getirerek, silahlarn ellerinden alacaklarm. Buradakiler Kazaklar' yardma armamz nerdiler ama yeni komiser kabul etmedi. Kendisi konuarak onlar ikna edeceine inanyor. Bu ii ocuk oyunu sanyor. nsanlar ocuk ruhlu olduklarn sylyor. Galiullin ok urat ama, bir trl onu bu dncesinden vazgeiremedi. 'Siz karmayn brakn da bu sorunu biz kendimiz zelim' diyor. Adam bu ii kafasna koymu bir kez. Byle ocuk ruhlu biriyle baet-mek olanaksz. Ama siz beni dinlemiyorsunuz. Brakn u ty de beni iyi dinleyin. Yaknda buras ok karacak. Kt olaylar olacak. Ne yazk ki bunu nlemek de elimizde deil. Bu nedenle de bir an nce buradan gitmenizi istiyorum. Bence herhangi bir ey olaca yok. Siz biraz abartyorsunuz. Her neyse. Ben zaten gidiyorum. Ama bir rpda hazrlanp da hadi ben gidiyorum da diyemem. leri kurallarna uygun bir ekilde devretmem gerekir. Arkamdan sz edilmesini istemem. Sonra eyalar kime teslim edeceim. Bu bile bal bana bir sorun. O demirba eya defteri yznden neler ektiimi bir bilseniz! O kadar urap didindim gene de kimseyi memnun edemedim. Teekkr beklemiyordum ama hi deilse eletirilmemeliy-dim deil mi? Zhabrinskaya'nn tm eyalarn hastanenin zerine geirdim. nk o zaman duyurulan karar buydu. imdi sorun daha iyi anlalyor. Meerse ama mal sahibinin mallarn korumak-m. Ne korkun bir ey! Canm siz ne ilgileniyorsunuz bu ilerle. Hal, tabak anak gibi eylerle ilgilenip zlmenize ne gerek var. Hepsinin can cehenneme. Sizinle dn akam grememem ne kadar kt oldu. O kadar heyecan doluydum ki size pek ok ey anlatabilirdim. Pek ok yasak soruyu yantlandrabilirdim. aka bir yana size e-imden, ocuumdan, kendi yaammdan sz edecektim. Ne garip! Neden bir erkek bir kadna kendi yaamndan sz

etmesin? Niin bir erkekle bir kadn birtakm kukulara yol amadan konuamyor? Byle bir eyin ardndan neden hemen birtakm ktlkler dnlyor? Tanr belasn versin bu anlayn. Neyse, siz tnze devam edin. Bana aldrmayn, nk uzun uzun konuacam sanyorum. tnz yaparken bir yandan da beni dinlersiniz. Nasl bir devirde yaadmz dnn bir kez. Siz de ben de bu devirde yayoruz. evrenizde neler olup bittiinin farkndas-nzdr sanyorum. Yalnz bylesi olaylar krk ylda bir olur. Dnn ki tm Rusya yerinden oynad. Birok insan evsiz barksz, a-kta kald. Bizlere sahip kacak, gz kulak olacak kimsemiz yok. zgr olduumuz syleniyor. Hem de szde olmayan gerek anlamda bir zgrlk bu. Ne var ki hi kimsenin beklemedii bir anda, adeta gkten inivermi bir zgrlk bu. Bu yzden insanlar bir trl uyum gsteremiyorlar. Ancak gene de insanlar ok deiti, hi dikkat ettiniz mi? Siz tnze devam edin, konumayn. Dn akam alandaki toplantda yaplan konumalar dinledim. nsan aknlk iinde kalyor. nsanlar artk yerinde duramyor. Bir trl huzura kavuamyor. Susmak bilmeksizin konuuyorlar. Dn akam alanda konuanlar yalnz insanlar deildi. Yldzlar da aalar da bek bek olmu konuuyorlard. iekler deiik dnceler ileri sryor, ta binalar da kendi aralarnda toplantlar dzenliyordu. Sanki Kutsal Kitap'tan km gibiydi dn gece. Ne demek istediinizi ok iyi anlyorum. ou kez ben de ayn duygularla dolar taarm nk. Bu durumun nedeni savatr. Tabii devrimin de rol oldu bunda. Ne kadar garip bir durum. nsanlar sanki bir dnem iin yaamaktan vazgemi de sonradan istedii bir durumla karlanca yeniden yaamaya karar vermi gibi. Devrim sanki byle bir ortam salad. nsanlar canland, yeniden domu gibi oldu. Devrim, sanki insanlarn kendi ilerinde, dncelerinde de gerekleti. Dnyorum da sosyalizm sanki bir okyanus. Bir yaam denizi. nsanlar yaam kitaplardan okumaktan, sinemalarda seyretmekten bktlar. Artk onu doyasya kendileri yaamak, renmek istiyorlar. Sesine gelen bir titreme Yuri'nin ne kadar heyecanlandn -gsteriyordu. Lara t yapmay brakp akn bir ekilde ve ciddi bir tavrla ona bakt. Bu durum Yuri'nin bocalamasna ve ne syleyeceini armasna neden oldu. Ksa sren bir sessizlikten sonra Yuri yeniden konumaya balad. Aklna gelen her eyi anlatyordu. Bugnler insanda namuslu, drst ve verimli bir ekilde alma istei uyandryor. Bu devrimin, uyann iinde olmay, onu bir paras olmay ne kadar istediimi bir bilseniz. Oysa ben byle cokulu duygular iindeyken sizin hzn dolu baklarnzla karlayorum. Halbuki byle bir bakla karlamay hi istemezdim. nk sizin yaamndan memnun, mutlu bir olmanz o kadar istiyorum ki. sterdim ki sizin yaknlarnzdan biri, -kocanz olmas ok daha iyi olurdu, hele kocanz askerse daha da iyi- gelip elimden tutsun ve, '5en onu merak etme, bo yere zlme' desin! te o zaman onu sarsacak ve... Hay Tanrm gene ne syleyeceimi ardm. Kusura bakma, sylemek istediim bu deildi. Titreyen sesi gene heyecann ortaya karmt. Onarlmas g bir gaf yaptnn farkna vararak, eliyle fkeli bir iaret yapt. Daha sonra pencereye gitti ve yanaklar ellerinin iinde, dirsekleri pencerenin pervazna dayal bir durumda dalgn dalgn darya bakt. Darya, baheye bakar krler gibi bakyor iindeki frtnay dindirmeye alyordu. Lara t masasnn evresinden dolaraak ilerledi ve Yuri' nin birka adm tesinde odann ortasnda durdu. Kendi kendine konuuyormu gibi yumuak bir sesle, te benim korktuum da buydu ve korktuum bama geldi. Ne byk bir hata! Yeter artk Yuri Andreyevi daha fazlasn sylemeyin. Sonra t masasna doru koarak, Grdnz m ne yaptm. Sizin yznzden oldu bu. Bluzlarnn biri tnn altda dumanlar kararak yanyordu. Gen kadn sert bir tavrla ty kaldrarak yerine koydu. Sonra da Yuri'ye dnerek: Yuri Andreyevi, ltfen kendinize gelin. Matmazelin odasna gidip bir bardak su iin. Sonra gene buraya gelin ama hep sizi grmek istediim ekilde olun. Bunu yapabilecek gcnzn olduuna inanyorum. Ltfen byle yapn. Daha sonra aralarnda buna benzer herhangi bir konuma olmad. Bir hafta sonra da Lara, Yuri'ye veda ederek Moskova'ya doru yola kt.

Ksa bir sre sonra Yuri de yola kmaya hazrlanyordu. Hareketinden bir gece nce korkun bir frtna balad. Frtnayla birlikte saanak halinde yamur yayordu. Frtnann uultusuyla yamurun grlts birbirine karyordu. Yamur dik bir ekilde yaarken bazen rzgrn etkisiyle yn deitirerek iddetli bir ekilde evleri ve sokaklar dvyordu. Gkgrltleri birbirini izliyor, birbiri ardndan akan imeklerin aydnlnda uzayp giden sokakta aalarn ayn yne doru eildii seiliyordu. Gece yars kapnn alnmas zerine Matmazel Fleury uyand. Korkuyla doruldu, kulak kabartt. n kap grltl bir ekilde alnyordu. Hay aksi! Koskoca hastanede kalkp kapy a-acak kimse yok. Bu i de benim zerimde. Btn bunlar hep grev anlaym yznden bama geliyor! diye dnd. Zhabrinskyler zengin aristokratlard, evet ama ya hastaneye ne demeli. Oysa hastane halkn malyd. Peki ona sahip kmas gerekenler neredeydi? Szgelimi salk servisi nerelerdeydi imdi. Herkes kimbilir hangi delie tklmt imdi? Hastanede pek doktor, hemire kalmamt ama yine de pek ok hasta vard. rnein st katta ameliyathane olarak kullanlan odada iki aya da kesilmi biri vard. Alt kattaki amarhanede bir sr dizanterili hasta yatyordu. Ustinya denilen o eytan kar ise dostlarn ziyarete gitmiti. stelik frtnann gelmekte olduunu grmesine karn gitmiti. imdi de frtna kt ya, ite sana geceyi darda geirmek iin frsat. ok kr kapnn alnmas kesilmiti. Herhalde gelenler kapnn almayacan anlayp gittiler. Byle bir havada sokaa kmak da bir cesaret ii. Acaba gelen Ustinya myd? Ama hayr, Ustinya olamazd, nk onda anahtar vard. Aman Tanrm, yeniden almaya baladlar. Yuri'ye bir ey sylemek hakszlk olur, nk o yarn erkenden Moskova'ya gidecek, hatta dnceleriyle imdi oradadr bile. Pek ya Gaullin, ona ne demeli? Bu kadar grltnn arasnda nasl da uyuyabiliyordu, Yoksa uyanmt da kalkp kapy onun amasn m bekliyordu. Galiuin mi? O da nereden kt imdi. Galiullin imdi ook uzaklarda olmalyd. Buradan ayrlah ok olmutu. Uyku sersemliiyle onu dnmt mutlaka. Onu Yuri Jivago ile birlikte sivil olarak giydirmi; yollarn, kylerin, kasabalarn durumunu iyice renip gizlice yola karmlard oysa. Asker kaaklar, Biryuchi istasyonunda Komiser Gintz'i lin ederek ldrdkten sonra onu az aramamlard. Galiullin'i Melyuzeyevo'ya kadar takip etmi, sonra da izini kaybetmilerdi. O srada kasabadan tesadfen bir zrhl tmen gemekteydi. Eer bu birlik olmasayd asiler Melyuzeyevo'yu yerle bir edeceklerdi. Askerler kasabay savunarak asileri geldikleri yere kamak zorunda brakmlard. Frtna sona ermek zereydi. Gkgrltleri daha az duyuluyordu. Yamur da hzn kaybetmiti. Birikmi yamur sular sakin arltlar kararak aa yapraklarndan ve saaklardaki oluklardan akyordu. akan bir imek sanki bir eyler aranyor-mu gibi Matmazel Fleury'nin odasnda bir an durdu. Bir sredir alnmayan kap bu arada yeniden alnmaya balad. Anlalan birinin yardma ihtiyac vard. Yamur yeniden iddetlendi. Matmazel Fleury kendi sesinden korkarak kapy alana geliyorum! diye bard. Sonra kapdakinin kim olabileceini dnd ve hemen yatandan frlayarak terliklerini giydi. Jivago'yu kaldrmak iin onun odasna doru kotu. Bir yandan da gelenin Lara ya da Galiullin olduunu dnyordu. Jivago da yakt bir mumla aaya iniyordu. Matmazel Franszca konuarak, Doktor, birisi kapy alyor. Tek bama inip amaktan korktum, dedi. Sonra da Rusa devam etti, Belki Lara ya da Galiullin gelmitir. Kapnn alnmasyla uyanan Yuri de gelenin tandk biri olduunu dnyordu. Ya Galiullin kamay baaramamt ya da Lara yoluna devam etmektan vazgeip konaa dnmt. Tala geldiklerinde Yuri elindeki mumu Matmazel Fleury' ye verdi ve kapnn demir srglerini ekti. Kapy at. Rzgrn iddetiyle kap ardna kadar ald ve mumu sndrd. Souk yamur damlalar ikisinin de yzne arpt. Yuri ile Matmazel karanla doru Kim o? Kim var orada? diye birka kez seslendiler. Karlk veren yoktu. Az sonra ayn darbeler evin baka bir tarafndan duyulmaya balad. Arka kapdan ya da baheye alan pencerelen geliyor gibiydi sesler.

Yuri, Sanyorum rzgrn sesi bu, dedi. Yine de iyice e-min olmak iin evin arkasna da bakalm. Siz gidip oraya bakarken bende burada bekleyeceim. Herhangi bir kimse varsa karmayalm. Matmazel evin arka tarafna doru giderken Yuri de kapnn dna kt, verandann saann altnda durdu. Karanla iyice alan gzleri afan skmekte olduunu farketmiti. Kasabann zerindeki birok bulut, rzgrn etkisiyle kayor gibi uuyordu. ylesine alaktan uuuyorlard ki neredeyse aalarn dallarna srtnecekler gibi geliyordu insana. Aalar da rzgrn yn dorultusunda eiliyorlard. Aalar bu ekilde grenler; gkyzn spryorlar sanabilirdi. Yamur evin tahta kaplamalarnda saklyordu. Kuruni renkli bu kaplamalar sland iin simsiyah grnyordu. Matmazel geri dnd. Yuri, Ne haber? dedi. Matmazel, Hakknz var galiba, diye karlk verdi. Etrafta kimsecikler yok. Btn evi dolatm. Ihlamurun dallarnn arpt amarhanenin penceresi krlm, yerler su iinde kalmt. La-ra'nn odas da ayn durumdayd. Her taraf su iindeydi. Odann pancurlarndan birisi yerinden km, rzgrn etkisiyle durmadan arpp duruyor. Biz de birileri kapy alyor sandk. Olup biten bu. Bir sre daha konutuktan sonra yatmak zere odalarna dndler. kisi de kapnn gerekten alnmamasna zlm gibiydi. kisi de kapy atklarnda o ok yakndan tandklar kadnn gireceini ummutu. Yamurdan iliklerine kadar slanm ve souktan donmak zere bir durumda ieriye girecek olan Lara, stn ban silkmeye alrken ikisi birden onu soru yamuruna tutacaklard. Sonra stn ban deitirmek zere odasna kacak, ksa bir sre sonra da dnerek henz snmemi olan sobann banda bir yandan kurulanmaya alrken bir yandan da bandan geenleri yer yer kahkahalarla anlatacakt. kisi de byle bir durumla karlaacandan o kadar emindi ki kapy kapattklarnda hl onun glgesini sokan kesinde grr gibiydiler. Scanned by hlecter Biryuchi istasyonunda meydana gelen olayda herkes dolayl bir ekilde de olsa telgraf memuru Kolya Frolenko'nun sorumluluunun bulunduunu kabul ediyordu. Kolya, Melyuzeyevo'daki saat tamircisinin oluydu. Melyuze-yevo halk onu ocukluundan beri tanrd. Hele Matmazel onu ok daha iyi tanrd. Kolya ocukluunda uaklardan birinin evinde kalyor ve Matmazelin gzetimi altnda zaman zaman Konte-s'in iki kzyla birlikte oyun oynuyordu. Fanszca'y da bu sralarda renmiti. Kasabada herkes onu ceketsiz ve apkasz grrd. Hava nasl olursa olsun o ceketsiz ve apkasz olurdu. Ayaklarnda ise keten ayakkablar olurdu. Genellikle bisikletle gezerdi. Bisikleti direksiyonunu tutmadan, hafife geriye eik bir durumda ellerini gsnn zerinde kavuturarak idare ederdi. Kasabann sokaklarnda, yollarnda bu ekilde dolaarak telgraf direklerinin durumunu kontrol ederdi. O sralarda Melyuzeyevo'da birka evde telefon vard. Bunlar bir hatla istasyona balyd. Bu hatta istasyondaki odasndan Kolya ynetiyordu. leri olduka youndu. stasyon mdrnn bulunmad zamanlarda yalnz telgraf ve telefonlar balamakla yetinmez, ayn odadan ynetilen yol ve makas iaretlerini de kullanrd. ok sayda alet kullanmas sonunda Kolya kendine zg kimsenin kolay kolay anlayamad kfrl bir dil uydurmutu. -ine gelmeyen bir soruyu yantlamamak ya da gereksiz, anlamsz bulduu konumalara katlmamak iin bu dili kullanrd. Sylentilere gre olaylarn kt gn de hep bu dille konumutu. Galiullin'in tm uralarn boa karm, belki de farknda olmadan bu davranyla olaylarn ok deiik bir ekilde gelimesine neden olmutu. Galiullin kasabadan telefon etmi, istasyonda ya da istasyon civarnda bir yerde olan Komiser Gintz'le grmek istemiti. Gintz'le konumas mmkn olmaynca, Kolya'ya kendisi gelinceye dein komiserin harekete gememesi gerektiini, bunu ona sylemesini istemiti. Ancak Kolya o srada yaklamakta olan bir trene iaret verecei bahanesiyle bu szleri Komiser Gintz'e ak-tarmamt. Kolya bunun yannda gelen bir trenin istasyona girmesini de geciktirmiti ki bu trende Biryuchi'ye takviye iin arlan Kazak askerleri

bulunuyordu. stasyonda inen Kazak askerlerinden honutsuzluunu da gizlememiti Kolya. stasyonda ar ar ilerleyen tren gelip idare binasnn nnde durmutu. Kolya yeil uha perdeyi am darya bakyordu. Perdenin kenarlarnda Ulatrma Bakanl'nn armas ilenmiti. Pencerede bulunan kaln cam srahiden bir bardaa su doldurup iti. Makinist onu grnce bir ba iaretiyle selamlamt. Kolya iinden pis herif diye sylendi, dilini karp, yumruunu sallad. Makinist sylemek istediini ok iyi anlamt. Ban trenden yana evirip, omuzlarn silkerek kendisinde herhangi bir hata olmadn anlatmak istemiti. Patron ben deilim, benim yapabileceim bir ey yok, demek ister gibiydi. Kolya da gene el kol hareketleriyle yle de olsa gene sen sorumlusun bu durumdan ve sen alan birisin! demiti. Atlar vagonlardan indirildi. Nallan tahta kpr zerinde tok sesler karyordu. Daha sonra peronun talar zerinde yryen atlarn nal sesleri duyuldu. Baz ahlanan atlar sonunda istasyonun sonuna doru gtrld. Burada terkedilmi, kullanlmayan iki vagon vard. Bu vagonlar ot brm bir ekilde pasl raylar zerinde duruyordu. Boyalar dkldnden, yamurun etkisiyle rm, kurtlarn kemirmesinin de etkisiyle artk tahtadan ok ormandaki aalar andryorlard. stasyonun hemen dnda Kazaklar aldklar emirle atlarna atladlar, isyanclarn bulunduu yne doru harekete getiler. Ksa srede kaak askerlerin evresi sarld. Onlarn silahlar da vard. Ancak ormanlk bir yerde at zerindeki kii daha heybetli grndnden, kllarn ekmi at zerindeki Kazaklar gren kaaklarn moralleri bozulmutu. Komiser Gintz emberin orta yerine doru ilerlemi, onlara hitap etmiti. Artk alkanlk haline getirdiinden onlara yurt sevgisi askerlik grevi gibi nazik konulardan sz etmiti. Ancak bu konutuklarnn dinleyenler zerinde hibir etkisi olmamt. Dinleyenler daha nce buna benzer laflar ok dinlemilerdi. Savan iinde pimi, eliklemi, deneyim kazanmlard. Tm bunlara ek olarak komiserin ad da dinleyicilerin houna gitmemiti. Ayrca Komiser Gintz'in ivesi de Almanlar' andryordu. Bundan da holanmamlard. Gintz konumasn uzattn farkt etmiti, ancak uzun konutuka konuyu daha iyi aklayabileceini umuyordu. Konuma uzadka da daha ok ateleniyordu. Bu arada konumasnn sonunda savurmay dnd tehditleri de savurmaya balad farknda olmadan. Bunun zerine dinleyenler arasndan kimileri sakin, kimileri fkeli pek ok ses duyulmaya balad. Yeter artk anladk., Gryorsunuz ya bizi korkutmaya alyor., Demek biz hainiz ha? Peki ya siz nesiniz?, Kimse ona aldr etmesin., Bu adam bir Alman., Bu bir casus., Kimliini gster bakalm. eklindeki konumalar giderek younlayordu. Daha sonra askerler Kazaklara dndler, Siz buraya dzeni korumak iin gelmediniz mi? Hadi tutuklayn bizi de iiniz bitsin. Ancak Gintz'in konumas Kazaklarn da houna gitmemiti. Adamn konumasna hakin hele., Adama bak be! Yahu bu adam kendini ne sanyor? gibi mrldamalar da Kazak askerleri arasnda dolamaya balad. Klcn knna sokan bazlar atlarndan inerek isyanc askerlerle kucaklamaya balad. Bu durum baz Kazak subaylarn endielendirdi. Komiser Gintz'e Buradan yavaa ekilip gidin. Durun istasyondaki otomobili getirtelim, ona binip hemen uzaklasn buradan. Gintz sylenenleri dinledi. Ancak byle bir korkak gibi gizlice kamay gururuna yediremiyordu. stasyona doru, gizlenmeye gerek duymadan yrmeye balad. Gururu nedeniyle korkusuna ramen komuyor, hatta acele bile etmiyordu. stasyona iyice yaklamt. Ormann kenarna gelince evresine gz gezdirdi. syanc askerler ellerinde silahlaryla peinden geliyorlard. Bunun zerine daha hzl yrmeye balad. Peinden gelenler de hzlandlar. Kullanlmayan vagonlarn yanna gelmiti. Bunlarn arkasna geip komaya balad. Kazak askerlerini getiren tren ekildiinden yol botu. Onun komas zerine peindeki askerler de komaya balad. Kolya ile istasyon Mdr, Gintz'e bararak, iaretler yaparak istasyon binasna girmesini istiyorlard. Onu orada rahatlkla koruyabilirlerdi. Ancak Gintz'in gururu bunu da engelledi. Tad onur duygusu kamasn engelliyordu. O tad bu duygunun etkisiyle kendini kurtaracak olan yola sapmad. Kalbinin arpntsn yattrmaya alarak, Onlara dmanlar olmadn, kendilerine gelmelerini

sylemeliyim, diye dnd. Bu adamlarn gz dnmt; onlar durduracak bir eyler yaplmalyd. Komiser Gintz istese birka adm tedeki istasyon kapsndan ieri girip yaamn kurtarabilirdi. Ancak o byle davranmad. Son aylarda yaplan birok toplantda konumalar yapmt. Bu konumalarda da baarl ve etkileyici olduunu dnyordu. Bunun iin, istasyonun hemen giriinde bulunan ve yangnda kullanlmak zere ii daima su dolu olan byk su fsnn zerine kt. Karmakark birka acndrc sz syledi. Syledii szlerle onlarn yrklerine hitap ettiini sanyordu. Fakat askerler onun kap kurtulma umudu varken gsterdii bu cesaret karsnda arp kalmlard. Onun syledii abuk subuk szlerden etkilenmelerinin laf bile edilemezdi. Tfeklerini indirdiler. te ne olduysa bu srada oldu. zerine kt fnn iyice kenarna basan Gintz, kapan fnn iine doru kaymasyla dt. Bir aya fnn iinde biri dnda ata biner gibi fnn kenarnda kald. Askerler onun bu komik durumu karsnda kahkahalarla gldler. Bu arada en nde olan, Gintz'in boynuna bir kurun skt. Dierleri de koup snglerle delik deik ettiler ama bu abalar bou-nayd. Kurunu yedii an Gintz lmt. XI Matmazel Fleury telefonda Kolya ile konuuyordu. Eer Doktor Jivago iin rahat bir yer ayarlamazsan her eyi sylerim ve bu da senin iin hi de iyi olmaz. Kolya ise her zamanki gibi davranyor Matmazel'le konuurken, bir yandan da baka bir balant kurmaya alyordu. Pskv, Pskov beni duyuyor musunuz? Konuun. Ne isyanclar canm? Ne eli? Matmazel siz ne diyorsunuz Tanr akna... Hepsi aka bunlarn... Otuz alt virgl sfr sfr on be... Lanet olsun gene balant koptu... Alo alo... itemiyorum. Ne gene siz misiniz Matmazel? Size syledim ya istasyon mdryle konuamam. Siz kendiniz telefon edin... aka aka, hepsi aka bunlarn. Otuz alt... Lanet olsun aradan kar msnz. Beni rahat brakn... Matmazel Fleury ise hattn dier ucundan bozuk Rusa'syla unlar sylyordu. yle Pskov, Pskov deyip benim gzm bo-yayamazsn. Ben senin ne mal olduunu ok iyi biliyorum. Yarn eer doktora iyi bir yer bulamazsan ne yapacam ok iyi biliyorum ona gre. XII Yuri'nin yola kt gn insan boacakm gibi ar bir hava vard. Bir gn ncekine benzer bir frtna patlayacak gibiydi. Kapkara gn altnda istasyon civarndaki kerpi evler ve kaz srleri bembeyaz grnyordu. Yerler ayiei ekirdei kabuklaryla doluydu. stasyonun nnde geni bir dzlk vard. Buradaki otlar -zerinde byk bir kalabalk beklenti halindeydi. Hepsi de istedikleri yere gidebilecekleri bir treni beklemekteydi ve bazlar haftalardr buradayd. Kuruni renkli kaln ceketli ihtiyarlar, gruplarn arasnda dolayor, yeni bir haber olup olmadn aratryorlard. Ondrt yandaki iki gen, kabuklan soyulmu st dallarn ellerinde dndryor, uyandklar yerden bir sry gzleyen obanlar andryorlard. Bunlarn kk kardeleriyse gmleklerini pembe klarnn stne dek syrarak kalabaln arasnda kouturuyorlard. Anneleri ise oturduklar yerde ayaklarn dmdz uzatm emzikli ocuklarn gslerine bastrmlard. Yuri ve istasyon mdr; istasyonun nnde ve iinde, oturmu ya da uzanm yolcularn arasndan zerlerine basmamak iin byk aba harcayarak geiyorlard. Mdr, Sen ate balaynca buray grecektin. Hepsi koyunlar gibi katlar. u grdn dzlkte tek bir insan kalmad. Topran yzn ancak o zaman grdk. Drt aydr bu kalabalk yznden topra gremiyorduk. Gintz ise tam burada yatyordu, diyor ve anlatmasn srdryordu. Savata pek ok benzeri olayla karlatm iin artk bylesi olaylar kanksadm dnyor olabilirsiniz ama inann ki ok zldm. zntmn nedeniyse olayn samal. Gintz onlara ne yapmt ki? Ama adamlar insanlktan kmlard. Galiba ailesinin de tek ocuuymu Gintz. imdi de ltfen saa dnelim. Tamam ite imdi benim broma geldik. Bu trene binmeniz olanaksz. Ezilip lebilirsiniz yoksa. Ben sizi

yakn istasyonlara giden baka bir trene bindireceim. Bu tren u anda hazrlanyor. Yalnz trene bininceye dein kimseye bir ey sylemeyin. Yoksa daha biz vagonlar birbirine balamadan halk sizi paralar. Sukhunichi'de ise aktarma yaparsnz. XIII stasyon mdrnn szn ettii tren daha geri geri depodan kp istasyona doru ilerlemeye baladnda, halkn hcumuna urad. stasyonun nndeki kalabalk, hzl bir biimde trene ulamak zere kouuyordu. Birbirlerini itip kakyor, yerlerde yuvarlanyor, kaplarndan pencerelerinden trene girmeye alyorlard. Vagonlarn tepesi, basamaklar her taraf dolmutu. stelik daha istasyona girip durmadan olmutu, tm bunlar. Yuri ise bir mucize eseri bir sahanla ulaabildi. Sonra kendisinin de anlayamad bir ekilde koridora geti. Sukhunichi'ye kadar da o koridorda bavulunun zerinde oturarak gitti. Frtna bulutlar datmt. Yakc gne klarnn altndaki tarlalar parl parl parlyordu. Bu tarlalarda tmekte olan crcr bceklerinin sesleri trenin grltsn bile bastryordu. Pencere ve kap nlerinde duran yolcular gne klarnn ieriye girmesini engelliyor, ierdekilerin karanlkta kalmasna neden oluyordu. kier ikier, er er yan yana duran bu insanlarn glgeleri yere, vagon sralarna ve blmelerine vuruyor, kar pencerelerden de trenin parasymlar gibi yol boyunca trenle birlikte gidiyordu. Trendeki insanlarn durumlar ok farklyd. Kimisi arklar sylyor, kimisi barp aryor, kimileri de kfrediyordu. Bunlara her gelinen istasyonda trene binmek isteyenlerin yalvarmalar ekleniyordu. Bu grltler giderek artyor ve adeta dayanlmaz bir hale geliyordu. Frtnal bir denizin uultusunun andryordu. Fakat sonra aniden bir sessizlik ortal kaplyordu. Bu durum zellikle yeni girilen bir istasyonda yaanyordu daha ok. Sessizlii ise peronda koumakta olanlarn ayak sesleri, bagaj vagonunda yaplan tartmalar ve birbirlerine veda edenlerin sesleri bozuyordu. Yuri kalabalk nedeniyle pencereye yaklap gremiyordu a-ma, sanki kendisine postalanm bir mektup gibi aalarn kokularn duyabiliyor, varlklarn hissedebiliyordu. Olduka yakn olmalydlar bu aalar ve herhalde tozdan beyazlam dallarn vagonlara doru uzatyorlard. Yol boyunca hem kalabalk ve grlt, hem de aalarn varlklarn bildiren kokular devam etti. XIV Sukhunichi'ye geldikleri akam saygl bir hamal Yuri'yi klandrlmam yollardan geirerek, yeni gelmi olan bir trenin i-kinci mevki vagonuna yerletirdi. Bu tren henz tarifede bile yoktu. Hamal elindeki anahtarla vagonun kapsn henz amt ki kondoktr grnd ve Yuri'yi eyasyla birlikte darya atmak istedi. Fakat Yuri bir sre dil dkerek adam ikna etmeyi baard. Bunun zerine hemen ortadan kayboldu. zel olarak hazrlanm olan bu trenin gizemli bir hali vard. ok hzl gidiyor ve istasyonlarda pek durmuyordu. Durduu istasyonlarda ise ok az bekliyordu. Silahl bir muhafz birlii dndaki yolcusu yok denecek kadar azd. Yuri'nin girdii kompartman rafn zerine yerletirilmi bir mumla aydnlatlmt. Yar ak pencereden giren rzgr, mum alevini saa sola sallyordu. Mum, kompartmann Yuri dndaki tek yolcusu olan sarn delikanlnnd. Kollarnn, bacaklarnn u-zunluuna baklrsa olduka uzun boyluydu. Bu uzun kol ve bacaklar ise eklem yerlerinden itibaren srekli hareket halindeydi. Vidalar iyice sktrlmad iin oynayan aletleri andryordu bu haliyle. Pencerenin yannda uzanp yatyorken Yuri'nin ieriye girmesiyle terbiyeli bir tavrla toparland. Oturduu kanepenin altnda tahta bezine benzer bir ey grlyordu. Yuri bu beze benzettii eyin bir ucunun kprdadn farketti bir sre sonra. Ve kanepenin altndan yass kulakl Setter cinsi bir kpek kt. Yuri'yi koklad ve uzun uzun yzne bakt. Sahibinin rahat hareketlerini andrr bir ekilde kompartmann iinde bir ileri bir geri komaya balad. Ancak sahibinin emri -zerine tekrar kanepenin altna girerek bezin zerine kvrlarak yatt.

Yuri ancak o zaman kompartmann asksna asl tfek klfn, fiekledii ve tka basa dolu av antasn farketti. Demek ki delikanl avdan dnyordu. Konukan biri olan delikanl glmseyerek Yuri'yle konumaya balad. Bir yandan da dikkatli bir ekilde onu inceliyordu. Delikanlnn sesi insann sinirlerini bozacak denli inceydi. Bir Rus'a benzemesine karn dili bir yabancy andryordu. Baz harfleri yanl telafuz ediyordu. Zaman zaman gsterdii abayla bu hatasn dzeltiyor, ancak az sonra ayn hataya yeniden dyordu. Yuri adamn konumasndaki bu gariplii anlamaya alyordu. Bu konuda bir eyler okumutum ama bir trl anmsayamyorum. Sanrm bir beyin rahatszl buna neden oluyor. Ama neden ne olursa olsun adamn bu konumas ok komik, insan glmemek iin kendini zor tutuyor. Adam gcendirmemek iin yaplacak en iyi i uyumak galiba, diye dnd. Yuri oturduu kanepenin kuetine trmand. Bu arada delikanl: sterseniz mumu sndreyim, sizi rahatsz etmesin, dedi. Yuri onun bu nerisini sevinerek kabul etti. Hemen ardndan kompartman karanla gmld. Kompartmann penceresiyse yar ak duruyordu. Yuri, Pencereyi kapatmam ister misiniz? Hrszlardan korkmuyorsunuz deil mi? diye sordu. Ancak yant veren olmamt. Sorusunu tekrarlayan Yuri gene yant alamaynca bir kibrit akarak aaya bakt. Yol arkadann uyuduunu sanyordu. Ancak delikanl olduu yerde oturuyordu ve gzleri de akt. Bir kez daha sordu. Delikanl; hrszlardan korkmadn alnacak herhangi bir eyi olmadn, havann scak olmas nedeniyle de pencerenin ak kalmasn yelediini belirtti. Yuri, Ne tuhaf bir adam bu, diye dnd. Karanlkta konumaktan holanmyor galiba. Ama bu seferki konumasnda hata yapmad. XV Yuri bir nceki haftann yorgunluu nedeniyle hemen uyuyacan dnyordu ama ancak sabaha kar uyuyabilmiti. Uyuyuncaya kadar kafas karma kark dncelerle alkaland durdu. Bu dnceleri arasnda yalnzca ikisi dierlerinden farkl bir ekilde kendilerini hissettiriyordu. Bunlarn birincisi Tonya ile ilgili dnceleriydi. tenlik ve tertemiz bir sevgiyle dopdolu bir yaamlar vard onunla. Onunla birlikte geen zamanlar huzurla, sevgiyle doluydu. ki yl sreyle ayr kald bu yaama bir an nce dnmek istiyor, bu yaam kaybetmekten korkuyordu. kincisi ise devrime kar duyduu yaknl ve ballkt. Devrim onda byk bir coku uyandrmt. 1905 yl simgeci air Blok hayran niversite rencilerinin dledii ekilde bir devrimdi bu. Yeni bir yaamn belirtilerini iinde tayordu. Yuri 1912-1914 yllar arasnda Rus sanat ve dnce yaamnda kendisini gstermeye balam olan yeniliklere dnmek ve bu konudaki gelimeleri de yakndan izlemek istiyordu. Kafasn kartran bir dier nemli konu da Hemire Anti-pova'nn durumu idi. Lara Antipova sava nedeniyle hi de istemedii ve dnmedii bir yaam srdrmeye balamt. Yaamnn alt st olmasna karn ne ikyeti oluyor ne de kimseden yardm istiyordu. Kendi halinde, iine kapankt. Onun bu suskunluu ise yaamndan honutsuzluunun bir gstergesi gibiydi. Yuri tm yaam boyunca herkesi sevmek, onlara yaknlk gstermek iin aba gsterdii halde Lara'dan uzak durmak iin elinden geleni yapm, ona k olmamak iin olaanst aba gstermiti. Tren olanca hzyla ilerliyor, ak pencereden giren rzgr Yuri'nin salarn kartryor, tozlarla dolduruyordu. Her durulan istasyonda gndz andrr bir ekilde kalabaln homurtalar duyuluyordu. Her istasyonun deimeyen zelliklerinden biri de hlamur aalarnn hrts ve kokuuydu.

XVI

Yuri sabah ok ge uyand. Neredeyse len olacakt, saat onbiri geiyordu. Yol arkada, huzursuzlanmaya balayan kpeini Prens Prens, diyerek yattrmaya alyordu. Yuri gece boyunca kompartmana kimsenin girmediini, grnce armt. Tren imdi Kaluga ilini terketmi artk Moskova ili snrlarna girmiti. Yuri bu blgedeki istasyonlarn adlarn ocukluundan beri biliyordu. Savatan nce yapt gibi dikkatli bir ekilde tra oldu, elini yzn ykad ve yerine dnd. Yol arkadann davet ettii kahvalt masasna oturdu. imdi onu daha iyi inceleyebilecekti. Delikanlnn en nemli zellii ok konukan olmas ve konuurken srekli elini kolunu hareket ettirmesiydi. Evet ok konuuyordu ama bu konuma gr alveriinde bulunmak, bir dnceyi aklamak gibi amalara ynelik bir konuma deildi. Daha ok ses karmak iin, laf olsun diye yaplan bir konumayd. Konuurken sanki yayl bir eyin stnde oturuyormu gibi ikide bir zplyor, elini dizine vuruyor, gzlerinden ya gelircesine glyor, grltl kahkahalar atyordu. Konumasna gece yapt gibi balamt. Dncelerinin hibir mant yoktu. Zaman zaman kendisine hi sorulmad halde, gizli kalmas gereken zel sorunlarn aklyor, bazen de kendisine sorulan ok masumane sorular bile yantlamaktan kanyordu. Zaman zaman karsndakini etkilemek iin yalan da syledii hissediliyordu. Ben nl bir devrimcinin yeeniyim, diyordu. Ancak annesi ve babas arlk yanlsyd. Cepheye yakn bir kyde ok geni topraklar vard. Daysnn hkmet evrelerinde tandklar olmas nedeniyle ailesi herhangi bir zarar grmemiti. Kendisi de days gibi dnyordu. Sanat, politika ve yaam biimi konusunda ar grler vard. Kendisini Dostoyevsky'nin Ecinniler romanndaki Peter Verkonesky'ye benzetiyordu. Yuri yava yava delikanly tanmaya balamt. O kadar ki onun ne zaman, neden sz edeceini bile tahmin edebilir olmutu. Delikanl kendi topraklarnn bulunduu yerde avlanm, o-radan dnyordu. ok iyi nianc olduunu syleyerek bu konuda bir hayli vnd. Sakat olduum iin beni askere almadlar, yoksa ok yararl olurdum mutlaka, diyordu. Yuri'nin ne sakatl der gibi yzme baktn grnce de, Ne? Anlamadnz m yoksa? diyerek aknln belirtmiti. Sonra da cebinden kard iki kart ona uzatmt. Kartlardan birinde delikanlnn ad yazlyd Maksim Aristarkhovi Klintsov Pogorevshikh. Delikanl, Daymla ayn ad tayoruz. Bunun iin sizden beni Pogorevshikh diye armanz rica ediyorum, dedi. kinci kartta ise dzenli izgilerle birbirinden ayrlm blmelerde izgili el ve parmak resimleri vard. Sar ve dilsizlerin kulland bir alfabeydi bu. Yuri imdi her eyi anlamt. Pogorevshikh Hartman'n ya da Ostrogradsky'nin sar-dilsizler iin kurmu olduklar okulun ok yetenekli bir rencisiydi. Konumay iiterek deil, grerek, dudak ve yz hareketlerini izleyerek renmiti. Konuulanlar kansndakinin dudak hareketlerinden anlyordu. Bunun zerine Yuri onun nerede avlandn ve nereden geldiini de anmsayarak: Size bir ey soracam. Ama isterseniz ya-ntlandrmayabilirsiniz. Zyzushinova Cumhuriyeti'nin kuruluuyla ilginiz var m? Nereden anladnz?.. Blazheiko ile tantnz m yoksa?.. E-vet ilgim var. Bu Cumhuriyet'in kurulmasnda benim de katkm oldu. Kahkahalarla glmeye balayan Pogorevshikh ellerini dizine vuruyor, vcudunun st ksmn saa sola sallyor, bir yandan da anlatyordu. Anlattklarysa inanlmas g avclk yalanlan ve anariste grleriydi. Blazheiko benim iin yalnzca bir bahaneydi. Zybushinova'ay ise dncelerimi uygulayabileceim bir yer olduu iin semitim, diyordu. Sonra da bilgie bir tavr taknarak; ok yaknda Rusya'da kanl bir ayaklanma olacak, ok kan dklecek! dedi. Yuri onun bu sylediklerine inanyordu. Gerekten de Rusya kanl bir ayaklanmann eiindeydi ama bu ocuk yataki delikanlnn byle bilgie bir tavr taknmas hi houna gitmiyordu. Tm bu syledikleriniz doru olabilir. Yalnz unu unutmayalm ki gl bir dmanla kar karyayz. Bylesi olaylar iin uygun bir zaman deil. Bir felaketten kurtulmadan bir bakasna saplanmak hem lkemiz hem de bizler iin hi de iyi iyi olmaz. Bence nce yaplmas gereken ey barn, huzurun salanmasdr. Pogovershikh, ok iyi niyetlisiniz, dnceleriniz de ok gzel, ama unu unutmaynz ki, karklk da kurulmasn istediiniz dzen kadar normal bir eydir. Yaplar nasl

yklyorsa, dnceler de yklabilir ve yklmaldr. lkemizde henz her ey yeterince yklm deil, yle bir ykm olmal ki ayakta tek bir ey kalmamal. te o zaman bu ykntlarn arasndan sapasalam bir bir yap oluturulabilir. Ortaya kacak devrimci bir hkmet her eyi yoluna koyar. Yuri dehet iinde kalmt. Bu tr samalklar daha fazla dinleyemedi ve kalkp koridora kt. Hz ittike artmakta olan tren artk Moskova'nn banliylerinde ilerliyordu. Durmakszn alnan ddk sesi arasndan geilen kayn aalarnn arasnda yanklanyor, yazlk kkler bir sinema eridi gibi hzla kayboluyorlard. Yuri ite tam bu srada gnlerdir ilk kez kendisini neyin beklemekte olduunun ayrdna vard. yldan bu yana yaad o-laylar, sava ayaklanmalar ve ardndan devrim. Yanan, yaklan kyler, ehirler, kasabalar. Dklen onca kan, karlat korkun lmler, yaralanmalar. Tm bunlar, hibir anlam olmayan gereksiz eylerdi. stelik kendisinin yl boyunca yaamn anlam demek olan evinden ayr kalmasna neden olmulard. te imdi tren hzla onca zledii yaama doru gtryordu onu. Sevdiklerine, yaknlarna kavumak yaama yeniden balamak gibi bir eydi. Tren imdi aalarn arasndan gemiyordu. Bir dzlkte yol alyorlard. Bu dzln biraz ilerisinde zeri patates tarlalaryla kapl geni bir tepe grnyordu. Tepenin sonuna doru, tarlalarn bittii yerdeyse camlar indirilmi liman seralar grlyordu. Gnein parlak klar bu camlarda yansyor, alev alev parldyor-du. Trenin arkasnda kalan ynde siyaha yakn mor renkli bulutlar gkyznn nemli bir blmn karartmt. Ksa bir sre sonra da bu bulutlardan yamur damlalar dklmeye balad. Damlalar gne nn altnda parl parl parldyorlard. Hzl bir ekilde den damlalarn grlts trenin tekerleklerinden kan grltye karyordu. Hzn artran yamur trene yetimeye, ondan geride kalmamaya alr gibiydi. Yuri dalgn bir ekilde dnr ve yamuru seyrederken; birden bire Kurtarc sa Kilisesi ve kentin kubbeleri grnd. En son atklar tepeden sonra ise her ey bir tablo gibi ortaya kt. Kompartmana giren Yuri Moskova'ya geldik. Haydi hazrlanalm, dedi. Pogorevshikh yerinden srayarak kalkt ve srt antasn aarak kartrmaya balad. kard besili bir yaban rdeini Yuri'-ye uzatarak, Ltfen bunu hatram olarak aln. Sayenizde ok gzel bir yolculuk yaptm. Yaantm boyunca byle gzel zaman geirdiimi anmsamyorum, dedi. Yuri tm srarlarna karn onu caydramad. Sonunda Peki bunu sizden eime bir armaan olarak gtreceim, diyerek raz oldu. Pogorevshikh neeyle, ok gzel ok gzel, evet en gzeli bu onu einize gtrn, diyerek sevincini sramayla ve o kadar grltl bir ekilde dile getirdi ki Prens de yatt yerden kalkp sahibinin neesine katld. Tren de bu arada istasyona girmiti. Vagonun ii sanki gece olmu gibi kapkaranlk kesildi. Pogorevshikh yaban rdeini bir afi parasyla paketleyerek Yuri'ye uzatt. Scanned by hlecter ALTINCI BLM

MOSKOVA'YA DN I

Yolculuk boyunca Yuri'ye tren ilerliyor, zaman ise duruyor gibi gelmiti. Onu ve eyalarn tamakta olan araba Smolensk arsnn kalabal arasnda ilerlemeye alyordu ve akam olmak zereydi. Oysa Yuri'ye henz lenmi gibi geliyordu zaman. ok sonralar Yuri bu ansn deerlendirirken o saatlerdeki kalabaln bir alkanlk sonucu topland sonucuna varmt. nk arda alnp satlacak bir ey bulunmad gibi tezghlarn zerleri de botu. Dkknlarn ounun kepenkleri indirilmiti. Birounda kilitleme

gerei bile duyulmamt. Kimsenin sprmeyi dnmedii alan p ynlaryla dolmutu. 1917 Sonbaharndan bu yana birok deiiklik olmutu alanda. Temiz bir ekilde giyinmi ihtiyar kadnlar ve erkekler duvar diplerine dizilmi ve kimsenin ilgisini ekmeyen, alma gereini duymad baz eyler satmaya alyorlard. Bunlar; kttan yaplm iekler, cam kapakl kk yuvarlak ibrikler, siyah tlden yaplm dantelli gece elbiseleri, kapatlm bakanlklarn niformalar gibi eylerdi. Yoksul insanlarn satmaya altklar ise ok daha yararl eylerdi. Bunlarn arasnda karneyle verilen ve ok abuk bayatla-yan siyah ekmek dilimleri, eker paralar, ikiye blnm dk kaliteli ttn paketleri gibi eyler vard. nsanlarn akllarndan geiremeyecei trde eyalar elden ele dolayordu. Her el deitiren mal ise biraz daha pahalanyordu. Araba alann yanndaki sokaklardan birine sapt. Arkalarnda kalan ve batmakta olan gnein nlar srtlarna vuruyordu. nlerinde bir yk arabas vard. Bir at, bo olan bir arabay, parke talarnn zerinde zplatarak ve grltyle ekiyordu. Birok ara sokaktan getikten sonra iki sokan kesitii yerde Yuri'nin evinin nnde durdular. Yuri soluunun kesileceini sanyordu. Kalbi hzl hzl arpyordu. Kapya yaklat ve zili ald. Kimse kmamt. Daha sonra bir kez daha ald, gene kimse kmad. Telalanan Yuri ksa aralklarla srekli bir ekilde almaya balad kapy. Alan kapnn nnde Tonya belirdiinde bile hl kapy alyordu. Birdenbire karlanca ikisi de ksa bir aknlk an geirdi. Ta kesilmilerdi sanki. Sonra attklar lklar kendileri de duymayarak kucaklatlar. Biraz sonra da ikisi de birbirinin szn keserek konumaya balad. Syle bakaym bana, herkesin salk durumu iyi mi? Evet, evet, hi merak etme. Herkes ok iyi. Sana nasl da sama sapan eyler yazdm. Bala beni. Neyse bunlar daha sonra da konuuruz. Niin telgraf ekmedin? Eyalarn yukar Mar-kel tasn. Sen kapy Yegorovna amad diye telalandn deil mi? Kendisi kye gitti. Sen zayflamsn ama Tonya. Ne kadar da gen ve gzel grnyorsun. Bak arabacy unuttuk. Dur da parasn vereyim. Yegorovna kye un getirmeye gitti. Dier hizmetileri de kardk. Simde evde tek bir hizmeti var, o da Sasha'ya bakyor. Herkes geleceini biliyor. Hepsi de seni sabrszlkla bekliyor... Gordon, Dudorov, dierleri... Sasha nasl, iyi mi? Tanrya kr ok iyi. Biraz nce uyand. Hemen git onu gr diyeceim ama... Hem stn ban toz toprak iinde, hem de sokaktan geliyorsun. Biliyorsun bu ara tifs salgn var... Baban evde mi? Nee! Sana kimse yazmad m? Kendisi imdi le Komitesi' nde. Sabahtan gece yarlarna kadar alyor. Hem de le Komitesi Bakan. Tabii sen de inanamyorsun deil mi? Arabacnn parasn verdin mi? Hey Markel! Markel! Ellerindeki sepet ve bavulla yol ortasnda kalakalm gelen geenlerin de yolunu kapatyordu. Yoldan geenler ise bir onlara, bir arabaya, bir ardna kadar ak olan kapya bakyor; bundan sonra ne olacak acaba diye bekleiyorlard. Pazen gmleinin stne bir yelek geirmi, apkas elinde Markel efendisine doru komaya balad bu arada. Bir yandan da baryordu: Aman Tanrm, Yuroka gelmi! Aslanm gelmi. Demek bizleri unutmadn ha! Ho geldin, safa geldin. evrede toplananlar grnce de, Hey siz ne bekliyorsunuz? Maymun mu oynuyor burada! diye karak onlar datt. Yuri, Gel seni bir peyim Markel, diyerek ona sarld. Naslsn? Karn, kzlarn nasl? deli misin sen u apkan giysene. Baka ne var ne yok anlat bakalm. krler olsun iyiler, byyorlar. Haberlere gelince, sizler cephede kahramanca savarken, bizler de burada bo durmadk. leri yle kark bir duruma getirdik ki, artk eytan bile gelse iinden kamaz. Sokaklar plerle dolu, pislik iinde. Kimse evini onartamyor. Herkes alkla kar karya. Tonya, Seni Yuri'ye ikyet edeceim Markel. dedi. Biliyor musun Yuri, Markel hep byle. Samasapan konumalarna dayanamyorum dorusu. Senin de bu

konumalarndan holanacan sanyor. Seni ok iyi tanrm Markel, yaman adamsn ama biraz da akln bana toplasan hi de fena olmayacak. Markel kapy kapatp eyalar ieriye tad. Sonra da gizli bir ey konuuyormu gibi alak sesle; Gryorsunuz ya Bayan Tonya bana kzd. Sylediklerini iittiniz. Bana hep 'imdi artk ocuklar deil kpekler bile aklland' der durur. Sanki ben tersini savunuyormuum gibi. Sen ne diyorsun Yuroka? Bari sen bana inan. imdi herkes tam yzkrk yl bir tan altnda sakl kalan Masonlar Geliyorlar adl kitab okudu. Bana kalrsa satldk biz Yuri. Hem de ok ucuza. Bunu siz kendiniz de anlayacaksnz. Gryor musunuz Bayan Tonya beni konuturmuyor, ban sallyor. Ya ne yapaym Markel, senin bu samalklarn m dinleyeyim? Eyalar buraya koy ve ekil. Teekkr ederim. Eer gereksinimi olursa Yuri Andreyevi seni arr. II Hele kr gitti! Sakn ona gvenme Yuri. Samasapan eyler konuuyor, aptal gibi grnyor ama hi de yle deil. O ban gizli gizli biliyor. Fakat bunu kime kar kullanacan bilmiyor. kiyzlnn biri. Yok canm! Bunlar da nereden kardn. Bana kalrsa biraz imi, gevezelik ediyor. Hepsi bu. medii zaman var m ki? Neyse bu konuyu kapatalm. Sas-ha'nn seni grmeden uyumasndan korkuyorum biliyor musun. Trenler hep bit iindeymi. Sende bit yoktur inallah. Sanyorum yok. Tren olduka rahatt. Savatan ncekileri andran bir trendi. yle abucak bir elimi yzm ykaym yeter. Daha sonra gzelce bir banyo yaparm. Nereye gidiyorsun sen? Artk oturma odasn kullanmyor muyuz? Neden dier merdivenlere doru gidiyorsun sen? Ah! Tabii ya, senin bir eyden haberin yok. Babamla dnp tanp alt katn bir blmn Ziraat Akademisi'ne vermeyi uygun grdk. Zaten kn stmak ok zor oluyordu. st kat bile ok geni geliyor bize. Onu da verelim dedik ama imdilik istemiyorlar. Buraya ktphanelerini, bitki koleksiyonunu ve tohumlarn getirdiler. nallah bu tohumlar yznden eve fare dadanmaz. imdilik her yeri ok temiz tutuyorlar. Yeri gelmiken sana unu da syleyeyim; artk oda, ev gibi szckler kullanlmyor. Bu szcklerin yerini 'oturulabilir yer' ald. Bu taraftan gelir misin? Am-,na da beceriksizmisin. Servis merdivenini kullanyoruz, grmyor musun? Beni izle de sana yolu gstereyim. Bu odalar vermenize sevindim. Benim altm hastane de bir kontesin konayd. Bir sr koridoru ve birbirine alan odalar vard. Sandklar iine yerletirilmi palmiye aalar vard. Geceleri bunlar gren yaral askerler hayalet sanr, lk la barrd. Bu nedenle de bu palmiye aalarn baka yerlere tamak zorunda kaldk. Bununla sylemek istediim u: Zengin insanlarn yaamlar birok anlamsz eyle dolu. rnein gereksiz bir sr mobilya, konuurken takndklar yapmack tavr, gereinden fazla incelik gibi. Bu tr davranlar hi de anlyamyo-rum. Odalar vermenize bunun iin ok sevindim. Daha baka eyler de verebiliriz sanyorum. Bu pakette ne var? Bir ku gagasn andryor. Aaa! Bu bir yaban rdei, ne kadar gzel. Gzlerime inanamyorum. Nereden buldun bunu. imdi byle bir ey alabilmek iin nerdeyse bir servet gerekiyor biliyor musun? Trende birlikte seyahat ettiimiz biri hediye etti. Anlatmas uzun srer, bal bana bir hikye. Baka bir zaman anlatrm. imdi bunu mutfaa brakaym m? Evet, evet. Ben Nyusha'y hemen aaya yollayaym da soyup temizlesin. Bu k ok korkun olaylar olaca syleniyor; kn ok souk geecei ve yakacak sknts ekilecei, alk olaca gibi. Evet, hemen her yerde byle eyler syleniyor. Gelirken trende unu dnyordum: Huzurlu bir aile yaam ve alacak bir iinin olmas kadar insan mutlu klacak bir ey olabilir mi? Bunun tesi zaten bizim istemimiz dnda olan eyler. Gerekten da baz arkadalarmz ok kt eyler olabilecei endiesiyle Kafkasya'ya hatta daha da gneye kamay dnyorlar. Bana sorarsanz bu davranlar yanl, insanlar yurtlarnn kaderini paylamaktan kanmamal. Ancak sizin durumunuz daha farkl. Dorusu sizin bylesi

skntlarla karlamanz hi istemem. Sizin gvenlik iinde bir yere rnein Finlandiya'ya gitmenizi ne kadar isterdim. Ama byle her basamakta durup konuursak yukarya kamayacaz. Ah! Bak sana sylemeyi unuttuum ok gzel bir haberim var. Nikolay Day geldi. Doru mu sylyorsun Tonya olamaz. Nasl oldu? svire'den geldi. Yaknda Finlandiya zerinden Londra'ya gidecek. aka yapmyorsun deil mi Tonya? Peki sen onu grd m? imdi nerede? Onu hemen grebilir miyim? Dur canm, biraz sabrl ol. u anda kyde bir arkadann yannda kalyor. ki gn sonra gelmek iin sz verdi. Grnce onu tanyamayacaksn. Gelirken Petersburg'a da uram. Bolevik olmu. Babamla uzun uzun tarttlar. Gene durduk. Hadi yryelim. Demek sen de nmzdeki gnleri kt gryorsun. Ne diyorlar. Ne olacamz belli deil desene. Evet ben de yle dnyorum. Ama alp abalayp bamzn aresine bakarz. Bakalar ne yapyorsa biz de onu yaparz. Dnyann sonu gelmedi ya. Anlattklarna gre yakacak, su ve elektrik olmayacakm. Yiyecek de datlamayacakm. Bak gene durduk. Hadi yr. Arbat'ta ok gzel demir sobalar satlyormu. inde kt bile yandnda ekmek yemek piirmek mmknm. Satld yerin adresini aldm. Bitmeden bir tane de biz alalm. Olur olur alrz. Sen de tam akgzn biri olmusun bakyorum. Ama ben hl Kolya Day'nn geliine inanamyorum. Bak sana dncelerimi anlataym. st katta kendimize birka oda ayralm. rnein birbirine geilen oday. Baban Sasha ve Nyusha ile buraya tanrz. Kalan ksm da bir blmeyle ayrp birilerine veririz. Ortadaki odaya bu demir sobalardan birini koyar, borusunu da pencerelerden birinin st camndan karrz. Yemek ve amar ilerini burada yaparz. Konuklar bile burada arlarz. Bylece yakacak konusunda tasarruf yapm oluruz. Ancak bu ekilde davranarak k elimizdeki yakacakla karabiliriz. Bu konuda endielenme. Her eyi iyi dnmsn. Senin bu plann onuruna bir ziyafet ekelim. u rdei kzartp Kolya Day'y da aralm. ok gzel. Gordon'a biraz iki getirmesini de sylerim. Herhangi bir laboratuvarda bulur sanyorum. Bak ite sana szn ettiim oda buras. Nasl? yi deil mi? Bavulunu yere koy da biraz dinlen. Dudurov ve Shura Schelesinger'i de arp bir de elence dzenlesek ne dersin? Tuvaletin yerini unutmadn deil mi? Git de nce zerine biraz antiseptik sk. Sen oradayken ben de Nyusha'y aaya gnderir, Sasha'y alr hazrlarm. Temizlenince de seni arrm. III Yuri'nin Moskova'da karlat en nemli yenilik olu Sas-ha'yd. Yuri tam da onun doduu bir srada askere gittiinde olunu tanyor saylmazd. Bir keresinde Tonya'y ve olunu dou-mevine grmeye gitmi ancak bebeklerin emzirilme saatine rastlad iin onu ieriye almamlard. zerinde askeri niformas vard. O da bekleme odasnda oturup beklemiti. Bebek odasnda on be kadar bebein viyaklamas duyuluyordu. Hemireler mesinler diye koltuklarnn altlarna sktrdklar bebekleri aceleyle annelerine yetitirmilerdi. O kadar rahat hareket ediyorlard ki grenler koltuklarnn altnda ocuk deil de paket tayor sanrd. Bebeklerin hepsi de sanki bir grevi yerine getirir gibi ayn sesi kararak viyaklyorlard. Bunlarn arasnda da birinin sesi dierinden farkllk gsteriyordu. Kaln bir sesi olan bu bebein ayn zamanda inat bir havas vard. Yuri kaynpederini sevindirmek iin oluna onun adn vermiti. Sasha, Alexander'in ksaltlmyd. Yuri orada dierlerinden farkl sesi olan bebein kendi ocuu olduunu dnd bir an. Gerekten de bir sre sonra o ocuun kendi olu olduunu renmiti. te askere gitmeden nce Yuri'nin olu hakknda bildii tek ey buydu. Sasha'y daha iyi bir ekilde, Tonya'nn cepheye gnderdii resimlerin yardmyla tand. Bir yalarndayken ekilmi olan bu resimde; koca kafal, neeli, ufack azl bir bebekti. Bir battaniyenin zerinde kollarn am, dans ediyormu gibi bir hali vard. Oysa imdi Sasha iki yandayd ve konumay renmeye alyordu.

Yuri bavulunu pencerenin yanndaki bir masann zerine koyarak iindekileri karmaya balad. Oday tanyamamt. Acaba burasn eskiden ne iin kullanyorduk diye merak etti. erdeki eyalar kaldrtlm ve yeni batan denmi gibiydi. Yuri tra takmn kard. Pencerenin tam karsndaki bir an kulesinin stunlar arasnda parlak bir dolunay ykseliyordu. Ay , iinde dank bir ekilde kitaplar, amarlar bulunan bavula vurunca odann klanmas da deiti. Yuri o zaman bulunduu yeri ayrmsad. Tonya'nn annesi Anna buray sandk odas olarak kullanrd. Krk sandalyeler, masalar, yazn sandklara doldurulmu klk elbiseler, aileyle ilgili albmler ve tm belgeler hep burada saklanrd. Anna'nn salnda bu oda tavana kadar eyalarla dolu o-lurdu. Yalnz Noel ya da Paskalya yortularnda ocuklar st kata kabilir, bu odaya da girebilirlerdi. Onun dnda bu odaya ocuklar giremezdi. Ayrcalkl gnlerde ocuklar bu odada eitli oyunlar oynar, masalarn altna saklanr, yaktklar mantarlarla kendilerine sakal byk yaparlard. Yuri durduu yerde bir sre bunlar dnd. Sonra dier bavulunu da getirmek zere alt kata indi. Mutfakta Nyusha nne serdii bir gazete kdnn zerinde rdei temizliyordu. Yuri'nin elinde bavuluyla geldiini grnce utanga bir tavrla yerinden kalkt. nlne yapm tyleri silkti. Ho geldiniz. Brakn da bavulunuzu yukar karaym, dedi. Yuri teekkr ederek mutfaktan ayrld. Bitiik odadan Ton-ya'nn sesini duydu. Tonya, Hazrz artk Yuri, gelebilirsin, diyerek ona Sasha'y grebileceini belirtiyordu. Tonya'nn eskiden ders alt oda imdi ocuk odas olarak kullanlyordu. Yataktaki ocuk yle pek sevimli grnmyordu ama alacak lde Yuri'nin annesi rahmetli Marya Nikolayev-na'ya benziyordu. Bu benzerlik Yuri'nin elinde bulunan fotoraflardakinden ok daha fazlayd. Tonya ocua, bak baban, ite baban geldi. Hadi ona elini salla bakaym, diyordu. Bir yandan da Yuri onu daha kolay alabilsin diye yatan ayordu. Sasha bir sre bu sa sakal birbirine karm yabancnn yaklamasna ses karmad. Belki de korkuyor, ekiniyordu. Yuri onu almak zere eilince birdenbire annesinin kucana atld. Bir eliyle annesine sarlrken bir eliyle babasna bir tokat att. Sonra da yapt iten korkarak hkra hk-ra alamaya balad. Tonya, Seni yaramaz ocuk seni, dedi. neden byle yapyorsun? Baban ne kadar da yaramazm bu ocuk diyecek. Hadi bakalm p. Alamay da kes artk yavrum. Alayacak bir ey yok ki! Yuri, ocuu rahat brak Tonya. Senin de zlmene gerek yok. Aklndan geen samalklar az ok tahmin ediyorum. 'ocuun byle davranmas hi de hayra alamet deil' diye dnyorsun. Oysa onun bu yaptklar ok normal. Beni imdiye kadar hi grmedi ki! Ama yarn beni tandnda onunla yle iyi anlarz ki bizi sen bile ayramazsn. Bunlar syleyen Yuri odadan huzursuz bir ekilde kt. ocuun bu davrannn kt bir belirti olduunu dnyordu. IV Bunu izleyen birka gn boyunca Yuri ne kadar yalnz olduunu ayrmsad. Bundan tr kimseyi sulayamazd. Bu durumu kendisi istemiti. Arkadalar ona ok bo, amasz insanlar olarak grnyordu. Gemite onlara gereksiz yere olduklarndan daha fazla deer verdiini dnyordu. Hibiri gemite benimsedikleri dnceler sahip kmyordu. Bunlar hakkndaki deerlendirmelerinde ne kadar da yanlmt. Gemite zenginler lks iinde rahat bir yaam srdrrken yoksullar eitli skntlar iinde eziliyordu. imdi zengin tabaka abucak ortadan kalkm, yoksullar da ayn abuklukta ykselmilerdi. Yaam biimlerini ve dncelerini deitirmilerdi. Demek ki bunlar gemite savunduklar dnceler konusunda iten deildiler. Yuri imdi ancak kars, kaynpederi ve birka meslektayla geinebiliyor, anlaabiliyordu yalnzca. Meslektalar alan, drst ve iddiasz kimselerdi.

rdek nedeniyle verilen parti Yuri'nin dnnden iki gn sonrayd. Yuri partiye geleceklerin hepsiyle o zamana dek konumutu. Bu nedenle partinin yeniden bir araya gelme gibi bir anlam da kalmamt. Aln kol gezdii o gnlerde besili bir rdek tam bir lkst, rdekle birlikte yiyecekleri ekmek yoktu. Bu da onlar ileden karyordu. ki olarak karaborsada o gnlerde ok deerlenen ispirto vard. Gordon nereden bulmusa bulmu bir ie ispirto getirmiti. Tonya ieyi sevinle kapm yanndan ayrmyordu hi. steyenlerin kadehlerine azck ispirto koyuyor, onu da kimi zaman az, kimi zaman ise ok su katarak oaltyordu. Byle davetliler bazen olduka hafif, bazen de ok sert bir iki imi oluyorlard. Bu ise olaann dnda deiik bir sarholua neden oluyordu. Hepsi de bu duruma sinirleniyordu. Sofradakilerin hemen hepsi de znt iindeydiler. Kendileri her eye karn gene de gzel eyler yiyip iiyorlard. Oysa tm Moskova at. Kar sokaktaki evlerde bile kimbilir nasl alk ekiliyordu. Dkknlar kapalyd. Av eti, iki, elence gibi eyler u-nutulmutu artk. Yaamak iin en kolay yol, herkes gibi yaamaya almakt. Paylalamayan gzellikler, mutluluklar deerini yitiriyordu. u anda Moskova'da belki de hibir evde rdek yenilip iki iilmiyordu ama bu durum onlara hi de zevk vermiyordu. Konuklar da insanda huzursuzluk yaratyordu. Ar dnen ve dncelerini karmakark bir ekilde ifade eden Gordon, Yu-ri'nin en iyi arkadayd. Okuldayken de en ok sevilen rencilerden biriydi. Oysa imdi kendini deitirmek iin mthi bir aba gsteriyordu. Ellerini ovuturuyor, neeli grnmeye alyor, sk sk Ne tuhaf!, ne kadar da elenceli! gibi laflar ediyordu ki Gordon eskiden bu tr laflan hi etmezdi. Dudorov'u beklerlerken Gordon onun kendine gre ok komik bulduu evlenme yksn anlatmt. Yuri'nin bu olaydan haberi olmamt. Dudorov bir yl evli kald karsndan ayrlm. Bu arada onu yanllkla askere armlar. Bir yandan askerliini yaparken, bir yandan da yaplan yanll dzelttirmeye alrm. Unutkanl ve dalgnl nedeniyle de sk sk cezalandrlp pek ok angarya i yapmak zorunda kalm. zellikle subaylar selamlamay unuttuu iin cezalandrlyormu. Bu durum onu ylesine etkilemi ki terhis olduktan sonra bile herhangi bir subay grdnde uzun sre selam vermeye devam etmi. Artk eskisinden daha unutkan ve dalgnm ve daha ok da hata yapyormu. te bu srada bir gn Volga nehri zerinde bulunan bir iskelede etrafnda askerler dolaan ve gemi beklemekte olan iki kzkardee rastlam. Bunlarn kne k olmu ve hemen evlenme teklif etmi. Gordon Ne komik deil mi? dedii srada yksn yarda kesmek zorunda kald. Kapdan yksn anlatmakta olduu kahramann sesi geliyordu. Dudorov'da da baz deiiklikler vard ama tam tersine. Eski en, zppe delikanlnn yerini ar bal, surat ask bir bilgin almt. Dudorov bir siyasi mahkmun kamasna yardmc olduu i-in liseden kovulmutu. Daha sonra birka sanat okuluna girmi, liseyi bitirmeye karar vermiti. Sonunda bunu baarp niversiteye girdiinde sava yllaryd. niversiteyi bitirdikten sonra Rus ve Dnya Tarihi derslerini versin diye faklteye alnmt. imdi de Korkun van ve nl Fransz devrimcisi Saint Just zerine bir tez hazrlamaya alyordu. Artk her konuda konuabiliyordu. Sesini ykseltmiyor, kendine gvenen bir ifadeyle sanki krsdeymi gibi konuuyordu. Zaman ilerledike herkesin neesi yerine gelmeye balamt. Kahkahalar atarak glmeye, birbirleriyle bara ara konumaya alrlarken Shura Schlesinger'in geldiini grdler. nce yemek-tekileri azarlayan Shura ksa srede ayn ortama uymutu. Yuri'nin ocukluk arkada olan Dudorov, ona hibir zaman siz diye hitap etmemiti. Gene ayn itenlikle sen demeye zen gstererek, Mayakovsky'nin iirlerini ve Sava ve Ban' okuyup okumadn sordu. Daha sonra da konuyla ilgili kk bir tart-mayaya girdiler. Gecenin en fazla ilgi toplayan kiisi Kolya Day'yd. Tonya onun kyde olduunu sylerken yanlmt. Kolya Day Yuri'nin Moskova'ya geldii gn kente dnm, bir daha da ayrlmamt. Yuri daysyla birka kez bulumu, onunla uzun uzun konumutu. lk grmeleri daysnn kald otelde olmutu. Skc ve kapal bir hava vard. Yamur iseliyordu. Oteller daha o zamandan, ancak resmi makamlardan yaz getiren mterileri kabul ediyorlard. Ancak Nikolay Nikolayevi tannm bir kiiydi ve etkili dostlar vard.

Otel hekimleri ve gardiyanlar ayrlm, kendi haline braklm bir tmarhaneye benziyordu. Her taraf karmakark bir durumdayd. Dank ve sprlmemi bir durumdaki odann penceresi geni ve ssz bir alana bakyordu. Gecenin karanl iinde gizemli bir havas vard. Zaten o sralarda alanlarn tm hemen hemen ayn durumdayd. Bu ilk buluma Yuri iin ok byk bir nem tayordu. ocukluk gnlerinde neredeyse bir Tanr gibi grd, genliindey-se kafasnn donanmnm salayan retmeniyle buluuyordu nk. Daysnn salar aarmt, bu da ona ok yakyordu. Avrupa'da diktirdii koyu renk elbisesi ok kt. Olduundan daha gen ve yakkl grnyordu. Olaylar sonunda onda da baz deiiklikler olmutu. Onun politikay hafif alayc bir tavrla ele al, sakinlii ve kendine gvenen tavr Yuri'yi artmt. Kendine egemen oluu ve gveni o srada hibir Rus'ta grlemeyecek bir dzeydeydi. Bu da onun dardan yeni gelmi olmasnn bir gstergesiydi. Bulumalarnn ilk saatleri olduka duygulu bir ortamda gemisti. Birlikte alayarak, glerek sylemilerdi. Konutuklar eyler politikann dnda olan eylerdi. Ancak daha sonra aralarndaki tm ortak anlara, akrabalk ilikilerine karn balar koptu. ki yabanc gibi birbirlerine barmaya baladlar. imdi konuan duygular deil dnceleriydi. Nikolay Nikolayevi uzun sredir birok konuda bu denli anlat bir kimseyle karlamamt. Yuri ise kendine bu denli cesaret veren, anlayla karlayan kimseye rastlamamt. Birbirlerine barp ardlar. Oday bir batan bir baa dolatlar. Doru bulup savunduklar dncelerin etkisiyle kendilerinden gemi, comulard. lk bulumalar byle gemiti. Daha sonra birbirleriyle birka kez daha karlatlar. Ancak bu karlamalar baz toplantlarda olmutu. Yabanclarla bir aradayken Nikolay Nikolayevi ta-nnamayacak bir hale geliyor, bambaka insan oluyordu. Moskova'da kendini bir yabanc gibi duyumsuyordu. Peters-burg'da ya da baka bir yerde daha huzurlu olup olamayaca konusunda da herhangi bir dncesi yoktu. Bunun iin de durumuna sabrla katlanyordu. Kimbilir belki de Fransz devrimi srasnda Paris'te Madam Roland'n at ve politik konularn konuulduu salonlarn benzerlerinin Moskova'da da alacan sanmt. Zaman zaman Moskova'nn grltden uzak arka sokaklarnda o-turan bayan arkadalarn da ziyarete giderdi. Bunlar genellikle konuksever bayanlard. Gerek bu bayanla ve gerekse onlarn bey-leriyle tartr; eitli konulardaki dnceleriyle alay eder, onlara taklrd. Sylentilere gre Avrupa'da ok iyi bir ii ve gzel bir metresi vard. Yzst brakp geldii bir de yarm kalm kitab vard. Buraya lkesinin o frtnal dnemlerdeki halini grmek zere gelmiti. Bana herhangi bir bela gelmeden yurtdna kabilirse, en ksa yoldan gene svire'ye dnecekti. Nikolay Nikolayevi bir Bolevik'ti. Kendi dncelerine yakn bulduu Miroshka Pomer ile Sylvia Cotorie adl gazetecileri savunurdu. Bu yzden de Yuri'nin kaynpederi ile tartyorlard. Alexander Gromeko Bu konuda ok anlamsz bir srar iine giriyorsunuz. u Miroshka da kim oluyor syler misiniz? Peki ya Po-kori'ye ne demeli? Nikolay Nikolayevi, Cotorie, diye dzeltti durumu. Pokori ya da Potpori. simden ne kar? O kadar nemli deil. Ad Cotorie, diye bir kez daha srarla adn doru syleniini tekrarlad. Hem biz neyi tartyoruz ki. Byle bir devrim uzun zamandr bekleniyordu. Tm dnya insanlara k tutacak, her eyi dzene sokacak byle bir devrimi bekliyordu. Eski ynetim biimini deitirmeden hibir ey yaplamaz. Onun urasn burasn dzeltip istediiniz bir ekle sokacanz sanyorsanz aldanrsnz. Bu zaman sorunudur. Buna nasl kar kabilirsiniz? Alexander Gromeko, Sorun bu deil ki, dedi fkeyle. Sizin Putpariler'iniz, Miroshalar'nz iki yzl insanlar. Davranlar ve szleri birbirine uymuyor. Her neyse. Bakn size bir ey gstereceim. Bunlar syleyen Gromeko iinde bir makale bulunan gazete kesiini aramaya balad. Bu makalede eitli dnceler arasnda bir tartma srdrlrken, yazar da kendi dnceleriyle eliiyordu. Alexander Gromeko dncelerine kar klmasndan holanmazd. Byle durumlarda kekelemeye balar, syleyeceklerini birbirine kartrrd. Unuttuu bir sz bazen elinde havluyla banyo kapsnda dururken, bazen giyinme odasnda izmesinin tekini ararken,

kimi zaman da yemek srasnda elindeki servis taban yanndakine uzatrken anmsad olurdu. Yuri onun konumalarn dinlemekten byk zevk duyard. Eski Moskovallar'a zg uyumlu konumas, (r) harflerini grtlaktan syleyii ok houna giderdi. Alexander Gromeko'nun zenle kesilmi bynn bulunduu st duda, alt dudana gre hafife daha uzundu. Kravat da duda gibi biraz ne doru kk dururdu. Bu ikisi arasnda tuhaf bir iliki vard ki Gromeko'ya iten ve ocuksu bir hava veriyordu. Shura Schlesinger'in ge gelmesinin nedeni bir mitinge katlm olmasyd. zerinde bir ii elbisesi ve kasketi vard. Yemek-tekilerin herbirine ayr ayr takldktan sonra, Demek yiyip iiyordunuz ha? imdi size yetiirim ama siz neler kardnzn farknda msnz? diye sordu. Dnyada neler olup bittiinin, insanlarn neler dnp, neler sylediinden haberiniz var m? Bugnk mitinge katlmanz, yaplan konumalar dinlemenizi isterdim. Hepsi de gerek ii ve askerler. Onlara 'zafere kadar savamaktan' sz edin de size zaferin ne demek olduunu hemen orackta gstersinler. Bugn denizci bir erin konumasn dinledim ne kadar gzel konuuyordu. ylesine duygulu ve ateli konuuyordu ki sen olsan ldrrdn Yuri. Shura'nn konumasn kestiler. Her kafadan ayr bir ses kyor, herkes deiik dnceler ileri sryordu. Shura, Yuri'nin yanna oturdu onun kolundan tuttu. Yzn ona yaklatrarak bara bara, Mitinge birlikte gidelim Yuri, izin ver de gerek insanlar sana ben tantaym. Sen de artk halkn arasna karmalsn. Niin yle garip garip bakyorsun bana. ok ardn deil mi? Ama merak etme, ben eski devrimcilerdenim. Barikatlar zerinde ok arptm, karakollara da dtm. Bana kalrsa biz halkmz gerektii ekilde tanmyoruz. Ben tam da onlarn iinden geliyorum. imdi de onlara bir ktphane kurmaya alyorum. Shura'nn yznde itii ikinin etkisi grlmeye balamt. Yuri'nin de ba dnyordu. Oraya nasl geldiini farketmeden masann banda olduunu grd. Bir konuma yapmak istiyordu. Ancak uzun sre uratktan sonra odadakileri susturabildi. Arkadalar, dedi. istiyorum ki... Misha! Gogoka!.. Ton-ya... Ne yapaym ama? Beni dinlemiyorlar ki. Arkadalar izin verir misiniz? Arkadalar, duyulmam, inanlmas g olaylara tank o-lacaz. Ancak henz i iten gemi deil. Benim dileim, bu o-laylar patlak verdiinde hibirimizin gerek benliini yitirmemesi. Gogoka, arkadalarn gldrmeyi sonra dene. Henz szlerim bitmedi. Konumay brak da beni dinle. Ksa sre sonra savata olmakla olmamak arasnda hibir fark kalmayacak. Kan ylesine akacak ki, hepimizi boacak. Savatan uzak kalmak isteyenleri de boacak. Cephedekilerle cephe gerisinde bulunanlar arasnda fark kalmayacak. Savata bizim dndmz gibi siz de dnyann durduunu sanacaksnz. Eer ilerde bu dnemle ilgili kitaplar, bu dnemin tarihinin yazld kitaplar okuyacak kadar yaarsak ne kadar dolu dolu yllar yaadmz grrsnz. Baka uluslarn yz ylda kazand deneyimleri bizim birka yl iinde kazanm olduumuzu greceksiniz. nsanlar bir dalga gibi kabarp ykselecekler. Bunlarn nedenlerini aramak bo bir davrantr. nk bu insanln normal geliiminin bir sonucu olacaktr. Nasl dnyann balangc yoksa bunlarn da balangc yoktur. Savan balangcndan bu yana Rusya'nn ilk sosyalist devlet olacana inanyorum. Bu gerekletiinde aknlktan ne yapacamz bilemeyeceiz bir sre. nce meydana gelen eyin ne olduunu, bunu nelerin izleyeceini bilemeyeceiz. Yeni dzen bir bulut gibi bizi saracak. ok yakndan tandmz biri gibi yakn hissedeceiz onu kendimize. Yuri'nin bunlara benzer syledii baz szleri konuklar tarafndan alklarla karland. Sarholuktan yava yava syrlyordu ama gene de kendisine sylenen szleri anlayamad. Sorulanlara da gerekli karlklar veremedi. Konuklarn hemen tm, kendisine sevgilerini gstermek iin yarr gibiydi. Ancak o iinde bulunduu zntden bir trl kurtulamyordu. Gsterdiiniz ilgi iin teekkr ederim. Ancak sevginizi bu kadar kolay vermeyin. leride daha fazla sevmekten korkuyormu gibi imdiden sevmekte ivedi davranmayn. Konuklar Yuri'nin bu szlerini de alkladlar. Hepsi de Yuri'nin aka yaptna inanyordu. Oysa o yaklamakta olan felaketi hissediyor, buna kar bir ey yapamamann etkisiyle zmszlk iinde kvranyordu.

Hepsi de esnemeye balam olan konuklar yava yava kalkmaya balamlard. Hepsinin de yznde yorgunluk belirtileri vard. Perdeleri aralayp, pencereleri atklarnda sarmtrak renkli afan skmekte olduunu grdler. Sokaklar henz karanlkt. Yamakta olan hafif bir yamur sesi yamurdan srlsklam olmu serelerin cvltlarna karyordu. Neredeyse gkyzn bir batan bir baa kateden bir imek akt. Bunu birbirini izleyen drt byk patlamay andran gkgrlts izledi. Ak pencereden giren rzgr sigara duman ye toz iindeki oday abucak temizledi. Sokak, evden kan konuklarn grltleriyle dolu. Bir yandan kendi aralarnda tartyor, bir yandan da birbirleriyle vedalayorlard. Sesler yava yava azald ve kayboldu. Yuri Ooo! ok ge oldu. Hadi gidip yatalm, dedi. Dorusunu istersen sevdiim iki insan var: Birisi sen, biri de baban.

Austos abucak gelip gemi, neredeyse Eyll'n sonu gelmiti. Hem beklenen olaylar, hem de k yaklayordu. nsanlar hazrlk olarak yiyecek ve yakacak temin etmeye alyordu. Hem yiyecek, hem de yakacak yalnzca laf olarak dolayordu ortada. Herkes yiyecek ve yakacak sorunundan sz ediyordu. Gelecekte birok kkl alkanln yerle bir olaca ileri srlyordu. Herkes bu gelecek konusunda akn bir durumdayd. Gelecek denilen bu durumu kentliler yaratmlard ama, imdi onlar da korku iindeydiler. nsanlar bilinmeyen geleceklerine doru hzla yol alrken, birbirlerini aldatmaktan geri durmuyorlard. Hem birbirlerini hem de kendi kendilerini aldatyorlard. Yuri olup bitenleri ok iyi anlyordu. Gelecekte kendisini ve kendisi gibi olanlar hi de iyi eyler beklemiyordu. Onlar bekleyen ey belki de lmd. Gelecek denilen canavar, devasa bir makine gibi onlar yutmaya hazrlanrken ne kadar da aresizdi. Sanki son kez gryormu gibi evresindeki her eyi dikkatli bir ekilde inceliyor; kendisi gibi aresiz durumda olan insanlarn ve byk Rus kentinin benliini kavramaya alyordu. ler dzelsin diye kendini feda edebilirdi ama yapabilecei hibir ey yoktu. Yuri yine eski hastanesine dnmt. Hastaneyi kuran ve a-dn veren Kutsal Ha Dernei'nin oktan kapatlmasna karn bu hastane hl ayn adla anlyordu. Henz yeni bir ad bulana-mamt. Hastane alanlar politik bakmdan baz hiziplere ayrlmt. Ilml bir gruba gre Yuri tehlikeli grlere sahip bir kiiydi. A-r sol dncede olanlara gre de yeterince sol bir izgide deildi. Ksacas Yuri gruplarn ikisine yanaamyordu. Mesleki almalarnn yannda istatistik almalarn yrtmekle de grevlendirilmiti. Bu i iin pek ok form doldurmas gerekiyordu. lm oranlan, bulac hastalk oranlar, hastane alanlarnn ekonomik ve politik durumlar, grevlerine ballklarndan tutun da, hastanenin odun, ila ve yiyecek gereksinimlerine kadar pek ok konunun kartlara ilenmesi gerekiyordu. Daha sonra bu bilgiler statistik Merkez Brosu'na bildiriliyor ve onlarn grleri isteniyordu. Yuri tm bunlar eski yerinde yapyordu. alanlarn odasnda, pencerenin yannda bulunan masasnn zeri ok deiik biim ve byklkte kartonlarla doluydu. Bunlar kenarlara iterek kendisine yaz yazabilecei kadar bir yer amt. Bo kald her an yazmakla deerlendiriyordu. Kuklalar ve nsanlar adl bir kitap yazyordu. Yaznn her trne bavurarak yaanlan gnlerin anlarn anlatyordu kitabnda. Beyaza boyal, aydnlk ve gneli salon sonbaharda grlen tatl bir a gmlyordu. Sabahlar erkenden her taraf buz tutuyor daha sonra her taraf gnlk gnelik bir hal alyordu. Masasnda oturan Yuri kalemini mrekkebe daldryor, dnceler iinde yazsn yazyordu. Salonun geni penceresi nnde uumakta olan kularn glgesi ktlar zerinde hareket etmekte olan ellerinin zerine dyordu. O srada alabildiine iri yar, ancak zayflktan derisi kemiine yapm bir laborant ieriye girdi. nar yapraklar bitmek zere, dedi. Yamura, rzgra dayand ama, soua dayanamad zavall.

Yuri ban kaldrp baktnda pencerenin nnde uutuunu sand kularn aslnda bu aacn ate renkli yapraklar olduunu grd. Bunlar uuuyor, havada bir sre szldkten sonra hastanenin nndeki imenlie birer ku gibi konuyorlard. Laborant Pencereler macunland m? diye sordu. Yuri yazsna devam ederken, Hayr, dedi. Zaman geldi ama deil mi? Yazsna dalm olan Yuri bu kez karlk vermedi soruya. Ah! Tarasyuk gene burada olsayd keke. Ama ne yazk ki gitti. ok becerikliydi, elinden her i gelirdi. Ayakkablar, bozulan saatleri onarrd. Gereken her eyi de hemencecik bulurdu. Bana kalrsa bu pencereler hemen macunlanmalyd. Hatta bunu kendimiz de yapabiliriz. Macunu nereden bulacaz? Kendimiz yaparz. Elimde reetesi var. Laborant daha sonra kete ya ve tebeirin kartrlmas ile nasl macun yaplacan anlatt. Sonra da Ben gidiyorum. Siz de bu kta almayn, gzlerinizi bozacaksnz. sterseniz birlikte kalm, dedi. Benim biraz daha iim var. Yirmi dakika kadar daha almam gerekiyor. Kars hastanede amarclk yapyor. Kimin kars? Tarasyuk'un. Biliyorum. Kimse Tarasyuk'un nerede olduunu bilmiyor. Sada solda gezinip duruyormu. Geen yaz karsn grmeye geldi iki kez. Bize de konuk oldu. imdi kydeymi. Orada yeni yaam biimini yaratmaya alyormu. Bolevik askerleri gibi yani. imdi onlara her yerde rastlamak mmkn. Sokaklarda dolayorlar, yolculuk yapyorlar. En nemli zellikleri de nedir biliyor musun? Taras-yuk'u ele alalm rnein. Adam her iten anlyor, hem de iyi anlyor. Hangi ie el atsa baaryor. Savata da yle olmu. Sava da herhangi bir meslek gibi ele alm ve iyice inceleyip, renmi. ok iyi bir nianc ve iyi bir binici olmu. Birinci snf bir asker olup km. Birok madalya kazanm ama hibirini de cesaretinden tr kazanmam. Ustalndan tr alm bu madalyalar. Att hibir mermi boa gitmezmi zaten adamn zellii o. Yapt her ii en iyi bir ekilde yapar. S a v a l sanatn da bylece renmi. Silah kullanmann gllk olduunu, insanlar bakalarnn gznde ycelttiini grm. O da kendi kendine bir g oda haline gelmek istemi. Eskiden silahl bu tr insanlar ekya olurdu, gelinde imdi onun elinden silahn almaya kalkn. 'Silahlarnz efendilerinize evirin,' afileri tm sokaklar kaplaynca Tarasyuk da orda sylenileni yapt. te halk tabakas Marksizm'i bu kadar anlyor. Laborant yeniden pencerenin nne dnp, ieleri, kavanozlar, deney tplerini kartrmaya, sallamaya balad. Sonra da sordu: Sizin soba ustasndan ne haber? ok teekkr ederim onu bana gnderdiin iin. Olduka ilgi ekici bir insan, ok da kltrl. Hegel ve Croce hakknda hemen hemen bir saat konutu. Bu ok doal bir ey.. O felsefe doktorudur, Heildelberg -niversitesi mezunudur. Sobanz imdi nasl yanyor? Pek iyi deil. Yine mi ttyor. Hem de durmakszn. Borularn yanl taklmasndan olabilir, bacadan karlmas gerekirdi, o pencereden mi kard yoksa? Hayr, ama yine de ttyor. O zaman hava akmn iyi hesaplayamad bu adam. Oysa Tarasyuk olsayd bu ii ksa srede hallederdi. Biraz sabrederseniz bu i de zmlenir. Soba yakmak piyano almaya benzemez. Bu iinde kendine gre incelikleri var. Odununuz var m bari? Odunu kim kaybetti ki ben bulaym? O zaman size tandm bir kilise alann gndereyim. Bu adam tam bir yakacak hrszdr. Bahelerin itlerini, tahta perdelerini skp, odun diye satyor. Ama sizi uyaryorum, ok iyi pazarlk yapmalsnz onunla nk ok para istiyor. Ya da size haare ldrc yal kadn yollayaym. Yataklarnz, duvarlarnz, eyalarnz da ilalar ayn zamanda. Onu niin yollayacaksnz ki? Bizim evde bcek yok.

Size bcekten sz eden kim? Odundan sz ediyorum ben size odundan. nk bu kadn odun ticareti yapyor. Evleri, konaklar satn alyor, sonra da burada yakacak olarak kullanlabilecek ne varsa karp, satyor. Drst bir kadndr. Vay anasn ne kadar da karanlk buras. Aman dikkat edin de ayanz bir yere taklmasn, ben eskiden buradalarda gz kapal dolaabilirdim. Ancak itler, tahtalar skldkten sonra kendimi yabanc hissetmeye baladm. Yabanc bir kentteyim sanki, insan nelerle karlayor bir bilseniz! Geen gn kk bir arsann yannda dolarken bir kocakar grdm. Belki de yz yandayd ve elindeki sopayla yerleri kazyordu. 'Hayrola nine dedim. Bala kacaksn da solucan m topluyorsun?' Amacm onunla biraz akalamakt. A-ma o hi istifini bozmadan gayet ciddi bir tavrla, 'Hayr mantar aryorum, hani yemei yaplyor ya, ite o mantardan aryorum.' Gerekten de kent mantar aranacak bir ormana dnd. Her tarafta rm yaprak kokusu var. Her tarafta mantar bitecek neredeyse. Sizin nerden sz ettiinizi anladm Sessiz Sokak ile Gm Sokak arasndaki yerden sz ediyorsunuz deil mi? Oradan ne zaman gesem mutlaka ilgin eylerle karlarm. Bu yirmi yldr grmediim biri olabilecei gibi bulduum herhangi bir ey de o-labilir. Ama duyduum kadaryla oras tehlikeli bir yermi. Pek ok hrszlk oluyormu, yoldan geenleri soyuyorlarm. Dorusu byle bir eye amam. Hrszlk iin uygun bir yer oras. nsan birok yerden Smolensk Caddesi'ndeki karanlk, yan sakaklara girip, kaabilir. Hibir eyin farkna varmadan paranz ve pekok eyinizi alp, kaabilirler. VI Yuri'nin kentin bu ksmyla ilgili olarak syledikleri doru eylerdi. Birinde, bir sonbahar akam, henz Ekim ayndaki arpmalar balamadan nce oradan geerken aya bir eye taklmt. Bu hafif hafif inleyerek yatan bir adamd. Kollarn, bacaklarn iki yana am, ban bir evin kapsna dayamt. Yuri'nin sorularna anlalmas olanaksz yantlar vermi, sonra da kendinden gemiti. Bana vurulmu ve buradan akan kanlar yzne, gzne bulamt. Onu mauyene eden Yuri kafa kemiklerinde herhangi bir krk olmadn anlad. Silahl hrszlarn saldrsna urad ok akt. Birka kez antasndan sz etti. Yuri yaknda bulunan bir eczanenin telefonunu kullanarak hastaneden bir araba artt. Adam hastanenin acil servisine yatrd. Adam kendine geldiinde tannm bir politikac olduu kt ortaya. Yuri herkesin birbirinden kukuland, kimsenin kimseye gvenemedii o dnemlerde kendisine dayanak olacak bir koruyucu edinmiti bylece. Adam ona yllarca yardmc oldu ve ban birok dertten kurtard. VII Tonya'nn dncesini uygun bularak st katta bulunan odaya yerlemilerdi. Yuri'nin nbeti olmayp da evde bulunduu souk ve rzgrl bir pazar gnyd. Gkyz iri kar bulutlaryla kaplyd. Sobay sabah erkenden yakmlard. ki saat kadar sonra da ttmeye balamt. Nyusha elindeki slak odunlar yakmaya alyordu. Tonya'nn sobayla ilgili hibir bilgisi yoktu. Nyusha yapt anlamsz uyarlarla ileri daha da iinden klmaz bir hale getiriyordu. Yuri yaplmas gereken eyi anlamt. Ancak Tonya o-nun mdahalesine frsat vermemi, onu omuzlarndan tutarak, Sen odana git. Zaten iler ters gidiyor, bir de sen kartrma! diyerek onu odasna gndermiti. Sobann ttmesi herkesin tasarlarn alt st etmiti. Her eyi karanlk kmeden halledip gece serbest kalma ii suya dmt. len yemei gecikecekti. Tonya salarn ykayamayacakt. Soba gittike daha fazla ttyordu. Rzgr estiinde ise tm duman odann iine giriyordu. Yuri bu duruma daha fazla dayanamad. Herkesi dier iki odaya gnderdi. Pencerenin st camn at. Sobadaki odunlarn yarsn boaltt. Kalan odunlarn arasna ra ve tahta paralan yerletirdi. Pencereden giren havayla ierideki duman, kendinin fareyle oynamasna benzer bir ekilde temizledi. Yuri'nin tututurduu ra ve tahta paralar ktklerin de tutumasn salad. Az sonra soba kan alevlerin etkisiyle snd ve kpkrmz oldu. Bu arada odann havas da temizlenmiti. O-dada hemen hemen hi duman kalmamt ve soba da artk ttmyordu.

Alevler odann iini de aydnlatmt. Yuri pencereleri laborantn tarifine uygun bir ekilde macunlamt. Oda sndka bu kez bu macunun kokusu yaylmaya balamt. Bu kokuya, kurumak zere sobann yanna istiflenmi olan slak odunlarn kurur ken kardklar kolu karyordu. te tam bu srada pencereden ieri giren rzgr gibi, ieriye Nikolay Nikolayevi girdi. Sokaklarda arpmalar var! dedi. geici hkmetten yana olan harbiyeliler, Boleviklerden yana olan garnizonun askerleriyle arpyordu. Her sokak banda atma var. O kadar ok yerde ayaklanma var ki insan aryor. Buraya gelinceye dek birka kez arpmalarn ortasna dtm. Artk caddelerde dolamann olana yok. Yan sokaklara sapmak gerekiyor. Hadi Yuri, abuk giyin de darya kalm. Olanlar mutlaka grmelisin. Tarih denilen ey budur ite. Bu arada da benzer haberlerle Gordon ieriye girmiti. Olaylar sabahtan bu yana bir hayli gelimiti. Yeni yeni haberler vard. Gordon arpmalarn iddetlendiini, bu arada yollardaki baz insanlarn serseri kurunlarla vurulduklarn sylyordu. Trafik tmyle durmutu. Buraya ulaiblmesi byk bir ans eseriydi. Bu szlere inanmayan Nikolay Nikolayevi hemen sokaa kt. ok ksa bir sre sonra da geri dnd. Sokakta vzltlarla uuan kurunlar evlerin atlarna, duvarlarna arparak paralar koparyordu. Darda trafiin durmas bir yana kimsecikler kalmamt. Kk Sasha da bu srada hastaland. Yuri ok kzmt. Size ka kez syledim. ocuu sobaya yaklatrmayn, ocuu fazla scaa tutmak tmekten daha ktdr, diye syleniyordu. Sasha'nn atei ykselmi, bademcikleri de imiti. Korkudan babasnn kendisini muayene etmesine engel oluyordu. Bir yandan ksryor, bir yandan da alyordu. Bavurduklar hibir yntem zm getirmedi. Muayene iin istenilenleri yapmyordu. Bir ara esnemesinden yararlanan Yuri ok ksa srede onun boazn ve bademciklerini inceledi. Boaz imi ve bademcikleri -zerinde de beyaz benekler olumutu. Bu benekler onun iyice endielenmesine neden oldu. Az sonra da bir punduna getirip Sasha'nn boazmdaki iltihaptan bir para kopard ve hemen evdeki mikroskopla inceledi. Neyse ki korktuu gibi tehlikeli bir durum yoktu. O ocuun difteri olmasndan korkuyordu. Ancak gece sonra Sasha'nn boaz iyice tkand. Ateler iinde yanyor, nefes almakta glk ekiyordu. Yuri ocuunun ac ekmesine dayanamyor, aresizlii nedeniyle yzne bile bakamyordu. Tonya ise olunun leceini sanyordu. Onu srayla kucaklarnda tayorlard sanki kucakta tanmak ocuu rahatlatyordu. Sasha iin st, maden suyu gibi eylere gereksinimleri vard. Ancak atmalar bir trl bitmek bilmiyordu. Kenti saran top ve tfek sesleri arasnda darya kan Yuri kendisini tehlikeye atmasna karn aradklarn bulamad. Aradklar bir yana, sokaklarda danabilecei tek bir kiiye bile rastlayamamt. Kentte yaam tamamen durmutu. Ancak arpmalarn sonucu da yava yava belli olmaya balamt. Anlald kadaryla Bolevikler bu sava yava yava kazanyorlard. Harbiydiler hl arpyordu ama hem birbirleriyle hem de komutanlaryla olan balar kopmutu. Sivtsev Blgesi merkeze doru harekt halinde olan askeri birlikler tarafndan tutuluyordu. Dier cephelerden gelen askerler ve gen iiler burada kazdklar siperlerin iinde oturuyor, sokak sakinleriyle iyi ilikiler kuruyorlard. Kap nlerine kan sokak sakinleriyle kouuyor, selamlayorlard. Trafik bu blgede yava yava canlanmaya balyordu. Gordon ve Nikolay Nikolayevi arpmalarn youn bir ekilde srd gn boyunca Yuriler'de kaldlar. Yuri Sasha'nn hastal srasnda onlarn orada bulunmasndan ok memnun olmutu. Tonya bile yarattklar karklktan tr onlara kzmyordu. Ancak duyduklar honutluu onlar elendirmeye alarak, durmadan konuarak dile getirmeye almlard. Yuri bu kadar sre onlarn anlamsz konumalarn dinlemekten iyice yorulmutu. arpmalarn yava yava durulmaya balamas zerine konuklarnn gitmesine bu nedenle sevinmiti. VIII

Konuklarnn evlerine salkl bir ekilde kavutuu haberini aldlar, ancak kentteki kargaa henz durulmu deildi. arpmalar baz yerlerde hl sryordu. Trafik birok yerde kapalyd. Evden kamayan Yuri iini zlemeye balamt. Bir an nce hastanedeki odasnda masann gznde brakt an defterine ve dier notlarna kavumak istiyordu. Herkes evlerine ok yakn yerlerden ekmek almaya, elinde st iesini grdklerine bunu nereden aldn sormaya balamt. arpmalarn iddetlendii sralarda ise, sokaklarda bulunanlar ivedilikle evlerine kayorlard. Herkes taraflar arasnda grmeler olduunu, bu grmelerin seyrine gre de arpmalarn hafifleyip, iddetlendiini sanyordu. Ekim aynn sonlarna doru birgn Yuri hi de acelesi olmayan bir i iin bir meslektan grmeye gitti. Saat gece on sralaryd. Baka zaman ok kalabalk olan sokakta, imdi kimseler yoktu. Mevsimin ilk kar da bu srada yamaya balad. Tozu andran bu kar rzgrn etkisiyle havada oynayordu. nceleri yava yava esmekte olan rzgr gittike iddetlenmi neredeyse frtna eklini almt. Hzl hzl yryen Yuri o kadar ok sokaa girip kmt ki, ne kadar yrdn bilemiyordu. Uzaktan uzaa duyulan ve giderek azalan silah seslerinin tersine rzgr ve kar iddetini artryordu. Ufukta artk snmekte olan yangnlarn snk klar grlyordu. Bir kavakta, kolunun altnda baskdan yeni km bir tomar gazeteyle bir ocuk grnd. Haberler, haberler! diye baryordu. Bir gazete alan Yuri, parann zerini de ocua brakt. ocuk ksa srede kar frtnasnn iinde gzden kayboldu. Yuri gazeteyi okuyabilmek iin bir sokak lambasnn altnda durdu. Gazetenin zel bir sayyd bu. ok aceleyle basld belliydi. O kadar ki sayfann yalnz bir yz baslmt. Dier yz ise bombotu. Petersburg'dan gelmi son hkmet bildirisini yaymlamlard. Rusya'da bir halk iktidarnn kurulduu, bundan byle proleterya diktatrlnn yrrle sokulaca duyuruluyordu. Bunun dnda yeni hkmetin ilk kararnameleri, telefon ve telgrafla alnan baz haberler yaynlanmt. Karlar Yuri'nin azna burnuna doluyor, elindeki gazetenin zerini gittike kalnlaan bir tabaka halinde getiriyordu. Ama o-nun okumaya devam etmesini engelleyen ey bu deildi. Okuduklarndan duyduu heyecanla titriyordu, solua kesilir gibi olmutu. Gazeteyi daha iyi okuyabilmek iin sana soluna bakman Yuri, Sessiz Sokak ile Gm Sokak'n kesitikleri noktadaki be katl binay farketti. Cam kapl ve hol de klandrlm bir yerdi buras. eriye giren Yuri n altnda durup gazeteyi okumaya dald. Bu arada st kattan gelen ayak seslerini duydu. Birisi merdivenlerin yarsna kadar indi. Duraklar gibi oldu, sonra geri dnd ve merdivenleri koarak geri kt. Alan bir kapnn nnde iki kiinin tartr gibi sesleri duyuldu. Kap iddetle arplarak kapand. Biraz nceki ayak sesleri bu kez daha kararl bir ekilde merdivenleri inmeye balad. Yuri kendisini gazeteye ylesine kaptrmt ki gelene bakmaya hi niyeti yoktu. Ancak adm sesleri en alt basamakta durunca bakmak gereksinimini duydu. Merdivenlerden inen on sekiz yalarnda grnen bir genti. Srtnda geyik derisinden bir palto, banda da ayn deriden bir kalpak vard. kisini de Sibirya'da giyildii ekilde krkl ksmlar da gelecek ekilde giymiti. Kyafeti ve yzndeki ifadeden onun soylu bir Krzgz ailesi bireyi olduu anlalyordu. Yuri'ye tan-yorlarm gibi glmseyerek bakt, onunla konumak istiyor gibi bir hali vard. Yuri bu duruma bir son vermek iin karsnda beklemekte olan delikanlya souk bir tavrla bakt. Delikanl ard, kzarp bozard. Dnp kapya doru yrd. Kapya gelince bir kez daha dnp bakt, sonra da kapy hzla vurup kt. Onun kmasndan birka dakika sonra da Yuri kt. Kafas okuduklaryla ylesine doluydu ki grmeye gittii arkadan da az nceki delikanly da unutmutu. Evine doru yrmeye balad. Biraz yrdkten sonra dikkatini eken baka bir eyle karlat. Eve pek de uzak olmayan bir yerde kaldrmda istif edilmi bir yn tahta vard. Byk olaslkla bunlar oradaki enstitye yakacak olarak verilen tahtalarn henz ieriye tanmam olan blmyd. Odun ktlnn en youn olduu o sralarda bu tahtalarn alnmamas iin bana silahl bir nbeti dikilmiti. Adam ileri geri yryor, arada bir tahta ynna gz atyordu. Yuri dnmeye bile gerek duymadan nbetinin arkasn dnd an tahta ynnn iinden kalnca, koca bir kalas yakalp omuzuna att. Hemen duvar dibine sinip neredeyse

koar admlarla oradan uzaklat. Sokaklarn kl olan yanlarndan kanarak, duvar diplerini izleyerek sonunda yakalanmadan evine ulat. Yapt bu i iin bundan daha uygun bir zaman olamayacan dnyordu Yuri eve dnp de kalas paralarken. nk evlerinde hi odun kalmamt dndnde. Krd kalastan kocaman bir yn odun kmt. nce sobay yakt sonra da bada kurup karsna oturdu. Sessizce otururken kaynpederi Alexander Alexandrovic snmak iin sandalyesini sobaya yaklatrd. O zaman Yuri'nin aklna cebindeki gazete geldi. karp kaynpederine uzatt. Okumadysanz buyrun okuyun. Bir yandan oturduu yerden sobay yakmaya arken bir yandan da kendi kendine syleniyordu. Onun kendisiyle konutuunu sanan Alexander Alexandrovic, Dur unu okuyaym sonra konuuruz. Hem okuyup hem de seninle konuamam ki, diyordu. Yuri ise kaynpederinin ne sylediinin farknda bile olmakszn kendi kendine konumasn srdryordu. IX Herkesin bekledii bir srada ve ekilde k da gelmiti artk. Yalnz bu ylki k alkla ibirlii yapyordu ve ikisi birlikte ortal kasp kavuruyordu. nsanlar tandklar, bildikleri her eyin altst olmasna seyirci kalyordu. Yapabildikleri tek ey lmemek iin aba gstermekti. Bunu baarabilmek iin de yaama drt elle sarlmalar gerekiyordu. Herbiri dierinden daha iddetli k yaadlar. 1917 ylnn sonlarnda yaanan olaylar da o srada deil de daha sonralar yaanm gibiydi. Bu k birbirinden ayrmak o kadar zor geliyordu insana. Eski ile yeni de birbiriyle kaynamamt henz. Ancak ertesi ylki i sava srasnda olduu gibi delice bir dmanlk da yoktu aralarnda. Her yerde seimler yaplyordu. nceki yneticilerin hepsi deitiriliyordu. Her kuruma ok geni yetkilerle donatlm komiserler atanyordu. Bunlar mein ceketli ve silahlydlar. Geceler boyunca uyuyamamaktan gzleri i i, sakal tra olmaya gerek bile duymayan bu komiserler ortal yattrmaya ve sindirmeye alyorlard. Bunlar orta tabakay ok iyi tanyorlard. Bu konumda bulunan memurlar bakalarna boyun emeye alm gsz insanlard. Komiserler zellikle bu memurlara acmaszca, sust yakalanm hrszlarm gibi davranyordu. Her eyde parma olan bu komiserler eliyle her taraf Bolveikletiriliyordu. Kutsal Ha Hastanesi'nin de ad deitirilmiti. imdi buras 2 No'lu Blge Hastanesi olmutu. alanlarnn nemli bir kesimi iten karlm, bir ksm da burada almay anlamsz bularak istifa etmiti. Bunlar yamlarn zel olarak alarak ok daha iyi ekilde srdryorlard. Hepsinin de sekin ve zengin insanlardan oluan mterileri vard. Hastaneden ayrlmalarnn gerek nedeni buydu. Darda ok daha fazlasn, ok daha az alarak kazanyorlard. Fakat onlar bu davranlarna bir protesto havas verdiler. Hastanede kalanlar kmsyor, onlara yksekten bakyorlard. Yuri de hastanede kalanlardan biriydi. Akamlar Yuri ile Tonya arasnda u tr konumalar oluyordu. aramba gn Doktorlar Birlii'nin maazasna uramay unutma. Patates datlacak. ki uval da bize verecekler. Saat kata serbest kalacam sana bildiririm. Gelip yardm da ederim. nk kza ancak ikimiz birlikte itebiliriz. Peki Yuri, elimizden geleni yaparz merak etme. Hastalk tam bir salgn halinde. nsanlar iyi beslenemedii iin dayanamyor. Bir eyler yaplmas gerek ama ne yaplabileceini bilemiyorum. Biz de iyi beslenemiyoruz. Senin ve baban iin de endieleniyorum. Beni dinliyor musun? Yoksa uyuyor musun Tonya? Hayr, seni dinliyorum. Ac patlcan kra almaz derler. Kendim iin endielenmiyorum ama gene de eer hastalanrsam beni evde tutmayacana ilikin sz vermeni istiyorum. Hemen hastaneye gndereceksin tamam m? Ltfen byle konuma Yuri. Azn hayra a. nallah hibir ey olmaz.

Ha! unu da unutma. Ortalkta pek gvenilecek dost kalmad. Herkes her eye burnunu sokuyor. Gene de ban skacak olursa Pichuzkin'e gidersin. Tabii o da hl yerindeyse eer. Uyumuyorsun deil mi? Hayr. Hastanedeki doktor arkadalarn ou ceplerini doldurmak iin istifay basp gittiler. Sokakta karlatmz zaman elimi bile skmayacaklar neredeyse. 'Hl onlarla m alyorsun' diye soruyorlar bana. Ben de evet hl alyorum ve her trl yoksunlua da katlanyorum, bundan da gurur duyuyorum diye yantlyorum onlar. X Kaynam dardan yaplan bir orba ile, eitli otlarn ve ringa balklarnn balarnn kaynatlmasndan elde edilen orba; uzun sre halktn temel besin kayna oldu. Bazen ringa balklarnn gvdesi de tavada kzartlp ikinci bir yemek olarak yeniyordu. Arpa ve buday tane tane de, lapa yaplarak da yeniyordu. Tonya'nn profesr olan bir arkada ona sobann iinde nasl ekmek yaplacan retti. O da bu konuda byk aba gstermeye balad. Amac fazla ekmek yapp satmak ve bundan kazanaca parayla da odun alp byk sobay yakabilmekti. Ksa srede ok gzel ekmek yapmay rendi. Ne yazk ki bunlar satmada umduklarn bulamadlar. Bunun zerine zorunlu olarak gene sk sk tten eski teneke sobay kullanmaya baladlar. Gerekten de zor bir yaam srdryorlard. Bir sabah Yuri ie gittikten sonra Tonya paltosuna sarnd. Bu palto eskilikten yle bir duruma gelmiti ki ok souk olmayan havalarda bile titremesine neden oluyordu. Odunlar iyice a-zalmt. Yuri'nin deyimiyle avcla kmt. Kenar sokaklarda dolamaya balad. Moskova'nn dndaki kylerden gelen kyller ara sokaklarda patates, sebze odun gibi eyler satyorlard. Bunlar ana caddelere kmaya korkuyorlard. nk polisler onlarn bu mallan satmalarn engelledii gibi mallarn ellerinden de alyordu. Tonya aradn ok ksa sre iinde bulmutu. Kyl ceketi giymi, iri yar bir gen peinden ok kolay bir ekilde ektii bir kzakla geliyordu. ektii kzan iinde iddia ettii gibi kayn a-ac deil, en adisinden odun vard. Bu odunlar hem yeni kesilmi ve slak hem de pek de fazla deildi. Ne var ki yaplabilecek bir ey yoktu. Olanla yetinmek zorundayd. Delikanl getirdii odunu be alt seferde yukarya kard. Karlnda da karsna hediye edeceini syledii, Tonya'nn cam kapakl kk dolabn gtrd. Bir dahaki sefere patates getireceini karlk olarak da piyanoyu istediini belirtti. Akam eve dndnde Yuri Tonya'nn alverii zerine gr belirtmedi. Ancak byle yapacaklarna dolab krp yakacak o-larak kullanmak ok daha mantkl olurdu herhalde. Tabii o gzelim dolaba kyp krabilmeleri halinde. Tonya, Masann zerinde sana gnderilmi bir mektup var, okudun mu? diye sordu. Hastaneden gelen mektup mu? Evet okudum. Hasta bir kadn iin aryorlar. Bir sre dinleneyim gideceim. Gideceim yer ok uzak. Zafer Ant'nn oralarda bir yerdeymi. Bende adresi var. Verecekleri creti de okudun mu? Hastay muayene etmen karlnda bir ie Alman konya ve bir ift orap vereceklermi. Ne tuhaf insanlar, hoa gidecek eyleri de iyi biliyorlar. Nasl bir zamanda yaadmzdan haberleri yok anlalan. Sonradan grmeler galiba. Evet adam devlet adna alan bir mteahhitmi. O sralarda devlet bireysel olarak ticaret yaplmasn yasaklamt. Ancak baz kiiler hl ticaret yapyordu. Bunlar ne el konan irketlerin sahipleri, ne de zengin mal sahipleriydi. Savatan ve devrimden yararlanarak n plana kmlard. Devlet bulmakta glk ektii baz mallar onlarn araclyla bulduu iin ticaretle uramalarna da gz yumuyordu. Yuri bol miktarda su katlm ekerli bir st itikten sonra hasta kadn muayene etmek zere yola kt. Yaan karn kalnl baz yerlerde binlarn alt katlarnn pencerelerine ulamt. Sokaklarda sessizce hareket eden tek tk insanlara rastlanyordu. Bunlar aldklar eyleri, kzaklarla ya da kucaklarnda evlerine tamaya alan, gdaszlktan bir deri bir kemik kalm insanlard. Hemen hemen hi araba yoktu.

Baz dkknlarn tabelalar hl duruyordu. Bakkal, kasap her eit dkkn vard. Ancak hepsinin de kaplar ivilenmi, pencereleri de sk skya kapalyd. Bunlar yalnz satacak mal bulamamaktan tr kapal deildi. Kurulmakta olan yeni dzenin bir paras olarak zellikle kapatlmlard. XI Yuri'nin arad ev Tyer Kaps'nn yanndaki Brest Soka'-nn sonundayd. Etraf baheyle evrili eski bir binayd bu. O gn binada oturanlarn toplants vard. Toplantya mahalle komitesinden de bir temsilci kadn katlyordu. O srada evrede silah aramas yapan bir askeri ekip geldi, balarnda bir komiser bulunuyordu. Ruhsatsz silahlar topluyor, bunlar tayanlar da gzaltna alyorlard. Komiser mahalle temsilcisi kadna, Siz buradan ayrlmayn, aratrmamz uzun srmez. Sonra toplantnza devam edersiniz, dedi. Yuri geldiinde hastann bulunduu dairede henz aratrma yaplmamt. Komiser onun doktor olduunu renince hemen ieriye alnmasn salad. Orada yaplacak aratrmay da muayene sonrasna braktrd. Yuri'yi ev sahibi olan esmer, siyah gzl, saygl bir delikanl karlad. Biraz telalyd. Bunun iin de birka nedeni vard. Birincisi kars hastayd. Sonra evi aranacakt. Ayrca herkes gibi o-nun da doktorlara kar byk saygs vard. Daire lks ama zevksiz bir ekilde denmiti. Eyalarn ounun aceleyle, paray gvenilir bir yere yatrma endiesiyle alnd farkedilyordu. eitli mobilyalar arasnda zaman zaman antika eserlere, biblolara da rastlanyordu. Ev sahibi Yuri'nin zamann almamak iin ona her eyi anlatyordu. Ancak bir trl telana son veremiyor, anlattklarn iyice birbirine kartryordu. Ksa bir sre nce eve almayan, eski bir alar saat almlard. O kadar eskiydi ki onarlmas bile mmkn deildi. Ona sanatsal deeri nedeniyle para vermiti. Bu arada saati grmek -zere bitiik odaya gemilerdi. Derken bir gn saat kendiliinden almaya balam ve bir sre sonra da yine kendiliinden durmutu. te bu olay zerine kars telalanm, Son saatim geldi benim, diyerek kendini kaybetmiti. O zamandan beri de yataktayd. Ne bir ey yiyor, ne de iiyordu. Beni bile tanmyor, diyordu delikanl. Sanrm sinirsel bir bunalm geiriyor. Yuri, Demek siz buna sinirsel bir bunalm diyorsunuz. Beni hastamn yanna gtrr msnz? dedi. Baka bir odaya getiler. Odadaki iki kiilik yatakta iri siyah gzl ufak tefek bir kadn yatyordu. Yorgan enesine kadar eki-liydi. Onlar grnce, kollarn yorgann altndan kard. Gitmelerini ister gibi kollarn sallyordu. Bu hareketleri sonunda zerindeki bol geceliin kollan omuzlarna kadar kayd. Kocasn tanmamt, ierde kimse yokmu gibi trk sylemeye balad. Bu kez iyice mahzunlat ve alamaya balad. Bir yandan burnunu eke eke alyor bir yandan da Beni eve gtrn, diye yalvar-yordu. Yuri'nin kendisini muayene etmesine izin vermiyordu. Yuri, Aslnda onu iyice muayene etmek gerekir ama durumu da aka belli, dedi. Karnz tifse yakalanm. Hem hastalk hayli de ilerlemi. Size nerim onu bir an nce bir hastaneye kaldrmanz. Evde onun iin gereken zeni gstereceinizi biliyorum ama bir iki hafta doktor kontrol altnda olmas daha iyidir. Onu nakledecek bir kzak ya da bir araba bulmanz gerekecek. Yalnz iyice sarp sarmalamalsnz. Size onu hastaneye kabul etmeleri iin bir de kt vereceim. Neler sylyorsunuz doktor? Hastaln tifs olduunda e-min misiniz? Ne yazk ki evet. Ama onu hastaneye yatrrsam kaybedebilirim. Sk sk gelip onu tedavi edemez misiniz? Size istediiniz creti verebilirim. zgnm, byle bir eyi yapamam. Sylediim gibi onun srekli kontrol altnda tutulmas gerekiyor. Bu benim sk gelmemle olabilecek bir ey deil. Karnzn iyiliini istiyorsanz byle yapn. imdi siz araba bulun, ben de gerekli yazy hazrlayaym. Bu kda bina ynetiminin mhrnn de baslmas gerekiyor. Toplant odasna gidersek bunu daha iyi hazrlayabiliriz.

XII Silah aramas bittikten sonra kiraclar mantolarna, krklerine, paltolarna brnerek yeniden toplant odasna indiler. Eski bir yumurta deposuydu buras. erde soba yanmyordu. Bir kede bir masa ve birka sandalye vard. Ancak yeterli deildi. Oturacak sandalye bulamayanlar yumurta sandklarn ters evirip oturmulard. Deponun bir ucunda st ste atlm yumurta sandklarndan olumu bir yn vard. Krlm yumurtalarn a-kntlarn kurulamak iin kullanlm ve yap yap olmu talalar sprlp bir kenara ylmt. Bu ynn iinde ise bir sr fare vard. Arada salonun ta demesine ktklar da oluyordu ancak sonra yeniden tala ynnn iine saklanyorlard. Farelerin her grnnde iman bir kadn lklar atarak hemen sandklardan birinin zerine kyordu. Eteklerini hafife yukarya kaldrarak uzun konlu botlarm yere vurarak baryordu. Fareleri grdke barp aran bu kadnn zerinde astragan bir manto vard. Tepindike kat kat enesi, iri gsleri ve ipekli bir entarinin iindeki karn titreiyordu. Eskiden gzelliiyle esnaf arasnda n salm bir kadnd bu. imi gzkapakla-rnn arasnda grnen kk gzleri domuz gzlerini andryordu. Mahalle komitesinden gelen kadn, Barp durma Khrapu-gina. almamz engelliyorsun! diye kt. Toplantnn yneticisi olarak masann banda oturuyordu. Bu kadn bu binada oturanlar eskiden beri tanrd. Toplantya balamadan nce de kapc Fatma'yla gizlice bir eyler konumutu. Daha nce zemin kattaki pis odada kocas ve ocuklaryla kalmakta olan Fatma imdi birinci kattaki aydnlk iki odaya yerletirilmiti. Yannda da yalnzca kz vard. Toplant yneticisi, Hadi anlat bakalm Fatma, iler nasl? Fatma bu kadar byk bir ev ve bu kadar ok kiracyla baa kamadn, kiraclarn da yapmas gereken iler olmasna karn hibirinin bu ilere el atmadklarndan yaknd. Merak etme. Her trl sorunu zmleyeceiz. Zaten onun iin toplanmadk m? Burada baz kukulu kiilerin yerletiini biliyorum. Hem de oturma izni alnmadan. Aslnda ben bu komitenin datlp yeni bir komite oluturulmasndan yanaym. Seni de binann yneticiliine getiririz. Yalnz ok sylenme ltfen! Kapc kadn bir eyler daha sylemek istiyordu ama ynetici kadn onu dinlemedi. evresine baknd. Katlmn yeterli dzeye ulatn grnce ksa bir konumadan sonra toplanty at. Komitenin almalarnn hi de yeterli olmadn ancak yenileri seilinceye kadar eski komite yelerinin almalarn srdreceini belirtti ve yeni bir konuya geti. Yoldalar dorusunu isterseniz eviniz ok geni. ok sayda insann kalabilmesi iin ok uygun bir yer. Rahatlkla bir konukevi olabilir. eitli toplantlara katlmak zere Moskova'ya gelen yoldalar iin byle bir binay gereksinimimiz var. Onun iin de buray Mahalle Komitesi'ne devretmeyi uygun bulduk. Binaya Tiverzin Yolda'n adn vereceiz. Bildiiniz gibi srgne gnderilmeden nce burada oturuyordu. Buna itiraz olan var m? Binann boaltlmas konusuna gelince bu konuda telalanmanza gerek yok. nk nmzde bir yl var. Bu sre iinde de herkes yava yava bann aresine bakar. Zaten devlet bu sre iinde iilere kalabilecekleri yerler bulacaktr. Bunun zerine, hepimiz iiyiz, hepimiz alyoruz! sesleri ykseldi. Hep birden konumayn. Kime yant vereceimi bilemiyorum. imdi rnek olarak Khrapugina'y ele alalm. O da hepimiz gibi biri. Ama herkes gibi o da karlacak buradan. Beni buradan karacaksn ha! Hele bir dene bakalm. Sen beni buradan karabilir misin orospu. Khrapugina fkeyle azna geleni sylyordu. Onun bu durumunu gren Kapc Fatma Kendine gel, ayp ediyorsun ama! diye sylendi. Ynetici kadn, Sen bu ie karma Fatma, ben kendimi savunmasn bilirim! diyerek onu susturdu. Daha sonra Khrapugi-na'ya dnerek, Sus, yeter artk. Ben senin ne mal olduunu ok iyi biliyorum. Susmazsan seni imdi polise teslim ederim. Kaak iki sattn, evinde hrszlar sakladn bilmiyor muyum sanyorsun.

Yuri tam da bu srada ieri girdi. Kapya yakn bulunan bir kiiye binann ynetici komitesinden biriyle grmek istediini syledi. Adam ellerini boru gibi yaparak Galiullina, seni istiyorlar! diye bard. Yuri kulaklarna inamamt. Kendisine doru yaklaan zayf; orta yal kapc kadnn yalnzca yz izgileri bile onun Galiullin-'in annesi olduunu kantlayabilirdi. Yuri kendisini hemen tantmad. Kiraclarnzdan biri tifse yakalanm, hastaneye kaldrlmas gerekiyor. Bunun iin ben bir yaz yazacam. Ancak bu yaznn bina ynetimince mhrlenmesi gerekiyor. Bunun dnda hastaln yaylmasn nlemek iin de baz nlemler alnmas gerekiyor. Fatma Yuri'nin sylediklerinden sorunun, hastann hastaneye hasl gtrlebilecei olduunu kard. Merak etmeyin biraz sonra toplanty yneten Yolda Demina iin bir araba gelecek. Kendisi ok iyi kalplidir. Hastay gtrmeniz iin arabay kesinlikle verir. Ben kendisine sylerim, dedi. Bir araba olmas ok iyi ama benim asl sorunum bu deil. Hastann hastaneye kabul edilmesi iin yazacam yaznn damgalanmas gerekiyor. Sizden asl istediim bu. Hem siz Temen Galiullin'in annesisiniz deil mi. Cephede onunla beraberdik. Kapc kadn birden bire irkildi ve titremeye balad. Yuri'nin kolundan tutarak, Gelin sizinle avluda konualm, dedi. Kapdan kar kmaz da abuk abuk konumaya balad. Ne olur biraz yava konuun da kimse duymasn. Yoksa mahvolurum. Yusuf kt yola sapt nk. Zaten alt taraf bir rak, bir iiydi o. imdi bambaka bir yol tutturdu. Oysa imdi yoksullar eskisinden ok daha iyi bir durumda. Bunun byle olduunu onun da grmesi gerekirdi. Ama bunu gremedi. Sizin ne dndnz bilmiyorum. Tanr onun sularn balasn. Babas ise cephede ld. Bir merminin yzn paraladn sylediler. Tam hastaneye getirdikleri bir srada lm zavall. Kadnn sesi titremeye balamt. Sustu. Heyecannn yatmasn bekliyordu. Sonra konumasn srdrd. Arabay bulacam, endielenmeyin. imdi sizin kim olduunuzu daha iyi anmsyorum. Galiullin yanmda kald birka gnde anlatmt. Sizin Lara Guishard' tandnz da sylemiti. Sk sk bizi grmeye gelen ok iyi bir kzd. imdi nasldr, nerededir bilemiyorum ama grgl insanlar birbirlerine destek oluyorlar. Ortada kalanlar gene bizim gibi yoksullar oluyor. Arabay verir dediim Demina Yolda'n kim olduunu biliyor musunuz? Olga Demina, Lara'nn annesinin terzihanesinde alan dikii bir kz vard ya, o. Eskiden beri bu evde otururdu o. Haydi benimle gelin, bu taraftan. XIII Hava iyice kararmt. Tek k kayna Demina'nn elindeki cep fenerinin yd. Bu k da bir kar ynndan bir bakasna sryor, onlarn nereye basacaklarn gsterecek yerde daha ok armalarna neden oluyordu. Karanlk her taraf adeta bir bulut gibi kaplamt. Ayrldklar ev Lara'nn bir zamanlar sk sk geldii ve kendisini tanyan pek ok kiinin bulunduu bir evdi. Kocas Pasha'nn da bu evde bydn sylemilerdi. Demina alayl bir dille, Yolunuza lambasz da, devam edebilecek misiniz, Doktor Yolda? diye sordu. sterseniz size lambam verebilirim. Biliyor musunuz Lara'y ok severdim ben. Bir terzihaneleri vard ve ben de orada dikii olarak alyordum. Bu yl grdm onu. Moskova'ya gelmiti. Beni ziyaret etmeyi de unutmam. 'Ona, nereye gidiyorsun deli kz? Burada kal. Birlikte oturalm, sana i de bulurum,' dedim ama bir trl dinletemedim. Pasha ile kalbinin deil de mantnn sesine uyanarak evlenmiti. Evlendikten sonra da tuhaf bir kz olup kt. Siz Lara hakknda neler dnyorsunuz? Aman dikkat edin doktor. Burada yerler ok kaygan olmu. ok syledim ama bir trl dinletemedim. Gene de pis sular dkyorlar buralara. Lara hakknda ne dndm m sordunuz? Hi ne dnebilirim ki. Zaten yle uzun boylu dnmeye de zamanm olmuyor ya... te ben burada oturuyorum... Ona sylemedim ama orduda bulunan kardei Rodian' kuruna dizdiler... Annesine gelince onun iin bir eyler yapabilirim sanyorum... Zaten yardmc olmaya alyorum... Neyse ben artk eve gideyim... Haydi hoca kal.

Demina'nn fenerinin titreyerek uzaklat, Yuri de karanln iinde kald. Karanlk sokaklardan geerek eve dndnde ancak scaa ve a kavutu. Tonya, Neden bu kadar ge kaldn? diye sordu. Sen yokken ne oldu bir bilsen. ok gzel bir ey. Senin bir alar saatin vard ya? Babam onu drp krd ve sonra da tamirciye gtrd. Adam cret olarak ne istedi biliyor musun? Tam somun ekmek. Biz de yaptrmadk. Ama hem babam hem de ben ok -zlyorduk. Bir saat kadar nce bir an sesi duyduk. kimiz de ok korkmutuk. alan saatin anyd ve ksa sre sonra da saat almaya balad ve halen alyor. Yuri akac bir tavrla, Demek benimde tifse yakalanma zamanm geldi. dedi ve sonra da muayeneye gittii evde olanlar anlatt.

Yuri'nin tifse yakalanmas bundan ok sonra oldu. Hastala yakalanmadan nce ok sknt ekmilerdi, son glerini harcyorlard. Evlerinde hibir ey kalmamt. Alktan lmek zereydiler. Yuri bir zamanlar yaamn kurtard parti yneticisini grmeye gitti. Adam onun iin elinden gelen her eyi yapt. Ancak i sava balamak zere olduu iin Moskova'da pek bulunamyordu. Ayrca bu durumu da normal karlyordu. Bu skntlarn ardndan ok iyi, gzel gnler yaayacaklard. Kendisi de zaman zaman a kalyor ama bunu herkesten gizliyordu. Yuri daha sonra Brest Soka'nda muayene ettii tifsl kadn grmeye gitti. Delikanl ortadan kaybolmutu. Karsnn nerede olduunu ise kimse bilmiyordu. Galiullina da o srada evde deildi. Zaten binada oturanlarn ou da deimiti. Demina ise cepheye gitmiti. Bir gn eline resmi fiyatla odun alabilecei bir karne geti. Ancak odunu Vindaya stasyonu'ndan alp getirmesi gerekiyordu. Yol boyunca o da arabacnn yannda yrd. Bir ara her yerin gzne deiik bir ekilde grndn farketti. Ba dnyor, bacaklar bkl bklveriyordu. Kendi kendine, te imdi hap yuttum, tifse yakalandm, derken baylp yere dt. Arabac onu yerden kaldrp odun ynn zerine yatrd ve eve getirdi. Eve nasl geldiini bir trl anlayamamt. XV Yuri tam iki hafta boyunca kendini bilemeden yatt. eit eit ryalar gryordu. Bunlardan birinde Tonya yaz masasnn -zerine iki sokak koymutu. Bunlarn biri Zafer Bahesi Soka, ikincisi ise Araba Soka'yd. Tonya masasnn lambasn da yaknca sokaklar portakal renkli bir kla aydnland. Artk yazabilirdi. ok rahat ve akc bir ekilde yazmaya balad ey ok nceleri dnp de bir trl yazamad bir konuydu. Ancak zaman zaman karsna kan ekik gzl bir Krgz delikanls almalann engelliyordu. Giydii palto ve kalpa krktendi; Sibirya'da giyildii gibi krk ksm dar gelmi ekildeydi. Yuri bu delikanlnn kendisi iin lm demek olduuna inanyordu. Ama bu delikanl iir yazmasna da yardmc oluyordu. Kendisi iin lm demek olan birinin kendisine yardmc olmasn anlayamyordu bir trl. iiri Kargaalk adn tayordu. lmle, lmden sonraki yaam arasnda kalan dnemi anlatyordu. Uzun sredir aklna taklan iki dize vard: Yannda olmaktan memnunuz ve Artk uyanmak zamandr. Bir yandan vcudunda lm rmeyi, yok olmay yayordu. Oysa bir yanda da yaam vard. Her eye karn sren bir yaam. Artk uyanmak zamandr. Onun da uyanmas ve yaamna devam etmesi gerekiyordu. XVI Yava yava iyilemeye balamt. Akln karm gibi bir hali vard. Hibir eye amyor, her eyi normal karlyordu. Hibir eyi anmsayamyor, olaylar arasnda ba kuramyordu. Tonya onu kzarm tereyal ekmek, ekerli ay, kahve gibi; o dnemlerde bulunmas neredeyse olanaksz yiyeceklerle besliyordu. nceleri bunlar byk bir zevkle

yiyen Yuri bunlarn nereden bulunduunu dnemiyordu. Ancak yava yava kendine gelmeye ve dnmeye balamt. Bir gn dayanamayp sordu: Tonya, nereden buluyorsun bunlar kuzum. Senin Granya getirdi. Granya m? Hangi Granya? Granya Jivago? Granya Jivago mu? Evet senin Omsk'taki vey kardein. Hasta yattn sre boyunca her gn ziyaretine geldi. Geyik derisinden paltosu var m? Evet demek ki kendisini grdn. Seni bir evin sahanlnda gazete okurken grm ve hemen tanm. Seninle konumak istemi ama sen onu tanmamsn. yle souk davranmsn ki senden korkmu. Bunlarn hepsini anlatt bize. Seni ok seviyor, adeta tapyor sana. Yazdn her eyi okumu. Bize neler neler getirdi bir bilsen! Pirin, eker, ya, kuru zm. Biraz nce gitti. Siz de gelin diyor. Yalnz biraz garip bir delikanl. Sanyorum resmi makamlarla bir anlamazl var. Bir iki yl iinde kentleri terketmek, kylere dnmek gerek diyor. Krugerler aklma geldi. Senin delikanlya bundan sz ettim, ok uygun buldu. yle bir sebze bahemiz, evresinde de ormanlk bir alan olsa ne gzel olur. Burada koyunlar gibi sessiz sedasz lp gideceiz. O yl nisan aynda Yuri, ailesiyle birlikte Urallar'da Yuryatin kasabas yaknlarndaki eski bir malikne olan Varykino'ya doru yola kt. Scanned by hlecter YEDNC BLM

YOLCULUK I

Mart aynn son gnlerinden biriydi. Artk lk gnler balamt. Fakat bu scaklk aldatcyd. Daha sonralar ok iddetli souklarla da karlalabilirdi. Evdeki herkes yol hazrl yapyordu. Binada bulunan dier kiraclara bu hazrlklarn Paskalya iin yapldn sylyorlard. nk Yuri bu tasary gerekletirebileceklerine bir trl inanamyordu. Ayrca bu yolculua karyd da. Fakat hazrlklar ilerlemi, neredeyse tamamlamak zereydi. Sonunda bu ii ciddi bir ekilde tartma zaman geldiine inand. Tonya'y ve kaynpederini karsna alarak bu iin zorluklarn ve kendi muhalefetini anlatt. Sonunda da Hl gitmeyi dnyor musunuz? diye sordu. Tonya, Sana gre iki yl daha sknt ekeceiz. Sonra da toprak sorunu zmlenecek. O zaman da Moskova yaknlarndan bir yerden biraz toprak alp sebze ekeceiz. yi, gzel sylyorsun da o zamana kadar nasl geineceiz? Bundan hi sz etmiyorsun. Bizim asl sorunumuz da bu deil mi? Alexander Gromeko da kzn destekliyor: Toprak alacaz, ekip bieceiz ve bununla da geineceiz. Yahu hi olacak ey mi bu? diyordu. Sonunda Yuri onlara uymak zorunda kald. Tamam, sizin dediiniz olsun. Yalnz unu unutmayn ki tam bir bilinmeze gidiyoruz. Hem de kr krne. Gideceimiz yerin u anki durumu hakknda en ufak bir bilgimiz yok. Varyki-no'da oturan yaknmdan annemle, bykannem artk hayatta deil. Bykbabam Krueger'e gelince, yayor mu hl bilmiyorum ama yayorsa bile mutlaka hapse atlmtr. Savan son yllarnda bykbaba neler yapt bilmiyorum. Orman, fabrikalar anlamal olarak birine devretmi gibi grnebilir. Bunlar hep hesap kitap ileri. Topraklar imdi kimin zerinde grnyor? Tapu senetleri filan o kadar nemli deil. nemli o-lan u an kimin elinde. Orman hl ileniyor mu? Fabrikalar alyor mu? Tm bunlar kim ya da kimler ynetiyor. Hepsinden de nemlisi oralar imdi kimin elinde? Kzl ordu mu, Beyaz

ordu mu kontrol elinde tutuyor? Biz oraya vardmzda bunlarn hangisi oraya egemen olacak? Bana kalrsa eski idare mdr Mikulitsin'e de bu kadar g-venmemeliyiz. Bir kez adam orada m, deil mi, hatta sa m? Bunlarn hibirini bilmiyoruz. Sonra adamla ilgili olarak adndan baka bildiimiz bir ey var m? Ad da bykbaba syleyemedii iin dikkatimizi ektiinden aklmzda kalm. Bunlar konumann artk pek bir yarar yok. Daha fazla karlaabileceimiz glkleri saymayaym. Verdiiniz karara ben de uyacam, belirttiime gre imdi bu yolculuumuzu nasl yapacamz gzden geirelim. ncelikle oraya nasl gidebileceimizi a-ratralm. II Yuri bu konuda aratrma yapmak zere Yaroslavsky stasyo-nu'na gitti. Bekleme salonunun sana soluna tahta parmaklklar yerletirilmiti. Bunlarn arasndan yolcular bitip tkenmeksizin geiyorlard. Yerlerde kuruni renkli paltolu insanlar yatyorlard. Bunlar grltl bir ekilde ksryor, sonra da yerlere tkr-yorlard. Yksek sesle yaptklar konumalar, tavann kubbe eklinde olmas nedeniyle neredeyse bart, haline dnyordu. Bunlarn ou hastanelerin tka basa dolu olmas nedeniyle daha tam iyilemeden taburcu edilen tifs hastalaryd. Yuri kendisi de ayn eyi yapmt ama bunlarn bu kadar ok olduunu hi dnmemiti. Beyaz nlkl bir hamal ona nasl yolculuk yapabileceklerini anlatt. ncelikle yolculuk iin izin belgesi getireceksiniz. Sonra her gn buraya gelip tren olup olmadn aratracaksnz. Bu ara o kadar tren var ki... Tabii ki bu da olmal (Hamal bunu sylerken iki parman birbirine srterek para iareti yapyordu). Bilirsiniz tekerleklerin dnmesi iin yalanmas gerek. Bu da ikisiz olmuyor. (Bunu sylerken de parmam boazna vuruyordu.) III Alexander Alexandrovic o sralarda dzenlenen Yksek Ekonomi Konseyi toplantlarna danman olarak katld. Yuri ise partinin nde gelen yneticilerinden birini tedavi etti. kisi de yaptklar bu iler karlnda, o dnemde alnabilecek en yksek creti aldlar. kisine de zel bir maazadan istedikleri kadar yiyecek alabilecekleri birer belge verilmiti. Bu maaza St. Simon Manastr bitiiinde bulunan eski bir ordu deposuydu. Yuri ve kaynpederi manastrn iinden geerek bu maazaya girdiler. yice dip tarafta bir tezgh ve tezghn banda da bir tezghtar vard. Bu adam hi acele etmeden istenilen mallar sayyor, tartyor ve mterilere veriyordu. Tezghlarda biten mallarn yerine de zaman zaman ierden yenilerini getiriyordu. eride fazla mteri olmadndan sra abucak onlara geldi. Tezghtar ellerindeki belgeleri inceledi. stedikleri yiyecekleri nlerine yd. Hazrlkl geldiklerinden tezghn zerine ylan; un, eker, pastrma, ya, makarna, kibrit, sabun, peynir gibi maddeleri adeta gzleri falta gibi alm bir ekilde seyrettiler ve sonra yanlarna getirdikleri yastk klflarna doldurdular. Bunlar "birer byk uvala doldurarak yola koyuldular. kisi de zevkten sarho gibi olmu, iyi bir i yapm olmann gururunu duyuyorlard. imdi Tonya onlar sevinle karlayacak, babas ve kocasyla gurur duyacakt. IV Yuri ve kaynpederi resmi daireleri dolap yolculuk iin gereken izin belgesini ve kacaklar apartman dairesi zerindeki haklarnn devamn salayacak belgeyi elde etmeye alyorlard. Tonya ise sk bir almayla evdeki eyalar yolculua hazrlyordu. Kendilerine ait oday dolayor, eyalar bir bir gzden geiriyor, neleri gtrmek gerektiini konusunda karar vermeye alyordu. Yanlarna alacaklar eyann pek az

kendi kiisel eyalaryd. ok byk bir blmn ise yol boyunca yiyecekle takas etmek zere yanlarna aldklar eyalar tekil ediyordu. Darda tam bir bahar havas vard. Bahede oynayan ocukla, ten horozlarn sesleri doluyordu ak pencereden ieriye, esen hafif bir rzgrla birlikte. Temiz hava ieriye dolduka klk elbiselerin istiflendii sandklardan gelen naftalin kokusu daha iyi fark ediliyordu. Yanlarnda neleri gtrmeleri gerektiine daha nce gitmi olanlarn mektuplarndaki uyarlar dikkate alarak karar vermilerdi. Yannza bol miktarda kuma aln, diye yazmlard rnein. Metrelerce kuma aln. Ancak yol boyunca her ey birka kez kontrol ediliyor. Getireceiniz kuma elinizden almamalar iin kesip elbise ekline getirilmi bir biim sokun. Fazla ypranmam durumda olan palto ve elbiseler de ok aranyor. Bavul ya da sandk gibi ar eyler getirmeye kalkmayn, nk tanacak oda bulamazsnz. Eyalarnz ocuklarn ya da kadnlarn tayabilecekleri byklkte paketlere doldurun. Tuz ve ttn de burada ok aranlan maddeler arasnda. Ancak yolda yaplan aramalarda zerinizde bulunursa tehlikeli olur. Para olarak ise Ke-rensky hkmetinin karm olduu banknotlar bulunsun zerinizde. nsann ba en ok kendi belgeleriyle derde giriyor. V Yola kmalarndan bir gn nce iddetli bir kar frtnas kt. Evde eyalarn tmn denk haline getirilmiti. Kendilerine ait daireyle, yanlarnda gtremedikleri eyalar kontrol etme iini, eski hizmetileri Yegerovna'nn akrabas olan yal bir ifte brakmlard. Tonya bunlarla nceki k tanmt. Onlara zaman zaman eski mobilya, elbise gibi eyler vererek karlnda patates, odun gibi eyler almt. Artk kapclar Markel'e gvenleri kalmamt. Her gn Milis klasna gidiyordu. Burada iverenlerini pek ktlemiyordu ama cahil kalmasnn nedeni olarak gsteriyor, nsanlarn maymundan gelme olduunu bile benden sakladlar, diyordu. Tonya evi, teslim edecekleri ifte bir kez daha gezdirdi. Hangi anahtarn nereyi atn, eyalarn hangi ilerde kullanldn, dolaplar ve ekmeceleri gsterdi. Masa ve sandalyeler duvar kenarlarna dizilmi, grlecek kntlar ise bir kenara istif edilmiti. Hallar toplanm, pencere-lerdeki perdeler sklmt. Darda frtnann savurduu karlar, ieride ne olduunu gzler gibiydi. Uumakta olan kar taneleri herkese hzn veriyor, zntl gnleri anmsatyordu. Yuri annesinin lmn, Tonya ve Alexander Alexandrovic de Anna Gromeko'nun lmn ve cenaze trenini dnyordu. Bu evde geirdikleri son geceydi ve bir daha da bu evi gremeyeceklerdi. (Ancak daha sonra bu duygularnda yanlm olduklarn anlayacaklard.) Kafalarndan hep byle hznl dnceler geiyor ancak hibiri de dncelerini aklayamyordu. Birbirlerini zme-meye, gzyalarn tutmaya alyorlard. Tonya yal iftle srekli konuarak gerek durumunu gizlemeyi baanyordu. Onlarn yapt iyilii ve ve bitiremiyordu. Nasl teekkr edeceini arm gibiydi. kide bir dar kyor, ieriki odalardan birinden getirdii; elbise, kuma, dantel, gmlek gibi eyleri yal kadna armaan ediyordu. VI Daha afak skmekteyken evi terk ettiler. Biri dnda kiraclarn tm uykudayd. Her konuda n planda grnmeye alan Zevorotkina adnda bir kadnd bu. Onlarn ktklarn grnce tm odalarn kaplarna vurup, Kalkn yoldalar, eski ev sahiplerimiz Gromekolar gidiyor. Haydi onlar hep birlikte uurlayalm, diyerek herkesi uyandrd. Tm kiraclar arka kapnn stndeki sahanlkta, merdivenlerde sralanmt. Fotorafya poz vermekte olan bir grup gibi birbirlerinin omuzlarnn zerinden bakyorlard. Kimisi esniyor, kimisi aceleyle srtlarna attklar allarla, paltolarla memek i-in bulunduklar yerde ayaklarn yerlere vuruyorlard. Markel nereden, nasl bulduu bilinmeyen ikiyle iyice sarhotu. Sahanln parmaklklarndan tehlikeli bir ekilde sarkyordu. Eyalarn istasyona tanmasnda yardmc olma isteinin reddedilmesine alnmt. Ondan aylmakta bir hayli glk ektiler.

Sokaa ktklarnda hava henz aydnlanmamt. Rzgr dinmiti ama kar ok daha fazla yayordu, iri iri paralar halinde yava yava dyor, yere dediklerinde de bir an sanki asl gibi duruyorlard. Arbat Soka'na geldiklerinde ortalk yava yava aydnlanmaya balamt. Sokakta kimsecikler yoktu. Burada karn ya, inmekte olan bir tiyatro perdesini andryordu. Yrmekte de glk ekmeye balamlard. O srada hem srcs, hem de at kardan bembeyaz olmu bir arabayla karlatlar. Bu karlama onlarn hi dnemeyecekleri lde ucuz bir fiyatla istasyona ulamalarn salad. Eyalarn arabaya yklenmesini salayan Yu-ri Siz eyalarla gidin ben ardnzdan yryerek gelirim, dedi. VII stasyona geldiinde Tonya ile babas kuyrua girmilerdi. Sonu gelmeyecek gibi uzun bir kuyruktu bu. Trene peronun be yz metre kadar ilerisinden biniliyordu. stasyon, istasyonun -nndeki raylar pislik iinde olduklarndan tren buraya yanamyor, uzakta bekliyordu. Sasha ile Nyusha darda dolayorlard. kisi de gazya kokuyordu. Tonya bileklerine ve enselerine gazya srmt. Bu ekilde onlarn bitlenmesini ve tfse yakalanmasn nlemeyi dnmt. Arada bir kuyrua bakyor; kendilerinin de sraya girme zamannn gelip gelmediini soruyorlard. Yuri'nin geldiini gren Tonya ona el sallad ve daha yanna gelmeden yolculuk izin belgesini hangi gieden vize ettireceini syledi. Yuri de onun gsterdii yne doru gitti. Yuri dnp geldiinde Tonya'nn istei zerine belgeleri ona uzatt. Tonya'nn inceledii belgeleri onun omuzu zerinden okuyan bir adam, Bu belgeler zel tren iin, dedi. Bir baka yolcu ise Evet, evet, bu belgeler zel bir trende istediiniz yerde oturabileceinizi gsteriyor, dedi. Tabii bu zamanda zel tren bulursanz. Her kafadan bir ses kmaya balamt. Bu srada istasyonun iinde bir karklk balad. Byk caml kaplar kapalyd. Bu kaplarn d tarafnda ise yarm saattir devinim halinde olan birileri vard. nceleri bunlar demiryolu iileri sanmlar ancak dikkatli bir ekilde baknca da yolcu olduklarn anlamlard. Bunun zerine byk bir kargaa kt. Yolcular birbirlerini ite kaka byk cam kaplara dayanmlard. Bir yandan da An u kaplar! diye baryorlard. u ie bakn, biz burada kuyrua girmi bekleiyoruz, onlar perona kmlar bile. Adamlar trene kolayca girmenin yollarn bulmular. An u kaplan yoksa krarz. Haydi yoldalar, hep birlikte itelim. Bu arada kuyrukta Tonya'nn nnde beklemekte olan bir adam, Yoldalar onlar kskanmanza gerek yok. Bunlar Petro-rad'dan getirilip cepheye siper kazmaya gnderilen mahkmlar, dedi. Grmyor musunuz evrelerinde muhafzlar da var. VIII Yola kmalarndan bu yana gn gemiti ama Moskova'dan pek fazla uzaa gidememilerdi. Hava hl ok souktu ve her taraf karlar altndayd. Yolculuk ettikleri tren bir yk treniydi. Bulunduklar vagonun kaln srme kaplar vard ve yerden bir hayli yksekti. Tonya daha nce hi byle bir trende yolculuk etmemiti. lk bir iki sefer Yuri kadnlarn vagona inip binmelerine yardm etti. Ancak onlarda ksa srede, bu ii yardmsz yapmay rendiler. Tonya vagonu bir hayvan ahrna benzetiyor, yolda dalp, paralanmasndan korkuyordu. Bu korkularnn yersizliini de ksa srede rendi. Katar yirmi vagondan oluuyordu. Jivagolar 14. vagonda yolculuk ediyordu. Tren kk istasyonlarda durduunda ancak ortadaki birka vagon peronun nne geliyordu. Dier vagonlar ise istasyon dnda kalyordu. n vagonlar bahriyelilere, ortada-kiler yolculara, son vagonlar ise mahkmlara ayrlmt. Deiik ya ve meslekten be yz kadar yolcu vard trende. ok deiik mesleklerden belki de baka hibir ekilde bir araya gelemeycek pek ok insan bir arada yolculuk yapyor. Yolculuu ekilir klmak iin kendi aralarnda konuuyor, akala-yorlard.

IX Trenin durduu her istasyonda Tonya bulunduu yerden dary kolaan ediyordu. Herhangi bir i yapabileceine inanmadan bulunduu yerden inmiyordu. Trenin yavalamas srasnda kan sesler ve sarsntlardan yeni bir istasyona girmekte olduklarnn ayrmna varan Tonya kendini toparlad. Darya bakt. Buras byk bir istasyona benziyordu ve trenin duruuna baklrsa da burada uzun sre bekleyeceklerdi. Salarn dzeltip, gzlerini ovuturdu. Elini yanndaki torbaya sokup uzun uzun kartrd. Sonunda zeri resimli kenarl renkli ipliklerle ili bir havlu kard. Bu arada Yuri de uyanmt. Tonya'nn bulunduu yerden inmesine yardm etti. Tren nbetilerin kulbelerini, havagaz fenerlerini geti. Kap hafife aralk durduundan, zeri karlarla kapl aalar grlyordu. Trenin durmasn beklemeyen baz yolcularn atladklar ve kotuklar grlyordu. Bunlar denizci erlerdi ve istasyon binasnn yan tarafna doru kouyorlard. Burada yakn kylerden gelip yolculara yiyecek satan kadnlar dururdu. Birbirlerine sokulmu ve duvar boyunca sralanm bir ekilde kylerinden getirdikleri her tr yiyecei satarlard. Taze ekmek, kaynam yumurta, peynir, turu, kavurma, avdar unundan yaplm ve kaln rtler altnda korunduundan scack duran brek gibi ok eitli yiyecekler getirmilerdi. Denizci erlerin kaba saba akalarna glyor ve k-zanyorlard. Bir yandan da onlardan korkuyorlard. nk karaborsayla mcadele eden polis, ok deiik kimliklere brnyor-du. Denizci erler arasnda da polislere rastlanabiliyordu. Trenin durup sivil yolcularn da alclar arasna karmas onlar biraz olsun rahatlatmt. imdi daha rahat hareket ediyorlard. Tonya havluyu omuzlarna atm, istasyonun alt tarafndaki tuvalete doru gidiyormu gibi satc kadnlarn nnden yava yava geiyordu. Yuri de arkasndan geliyordu. Havluyu gren birka kadn, Hey bayan o havlu iin ne istiyorsun? diye bard ama Tonya onlara aldrmadan yrmesini srdrd. Srann sonunda, bana krmz desenlerle ssl siyah bir al rtm olan bir kadn vard. Havluyu gren kadnn gzleri parlamt. Malnn zerini rten rty hafife aralayarak, Buraya bak bayan, dedi. Uzun zamandr bylesini grmemisindir. O havluyu verirsen bunu sana veririm. Tonya kadnn satt eyin ne olduunu grememiti. Nedir o sattn? diye sordu. Kadn rty iyice kaldrarak satmakta olduu eyi gsterdi. Bu gzelce kzartlm bir tavand. Boylamasna olarak ikiye blnmt. Tonya'nn havlusuna karlk kzartlm bir tavann yarsn neriyordu. Tonya'nn tereddt ettiini grnce, Ne bakyorsum yle? Kpek eti deil hakiki bir tavandr bu. Kocam avcdr, merak etme sen! dedi. Tonya havluyu verip tavan ald. Yaptklar al veri ikisini de fazlasyla memnun etmiti. Hatta Tonya kadn kandrm gibi bir duyguyla utan duyuyordu. Oysa kyl kadn ok sevinliydi. Hemen bir arkadan ard ve havluyu ona gsterdi. Sonra ikisi birlikte karl yollarda yryerek uzaklatlar. Bu srada kalabaln iinde kyl bir kadnn bartlar duyuldu. Bir yandan barp, bir yandan alayan kadnn etrafna toplananlar ne olduunu anladlar. Adamn biri kadndan st ve rek alm, sonra da para vermeden ekip gitmiti. Etrafta toplananlardan biri, Vay canna, byle ey olur mu yahu? Neden adam yakalamyoruz? diye sordu. Bir bakas da, Grmyor musun kardeim? Adam tepeden trnaa silahl. Bana i almak istiyorsan haydi git de yakala! dedi. X 14 numaral vagonda birka i ordusu mensubu vard. Bunlarn banda da Voronyuk adl bir nbeti vard. Bunlarn dierlerinden farkl bir durumdaydlar ve ayr bir grup kurmulard. Prokher Pritulyev adl olan arlk dneminde bir iki sat brosunun veznedarln yapmt. On sekiz yanda bir delikanl olan Vassya Brykin ise bir hrdavat dkknnda rak olarak almt. Kostoyed Amursky arlk dneminde hapishane

hapishane dolam bir mahkmdu. Bu kez de yeni hkmetin hapisanelerini denemeye koyulmutu. Yakalanmadan nce bu kiinin birbirleriyle hibir ilikisi olmamt. Oysa imdi birbirleriyle ok iyi dost olmulard. Ksa sre sonra da, imdi kendisine 'Vezne' ad taklm olan Prokhor Pritulyev ile Vassya'nn hemeri olduklar anlald. Tam bu srada tren de onlarn memleketinden gemekteydi. Pritulyev Malmysli'ydin sprgeyi andran salar ksa kesilmiti. irkin, iek bozuu bir yz vard. Darack, kuruni renkli gmleinin koltuk altlar terden simsiyah olmutu. Konukan deildi. Uzun sre konumadan, kprdamadan durabiliyordu. Ellerinin zeri sivilcelerle doluydu. Bunlar kanatncaya kadar kayp iltihaplanmasna neden olmutu. Bir yl kadar nce Nevsky Bulvar'nda dolarken karlat bir devriye ondan kimliini gstermesini istemiti. Polise verdii kimlik belgeleri arasnda drdnc snf bir yiyecek karnesi vard. Bu ise isizlere zg bir karneydi ve onun isiz olduunun kantyd. Tutukland ve kendisi gibi pek ok isiz gszn topland bir klaya gtrld. Buradaki mahkmlarn tmnn Archangel Cephesinde siper kazmak zere gnderilmesi kararlatrlmken bu karardan vazgeilmiti. nk grubun Dou Cephesine gnderilmesi daha uygun bulunmutu. Pritulyev savatan nce i g sahibiydi. Tyagunova adl bir de kars vard. Kocasnn bana gelenleri duyunca da hi zaman geirmeden yardmna komutu. Fakat hibir ey baaramamt. Bunun zerine kadn kocasnn peine dmt. Ayn trende onunla birlikte yolculuk ediyordu. Orta yal ve tombul, gzel bir kadnd. ok gzel elleri vard. Gr siyah salar rglyd. Onlarn ilikisini bilen herkes bylesine gzel bir kadnn, bu kadar irkin bir insana balanmasna bir anlam veremezdi. Kimse bunu anlayamazd ama, onlar tanyan herkes birbirlerine ok dkn olduklarn sylemekten geri kalmazd. Pritulyev'in daha ilerdeki vagonlardan birinde Ogryskova adnda bir baka kadn dostu daha vard. Beyaz denilebilecek derecede san sal ve sska biri olan bu kadn Tyagunova hi sevmezdi. Her karlatnda ona hakaret ederdi. ki kadn birbirlerini dman olarak grr ve mmkn olduunca karlamamaya alrlard. Ogryskova ondrt numaral vagona hi gelmezdi. Pritulyev'i tren yakacak alaca zamanlar, tm yolcular yardma arldnda grmekle yetiniyordu. XI Vassya'nn yks ise ok daha farklyd. Babasn savata kaybetmiti. Annesi de onu Petersburg'daki daysnn yanna gndermiti. Apraskin ars'nda demir atlyesi bulunan daysnn yannda raklk yapacakt. Bir k gn days, baz aklamalar yapmas iin Mahalle Komitesi'ne arlmt. Bunun zerine telaa kaplan adamcaz Mahalle Komitesi'nde hangi kapdan gireceini arm, yanllkla i ordusunun adam toplad odaya girmiti. Oda ok kalabalkt ve bu kalabalk da giderek artyordu. Tam bu sarada da askerler gelmi ve ierde toplanm bulunanlar Semyonovsky Klas'na gtrmlerdi. Geceyi burada geiren bu insanlar, ertesi sabah istasyona gtrlm ve kendilerini cepheye gtrecek trene bindirilmilerdi. Bu tutuklanm iilerin yaknlar da onlarla vedalamak zere istasyona gelmilerdi. Bunlarn arasnda Vassya ile yengesi de vard. Days nbetiden eiyle vedalamasna izin vermesini rica etti. Nbeti -trende de mahkmlarn banda bulunan Voronyuk idibyle bir eye, ancak yerine birini rehine brakmas durumunda izin verebileceini syledi, bunun zerine Vassya daysnn yerine rehin olarak brakld. Trene binen Vassya bir daha da ne daysn, ne de yengesini grebildi. Durumu olduka ge farkeden Vassya Voronyuk'un ayaklarna kapanarak, kendisini serbest brakmas iin ok yalvard. Ancak pek kat yrekli bir insan olmamasna karn Voronyuk bunu kabul edemezdi ve edemedi. Byle davranmas durumunda eksik olan bir kii yznden ok zor durumlara debilirdi. O kadar ki yaamn bile yitirebilirdi. Vassya'nn bana gelenlere katlanmaktan baka yapabilecei bir ey yoktu. te onun i ordusuna giriinin yks de buydu. Kostoyed hem arlk dnemi, hem de yeni rejim hapishanelerindeki mahkmlar ve gardiyanlar tarafndan sevilen ve saylan bir kiiydi. Vassya'nn durumunu kafile

komutanna anlatt. Komutan onun durumunu ok iyi anladn; ancak bu konuda bir ey yapabilmenin baz formaliteleri gerektirdiini, bunun da yolculuk sresince gerekletirilemeyeceini syledi. Gidecekleri yere varnca elinden gelen her eyi yapacan da szlerine ekledi. Vassya ok gzel yzyle kutsal kitaplardaki melek resimlerini andryordu. ok saf ve alak gnlyd. En holand ey ise byklerinin dizleri dibine oturarak onlarn anlatt ykleri dinlemekti. Anlatlanlar, yknn durumuna gre ya alayarak ya da kahkahalarla glerek dinlerdi. XII Kostoyed, Jivagolar'n davetlisi olarak onlarn yanna oturmutu. Kendisine sunulan tavan bacan byk bir zevkle, azn aprdatarak yiyordu. Cereyanda kalp hasta olmaktan ok korktuunu sylyordu. Birka kez yerini deitirdikten sonra kendisine uygun bir yer buldu. te imdi oldu, diyerek iyice yerleti. Sonra da elindeki yiyeceini tamamlad. Parmaklarn yaladktan sonra mendiliyle de sildi. u pencereden souk geliyor onu macunlamak gerekiyor, dedi. Sonra da Her neyse, biz gene konumuza dnelim, diyerek konumasn srdrd. Evet tavan kzartmas bu zamanda ok zor bulunur bir yiyecek. Ama bundan kyllerin bolluk iinde yaadklar yargsna varamayz. Yuri, Yok canm, bu kadar istasyon getik. Hibirinde de ne tahta parmaklklar, ne de aalar kesilmi. Her ey yerli yerinde durduuna gre yakacak sorunlar yok demektir. Ya pazarlar, o pazarlara ne demeli. nsan onlar o durumda grmekten zevk duyuyor. Demek ki bizim lkemizde de mutlu insanlar var. Herkes bizim kadar kt durumda deil. Keke sizin dndnz gibi olsa durum. Nasl bu ekilde dndnz anlayamyorum. u istasyonlardan elli yz kilometre kadar ierilere gitmeniz," oradaki insanlarn yaamlarn grmeniz gerek. Kyller hep ayaklanm durumda. Beyazlara olduu gibi kzllara da kar kyorlar. nk onlar her trl otoriteye karlar. Yeni hkmete de karlar, nk kendilerinden ne istediini bilmiyorlar. Ama sizin bir noktada yanldnz kesin. Onlar ne istediklerini ok iyi biliyor. Sizden de benden de ok iyi biliyor. arlk ynetiminden kurtulunca; kendi topraklar zerinde, kendi emeiyle ve zgrce alabilecei bir ortama kavutuunu sanmt. Ne kimseye bal olacak ne de kimseye bir ey verecekti. Ancak ok gemeden durumun hi de yle olmadn anlad. arlk ynetimindeki uygulamalar bu kez ok daha sert bir ekilde srdrlyordu. te kyllerin huzursuzluunun gerek nedeni budur. Siz de kalkm onlarn mutlu olduklarn sylyorsunuz. Sanrm bunlar siz de biliyorsunuz ama bilmek istemiyorsunuz. Evet, kyllerin mutlu olduklarna inanmak istediim dorudur. Buna inanmazsam bile ne yapabilirim ki? Bu lkede neler olup bittiini renerek kendimi zmem neye yarar? Kimse bana dncelerimi sormad ki! Bunun iin de bama gelenlere katlanmaya alyorum. Baka ne yapabilirim? Kime inanabilirim. Her eye karn yaamak zorundaym. Bir. ailem var nk. Yuri tartmalardan bktn gsteren bir hareketle yerinden kalkt. Ban kerevetin kenarna dayayarak aada olanlar izlemeye balad. Tartmay kaynpederi srdryordu artk. Aada ise Pritulyev, kars Tyagunova, Vassya ve Voronyuk koyu bir syleiye dalmlard. Tren az sonra Vassya ve Pritulyev-'in memleketinden geecekti. Pritulyev kendi kyne, hangi ky ve kasabalardan geirilerek varlabileceini anlatrken, Vassya o nun sayd isimleri tand iin heyecanlanyor, gzleri parlyordu. Dry Ford'da arabadan inip Buyskoye'ye doru yrrsn deil mi? diye onun anlattklarna karyordu. Doru, Buyskoye yolundan gidersin. Tabii, tabii Buyskoye kyn biliyorum. Oradan saa, biraz gittikten sonra tekrar saa dnersem bizim kye varrsn, yani Ve-retenniki'ye. Senin yolun galiba solda kalyor. Nehirden uzakla-yorsun. Pelga nehrini bilirsin deil mi Pritulyev amca? Tabii bilirsin... te o bizim nehirdir. Onu izleyip biraz gittin mi, biraz sonra bir sel yatann zerinde kymz grrsn. Kymz Veretenniki ylesine yksektedir ki insan aaya

bakmaya korkar. Annem ve iki kzkardeim o kydedirler imdi. Annem biraz da size benzer Pelegia Yenge. Gentir. Voronyuk Amca, Voronyuk Amca, ne olursun? Tanr akna... Anlyorum, seni brakmam istiyorsun deil mi? Byle bir ey yaparsam bama neler geleceini biliyor musun? Pelegia Tyagunova hi konumadan dalgn dalgn oturuyor darya, uzaklara bakyordu. Arada bir bakyla, ya da glmseyi-iyle Vassya'ya cahillik etmemesini, konuyu bylesine ulu orta konumamas gerektiini iaret eder gibiydi. Sabrl ol. Merak etme. Her ey yoluna girecektir. XIII Tren Orta Rusya'dan kp douya doru ilerlemeye balaynca karlatklar olaylar da artmaya balad. Kimisinde ayaklanmann srd, kimisinde ise henz bastrld kylerden geiyorlard. Tren sk sk, olur olmaz yerlerde duruyor, yolcularn eyalar ve belgeleri kontrol ediliyordu. Tren birinde geceyars durdu. Ancak kontrol iin vagonlara girip kanlar yoktu. Yuri Ne oldu acaba? diye dnerek trenden indi. Dars zifiri karanlkt. Tren grnr hibir neden olmakszn durmutu. Demiryolu boyunca dikkati eken hibir ey yoktu. Yolun iki tarafnda am aalan vard. Baka yolcular da vard trenden inen. Ayaklarn yerlere vurarak snmaya alyorlard. Yolculardan biri, Treni durduran makinist. Buralar tehlikelidir, ilerisi kontrol edilmeden gidemem diyor. Yolcular makinisti ikna etmek, gerekirse rvet vermek iin birka temsilcilerini gndermilerdi. Araya bahriyeliler de girmiti. Herkes, Onlar bu sorunu halleder, diye konuuyordu. Trenin ocandan ve bacasndan kan kvlcmlar evredeki kar ynna dyordu. Ocaktan kan alevlerin evreyi de aydnlatyordu. Bu srada birdenbire parlayan alevler tren boyunca koumakta olan baz glgeleri ortaya kard. En nde makinist kouyordu. Lokomotifin yanna gelince evik bir srayla tamponlarn zerine srayp gzden kayboldu. Onu izlemekte olan bahriyeliler ayn eyi yaptlar. Bu durum birok yolcunun ilgisini ekmiti. Yuri de bunlardan biriydi. Hep birlikte lokomotifin yanna geldiler. O zaman karla kapl ovada yle bir durumla karlatlar: Makinist dt yerde beline kadar kara gmlmt. Onu izleyen denizci erler de ayn durumdayd. Ancak bunlar yakalayacaklar av kuatm avclara benziyorlard. Makinist, Bravo size arkadalar, diyordu. Ben bir iiyim, sizin kardeiniz saylrm ama siz beni silahla tehdit ediyorsunuz. Hem de bunu neden yapyorsunuz? Tren daha ileriye gidemez dediim iin. Yolcu arkadalar siz benim tanm olun. Nasl bir blgeden getiimizi hepiniz grdnz. Burada eteler var. Demiryollarndaki civatalar skyorlar. Ben sizleri dnyor, tehlikeye atmak istemiyorum. Yoksa bana gre hava.ho. sterseniz' yola devam edeyim, isterseniz beni vurun. Kamyorum ite. Olay izlemekte olan yolcular arasnda eitli mrltlar duyuldu. Bir ksm makinisti hakl bulurken, bazlar da suluyordu. O srada yolcular arasndan dev yapl, kocaman kafal bir denizci en soukkanl bir tavrla yrd. nce yolculara dnerek kaln bir sesle: Arkadalar bu soukta teceksiniz, hadi yerlerineze dnn bakalm, dedi. Sonra da makiniste dnep Hadi bakalm arkada sen de iine bak da yolumuza devam edelim. XIV Ertesi gn tren ok yava ilerliyordu. Yollar karlarla, buzlarla kaplyd. Her an yoldan kabilirlerdi. Sonunda makinist yanm bir binann olduu yerde durmak zorunda kald. Yanarak kalnt haline gelmi olan bina Lower Kelmes istasyon binasyd. stasyonun ad binann tmyle kararm olan n cephesinde zorlukla seiliyordu. Yanm olan yalnz istasyon deildi. stasyonun arkasnda karla kapl geni alanda bulunan ky de yanmt. Terkedilmi gibiydi. Ancak gene de kalntlar arasndan iki kii kt. Bunlarn biri istasyon efiydi. Onun geldiini gren tren komutan da yere atlad. Gemi olsun, galiba yangn oldu burada. Ho geldiniz. Evet istasyon da, ky de yand ama yangndan da byk bir felaket yaadk.

Nasl bir felaket? Yoksa Strelnikov mu? Evet. Strelnikov bast burasn. Neden ama? Onu kzdracak bir ey mi yaptnz yoksa? Biz hibir ey yapmadk. Bamza ne geldiyse u grdnz ky yznden geldi. Peki onlar ne yapmlar? Birincisi Yoksul Kyller Komitesi'ni kapatmlar. Kzl Ordu'ya at vermemiler. En sonunda da seferberlik emrine uymamlar. Daha ne yapsnlar. Herhalde onlar da zrhl trenle gelip ky bombardman ettiler. Evet. Ama size hi de holanmayacanz bir haberim var. Birka gn burada konuumuz olacaksnz. aka etmiyorsun deil mi? Oyalanacak zamanm yok. Cepheye destek kuvvet gtryorum. Hi de aka yapacak durumda deilim. Bir haftadr tipi vard, yol kapand. Kyn yars bombardman srasnda kamt. Kalan yarsn seferber ettim, yolu amaya alyorlar ama iin i-inden kamadlar. Tanr kahretsin! Ne yapacam imdi ben? kilometre kadar bir yer var. Buras ak bir alan olduu iin rzgr tm kar buraya ym. Daha ilerde yol ormann iinden getii iin aalar yolu korumu. Eer bu kilometrelik yolu aabilirsek i kolaylar. Ne kadar kt bir durum. Ne yapaym ben de yolcular altrrm. Ben de bunu dnmtm. Ne kadar yolcunuz var? Denizcilerle, kzl muhafzlar saymazsak yedi yz kadar var. Bu ii normal yolcular ve i ordusu iin toplanm olanlarla yaparz. Yeter de artar bile. u krekleri bir getirsinler. Elimizde yeterince krek olmadndan evre kylerden istettik. Bulacaz elbet. Ne aksilik yahu. Baarabilir miyiz bu ii? Elbette baarrz. Siz hi merak etmeyin. Bilirsiniz birlikten kuvvet doar. Sonra bu yol ok da nemlidir, biliyorsunuz.

Kapanan yolun temizlenmesi ii gn srd. Bu almaya Nyusha dahil tm Jivagolar katld. Yolculuklarnn en gzel gnlerini de bu gn olmutu. Blgenin gizemli bir havas vard. evredeki ykntlar bu gizemi daha da artran bir etki yaratyordu. Yolcular askeri kordon altnda ve postalar halinde alyorlard. allan alan blmlere ayrlm, her blm de bir gruba verilmiti. Krek az, alan oktu. Bu nedenle postalar sk sk deitiriliyordu. Bylece alanlar yorulmuyordu. Hemen herkes gn boyunca darda alyor, gece olunca da trene dnyordu. Jivagolar'n alt yer aklkta ve ok gzel manzaral bir yerdi. Doudaki bir vadiye doru balayan bir ini, vadiden sonra alalp ykselerek ufka kadar sryordu. Bir tepenin stnde ise bir ev vard. Bu etraf aalarla dolu bir baheyle evrildi. Bahede bulunan aalar ise buz tutmu tuhaf tuhaf ekillere girmiti. Bu aalarn, her taraftan gelebilecek olan rzgrlara kar evi korumas dnlemezdi. Yuri bu evi ok merak ediyordu. Acaba iinde oturuluyor muydu? Yoksa boaltlarak kendi kaderine mi terkedilmiti? Eer boaltlmsa i-indekiler nereye gitmi, ya da kamlard? Ev insann merakn uyandrd gibi, gizemliliini de koruyordu. O sralarda herhangi bir yer ya da olay hakknda bir eyler sormak pek olaan bir davran saylmazd. Hem soru sorsanz bile yant alamazdnz. Gne nlar gzn alabildiince uzanan her yerdeki kar ynlar zerinde yansyor, insann bakn gletiriyordu. Yuri bir yandan karlar dzgn tabakalar halinde karrken, bir yandan da ocukluk gnlerini anmsyordu. ocukluunda ynden -rl bal, siyah koyun derisinden paltosuyla darya kar, karlarla oynard. Kardan ok deiik ekiller yapard. Yaam ne kadar gzeldi o zamanlar. Bu gn boyunca karnlarn da gzelce doyurmulard. Akam olunca alan herkese henz soumam buday ekmei veriyorlard. Bu ekmeklerin nereden geldii, kimin emriyle datld bilinmiyordu. Bilinen, bu ekmein ok gzel bir ekmek olduuydu. zeri cilal gibiydi. urasna burasna ise kk kmr paralan yapmt. XVI

Yolcular ykk istasyon binasna ve evresine iyice snmlard. Tpk ssz bir dada dolarken karsna kan bir kulbede bir sre kalp buraya iyice allmas gibi. Gne her akam olduu gibi, telgrafnn penceresinin arkasndaki kayn aacnn ardndan ekilmeye baladnda istasyon binasnn nne geliyorlard. Buradaki duvar biraz ieriye doru yklmt ama pencereye bir ey olmamt. Pencerenin karsnda bulunan duvara ise hibir ey olmamt. Bir duvar hals, bir soba ve bu duvara asl demirba eya cetveli de sapasalam duruyordu. Gne ufka doru yaklarken tpk yangndan nce olduu gibi sobann inileri zerinde onu okar gibi dolayordu. Duvar halsn yaldzl bir ltyla aydnlatyor, kayn aacnn dallarnn glgesini de duvara vuruyordu. Binann arkasnda bulunan bekleme salonu yklmt. Kapsnn zerinde ise ubat Devriminin ilk gnlerinde, ya da ondan ksa bir sre aslm bir ilan halen duruyordu. landa unlar yazlyd: la ve pansuman malzemesine ihtiyac olan yolcularn bu konuda herhangi bir endie duymamalar gerekir. Bu malzemeler bilinen nedenlerle bir odaya tarafmdan kilitlenmitir. Sayn yolcularn bilgisine sunulur. mza Us. Nemdinsk Blgesi Salk Memuru Sonunda yol tmyle almt. Raylarn bir ok gibi uzaklara doru uzayp gittii grlyordu. Yolda temizlenen karlar iki tarafta byk ynlar oluturmutu. Bunlarn beyazl ile biraz ilerideki ormann siyahl arasnda byk bir ztlk vard. Hat boyunca ellerinde kreklerle birok insan duruyordu. Birbirlerini ilk kez gren bu insanlar bu kadar kalabalk olmalarndan tr duyduklar aknlkla birbirlerini inceliyorlard. Scanned by hlecter Hava kararmak zereydi. Trenin birka saat iinde yola kaca duyurulmutu. Yola kmadan nce Yuri ile Tonya altklar yere gittiler. Buray son bir kez daha grmek istemilerdi. Artk kimse almyordu. Uzanp giden yolu uzun uzun seyrettiler. Ksa bir sre konutuktan sonra vagonlarna dndler. Vagonlarna dnerken iki kadnn alak sesle birbirlerine kfrettiklerini duydular. Yuri ile Tonya trenin orman tarafnda, iki kadn da istasyon tarafnda yryordu. Jivagolar seslerinden bunlarn Tyagunova ile Ogryskova olduklarn anlamlard. ki kadnn da heyecanl olduu kardklar seslerden anlalyordu. Bazen birbirlerine baryorlar. Bazen de sesleri neredeyse bir fslt haline dnyordu. Tonya ile Yuri bu seslerden eitli anlamlar karyordu. Bir sre kyasya dvyor, sonra da yorgunluktan ikisi de karlarn iine yuvarlanyordu. Bir ara Tyagunova'-nn Ogryskova'y kovaladn ve ona yumruklar savurduunu duydular. Bir yandan da aza alnmayacak kfrler savuruyordu. Seni orospu seni! Kocama asknt olduun yetmiyormu gibi imdi de o kck, masum ocuu batan karmak istiyorsun deil mi? Seni alak sbyanc seni! Sana ne be! Yoksa Vasya da m senin kocan? Ben sana kocann ne olduunu gsteririm pis kaltak. Bir sz daha edersen geberteceim seni. Ne istiyorsun benden be kadn? Gebermeni istiyorum tamam m? Seni utanmaz orospu seni! Ogryskova, mdat! Cankurtaran yok mu? Bu kadn beni ldrecek ne lr yardm edin diye barmaya balad. Tonya yrmesini hzlandrarak kocasna, abuk uzaklaa-hm buradan daha fazla dinleyemem. Ne kadar iren bir ey. Sonu ktye varacak galiba bu iin. " " - XVIII Birdenbire hem arazinin, hem de havann durumu deiti. O-va bitmiti. Dalk bir arazide tepelerin arasndan, yaylalardan gemeye baladlar. Aralksz esen kuzey rzgr kesildi. Rzgr gene esiyordu; ancak bu kez souk deil lk ve gneyden, hafif bir ekilde esiyordu.

Orman bir merdivenin basamaklarn trmanr gibi yukarlara doru uzanyordu. Tren nce dik bir yokuu trmanarak, onun en stne varyor, sonra da tatl bir eimle bu kez aaya geldiinde ba taraf kvrlyor ve o zaman ormanda bir kafileye kulavuzluk eden birini andryordu. Yolcular ise sanki ikide bir dnp arkalarna bakyor gibiydi. Aslnda pek grlecek bir ey yoktu. Orman dald derin k uykusundan henz uyanmamt. Zaman zaman baz fundalar ya da aa dallar zerinde birikmi olan karlar artk tayamyor ve zerinden silker gibi dkyordu. Bu durumun yaratt ses ve hareket dnda herhangi bir ses iitilmiyor hareket grlmyordu, koskoca ormanda. Yuri kerevetin st ksmnda uyuklayp duruyordu. Zaten yolculuun bu blmnde hep byle davranmt. Uyuyor, uyanyor, dnceye dalyor ve dinliyordu. Ancak duyabildii herhangi bir ey yoktu. XIX O byle uyuyup uyanrken Rusya'y kaplam olan bir kar tabakasnda da bir zlme balamt. Yola ktklar gn Moskova'ya yaan ve btn geldikleri yol boyunca devam eden; gn boyunca yola devam etmelerine engel olan ve bu sre iinde temizlemeye altklar, gzlerinin grebildii her yan kaplayan kar, yava yava erimeye balamt. Bu erime nceleri pek farkedilmeden altlarda balamt. Bu durum belirli bir noktaya gelince iin farkedilmeyen yan da kalmad. Artk her ey aka grlebiliyordu. Sular grleyerek, sanki arklar syler gibi akmaya balad. Ormann derinliklerinden sanki mrltlar geliyordu. Doa canlanmt artk. Sular kayalarn -zerinden ayor, nlerine kan her ukuru doldurarak yoluna devam ediyordu. Gkyz de sanki bu deiiklie uymak istiyordu. Bembeyaz bulutlar birbirine sarlm dans ediyor gibiydi. Mis gibi bir toprak kokusu her taraf kaplamt. Yuri bir kez daha uyand, kerevetinde gerindi. Dirseinin -zerinde ykselerek bakt. Kulak kabartt. XX Tren kmr havzasna yaklatka evler oalmaya, insanlar kalabalklamaya istasyonlar da daha sklamaya balamt. Trenin durduu her istasyonda birok yolcu iniyor, birou da biniyordu. Ksa mesafe gidecek olan yolcular stnkr bir ekilde bir yerlere iliiyor, sonra da kendi aralarnda, kendi ilerini konumaya balyorlard. Bir iki istasyon sonra da iniyorlard. Yuri gndr inip binen yolcularn kendi aralarnda konutuklar eylerden u sonucu karmt: Buralarda Beyazlar duruma egemendi. Yuryatin ise ya ellerindeydi ya da onu ele geirmek zereydiler ve eer yanl anlamadysa Melyuzeyevo'da ayn cephede bulunduu arkada Galiullin de bu blgedeki Beyaz kuvvetlere komuta ediyordu. Yuri, heyecanlandrmamak iin edindii bu bilgilerden ailesine sz etmedi. XXI Geceyarsna doru Yuri derin bir mutluluk duygusuyla dolarak uyand. Tren durmutu. stasyon binas aydnlk bir gecenin ve buularn arasna gmlmt sanki. inde tren yksek bir yerde durmu, arkasnda da geni bir dzlk uzanyor gibi bir duygu vard. Yolcular vagonlarn yan sra yryor, kendi aralarnda alak sesle konuuyorlard. Hemen her istasyonda duyulan barmalar, grltler burada da vard. Ancak burada bunlarn dnda allmadk, insana dinginlik kazandran bir baka ses vard. nsanda zrlk duygusu da uyandran bu ses yaknlardaki bir alayann sesiydi. stasyondaki her grlty bastran bu ses Yuri'nin duyduu mutluluun da kaynayd. Yuri duyduu mutluluun ve hafifliin etkisiyle yeniden uyudu. Onun uyuduu kerevetin altnda ise iki yolcu konuuyordu, Ee! irin oralarda durum nasl? Kuyruklarn kstlar m? Kimlerden sz ediyorsun? Dkkn sahiplerinden mi? Evet, evet! Hububat tccarlarndan.

Hepsini birbir yola getirdiler. Gzda vermek iin birkan hakladklarnda hepsi kuzu gibi oldu. Sonra hara da alnd onlardan. Ciddi mi sylyorsun? Ne kadar? Krkbin kilo. Krkbin kilo mu? Bu kadar ok ha? Tabii. Hem de en iyi cins budaydan. Neden aryorsun, dnsene. Buras memleketin tahl ambar gibidir. Toprak ok verimlidir. Buradan Yuryatin'e kadar Rynva Irma boyunca kyler birbirini izler. Birok da ykleme liman ve silo vardr. Biraz yava konu. Uyuyanlar uyandracaksn. Peki, dedi adam ve uzun uzun esnedi. Biz de biraz uyusak fena olmaz. Bak... Tren de hareket etti. Oysa trenin hareket ettii filan yoktu. Arkadan gelen bir baka tren byk bir grltyle durann yantndan geti. Son hzyla geip giden bu trenin uultusu alayann sesini de bastrmt. iki arkada da yeniden konumaya balad. Giden zrhl bir trendi. Belki de Strelnikov'du. Kim bilir? ok acmasz biri olduunu sylyorlar. Galiullin'in peinde o. Kimin dedin. Galiullin canm. Sylentilere gre birka generalle birlikte Yuryatin'i kuatm, doklar da ele geirmi. Hi duymadm ben. Belki de Prens Galiullin'dir. Adn pek iyi anmsamyorum. Sanrm sen kartryorsun. Bu adda prens olmaz. Olabilir. XXII Yuri sabaha kar uyad. Gene gzel bir rya grmt. Tren gene duruyordu. Buras, trenin akam durduu yer olabilecei gibi, hareket ettikten sonra durduu bir baka istasyon da olabilirdi. Yuri farknda deildi ama bir alayan sesi gene duyuluyordu. Yeniden dald. Bu kez koumalar, barmalarla uyand. Komutanla Kostoyed birbirlerine bararak tartyorlard. Hava ok daha gzellemiti. Havann gzellii ve bir sredir duyumsad mutlulukla bahar, karlar, baharda eriyen karlarn ald durumu dnerek bir kez daha dald. Uykusunda, effaf, siyaha alan, beyaz, gzel bir ey, diye dnyordu. XXIII Ertesi sabah Tonya Yuri'ye kyordu. Seni anlamak ne kadar zor. Ne kadar elikili davranyorsun. Bir sinek yznden sabahlara kadar uyumadn geceleri anmsyorum. Oysa imdi bu kadar grlt patrt arasnda rahatlkla uyuyabiliyorsun. ayorum sana dorusu. Geceleyin Pritulyev ile Vassya kam. O kavga ederken grdmz Tyagunova ve Ogryskova adndaki kadnlar da herhalde onlarla birlikte kamlar. nk onlar da ortada yoklar. Kaanlar bu kadar da deil. Voronyak da kam. Dierleri kanca sanyorum o da onlarn kamasna engel olamad iin ceza alabilecei endiesiyle kat. Yalnz anlayamadm bir ey var. Dierleri kendi istekleriyle mi kat, yoksa bu ka zorunlu klan bir olay m oldu? rnein Tyagunova Orgyskova'y ldrm olabilir. Ya da bunun tersi olmutur. Kimsenin bildii bir ey yok. ordusu kafilesi bakan trenin iinde deli danalar gibi dolayor. Tren komutanna baryor, Tren kaaklar yakalanncaya kadar burada bakleyecek! diyor. Tren komutan ise Ben cepheye asker gtryorum. Be tane uyuzu yakalaman bekleyemem. im acele diyerek ona kar kt. Bunun zerine ikisi birlikte Kostoyed'i eletirmeye baladlar. Sen akl banda, kltrl bir insansn. Voronyuk ise cahil, kafasz bir insandr. Neden ona engel olmadn?' Kostoyed hi tnmad bile. 'Ne demek istiyorsunuz?' diye sordu. 'Yani mahkmlar gardiyanlarna m gz kulak olacak?' Tm bunlar olurken ben de seni, Yuri kalk mahkmlar kat diye sarsarak uyandrmaya alyordum. Ama yannda top bile patlatsak seni uyandramazdk herhalde. Neyse, daha sonra konuuruz bunlar. Ah! uraya bakn! Baba, Yuri ne kadar gzel bir manzara deil mi? Pencereden baklnca, usuz bucaksz bir ova ve taarak bu ovann birok yerini sular altnda brakm bir nehir grlyordu. Takn sular neredeyse demiryolunu da kaplayacakt. Oturmakta olduklar yerden baknca, sanki suyun iinde gidiyor gibiydiler.

Alexander Alexandrovic, Bakn bakn, bir rdek srs, dedi. Nerede? Adann yannda, sa tarafta. te utular. Sanyorum rkttk onlar. Yuri, Ben de grdm. Ama bunu baka bir zaman konuuruz. imdi sizinle konumak istediim bir konu var Alexander A-lexandrovic. Mahkmlarn katklarna ok sevindim dorusu. Ne de olsa bunlar cinayet ilemediler. Akan bir su gibi katlar yalnzca] Gece sona ermek zereydi. Her ey ak seik grlyordu. Da, koru, vadi. Ancak bunlar somut eyler deil de bir d gibi grnyordu insana. Orman yeni yeni canlanmaya balamt. Pek fazla uzakta bulunmayan bir alayan korunun gerisinden seiliyordu. Kaaklardan Vassya bu alayan sevin ve endieyle kark bir duyguyla seyretmekten yorulmu gibiydi. Yere serdii mein ceketinin zerine uzanmt. Ortaln iyice aydnland bir srada; geni kanatl, koca bir ku dadan indi, szlrek Vassya'nn yaknndaki bir aacn zerine kondu. Vassya kuu bir sre seyrettikten sonra yerinden kalkt mein ceketini alarak omuzuna att. Sonra da biraz ilerdeki yol arkadann yanna gitti. Hadi abla, dedi. ok msn, bak dilerin birbirine vuruyor. Neden yle korkmu gibi bakyorsun. Artk yola kmal, herhangi bir kye gitmeliyiz. Orada bizi saklarlar, inanyorum. Bize ktlk yapmazlar. Hem iki gndr azmza bir lokma girmedi. Sonra, Voronyuk Amca da kyameti koparmtr. Belki de peimize dmtr bile. Onun iin bir an nce yola kmalyz. Sen niye konumuyorsun hi? Cann sklyor, zlyorsun deil mi? Ama zlmen iin hibir neden yok. Ogryskova'y trenden bilerek, isteyerek atmadn ki! Yalnzca yandan biraz arptn. Sonra, ok iyi grdm onu. Dt yerden kalkp komaya balad. Hibir eyi yoktu. Priltulyev Amca da yle. Ksa srede gelip bizi bulurlar, gene birlikte oluruz merak etme. Asl nemli olan senin zl-memen. Haydi bover, kalk artk. Tyagunova oturduu yerden kalkarak Vassya'nn koluna girdi, Haydi gidelim yavrum, dedi. XXIV Tren gene bir dik yokuu trmanyordu. Vagonlardan gcrt sesleri geliyordu. Ormandan kesilip biri yana ylm olan ktkler saa sola dalmt. Bazlar demiryolunun kenarna kadar gelmiti. Tren ormann iinde bir viraj dndkten sonra; aasz, dz bir alana geldi. Burada bir yerde byke bir ktk yn vard. Tren bu ynn yannda sarsntlarla durdu. nce trenin dd tt birka kez. Sonra da barmalar duyuldu. Ksa srede vagonlarn kaplar alm yolcularn ok byk bir blm darya kmt. Darya kanlar neredeyse kk bir kasabay dolduracak kadar kalabalkt. kmayanlar ise denizci erlerdi. Herkes sorunu anlamt. Trene yakacak olarak odup depo edilecekti. evrede grlen ktkler hem bykt, hem de yeterli deildi. Hem yeni ktk kesilmesi, hem de byklerin paralanmas gerekiyordu. Bu i iin gerekli her tr malzeme makinistte vard. Bu malzemeler yolculara datld. Aralar; yani hzarlar, testereler daha ok gnlllere datlmt. Yuri ile kaynpederi de bu gnlller arasndayd ve onlara bir hzar verilmiti. Denizci erler srtarak balarn vagonlarn pencerelerinden uzatmlard. Aralarnda yal ve deneyimli erler olduu gibi acemi, Harp Okulu'nu henz bitirmi ocuk yzl delikanllar da vard. Deneyimli, yal erler bu genler taklyor, alay ediyorlard. XXV Ormann iinde ktklerden oluturulmu ynlar vard. Yuri ve kaynpederi bunlardan birinin bana geip ktkleri kesmeye baladlar. Topran, karn altndan kp yeni yeni canlanmaya balad bir dnemdi. Her taraf geen yldan dklm yapraklarla kaplyd. Bir sre altktan sonra Yuri kaynpederine, Fazla acele etmeyin, yorulursunuz yoksa. sterseniz biraz dinlenelim, dedi.

Ormann her yanndan testere sesleri geliyordu. Uzaklardan bir yerden bir blbl, zaman zaman da bir karatavuun sesi, bu seslere karyordu. Sanki tm doa bayram ediyordu. Lokomotifin bacasndan kan dumanlar bile dans eder gibi ykseliyordu. Alexandr Alexandrovi Yuri'ye, Bir ara benimle konumak istiyordun. Anmsyor musun? Sular altnda kalm bir ovann i-inden geiyorduk. O srada bir rdek srs grmtk. Sen de bana benimle bir konuda konumak istediini sylemitin. Neydi konumak istediin ey? A, evet. Evet ama konuyu sana nasl anlataym bilemiyorum ki. Grdnz gibi Urallar'a yaklayoruz. Gideceimiz yere ok az bir zaman kald. Orada nasl bir durumla karlaacamz bilemiyorum. imdi sizden dncelerinizi anlatmanz istemeyeceim. Bu byle yol ortasnda be dakika iinde olacak ey deil. Hem siz, ben, Tonya birbirimizi ok iyi tanyoruz. Kendimize yeni bir dnya kurmaya alyoruz. Ayn eyi yapmaya alan pek oklar gibi. Ama benim sylemek istediim bunlar deil. Sylemek istediim u: aramzda ortak bir hareket biimi belirleyelim ki karlaabileceimiz baz olaylar sonunda birbirimizin yzne bile bakamayacak durumlara dmeyelim. Ne demek istediini ok iyi anladm Yuri. Durumu ok gzel akladn. Ben de sana unu syleyeceim: Geen k yeni hkmetin yaynlad kararnamelerin yer ald bir gazete getirmitin, anmsyorsun deil mi? Bu kararlar ok ak ve kesin ifadeliydi. Ne istediini bilen, temiz, drst kararlar. Ancak ne yazk ki bu tr temiz kararlar yalnzca yaratclarnn kafasnda ayn temizlikte kalyor. Fakat politika her eyi bozuyor, kirletiyor. Sana ne syleceimi bilemiyorum. Bu iktidarn felsefesini anlayamyorum. Bu felsefe ve bu iktdidar giderek aleyhimize alan bir yola giriyor. Tonya ikide bir bana 'sebze dikme zamannda varabilecek miyiz' diye soruyor. Ben buralarn ne iklimini ne de toprann durumunu biliyorum. Bildiim kadaryla yazlar ok ksa srer. Bu ksa srede herhangi bir eyin yetiebileceine, olgunlaabilecei-ne aklm ermiyor bir trl. Hem biz bu uzun yolculua sebze yetitirip, pazarda satp para kazanacaz diye kmadk sanyorum. Biraz gereki olalm. Biz buraya bamzn aresine bakmak iin geldik. Bykbabann mallarnn tasfiyesi srasnda elbetteki paymza denleri almaya alrz. Onun mal varln yeniden oluturanlayz. Bunun yerine biz de harkes gibi kolektif almadan paymza ne derse onu alrz. Zaten o serveti bana hediye etseler bile almak istemem. Bundan byle Rusya'da mal sahibi olmak mmkn deil artk. -te yandan biz Gromekolar kazanma hrsn bir kuak ncesinde kaybettik . XXVI Tren byk bir istasyonda durmutu. Yuri yatt yerde ter iindeydi. Hava almak zere bakalarn rahatsz etmemeye alarak yerden indi. Vagonun kapsn atnda ieriye nemli bir hava doldu. Galiba sis var, diye dnd. Havann bu denli ar almasnn nedeni bu. Herhalde yarn daha scak olacak. Trenle geldikleri taraftan suyun akn andran bir grlt, gidilecek ynden ise bir uultu duyuluyordu. Yuri bu uultuyu dikkatle dinledi. nceki deneyimlerine dayanarak Uzun mevzilli toplarn grlts bu, dedi kendi kendine, tam da cepheye gelmiiz. Vagondan inip ileriye doru yrd. Tren iki vagon sonra sona eriyordu. Dier vagonlar baka bir lokomotif tarafndan ekilip gtrlmt. Yuri, Denizci erler bunun iin heyecanlydlar demek ki. Buraya gelir gelmez cepheye gnderileceklerini biliyorlard, diye dnd. Demiryolunu geip istasyona gitmek isterken karsna silahl bir nbeti kt. Dur! Nereye gidiyorsun? zin kdn var m? diye sordu. Hangi istasyon buras? Seni ilgilendirmez. Sen kimsin? Doktorum, Moskova'dan geliyorum. Ailemle birlikteyim. te belgelerim. Sis olduunu, karanlk olduunu grmyor musun? Bu durumda nasl okuyabilirim senin belgelerini. Hem nasl bir doktor olduunu anlamak iin belgelerine bakmaya hi gerek yok, suratndan anlalyor. Senin gibi pek oklar elde silah, canmza okumaya alyor. Senin beynini urackta datrdm ama imdi sras deil. Birazck kafan alyorsa hemen ailenin yanna dnersin.

Yuri bu askerle tartmann ban belaya sokabileceini dnerek onun szn dinlemeye karar verdi. Dnd bu kez geriye doru yrd. Arkadan gelen top sesleri durmutu. Ancak Dou Cephesi oradayd. Gne sis bulutlan arasndan zorlukla seiliyordu. Yuri vagonlarn yan sra yryerek trenin sonuna geldi. Yrdke suyun bir yere arpmasn andran ses yaklayordu. Az sonra tatl bir ini balamt. Bir sre sonra duran Yuri karsna kan glgelerin ne olduklarn anlamaya alyordu. Az sonra yaklanca da bunlarn karaya ekilmi sandallar olduunu anlad. Geni bir rman kysna gelmiti. Irmak yava yava a-karken meydana gelen dalgalar, sandallarn iskele kylarna vurmasna neden oluyordu. Bu srada beliren bir glge Yuri'ye doru yaklat. Bu da silahl bir nbetiydi. Ne dolayorsun buralarda? diye sordu. Yuri ise bu soruyu baka bir soruyla karlad: Bu rman ad ne? Ancak soruyu sorduuna da piman olmutu. nk byle bir ortamda soru sormak, ok deiik ekillerde yorumlanabiliyordu. Yuri'nin sorusu zerine nbeti ddn almak zere azna gtrd ama buna gerek kalmad. Birden bire ortaya az nceki nbeti kt. Bu adam Yuri'yi gizlice izlemiti. ki nbeti kendi aralarnda konumaya balad. Yuri'yi izleyen nbeti: Her ey ok ak. nsan bylelerini bir bakta tanr. Bu adam, 'Bu istasyonun ad ne? Bu rman ad ne?' gibi sorularla bizi uyutacan sanyor. Sen ne diyorsun? stersen onu u burundan aa atalm hemen. Yoksa, daha nce trene mi gtrelim? Bence, nce trene gtrelim. Bakann dncesini de alp ona gre hareket ederiz. Yuri'ye dnen ikinci nbeti sert bir sesle, Belgelerini ver bakalm, dedi ve onun uzatt belgeleri kapp trene doru yrmeye balad. Bu arada, Bu adama gz kulak ol, biz gelinceye kadar, diye birine seslendi. Yuri o zaman kumlarn zerinde uzanmakta olan balk klkl bir kiinin kalktn grd. Adamn yzn bir trl seemi-yordu. Ancak konumaya balayarak Yuri'ye olduka yararl bilgiler verdi bu adam. Dua et ki seni komutana gtrecekler. Belki de kendini kurtarrsn. Onlarn da suu yok, grevlerini yapmaya alyorlar. imdi artk her ey halkn elinde. Bir adamn peindeler. Seni de ona benzettiler sanyorum. 'te halk dmann yakaladk', diye dnyorlardr. Yanl bir ey yaptklarn anlarlar. Siz ne olursa olsun komutan grme konusunda direnin. Kendi kafalarna gre davranmalarna izin vermeyin. Eer gelip de bizi takip et derlerse pelerinden gitmeyin. Ben komutanla greceim diye steleyin. Yuri bu balkdan, nbetilere sorduu eyleri de renmiti. Kysnda bulunduklar rmak, zerinde gemiler ileyen Rynua rmayd. Bulunduklar istasyon ise Yuryatin'in banliys olan Razvilye'ydi. Hem blgenin endstri merkezi, hem de Yuryatin'in liman gibi bir yerdi. Yuryatin birka kez Beyazlar'la Kzllar arasnda el deitirmiti. imdi gene Kzllar'n eline gemiti. kan ayaklanma da bastrlmt. Benzeri karklklar Razviliye'de de vard. Ama sona ermek zereydi. stasyondaki ve istasyon evresindeki siviller baka yerlere gnderildiinden buralar ssz bir grnm kazanmt. stasyonda bulunan trenlerin tm ordunun kontrolndeydi. Bu trenlerden birinde de Ordu Politik Komiseri Strelnikov bulunuyordu. Nbetiler Yuri'nin belgelerini de bu trene gtrmlerdi. Durum Strelnikov'a bildirilmiti. Bu srada Strelnikov'un bulunduu trenden kan baka bir nbeti tfeini ard sra srkleyerek geldi ve Yuri'yi o trene gtrd. XXVII Girdikleri vagondaki grltler ve glmeler onlarn girmesiyle birlikte aniden kesildi. Nbeti Yuri'yi dar bir koridordan geirip geni bir vagona soktu. Hem vagon, hem de vagonda bulunanlar tertemizdi. Bir vagondan ok sessiz bir broyu andryordu. Yuri Strelnikov'un byle bir ortamda alacan hi dnmemiti. Dip tarafta bulunan kapnn yanndaki masada gen bir subay alyordu. Nbetiyi gndererek Yuri'ye, Bir dakika, dedi. Dalgn bir tavrla iine yeniden koyuldu. Yuri'nin oradaki varln unutmu gibiydi. Yuri belgelerinin biraz ilerde bulunan bir masann zerinde durduunu grd. Masada arlk zamanndan kalma yal bir albay oturuyordu. Baz istatistikler karmakla

meguld. Birtakm harikatalara bakyor, kitaplar, szlkleri kartryor, baz ktlar kesiyor ve bunlar bir yerlere yaptryordu. Kendi kendine mrldanyordu. Bir ara pencerelere bakarak, Bugn ok scak olacak, dedi. Bir er yerdeki telefon kablosunu onarmaya alyordu. Yerde emekler gibi gen subayn yanma kadar gelmiti. Subay onun daha rahat almas iin yerinden kalkt ve sandalyesini de kenara ekti. Yanndaki masada daktilosunu onarmaya alan deri ceketli kadnn yanma gitti. Ona yardmc olmak istiyordu. Telefon kablosunu ekmekte olan er de bulunduu yerden ban dikmi daktilodaki arzay renmeye alyordu. Onlar bu durumda gren yal albay da yanlarna geldi. Hepsi birlikte daktiloyu onarmaya alyordu. Bu durum Yuri'yi biraz daha rahatlatt. Onlarn kendisinin ;annda bu kadar rahat hareket etmeleri, hakknda bir ktlk dnmediklerinin bir gstergesiydi. Bir yandan da, Hi de belli olmaz. Belki de byle eylere artk almlardr, oynun iin byle rahat davranyarlardr, diye dnd. Ne yapacan bilemez bir ekilde pencereden bakmaya balad. XXVIII Bakt pencereden, istasyonu ve Razvilye'yi grebiliyordu. Demiryolundan istasyona basamakl uydurma bir merdivenle klyordu. stasyonun arka ksmlarnda ie yaramaz bir duruma gelmi lokomotifler, vagonlar ve hurda demirlerden oluan bir mezarlk vard. n tarafta bu vagon mezarl, arka taraftaki kasabann mezarl, tren hatt, boyunca rastlanan eri br paslanm demirler, evlerin atlarndaki ve dkknlarn tabelalarndaki paslanm demirler buraya harap olmu, khnemi bir yer grnm kazandryordu. Sis bat tarafnda tmyle ekilmiti. O tarafta, Razvilye'den kilometre kadar uzakta bir tepenin zerinde byk bir kasaba grnd. Yuri heyecanla, Yuryatin olmal buras! diye dnd, nceleri Anna Gromeko'dan, sonra Hemire Anitpova'dan sk sk dinlediim yer. O srada daktilonun bana toplanm olanlar, dardaki bir olay seyretmeye baladlar. Yuri de merakla ayn pencereden bakt. Bir grup mahkm istasyon merdivenlerinden karlyordu. Mahkmlarn arasnda okul niformal, ocuk yata bir gen de vard. Yaral bana pansuman yaplmt. Ancak kan sargnn allndan akmasn srdryordu. O da akan kan yzne bulamasn diye eliyle siliyordu. ki Kzl Ordu eri arasnda yryen gen ocuun alacak lde gzel ve soylu bir ifade tayan ehresi vard. ocuun banda hl okul apkas vard. Bu apka ikide bir kayyor ensesine doru iniyordu. O ise tersiyle iterek tekrar bana getiriyordu. Bu srada sarglara deen apka, hem sargnn bozulmasna hem de kanamann devam etmesine neden oluyordu. Nedense apkay eline almak ocuun aklna gelmiyordu. Bu olay Yuri'yi mthi bir ekilde etkilemiti. ocuun yanna gidip iinden geenleri sylememek iin kendini zor tuttu. Hem ona hem istasyondakilere, ksacas herkese unlar sylemek gereksinimiyle yanyordu. Kurtulu niformalara, simgelere ballkla deil, tersine bunlarn kaldrlp atlmas, yerle bir edilmesiyle salanabilir. Bu duruma daha fazla dayanamayan Yuri ban evirdii srada Strelnikov'da kararl admlarla vagonun ortasna yrd. Yuri doktor olmas nedeniyle pek ok insanla karlam olmasna karn bylesine salam yapl, kiilikli biriyle karlamadn dnyordu. Acaba neden imdiye dek onunla karlamamt? Her eyiyle rnek alnabilecek bir insan andryordu. Yz izgileri dzgn, yakklyd. Uzun bacaklarna geirdii izmeler kirli olmasna karn onun ayaklarnda temiz gibi grnyordu. Kuruni renkli elbisesi de yleydi. Kr krt ama, onun zerinde -zenle tlenmi gibi duruyordu. Strelnikov, Yuri de oradakilerden biriymi gibi, Hepimizi kutluyorum arkadalar dedi. pskrttk onlar. Bu sava bana bir oyun gibi geldi. nk karmzdakiler de Rus. Ama kafalar sama sapan eylerle doldurulmu. Komutanlar eski bir arkadamd. Aile yapsna gre benden daha fazla halk ocuu saylar, ikimiz ayn bahede oynadk, ayn evde kaldk zamanla. Bana ok da yarar dokunmutur. Ama onu rman kar tarafna,

hatta daha da ierilere doru pskrttmz iin ok sevinliyim. Gur-yan sen de biraz abuk ol. Telefona gereksinimimiz ok fazla. ler telgrafla, habercilerle halledilebilecek gibi deil. Hava da ne kadar scak. Ama gene de bir saat kadar uyuyabilmiim. Ha e vet... O an aklna gelmi bir ey gibi Yuri'ye dnd. Uyandrlma nedeni gelmiti aklna. Strelnikv Yuri'yi dikkatli bir ekilde szerek, Bu adamn ona benzer bir yan yok. Aptal herifler, benzetmiler, diye dnd. Yuri'ye, Affedersiniz yolda, sizi bakasnabenzetmi nbetiler. Serbestsiniz, gidebilirsiniz. Yoldan kimlikleri nerede? Hah buradaym. Ama biraz durun da unlara bir gz ataym. Doktor Jivago... Moskova... Moskova dolaylarndan bir ad andryor. Her neyse benimle gelir misiniz biraz? Endielenmeyin uzun sre tutmayz sizi. Buras sekreterlik. Sizinle odamda grelim biraz. XXIX '.iKimdi bu adam? Kimsenin tanmad Moskoval birinin bylesine sivrilip, ykselmesi anlalr ey deildi. stelik parti -yesi bile deildi. niversiteyi bitirdikten sonra grev isteyip, tarada retmenlie balamt. Savata esir dm; herkes onu kayp oldu, ld sanm. Ksa sre sonra da ortaya kmt. ocukluunu, o zaman bir demiryolu iisi, imdiyse parti nderlerinden biri olan Tiverzin'in evinde geirmi. Onun nerisiyle nemli grevlere getirilmi. zerine ald her ii en iyi ekilde sonulandrm, kendisine gsterilen gveni boa karmamt. Ksa sre iinde Lower Kermes stasyonu ve kyndeki yiyeceklere el koymak isteyen askerlere kar kan Gubassova kyllerine gereken dersin verilmesi, bir erzak trenini yama eden 14. Piyade Alaynn askerlerinin cezalandrlmas, Trkatay kasabasndaki isyann bastrlmas, Bolevik bir komutann ldrld Chirkin Us olayn inceleyip zmesi gibi pek ok i baarmt. Her sorunda deiik yntemler kullanarak karsndakileri artyordu. Sulular titiz bir ekilde ve ivedilikle sorguluyor sonra da gereken cezalar veriyordu. Kararlarn ok ksa srede de yerine getiriyordu. O blgede ok yaygnlam olan askerlerden kama olaylar da onun giriimleri sonucunda sona ermiti. imdi buradaki Kzl Ordu Asker Alma Brolar youn bir alma iine girmiti. Son olarak Beyazlar'n basklarnn ciddilemeye balad bu blgede bu kez askeri ve stratejik sorumluluklar yklenmiti. Sonu her zamanki gibi olmu, Beyazlar geri ekilmek zorunda kalmlard. Strelnikov kendisine Kastrelnikov (Cellat) ad takldn biliyordu. O, bundan rahatsz olmamt. Zaten hibir ey onu rahatsz edemezdi. 1905 ayaklanmasna katlan babas srgn edilmiti. Kendisi o srada ok kkt. Hem o srada hem de daha sonraki niversite renimi srasnda politik etkinliklerden uzak durmutu. Bu tr etkinliklere katlarak niversite renimini tehlikeye atmak istememiti. Zaten yoksul tabakadan gelen genler niversite renimine herkesten daha fazla nem verirdi o zamanlar. Parlak bir niversite rencisi oldu ve okulu baarl bir ekilde bitirdi. Askerlikten balanm olmasna karn sava srasnda gnll olarak asker yazld. Cepheye gnderildi ve burada esir dt. Devrim olduunu duyunca tutulduu tutsak kampndan kaarak Rusya'ya dnd. Yiit, drst bir insand. Olaanst dzeyde ileriyi grme yetenei vard. XXX Girdikleri blmede Strelnikov hl: Jivago... diye syleniyordu. Bir tccar ad bu. Siz ya bir tccar ya da soylu olmalsnz. Ama belgelerinizde doktor olduunuz yazl. Varykino'ya gidiyorsunuz. Bir trl anlayamyorum, byle ssz bir yere gitmek iin Moskova'dan ayrlyorsunuz. Evet, zerinde durduunuz konu davranmzn nedeni. O-raya ssz bir yer olduu iin gidiyorum. Grlt patrtdan uzak, huzur iinde yaamak iin oraya gidiyorum.

Vayy! Demek romantik bir insansnz? Varykino ha? Buralarda bilmediim yer yok gibidir. Eskiden Krueger'in maliknesi vard orada. Onun akrabas ya da miraslarndan biri misiniz yoksa? Neden byle alay ediyorsunuz? Oraya gitmemizle onun mirass olmamzn ilgisi yok. Zaten karm da... Tamam, tamam. Tam da dndm gibi. Eer Beyazlar'a gveniyorsanz tam bir d krklna urayacaksnz. Oralar tmyle onlardan temizledik nk. Doktorsunuz, hem de askeri doktor. Benim ilgilendiim konu bu, tam da bir savan iindeyiz. Demek ki askerden kayorsunuz. Demek siz de ne Kzl, ne de Beyaz olmak istemeyen Yeillerdensiniz. Bunlar iki tarafa da asker olmamak iin ormanlarda saklanyorlar. Onun iinde kendilerine Yeiller deniyor. yle deilse, niin asker deilsiniz? Askerdeyken iki kez yaralandm. hra ettiler. Bana Eitim Halk Komiserlii'nin ya da Salk Komiserlii' nin verdii belgeleri gsterin. Sizin Halk Cumhuriyeti'nin sadk bir kulu olduunuza ancak o zaman inanrm. ok kark bir dnemde yayoruz dostum. Bizim kararsz, yar taraftar insanlara gereksinimimiz yok. Hatta bu tr insanlar bizim iin ok tehlikelidir. Sizi daha nce sz verdiim iin serbest brakyorum. Ama unutmaynz ki bir daha karlarsak baka trl konuacaz. U-nutmayn. Yuri bu tehditlerden hi de korkmamt. Bunu da aka syledi. Hakkmda neler dndnz biliyorum, dedi. Siz kendi anzdan hakl olabilirsiniz. Beni ekmek istediiniz tartmay ben uzun bir sredir beni sulayan hayali biriyle yapyorum. Ancak bunlar ksa srede bir iki cmleyle aklamak ok zor. imdi eer serbestsem brakn gideyim. Deilsem bir an nce hakkmda ne yaplacana karar verin. Size verecek hibir hesabm yok. Bu srada alan telefon konumalarn bld. Hat onarlmt. Ahizeyi alan Strelnikov, Guryan, teekkr ederim sana. Buraya birini gnder, Yolda Jivago'yu trenine kadar gtrsn. Bir daha da yanl yaplmasn. imdi de bana Razvilye eka Ulatrma Mdrln bala. Jivago ktktan sonra Strelnikov istasyon binasn arad. Biraz nce bir renci getirdiler, dedi. Durmadan apkasn ekitiriyor. Ba da sanl. ler acs bir durumu var zavallnn. Tamam... Gerekiyorsa tedavi ettirin onu. Elbette... Gznzn bebei gibi bakacaksnz ona. Yiyecek de verin. Tamam... Ondan siz sorumlusunuz unutmayn. Evet... imdi i konusuna geliyorum. Elbette... Konuuyorum. Hatt kesmeyin. Vay anasn Guryan, hatta bakas girdi. Guryan, Guryan, konumay kestiler. Strelnikov konumasn yarda kesmek zorunda kald. Sonra da dnmeye balad. retmenlik yapt, savata geirdii ve bir esir olduu zaman dnp bunlarn tmnn bu gencin yana uygun olup olmadn tahmin etmeye alt. Belki de benim rencilerimden biridir, diye dnyordu. Sonra pencereden darya Yuryatin'e evlerinin bulunduu tarafa doru bakt. Kentin kenarnda; rmak kysnda bir evde oturuyorlard bir zamanlar. Karsyla kz hl orada myd? Gidip grmeli miydi? Ama imdi onlarn bambaka bir yaamlar vard. Kendisinin de yle. nce bu yeni yaam yoluna sokmalar gerekliydi. Ondan sonra yarm brakt yaantsna, karsyla kznn yanna dnecekti. Ama ne zaman? Kim bilir? KNC KTAP SEKZNC BLM

VARI I

Jivagolarn geldii tren yan hatlardan birinde duruyordu. A-na hatla onlarn treni arasnda ise baka trenler vard. Yolculuklar sresince yabanclk ekmemilerdi. Gene yolculuklar sresince Moskova'yla olan ilikilerinin srdn de hissetmilerdi. Oysa imdi

Moskova'dan tmyle koptuklarn anlamlard. Bundan byle kendine gre zellikleri olan bambaka bir blgede yaayacaklard. Burada insanlar, Moskova'da ve Petersburg'da olduundan ok daha fazla birbirine yakn ve i ieydiler. stasyonun evresinde sk bir polis kordonu olmasna, ieriye kimsenin alnmamasna karn birok kii i ksmlara szm, daha imdiden vagonlar doldurmu, koridorlar da skk bir duruma gelmiti. Trenlerin sanda solunda dolayorlard. Hemen hemen hepsi birbirlerini tanyorlard. Birbirlerini grnce sesleniyor, yan yana geerken selamlayorlard. Alkanlklar, konumalar, giysileri ve davranlar Moskova'daki insanlardan ok farklyd. Yuri en ok bu kadar insann nasl geindiini merak ediyordu. Nasl para kazandklar, neye ilgi duyduklar, glklere nasl katlandklar, yasalardan nasl katklar hep kafasn kurcalayan sorulard. ok gemeden tm bu sorularn yantn ak bir ekilde ald.

Tfeini srkleyerek yryen nbeti Yuri'yi vagonuna kadar gtrd. nsan terletecek derecede scak vard. Nbetinin yere deen uzun silah toprak zerinde derin bir iz ayor, bazen de orda burda uyuyanlarn, urasn burasna arpyordu. Hava iyice kendini belli etti, dedi bir yandan da. imdi tam ilkbahar ekinin hasat zamandr. Bu tr havalar ifti iin bulunmaz bir nimettir. Dar iin daha vakit var. Bizim memlekette dar iin henz erkendir. Orada dar Umlina Bayram'nda ekilmeye balanr. Benim memleketim Tambov. Tambov'un Morshansk k-yndenim. Ee doktor yolda, byle bir isava olmasayd, benim bu mevsimde, buralarda ne iim vard? Bak u snf sava nelere yol at. Bizleri ne hallere getirdi. III Yuri vagona kmasna yardm etmek isteyenlere teekkr e-derek, bir srayta kt ve karsn kollar arasnda ald. Tonya, Hele kr, gelebildin, dedi. Zaten dnecein konusunda pek kukum yoktu. Dneceimi nerden rendin? Beni grnce geri dndm diye aracanz sanyordum. Nbetiler gelip durumu anlattlar. Baka trl durabilir miydik sanyorsun? Babam da, ben de neredeyse deli olacaktk -zntmzden. Bak babam nasl uyuyor? O kadar zntden sonra kle gibi ylp kald. stersen uyandrmaya al, kesinlikle uyandramazsn. Bu arada yeni yolcular da geldi. Seni onlara tantrmadan nce ne dediklerini anlataym sana. ncelikle bu iten byle kolay kurtulduun ini hepsi seni kutluyor. Tonya konumasna ara verdi. Sonra da te kocam geldi, diyerek, Yuri'yi vagonun sonlarnda bir yerde kalabalk arasnda kalm birine gsterdi. Adam, Adm Samdevyatov diyerek Yuri'yi selamlad. Bir yandan da kalabaln arasndan gemeye alyordu. Yuri, Demek Samdevyatov bu adam. Ben onu al gibi sakal, pelerini, gm kakmal kemeriyle eski Rus baladlarndan km biri gibi dnmtm. Oysa bu haliyle o Sanat Dostlar Der-nei'nin bir yesine benziyor. Kvrck ve kr dm salar, by, kck bir sakal var. Eee Strelnikov sizi bir hayli korkuttu deil mi? Hangi nedenle korkutsun? Aksine gzel bir konuma yaptk onunla. ok salam bir kiilii var. Evet, yle. Onu iyi tanrm. Bizim buralardan deildir. Sizin gibi Moskoval'dr. Zaten buraya yeni olan her ey Moskova'dan gelir. Tonya kocasna Yuri, sevgilim, bu bay Anfim Samdevyatov'-dur. Buradaki herkesi tanyor. Senden ve babamdan sz edildiini duymu. Bykbaban da tanyor. Dedim ya herkesi tanyor. Sonra da sradan bir eyden sz eder gibi: Herhalde retmen Antipova'y da tanrsnz deil mi? dedi. Samdevyatov da ayn kaytsz tavrla, Onunla neden ilgileniyorsunuz? diye sordu.

Yuri karsnn bir karlk verdiini duydu ama ne syleyedi-ini anlamamt. Bu arada Tonya, Amfim Samdevyatov Bolveik'tir. Konumalarna dikkat et, dedi. Yuri, Ya, yle mi? Ben de onu sanatya benzetmitim. Babamn bir han var. Yedi tane de arabamz var altrd-mz. Ama ben nivresitede okudum. Einizin syledii de dorudur. Bolevik dnya grne sahibim. Tonya, Anfim Samdevyatov ne dedi biliyor musun sevgilim? Yuryatin istasyonu kasabadaki yangn nedeniyle bizim treni alacak durumda deilmi. Bizim tren de baka bir hata verilecekmi. Bu hat Torfyanaya'ya giden hattn zerindeymi. Bu da bize byk kolaylk salayacak. Tren deitirmekten, eyalarmz bir trenden dierine aktarmak kurtulmu oluruz bylece. Ayrca, tren yola kmak iin gereken manevralar yapyormu, dedi. IV Tonya'nn Samdevyatov'dan rendikleri doruydu. Tren hatlar arasnda manevralar yaptktan, baz yeni vagonlar eklenip, bazlar skldkten sonra yola koyuldu. Uzaktan, tepelerin arasndan kentin bir blm grlyordu. Kilisenin halar, fabrikalarn bacalar ve baz yksek binalarn atlaryd grlenler. Yanan yer, kentin d mahallerinden biriydi. kan dumanlar rzgr nne katm srklyordu. Gkyz dumanla kaplanmt. Samdevyatov getikleri yerleri Yuri'ye gsteriyor, aklamalar yapyordu. Zaman zaman trenin grlts arttnda bu aklamalar Yuri'nin kulana eilerek tekrarlyordu. u grdnz yer atee verdikleri Byk Sinema, dedi. Orada Harp Okulu rencileri mevzilenmiti. Neyse ki abuk teslim oldular. Ama henz arpmalar bitmedi. u an kulelerinin stndeki siyah karaltlar gryor musunuz? Onlar, etecileri siperlerinden karmaya alan askerlerdir. Ben bir ey gremiyorum. Siz bu kadar uzaktan nasl gryorsunuz? aryorum dorusu. u yanan yer, Sanatlar Mahallesi Khokhriki. arnn bulunduu Kholodeyeve Caddesi biraz alt tarafta kalr. Dorusu o-rada neler oluyor merak ediyorum. nk bizim araba han da orada. Ama kendimi ansl sayabilirim, nk yangn d mahallelerden birinde. stelik kentin merkezine doru da ilerlemiyor. Ne dediinizi anlayamadm. Kentin merkezinde yangn yok dedim... Kilise, ktphane ve daha pek ok nemli bina yangndan kurtulmu... Bizim soyadmz aslnda San Donato'dur. Samdevyatov bu adn Ruslam eklidir. Demidovlar'n soyundan olduumuzu sylerler bizim. Prens Demidov San Donato benim dedem. Bir Prens. Ancak ben iin asln pek bilmiyorum. Bu bir sylenti de olabilir. Bakn buraya da Sprika Dz derler. Halk buraya piknik yapmaya, gezmeye, elenmeye gelir. Pek ok kk ve villa vardr burada. Ad ne kadar tuhaf deil mi? nlerinde uzayp giden ovada demiryolunun dnda dikkati eken iki ey dev telgraf direkleri ile kurdeleyi andran bir karayo-luydu. Bu yol ufukta kayboluyordu. Samdevyatov, Bu da bizim nl da yolumuzdur. Tm Sibirya'y boydan boya kateder. Eskiden Sibirya'ya srgn edilenler hep bu yolu kullanrlard. Oysa imdi daha ok eteciler kullanyor. Ksacas gzeldir bizim buralar. Alacak ve seveceksiniz. Ay-rldlnz zaman da ok ararsnz buray. yi ama biz kentte kalmayacaz. Varykino'ya gideceiz. Biliyorum, einiz de ayn eyleri sylemiti. Varykino'da da kalsanz sk sk kente ineceksiniz. Einizi yzne bakar bakmaz tandm. htiyar Krueger'e o kadar ok benziyor ki... Gzleri, burnu, aln... Bykbabasnn bir rnei sanki. Burada herkes onu a nmsar. Ovann sonuna doru bir yerlerde yakt depolar grlyordu. Yol boyunca da baz sanayi rnlerinin reklam tabelalaryla karlayorlard. Bunlardan iki kez karlatklar biri Yuri'nin dikkatini ekmiti Moreau ve Vetchinkin. Her trl tarm aletleri satan bir irketin reklamyd bu.

Salam bir irketti o, dedi. Samdevyatov. rettikleri aralar ok salamd. Babam da ortakt oraya. Anlayamadm ne dediinizi. ok iyi bir irket olduunu babamn da ortaklarndan biri olduunu syledim. Ama babanzn han ilettiini sylemitiniz. Han iletmek herhangi bir irkete ortak olmay engellemez ki. Hem benim babamn baka yerlerde de ortaklklar vard. rnein Byk Sinema. Kafas alan bir insand babam. Bununla vnyor gibisiniz. Babamn gzaklyla m? Elbette vnrm. Bolevikliinize ne oluyor o zaman? Ne ilgisi var imdi bunun onunla. Bir insan Mancizmi benimsedi diye a m gezmesi gerekir. Mancizm gerek bir teori, manta dayal bir felsefedir. Pozitif bir bilimdir. Yuri sylenenlere yant vermekte kararszd. nsan yeni tant biriyle bu konular konuarak kendini tehlikeye atmamal, diye dnyordu. Gene de, Mancizm gerekten de pozitif bir bilim midir? Bir bilim olmaya hak kazanacak ekilde kendini kantlam mdr? nsanlar genel olarak yarattklar teoriyi uygulamak, sonularn da grmek isterler. Ama politika bana hi de ekici gelmiyor. Gereklerin grmezlikten gelinmesinden hi holanmyorum, demekten kendini alamad. Samdevyatov Yuri'nin szlerini, Garip, ancak akllca diye nitelendirdi. Tren manevra yapyordu gene. Son makasn yanna geldiinde burada bulunan bir kadn, elindeki rgy yere brakyor, kolu aaya doru indiriyordu. Bunun zerine tren geziye doru gitmeye balyordu. Belinde st dolu bir matara bulunan kadn bu kez tehdit eder gibi yumruunu sallyordu. Samdevyatov kadnn yumruunu kendisine salladna inanyor, ancak bunu neden yaptn bir trl anlayamyordu. Yz yabanc deil. Glaska Tunteva olmasn? Hayr, hayr olamaz. Bu kadn ona gre ok yal. Ama neden bana dman? Herhalde beni birine benzetiyor. Her yerde grlen karklklar demiryollarnda da var. Bu kadn da bu nedenle sknt iinde olup bunun sorumlusu olarak da beni gryor olmal. Aman, dnecek baka ey kalmad da buna m kafa yoracam. Sonunda kadn elindeki bayra sallad ve bararak makiniste bir eyler syledi. Tren ddn ttrerek makas geti ve a-kla kt. Ondrt numaral vagon makasn nnden geerken kadn bu kez vagonun kapsnn nnde oturmakta olan Yuri ve Samdevyatov'a dilini kard. Samdevyatov ise dncelere dald. V Kentin yanan kenar mahallelerini, reklam tabelalarn ve yakt depolarn gemilerdi. Samdevyatov, Hadi ieriye geelim, dedi. benim inmeme ok az kald. lk istasyonda ineceim. Siz ikinci istasyonda ineceksiniz. neceiniz zaman biraz acele edin yoksa trende kalabilirsiniz. Tren imdi kk korular ve tepelerin arasndan geiyordu. Karayolu da ayn korular ve tepeler arasndan kvrlarak uzanyordu. imdi siz buralar ok iyi biliyorsunuz deil mi? Elbette. Hem de kendi evim gibi. Bu evrede yz kilometrelik bir alan her eyiyle tanrm. Aslnda benim asl mesleim avukatlk. Yirmi yldan bu yana eitli davalarla ilgi olarak bu blgeyi kar kar gezdim. imdi de avukatla devam ediyor musun? Elbette. Bugnlerde sizi ilgilendirebilecek davalar oluyor mu ki? Tabii eski, bitmemi davalar, ticari ilerle, szlemelerle ilgili sorunlar. O kadar ok ki bu tr iler, bilsen aarsn. Ama yeni ynetim bu tr ilere son vermemi miydi? Evet, ama bunu uygulamak mmkn olmad. Pratikte uygulanmas mmkn olmayan baz kararlar da alnd yeni ynetim tarafndan. rnein, zel kurulular devletletiriliyor, ama bir yandan da belediye iin yakt, il komitesi iin at, araba isteniyor. Bir yandan da insanlar yaamak zorunda, bunun iin de almalar, geinmeleri gerekiyor. Bir gei dnemi yaadmz iin teoriyle pratik arasnda uyum kurmak biraz zor oluyor. Bu da pek

ok insan ne yapacan bilemez bir duruma getiriyor. te size benim gibi zeki iini bilir avukatlar iin son derece elverili bir ortam. ok bilinen szdr, 'Sol elin yaptndan sa elin haberi yoktur.' Ben de yaplanlar grmemezlikten geliyor, para verirlerse de cebime indiriyorum. Ama inann ki blge halknn yarsndan fazlas beni tanr ve bana gvenir. Yaknda bir kereste ii iin Varykino'-ya geleceim. Oraya da ancak atla gelinebilir. Oysa benim atm bu aralar sakat. Aslnda ben her tarafa atmla gidiyordum. Onun sakatlanmas nedeniyle bu trene bindim. Eer atm sakatlanmasa sizinle de karlaamazdk. Dediim gibi Varykino'ya geleceim a-ma atm iyiletikten sonra. Orada size yardmm dokunabilir. Sizin maliknenin mdr Mikulitsin'i de tanrm. Peki oraya neden gittiimizi biliyor musun? Planlarmz filan. Hayr bunu bilemem. Ancak baz tahminlerde bulunabilirim. nsanlar hep alnnn teriyle kazanmay sever. nsanlarn hemen tmnn ortak sevgilerinden biri de toprak sevgisidir. te bunun gibi eyler herhalde planladnz. Bu tr yaanty kmser gibi bir havanz var. Bu tr bir yaam zlemek ok mu garip? dealiste bir yaklam. Ama neden olmasn? Size baarlar dilerim. Fakat ben byle bir eyi gerekletirebileceinizi hi sanmyorum. Mikulitsin'in bile sizi pek iyi karlayacan sanmyorum. Sizi kapdan kovacaktr sanyorum. Sizi ldrse bile hi amam. leri alabildiine kark, iiler dalm, fabrikalar kapal adam kendini bile geindiremiyor bir de siz kp geliyorsunuz. te gene deiik dnceler ileri srmeye baladnz. Yaam bu deil, bu bir aldatmacadr. Siz de tm bu yaanlanlarn, olanlarn kanlmazln anlayamyorsunuz bir trl. Neresi kanlmaz bunlarn. Sizi anlamakta glk ekiyorum. Siz ya aka ediyorsunuz ya da ocuksunuz, olup bitenleri gremiyor, anlayamyorsunuz. iler yzyllardan beri smrld. Bu durumun hep byle gideceini nasl dnebiliyorsunuz. Onlarn bu duruma gsterdii tepkiyi ve insanca yaamak iin verdikleri mcadeleyi nasl gremezsiniz. Birbirimizi anlamakta byk glk ekiyoruz. Ne kadar tartrsak tartalm bunu deitiremeyeceimizi sanyorum. Bir zamanlar ben de devrimden yanaydm. imdiyse zorla hibir eyin elde edilemeyeceine inanyorum. nsanlar kendi mutluluklarna zorla deil, kendi istekleriyle kavumal. Neyse bunlar bo verelim. Mikulitsin konusuna gelmek istiyorum ben. Eer sylediiniz gibi karlayacaksa geri dnmemiz daha iyi olmaz m? Yapmayn canm. yle ey mi olur. Birincisi Mikulitsin'den baka insan m yok? kincisi Mikulitsin iyi kalpli, ok iyi bir insandr. Belki nce barp surat asar ama, sonradan srtndaki gmleini, hatta bir lokma ekmeini bile sizinle paylamak isteyecektir. Bu aklamalardan sonra Samdevyatov, Mikulitsin'in yksn anlatmaya balad. VI Mikulitsin buraya yirmi be yl kadar nce geldi. Petersburg Teknoloji Enstits rencisiyken Yuryatin'e srgne gnderilmiti. Kruger'in yannda idare mdr olarak almaya balad. Bu srada Kureger'in yannda alan Agrippina, Adotya, Glaphi-ra ve Seraphima isimli drt kzkarde vard. O zamanki delikanllarn tm onlarn peindeydi. Mikulitsin bunlarn en by o-lan Agrippina ile evlendi. ok gemeden adn Liberius koyduklar bir erkek ocuklar oldu. Libby diye ardklar bu ocuk ok yaramazd ama ok becerikliydi. Sava balad zaman henz on be yanda olmasna karn, yan bylttrd ve gnll olarak cepheye gitti. Zaten hastalkl bir kadn olan annesiyse bu duruma dayanamayp iyice yataa dt ve devrimden ok ksa bir sre nce ld. Libby ise savatan, madalya alarak ve bir kahraman olarak dnd. Ayn zamanda bir Bolevik militan olmutu. Orman Milisleri diye bir rgtten sz edildiini duydun mu hi? Hayr duymamtm. Partizanlar'd onlar. Aralarnda ise her eit insan vard. Manastrlardan kovulmu papazlar, ailesine karn kan genler, okullardan atlm renciler, serbest braklaca

vaadedilen Alman ve Avusturyal esirler gibi daha ok baka insanlard bunlar. Bu milislerin belkemiini ise kyller oluturuyordu. te Orman Milisleri ad verilen rgtn byle bir yaps vard. rgtn banda ise kendisine Yolda Forester denilen biri vard. Bu Forester-'in kim olduunu biliyor musunuz? Mikulitsin'in olu Liberius. Ne diyorsunuz, gerek mi sylediiniz? Elbette. Ama ben size gene Mikulitsin'den sz edeyim. Karsnn lm zerine ikinci kez evlendi. kinci kars evlendiinde renciydi. Halen biraz saftr ama, olduundan da saf grnmeye alr. nk bu durum onun iine geliyor. ok gen olmasna karn daha da gen grnmeye alr. Konuurken krtr cilve yapar, masumca pozlar taknr. Karlat birini hemen kendince sorguya eker. Sorduu sorular da sama sapan eylerdir. rnein: 'General Suvorov nerede dodu?', 'genlerin iki kenarnn uzunluunun toplam ne zaman nc kenara eit olur?' gibi. Eer sorularna yant veremezseniz ondan mutlu kimse yoktur. Zaten birka saat sonra size anlattklarmn ne kadar doru olduunu bizzat greceksiniz. Mikulitsin ise denizci olmay istermi. Deniz mhendislii konusunda alm. Tertemiz dolar ve sakaln dzenli tra e-der. Piposunu azndan drdn grmek ok zordur. Alak sesli ve dosta bir konumas vardr. Az daha unutuyordum. Bir sosyal demokrattr. Kurucu Meclise bile seildi. Bak bu nemli. Demek baba oul kanl bakl durumda. Teorik olarak yle. Ancak Orman Milisleri Varykino'da savamyor. Neyse, b e * gene asl konuya geleyim. Mikulitsin'in baldz var. Bunlar Yuryatin'de oturuyor. Evlenmediler de. En bykleri olan Avdatya sevimli, gzel bir kz ama ok utanga. Belediye ktphanesinde alyor. Buradaki iinde ok zorlanyor. Ktphane ok sessizlik isteyen bir yer. Oysa Avdotya'da mzmin nezle var. Sk sk ksrmek, aksrmak zorunda kalyor. Bu da o-nun utancndan kpkrmz olmasna yetiyor. kinci kzkarde Glaska, ok zeki ve alkandr. Canldr, srekli bir eylerle uramak ister. Liberius'un bu teyzesine ektii sylenir her zaman. Bir gn terzide alrken grdnz Glasha'y, ertesi gn bir orap atlyesinde, bir baka gn ise berberlik yaparken grebilirsiniz. Yuryatin'de makastan geerken o-nu makaslk yaparken grdm. Hani dilini karp, trene yumruunu sallayan kadn vard ya, o. Ancak Onun Glasha olduu konusunda kararszdm. nk o kadn biraz daha yal gibi grnd bana. En k iin, tam bir babelas demek ok yerinde bir tanmlama olur. Kltrl ve bilgili bir kzd. ok okur, felsefe ve iirle ilgilenirdi. Ancak devrim ncesi olaylar srasnda akln oynatt. Ablalar ie giderken onu eve kilitliyor ama, o her seferinde darya kmann yolunu buluyor. Etrafna toplad insanlara dini sylevler veriyor. Ben de ineceim yere geldim bu arada. te benim ineceim istasyon bu. Siz de yava yava hazrlanrsanz iyi olur. Bundan sonraki istasyonda ineceksiniz nk. Samdevyatov indikten sonra Tonya, Sen ne dnyorsun bilmiyorum ama bana gre onu bize Tanr yollad. Bize ok yardm olacana inanyorum, dedi. Ben de ayn dncedeyim. Yalnz houma gitmeyen bir ey oldu burada. Krueger bu blgede ok tannm bir insan. Sen de ona ok benziyorsun. Her gren senin onun torunu olduunu anlyor. Varykino'ya gittiimizi syleyice Strelkinov bile Krueger'le bir yaknlmz olup olmadn sordu, yle sanyorum ki burada Moskova'da olduundan daha fazla sknt ekeceiz. stmze ok da dikkat ekeceiz. Oysa buraya sessiz, huzurlu bir yaam geirmek iin geldik. Ancak yapabilecek bir ey de yok. imde kt bir duygu var. Az sonra istasyona geleceiz. Hadi babam kaldr da hazrlanalm artk.

Tonya istasyonda ailesini ve eyalar birok kez sayd. Trende herhangi bir eyi ya da kimseyi unutmak istemiyordu. Trenden inmi olmasna, istasyonda bulunmasna karn hl Trenden inemeyeceiz endiesi tayordu iinde. Tren nnde duruyor olmasna karn, hareket halindeyken kard grlt kulaklarndan gitmiyordu. Tren hareket etmi, yollar devam eden yolcular ona sesleniyor, el sallyorlard. Oysa Tonya bunlar ne gryor, ne de iitiyordu. O kadar ki trenin gittiini bile farkedememiti. Ancak nnde beliren yemyeil ova ve masmavi gkyzn grnce kendine gelebildi.

stasyon binas tatand. Giriin iki yannda tahta sralar vard. Torfyanaya istasyonunda onlardan baka inen olmamt. Eyalarn yere koyarak bu sralara oturdular. stasyon prl prld. Bu temizlik ve sessizlik karsnda arp kaldlar. titip kakan bir kalabalk olmamas ne kadar gzel bir eydi. Demek ki byk kentlerin barbarl bu tara kasabasna henz ulaamamt. Kk bir korulun iindeki istasyondan kan tren aalarn arasna girince vagonlarn ii lo bir hale geldi. imdi istasyonun durumu daha da gzel bir grnm almt. Hafife sallanmakt olan aalarn glgeleri; kendi zerlerine, istasyon binasna ve sa r renkli topraa vuruyordu. Aalarda bulunan pek ok kuun tatl cvltlar iitiliyordu. Bu sesler zerine Tonya; sanki yeniden duymaya, grmeye, kavramaya balad. ok farkl eyler sylemek zere alan azndan Ne kadar gzel bir manzara deil mi? szleri dkld. Daha fazla konumadan da alamaya balad. Onun alarken kard sesleri duymu olan istasyon' efi binadan karak onlarn yanna geldi. Ufak tefek, yal bir adamd. Kibar bir tavrla: Sinirlerinizi yattrc bir ila ister misiniz? diye sordu. stasyonun ecza dolabnda byle bir ila bulabilirim. ok teekkr ederim, dedi Tonya. nemli bir eyim yok. Sanrm birazdan geer. Yol yorgunluunun etkisiyle oldu herhalde. stelik hava ok scak bugn. Bizim buralarda hi byle scak olmazd. Bir de insan zen Yuryatin olaylar var, stne stlk. Evet, geerken oradaki yangn grdk. Sanrm Moskova'dan geliyorsunuz. yleyse hanmfendinin sinirlerinin bozulmasn normal karlamanz gerekiyor. nk Moskova'da ta stnde ta koymadlar diyorlar. Alexandr Gromeko; Yok canm o kadar da deil, biraz a-bartmlar, dedi. Sonra da aile bireylerini tek tek tanrtt. Bu kzm, bu damadm, bu kk oullar, bu da ocuun dads Nyus-ha. Memnun oldum, naslsnz efendim? Geleceinizden haberim vard. Anfim Yefimovi Sashma'dan telefon edip Doktor Jiva-go ailesiyle birlikte Moskova'dan geliyor diye bilgi verdi. Size e-limden geldiince de yardmc olmam istedi. Demek o sizsiniz. Hayr, Doktor Jivago ite bu. Benim damadmdr. Bense tarm retmeniyim. Adm Alexander Gromeko. ok zr dilerim. Yanlmm demek. Ama sizinle tantm iin de ok memnun oldum. Demek Samdevyatov'u tanyorsunuz? Elbette. Burada herkes tanr onu. O bizim tek dayanamzda. O olmasayd biz oktan lmtk. Bana 'onlara elinden gelen yardm yap' dedi. Ben de elimden gelebilecek her eyi yapacama sz verdim. Bir ata ya da baka bir eye gereksiniminiz var m? Nereye gitmeyi dnyorsunuz? Varykino'ya. Buraya ok uzak mdr? Varykino dediniz deil mi? Tabii... Bende deminden beri kznz bir yerden tanyorum ama nereden diye dnp duruyordum. Varykino'ya gitmek istediinizi syleyince de sorun anlald. Bu grdnz demiryolunu van Krueger'le ben birlikte yapmtk. zninizle adamlardan birini araym da size bir araba bulsun. Hey Donat, gel, gel de u eyalar bekleme salonuna ta. Acaba at nereden bulacaz? Bacchus bu sabah buralarda dolayordu. Bak bakalm yerinde duruyor mu? Ona Varykino'ya gidecek drt yolcu olduunu syle. Yeni geldiler ve hemen hemen hi eyalar yok de. Hadi ko bakaym... Bak kzm sana da bir neride bulunmak istiyorum. van Krueger'e ne kadar benzediinizi hemen sylemedim. Bykbabanzla ilgili konumalarnzda ok dikkatli olmasnz. ok kark bir dnemde yaadmz sakn u-nutmayn. Arabac Bacchus'un adnn gemesi yolcularn tmn akna evirmiti. Anna Gromeko'nun anlatt; kendisine demirden barsak yapan ve daha pek ok artc kahraman olan Bacchus'u hepsi bir kez daha anmsamt. VIII Arabac beyaz bir ksra sryordu. Ksa bir sre nce dourduu bir tay da bu beyaz ksran yannda kouyordu. Tahtadan yontularak yaplm bir oyuncaa benziyordu. Arabacnn kendisi ise bembeyaz salar ve kocaman kulaklar olan bir ihtiyard.

Araba ukurlara girip, tmseklere ktka Jivagolar dmemek iin arabann iki tarafna tutunuyorlard. Hepsi de huzur i-indeydi. Dleri gereklemek zereydi. Ksa sre sonra yolculuklar sona erecekti. Hava ok gzeldi. enesi durmak bilmeyen arabac ise bir baka gzellikteydi. Yol zaman zaman ormandan, zaman zamanda tarlalardan geiyordu. Ormandan gei srasnda araba sk sk karlat ktklere arparak sarslyordu. O zaman hepsi birbirine sarlyor, sarsntnn gemesini bekliyorlard. Yol tarlalarn arasndan dmdz giderken de hepsi rahatlayarak yerlerine oturuyor, saa sola bakarak manzarann tadn karmaya alyorlard. Olduka engebeli bir blgeydi buras. Uzaklarda grnen siyah, yksek tepeler gkyzne doru ykseliyordu. Olduklar yerden her eyi herkesi kontrol ediyor gibiydiler. Tarlalardaki gzal-c aydnlk ise Jivago ailesini tepelerin neden olduu karamsarlktan kurtaryordu. Grdkleri her ey hem holarna gidiyor, hem de artyordu onlar. Hafife kafadan sakat olan Arabac Bacchus'un, yerel deyimlerle ssl Tatar aksanl konumas ise en fazla holandklar eylerden biriydi. Tay geri kaldka ksrak duruyor, onun yanna gelmesini bekliyordu. Annesinin beklediini gren tay da beceriksiz sramalarla onun yanna geliyor; boynunu eerek memesine sarlyordu. Tonya arabann sarsnts nedeniyle dilini srmamaya alarak, Bir trl anlayamadm, dedi. Annemin anlatt Bacchus, bu arabac olabilir mi? Annemin anlatt yky anmsyorsun deil mi? Hani bir kavgada barsaklar deilen, bunun zerine kendine yeni bir takm barsak yapan demirci yksn. Demir ba-sakl Bacchus. Elbetteki bu bir yk. Ancak gene de kafam kurcalayan konu, acaba bu Bacchus'un o ykyle bir ilgisi var mdr? Tabii ki yoktur Tonya. Bunun bir yk olduunu zaten sen kendin de sylyorsun. Ayrca annen bu yknn yzyl akn bir sreden bu yana anlatlageldiini de sylerdi. Biraz sessiz konuursan iyi olur. htiyar bu konutuklarmz duyarsa zlebilir. Hibir ey iitmez, nk sar. kitse bile, kunutuklar-mzdan bir ey anlayacan da sanmyorum. Biraz kafadan sakat gibi. Hey Fyodor Nefyodi! diye ksrana erkek adyla seslendi arabac. Neden byle davrandn kimse anlayamad. Ancak herkes atn dii olduunu biliyordu. Sonra da birdenbire geriyerek dnerek Tonya'nn gzlerine bakt. Sizin aklnz nerede kk hanm? Sizin kim olduunuzu anlamadn m sanyorsunuz? Yazk! Ne kadar da safsnz. Sizi daha grr grmez tandm ben. Hk demi de Krueger'in burnundan dm gibisiniz. Yanlmyorsam onun torunusunuz. Bunun benim kadar kimse bilemez. Tm yaantm boyunca onun yannda altm. Kendisini ok da iyi tanrm. Asansrclk yaptm, ocaklarda altm, pek ok ite altm. Hadi ko bakalm, deh. Benim demir barsakl Bacchus olup olmadm merak ediyorsunuz. Demek ki sizin o koca gzlerinizin ardnda hi akl yok. ok safsnz ok szn ettiimiz Bacchus'un soyad Postanogov'du. Demir barsakl Postanogov en az elli yl nce ld. Onunla tek ortak yanmz admz. Benim adm da Bacchus ama soyadm Mekhonos-hin. htiyar arabac onlara Mikulitsin'le ilgili olarak, Samdevya-tov'un anlattklarnn hemen hemen aynsn anlatt. Mikulitsin'in ikinci karsndan 'kanatl bir melekti' diye sz ediyordu. Liberius-'tan sz ederken Moskova'da tannmadn renince hayretler iinde kald. Bir trl inanamyordu buna. Demek ki siz Liberius'u tanmyorsunuz ha? Peki Moskova'da bulunan insanlarn kulaklar yok mu? Akam olmak zereydi. Olduka ssz ve dz, aac olmayan bir blgeden geiyorlard. allklar arasnda uzun sapl iek demetleri grlyordu. Ova, ilerilerde bir yerde sra halinde dizilmi gibi duran tepelerin eteinde son buluyordu. Bu tepeler uzaktan yollar zerine dikilmi bir engel gibi grnyordu. Bunlardan birinin zerindeyse beyaz badanal bir ev vard. Bacchus, bu evi gstererek, te Mikulitsin'in evi orasdr, dedi. Aada grlen ormanlk vadinin ad ise Shutma'dr. Bu srada aadaki vadide yanklar yapan, iki el silah sesi duyuldu. Bu sesler de ne? Partizanlar olmasn? Yoksa bize mi ate ediyorlar?

Yok canm! merak edilecek bir ey yok. Mikulitsin kurtlar korkutmak iin havaya ate ediyor. IX Mikulitsinler'le karlamalar evin nnde bulunan avluda oldu. Sessiz bir ekilde balayan bu karlama aknlk yaratt, grlt ve kargaa iinde sona erdi. Biraz da znt verici bir sahneydi. Mikulitsin'in kars Helen ormanda yapt gezintiden dnyordu. zerinde yazlk bir elbise vard. Yrrken terleyen yzn mendiliyle siliyordu. Uzun bir kordonla boynuna aslm olan hasr apkas srtnda sallanyordu. Elindeki tfei gzden geirmek istiyordu. te tam o srada da Bacchus'un arabas talar zerinde sra-ya sraya ortaya kt. Yolcular arabadan birer birer indiler. Alexander Gromeko elindeki apkay evire evire endieli bir sesle durumlarn anlatmaya balad. Mikulitsinler aknlktan, seslerini karamadan kala kaldlar. Konuklarnn da onlardan farkl bir yanlar yoktu. ylesine bir utan duyuyorlard ki, yer yarlsa iine girebilirlerdi. Durumun aklanmay gerektiren bir yan da yoktu. Bacchus, Nyusha ve Sasha bile her eyi apak bir ekilde grebiliyorlard. O kadar ki; ksrak, tay, gnein yaldzl klar, Helen'in etrafnda dnmekte olan sinekler bile bu durumdan rahatsz olmu gibiydi. En sonunda Mikulitsin sessizlii bozdu. Dorusunu isterseniz hibir ey anlayamadm. Siz buray ne sanyorsunuz? Burada hi buday yetiir mi? Ekmei, buday bir yana brakn, buras Beyazlar'la kaynyor. Nereden aklnza esti buraya gelmek? Gidecek baka yer bulamadnz m? Kocam nasl bir sorumluluk altna soktuunuzun farknda msnz? diye sordu Helen. Mikulitsin eine, Helen, sen karma, dedi. Tabii bu da karlaacam sorunlardan biri. Eim bu konuda hakl. Vay anasn! Ne kadar da yanl anlyorsunuz bizi. Biz buraya sizin rahatnz karmak iin gelmedik. Sizden istediimiz ey o kadar az ki. Binann bir kesinde snabileceimiz, bir yer, kimsenin sahip kmad ve ekip biebileceimiz kk bir toprak paras. Biraz da odun, sizden istediimiz yalnzca bunlar. Bu kadarck eyle sizi rahatsz etmi olur muyuz? Hayr, beni dndren bu deil. inde bulunduum konumu bilseniz bana hak verirdiniz. Olum bir kutupta, ben bir kutuptaym. Bu durum yetmiyormu gibi bir de siz kyorsunuz bama. Ne yapacam ben imdi. Bilemiyorum. Ama biz sizi tandmz iin, yabanc bir yere gitmediimizi dnerek buraya geldik. Bakn siz Krueger'in akrabas olduunuz iin buraya geldiniz ama benim burada nasl diken stnde oturduunu bilmiyorsunuz. Olum Kzl bir Bolevik'tir. stelik ok sevilir. Ben ise bir zamanlar Kurucu Meclis'e seilmitim. Bu durum bu evrede pek' ho karlanmyor bazlarnca. Anlayacanz buradaki her ey Arapsana dnm. Kimin ne olduu, ne yapt belli deil. nanamyorum bir trl bama gelenlere, ne yapacam ben imdi. Ltfen kendinize gelin. Neler sylyorsunuz Tanr akna? Mikulitsin az sonra yumuamt. Peki dedi. Burada epey ene aldk. Biraz da ieride konualm. Ayrca buraya kadar geldiinize gre sizi geri gnderecek de deiliz. Byle bir eyi yapacak kadar ne serseri, ne de vicdansz insanlarz. imdi ieri girelim de ne yapacamza sonra karar veririz. Sanyorum size bahedeki kulbeyi vereceiz Bacchus konuklara yardm et de eyalar ieriye ta. Eyalar tamaya alan Bacchus, Aman Tanrm, bunlar da ne? Yersiz yurtsuz insanlarn eyalarn andran birok kn. Tek bir bavul bile yok, diye syleniyordu bir yandan. X Akam olmu, hava da iyice serinlemiti. Konuklar ykanp temizlendi. Kadnlar konuklarn kalaca odalar hazrlad. Sasha olup bitenlerden akna dnmt. Gsterdii taknlk

nedeniyle de bir iki kez azarlannca alamaya balad. Karnn doyurup hemen yatrdlar. Onun uyumasndan sonra Mikulitsinler'in hizmetisi gelip Nyusha'y gtrd. Hem yemek, hem de neyin nerede olduu gibi evle ilgili bilgiler verecekti ona. Tonya ve erkekler ise ay ikram edilmek zere salona arld. Yuri ve kaynpederi ksa bir sre iin izin alp hava almak zere kapnn nne ktlar. Alexander Gromeko, Gkte ne kadar yldz var deil mi? dedi. Darda rktc bir karanlk vard. Aralarnda bir iki adm ara bulunmasna karn birbirlerinin yzn seemiyorlard. Evin arka tarafndaki pencerelerden birinde bulunan bir k vadiye doru bir yerleri aydnlatyordu. kisi de evrelerindeki karanln daha da koyu olmasna neden olan bu n dndaydlar. Yarn bize vermeyi dnd kulbeyi grelim ilk i olarak. Eer onarma gereksinimi varsa hemen ie koyulmalyz, dedi Alexander Gromeko. galiba tohumluk patates de vereceini syledi deil mi? Evet, evet. Baka tohumlar da vereceimi syledi. Bize vermeyi dnd kulbeyi de baheden geerken grmtk. Asl bina tatan olduu halde oras ahapt. Arabayla gelirken de size gstermitim, anmsadnz m bilmiyorum. Sebze bahesini de o-raya yaparz diyorum. Eskiden de bir eyler ekilmitir sanyorum. Eer yanlmyorsam gbresi bol bir yerdir oras. Bilemiyorum. Bunu yarn grrz. Kanmca orada toprak imdi ta kadar sertlemitir ve otlarla kapldr. Yarn her eyi daha yakndan grrz. Bu gece don olacaa benziyor. Kapa buraya atabilmemiz ne gzel bir ey. ok gzel bir yer buras, ok sevdim. yi insanlar deil mi? Hele Mikulitsin ne kadar iyi. Yalnz kadn biraz mark gibi. Kendi kendisinden bile honut olmayan bir hali var. yle bir yan var ki kendisi de beenmiyor. Durmadan surdan burdan konumasnn nedeni de bu. Hakknda kt eyler dnlmemesi iin d grnyle dikkati ekmek istiyor. Konuurken apkasn karmay da bundan. apkann kendine yaktn biliyor. Artk ieriye girelim. Biraz daha gecikirsek iyice kabalk etmi oluruz. Tonya'nm ev sahipleriyle birlikte ay itii yemek salonuna giderlerken Mikulitsin'in alma odasndan getiler. Oda karanlkt. Karanlk basmadan nce, bu odann vadiye bakan byk bir penceresi olduunu grmlerdi. Pencerenin nnde ise byk bir masa, masann zerinde de uzunlamasna konulmu bir av tfei vard. Yuri bu odadan geerken Mikulitsin'i kskand. Eviniz ok gzel. Hele alma odanz. almak zevki verir insana. ay nasl istersiniz, fncnada m bardakta m? Ak m yoksa koyu ay m iersiniz? Yuri baksana bir stereoskop. Bay Mikulitsin'in olu ocukluunda yapm. O hl ocuk, bym deil ki. Komuch'tan ele geirdii baz yerleri Sovyet iktidarna veriyor srekli. Ama o hl bir ocuk. Komuch dediniz. O ne demek? Sibirya Hkmeti'nin ordusunun addr. Bu blgelerde kurulmu olan meclisin iktidar olmas iin savayor. Yol boyunca olunuzdan sz edildiini duyduk. Olunuzla ne denli vnseniz azdr. Bunlar Urallar'n stereoskopla baklmak zere ekilmi fotoraflardr. Resimleri de gene kendi yapt bir fotoraf makinesiyle ekti. Biskviler ne kadar lezzetli Sakarinle mi yapld? Sakarin mi? Byle yabani bir yerde sakarini nereden bulacam. ayma eker attm grmyor musunuz? Evet ya. Ben de tam o srada fotoraflara bakyordum. O-nun iin farketmedim. ay da hakiki galiba? Tabii. Yasemin ay. Peki nasl buluyorsunuz bunlar? Yeni hkmetin yneticilerinden biri getirdi bana. ok sevilen bir solcu. l ekonomi komitesinin sorumlusu. Bizden ald odun yerine un, tereya, eker, ay gibi eyler getiriyor. Bana ekeri uzatr msn Vivy. Komedi yazar Griboyedov'un lm tarihini syleyebilir misiniz? 1795'te domutu, ama ldrld tarihi anmsayamyorum Baka ay ister misiniz?

Peki Nijmegan Antlamas ne zaman, kimler tarafndan imzaland? Helen, konuklar rahatsz etme, diye sze kart Mikulitsin. Henz yorgunluklarn zerlerinden atamadlar. imdi de unu syleyin bakaym: Ka eit mercek vardr? Bunlarn hangisiyle bakldnda grntler baaa grnr. Siz bu kadar geni fizik bilgisini nereden rendiniz? Yuryatin'de ok bilgili bir fen hocamz vard. Hem erkek lisesinde, hem de bizim lisede ders veriyordu. Ne kadar kltrl ve bilgili biri olduunu anlatamam. Anlattklarn hepimiz ok iyi anlardk. Ad Antipov'du. Hemen hemen kzlarn tm ona kt. Ei de retmendi. Gnll olarak savaa katld. Vurulup ldn duyduk. Kimileri Komiser Strelnikov'un mezarndan hortlam olan Antipov olduunu sylyor. Ne kadar sama dnceler, olanaksz bir ey diyorum ama, u dnyada yle eyler oluyor ki belki de doru sylyorlardr diye de kukuya kaplyorum zaman zaman. Bir ay daha istemez misiniz? Scanned by hlecter DOKUZUNCU BOLUM

VARYKNO'DA HAYAT I

Uzun k geceleri en fazla Yuri'ye yaramt. Kendisine daha fazla zaman ayrabiliyordu. Yeniden anlarn yazmaya balamt. Yazdklarnda kendisi iin, ailesi iin almann gzelliini, ailesine bir yuva kurmann nemini anlatyordu. Yeni bir yaam retme abasn Tanr'nn yaratclna benzetiyor ve bundan byk mutluluk duyduunu belirtiyordu. Bir ii gibi emeiyle geinmek, kol emeine dayal bir i yapmaktan da byk zevk duyuyordu, ktkleri yontuyor, baheyi belliyordu. Yeni ynetimle ilgili dncelerini de yazmt. Bunu da baz konularn iyice anlalmas iin yaptn belirtiyordu. Tutmaya balad an defterine. nce Tvutcheu'den ald bir iiri yazd: K olsun yaz olsun Byl bir dnya bu Soruyorum size Haketmeden nasl bulduk Bu dnyay biz? Sonra yazmay srdrd: Yaantma iin gerekli baz sebzeleri ve patatesleri kendimiz yetitiriyoruz. Ancak bunlar yaantmz iin gerekli olann kk bir blmn karlaabiliyor yalnzca. Dier gereksinimlerimizi ise ok deiik ekillerde karlyoruz. rnein topra ilememiz yasalara aykr. Ancak biz yasalar kendimize uygun bir ekilde yorumluyor, yaptklarmz da ynetimden saklyoruz. Ormandan odun kesmemiz ise tmyle hrszlk. Bu ormann bir zamanlar Krueger'e ait olmas, bizim devlete ait olan bir ormandan odun almama iin gereke o-lamaz. Mikulitsin bizi koruyor. Aslnda onun yapt da bizimkinden farkl deil. Tm bunlar kentten ok uzaklarda olmama sayesinde yapabiliyoruz. Buralarda kimse ne bizimle, ne de yaptklanmala ilgileniyor. Artk doktorluk yapmyorum. Hatta bunu elimden geldiince gizlemeye alyorum. zgrlm snrlamaya hi niyetim yok. Buna karn burada bir doktor olduunu duyup gelenler oluyor. Vizite creti olarak da bir tavuk ya da birka yumurta, bazen de bir topak tereya getirenler oluyor. ou kez almak istemiyordum ama sonunda bunun mmkn olmadn anladm. Kendilerine karlksz olarak yaplacak uyarlarn doruluuna inanmyorlar nk. Yani doktorluumun da az da olsa katks oluyor geinmemizde. Asl dayanama ise Mikulitsin ve Samdevyatov. Samdeyavtov ok tuhaf bir insan. Karma kark bir kiilii var. Onu anlamakta byk glk ekiyorum. Devrime tm itenli-iyle bal. Yuryatin Belediye Komitesi'nin gsterdii gveni fazlasyla hak ediyor. Kendisine verilmi yetkiler son derece geni. Varykino ormanlarna el koyup diledii gibi kullanabilir ve kimse de buna bir ey diyemez. stese devletin parasn da yiyebilir, hem de istedii kadar. Kimseye rvet vermek ya da elindekileri paylamak zorunda deil ama gene de bize Mikulitsin 'e istasyon efine,

ksacas blgede gereksinimi olan herkese yardmc olabilmek iin rpnp duruyor. Alelacele kalkp bir yerlere koturmad, bize bir eyler getirmedii zaman yok gibi Komnist dnceye bal olduu gibi Dostoyevski'-nin eserlerini de ok seviyor. Bana yle geliyor ki bu adam yaantsn bu kadar kark bir duruma getirmese skntdan patlar. II Daha ilerdeki sayfalarda Yuri defterine unlar yazmt: Burann eski sahiplerinin evinin arkasnda bulunan iki odal ahap bir yapda kalyoruz. Anna vanovna'nn ocukluu srasnda Krueger, buray konuk evi olarak kullanrm. alanlarn pek ou burada kalrm. Ancak geen sre iinde ypranm, harap bir hale gelmi. Biz de ok ksa bir sre iinde buray yeniden oturulur duruma getirdik ten anlayanlarn yardmyla sobay onarp yerini deitirdik. Soba imdi iki odama da gayet gzel styor. Sonbaharn kuru ve scak gemesi bizim iin ok iyi oldu. Bylece souk ve yamurlar balamadan patateslerimizi topladk Miku-litsin'e olan borcumuzu dedikten sonra elimizde yirmi uval patates kald Bunlar bodrumda bulunan kilere yerletirdik. stlerini kuru otlar ve battamiyelerle rttk Tonya iki f turu yapt Onun yapt bu hyar ve lahana turularn da k iin kilere koyduk Taze lahanalar ikier ikier balayp tavandaki kirilere astk Havu, pancar ve turplarmz ise kuru kuma gmdk. Bunlardan baka bol miktarda nohut ve fasulyemiz var. Samanla istiflediimiz odunlar, k rahat rahat karmamza yetecek kadar bol. Baz gnler sabah erkenden, ortalk aydnlanmadan odunlua iniyorum. Burdan karken kapnn gcrdamas, ksrrken kardmz ses ya da karlarn ayaklarmzn altnda ezilirken kard sesin, biraz ilerdeki lahana tarlasna girmi olan tavanlar rkttn gryoruz. Zplaya zplaya kayorlar. Her tarafta karlarn zerindeki ayak izlerini gryoruz. Horozlarn tlerini izleyen kpek havlamalarndan sonra da gnein douu grlyor. Usuz bucaksz ovadaki karlarn zerinde yalnz tavanlarn a-yak izleri yok. ok deerli krkleri olan vaaklarn da ayak izlerine rastlyoruz zaman zaman. Bu izler, iplie geirilmi boncuklar gibi biribirine yakn kk delikler halinde ve dzenli bir ekilde uzanp gidiyor. Vaaklarn yrynn kedi yryn andrd ve bir gece iinde kilometrelerce yryebildikleri syleniyor. Bunlar yakalamak iin tuzaklar kuruluyor ama nedense hep tavanlar dyor bu tuzaklara. Zavalllar kara gmlm bir ekilde ve souktan donmu bir durumda tuzaktan karlyorlar. nceleri ok sknt ektik. lkbahar, yaz ve sonbahar srekli alarak geirdik. Hepimiz almaktan bitkin durumdaydk Bu almalarmzn karln bu souk k gnleri ve gecelerinde gryoruz. Bol bol dinleniyoruz. Samdevyatov bize gaz da buldu. Artk geceleri lamba da yakabiliyoruz. Kadnlar diki dikerken ya da rg rrken Alexander Gromeko ya da ben onlara yksek sesle kitap okuyoruz. Bir yandan da soba grl grl yanyor. Ate yakmadaki becerim nedeniyle sobann idaresi bana brakld. Tututurulmas, i-yice yand zaman scakln abuk kaybolmasn nlemek iin a nahtarnn kapatlmas, yanmayan slak odunlar olursa bunun alnp darya atlmas hep benim grevim. Byle durumlarda yanmamakta direnen odunu kapp kvlcmlar saa saa darya kouyorum. Sonra da bu odunu tm gcmle ileriye doru frlatyorum. Bir meale gibi ortal aydnlatan ve havada uuan odun karlarn zerine dyor ve czrdayarak snyor. Sava ve Bar', Eugene Onyegin'i ve Pukin'in iirlerini birka kez okuduk Stendhain Krmz ve Siyah', Dickens'in ki ehrin yks adl kitaplar ile Kleist'in ksa yklerinin Rusa evirilerini hep okuduk. III lkbaharn yaklat sralarda ise Yuri defterine unlar yazyordu:

Eer yanlmyorsam Tonya hamile. Baz belirtilerden karyorum bunu. Kendisine de syledim ama o bir trl inanmak istemedi. Kadnlar byle zamanlarda ok deiiyorlar, zellikle de yzleri. Tonya'nn yz de ok deiti. irkin/etiini syleyemem ama d grnn kontrol edemedii bir gerek Artk iinde tad varln isteklerine uygun davranyor. Yz parlakln yitirdi. Cildi ise kalnlamaya balad. Gzlerindeyse keskin bir parlt belirdi. Tonya'yla ok uyumlu bir birlikteliimiz oldu. Hem maddi hem de manevi bakmdan her zaman birbirimizi destekledik. Son bir yllk almaysa bizi birbirimize daha da yaknlatrd ve ben bu bir yllk sre iinde onun ne kadar gl, becerikli, alkan ve zamann boa geirmeyen biri olduunu daha iyi anladm. Doum annda ve sonrasnda kadnda bir yalnzlk duygusu vardr. te bu srada erkein yapabilecei bir ey yoktur. Kadn igdsel olarak dourduu ocuunu korumaya, beslemeye, yetitirmeye alr. IV Eugene Onyegin 'i birka kez okuduk Her iiri tekrar tekrar o-kuyoruz. Samdevyatov dn gene geldi. Birok armaan ve gaz getirdi. Bize getirdii armaanlarn en iyisinin gaz olduunu dnyorum. nk bu sayede lamba nda uzun sre oturma, okuma ve tartma yapma olana buluyoruz. Sanatla ilgili tartmalarmz bitmek, tkenmek bilmiyor. Sanat yaptlar bizi ok deiik ekillerde etkiler. Konusu, temas, kiileriyle ayr ayr etkiler brakrlar zerimizde. Sanat, zerinde derin dncelere dalnabilecek snrl bir ey olarak gryorum. Biimden ok z olarak dnyorum. Her eit sanat yaptna uygulanan ilkeler ve onlar sanat yapt konumuna ykselten bir g vardr. te bu gtr bizi byleyen, kendimizden geiren. Bir okuyucu Su ve Ceza'nn sanat gcn Raskolnikov'un iledii cinayetin etkisinde kalarak duyumsar. Sanat; Yunan sanat, Msr sanat, ilkel sanat gibi ekil/ere a-yrmak da yanltr. Bunlarn hepsinde de sanat ayndr. Yzyllardan bu yana kendini koruyagelmitir. Sanat bir dnce olarak nitelendirebilirsiniz ancak u ya da bu paralara ayramazsnz. V Hafife bir gribe yakalandm. Hem ksryorum. Hem de ateim var. Boazma yumruk gibi bir eyin takldn hissediyorum. Pek iyi belirtiler deil bunlar. Kalp hastalnn belirtileri Annemden bana miras kalan. Annem de tm yaam boyunca yaknmt kalbinden. Bu kadar erken mi rahatsz edecek beni Eer yleyse pek fazla yaamayacam demektir. Odada hafif bir duman kokusu var. t yaplrken kan kokuyu andryor. ty stmak iin kadnlar arada bir sobadan yanan bir kmr paras alp bunu tnn iine koyuyorlar. tnn kapanmas enenin kapanmasna benziyor. Ben bunu bir eye benzetiyorum ama nedense anmsayamyorum. Rahatszlm belleimi de etkiliyor. Samdevyatov bize sabun getirdi Bunun keyfini karmak iin evde tam iki gn temizlik yaptk Bu da en fazla Sasha 'ya yarad. Bol bol oynuyor ve yaramazlklar yapyor. Ben bunlar yaparken de masann altnda ayaklarm dayadm tahtaya oturmu. Kzaa binmeyi taklit ediyor, beni de yanna aryor. Samdevyatov her geldiinde onu kzakla dolatrmay alkanlk haline getirdi Sasha da ona yknyor. yileir iyi/emez ktphaneye gidip blgenin etnografyasn inceleyeceim. Belediye ktphanesinin ok zengin olduu syleniyor. Yaz yazmay da ok istiyorum. lkbahar gelmek zere. O zaman almaktan ne okumay ne de yazmaya zaman bulabiliyor insan. Ba arlarm giderek artyor. Gece pek uyuyamadm. Uyanr uyanmaz unutulan cinsten bir d grdm. Grdklerimi anmsayamadm ama uyanmama neden olan kadn sesini ok iyi anmsyordum. Bu sesin kime ait olduunu ise bir trl karamadm. Derinden gelen, yumuak ve kaln olan bu sesin sahibini bulabilmek iin yaantma u ya da bu nedenle girmi kadnlar bir bir dndm. Ancak hibirinin sesi deildi. Yoksa Tonya'nn m sesiydi diye dndm. Srekli birlikte olduumuz iin bir giz olarak kald

nsanlarn dlerinde grdklerinin, gndz yaayp etkisinde kaldklar eyler olduu sylenir. Ben bu konuda daha farkl dnyorum. Bana gre insanlar dlerinde zamannda deer vermedii, zerinde durmad eyleri grr. Gndz nem vermediiniz, dikkate almadnz eyler sanki gece bunun acsn karmak iin dnzde kafnza kmaktadr. VI Apaydnlk bir gece. Buzlanma nedeniyle her eyde, her yerde mthi bir canllk ve parlaklk var. Don ylesine gl ki, etkisinden yer, gk, ayla yldzlar da birbirine kenetlenmi sanki. Bahenin yolu zerine aalarn uzun glgeleri vuruyor. nsan yoldan srekli birileri geiyor duygusuna kaplyor. Geceleri Pushkin'le ilgili konumalar yapyor, tartyoruz. Bir yandan doktorluk yapar, bir yandan da toprak zerinde alrken, gzel bir eser yazmay da ne kadar ok istiyorum. Bunun bilimsel bir eser ya da sanat eseri olmas da o kadar nemli deil. Muhteem diye niteleyebileceimiz eyler bile, dahi bir beynin rettii eylerdir. Bunun en gzel rnei de Pushkin 'dir. Drst, namuslu almayla ilgili ne gzel bir iir yazmtr. Gnmzde bir kfr yerine geen burjuval savunmutu. Aile Aac nda 'Bir burjuva, bir burjuvaym ben', Onyegin 'in Yolculuu 'ndaysa; 'deal bir ev kadnym. En byk isteim sakin bir yaam Ve koca bir kse lahana orbas' dizeleriyle daha o zamandan eletirilere kar koymaya almt. Rus edebiyat en sevdiim yn Pukin ve ehov'un Ruslar' a zg saflklardr. ekingen, utanga bir ynleri var. nsanln en nemli sorunlarna bile hi ilgileri yokmu gibi eilirler. Bu onlarn felsefi konulara eilmekten kanan, gl dnrler olmadklarn gstermez. Yalnzca bu tr konulara eilmenin kendi grevleri olmadn dnrler. Tolstoy, Dostoyevski ve Gogol ise yaam kavramaya, lm anlatmaya alrlar. Pukin ve ehov tm yaamlar boyunca; gnlk olaylardan edindikleri izlenimleri, bakalarm pek ilgilendirmeyen dertleri ve sevimeleri anlatmlardr. Onlarn deindii bu konular ise aslnda tm insanl ilgilendirdiinden zamanla olgunlam, aalarn koparlan ham meyveler gibi zamanla tatlanmtr. VII Bahar kendini gstermeye balad Buzlar erimeye, uyumakta olan orman uyanmaya balad Gne donuk donuk panldyor. Doa; esneyen, gerinen, sonra da dier tarafa dnp yeniden uyumaya 'yaslayan bir gen kz andryor. Varykino'ya geldiimizde bu bahar yeni balyordu. Ksa sre iinde her taraf yeilliklere brnm, aalar tomurcuklanm, blbl sesleri ortal kaplamt Bu kez de yle olacak; Shutma ve Mikulitsin'in evinin alt taraflarnda kalan ormanlk yeilin her tonunda renklere brnecek, gene blbllerin tleri duyulacak. Blbllerin sesiyle dier kularn sesleri arasndaki fark aratrmaya altm. Tanr onlar dier kulardan ok farkl yaratm, bunu zellikle yapm kansna vardm sonunda. Sonunda bahar geldi. Ksa sre sonra tarladaki almalarmz ba/ayacak. Artk anlarm yazmaya bile zamanm olmayacak. Oysa bundan ne kadar zevk alyordum. Herhalde defterimi bir dahaki ka dein kaldrmam gerekecek. Geenlerde tam da buzlarn zlmeye balad bir srada; sulara ve amur/ara aldrmakszn bir hasta geldi Kendisini muayene edemeyeceimi; yanmda ne muayene aletleri ve ila gibi eylerin bulunmadn syledim. Doktorluu braktm anlatmaya altm a-ma bouna, 'Tanr akna bana yardm edin, bakn derime, yzlyor sanki' diye yalvarp durdu. Ne yapaym, kat yrekli bir insan deilim ki. Soyunmasn istedim, muayene ettim. Adam czama yakalanmt Onu muayene ederken de baka bir kzan daha baheye girmekte olduunu grdm. 'te bir hasta daha' dedim kendi kendime ama gelen kardeim Yevgraf'm. Tm ev halk evresini sardL Muayenemi

tamamladktan sonra ben de yanna gittim. Herkes ona bir sr soru sordu. 'Buraya nasl geldin?' 'Nereden geliyorsun?' gibi sorulara hep glmseyerek kaamak yantlar verdi. Sorularmz geitiriyor, gizemli bir tavr taknyordu. ki hafta kadar kald yanmzda. Bu sre iinde sk sk Yurya-tin'e gidip geldi. Bizde kald sre iinde blgede Samdevyatov'dan daha ok sz geen ve tannan biri olduunu grdm. Arkadalarnn kimler olduunu, ne i yaptn bile kimse bilmiyordu. Buna karn bu gc nereden aldn bir trl anlayamadm. Bir ara bize yardmc olacan sylemiti. Bylece Tonya Sasha ile daha ok ilgilenecek, ben de hem doktorlua, hem de yazlarm yazmaya devam edebilecektim. Bunu nasl baaracan sorduumuzda ise g-lmsemekle yetindi. Ancak szn tuttu. Yaantmzda baz iyilemeler grlmeye balad bile. alacak bir ey bu. Yevgraf benim kardeim. Babamz ayn, annelerimiz farkl Ayn ad tayoruz ama, ben onunla ilgili hibir ey bilmiyorum. Bu onun zor durumda kaldm bir srada bana ikinci kez yardm edii. Onu iyilik perisine benzetiyorum. Zor durumda kaldm reniyor ve gelip beni zorluklardan kurtaryor. Yuri'nin notlan burada sona eriyordu. Bir daha da bu notlarna devam edemedi. VIII Yuri Belediye Ktphanesi'nde oturmu nndeki kitaplara gz gezdiriyordu. Bulunduu salon byke bir salondu. Yz kiiyi alabilirdi. Birka penceresi vard. Pencerelerin nne dein uzanan dar, tahta masalar vard ierde. Ktphane akamlar kapanyordu. lkbaharda geceleri elektrikler kesiliyordu. Bu durum o-nu pek fazla etkilemiyordu. nk o Mikulitsin'in verdii atla sabahleyin Yuryatin'e geliyor, at Samdevyatov'un hanna brakyor sonra da doruca ktphaneye gidiyordu. Burada leye kadar alyor, leden sonra da atna atlayp Varykino'ya dnyordu. O zamana kadar Yuri Yuryatin'e ok az inmiti. Zaten Yur-yatin'in de yaplacak ii de yoktu. Bu nedenle kenti de pek tanmyordu. Ancak imdi ktphanede kendisi gibi alan, kitap okuyan pek ok insanla karlayordu. Kendisini kentin ilek bir yerindeymi gibi hissediyordu. Ktphanedeki bu insanlara bakarak kenti, insanlarn evlerini grr gibi oluyordu. Aslnda pencerelerden bakldnda Yuryatin grnyordu. Okuyucular yorulduklarnda koridora kp sigaralarn ierek dinlenmeye alyorlard. Kimisi ortada bir yerde duran bidondan su iiyor, bardakta kalan suyu bidonun yanndaki leene dkyor sonra da pencerenin nnde toplanarak kenti seyrediyordu. ki tip okuyucu vard orada. ounluu blgenin aydnlaryd. Ktphane memurunu tanyor; onunla senli benli konuuyor, evlerindeymi gibi rahat hareket ediyorlard. Orta tabakadan olanlar ise ktphaneye temiz bir ekilde giyinerek geliyor, salona utanga bir tavrla giriyor ve ellerinden geldiince sessiz olmaya alyorlard. Bu konuda ne kadar aba gsterirlerse gstersinler gene de en fazla sesi -istemeyerek de olsa- onlar karyordu. Admlarn ya da seslerini ayarlayamadkla-r iin neden oluyorlard bu seslere. Pencerelerin karsndaki bir girintiye yerletirilmi masann bandaysa ktphane memuru ve iki yardmcs oturuyordu. Yardmclarn biri ask yzl bir kadnd. Omzunun stnde kaln bir al bulunurdu. Sk sk burnunun zerinde duran gzln karyor sonra yeniden takyordu. Bu, zorunluluktan deil de sinirlilikten kaynaklanan bir hareketti. Siyah bir bluz giymi olan ikinci yardmcsysa bir gs hastalna yakalanm gibiydi. Konuurken, nefes alrken bile elindeki mendili azna burununa tutuyordu. Ktphane memurlarnn tm de ayn ii yapyordu. lk kez gelenlere ktphanenin kurallarn alak sesle anlatyor, kitap istek filerini dolduruyor, istenen kitaplar getiriyor, geri getirilenleri alyorlard. Yllk bir istatistik karmak da grevleri arasndayd. Yuri salonun uzak bir kesinde alyordu. nnde birok kitap vard. Bunlar blgenin etnografik yapsndan ve istatistiklerden sz eden kitaplard. Pugaev Ayaklanmasndan sz eden bir iki kitap daha almak istemi; fakat siyah bluzlu memur ayn anda bu kadar kitap alamayaca, eer bu kitaplar almak istiyorsa elin-dekilerinin bir ksmn geri vermesi gerektii konusunda onu u-yarmt.

Bunun zerine Yuri ald kitaplara her zamankinden byk bir istekle sarld. Amac bir an nce bitirmek, sonra da isledii dier kitaplar almakt. Salondaki kalabalk onu rahatsz etmiyordu. Sayfalar abuk abuk kartryor, notlar alyordu. Okuyucularn kalabalk oluu onun dikkatini hi datmyor, ilgisini ekmiyordu. Yzlerine bile bakmakszn sanda solunda oturanlarn kimler olduunu kestirebiliyordu. Onlarn ne kadar sre sonra kalkacaklarn bile kestirebiliyordu. Salonda hareket eden eylerden biri de gneti. Durmadan yerini deitiriyordu. Birka saat iinde durmadan ilerlemiti. Bu ilerleyi ktphanenin dousundan batya doru olmutu. imdi gneye, pencerelere vuruyor, orada bulunanlarn gzlerini kamatryor ve almalarn engelliyordu. Memurlardan birisi kalkp pencerelere doru yrd. Pence-relerdeki perdelerin sonuncusu dndakilerin tmn ekti. Sonuncu pencerenin perdesini ekmeye gerek yoktu, nk oras gne almyordu. O pencerenin st camn amak isterken aksrmaya balad. Aksrmasnn uzun srmesi herkesin olduu gibi Yuri'-nin de dikkatini ekti, ban kaldrp baknca da, bu kadnn Mikulitsin'in baldz olduunu anlad. Yalnz bu arada salonda bir deiiklik olduunu da farketmiti. Salonun dier ucuna yeni bir bayan okuyucu daha gelmiti. Yuri bu yeni geleni hemen tand: Lara Antipova'yd bu. Lara srt Yuri'ye dnk bir durumda nezleli, az nce aksran memurla konuuyordu. Bu konumann ktphane memurunun ok houna gittii yznn ifadesinde belli oluyordu. Hem ksr kesilmi, hem de yzndeki gergin ifade kaybolmutu. Lara'-ya sevgi ve minnetle bakyordu. Srekli aznn zerinde tuttuu mendilini cebine koydu ve glmseyerek, kendinden emin bir tavrla gidip yerine oturdu. Salondakilerin byk ounluu bu durumu farketmedi bile. Yuri, okuyucularn birounun Lara'ya kar gsterdii saygl tavrdan onun burada ok tannan ve sevilen biri olduuna karar verdi. IX i hemen gidip Lara Antipova'yla konuma isteiyle doldu. Ancak gerek yapsna hi de uymayan bir utangalk duygusuyla olduu yerde kalp, onu rahatsz etmemeye karar verdi. te yandan almasna ara vermek de istemiyordu. Lara'y grmemek i-in sandalyesini ters evirdi, kendini okumakta olduu kitaba vermeye alt. Ancak ne kadar urasa kendisini okuduu eye veremiyordu. Okuduklarndan ok farkl bir ey dnyordu. Bir k gecesi uykusundan uyanmasna neden olan ve bir trl kime ait olduunu karamad sesin Lara'ya ait olduunu anmsam-t. Bunun yaratt aknlkla aniden yerinden kalkt ve evresindekilerin dikkatlerini ekecek ekilde sandalyesini yeniden yerine koydu. imdi Lara'y gene gryordu. Srtnda ak renkli ve kareli, ince bir bluz vard. ocuklar andrr bir ekilde; kendinden gemi gibi, ba hafife sa omuzuna eik bir durumda nndeki kitaba dalmt. Arada bir duruyor, dnyor ya tavana doru bakyor ya da nne bakyordu. Bir sre sonra yeniden dirseini masaya, yumruunu yanana dayyor, okumaya balyordu. Arada o-kuduklarndan baz notlarda alyordu. Yuri onu izledike Melyuzeyevo'da onun hakknda vard yargda ne kadar hakl olduunu daha iyi anlad. Gsteriten u-zak, yapmacksz, ok sadeydi. Hoa gitmeye, gzel grnmeye alt yok. Kadnln bu yann kmser, gzelliine kzar gibi bir durumu var. Ancak bu hali, onu ok daha ekici, gzel yapyor, diye dnyordu. Yapt her eyi hem yaktryor, hem de basitletiriyor. Kitap okumas szgelimi. Sanki insanlarn en yce uralarndan biri deil de ok basit bir ey. Kuyudan su ekmek ya da patates soymak gibi . Bu dnceler Yuri'yi rahatlatt. O zamana dein kendini bu denli rahat hissetmemiti. Lara'nn ktphane memuru zerinde gsterdii rahatlatc etkiyi kendi zerinde de hissetmiti. Artk dnceleri dalyordu. Bir saat kadar Lara'nn geliinden nce olduu gibi kendini tmyle almasna verdi. Ne sandalyesinin durumu, ne de evresindekiler almasn etkileyebiliyordu. nndeki kitaplar birer birer elden geirdi. ine yarayabilecekleri ayrd. Bu arada bir iki konuyu da okudu. Yapt almay yeter bulunca ktphane memuruna teslim edecei kitaplar gtrd. Geri dndnde Lara'nn yerinde olmadn grd.

Onun okuyup teslim ettii kitaplara gz gezdiren Yuri, bunlarn Marazmle ilgili kitaplar olduunu grd. retmenlerin mesleklerini srdrebilmeleri iin politik yetikinlik kurslarna devam etmesi gerekiyordu. Demek ki Lara bu kursu, kendi bana srdryordu. Okuyup teslim ettii kitaplar arasnda bir de fi vard. Yuri bu fii alp gz gezdirmekten kendini alamad. Fite garip bir adres vard: Tacirler Soka, Heykelli Evin Kars. Kk bir soruturma yapan Yuri Moskova'da bir evi, bilinen bir kiliseye gre tarif etmenin, Yuryatin'de Heykelli Eve gre tarif etmekle ayn anlama geldiini rendi. Heykelli Ev, kuruni renkteydi. Etrafnda birtakm heykeller vard. Bu evi bir tccarn miraslar Tccarlar Birliine satmt. Zamanla bir evin ad, blgenin de ad olmutu. Partinin Kent Komitesi de bu binay kullanyordu. Bir zamanlar temsillerin, konser programlarnn ilan edildii duvarlarna imdi partinin kararnameleri ve propaganda afileri yaptrlmt. X Mays aynn balarnda, souk ve rzgrl bir gnd. Yuri ktphanedeki iini bitirmi eve gitmek zere kmt. Birdenbire dncesini deitirdi. Lara'y grmeye gidecekti. Rzgrn neden olduu toz ve toprak serpintisi sk sk durmasna neden oluyordu. Durduunda geriye dnerek bu serpintiden kurtulmaya alyor sonra da yeniden yoluna devam ediyordu. Heykelli Ev'i ilk kez gryordu. Lara Tccarlar Soka'nn kesindeki kuruni renkli bu evin karsndaki bir binada oturuyordu. Ev tam da adna uygun bir yapdayd, Yuri'nin sknt duymasna neden olmutu. Lara'nn oturmakta olduu evin iki kaps vard. Bunlarn biri Tccarlar Soka'na, dieri ise yan sokaa alyordu. Yuri asl giri kapsn bilmediinden yan sokaktakinden ieriye girdi. Tam avluya kt srada da yeni bir toz ve toprak serpintisiyle karlat. Bu kez korunamam, yz gz rzgrn getirdii bu toz toprakla dolmutu. Bu arada kamakta olan tavuklar bacaklarnn arasnda dolayordu. Dalan toz toprak bulutunun ardnda Yuri Lara'y grd. Su dolu iki kovay omuzuna geirdii bir srn iki ucuna asmt. Rzgrn uuturmasn nlemek iin eteklerini dizleri arasnda krmt. Salarn geliigzel bir ekilde bir earpla balamt. Tam kovalarla birlikte eve girecei srada yeniden esen rzgr e-arbn uurup, tavuklarn dolat bahenin itleri zerine uurdu. Yuri earbn peinden kotu. Onu durduu yerden alp Lara'-ya getirdi. Onu grnce Lara ard ama her zamanki gibi doalln yitirmeden yalnzca, Jivago dedi. Larissa Fyodorovna! Nerden ktnz? Buraya nasl geldiniz? Kovalan brakn da ben tayaym. Ne yaptm ii yarm brakrm, ne de yar yolda dururum. Beni grmek iin geldinizse buyrun. Siz gene de izin verin de kovalan ben tayaym. Bakalar alrken duramam. Bu i o kadar nemli deil. Kovalar brakn, dkp merdivenleri slatrsnz sonra. Sahi hangi rzgr att sizi buraya. Bir yl akn sredir buradasnz da, bir kez olsun grmeye gelmediniz beni. Burada olduumu nerden biliyorsunuz? Sizi ktphanede grmtm. Ayrca sada solda konuulanlar da duymamak mmkn deil. Peki ktphanede grdnzde neden yanma gelmediniz? Siz de beni grdnz herhalde. Lara hafif hafif sallanan kovalarn arl altnda hafife eilerek Yuri'nin nne geti. Alaka kapdan geerek eildi ve kovalar yere brakt. Omuzundan sr da indirip ellerini kurulad. Buyrun, dedi. sizi n kapya gtreyim oras buradan aydnlktr. Beni orada bekleyin. u sular yerine gtrp, biraz da ortal toplayacam, merak etmeyin gecikmem. u merdivenlerin demir ilerine bakn, hem buradan baknca aay da grrsnz. Eski bir evdir buras, yalnz bombardmanda biraz yprand. Bakn baz talar yerinden oynam,

tulalar arasnda da delikler var. Katya ve ben darya ktmzda anahtar u oyua koyup zerini de tulayla kapatyoruz. Bunu zellikle soyuluyorum. Eer baka zaman; biz evde yokken gelirseniz, anahtar alp ieri girin ve bizi bekleyin. Hi ekinmenize gerek yok. Aslnda bu anahtara gereksinimiz de yok. Bakn imdi kapy kitliyorum, anahtar da burada ama ben arkadan gireceim eve. Evin en nemli kusuru fareler. Ne yaptysam baedemedim onlarla ok fazla var. Eski bina olduu iin her yanda delikler var. Tkamaya alyorum ama baaramadm. Bir gn gelip bana yardm ederseniz belki tkayabiliriz onlar. imdi burada bekleyin, hemen aracam sizi. Yuri Lara'nn armasn beklerken svas dklm duvarlar ve dkme demirden yaplm merdivenleri inceliyordu. Kendi kendine Ne tuhaf bir kadn, diyordu. Ktphanedeyken ok basit i yapar gibi kitap okuyordu. Burada ise tam tersini gryorum. Sanki kitap okur gibi su tayor. Bunu yapmak sanki o kadar kolay. Yapt her eyi ok rahat ve uyum iinde yapyor. Sanki bu konuda ok kk yatan eitilmi gibi. nsan onun eildiinde srtnda beliren yuvarlaklkta, glmsediinde dudaklar arasnda beliren aralkla da ayn uyumu gryor. Yuri, Lara'nn merdivenlerin en stnden Jivago diye seslenmesi zerine yukarya doru kt. XI Lara, Bana elinizi verip ardmsra gelin. Tklm tklm eya dolu ve karanlk iki odadan geeceiz, herhangi bir yere arpp cannz yakmanz istemiyorum nk, dedi. Gerekten de buras ok kararanlk. Yalnz olsam kesinlikle yolumu bulamam. Neden byle? Binada onarm m var yoksa? Hayr hayr, onarm falan yok. Buras bakasna ait. Kimin olduunu da bilmiyorum. nce okul binasnda kalyordum. Oray belediyenin mesken dairesine verince, bize de buray verdiler. Eski kiraclar tm eyalarn brakp gitmi. Ynla eyalar var. Ben de eyalarn toplayp bu iki odaya ydm. Sakn elimi brakmayn, burada bir basamak var ltfen dikkat edin. te imdi de aydnla kyoruz. Lara'nn ardndan Yuri de bir odaya girdi. Kapnn hemen karsnda bir pencere vard ve bu pencereden grlen manzara Yuri'yi aknla drmt. Bu pencereden az nce girdii avlu, komu binalarn arka ksmlar, rmak boyunda bulunan belediye arsalarnda otlayan koyunlar ve keiler grlyordu. Burada dikkati eken bir de ilan vard. Moreau ve Vetchinkin Her Trl Tarm Aralar yazl ve Yuri iin hi de yabanc olmayan bir iland bu. Yuri Moskova'dan gelilerini anmsad, yolculuklarn ve bu srada balarndan geenleri anlatmaya balad. Strelnikov'dan da sz etti. Onun Lara'nn kocas olduundan sz edildiini biliyordu ama gene de pek nem vermeyen bir tavrla onunla olan karlamasn anlatt. Anlattklarnn bu ksm Lara'y ok etkilemiti. Demek onu grdnz ha! Ne gzel. Bu o kadar nemli bir ey ki! Ama imdi size bir ey anlatamam. Anladm kadaryla, zerinizde iyi bir izlenim brakm. Evet. Gerekten de onu beendim. Ondan korkmam, ekinmem iin pek ok neden vard. Onun dehet sat bir blgeden geiyorduk. Servenci, serseri bir insanla karlaacam sanyorum. Ancak insan umduundan farkl biriyle karlanca ok seviniyor. Onu iyi huylu, drst ve gl bir insan olarak grdm. Partiye girmedii syleniyor. Evet. yleymi galiba. Onu bu derece nemli bir konuma getiren eyi ok merak ettim ama bir trl anlayamadm. Ancak onun yzne dikkatlice baknca sonunun iyi olmayaca gibi bir dnceye kaplyor insan. O ve onun gibiler lgn gibidirler. Alabildiine atak ve korkusuz olurlar. Strelnikov'u bu duruma getiren okuduu kitaplar deil, elbette. ektii aclar onu bu duruma getirmi sanyorum. Boleviklerle birlemesiyse tmyle rastlant. lerine yarad srece kullanacaklar onu. Gzden dtnde i-se hi dnmeden harcayacaklar. Birok yksek rtbeli subaya yaptklar gibi. Gerekten de bu konuda byle mi dnyorsunuz? Evet. Byle olduuna inanyorum. Peki ama bundan kurtulamaz m? rnein kasa.

Kamak m? Nereye? O eskidendi. arlk dneminde yapabilirdiniz byle bir eyi. imdi hi olanak yok. Bir deneyin de greyim. Onun iin ok zlyorum. Bakyorum siz de bir hayli deiiklik var. Eskiden devrim hakknda bu kadar ktmser deildiniz. Evet ama her eyin bir snr var Lara. Geen bu kadar sre iinde bir eyler yaplabilirdi. Ancak devrimi yapanlar bir ey yapamad. nk ne yapacaklarn bilmiyorlar. Onun iin de bu karklklarn devam etmesi onlarn iine geliyor. Srekli hazrlk yapyorlar. Neyin hazrl bu? Daha iyi bir yaamn. Ama insanlar yaama hazrlanmak iin domazlar. Yaamak iin doarlar. Yaamn kendisi kadar nemli bir ey olamaz. Ama onlar bunlar bilecek kadar bilgili, gl deiller. Her neyse imdi bunlar brakalm, bana biraz kendinizden sz edin. Biz buraya kent tam Kzllarn eline geerken geldik. Siz de onlarla mydnz? Evet. Her taraf ateler iindeydi. Az daha biz de yanyorduk. Zaten nasl oldu bu ev yanmad, hl anlam deilim. Daha nceki karhklar srasnda da bir hayli ypranm bir ev buras. Avluda hl patlamam bir bomba duruyor. Ya o yamalar, bombardmanlar, yaplan zulm nasl anlatmal bilmem. Kent her el deitirdiinde bunlar yeniden balyordu. Ancak almtk artk, nk ilk kez karlamyorduk. Hele Beyazlar'dan ektiklerimiz! Srf almak iin ke balarnda adam ldryorlard. antajlar, iki alemleri dzenliyorlard. ok zor bir durumdaydk. Bakn az daha sylemeyi unutuyordum. Galiullin'den sz edeceim size. Temen Galiullin. Beyazlarla ibirlii yapp buraya geldi. Genel vali gibi bir ey yapmlar onu. Biliyorum onunla ilgili baz eyler duymutum. Siz kendisini grebildiniz mi? Grdm, hem de sk sk. Onun sayesinde ka kiiyi lmden kurtardm, sakladm bilemezsiniz. Dorusunu sylemek gerekirse yiite, merte hareket etti. evresindeki babozuk takmndan ok farkl bir insand. Emrinde alan Kazak subaylarndan, polis komiserlerinden hi holanmazd ama ne yazk ki borusu tenler de onlard. Tanr ondan raz olsun, bana ok yardm dokundu. Bilirsiniz biz onunla ocukkenden tanrdk. Kklmde sk sk onlarn evine giderdim. Evlerinde pek ok demiryolu iisi kalrd. Ben daha o zamandan yoksulluun, iiliin ne olduunu anlamtm. Zaten devrime sizden farkl bir ekilde bakmamn nedeni de bu. Onu sizden daha iyi anlayabiliyorum. Bir kapcnn olu olan Galiullin'in Beyazlar'n ordusunda general ol-masnysa bir trl anlayamyorum. Gene de sk sk ziyaretine giderdim. Birok insana yararmz dokundu. Sizden de sz ederdik zaman zaman. Baa geen ynetimlerin hemen hemen tmnde arkadalarm, dostlarm vard. Ancak hepsi de beni d krklna uratt. Hepsi yznden de ac ektim. Lara bu arada lafn deitirerek, Vay sen miydin? Nereden geliyorsun? Gel bakalm yle, dedi. O srada ieriye sekiz yalarnda, salar ince ince ve dzgn bir ekilde rlm bir kz girdi. ekik gzlerinin kurnazca bir ifadesi vard. Gldnde gzlerini hafife yukarya kaldryordu. Annesinin konuu olduunu farketmiti ama kapnn nne gelip ierde biri olduunu anlaynca bundan haberi yokmu gibi, arm grnmek daha ok iine gelmiti. O ekilde davrand. Yuri'yi glerek selamlad. Hi ekingenlik duymadan onun gzlerine bakt. Baklarnda ok erken yalarda dnmeye balam olmann ifadesi vard. Lara, Kzm Katya diyerek onu Yuri'ye tantrd. Umarm anlarsnz. Melyuzeyevo'da bana resmini gstermitiniz. O zamandan bu yana ne kadar da deimi, nasl bym. Maallah! Ben senin darya ktn sanmtm. eri girdiini de duymadm. Delikten anahtar almak isterken ne oldu biliyor musun? Tam u kadar, dev gibi bir fare grdm. Az daha korkudan lecektim. Bararak katm hemen. Konuurken yzn buruturuyor, gzlerini iri iri ayordu. Az yuvarlak bir ekil alyordu. Peki sen imdi odana git. Bu amcay yemee davet edeceim. Yemek pitiinde seni de arrm olur mu? Yuri, ok teekkr ederim ama kalamam. Buraya geldiimizden bu yana her akam saat altda yemee oturmay alkanlk haline getirdik. Kentte birka yere daha urayacam. Aslnda imdi kalkarsam ancak yetiirim. Hi deilse yarm saat kadar daha oturun bari.

Bunu sevinerek yaparm. XII Bana kar ok ak yrekli davrandnz. Ben de size ayn ekilde davranacam. Buraya ilk geldiiniz srada karlatnz Strelnikov benim esimdir. ldne bir trl inanamayp cephede aramaya ktm Pasha Antipov. Dorusunu isterseniz buna hi de armadm. Daha nce byle bir eyden sz edildiini duymutum. Sonralar bunu tmyle unutmuum. Zaten bir konuyu az nce sizinle ok rahat konumann nedeni de bu. Sylenenlerin dedikodu olduuna inanyorum. nk ben bu adam grdm. Onun sizinle herhangi bir ba olduuna inanamyorum. Siz nasl dnrseniz dnn. Strelnikov benim esimdir. Pasha Antipov'dur o. Bunu bana pek ok kimse syledi. imdi ben de inanyorum Katya da biliyor ve babasyla vnyor. -nemli grevlerde bulunan her devrimcinin olduu gibi Strelnikov da onun takma ad. Bilemediim bir nedenle gerek kimliiyle burada alamyor. Bizim burada bulunduumuzu bile bile Yurya-tin'i bombalayan ve ele geiren o. Gerek kimliini ortaya karmamak iin bizi aramad bile. Bana sorsayd, hi kukusuz ben de ayn ekilde davranmasn isterdim. Her eye karn beni koruduunun da gstergeleri var. rnein benim herhangi bir tehdit altnda olmamam, Kent Meclisinin bize oturacak yer gstermesi bu gstergelerin bazlardr. Sizin bu konuda da ok farkl dndnz biliyorum. Bunun byle olmas da dnya grlerimizin farkllndan kaynaklanyor. Dncelerimiz arasnda nemli farkllklar var. En iyisi biz bu konuya girmeyelim. Herkes kendi dncesini savunsun gene. Birbirimizi etkilemeye almayalm. Kendisi u anda Sibirya'da. Baz konularda size hak veriyorum. Hakkmda anlatlan baz eylerden rperdim. Ondan honut olmayanlar ok. Ama o u anda en nemli birliklerimizden birinin banda. Hem ocukluk, hem de cephe arkada olan Galiul-lin'i ve baka baz cephe arkadalarn ezmeye alyor. Galiullin onun kim olduunu ve benim onun ei olduunu bilmesine karn ok anlayl davrand. Bu konuda bildiklerini bir kez olsun bana hissettirmedi. Evet, Strelnikov uzun sre Yuryatin'de kald. Sizin de grdnz o trende alt bu sre iinde. imdiyse Sibirya'da. Kendisini burada kald sre iinde hi deilse bir kez olsun grmek istiyordum. Arada bir genel karargha geliyordu. Gariptir genel karargh Galiullin'in beni zaman zaman kabul ettii binayd. Bir kezinde Askeri Okul rencilerinin neden olduu bir olay nedeniyle gitmitim yanna. renciler beenmedikleri rencileri ldryor, sonra da bunlar Bolevik yanls diye tantyorlard. Bir sre sonra bu kez Yahudiler'i dvmeye ve onlara ikence yapmaya baladlar. Bu arada u aklamay zorunlu gryorum: nsan bir kentte oturuyorsa ve ileri grlyse, konutuu insanlarn nemli bir blmnn Yahudi olmas ok doaldr. te ben de byle bir konumda olduundan Yahudiler'e ynelik saldralarn balamas zerine ok zor durumlara dtm. Neyse, ben Pasha'y grrm umuduyla binann bulunduu yere gidiyordum zaman zaman. arlk dneminde Genel Vali'nin odas da bu binadaym. imdi kapsnda 'ikyet Brosu' diye bir tabela asl olan bir yer. Sanyorum siz de grmsnzdr. Kentin en gzel yeridir oras. Binann nnde parke talaryla deli bir alan, alann karsnda da rengrenk ieklerle, aalarla ssl belediye bahesi vardr. Ben de buradaki kaldrmda ikayet iin gelmi insanlar arasna karr beklerdim. Elbetteki beni ikabul etmesi iin herhangi bir giriimde bulunmadm. Ei olduumu da kimseye sylemedim. Zaten bunu sylesem de bir yarar olmayabilirdi, nk adlarmz da ayn deildi. Zaten sevgi, akrabalk gibi balarn bu konuda herhangi bir etkisi olmas sz konusu olamaz. Devrimciler bu tr ilikilere pek nem vermezler. Bakn size bu konuda bir rnek vereyim. Pasha'nn babas da devrimcidir. arlk dneminde srgne gnderilmiti. imdi burada. Da yolu zerindeki bir yerde mahkeme yesi. Belki inanmayacaksnz ama Pasha onu da aramad. Babas, arkada Tiverzin ile yerel devrim mahkemesinin yeliini yapyor. O babasn bile arayp kim olduunu sylemiyor. Babas da bu durumu ok olaan karlyor. Mademki durum bunu gerektiriyor. yleyse burada bytlecek bir sorun yoktur. te bunlar byle insanlar. Disiplinli, ilkelere sk skya bal, kaya gibi. Onlara Strelnikov'un ei olduumu da sylesem durum deimezdi. yle bir zamanda kadn neydi ki? Yeni bir dnya kurmaya alanlarn yannda kadnn laf m olur?

Kapda bulunan bir subay, gelenlere ikyetlerinin ne olduunu soruyor, arada da baz ikyetileri ieriye alyordu. Bana sra geldiinde ikyetimin kiisel olduunu syledim. Subay ise omuz silkerek beni ieriye almad. Siz onun bizi unuttuunu, artk sevmediini dnebilirsiniz. Fakat durum hi de yle deil. Onu ok iyi tanyorum. Tm bunlar neden yaptm da biliyorum. nk yanmza bir kahraman olarak dnmek istiyor. Bu ekilde bizi etkilemek ve artmak istiyor. Bir ocuk gibi. Bu arada Katya yeniden odaya irdi. Onu kucana alan Lara gdklayarak, perek, okayarak sevmeye balad. XIII Yuri atna binmi Varykino'ya dnyordu. Belki de yzlerce kez getii bu yola o kadar almt ki evresindeki manzarann farknda bile deildi. Yol biraz ilerde ikiye ayrlacakt. Varykino'ya devam eden yolun dnda bir yol da Sakma Irma kysndaki balk kyne gidiyordu. Kavakta tarm ilalar firmasnn bir baka tabelas vard. Genellikle bu kavaa geldiinde gne batmak zere olurdu. Bu kez de yle olmutu. Lara'y grmeye gittii gn Yuri geri dnmemi, geceyi de orada geirmiti. Tonya'ya ise geceyi Samdevyatov'un hannda geirdiini sylemiti. Bu olayn zerinden tam iki ay gemiti. Uzun sredir Yuri'yle Lara senli benli olmutu. Yuri kadn 'Lara' diye aryor, Lara da ona Jivago diyordu. Uzun sredir eini aldatyordu. Ancak bunun ezikliini de gittike daha fazla hissediyordu. Ondan baz eyleri saklamay bir trl iine sindiremiyordu. Aslnda eini tapnrcasna seviniyordu. Dnyada en ok istedii ey onun mutlu olmasyd. Onun namusunu, onurunu, babasndan, hatta kendisinden bile daha iyi korumaya hazrd. Bunun iin yapmayaca ey yoktu. Oysa onun gururunu kracak, yreinde onarlmas olanaksz yaralar aacak bir davranta bulunan da kendisiydi. Evde bulunduu srece kendini sulu gibi hissediyordu. Ev-dekilerin hibir eyden habersiz gsterdikleri sevgi, duyduu acy daha da artryordu. Bazen konumalarnn en youn olduu bir srada yaptklar aklna geliyordu. Byle durumlarda sanki damarlarndaki kan donuyordu. Bundan sonra da ne konuulanlar duyuyor, ne de anlyordu. Bu durum sofradayken bana gelince, lokmalar bir trl boazndan gemek bilmiyordu. ataln brakyor, taban bir kenara itiyordu. Tonya, Neyin var kuzum, kentte kt bir ey mi oldu yoksa? diye soruyordu, birini mi tutukladlar, kuruna m dizdiler yoksa? Anlat bana, zlmem merak etme. Anlatrsan alrsn. Baka bir kadnla birlikte olmas Tonya'y aldatt anlamna m geliyordu? Bu bir tercih miydi? Lara'y Tonya'dan daha m stn gryordu? Elbette ki hayr. Byle bir kyaslama yapmamt bile. Yaants boyunca baka kadnlarla iliki kurmamt. Zaten byle bir eyi doru da bulmuyordu. Bu nedenle de vicdan azab ekiyordu imdi. Ne olacak imdi? diye kendi kendine soruyordu bazen. Beklenmeyen bir ey olsa da sorun kendiliinden zmlense ne kadar iyi olacakt. Ne varki o sralarda byle bir eyin olaca yoktu. Yuri birok kez bu sorunu zmeye karar veriyor ancak hibirinde bunu yerine getiremiyordu. Gidip her eyi Tonya'ya anlatmak, ayaklarna kapanarak af dilemek, Lara ile bir daha grmeyeceine sz vermek istiyordu. Ancak bu i hi de kolay bir ey deildi. O sabah Lara'ya artk kendisini grmeye gelmeyeceini, her eyi karsna anlatacan, aralarndaki ilikiye son vermeleri gerektiini sylemiti. Ancak sonradan dndke, bunu olduka yumuak bir ekilde sylediini, pek de kararl bir tavr koyamadn anmsyordu. Lara onun ne kadar ok zldn grnce durumu daha kt bir hale sokmamak iin hi konumamt. Konumas durumunda onun daha ok zleceini anlamt. Tacirler Soka'na bakan n taraftaki odalardan birindeydiler. Lara ta bir heykeli andryordu; alyordu ama bunun farknda bile deildi. Bunun i-in gzyalarn silmiyordu. Arada bir, Nasl istiyorsan yle davran, diyordu, beni merak etme. Bu acya dayanacak gc de bulurum nasl olsa. Yuri Lara'nn, szlerini yanl olabileceini, umutlarnn tmyle krlmadn dnd. inde hemen geri dnp durumu daha ak bir ekilde konuma istei dodu. Ayrca

aralarndaki ilikiyi kesin bir ekilde sona erdireceklerine gre, vedalamalar da iin nemine uygun bir ekilde olmalyd. Dncelerini kontrol edemeyen Yuri hareketlerini kontrol edebiliyordu. Glkle de olsa kendisini tutarak yoluna devam etti. Gne batarken orman kararyor ve souyordu. Havada hi hareketsizmi gibi duran sivrisinek srleri vard. Bunlarn bazlar Yuri'nin yzne ve ensesine konuyordu. Terli eliyle yzn ve ensesini tokatlayarak bazlarn ldrd. Yuri'nin aklna yle bir dnce takld. Verdiim sz elbette ki tutacak ve Tonya'ya anlatacam. Ama bunun iin bu kadar acele etmeme gerek yok. Nasl olsa konuyu Tonya'ya am deilim. Baka bir gn kente inip Lara'yla konutuktan sonra durumu ona aarm. Bu arada Lara'y da son bir kez daha grm olurum. Konuabileceimiz her eyi de gzelce konuur birbirimizi avuturuz. Nasl oldu da bunu daha nce dnemedin? Hayret dorusu. Onu bir kez daha grebilecei dncesi yreinin cokuyla, sevinle dolmasna yetti. Bu sevin yreinin atlarn bile hzlandrmt. Yuri gene Lara'y grmeye gidiyordu. Kentin kenar mahallesine girmiti. Biraz sonra tahta deli sokaklar ve ta evlerin bulunduu yere gelecekti. Onun evine doru gidiyordu artk. Bundan sonra kk tara evlerinin sraland sokak geliyordu. Bu sokan sonunda... Heyecandan soluunun kesilir gibi olduu bir srada Lara'nn evi de grnmt. te u ileride grlen beyaz bulut kmesinin altndaki evdi. Oraya varncaya kadar yolun iki yannda sralanan u kk evleri de ne kadar seviyordu. inden onlar avular arasna alp pmek geliyordu. Birazdan karanlklar iinden bir glge kapy aacak, Yuri karsnda Lara'y bulacakt. Lara kuzey blgelerinin aydnlk geceleri gibi souk. Hi kimseye ait olmayan varlyla utanga. Onunla bir kez daha babaa kalacan dndke, iini anlatlmas g, ho bir duygu kaplamt. Tpk karanlkta denize girmeye benzeyen bir duygu. Denize doru kotuunuz srada ayaklarnza ilk dalgann dedii zamanki gibi bir duygu. Yuri atnn dizginlerini brakarak ne doru eildi. Atn boynunu kollarnn arasna ald, ban yelesine gmd. Hayvan bu davranlardan kendisinin daha hzla gitmesinin istendii sonucunu kard ve drtnala komaya balad. Uar gibi gidiyordu. Yuri kalbinin atlar ve atnn nal sesleri arasnda baz bartlar duyar gibi oldu ama aldrmad. Bu arada ok yaknnda duyduu bir el silah sesi onu kendine getirdi. Hemen dorularak atn dizginlerine yapt. Yavalayan at dizginleri ekilince bu kez aha kalkar-m gibi yapp durdu. Tam da Moreau ve Vetchinkin Her Trl Tarm Aralar yazl tabelann bulunduu kavaktayd. Tabela batmakta olan gnein klaryla aydnlatlmt sanki. Yolu elleri silahl kii tarafndan kesilmiti. Banda lise apkas, zerinde pardes olan ok genti. Gs aprazlama taklm makineli tfek mermileriyle doluydu. kincisi bir svari subay kaputu giymiti. Onun banda da bir kalpak vard. ncs ise ok tuhaf bir adamd. En belirgin zellii ok iri olmasyd. Sanki maskeli baloya gidecekmi de onun iin kyafet deitirmi gibiydi. Ayanda yn bir pantolon, srtnda pamuklu bir papaz apkas vard. lerinde en yal olan svari subay kaput giymi olanyd. Sakn kprdama doktor yolda, dedi. Eer dediklerimizi yaparsan klna bile zarar gelmez, ama dediklerimizi yapmazsan gznn yana bile bakmadan ldrrz seni. Bu iin akas yok, bunu iyi bil. Birliimizin doktoru ldrld. Seni onun yerine birliimize doktor tayin ettik. imdi atndan in, dizginlerini de u gen yoldaa ver. Bir kez daha anmsatyorum, Kamaya kalkarsan lrsn. Sen Yolda Forester'sin galiba. Mikulitsin'in olu. yle deil mi? Hayr ben onun irtibat subayym. Adm da Kamenod-vorsky.

Scanned by hlecter ONUNCU BLM

DAYOLUI

Birok kent, kasaba ve ky bu dayolu zerinde kuruluydu. Eski posta yolu, Sibirya'ya giden yoldu bu. Sibirya'nn en eski yoluydu. Ortadan bakla ikiye bler gibi kylerin, kasabalarn ve kentlerin tam ortalarndan geiyordu. ok nceleri, Khodatskoye demiryolu yaplmadan nce posta bu yoldan kzaklarla tanrd. ay, buday, ilenmi demir ykl arabalardan oluan konvoylar doudan batya doru yol alrlard. Batdan douya doru ise iki yanlarnda gardiyanlaryla mahkm kafileleri yol alrd. Bunlar yaya yrrler ve nceden belirlenmi yerlerde mola verirlerdi. Toplumdan soyutlanm, ou yaama sevincini yitirmi bu zavalllar ar ar yrrlerdi. Her attklar admda prangalarnn angrts duyulurdu. Yolun iki tarafndaysa sk ormanlar vard. Ormanda bulunan aalarn hrts ilerini rpertirdi. Bu yol zerinde bulunan ky, kasaba ve kentlerde yaayanlar ayn ailenin insanlar gibiydiler. Aralarndaki dostluklar ve evlilikler yoluyla hepsi birbirine balanm gibiydi. Khodatskoye'de demiryoluyla kesiiyordu. Burada vagonlar, demiryolunu, lokomotifleri onarmak amacyla atlyeler kurulmutu. Burada bulunan barakalarda en yoksul insanlar otururdu. Sefil bir yaam srdren serseriler buralarda hastalanr ve lrlerdi. Gerekli teknik bilgiye sahip siyasi mahkmlarsa, cezalan sona erdiinde bu atlyelerde altrlrlard. Demiryolu zerinde devrimden sonra kurulmu o-lan Sovyetler oktan yklmt. imdi bu blgede egemenlik Amiral Kolak'n elindeydi. Amiral Kolak Beyazlar'n banda Bol-evikler'e kar savayordu. imdi yol dik bir yokuu trmanyordu. Manzara buradan ok daha gzel grnyordu. nsan bu yol hep byle dikine kacak ve ktka da ufuk genileyecek duygusuna kaplyordu. Ancak insanlar yorgunluklarn atmak iin dinlenme gereksinimini duyduklar ve bunun iin de durduklarnda yokuun en st noktasna varm olduklarn gryorlard. Burada yol bir kprnn zerinden geiyordu. Kprnn altndan grldeyerek Kezhma nehri akmaktayd. Irman kar tarafnda bir manastrn tula duvarlar seiliyordu. Yol da bu manastrn bulunduu tepeye zikzaklar izerek trmanyor, Holycross kasabasnn kenar mahallerinden geiyor, sonra da kentin merkezine geliyordu. Burada manastrn duvarlar boyunca ilerlemesini srdryordu. Manastrn buradaki kapsnn zerinde ncil'den alnm baz yazlar vard. K sona ermek zereydi. Byk perhizin de son gnlerine gelinmiti. Kn sona ermek zere olduu, sokaklarda yer yer erimi olan karlarn altndan grnen topraktan anlalyordu. Ancak atlar hl kaln kar tabakasnn beyaz rts altndayd. Manastrn an kulesine, an allclarla birlikte ocuklar da trmanrd. Bulunduklar yerden aay seyreden ocuklara aadaki evler kk birer kutu gibi grnrd. Oyuncaklara benzetirlerdi onlar. Siyah benekleri andran insanlar, evler arasnda dolayorlard. Bunlardan bazlarnn hareketleri, onlarn kimlikleri hakknda bilgi veriyordu insana. Bunlar Amiral Kolak'n duvarlara yaptrtt ilanlar okuyanlard. Bu ilanlarda Amiral Kolak, snf silah altna aryordu. III O gece hi beklenmedik olaylar yaand. Hava, yln o gnlerinde hi grlmeyen bir dzeyde snmt. nce, neredeyse toz gibi bir yamur iseliyordu. O kadar ince yayordu ki insan daha yere dmeden havada eriyecek sanyordu. Yaan yamurla ortaya kan su akntlar kalan karlar da eritip srkledi. Her yerde yzn gsteren kara topran terden parlayan bir grnm vard. Tomik adndaki kk kpek fotorafnn bahesinde havlayp duruyordu. Sabaha kadar da o bahede bal kalacakt. Galu-zin'in bahesindeki karga da sanki onun kard seslerden rahatsz olmu gibi gaklyordu. kard gak-gak sesleri neredeyse tm kasaba halknn uykusunu karmt. Kasabann lks mahallelerinden birine araba dolusu mal gelmiti. Bu evde oturan tccar Lyubeznov mallarn kendisine ait olmadn sylyordu. Bir sre bu mallar almamakta direnen Lyubeznov gen arabaclarn vakit ge olduu iin kendilerini eve

alma nerisini de red etti. Aralarndaki tartmay kasabann her tarafndan duymak mmknd. Saat birde duyulan an seslerinin ardndan, sicim gibi yaan yamura karn halkn ar ar manastrn yolunu tuttuu grld. Ayinin balamasndan onbe dakika kadar sonra, manastrdan uzaklamakta olan birinin ayak sesleri iitildi. Bakkaln kans Galuzina'nn ayak sesleriydi bunlar. Kalabaln fazlal nedeniyle havas arlaan kilisede duramam, biraz hava almak amacyla darya kmt. Bir sre soluklandktan sonra da ieriye girmekten utanmt. imdi bazen koar admlarla bazen de gezintidey-mi gibi yryerek geri dnyordu. Omuzlarna att al dmesin diye sk sk dzeltiyordu. Krknn n akt. Yrdke a-yini sonuna kadar izlemediinden tr sklyordu. Ancak skntnn tek kayna bu deildi. Gndz duvarlara aslan askere alma ilanlar da sklmasnn nedenlerinden biriydi. Olu Teryoka'da askere arlanlarn arasndayd. Zavall kadn bu konuyu unutmak istiyor, fakat bir trl beyaz ilan ktlar gzlerinin nnden gitmiyordu. Evi biraz tedeki kenin hemen bandayd. Hemen eve girip ieriye kapanmak istemedi. Zaten ak hava onu kendine getirmiti. stelik ak havada daha iyi dnebiliyordu. Bunun iin evinin bulunduu keden manastrn kapsna kadar birka kez gidip geldi. Bu ekilde yrrken sorunlarna daha kolay zm yollar bulabiliyordu. Neredeyse Paskalya Yortusu gelip atmt ama evde kimseler yoktu. Evet. Hepsi onu yalnz bana brakp gitmiti. Kyusha'-nn kendisine hibir yarar yoktu. Kocasnn ilk evliliinden olan bu kz; kendisine bir dost, bir yolda olmak bir yana, bir dman gibiydi. Kocas bu kz evlatlk edindiini sylemiti. Ama gerek kz ya da ok daha arkl bir eyi de olabilirdi. Erkeklerin kalbinden geen eyin ne olduu bilinemezdi ki. Aslnda Kyusha akll, gzel ve terbiyeliydi. Kocasndan da olu Teryoka'dan da ok daha akllyd. te kendisini Paskalya Yortusu ncesi bu kzla yalnz brakmlard. Kocas Vlas dayolu zerinde bulunan kyleri, kasabalar dolap, askere alnan genlere sylevler verecek, baarlar dileyecekti. Oysa imdi burada bulunsa ve aptal oluna sahip ksa daha iyi olmaz myd? Olu Teryoka'nn, nereye gittiini bile bilmiyordu. Kuteiny' deki akrabalarna urayacak ve biraz elenerek zntsnden kurtulmaya alacakt. znts oktu, nk okuldan kovulmutu. Her snf ikier yl okuyarak; hem de zorla geince, okul idaresi daha fazla dayanamayarak onu okuldan uzaklatrmt. Neydi bu olup bitenler? Neden her ey byle tersine gidiyordu? Umutsuzluktan mcadele gcn de yitirmiti. ektii bu skntlarn nedeni neydi acaba? Devrim mi? Hayr hayr. Savat tm bu olup bitenlerin nedeni. Sava iyi insanlar yok etmiti. Geriye ne kadar ie yaramaz kt insanlar kalmt. Babasnn zamannda her ey ok daha baka trlyd. naat ustas olan babas; bilgili, alkan ve drst bir insand. Evlerinde hibir eksikleri yoktu. Polya ve Olya adndaki kzkardeleri, gzel, becerekli ve terbiyeli kzlard. Bu zellikleriyle blgede tannmlard. Evlerine babasnn usta arkadalar gelirdi konuk olarak. Babasna sayg gsterirlerdi; tm de namuslu, akll ve alkan olan delikanllar. Alt ayr renkte, alt ayr atk rmeye balamlard bir gn. ki kzkardeiyle. Elence olsun diye. rg konusundaki becerileri onlarn nn biraz daha artrmt. O sralarda her ey belirli bir uyum iindeydi: Kilisede yaplan ayinler, elenceler. Herkes biribirine kar sayg gsterirdi. Kimse kimseyi krmazd. Rusya gelinlik bir kz gibiydi. Onu gerekten sevenler ve koruyanlar vard. Rusya iin her trl skntya, zveriye hazrd bunlar. imdiki serserilere benzemezlerdi. Eskinin o gzelliklerinden hibir ey kalmamt artk. Genler kaybolmu, onlarn yerini yallar, bir de akama kadar gevezelik eden kadnlar almt. Vlass ve arkadalar bir araya geldiklerinde gemiteki iyi gnlere dnme dileklerinde bulunuyorlard. Oysa kaybedilen eylerin geri getirilmesi iin insanlarn dalar bile yerinden oynatmas gerekmez miydi? IV Galuzina bu dncelerle birka tur atmt. Evine girmesi iin sola dnp birka adm yrmesi yeterliydi. Ancak evinin -nne her geliinde ieri girmekten vazgeiyor yeniden dolamaya balyordu.

arda bulunan alan olduka geni bir tarlay andryordu. eit eit mallarla dolu arabalar bu alanda dururdu. Pazar kurulduu zamanlar buras kyllerin arabalaryla dolard. Alann bir yan St. Helen Soka'yla birleirdi. Dier yannda ise sra sra atlyeler, depolar, brolar ve dkknlar diziliydi. Ga-luzina'nn dkkn da bunlarn arasndayd. penceresi bulunan genie bir dkknd. Demeleri tahta olan dkkn gnde kez sprlrd. En sevdii renk leylak rengiydi. En gzel elbisesinin ve evdeki gzel likr takmnn rengini de ayn renkten semiti. Bu rengi genliindeki Rusya'nn, devrim ncesi Rusya'nn, rengi olarak kabul ediyordu. O zamanlar dkkndaki eker kavanozlarndan ve raflardaki ktlardan da ortala tatl bir leylak rengi yaylrd. Galuzina kasada oturmaktan ok holanrd. Kede, kereste deposuna bitiik, ahap bir ev vard. Olduka eski olan bu yap iki katlyd. Alt katn iki ynnde iki kap vard. Bunlardan biri notere, dieri de Zalkond Eczanesi'ne aitti. Eczanenin stnde kalabalk ailesiyle Schmulev otururdu. Schumulev yal kadnlara diki dikerek geinirdi. Noterin stndeki odalar-daysa birok kirac vard. Bunlarn ne i yaptklar, giri kapsn batan aaya kaplam bulunan tabelalardan anlalyordu. Kiraclar arasnda saat ve ayakkab onarm yapanlar vard. Zhuk ve Strodakh fotoraflk yapan iki ortakt. Hakkak Kominsky de a-tlyesi burada bulanan bir baka sanatyd. Kalabalk yznden alacak yer bulamayan fotoraf raklar Blazhein ve Magidson bahede kendilerine bir karanlk oda yapmlard. Onlarn odada bulunup bulunmadklar pencereden darya vuran ktan anlalrd. In olmas onlarn da orada olduunun gstergesiydi. Kpekleri Tomik de bu pencerenin altna balyd. imdi durmadan havlyordu. Sesi St. Helen Soka'-nn her yanndan iitiliyordu. Galuzina ite bu eski, khne binann nnden geerken, te bamza gelen tm ktlklerin kayna bu pis Yahudiler, diye dnyordu. Bu dnce aslnda kendisinin deildi. Yahudi-ler'den nefret eden kocasyd. Galuzina ise bunu doru bulmuyordu. Koskoca Rusya'nn kaderini bir avu Yahudi nasl belirleyebilirdi ki? Hayr hayr tm ktlkler byk kentlerin bann altndan kyordu. Kyller ve kasaballar da kentliler gibi okumaya yknyorlard. Geri onlar da okumay yazmay renmilerdi a-ma nedense bir trl onlarn dzeyine ykselemiyorlard. Bunlara kentli de kyl de demek mmkn deildi. kisi aras bir ey kmt ortaya. Bunun tersi, yani tm ktlklerin kayna iinde bulunduklar bilgisizlik de olabilirdi. Okumu, aydn bir insan gelecekte neler olabileceini, olas gelimeleri ok daha iyi kestirebiliyordu. Geri imdi onlarn durumu da pek parlak deildi. Alk yznden kentlerden kamaya balamlard. ylesine kark bir durum .ki eytan bile kamaz bunun iinden. Yine de kentlilerin durumu daha baka oluyor. Akrabalarmz; Selitvinler, Shelaburinler, Pamfil Palyler ve Modykh kardeler bunun ok gzel bir rnei. Hi kimseye minnetleri yok. Ne yaptklarn ve ne istediklerini ok iyi biliyorlar. Dayolundaki iftlik evleri prl prl. O evleri grdke ii alyor insann. Her-birinin on be dnmn zerinde ekili topra, atlar, koyunlar, domuzlan, inekleri var. htiyalarn yl boyunca karlayacak dzeyde buday var ambarlarnda. Ya o tarm aralar, seyretmeye doyamyor insan. Harman makineleri bile var. Kolak da Orman Milisleriyle onlar kendi yanlarna ekmeye alyor. Savatan her biri birer George Nian'yla dnmlerdi. Bu nian arlk dneminin en nemli madalyasdr. Bunun zerine herkes pelerine taklm i nerilerinde bulunmutu. arlk subay olup olmamak o kadar nemli deil, nemli olan iinizi iyi bilmenizdir. ini iyi bilen insan, her dnem sz geen insandr. Eve dnmeliydi artk. Bir kadnn bylesine ge bir saatte sokakta dolamas pek ho karlanmazd. Kendi bahesinde olsa pek sorun olmazd ama oras da ylesine amur ki. Darda da etekleri amur iinde kalmt. Neyse ki biraz rahatlamt. Eve girecei srada Khodatskoye'de olup bitenleri dnd. Orada baz eski srgnler el stnde tutuluyorlard bu srada. Ti-verzin, Antipov, Vidovienko, Peli, Kpek lakapl anahtarc Go-rozhen bunlarn nde gelenleriydi. Bir zamanlar birok karkln kmasna neden olmulard, imdi de yeni baz dolaplar eviriyorlard. mrleri makinelerin banda gemi olan bu insanlar sonunda kendileri de o makineler gibi souk ve duygusuz olmulard. Kaln kazaklar, pantolonlar giyiyor, kemik azlklarla sigara iiyor, bulac

hastalklara yakalanmamak iin kaynatlm su iiyorlard. Vlas Galuzin'in abalar bounayd. Bu adamlar onun istedii gibi deiemezlerdi. lerini kendi bildikleri ekilde srdreceklerdi. Galuzina kendi yaamn dnd bu arada. Basit bir kadn olduunu biliyordu ama kendine zg dnceleri de vard. Kt bir insan deildi, akll saylrd. Ne yazk ki bu zelliklerinin hibir yararnn olmad, kimsenin byle eylere nem vermedii bir yerde yayordu. Aklna deli kadn Sentetyurikha iin yazlm dizeler geldi: Sentetyurikha arabasn satt Bir balalayka ald.. Kafas iyice karm, bir ey dnemez olmutu. Kilisede o-kunan ilahinin sesini duyuyordu. Ac ac i ekerek evine girdi. V Paltosunu bile karmadan dorudan yatak odasna yrd. Odasnn pencereleri baheye bakyordu. Bahedeki glgelerle, o-dasndaki glgeler birbirlerine benziyordu. Perdelerdeki glgeler, bahedeki aalarn glgelerinin aynsyd. Kn bitmekte, baharn gelmekte olduunun belirtileri darda grlyordu. Gece kadifeyi andran bir siyahlkla kaplyd. Galuzina paltosunu karrken biraz ters bir harekette bulundu. Sol yanyla krek kemii arasna giren ar hafif bir lk atmasna neden olmutu. Acyla inleyerek, Tanrm bana yardm et! diye yalvard. Alamaya balad. Ar biraz azalnca yava yava soyunmasna devam etti. Ancak elbisenin arkasndaki dmeleri bir trl aamyordu. Onun geldiini duyan Kyusha da yanna gelmiti. Neden karanlkta duruyorsun anne? Lambay getireyim mi? stemem, nm gryorum nasl olsa. Brakn da elbiselerinizi ben karaym. Kendinizi yormayn. Bir ara parmaklarm uyutu sanki. Sinirimden alayacak gibi oldum. O Yahudi elbisemi batan savma dikti. eytan gtr kafasna al diyor. lahileri duyuyorsun deil mi? Ne kadar gzel sylyorlar. Hava gzel olduu iin sesler buraya kadar geliyor. Gerekten de ok gzel sylyorlar kzm. Ama ben iyi deilim. Arlarm yeniden balad. Ne yapacam ardm. Doktor Stydobsky'den honut kaldn sylemitin ama. Doru honuttum ama sylediklerini uygulamann olana yok. Hem artk burada deil o, gitti. Ayrca giden yalnz o deil. Paskalya ncesi kimseler kalmad burada. Deprem olacak da onu mu sezdiler ne? Peki ya o esir Macar doktor nasl? Sanyorum onun tedavisi size yaramt. Onun da bir yarar yok kzm. Hem oda dier Macarlar gibi Kzllar'a ait blgede kalmay yeledi. Kendisini zorla gtrdler, Kzlordu'da altryorlar. Anne bana kalrsa kendinizi fazla zyorsunuz. Kalbiniz de iyi deil. Okumann size ok yarar olacana inanyorum. Hani o bir eyler okuyarak aclarnz dindiren asker kars vard. Ad neydi onun? Kz sen beni aptal mi sanyorsun? Belki arkamdan deli diye arklar da sylyorsun ha? Anne! Nasl byle bir ey dnebilirsin? Ayp deil mi? Sen byle eyler dneceine, onun adn anmsamaya al. Dilimin ucunda, sylemeden de iim rahat etmeyecek. Seksen tane ad var kadnn. Hangi birini aklmda tutaym? Kubarikha da diyorlar, Medvedikha da. Ziydarikha diyenler de var. Daha neler neler sylyorlard. Haem o da yok burada artk. Gitti, kayboldu. ocuk drtm, birtakm kocakar ilalar yapm, byclk yapm. Tutup Kezhma Hapishanesi'ne kapatmlar onu. Oradan kamann yolunu du bulmu. Douya doru kat syleniyor. Dedim ya herkes buradan kamann yolunu aryor, buluyor. Vlas, Teryoka, Polya teyzem... Kasabada namuslu kadn olarak senle ben kaldk. aka yaptm sanma. Kasabada tek bir doktor yok. Herhangi kt bir durumda yapabileceimiz hibir ey yok. imiz biter. Yuryatin'de Moskova'dan gelme bir profesr olduunu duydum. Babas, intihar eden Sibiryal bir tccarm. Tam da ona haber gndermek zereydim ki, Kzllar yollan kapad. Hadi imdi sen yatana git ve uyumaya al. Ben de yle yapmaya alacam. Ha... Bu

arada unu da syleyim. renci Blayhain senin houna gitti galiba. Hi yadsmaya kalkma, zaten adn duyar duymaz pancar gibi kzardn. Banyo etmesi iin verdiim fotoraf gzelletirebilmek i-in gece boyunca alyor. Kendi uyumad yetmiyormu gibi ev-dekileri de uyutmuyor. Tomik'in havlamalarn her yandan iitebilirsin. Pis bir karga da bahedeki elma aacna konmu susmak bilmiyor. Anladm kadaryla bu gece de uyuyamayacam. Sen bana neden kzdn? Elbette ki renciler gen kzlarla oynayorlar. VI Neden bu kadar ok baryor bu kpek acaba? Gidip bakmak gerek. Bir kpek durup dururken bu kadar barmaz ki? Dur bakalm Lidochka. Sus biraz sus da u iin ne olduunu anlayalm. Kazaklar'n bir baskn olabilir. Ustin sen gitme. Sen de Sivobluy. Bu ii ben renirim. rgt merkezinden gelmi olan temsilci, kendisinden susmasn istendiinin farknda olmadan konumasn srdryordu. Burjuvalar ve askerler Sibirya'da politikalarn zor yoluyla srdryorlar. Bu ekilde hi de iyi bir ey yapm olmuyorlar. Yalnz ii snfna deil, kyllere de zarar veriyorlar. Urallar'da-ki ve Sibirya'daki kyller anlamaldr ki; ancak iilerle, yoksul tabakayla, zellikle Krgzlar ve Buryatlar'la birletikleri taktirde... Lidoka tam bu srada kendisinden susmasnn istendiini farkederek sustu. Ter iindeki yzn mendiliyle sildi. Yorgunluk ve uykusuzluktan imi olan gzlerini yumdu. Yanndakiler alak sesle Biraz dinlen, bir bardak su i, dediler. Biraz nce endielenen partizanlarn efine endielenmesinin yersiz olduu sylenmiti. Her ey yolundayd. aret lambas yerinde duruyor, diktikleri nbetiyse tm dikkatiyle evreyi inceliyordu. Lidoka'nn konumasn srdrmesini istediler. Gizli bir toplant yaplyordu. Toplantnn yeri fotorafnn avlusundaki odun deposuydu. Depodaki odunlar duvar kenarlarna ylarak ortada bir yer almt. Kenarlara ylan odunlar, katlanlar gizlemeye yaryordu. Herhangi bir tehlike halinde kaabilecekleri bir de yeralt geidi vard. Bu geitten kaarak manastrn arkasndaki evlerin bahelerine kabilirlerdi. Konuann dazlak kafasnda bezden bir takke vard. Esmer, soluk tenliydi. Kulaklarna kadar uzanan kara, gr bir sakal vard. Hastaym gibi srekli terliyordu. Durmadan snen sigarasn hi enmeden gaz lambasnda yakyor, sonra da masann zerine yayd notlarna gz gezdirip konumasn srdryordu. Sibirya kyls artk istese de, istemese de ii snfyla ittifak yapmak zorundadr. Amiraller'in ve Kazak Atamanlar'nn zorba ynetiminden kurtulmann tek yolu budur. Amacmz bu zorba ynetimin yerine bir kyl asker iktidar kurmaktr. Ancak bunun pek kolay olmayacan iyi bilmeliyiz. Konumasna ara verip, yeniden terini sildii bir srada dinleyenlerden biri kurallara aykr olmasna karn sz istedi. Partizanlarn efi -ki ona ef demek yanlt, nk o Ural tesi partizanlarnn Kezhma Blgesi Komutan'yd- konumacnn ok yaknnda ve kstah bir tavrla oturmutu. kide bir onun szn kesiyor, hi sayg gstermiyordu. ocuk denebilecek derecede genti. Byle bir gencin bu kadar byk bir orduya komuta etmesi, herkesin ona sayg gstermesi, itaat etmesi anlalr gibi deildi. Bacaklarn ve ellerini srtndaki kaputun kvrmlarna sarmt. Gmleinin omuzlarnda koyu renkli lekeler vard. Bu lekeler buradaki apoletlerin sklmesinden meydana gelmiti. Komutann gmlei, apoletleri sklm Harp Okulu niforma-syd. ki yannda duran muhafzlar da kendisi kadar genti. Koyun derisinden ksa ceketler giymi, konumadan dikiliyorlard. Gen, gzel yzlerinde komutanlarna olan ballk ok ak bir ekilde grlyordu. Ne pahasna olursa olsun komutanlarn korumaya hazr olduklar ifadesi okunuyordu yzlerinden. Ambardakiler on oniki kii vard. Bunlarn kimisi ayakta duruyor, kimisi ise yerde oturuyorlard. Oturanlar srtlarn duvarlarn kenarna dayam, ayaklarn dizlerine doru ekmilerdi. Aralarnda drt konuk da vard. Bunlar eski iilerdi. 1905 Ayaklanmasnn nde gelenlerindendiler. Bunlarn biri ask yzl Ti-verzin'di. O zamandan bu yana ok

deimiti. Pasha'nn babas Antipov da oradayd. Bunlar ok eskiden arkadatlar. Sessizce ve ciddi bir tavrla konuulanlar dinliyorlard. Politika sanki onlardaki insani olan her eyi almt. Antipov ve Tiverzin dnda dikkati eken bir iki konuk daha vard. Kara Bayrak diye anlan Anarist Vdovienko bunlardan biriydi. Bu adam hi yerinde duramyordu. Yere oturuyor, kalkyor, volta atyordu. Koca kafal, koca azl, alabildiine iri yapl ve ok iman biriydi. Aslan yelesini andran salar vard. Trk-Rus ve Japon-Rus savalarnda subay olarak yer ald sylenirdi. Bu savalarn herhangi birinde savat konusunda ise herkes ayn dncedeydi. ok iri yapl bir insan olduundan ufak tefek ilerle pek ilgilenmiyordu. Ayn nedenle toplantdaki konumalar da dinlemiyor, sylenilen her eyi kabulleniyordu. Yannda arkada Tuzak Cvirid oturuyordu. Bu adam ekmeini topraktan kazanmyordu ama, onu gren herkes onun bir kyl olduunu anlard. Ormanda tuzak kurarak avlanr ve bunlardan elde ettii gelirle geinirdi. Sevimli ve iyi bir insand. Okuma yazma bilmiyordu. Salar ve byklar ok seyrekti. Olduundan ok daha fazla yal grnyordu. Anlatlanlar gler yzle dinliyor ve sanki ban eerek onaylyor gibiydi. Konumacnn dinleyicilere pek aldrd yoktu. Ancak ok eski bir devrimci olduundan hemen yanbanda oturmakta olan gen komutan hayranlkla, sevgiyle izliyordu. Onun kabaca tavrlarn da genliinin ve devrimciliinin eseri olarak ho gryordu. Bu gen komutan Mikulitsin'in olu Liberius'tan bakas deildi. Konumac ise Komnist Parti'nin Merkez Komitesi yelerinden biri olan Kostoyed Abursky'di. nceleri S.R. yani Sosyalist Partili olan Abursky sonradan hatasn anlam ve zeletirisini yapmt. Bundan sonra Komnist Parti'ye kabul edilen Abursky, parti iinde ksa zamanda ykselerek bu noktaya kadar gelmiti. Dncelerindeki deiiklik d grnn de deitirmiti. Onu imdiye dein dazlak kafal ve sakall gren olmamt. Parti kendisinden gerek kimliini saklamasn istemiti. Takma adlar kullanyordu. Lidochka da bunlardan biriydi. Ska kulland adlardan biri de Brendey'di. D grnndeki deiiklik de byk olaslkla bu gizlilikle ilgiliydi. Aslnda bir asker olan kendisine bu grevin verilmesinin nedeni, halkn psikolojisinden iyi anlamasyd. Bu zelliiyle halk etkileyebilecei bekleniyordu. Vdovienko'nun sz istemesiyle balayan karklk sona erdikten sonra szlerine devam etti. Kyl hareketinin gelimesini mmkn olduunca yakndan izlemek iin il komitesine bal btn partizan birlikleriyle balant kurulmaldr. Kostoyed daha sonra gizli toplantlarn nasl yaplaca; ifrelerin, parololarn nasl dzenlenecei gibi konularda aklamalarda bulundu. Liberius daha fazla dayanamayarak Kostoyed'in konumasn kesti. Tm bu syledikleriniz ok gzel eyler, aklmda tutmaya alacam. Yanlmyorsam, sylediklerinizi tmyle uygulamamz gerektiini, aksi halde Kzl Ordu'dan bir yardm beklemeyeceimizi sylyorsun deil mi? Evet. yi, gzel sylyorsun da Lidochka, benim topusuyla, sva-risiyle alaym aylardr dmanla savarken senin bu bir dizi gzel lafnn bize ne yaran olacak? Kostoyed, Ne kadar gzel, ne kadar da cesaretli konuuyor, diye dnrken, Liberius'un kstah tavrlarndan holanmayan Tiverzin sz ald. Balayn yolda, dedi. Yanlmyorsam Merkez'in daha nce savaa katlm savalarn ve askeri birliklerde yer alm subay, assubay ve erlerin her komitede birer ikier yer almasn istediini sylediniz deil mi? Evet. Ancak ben bu askeri teknisyenler konusundan duyduum kaygy dile getirmek istiyorum. Biz 1905 Ayaklanmas'na katlm eski iiler askerlere her zaman gvenilemeyeceine dikkat ekmek istiyoruz. Bugn devrimden yana grnen ordu, yarn devrimi ezmeye de alabilir. Bu arada dinleyiciler arasndan Grmeler yeter artk Karara geelim ok ge oldu diye seslenmeler duyuldu. Vdovienko'nun da kaln sesiyle araya girdii duyuldu, Ben de ounluk gibi dnyorum. Bir an nce sonuca yarp datmalyz.

Onun arkada olan ve her konuda onu destekleyen Svird de Her ey ok ak, dedi. Yapacamz en nemli ey arpmak ve bulunduumuz yerlerde tutunmak. Baladmz iten geri dnemeyiz. Daha uzunca bir sre devam eden tartmalardan herhangi bir sonuca varamadlar. Toplant sabaha kar sona erdi. Her zaman olduu gibi gerekli nlemleri alarak daldlar. VII Kuteiny Posad ve Maly Yermolay kyleri arasndan Pazhinka Deresi akyordu. Bu iki ky dayolu zerinde ve ok gzel manzaral bir yerdeydi. Kuteiny Posad sarp bir yarn tepesinde Maly Yermolay ise aada bulunan vadide kurulmutu. Kuteiny'de genlerin askere gnderilmesi zerine bir enlik dzenlenmiti. Maly Yermolay'daysa Albay Strese'in bakanlndaki asker alma komisyonu Paskalya Yortusu nedeniyle ara verdii almalarna yeniden balamt. Bu nedenle kyde pek ok Kazak askeri ve atl polisler vard. Paskalya'nn zerinden gn gemiti. Baharn ilk gnlerinden biriydi. Hava lk ve durgundu. Askere alnan genler iin bu len dzenlenmiti. Masalar trafie engel olmamak iin yolun alt ksmna dizilmiti. eitli yiyecek ve ikilerle dolu masalarn zerinde yerlere kadar sarkan beyaz rtler vard. Kyller bu leni dzenleyebilmek iin kendi aralarnda para toplamlard. Masalarda bulunan yiyeceklerin ok nemli bir ksmn Paskalya Yortusu'ndan artan yiyecekler oluturuyordu. Ortada ttslenmi iki domuz budu, paskalya rekleri, pastalar vard. Kareler iinde turular, tabaklarda da dilimlenmi bayat ky ekmekleri vard. Biraz byk tabaklarn iinde; pembe ve ak mavi renkli Paskalya yumurtalar istiflenmiti. Renkli yumurta kabuklar yeil imenler zerinde iek gibi duruyordu. Delikanllarla, gen kzlarn giysilerinde egemen olan renkler pembe ve ak maviydi. Masmavi gkyzndeki pembe bulutlar da sanki bu kydeki renklerle uyum iinde olmak istemilerdi. Vlas Galuzin de pembe bir gmlek giymi, beline de mavi bir ipek kuak sarmt. Askere gidecek olan genlere ynelik konumasna balad. Elindeki votka kadehini kaldrarak: Evlatlarm, bizim kyde retilen bu votkay ampanya niyetine, onurunuza iiyorum. Yolunuz ak, mrnz uzun olsun. -nnzde ok etin bir grev var. Yurdumuzu karde kavgalaryla kan glne eviren baz insanlarn elinden kurtaracaksnz. Devrim halka ok ey kazandrd. Halk da devrimi koruyarak huzur iinde yaayacan umuyordu. Ne var ki yabanc sermayenin hizmetindeki Bolevikler bunu engellediler. Masum insanlarn kan oluk oluk akyor. Sizler yalnzca karde kan dklmesine son vermekle kalmayacak, ayn zamanda Rus ordusunun onurunu da koruyacaksnz. Bakaldran yalnz Bolevikler deil, Almanya ve A-vusturya da bakaldrmak zere. Bu yzden mttefiklerimize kar da ok zor durumlara dtk. Evlatlarm... diye konumasn srdrmek isteyen Galuzin bunu baaramad. Herkes, Yaa!, Varol lklaryla kendisini alklyordu. Bunun zerine o da elindeki votkay yudumlad. Zehir gibi bir ikiydi bu, kendisiyse araba alknd. Ancak halkn iyilii iin bu tr yoksulluklara zevkle katlanyordu. Terenty Galuzin, ok ayp ediyorsun Goka dedi. Nasl bu ekilde dnebiliyorsun? Ben de seninle ayn gn askere arldm. kimiz ayn yere gideceiz. Namussuzlar beni okuldan kovdular. Annemin nasl zldn bilemezsin. Babamn gzel konutuu doru. Okumuluu da yoktur stelik. Ama iinden geldii gibi konuur. Sanka Pafnutkin'in bana gelenleri duydun mu? Evet. Gerekten de anlatld kadar kt m durumu? lnceye kadar ekecek. Tedavisi olanaksz. Ama kendi hatas. Byle konularda ok dikkatli olmak gerekir. Herkesle dp kalklmaz. Gitmemesini ok syledik ama bizi dinlemedi. Peki imdi ne yapacak. Durumu ok kt. ntihar etmek istedi. Onu da askere ardlar. Yermolay'da tbbi kontrol yaplyor. Sanrm askere alnr. Ama o cn almak iin partizanlarla birleeceini sylyor. Goka, bulac hastalklardan sz ediyorsun ama insan kadnlara gitmeden de bu tr hastalklara yakalanabilir.

Ne demek istediini ok iyi anladm. Fakat bu bir hastalk deil, ahlakszlktr. Pis yalanc, insan arkadayla byle konuur mu? imdi suratnn ortasna bir tane indireceim. Dur bakalm, sakin ol biraz. Sana anlatmak istediim u Paskalya'da Pazhinsklere gitmitim. Bir konuklar vard. Ky ky dolap konferanslar veriyormu. ok ilgi ekici bir tipti. ok da gzel konuuyordu. nsan kiiliinin zgrle kavuturulmasndan sz ediyordu devaml. 'Ben de anaristlerle birleeceim... imizde hep uyanmak, bakaldrmak isteyen bir kuvvet var. Cinsiyet ve karakter birbirine uygun olan eylerdir.' dedi. adam bir dahi. Ama benim de bam dnd... Ne kadar da grlt yapyor bunlar. Ne olur Terenty sen de sus artk. Tamam, susacam ama daha nce bana bir eyi aklaman istiyorum Goka. Sosyalizmle ilgili pek ok szcn anlamn bilmiyorum. rnein sabotajcnn ne demek olduunu bana aklayabilir misin? Bunlar ok iyi biliyorum Terenty ama kafam yerinde deil. Sabotajc... Goka'nn sznn burasnda iddetli bir patlama duyuldu. Olduka yakndan gelmiti ses. Bunu izleyen ksa bir sessizlik kaplad ortal. Az sonra ayn patlama daha da yakndan ve daha iddetli bir ekilde iitildi. Sofradakilerin bir ksm ayaa frlad, bir ksm masalarn altna gizlenirken bir blm oradan u-zaklamak istedi. Soukkanl olanlar ise yerlerinden bile kprdamadlar. Kadnlar lklar atyorlard. Ortalk ana baba gnne dnmt. Vlas Galuzin patlamann kyde, hatta masalara yakn bir yerde olduunu sanmt. Etrafna baknarak suluyu bulmaya alyordu. Hangi serseri yapt bu kallelii? Kim oynuyor o elbom-balaryla? diye avaz avaz baryordu. Yz kpkrmz olmu, boynundaki damarlarlar kabarmt. Bunu yapan kim olursa olsun elime geirirsem paralayacam. Byle oyun mu olur arkadalar. Haydi kyn etrafn sarp aratrma yapalm. Sulu kimse bulup ortaya karalm onu. nce herkes onu dinliyordu. Yermelay Ky'nn Halkevi binasnn zerinden ykselen kara bir duman stunu tm dikkatleri oraya ekti. Neler olup bittiini merak eden herkes yarn bana doru kotu. Bina yanyordu. Tbbi kontrolden gemek iin binada toplam olan genler yar plak kayordu. Aralarndan birinin zerinde yalnzca bir klot vard. Kaanlarn arasnda Albay Strese de vard. Kazaklar ve atl polisler ellerindeki krbalar saa sola sallayarak kyn iinde at koturuyorlard. Birini aryor gibiydiler. Tehlike anlarnn almas zerine kyllerin byk bir blm Kuteiny yolunda dkld. Sonraki olaylar byk bir hzla geliti. Akama kadar aradn bulamayan Albay Strese yanndaki Kazak askerleriyle Kuteiny kyne geldi. Ky sarlarak evler tek tek aranmaya baland. Askere alnan genlerin birou sarhotu. Kimisi masalarn zerine abanm, kimisi de imenlerin zerine serilerek szmlard. Askerlerin kye geldii duyulduunda hava iyice kararmt. Terenty ve Goka'nn da iinde bulunduu pek ok gen ise kaarak en yakn binaya saklanmt. Balangta buray bir ahr sanmlard. Ancak balk ve parafin kokusundan burann ky kooperatifinin deposu olduu anlalmt. Bunlarn hibirinin suu yoktu. Tek hatalar kamak, saklanmakt. Birou sarho olduundan, ne yaptnn farknda bile olmadan bu ekilde hareket etmiti. Bazlar konuulmas sakncal kiilerle konutuklar iin balarna i alacandan korkmulard. Zaten bu sralarda ne yaplsa su oluyordu. Depoda yalnz deillerdi. Buraya kendilerinden nce de gelenler olmutu. Her tarafta Kuteiny'den, Yermolay'dan genler vard. Kuteinyliler'in ou sarhotu. Szp horlayanlar, uykusunda sayklayanlar bile vard. Zifiri bir karanlk vard. Deponun zaten bozuk olan havas, kusanlarn kard kokularla iyice arlamt. Son gelenler girdikleri delii ta ve toprakla kapatmlard. Bir sre sonra horultular, iniltiler kesildi. kiinin dnda hemen herkes uykuya dalmt. Uyumayanlar panie kaplp kaan Terenty, Goka ve Yermolayl geimsiz bir gen olan Koska'yd. Kyn kabadaylarndand. Koska, Biraz yava konuun, duymuyor musunuz Albay Strese'flin adamlar dolayor. Hepimizi ele vereceksiniz. Bakn gene geliyorlar. Sus. Nefes bile alma, boarm yoksa seni. Neyse, ansmz varm ki gittiler. Aptal herif sen niye katn? Seni neden yakalasnlar k?

Ne bileyim. Goka'nn saklan diye bardn duyunca kap saklandm? Sahi nasl oldu bu i? Tm bu olup bitenlerin sorumlusu Sanka Pofnutkin'dir. Sanka'y biliyorsun deil mi? Hepimiz askerlik iin tbbi kontrolmz yaptrmaya gitmitik. Soyunarak sraya girdik. Sra San-ka'dayd ama o bir trl soyunmak istemiyordu. Geldiinde sarhotu. Yazc ondan ok kibar bir dille soyunmasn istedi. San-ka'ysa 'Soyunmayacam' diyordu. 'Herkesin karsna rlplak kamam.' Bunlar syledikten sonra yazcya yaklat ve suratna bir yumruk att. Ardndan adamn nndeki masay bacaklarndan tutup ters evirdi. O srada ieriye Albay Strese geldi. 'Bu da ne demek oluyor. Benim serserilerle iim yok. Yasalara kar gelmenin ne demek olduunu gsteririm size. Kim yapt bunu?' diye baryordu. Sanka 'Elbiselerinizi toplayp kan arkadalar' diyerek pencereye doru kotu. Bir yumrukta camlar aa indirip darya kat. Ben de elbiselerimi kaptm gibi peinden komaya baladm. Bir yandan kaarken bir yandan da giyiniyordum. Nasl oldu, neden oldu bilmiyorum ama herkes bizim peimize taklmt. Peki bombay kim att? Bombay m? Bilmem ki. Herhalde baka biri atmtr. Ortaln kartn gren biri, 'Durun bakaym, bari ben de bu karklktan yararlanp ky yakaym, nasl olsa kimse beni fark-etmez' demitir. Pazhinsk'ten gelen siyasilerden biri de yapm olabilir. Her taraf bu adamlarla dolu nk. Susun, gne Strese-'nin adamlar geliyor. Bu kez hap yuttuk galiba. Sokakta yryen ayak sesleri ve mahmuz akrtlar duyuluyordu. Petersburg ivesiyle konuan Albay Strese'nin sesi duyuluyordu. tiraz istemiyorum. Size, burada konuan birilerinin sesini i-ittim diyorum! Yermelav ky muhtar Otvyahitsin, Size yle gelmi olmal Albaym, diyerek komutan geri evirmeye alyordu. Elbette ki kyde birtakm insanlar konuacaktr. Buras bir ky ve evremizde birok ev var. Evler ise insan dolu. Bunlar hayvan deil ya tabii ki konuurlar. Hadi hadi bana numara yapma. Kzllar buraya yerleirse o zaman grrsnz gnnz. Aman Tanrm! Neler sylyorsunuz siz Albaym? Bizim K-zllar'la ne iimiz olabilir? Bizim kyller ellerindeki dua kitaplarn bile okuyamaz. Evet, hepimiz byle konuursunuz ama yeri geldiinde onlarla-ibirliine gitmekten de geri durmazsnz. Depoyu arayn. Her sandn iine, tezghlarn altna iyice bakn. Sonra da bitiikteki binalar arayn. Bastne komutanm. Nasl bulursanz bulun, nereden bulursanz bulun; Ryabikh, Pafnutkin ve Nekhvalekhin'i bulup bana getirin. Ha bir de Galu-zin'in o serseri olunu istiyorum. Babas da kalkm yurtseverlik taslyor bize. Aklnca bizi bu ekilde kandracak. g sahibi, dkkn sahibi bir insann ky ky dolap nutuk ekmesi bouna deil. Normal bir ey deil bu. Hem aldm haberlere gre Parti' nin adamlar Galuzin denen adamn evinde gizli toplantlar yapyormu. Ne yapap yapp onun olunu bulun. Aslnda hakknda henz bir ikyet yok ama en ufak bir an grrsem, herkese rnek olsun diye hemen asacam onu. Askerler yollarna devam ettiler. Onlarn iyice uzaklamasn bekleyen Koska, korkudan titremekte olan Terenty'ye, Duydun deil mi? diye sordu. Evet. Bu durumda sen, ben, Sankha ve Goka iin yaplacak tek ey kalyor kamak. Evet, bizim yapabileceimiz en akllca ey ormana kamaktr. Elbette orada sonuna kadar kalacak deiliz. Bir sre ortalk yatncaya kadar bekleriz. Daha sonra ne yapacamza karar veririz. Belki geri dnmenin yolunu bile buluruz. Scanned by hlecter ONBRNC BLM

ORMAN MLSLER I

Yuri'nin Partizanlar tarafndan esir edilmesinin zerinden iki yla yakn bir sre gemiti. zgrlnn hangi llerde kstland bile belli deildi. Tutulduu yerin etrafnda parmaklk, duvar gibi herhangi bir ey yoktu. Ne bana bir nbeti dikmiler, ne de peine herhangi bir kii takmlard. Zaten srekli hareket halindeydiler. Yuri de onlarn her gittii yere gidiyordu. Partizan-lar' dier yurttalardan ayran herhangi bir zellikleri yoktu. Ky ve kasabalardan geerken rahatlkla halkn arasna karyor, onlardan ayrt edilemiyorlard. Tam anlamyla halkn iinde eriyorlard. Grnte Yuri serbestti. Ancak bu serbestlii uygulamay bilemiyordu. Zincire vurulmamt, ayaklarna pranga da vurulmu deildi. Drt duvar arasna da kapatlmamt ama gene de zgr hissedemiyordu kendini. nk yle olmadn biliyordu. kez kamaya kalkm, nde de yakalanmt. Geri bana bu nedenle pek kt bir ey gelmemiti ama bu, her zaman byle olacak demek de deildi. Yapt atele oynamakt. Bir daha kamaya kalkmad. Partizanlarn efi Liberius, Yuri'yi ok beeniyordu. Bu nedenle de kendi adrnda yatryordu onu. Ancak Yuri onun gsterdii bu yaknlktan hi de honut deildi. II Bu sralarda Partizanlar srekli douya doru yryorlard. Bazen Kolak' Sibirya'dan atmaya ynelik bir zafer yryn andran bu yry, Beyazlar'n onlar embere alma giriimleri durumunda da bir geri ekilmeye dnyordu. Anayola paralel bir gzergh izliyorlard. Bazen yola kyor, yrylerini yolun zerinde srdryorlard. Yol boyunca getikleri kylerin kimisi Kzl, kimileri de Beyaz igali altndayd. Durumlarna bakp hangi kyde kimlerin egemen olduunu anlamak ok zordu. Zaten kylerden getikleri srada grnen yalnz binalar oluyordu. Kyller sanki eriyor yok oluyorlard. Ayn ey Beyazlar'n getii zaman da oluyordu. Ortada kimseler grnmeyin-ce, amurlar iinde ilerleyen atlar, kaputlarna sarlm askerler ve toplar ok daha bykm gibi grnyordu. Pazhinsk adnda kk bir kasabadan geerken Yuri, General Kappel ynetimindeki Beyaz ordularnn ekilirken braktklar ilalara el koymak zere kasabann eczanesine gitti. Yamurlu, skntl ve karanlk bir akamd. Her yerde ya beyaz ya da siyah renkler vard. n etkiledii yerler beyaz, bunun dnda kalan yerler ise simsiyah kalyordu. Yuri'nin ruhsal yaps da bu renkler arasndaki elikiyi andryordu. Ya alabildiine huzur iinde oluyor ya da derin bir hzne gmlyordu. Askeri birliklerin getikleri yol bozulmu, amur iinde kalm bir tarlay andryordu. Yolun bir yanndan kar yana gemek iin bir hayli dolamak ve uygun bir yer bulmak gerekiyordu. O srada Yuri yl nce trenle Yuryatin'e gelirken birlikte yolculuk yapt Pelagia Tyagunova'yla karlat. nce Pelagia onu grmt. Yolun kar tarafnda dikilip kalmt. Eer Yuri kendisini tanrsa durup onunla konuacak, aksi halde yoluna devam e decekmi gibi bir ifade vard yznde. Ama Yuri onu tand. Onu tanynca da aklna mahkmlar, gardiyanlar, kadnlar ve askerlerle dolu tren ve kendi ailesi geldi. Yolculuklarnn birok blm en kk ayrntlarna kadar gznn nne geldi. Ailesini ve yaknlarn anmsamas yreini a cyla doldurdu. Geilebilecek bir yerden yolun karsna geti ve Pelagia'yla konumaya dald. Pelagia ona aradan geen zaman iinde olup bitenleri bir bir anlatt. Yanllkla Ordusuna yazlm olan genten sz etti uzun uzun. Bir sre Vassya adndaki bu gencin kynde kalmt. Vassya'nn ailesi kendisine ok iyi davranmt ama kyller onu daima bir yabanc olarak kabul etmi aralarna almamlar. Sonradan Vassya ile sevitiini ileri srmeye balamlar. Bunun ardndan kendisine ktlk yapacaklarn anlayarak oradan kam. Hollycross kasabasndaki kzkardei Olga Galuzina'-nn yanna gitmi. Pritulyev'in burada olduunu renince de kalkp Pazhinsk'e gelmiti. Ancak Pritulyev'i bulamamt. Kendisine bir i bulunca da orada yerleip kalmt. Bu arada kt baz olaylarla da karlamt. Yiyecek sakland haberi zerine Vassya'nn ky cezalandrlmt. Kye gnderilen askerler ortal yakp ykmt. Vassya'nn evi de

yaklp yklan evler arasndaym, ayrca ailesinden birinin ldrldn de duymutu. Alm olduu kt haberlerden biri de enitesi Vlas Galuzin ile ilgiliydi. Vlass Galuzin ya hapsedilmi ya da idam edilmiti. Kimse bu konuda bir ey bilmiyordu. Yeeni Terenty ise ortadan kaybolmutu. Ablas Olga'ysa bir sre alkla pene-letikten sonra bir akrabasnn yannda hizmetilik yapmaya balamt. Pelagia Yuri'nin ilalar almaya gittii eczanede hizmeti olarak alyordu. Yuri bu ilalar aldnda hem eczanenin sahibi hem de kendisi alkla kar karya kalacakt. Bu durumda Yuri'nin yapabilecei hibir ey yoktu. lalar alrken Pelagia da kendisine yardm etti. Yuri yannda getirdii arabaya sandklar ve uvallar iindeki ilalar ykledi. Tm kasaba halk gibi, eczacnn uyuz, zayf at da bu durumu zntl bir ekilde izliyordu. Birlikleri yolun kenarndan durmakszn ilerliyordu. Byk su birikintilerinin, derin ukurlarn bulunduu yerlerde atlara biniyorlard. El konulan ilalar arasnda bir ie de kokain vard. Partizanlar'n ba uzun sredir kokaine almt. III Yuri'nin ileri bandan aknd. K boyunca tifs salgnyla uramt. imdiyse arpmalarda yaralananlarla urayordu. atmalarn artmasyla birlikte yaral says da artyordu. Sk sk geri ekilmek zorunda kalmalarna, birok zorlukla karlamalarina karn; getikleri kyler ve kasabalardan katlanlarla, Beyaz Ordu'dan kap gelenler Partizanlar'n saysn en az on katna karmt. Yuri'nin esir alnmasnn zerinden yaklak on sekiz ay gemiti. Liberius'un Hollycross'dataki bir gizli toplantda vnerek belirttii sayya yeni ulayordu Partizanlar'n gc. Yuri'nin deneyimli hastabakc olan birka yardmcsyla iki asistan vard. Bunlarn ikisi de kendisi gibi zorla bu greve getirilmilerdi. Bunlar, Avusturya ordusunun doktorlarndan Macar Kerenyi Lajos'la Hrvat Angelar'd. Yuri Kerenyi'yle Almanca konuuyordu. Angelar'sa az da olsa Rusa biliyordu. IV Kzl Ha kurallarna gre askeri doktorlar, savaa katlamazlard. Bunlarn silah tamalar da yasakt. Yuri bu kurallar bir kez inemiti. Beyazlarn bir saldrs srasnda olmutu bu. Ak bir arazide yry halinde olduklar bir srada saldrmt Beyazlar. Arkalarnda byk bir orman vard. nlerinde usuz bucaksz tarlalar vard. Saldr bu tarlalardan yaplyordu ve baladnda Yuri en n sralardayd. Yanndaki muhabereciyle hemen yere yatmlard. Beyazlar o kadar yaknlarna gelmilerdi ki Yuri onlarn yzlerini bile seebiliyordu. Bunlarn ok byk bir blm delikanllard. Birou renci olan bu genler gnll olarak askere yazlmlard. Aralarnda ikinci kez askere arlan ve bu genlerin babalar yanda olan ihtiyarlara da rastlanyordu. Yuri hibirini yakndan tanmamasna karn ok yakn hissediyordu bunlar kendine. Bazlarn okul arkadalarna benzetiyordu. Bazlarysa tiyatroda, ya da sokakta karlat birilerini anmsatyordu ona. Bu grd gzel yzl zeki bakl genler, kendi snfndan, kendi dncesinden insanlard. Onlara duyduu yaknln nedeni buydu. ok tuhaf bir grev anlaylar vard. ok anlamsz, hatta sama olarak nitelendirilebilecek bir cesaretle saldryorlard. Kurunlarn zerine gslerini gere gere yrmeyi bir vn kayna olarak grr gibiydiler. zerinde yrdkleri arazide kendilerini az da olsa koruyabilecek tmsekler, ukurlar bulunmasna karn yere yatp sipere yatmay onurlarna yediremiyor gibiydiler. Tehlikeye kar meydan okuyorlard. Bunun sonucunda da partizan kurunlar altnda sapr sapr dklyorlard. Beyazlar'n ilerledikleri arazinin ortasnda iki tarafn at a-te sonucu ya da bir yldrm dmesi sonucu yanm, kurumu bir aa vard. Bu aacn yanndan gemekte olan her Beyaz asker ksa bir an duraklyordu. Hepsi de bu aacn arkasna mevzilen-meyi dnyor, fakat ksa srede bu dncesinden vazgeerek ilerlemesini srdryordu.

Partizanlar'n cephanesi ok azd. Dman iyice yaklamadan ate edilmemesi emredilmiti onlara. Ayrca kardaki hedef kadar tfekle ate ediliyordu ancak. Anlamalara uygun bir ekilde silahszd Yuri. imenlerin zerine uzanm bir ekilde olup biteni seyrediyordu. lmlerine susam gibi yiite saldran bu genlere acyordu. Onlarn bu kahramanca lmleri onu ok zyordu. Kendileriyle ayn dnceleri tad bu insanlarn baarl olmalar iin srekli dua ediyordu. Bu ocuklarla ayn terbiyeyi, eitimi grm, ayn okullarda okumutu. inden gelen, kalkp onlarn tarafna geme isteini zorla bastryordu. Byle bir eyi yapmas olanakszd nk. Byle bir durumda iki taraftan da kurunu yemesi kanlmazd. aresizlik iinde arpmalar seyre devam etti. nsanlarn acmaszca ve tm gleriyle birbirlerini ldrmeye altklar bir srada eli kolu bal gibi durmak dayanlr gibi bir ey deildi. stemeyerek de olsa bulunduu tarafa ate ediliyordu. Kendisinin de buna kar bir eyler yapmas gerekliine i-nanyordu. Bu partizanlara kar ilgi duyduundan ya da cann koruma gdsnden kaynaklanan bir ey de deildi. Bu yalnzca iinde bulunduu durumun gerektirdii bir eydi. Bir savan iindeydi, bulunduu tarafa ate ediliyordu. yleyse kendisi de ate edenlere ate etmeliydi. Bu arada bunu yapabilecei bir frsat kt. Yannda bulunan muhabereci vurulmu, ksa bir sre titreyip hareketsiz kalmt. Hemen onun yanna giderek silahn ve mermilerini ald. Ardndan da ate etmeye balad. Ancak saldranlara deil de ortada bulunan aaca ate ediyordu. Olanaklar lsnde aacn evresinde kimse olmad zamanlarda ate ediyordu. Ne kadar kimseyi vurmamaya dikkat ettiyse de iki kiiyi yaralad. Vurduu nc bir gense aacn altna dt. Dt yerde hi hareketsiz yatyordu. Grne gre lmt. Sonunda Beyazlarn komutan saldrnn anlamszln kavrayarak kuvvetlerinin geri ekilmesini salad. Partizanlar'n says ok azd. Asl kuvvetleri yry halindeydi. Bir baka Partizan grubuysa bir baka yerde atma halindeydi. Glerinin durumu ortaya kmasn diye Partizanlar Beyaz-lar' takip etmedi. Yuri, asistan Angelar ve iki sedyeciyi yanna ard. Belki kurtarrm umuduyla muhaberecinin zerine eildi. Gsn ap muayene etti. Yapabilecei bir ey kalmamt. Adamn kalbi durmutu. Boynunda ipek bir kurdeleyle asl bir muska vard. Muskann iinde bir bezin arasna birka kat katlandktan sonra dikilmi bir kt vard. Eskilikten dalacak bir duruma gelmi olan ktta ncil'den bir blm yazlyd. O srada askerlerin ok byk bir blm bu muska benzerleri tayorlard. Tmnde de ayn eyler yazlyd. Bu muskadan tamayanlar da orada yazlanlar dillerinden drmezlerdi. Bunun kendilerini dmana kar koruduuna* cesaret verdiine inanrlard. Esir den askerler de sorgulamaya gtrldklerinde hep ncil'in bu blmn mrldanrlard. Yuri muhabereci partizan brakp, biraz nce vurduu ve a-acm altna den Beyaz askerin bulunduu yere gitti. Bu, ocuk denebilecek kadar gen biriydi. Niin vurdum bunu, diye dnd. Delikanlnn yznde safln, temizliin ve duyduu byk a-cnn izleri okunuyordu. Delikanlnn kaputunun dmelerini atnda birinin, olaslkla annesinin; kaputun astarna adn ilediini grd. Seryozka Rantsevi'ti delikanlnn ad. Onun boynunda ise altn bir zincir vard. Zincirin ucunda da muska eklinde altn bir muhafaza vard. Kutu zerine ivi aklm gibi delinmiti. Yuri bu kutudan den kd okuduunda, az nce muhaberecinin muskasndan kann ayns olduunu grd. Aralarndaki tek fark buradaki yaznn hem daha gzel hem de daha doru yazlm olmasyd. Bu srada delikanlnn inleyerek kmldad grld. lme-miti. Onu muayene eden Yuri yarasnn hafif olduunu grd. Kurun annesinin boynuna takt altn muhafaya arparak sek-miti. Ama yaral baygnd. imdi ne yapacakt? Savan en acmaszca srd bir dnemde yayorlard. ki taraf da birbirlerine hunharca davranyorlard. Esirler gidilecek yere gtrlmeden sorgulandktan sonra hemen ldrlyordu. Yaral esirlerse daha sava alanndayken birer bak darbesiyle ldrlyordu. Partizanlar'n says srekli deimekteydi. Yuri bundan yararlanmak istedi. Seryozka'y da kendilerine katlan biri gibi gsterebilirdi. Bunun iin Ancelar'n yardmyla hemen

delikanly soydu ve muhaberecinin elbiselerini giydirdi. Onun elbiselerini de muhabereciye giydirdiler. Sonra da gzelce yarasn tedavi ettiler. Delikanl frsatn bulur bulmaz yeniden Beyazlara kaarak savan srdreceini sylyordu. Buna karn onun kamasna yardmc oldular. V Sonbahar'da Tilki Burnu denilen bir yerde karargh kurmulard. Buradaki bir tepenin stnde bir orman vard. Tepenin yanysa hzla ve kpkl bir ekilde akan bir rmakla kuatlm gibiydi. Geen k ayn yerde General Kappek ynetimindeki Beyaz ordu konaklamt. Blgedeki kyllerin yardmyla evler, siperler yapmlar, gene onlarn yardmyla geinmilerdi. Bahar gelince her eyi olduu gibi brakp gitmilerdi. Partizanlar da imdi onlarn brakp gitmi olduu snaklara, siperlere yerlemilerdi. Yuri burada da Liberius'la ayn sna paylayordu. Ancak iki gecedir Liberius durmadan konuarak onu rahatsz ediyordu. Bizim peder ne yapyordur acaba imdi? diye sordu Yuri'-ye. Babas Mikulitsin Averciyevi Beyazlar'dan yanayd. Olu da onun durumunu merak ediyordu. Daha nceki konumalarnzdan onu yakndan tandnz rendim. Yanlmyorsam onu beenmisiniz. Bana biraz daha ondan sz edebilir misiniz? Bakn Liberius Averciyevi, yarn bir seim toplantmz var. Kaak iki yapanlarn yarglanmas da yaknda. Lajos ve ben bu davayla ilgili belgeleri henz toplayamadk. ki gecedir uyuyamadm. Bu konuyu baka bir zaman konuamaz myz? Hayr. imdi konualm. Benim ihtiyar hakknda dndklerini merak ediyorum. Bir kez babanz ihtiyar deil. Onun hakknda neden bu ekilde konutuunuzu anlayamyorum. Dncelerimi daha nce de birka kez anlatmtm, imdi bir kez daha anlataym. Ben sosyalizmin u ya da bu eidinden anlamam. Bana gre sosyalizm de bolevizm de ayndr. Rusya'nn iinde yaad son karklklarda babann da byk rol var. Sendeki gibi onda da devrimci bir ruh var. Bu ekilde babam vm m yoksa yermi mi oluyorsunuz? Sizden rica ediyorum. Ltfen bu tartmay baka bir zaman yapalm. Hem kokaini de fazla kullanmaya baladn. Bana verilen ilalar iinde kokaini hep sen tketiyorsun. Kokainin bir zehir olduunu, benim sizin salnzdan da sorumlu olduumu umarm unutmazsnz. Dn geceki politik eitim kursuna da katlmadnz. Karar-lanm bir burjuva ya da cahil bir kyl gibi igdnzle hareket ediyorsunuz. Oysa siz bir doktorsunuz. Bildiim kadaryla yaz da yazyorsunuz. Tm bunlar nasl badatryorsunuz, bana aklayabilir misiniz? Bilemiyorum, herhalde acnacak bir insanm. Neden byle alakgnll ve kaderci davranyorsunuz. neleyici akalar yapacanza eitim almalarmza bir gz atarsanz bu ineleyici tutumunuzun yanl olduunu grrsnz. Hay allah, sen ne diyorsun Liberius, almalarnz km-sediimi de nerden kardnz? Eitim konusundaki almalarn beeniyle izliyorum. Hazrladn bildirileri okudum. Askerlerin eitimleriyle ilgili dncelerini biliyor ve beeniyorum. Askerlerin arkadalarna, savunmasz insanlara, kadnlara nasl davranmalar gerektii, temizlik, drstlk, namus gibi konulardaki dncelerini de ok beeniyorum. Tolstoy'un dncelerine de uygun bunlar. Hem ben de bu tr dncelerle yetitirildim. imdi nasl olur da kalkp bu dncelerle alay edebilirim? Yalnz unu belirtmekte yarar gryorum: Ekim Devriminden bu yana yaplan almalar lafta kalyor. Gerekte olan ey ise oluk oluk kan akt. Birka kuru sz iin bu kadar kan dklmesini anlamaksa mmkn deil. Hele u yaamn deitirilecei s-zyse ldrtyor beni. Bu tr szler iitince perian oluyorum. Yaam deitirmek! Ne kadar da iddial bir sz. Oysa yaam zerre kadar anlamam olan bir insan ancak byle bir laf edebilir. Bunlar yaamn nasl srdn, kalbinin nasl arptn hissedeme-yenlerdir. Onlar yaam kendileri tarafndan istedikleri ekilde ilenebilecek bir ham madde olarak gryorlar. Dnemiyorlar ki yaam hibir zaman bir ham madde olmamtr ve olamaz.

Bana gre yaam bizim dmzda kendini srekli yenileyen, deitiren ve bunun iin de bize hi gereksinimi olmayan bir eydir. Ama doktor, bizim toplantlarmza gelir ve olaanst dzeyde yetkin arkadalarmzla tanr konuursanz aalk duygusundan kurtulursunuz. Moraliniz de dzelir. Durmadan hrpalandmz, geri ekilmek zorunda kaldmz grdke zlyor, umudumuzu yitiriyorsunuz. Oysa insan hibir zaman umutsuzlua kaplmamal. u anda yaadklarmzdan ok daha kt eyler anlatabilirim sana. Ama yine de ne telalanyor, ne de korkuyorum. Evet zaman zaman baarszlklara uruyoruz ama sonunda kazanan biz olacaz. Sonunda yeniden Kolak olacaktr, bunu greceksiniz. Hi zmeyin kendinizi. Yuri Aman Tanrm! diyordu kendi kendine. Ne kadar da ocuka laflar bunlar. Ne kadar s dnceler. Bir insan nasl bu kadar anlaysz olabilir. Elime geen her frsatta dncelerimizin farkl olduunu sylyorum. Beni zorla tutup buralara getirdi. Gene istemediim halde yannda tutuyor, gene de kalkm baarszlklarna zlebileceimi dnyor. Neeli olmam istiyor. Bir insan nasl olur da gereklere bu kadar gzlerini kapar, kulaklarn tkar. Ona gre dnyann kurtuluu Ekim Devrimi'nin baarsna bal. O kadar kzmt ki kendini glkle kontrol edebiliyordu. Bu durumunu Liberius da farketiti: Kzdnz, dedi. Demek ki hatal olan sizsiniz. Kabul edelim ki sizler Rusya'nn, kurtarclarsnz. Siz olmasaydnz Rusya yoksulluun ve cehaletin penesinde yok olurdu. Tamam hepsi kabul. Ama ben yine de hi ilgi duymuyorum size. Dnceleriniz hibir ey ifade etmiyor benim iin. eytan grsn hepinizi, ben grmek istemiyorum. Ha. Bir ey daha anmsamak istiyorum sana. Akl hocalarnz, ustalarnz sk sk ataszleri sylerler. Ama bir atasznyse nedense pek kullanmazlar. 'Zorla gzellik olmaz.' Oysa sizde insanlar kurtarmak, onlara mutluluk, zgrlk getirmek -insanlar bunlar istemeseler de- adeta bir saplant halini alm. Burada, srekli senin yannda bulunmaktan holandm sanyorsun galiba. Beni zorla alkoyduun, ailemden, iimden, ksacas yaamda sevdiim her eyden uzaklatrdn iin bir de sana teekkr etmemi bekliyor gibisin. Benden bunu mu istiyorsun? Duyduuma gre ne olduu bilinmeyen bir birlik Varykino'-yu basm. Her yeri yakp ykm, kylleri ldrm. Kamennod-varsky bunu yadsmyor. Scninkilerle birlikte benim ailemin de kap kurtulduunu duydum. Sylenenlere gre ekik gzl, krkl ve kalpakl bir grup souk bir gn Rynva nehrini geip ortal krp geirdikten sonra ortadan kaybolmu. Sylentilerle ilgili bilgin var m? Doru mu sylenenler? Sama, hepsi yalan bunlarn. Peki o zaman eer dattrdn bildirilerdeki gibi iyi yrekli bir insansan beni serbest brak. Ailemin yanna dnmek, onlar bulmak istiyorum. Nerede olduklarndan, yaayp yaamadklarndan bile haberim yok. Eer bunu yapmayacaksan ltfen beni rahat brak. tesi beni hi ilgilendirmez. Hem kendim de ne yapacam bilmiyorum. Ayrca sorularna da yant vermek istemiyorum. Biraz olsun uyumak istiyorum, buna hakkm yok mu? Yuri yata iinde yzst dnd. Yzn yastna gmd. Bu ekilde Liberius'un sylediklerini duymamaya alyordu. Li-berius'sa yeniden konumaya balad. Baharda Beyazlar' kesinlikle yeneceiz. sava sona erecek ve bar gelecek. O zaman da hibir kuvvet seni burada tutamaz. Biraz daha sabretmen gerekiyor. Hem imdi seni serbest braksam bile nereye gidebilirsin ki? Burada kalmak senin iin daha iyi. Yuri'nin sinirleri iyice bozulmutu. Tanrm belasn versin. Adam yllardr ayn eyleri tekrarlayp duruyor. Kurulmu bir pikap gibi. Kendi sesini dinlemekten de bkmyor. Bu rezil olann yannda ne uyumak ne de salkl bir ekilde almak mmkn. Nasl nefret ediyorum. Tanr tanm olsun ki onu bugnlerde kendi ellerimle ldreceim. Zavall Tonya, sevgilim benim. Nerelerdesin? Yayor musun? Doumunun zerinden epey zaman gemitir. ocuumuz kz m, yoksa olan m? Sizler, ey btn sevdiklerim! Neler yapyorsunuz, naslsnz? Tonya seni anmsadka ilediim gnah geliyor aklma. Ya sen Lara. Senin adn anmak bile yreimi paralyor. Aman Tanrm! u hayvan herife ne demeli? Adam hl konuuyor. Ama bir gn sabrm tkenecek ve onu ldreceim.

VI Sonbaharn aydnlk gnlerinden biriydi. Tilki Burnu'nun batsndaki istihkmlarn bulunduu tarafta Beyazlar tarafndan yaplm tahta bir kule hl duruyordu. Yuri Macar yardmcs La-jos'la burada buluuyor gnlk ilerden sz ediyorlard. Her zamanki saatinde, o gnde ayn yere gelmiti. Lajos'u beklerken siperin kmek zere olan hendei zerinde dolat. Sonra kuleye trmand. Eskiden ar makineli tfeklerin yerletirildii mazgallardan rman kar tarafndaki orman seyretti. Sonbahar nedeniyle dklen yapraklar, aalar arasnda bulunan hendekleri doldurmutu. amlarn dier aalardan fark burada kendini gsteriyordu. Neredeyse siyaha yakn koyu bir renkte ormann sonunda sralanyordu. Yaprakl aalarsa kz-hms bir renge brnmlerdi. Partizanlar'n karargh; odunlardan yaplm kalesi, kaln ktkler ve dier barakalaryla tipik bir ortaa kasabasn andryordu. Ormana doru giden yoldaki ukur ve hendeklerin iindeki toprak her taraf kaplayan buz tabakas nedeniyle sertlemiti. ukurlarn ve siperlerin ii st yapraklaryla dolmutu. Sonbahar bu yapraklarn kokusundan anlamak mmknd. Ayrca ortalkta baharl bitkilerin kokular da vard. Yuri tm bu deiik kokular ve temiz havay derin derin soludu. Lajos'un peinden geldiini bile duymamt. Selamlatktan sonra hemen o gn yapacaklar iler konusuna girdiler. Gzden geireceimiz balca konu var, dedi Yuri. Kaak votka retimi, gezici hastaneyle eczanenin dzenlenmesi ve akl hastalarna uygulanacak tedavi konusu. Senin ne dndn bilmiyorum. Grebildiim kadaryla neredeyse herkes ldrmak zere. Akl hastal da bulac bir hastalk gibi yaylyor. Evet. Gerekten de yle. lgi ekici bir konu bu, ama ben size daha nce baka bir eyden sz edeceim. Kampta mthi bir huzursuzluk ve kaynama var. Kimse kaak votka retenlere kzmyor, tersine onlar savunuyorlar. Sonra herkes Beyazlar'dan kaan ailesini merak ediyor. ocuk, kadn ve yallar getirmekte o-lan bir konvoy var. Buraya ok yaklamlar, onun iin de kimse kamptan ayrlmak istemiyor. Evet. Zorunlu olarak bu konvoyun gelmesini bekleyeceiz. Bu arada komutan seimi de yaplacak. Grebildiim kadaryla Liberius rakipsiz bu konuda. Yalnz genler arasnda Volo-vienko'yu savunanlar da var. Bunu daha ok komnist olmayan Partizanlar tutuyor. Kaak votka retenleri savunan, karklklara neden olanlar da bunlar. Bunlar daha ok Kolak'n birliklerinden kaan, zengin kyllerin, dkkn sahiplerinin ocuklar. Peki kaak votka reticilerine nasl bir ceza verilir sence. Byk olaslkla lme mahkm edileceklerdir. Ancak cezalarnn infaz daha sonraya braklacaktr sanyorum. Neyse bunlar bir yana brakp kendi iimize bakalm biz. ncelikle gezici hastane konusu. Peki. Yalnz daha nce u akl hastalklar konusuna deinmek istiyorum. Bu konuda hemen almaya balamalyz diyorsun ki, ben de seninle ayn dncedeyim. Gnmze zg ve yalnzca tarihsel gelimelerden kaynaklanan ve giderek yaylan bir akl hastalyla kar karyayz. Bir rnek vermek gerekirse, Komphil Palykh. ok tipik bir rnek. Daha nce arlk ordusunda subay-m, burada siyasi eitim grm. Doutan bir snf igdsne sahip ve onu ldrtan da bu. 'Ben lrsem ve ailem de Beyazlarn eline geerse onlardan intikam alrlar,' diyor. Bu konuda srekli bir endie iinde ve bu da onu ldracak derecede sinirli bir insan durumuna getirmi. Ailesi gelen konvoyun iindeymi. Rusam yeterli olmadndan, onu istediim ekilde sorgulayamadm. Angelar veya Komennodvorsky size bu konuda gereken bilgiyi verebilir. Bu adamn iyice muayene edilip durumunun renilmesi gerek. Palykh'i iyi tanyorum. Ordu meclisinde zaman zaman atmtm onunla. Hani u ok esmer, hain, dar alnl adam deil mi? ok zalim bir insandr. Daima sert cezalardan, hatta lm cezasndan yanadr. Nedense hi snamadm bu adama ama olsun. Kendisiyle ilgilenirim.

VII Tpk bir nceki gn gibi hava gneli ve berrakt. Hemen hemen son bir hafta yasz gemiti. Kampta denizin grltsn andran ve derinlerden geliyormu gibi bir uultu vard. Ormandan gelen balta sesleri, konumalar, yrmekte olanlarn ayak sesleri bir rs grlts duyuluyordu. Bu seslere horozlarn t, atlarn kineme ve kpeklerin havlama sesleri karyordu. Gnein yakt insanlar beyaz dilerini gstererek glmsyor, ormann iinde gruplar halinde dolayorlard. Aralarndan doktoru tanyanlar onu selamlayarak yanndan geiyorlard. Partizanlar, Beyazlar'dan kaan aileleri yanlarna gelmedike kamptan ayrlmamaya karar vermilerdi. Ailelerinin gelme zaman da iyice yaklamt. Kamptan ayrlma hazrlklarna balanmasnn nedeni de buydu. Her ey temizleniyor; onarm gerektirenler onarlyordu. Ormann ortasnda toplantlarn yapld geni bir dzlk vard. Buradaki imenler inenmekten tr topran zerine yatmt. O gn de ayn yerde byk bir toplant yaplacakt. Ormandaki aalarn tm saramamt. Hl uzaklarda grlen aa kmelerinin arasnda, yemyeil duran aalar grlyordu. Yava yava ekilmekte olan gnein klar yapraklar parldatyordu. rtibat subay Komennodvorsky, General Kappel'in ordusundan kalma baz belgelerle Partizanlara ait belgeleri yakyordu. Gnein vurduu k nedeniyle yanan ktlarn alevleri seilemi-yordu. nsan bir eylerin yanmakta olduunu ortala yaylan sdan anlayabiliyordu. Yuri orman ocukluundan beri severdi. Hele akam zerleri ormanda dolamaktan bambaka bir zevk alrd. O gn de havann ve ormann gzellii karsnda sarho gibi olmutu. Aklanmas zor duygular iindeydi. Gzlerini yumarak Lara diye fsldad. Bu ekilde nndeki yaama, tm dnyaya seslenir gibiydi. Ancak gerek yaam ok farklyd ve tm arpclyla ortadayd. Rusya hl Ekim Devrimi'nin alkantlar iindeydi ve kendisi de Partizanlarn tutsa durumundayd. Dalgn bir tavrla Komen-nodvorsky'nin belgeleri yakt yere gelmiti. Belgeleri yakyorsun deil mi? Hl bitiremedin mi? dedi. Nerde! Kolay kolay biteci de yok. Yuri ayaklaryla kt ynlarn kartrd. Beyazlar'n yapt istihbaratla ilgili belgelerdi bunlar. Bu srada Komennodvorsky cebinden kard bir kd ona uzatt, Partizanlar'n yaknlarn getiren konvoy ok yaklat, bugn pek ok sorun zme kavuturulacak, akama kadar kamptaki ilerimiz bitebilir ve yola kabiliriz. Bu ktta yola kmamz durumunda salk ekiplerinin nasl hareket edecekleri belirtilmitir. Burada yazl emirlere gre hareket edeceksiniz. Yuri kd abucak gzden geirdi. Sinirli bir ekilde Ama bu kez daha az araba vermisiniz bana, dedi. Hastalarn arasnda yryebilecek kimse yok. Ar yarallar nasl tanacak? Sonra yataklar, ilalan ve ok gerekli olan aralar nasl tayacam? Vallahi bu konuda siz karar vereceksiniz. Ne yapp edin bir yolunu bulun artk. Ha bir ricamz daha var sizden. Bunu hepimiz zellikle istiyoruz, bir yoldamz muayene etmenizi istiyoruz. Davamza sadk, ok alkan ve ok iyi bir askerdir o. Sanyorum kafasndan zoru var biraz. Halykh'ten sz ediyorsun sanyorum. Lajos bana onu anlatt. Evet onu muayene etmenizi istiyoruz. Aklndan m zoru var? yle sanyorum. Geceleri hi uyuyamyormu. Gzn kapad an ok tuhaf hayaller gryormu. Peki gidip kendisini grrm. Toplant ne zaman? Neredeyse balar. Neden soruyorsun? Biz gitmesek de o lur. O zaman gidip Halykh'e bakaym ben de. Aslnda uykusuzluktan ayakta duracak halim yok. Geceleri Liberius'un felsefi sylevlerinden bktm, hi uyutmuyor beni. Palykh'i nerede bulabilirim acaba? Karda grdn kayn aac korusunun nndeki dzlkte birka subay adr var. Bunlardan birini de ona verdik. Kars ve ocuklar geliyor. Onu orada bulabilirsin.

Yuri Palykh'i grmeye giderken bir an artk yryemeyecei-ni dnd. Adm atacak hali kalmamt. Liberius'un uykusuna engel olmas sonucu ortaya kan yorgunluun etkisiydi bu durumun nedeni. Gidip adrnda yatmay dnd. Ancak Liberius'un gelip yeniden konuabilecei olasl bu dncesinden vazgeirdi onu. Ormann iinde aklk bir yere gelince kurumu yapraklarn zerine uzand. Kolunu bir yastk gibi bann altna koymutu. Hemen uyudu. Fakat ok yorgundu ve bu yorgunluk ksa zamanda uyandrd onu. Vcudunun ar yorgunluuna karn bilinci uyankt. Bir trl yorulmak bilmiyor, ok deiik konularla srekli iliyordu. Kafasn en fazla megul eden konu Liberius'un durumuydu. Tanr belasn versin, diyordu. Beni zorla burda tutmas yetmiyormu gibi, srekli gevezilikleriyle de kafam iiriyor. Sonunda geberteceim bir gn onu. Renkli bir kelebei izlerken yeniden uykuya dald. Bu kez de fazla uyumadan uyand. Alak sesle yaplan konumalar duymutu. lk anda duyduu baz szcklerden yaplan konumalarn gizli olduunu anlamt. Olduu yerde sindi. En ufak bir hareketi lmne neden olabilirdi. Hi kprdamadan yatmasn srdrd, bir yandan da konuulanlar dinliyordu. Baz seslerin sahiplerini tanyordu. Bunlar her karklkta rol olan kiilerdi. Koska, Gosha, Sanka ve Terenty Galuzin seslerini tandklarnn bazlaryd. Kaak votka iinde ad geen Zakhar da aralarndayd. Bu iten elebalarn adlarn vererek syrlmt. Yuri'yi artan bu adamlarn konutuklar, hazrladklar komplo deildi. O bu adamlarn arasnda Liberius'un muhafzlarndan Sivobluy'un da bulunmasna ok armt. Demek ki dzenlenen komploda o da yer alacakt. Oysa bu adam Liberius'un en gvendii adamlardan biriydi. Komplocular Beyazlar'n gnderdii devriyelerle konuuyorlard. Yuri bu devriyelerin seslerini pek duyamyordu. lerinde en ok konuan, sesinden sarho olduu anlalan Zakhar'd. Konumas srasnda sk sk kfr de ediyordu. Konumalarndan ve ses tonundan komplonun eleba olduu anlalyordu. imdi beni iyi dinleyin, dedi. Her eyi sessizce halletmeliyiz. Kallelik yapan bunu yaamyla der, u grdnz bakla karnn deerim, iin sonunda yal ip de var. Eer ii baarrsak kendimizi balatma ansmz olur. Onu canl istiyorlar. Anlattklarna gre komutanlar Guleyov da bu tarafa doru geliyormu. (Baz sesler burada Guleyov'u, Galiullin olarak dzelttiler.) te bizim iin ok nemli bir frsat. Szcleri burada, size her eyi kendileri anlatacaklar. Bu kez konuanlar dman tarafndan gelen devriyelerdi. Yuri onlarn seslerini duyamyordu ama uzun uzun komplonun nasl gerekletirileceini anlattklarn anlamt. Daha sonra yeniden Zakhar konumaya balad. Sylenenleri duydunuz deil mi arkalar? O herifin ne mal olduunu kulaklarnzla duydunuz. Adam sanki bir insan deil de ylan. ona kalrsa hepimiz yaknda birer papaz olur karz. Yok efendim iki iilmeyecekmi, konuurken kfr edilmeyecekmi. Ya kadnlarla ilgili syledikleri? Hi olacak eyler mi bunlar, arkadalar? nsan dediiniz iki imeden, kfr etmeden, kadnlarla yatmadan nasl yaabilir? Neyse onu bu akam yakalarz. Ben o-nun buraya gelmesini salayacam. Sonra hep birlikte zerine ullanrz. Bu hi de zor olmayacak. Endielenmenize gerek yok. nemli olan onu sa olarak ele geirmek. Eer iler istediimiz gibi gitmezse onu kendi ellerimle ldrrm. Komplocular bir yandan konumalarn srdrrken bir yandan da yrmeye balamlard. Gittike uzaklatklarndan Yuri artk konuulanlar da duyamyordu. Liberius'tan sz ettiklerini anlamt. Onu ya yakalayp sa olarak ya da ldrerek Beyazlar'a teslim edeceklerdi. Yuri bir anda kendisinin de onu ldrmeyi ne kadar ok istediini unutmu, bu komployu nasl nleyebileceini dnmeye balamt. rtibat Subay Komennodvorsky'e gidecek kimsenin adndan sz etmeden komployu duyuracakt. Ayrca Liberius'un kendisini de uyaracakt. Geri dndnde Komennodvorsky yoktu. Yardmcs onun yakt atein banda durmu atein yaylmasn nlyordu. Zaten ate de snmek zereydi. Yuri'nin duyurmasna gerek kalmadan komplo nlendi. Liberius olaydan ok nce haberdar olmutu. Sivobyluy hem kkrtc olarak, hem de casus olarak almt. Sulularn tm yakalanmt. Yuri, Liberius'un korumas Sivobyluy'un bu olaydaki rolnden nefret etmiti.

IX Partizanlar'n yaknlarnn kampa bir gnlk uzaklkta olduklar haberi gelmiti. Onlar karlamak zere yola kma hazrlklarnn yapld bir srada Yuri Kamphil Palykh'i grmeye gitti. Palykh elinde bir balta ile adrnn nndeydi. nnde bir yn kayn aac dal vard. Bunlar kesmi ancak henz yontma-mt. Bunlar gelen konuklarm iin kestim. Eim ve ocuklarm geliyor. adrn ats hem ok alak, hem akyor. Bunlarla atya destek yapacam, dedi. Ailenle birlikte oturmana izin vereceklerini sanmyorum, dedi Yuri. Bence onlar kamp yaknnda bir yere yerletirecekler. Sen de bo zamanlarnda gidip onlar grrsn. Ama benim buraya gelmemin baka bir nedeni var. Zayfladn, yemeden imeden kesildiin syleniyor. Oysa hi yle bir durum yok gibi ortada. Grebildiim kadaryla yalnzca tra olman gerekiyor senin. Palykh simsiyah salar ve sakal olan iri yar bir adamd. Aln dard. Domuzkileri andran siyah gzleriyle insann yzne sinsi sinsi bakyordu. Genel grnyle insana gven vermeyen bir tipti. Devrim'in 1905 Devrimi'ne benzer bir ekilde pek tabana ya-ylamayaca sanlmt balangta. Hareket gene baz aydn evrelerle snrl kalr sanlyordu. Bu nedenle de halkn devrime ilgi gstermesi iin ne gerekiyorsa yaplyordu. O sralarda kimi solcular; dcrebeylerine, aydnlara, subaylara kadar kimi evrelerden geni destek buluyor ve bundan aldklar cesaretle terr estiriyorlard. Yaptklar barbarlklarsa devrimin igdsel tepkisi olarak gsteriliyordu. Palykh de ite bu tr insanlardan biriydi ve ksa srede acmaszlyla n yapmt. Partizan birliklerinin bakanlar ve parti ileri gelenlerince byk gven duyulan biri haline gelmisti. Yuri'ye gre bu insan azman yozlam, insanlktan uzaklam, basit bir yaratkt. ok az eye ilgi gsteriyordu ki, bu da onun aklndan zoru olduunun bir gstergesiydi. sterseniz barakaya girelim? dedi Yuri'ye. Hayr buna gerek yok. Hem istesem bile bu kesilmi aa ynn arasndan geemem, byle darda konumamz ok daha iyi. Siz bilirsiniz doktor. O zaman bu ktklerin zerine otururuz. kisi birlikte ktklerden birinin zerine oturdular. Palykh, Benim yaam ykm ok uzundur, anlatmak iin yl bile yetmez. Nereden balayacam da bilemiyorum ya... Eimle birlikte uyum iinde yayorduk. Ben tarlada alrken o da ev ileriyle urayordu. Mutlu saylrdk. Bir sre sonra ocuklarmz oldu. Beni askere ardlar, sonra da savaa gnderdiler. Savan ne olduunu en az siz de benim kadar bilirsiniz, nk cephede bulundunuz. Size onu anlatmaya kalkmayacam. Derken Devrim oldu. Bilinsiz pek ok insan gibi benim de gzlerim ald bu o-laydan sonra. Dmanlarmz yalnz Almanlar deildi. Kendi yurdumuzda ve kendi iimizde de vard onlar. Birtakm insanlar kp; 'Ey Dnya Devrimi'nin erleri, silahlarnz indirip evlerinize dnn. Silahlarnz burjuvalara evirin.' gibi laflar ediyorlard. Doktor yolda sen bunlar da bilirsin, ayn eyleri sende yaadn nk. Bu kez isava balad. Ben de Partizanlar'n yannda yer aldm. Baz eyleri atlyorum, yoksa yaam ykm bitirmem olanaksz. O sersem herif ne yapt? Tuttu Rus Cephesinden Stavro-pol Alay'yla Orenburg Birinci Kazak alayn geri ekti. Bunun ne anlama geldiini anlamayacak kadar ocuk muyum ben? ok kt durumdayz doktor, sonumuz ok yakn. Adamn amac elindeki it srsyle bizi kuatmak ve ezmek. Eim, ocuklarm var benim. Bu adamn basknna urarsak onlar nereye kaar sonra? Kadnlarn, ocuklarn bu ite herhangi bir ilgileri olmadn nasl anlatrsn bu herife? Benim yzmden onlara ikence edecek, bylece benden intikamn alm olacak. Onlara aklagelmedik ikenceler yapacaklar bunu ok iyi biliyorum. nsan tm bunlar dnrken nasl rahat uyuyabilir. Sen de kalkm neden uyumadm soruyorsun. Brak uyumay bir yana, aklm karacam neredeyse. Ne kadar ilgin bir insansn Palykh. Yllarca ailenden ayr yaadn, bir kez olsun onlan aramadn. imdi tam onlara kavumak zereyken; sevinmen, mutlu olman gerekirken, sen tutmu birtakm kuruntularla kendini zyorsun. Doktor imdi durum ok farkl. Beyazlar ensemizde, her an biraz daha ilerliyorlar. Size anlatmak istediklerim kendimle ilgili deil. Zaten ben bittim. Yaknda lebilirim. Bu o

kadar nemli de deil. nemli olan peimden ocuklarm da srklemem. Size gre doru bir ey mi bu? Demek geceleri birtakm ryalar, karabasanlar grmenin nedeni bu? Evet doktor ama size henz ber eyi anlatmadm. Gerekler daima acdr, ben sana gerekleri anlatacam, bunun iin sakn bana kzma. Sonra ilerde bu anlattklarm bana kar da kullanma sakn. Sizin gibilerden ok insan ldrdn ben; subay, derebeyi. O kadar ok ki saylarn da, adlarn da unuttum. Hi piman da deilim. Ama ilerinden bir tanesini aklmdan karamyorum bir trl. Kk rtbeli bir subayd. Keyifli bir insand; yaptklaryla beni elendiriyor, gldryordu. Hibir neden yokken ate edip ldrdm onu. Bunu neden yaptm, bir trl anlayamyorum. 1917 ubatnda, Kerensky iktidar srasndayd. O sralar biz de ayaklanmtk, olay bir istasyonda oldu. Bize bir delikanl gndermilerdi. Bu gen konuarak, geri dnmemiz iin bizi ikna etmeye alyordu. 'Sava kazanlana dein savamalyz' diyordu. Bir sre daha konuabilmek iin demiryolunun yanndaki bir su bidonun zerine kmt. Bir ara bidonun kapa oynad, adam da bidonun iine dt. yle komik bir durumdu ki grsen glmekten katlrdn. Elimde tfekle ben de glmekten baylacak gibi olmutum. Adam gdklyordu beni sanki. Sonra birden elimdeki tfein farkna vardm. Tfei kaldrp nian aldm ve ate ettim. Nasl olduunu hl bilmiyorum, sanki birisi o an kolumu drtmt. te geceleri alevler, ateler iinde kaldm karabasanlar grmemin nedeni bu olay. Her karanlk ktnde o istasyonu ve o olay anmsyorum. Bu olay balangta komik gibi geliyordu bana. imdiyse yalnzca znt veriyor. Olayn yerini anmsyor musun? Hayr, onu da unuttum. Zybushino Ayaklanmas'na katlm miydin? Anmsayamyorum. Peki hangi cephede bulunmutun sen, Bat Cephesinde miydin? yle bir eylerdi ite. Belki de Bat'daydm. Scanned by hlecter ON KNC BLM

KIRAI ALTINDA CEVZ AACI I Partizan aileleri uzun bir sredir Partizan birliklerinin peinden geliyordu. Onlarn da ardnda ounluunu ineklerin oluturduu hayvan srleri vard. Saylar binin zerindeydi. Ailelerin gelmesinden bu yana bir kadn dikkatleri ekiyordu. Kubarihka adndaki bu kadn hayvanlara bakyordu ama, gizliden gizliye de byclk yapyordu. Bir askerin karsyd. Banda ters olarak takt bir polis apkas, srtnda da ngilizlerin Amiral Kolak'n birliklerine verdii cinsten bir kaputla dolayordu. Kendisi bunlar bir mahkmun apkas ve ceketinden yaptn sylyordu. Anlattklarna baklrsa Kolak onu bilinmeyen bir nedenle Kezhma cezaevine kapatmlard. Kzllar'n gelmesiyle o-radan kurtulmutu. Partizanlar bu kez bir baka yerde konaklamlard. Burada geici olarak, daha iyi bir kamp yeri buluncaya dein kalacaklard. Ancak baz olaylar onlarn k orada geirmelerine neden oldu. Yeni kamplar Tilki Burnu'ndaki yerlerinden ok daha farkl bir durumdayd. Buradaki usuz bucaksz am orman geit vermez bir ekilde uzayp gidiyordu. lk gnler adrlar kurulur, yerleim hazrlklar yaplrken Yuri bo kalacak zaman bulmutu. Ormann iine girerek evreyi inceledi. Bir insann rahatlkla kendisini saklayabilecei yargsna vard ve bu ie yarayacana inand iki de yer saptad. Bunlardan biri kampn dnda bulunan ormann kenarndayd. Ormandaki aalarn hemen tm yapraklarn dkmt. Ancak orada bulunan ok gzel bir vez aac henz yapraklyd. Bir tepenin zerindeydi ve bu tepeden bataklk bir alan grnyordu. Krmz

yemileri dallarnn zerinde ge-doru ykseliyordu. Bu dallarn zerindeyse gzalc renkli, kck pek ok ku bu yemileri gagalayp duruyordu. Aala kular arasnda bir dostluk anlamas vard sanki. -vez aac barn am yavrularna st veren bir anneyi andryor, bir yandan da onlarn telalarndan bkm aln ite, yiyebildiiniz kadar yiyin ne yapaym ben diyormu gibiydi. Yuri'nin dikkatini eken ikinci yer ok daha artc bir durumdayd. Buras da bir yan uurum olan bir tepeydi. nsan bu uurumdan aaya baktnda ok daha farkl bir manzarayla karlaacan sanyordu. Oysa tepenin stnde bulunan bitki ve a-alarn ayns uurumun altnda da vard. Bunlarn tek fark insan rkten bir derinlikte olmalaryd. nsan ayaklarnn altnda a-alarn doruklarn grr gibi oluyordu. Herhalde burada ok nceleri bir kme olmutu. Bu tepenin ok nemli bir zellii daha vard. Baz granit tabakalar uurumun yanndan aaya doru inen basamaklar gibiydi. Yuri bunlar ilk grdnde insanlar tarafndan yapldna yemin edebilirdi. Ancak yakndan inceleyince bunlarn tarih ncesi zamanlardan kalma doal basamaklar olduu kansna vard. te gizlice votka reten iki hastabakc ve Liberius'a kar dzenlenen komploya katlanlarn lm cezalar burada infaz e-dilmiti. Devrim'in en sadk gardiyanlaryla Liberius'un en gvendii muhafzlar onlar buraya getirmilerdi. Toplam mahkm says on t. Gardiyan ve muhafzlar yarm daire eklinde toplanp mahkmlar uurumun kenarna kadar getirdiler. Srekli sorgulanmaktan ve ektikleri ikencelerden bitkin bir halde, insanlktan km gibiydiler. Salar, sakallar birbirine karm, zayflktan birer hayalete dnmlerdi. Yzleri kirli saryla siyah karm bir renge brnmt. Tutuklandklarnda tmnn de silahlar ellerinden alnmt. Kuruna dizilmek zere gtrlen insanlar aramak da kimsenin aklna gelmemiti. lme giden insanlar aramay hepsi de insanlk d bir davran olarak gryorlard. Ancak o srada Vdovienko'nun yannda yrmekte olan Rzhanitsky cebinden kard bir tabancayla Svobyluy'a el ate etti. Aslnda ok iyi bir nianc olmasna karn, eli titredi ve hedefini vuramad. Emir verilmedii iin eski arkadalarnn hibiri kendisine ate etmedii gibi, zerine de atlmad. Tabancas alt mermi aldndan Rzhanitsky el daha ate edebilirdi. Ancak bunu dnemedi ve kzgn bir tavrla tabancay kayalarn zerine frlatt. Talara arpan tabanca bir kez daha ate ald. Mahkmlardan Pachkolya ayandan yaraland. Ac bir lk atarak ayan yakalad ve yere yuvarland. Pafnutkin ve Gorazdyk onu yerden kaldrarak yrmesine yardm ettiler. Yaral ayan yere basamayan adam seke seke yryor, bir yandan da lk atyordu. Onun bu ac bartlar dierleri iin bir iaret oldu sanki. Dier mahkmlar da barp armaya, kfrler etmeye baladlar. ok farkl sesler karyorlard. Aralarnda dua edenler bile vard. Terenty Galuzin o zamana kadar takmakta olduu okul apkasn kararak diz kt ve gardiyanlara yalvarmaya balad. Bir yandan da dizleri zerinde srnyordu. Balayn beni arkadalar, acyn bana. Bir daha byle bir ey yapmam. ldrmeyin beni ne olur? lecek bir yata deilim ben, ok gencim. Anam grmeden lmek istemiyorum. Beni balarsanz ne isterseniz yaparm. Ne olur bana acyn, ayaklarnzn altn peyim. Kulunuz, kleniz olaym. mdat, anne imdat, mahvoldum ben! Dier mahkmlar da benzer ekillerde yalvaryorlard: Sevgili, yiit arkadalar hi byle ey olur mu? Ltfen aklnz banza toplayn. ki savata da omuz omuza savamadk m biz? Acyn da brakn bizi. Bu iyiliinizi hi unutmayz, size layk olmaya alrz. Ne olur acyn bize, hi insaf yok mu sizde? Mahkmlardan birisi de Svobyluy'a lanetler yadryordu. Seni kalle, kahpe herif seni. nallah senin sonun da bizim gibi olur. Bir bakas, Hainler, alaklar diye baryordu. Biz hain-sek siz de hainsiniz. ar'a ballk yemini ettiniz, onu ldrdnz. Bize verdiiniz sz tutmadnz. lerinde yalvarmayan bir tek Vdovienko vard. imdiye dein mert ve drst bir insan olarak yaamt. lme de ba dik olarak gidiyordu. Rzgr kr dm salarn savuruyordu. Yannda yrmekte olan Rzhanitsky'ye herkesin duyabilecei bir sesle, Sakn, yalvarp kendini kk drme, zaten yalvarmann herhangi bir yaran da olmaz nk bunlann hepsi ta kalplidir. Cesaretini yitirme, tarih her eyi aydnlatacak.

Yaptklar hatalar bir bir sergilenecek. Biz dncelerimizin kurban oluyoruz, yaasn devrim! O srada alak sesle verilen bir emirle yirmi silah birden patlad. Mahkmlann bir ou hemen ld, kalanlarsa ikinci salvoda ldler. lerinde en zor len Galuzin oldu. Ancak sonunda o da hareketsiz kalmt. II Dayolunun arka tarafnda konaklamaya uygun bir yer bulmak iin birka kez kefe kld. Liberius da sk sk ormana gitmek iin kamptan aynlyordu. Yuri de bylece istedii ekilde yalnz kalyordu. Partizanlar daha uygun bir yer bulma konusunda ge kalmlard. Beyazlar'n srekli saldnlan sonunda gidecek pek fazla bir yerleri de kalmamt. Drt bir yandan kuatlmlard. Beyazlar son bir darbeyle onlan ortadan kaldracaklarna inanm, tm glerini toplamlard. Partizanlan kurtaran, alndklar emberin ok geni olmasyd. Kuatma biraz daraltlabilse sonlar hi de iyi olmayacakt. Kampn etrafn evreleyen orman da dmann yaklamasna engel tekil ediyordu. Bu durumda hibir yere gidemezlerdi. Durum uygun olsa emberi yarmak iin bir saklnda bulunur ve bunu baarabilirlerdi de. Fakat ortada ne byle bir plan, ne de askerlerde eski heyecan vard. Komutanlar erlere sz geiremiyorlard. Bu nedenle kamp baka bir yere tamak dncesinden vazgeip, mevcut dman saldrsna kar dayankl bir hale getirmeye karar verdiler. Dmann kaln kar tabakasn geip saldrmas da pek olas grlmyordu. Yaplacak en iyi eyin bol miktarda yiyecek depolamak ve kampn etrafna geni siperler kazmak olduuna karar verdiler. Bisyurin kampn yiyecek ileriyle ilgileniyordu. Un ve patates yok denecek kadar azalmt. Buna karlk ok sayda inekleri vard. Bu da k boyunca bavurabilecekeri temel besin maddelerinin et ve st olacan gsteriyordu. Partizanlarn pek ounun elbiseleri de iddetli bir ka uygun deildi. Bazlar neredeyse yar plak bir durumdayd. Bu sorunun zm iin kampta bulunan tm kpeklerin ldrlmesine karar verildi. Dericilikten anlayanlar kpeklerin derisinden ceketler yapmaya alacaklard. Artk yarallarn tanmas iin bile Yuri'ye araba verilmiyordu. Arabalar baka ilerde kullanlyordu. Partizanlar'n kart son arpmadan sonra, yarallar yaklak krk kilometre boyunca sedyelerde tanmlard. Tedavi iin kullanlan ilalar ngiliz tuzu ve tentrdiyottu. Ancak tentrdiyot kristal haldeydi. Onu kolalanabilecek bir duruma getirebilmek iin alkolde eritmek gerekiyordu. Bu kez de ispirto retmeye baladlar. Halbuki bu ii yapan iki kii kuruna dizilmiti. Bu haber Partizanlar arasnda gz krpmalara, ba sallamalara yol amt. Biz her eyi biliyoruz, der gibi bir ifade taknyorlard. spirto retimin serbest braklmas; yeniden sarholarn tremesine, Partizanlar arasnda moral ve ahlaki kntye yol amt. rettikleri alkol hemen hemen saf gibiydi. Tentrdiyot kristalleri ancak byle yksek dereceli bir alkol iinde eriyebiliyordu. rettikleri dier ilasa, kn souklarn artmasyla birlikte salgn haline gelen tifse kar kullanlan kinindi. III Yuri birgn Palykh ve ailesini grmeye gitti. kisi kz biri olan olan ocuklar ne trde bir felaketle kar karya olduklarn anlayacak durumda deillerdi. Anncleriyse yaad tehlikeler sonunda tuhaf bir duruma gelmiti. Yznde sanki hibir yaam belirtisi kalmamt. Yaad aclar sonunda dudaklar incelmi, yz hareketsizlemiti. Hi konumuyordu. Drdnn de sar olan salar tm yaz boyunca ak havada dolatklarndan gnein etkisiyle beyazlam gibiydi. Palykh hem karsn, hem de ocuklarn deliler gibi seviyordu. ocuklar iin tahtadan ay, tavan, kedi, kpek gibi oyuncaklar yapyordu ki Yuri bu konuda ustalna hayran oluyordu.

Ailesinin geliiyle neesi de geri gelmi, sal dzelmiti. Ksa bir sre sonra da yeni bir haber ortada dolamaya balad. Gya ailelerin gelmesi kampn disiplinini bozuyor, harekete zararl oluyordu. Bunu nlemek iin de aileler k kamptan uzak bir yerde geireceklerdi. Kendilerini korumak iin de yanlarna byk bir kuvvet verilecekti. Yuri bu plann uygulanabileceini olas grmyordu ama lafta da olsa byle bir haber Palykh'in ruhsal dengesinin yeniden bozulmasna neden oldu. Yeniden korkulu ryalar ve karabasanlar grmeye balad. IV K daha tam bastrmadan kampta birtakm karlkllklar ve zc olaylar oldu. Beyazlar, kendi planlarna gre kuatmay tamamlam, son harekete hazrlanyorlard. Balarnda zalimlikle-riyle unii Vitsyn, Bassalygo ve Quadri gibi generaller bulunuyordu. Bu adlar yalnz Partizanlar'n deil, onlarn ailelerinin, kuatma iinde kalan kylerdeki insanlarn da korkudan titremesine neden oluyordu. Oysa dman emberi daraltacak gten yoksun, bu nedenle Partizanlar'n duyduu endie de yersizdi. Ancak hareketsiz de kalamazlard. Bu ekilde durmalar dman moral ynnden glendiriyordu. Kamp kendileri asndan gvenlikli de olsa srf g denemesinde bulunmak iin bir yarma hareketinde bulunmalar gerekiyordu. Bunun iin kuatmann batsna byk bir birlik gnderildi. Bu birlik birka gn sren sert mcadeleler sonucunda amaca u-lat. Kuatma yarlmt. Bu yarma hareketi sonucu alan gedikten kampa yeni gnlller gelmeye balad. Bunlarn arasnda Beyazlar'n zulmnden kaan pek ok kyl vard. Partizanlar' kendilerinin koruyucusu olarak gryorlard. Kamptakiler bu yeni gelenleri istemedi. Bunlarla uraacak zamanlar yoktu. Zaten balarnda birok sorun vard. Bu gelenler daha kampa alnmadan Chilimka nehri zerindeki bir kye yolland. Kadnlarsa Partizanlar iin ayr bir sorun oluturuyordu. Ormann skl kadnlarn rahatlkla saklanabilmelerine olanak salyordu. Ormann derinliklerinde aalar kesiyor; evler, yollar yapyorlard. Bu yaptklaryla kendilerince yardmc olmaya alyorlard. Oysa bu yaptklaryla Liberius'un planlarn alt st ediyorlard. V Liberius dayoluna yakn bir yerde, Svirid'le iddetli bir tartmaya giriti. Planlarnn uygulanamay yznden mthi sinirliydi. Adamlar telgraf tellerinin kesilip kesilmemesi konusunda ondan gr bekliyorlard. Kendisiyse kaak avlanan biriyle konuuyordu. Adamlarna beklemelerini belirten bir iaret verdi. Vdovienko'nun mahkm edilip kuruna dizilmesini Svirid bir trl kabullenemiyordu. Onun tek suu Partizanlar arasnda yava yava taraftar bulmas ve Liberius'a rakip bir duruma gelmesiydi. Svirid bu yaamdan bkmt artk. Partizanlar'dan ayrlp bana buyruk, cann istedii ekilde yaamak istiyordu. Ancak bunun imdilik olanaksz olduunu da biliyordu. Byle bir eye kalkt an Vdovienko'nun sonuna uramamas iin hibir neden yoktu. ok kt bir hava vard. iddetli bir rzgr etkisini srdrrken kar da yamaya balamt. Ksa bir srede her taraf bembeyaz bir kar rtsyle kaplamverdi. Bu kar, ortal kaplad abuklukla da eridi. Gkyzn kaplayan bulutlarn siyahln andran siyahlyla toprak ortaya kt. Suya doymu gibiydi. zerinde oluan su birikintileri rzgrn etkisiyle dalgalanyor, evreye yaylyordu. Telgraf telleri zerinde boncuk boncuk olmu yamur damlalar grnmez bir iple balanm gibi duruyorlard. Ormann ilerine kaan kadnlarn peinden giden Partizanlarda birlikteydi Svirid de. Bu srada karlat karlklklar Liberius'a anlatmak istiyordu. Verilen emirler birbirini tutmuyor, herkes kenid kafasna gre hareket ediyordu. Yorgunluktan bitkin bir duruma gelmi kadnlarn bazlar ok deiik ekillerde tepki gsteriyordu. Gnlerden beridir yol yrmek hem alabildiine yorulmalarna, hem de ar lde sinirlenmelerine yol amt. Artk yryemeyecek duruma gelenler; srtlarndaki ykleri, kucak-larndaki ocuklar yolun kenarna brakyor, torbalardaki unlar yere dkerek geriye dnyorlard. Uzun sre

alktan can ekimektense bir an nce lmek daha iyidir diye dnyorlard. Ayrca ormanda yrtc hayvanlar tarafndan paralanmaktansa dmann eline dmeyi de daha uygun buluyorlard. Gl olan baz kadnlarsa, erkeklerin bile anlamakta glk ektikleri bir yiitlik ve dayankllk gsteriyorlard. Svirid bunlarn dnda kamp tehdit eden baz tehlikeler konusunda Liberius' la konumak istiyordu. Edindii bilgilere gre ksa sre iinde, ncekinden daha geni apl bir ayaklanma olabilirdi. Zaten yava konuan bir insan olan Svirid bunlar anlatrken Liberius'un Hadi, abuk anlat. Bitir artk syleyeceklerini, gibi mdahalelerde bulununca daha ok aryor, ne syleyeceini bilemiyordu. Aslnda anlataca eyler Liberius'un hemen hemen iki haftadan bu yana duyduu eylerdi. Dur be Reis yolda, acele ettirip syleyeceklerimi artyorsun. u kadnlarn kampna gidip, oradaki samalklara son vermen ok iyi olur... Biraz abuk anlat Svirid. zellikle sylemek istediin ey neyse onu syle. Bak beni aryorlar. Sonra u Kubarikha denilen kadn da var. Kimse hakknda bir ey bilmiyor. 'Beni hayvanlara baytar olarak aln,' diyor. Aslnda onun asl ii byclk. Baytarlk iini yapt sama sapan eyleri kamufle etmek iin istiyor. Mlteci kadnlara, 'ektiklerinizin sorumlusu kendinizsiniz. Kzllarn arkasna taklmann sonu budur,' diyor. Sen hangi kadnlardan szediyorsun? Bizimkiler, kamptaki-ler, yoksa tekiler mi? Elbetteki tekilerden, yani yeni gelenlerden sz ediyorum. Baka yerlerden geliyor bunlar. yi ama biz bunlarn kamptan uzak tutulmalar, baka yerlere gnderilmeleri iin emir vermedik mi? Nasl oldu da buraya geldiler? Gittikleri yerde her eyin yaklp ykldn grnce yars geri dnm, yars da Beyazlara katlm. Hem orman, hem batakl geerek yle mi? Peki ama bunu nasl baarmlar? Baltalar, hzarlar ne gne duruyor? Onlar korumak zere gnderdiimiz muhafzlarn da yardmyla aalar kese kese tam otuz kilometrelik bir yol amlar, kprler kurmular. nanlr gibi deil ama bunu baarmlar. Bizim birka ayda yapamayacamz eyi yapmlar. Oh, oh! Ne kadar gzel. Demek otuz kilometrelik yol amlar ormanda ha? Sen de karma gemi glyorsun buna. te Beyazlar'n arayp da bulamad bir ey. Ormanda otuz kilometrelik yol. imdi ellerindeki tm toplar, askerleri binadan binadan geirirler. O kadar nemli mi bu da? Sen de bu yola nbetiler koyarsn olur biter. ok gzel bir dnce dorusu, saol. VI Gnler ksalmaya baladnda, hava erkenden kararyordu. Akam olurken Yuri birka gn nce Liberius'la Svirid'in tartt yere gelmiti. Kampa dnyordu. Tepedeki vez aacnn yanna geldiinde, asl ii inek bakcl olan byc kadn Kubarik-ha'nn sesini iitti. Bararak arky andran bir eyler sylyordu. Bu arada duyulan baz seslerden; kadnl erkekli bir grubun da kendisini dinledii anlalyordu. Bir sre sonra sesler kesildi. Kalabalk dalm olmalyd. Yalnz kaldn gren Kubarikha bu kez daha farkl bir ark sylemeye balad. Yuri orada bulunan batakla dmemek iin karanlkta yava yava yrrken birden bire olduu yerde kalakald. Kubarikha kendisinin bilmedii ancak yabanc da gelmeyen eski bir Rus arks sylyordu. Szlerini belki de uyduruyordu ama arknn insann iine ileyen bir havas vard. Yuri'nin olduu yerde kalmasna, tylerinin diken diken olmasna neden olan da bu havayd. VII Kampla pek ok kiinin yapt gibi Palykh'in kars Agatha da hastalanan ineini Kubarikha'ya getirmiti. Srden karlm olan inek bir aaca balanmt. Kamptaki ineklerin ou Sibirya'da ok tutulan siyah beyaz benekli svire cinsiydi. Uzun sren yolculuklar, onlar da sahipleri gibi yormu, bitkin bir duruma getirmiti. Yiyecek ktl nedeniyle de iyice zayflamlard. Yer darl nedeniyle erkek dii ayrmadan

birbirlerinin zerine kyor, brp duruyorlard. Bakclar olan ihtiyarlarla ocuklar da pelerinden kouyordu. Kubarikha'nn evresinde kalabalk bir izleyici kitlesi olumutu. Yuri'yse ilk kez onu bu kadar yakndan gryordu. zleyici kitlenin en sonunda duruyordu. Biraz sinirli gibi grnmesine karn gene de kendisini kontrol edebiliyordu. zerinde her zamanki apkas ve kaln paltosu vard. Palyh'in kars Agatha'ysa tannamayacak lde deimiti. Boynu incelmi, iyice uzam gibiydi. Gzleriyse nerdeyse yuvalarndan frlayacak bir duruma gelmiti. nek hi st vermiyor, dedi Kubarikha'ya. Gebe olabilir diye bir sre beklememe karn dndm kmad. imdiye dein memeleri st dolmalyd ama ortada hibir ey yok. Nasl gebe olsun ki? Grmyor musun hayvann halini. Bir deri bir kemik kalm. Buna biraz okumak gerek. Baka bir derdim daha var. Kocama da bir eyler oldu. Bu konuda merak etme onu sana geri dndrecek ilalarm var. Derdin bu olsun senin. Onu ylesine sana balayacam ki adam yanndan gitsin diye dua etmeye balayacaksn bu kez. Baka bir derdin var m? Hayr. Aslnda ben kocamn apknlndan da ikyeti deilim. Keke yle olsayd da byle olmasayd. Bana da ocuklarna da ok baldr. Bizden ayrlacak diye ok zlyor. Kampn ikiye ayrlarak bizlerin baka yerlere gnderileceini dnyor ve korkuyor. Dmann eline deceiz ve bize ikence yaplacak diye kahrndan lyor. Bir gn intihar edeceinden korkuyorum. Bu konuda biraz dnmem gerek. Elbetteki bunun da bir aresi bulunur. Senin baka derdin var m? Yok, yok benim derdim kocamla ineim. Bunlar da dert midir hayatm. Sen gene Tanrnn sevgili kullarndan birisin. Yalnzca iki derdin var, birisi kocandan. Peki inek iin bana ne vereceksin? Bilmem, ne istersin? Kocan ve bir somun ekmei istiyorum. Alay m ediyorsun? ok ey istedim deil mi? Peki, bir somun ekmek yeter. Kocan iin sonra grrz. evredeki insanlar bu pazarla kahkahalarla glyorlard. Peki inein ad ne? Yosma. Srdeki ineklerin ounun isim de Yosma ama neyse, biz iimize bakalm. Kubarikha inei iyi edeceine inand duay dokudu. Bir sre inekle ilgili eyler konutuktan sonra konu tmyle deiti. A-gatha'ya uzun uzun byclkten sz etti. Yuri kadnn anlattklarn byk bir aknlkla izliyordu. Moskova'dan geldiklerinde Varykino'ya giderken yolda arabac Bacchus'u dinledii duruma dmt. Kendinden gemi gibiydi. Tm aknlna karn Kubarikha'nn sylediklerinin eski bir yapttan blmler olduunu anlamt. Ancak sylediklerini o kadar yanl renmiti ki anlattklarnn yaptn aslyla hibir ilgisi kalmamt. Hayali de olsa bu dinledikleri onu alp bambaka bir dnyaya gtrmt. Lara'y anmsad. Sanki canlyd ve karsnda dikiliyordu. Bir kl darbesiyle krek kemiinin hizasn amlard. Bu alan yerdense onun tm srlar grlyordu. Kentler, sokaklar, evler, bo odalar, alanlar bir bir Yuri'nin gznn nnden geiyordu. Ne kadar gzel bir kadnd Lara ve onu ne kadar da ok seviyordu. Dlerindeki gibi bir kadnd tam da. Tm benlii onunla doluydu. Onu bu derece ekici klan, gzel yapan ey neydi? Buna bir ad vermek mmkn myd? Hayr, hayr. Tanr onu bo bir zamanndajtek bir el hareketiyle ve benzersiz bir ekilde yaratmt. v Peki Yuri ne durumdayd? Neredeydi? Sibirya'da bir ormanda, epeevre sarlm Partizanlar'la birlikteydi. Onlarn alnyaz-larn paylamak zorunda braklmt. Ne kadar da sama bir eydi bu. Bann dndn, gzlerinin karardn hissediyordu. Etrafndaki her ey kararm gibiydi. O srada beklenenin tersine, kar yerine hafif bir yamur balad. Lara'nn yz, kentlerde aslan bez ilanlar gibi ormann bir blmn kaplamt sanki. Giderek hzn artran yamur; sanki bu byk bir tabloyu andran grnty pcklere bouyor ve onu saryordu.

Kubarikha Agatha'ya Artk gidebilirsin, dedi. Tanrya dua et, nk yapacak baka ey kalmad. nein iyi olacak. VIII arpmalar daha ok ormann bat taraflarnda oluyordu. Ancak orman o kadar bykt ki arpmalar ormann bir kesinde oluyor ve ierilere yaylmyordu. Ayrca kamptaki insan says ok kalabalk olduundan, cepheye ne kadar ok insan giderse gitsin ormann ii gene de pek ok Partizan'la dolu oluyordu. atmalar ok uzaklarda olduundan sesler kampa kadar ulaam-yordu. Bir gn ormann iinden silah sesleri duyuldu. Tfek sesleri karma karkt. Gittike de yaklayordu. Ard arkas kesilmeyen tfek sesleri iyice younlamt. Bunun zerine kamptakiler telala kamaya baladlar. Tehlike iareti verilince herkes savaa hazrd. Ksa bir sre sonra sesler kesildi. Tehlikenin aslsz olduu anlalmt. Merakl bir kitle seslerin geldii tarafa ynelmiti. Herkes arada kanlar iinde yatan birine bakyordu. Adam belli belirsiz bir ekilde soluk alyordu. Sa koluyla, sol baca kesilmi ve srtna balanmt. Srtna ayrca bir de bildiri ilitirilmiti. Bildiride adamn bir Kzl birliin yapt zulme misilleme olarak bu duruma getirildii belirtiliyordu. Ayrca silahn teslim edip teslim olmayan herkesin sonunun bundan daha da kt olabilecei vurgulanyordu. Zavall adamn bir kolu ve bir baca olmadan oraya kadar nasl srnm olduunu anlamak ok zordu. Kesilen kol ve bacak kanl birer et paras halindeydi. Partizanlarn bu misillemeye neden olduu belirtilen Kzl birlikle hibir ilgisi' yoktu. Kan kaybndan zaman zaman baygnlk geiren adam gene de blk prk bandan geenleri anlatmay baarmt. Kendisini nce lme mahkm etmilerdi. Ancak daha sonra Partizanlar'da panik yaratmak iin kolunu ve bacan kesip kampa yakn bir yere getirip brakmlar. Sonra da srnerek kampa gitmesini istemiler. Srnmeyip durduka sana soluna ate amlar. Adamcaz bir yandan bandan geenleri anlatrken bir yandan da Partizanlar' uyaryor: ok dikkatli olun yoldalar, bir gedik ald, diyordu. Merak etme oraya takviye gnderdik. iddetli atmalar o-luyor orada. Onlar buraya sokmayacaz. Gedie dikkat edin yoldalar. Oradan baskn yapmak isti... Alak herifler!.. Her yanm paraladlar... Artk konuamayacam... Dur, durda dinlen biraz. Kendini fazla yorma. Nasl insanlarsnz siz de? Adamn halini gryorsunuz, neden konuturuyorsunuz onu? Namussuz herif. Bana 'Seni kendi kannda yzdreceim' demiti. Kim olduumu nereye gittiimi soruyordu. Ona Partizanlara katlmak zere katn nasl syleyebilirdim? O dediin adam da kim? Kim seni bu duruma getirenler? Durun biraz soluklanaym. Her eyi anlatacam. Beni bu duruma getirenler Vitsy'in adamlar. Hetman Bekeshin'le Albay Strese. Sizin pek bir eyden haberiniz yok ama tm kasaba bunlarn zulmyle inliyor. nsanlar canl canl frnlara atp yakyorlar, para para douruyorlar. Pek ok insan alabildiine karanlk vagonlara tkabasa dolduruyorlar. Sonra birisi gelip elini kapdan u-zatp eline geeni alp gtryor. Kimilerini kesiyor, kimilerini de asyorlar. Bazlarn da sorguya gtryorlar. Sorguya ektiklerini her yanlar kanlar iinde kalacak ekilde dvyorlar, yaralarna tuz basyorlar. zerlerine kaynar su dkyorlar. Kusan ya da korkudan altna karanlara bunlar yediriyorlar zorla. Ayn eyleri kadnlara ocuklara bile yapyorlar. Aman Tanrm, byle vahet grlm ey deil. Artk can ekiiyordu adam. Bir lk atarak syleyeceklerini tamamlayamadan ld. Onun ldn anlayan herkes sustu. Saygyla apkalarn kard. O akam ok daha kt bir haber kamp allak bullak etti. Palykh de len adamn anlattklarn dinlemi ve srtna ilitirilmi bildiriyi okumutu. Kendisinin bana bir ey gelmesi durumunda ailesinin geleceine ilikin kayglar daha da artmt. Hayalinde onlara yaplan ikenceleri gryor, attklar lklar duyar gibi oluyordu. Sonunda onlar bu ikenceden kurtarmas gerektiine inanarak hepsini teker teker kesip ldrd. Bunun

iin ocuklarna tahtadan oyuncaklar yapt keskin ban kullanmt. in ilgin yan ve herkesin merak ettii konu Palykh'in neden kendisini de ldrmediiydi. Yuri onun kafasndan geenleri ok merak ediyordu. Artk yaama nedeni kalmamt. Akln da tmyle karmt. Liberius, Yuri ve Ordu Meclisi toplanm bu adama ne yaplaca konusunu grrken, Palykh kampn iinde sinsi sinsi dolayor, kt kt evresine bakyordu. Dindirilmesi mmkn olmayan bir acyla kvranyordu. Kimse ona acmyordu. Herkes ondan uzaklayordu. Partizanlar arasnda onu lin etme dncesinde olanlar olduu halde kimse byle bir eye kalkmad. Bir sabah sanki kendinden kaarm gibi kamp terketti. Suyu grdnde korkan kuduz kpeklere benziyordu. IX K oktan balamt. Her taraf buz tutmutu. Buzlu sisin arkasndan eit eit ekiller grlyor, deiik sesler duyuluyordu. Gnein yerinde bir dtekini andrrcasna kzl bir yuvarlaklk vard. Bu kzl yuvarlak ormann zerinde asl gibi duruyor, kehribar sars rengindeki klarn bulutlarn arasndan glkle yanstyordu. Onun zorla yeryzne ulatrabildii klar bu kez aalarn zerinde asl gibi kalyordu. Krklerine sarnm, balarn kalpaklarla rtm insanlar birer glge gibi dolayorlard. Gkyzyle yeryz arasndaki bir bolukta gibiydiler. Birbirlerini tanyanlar karlatklarnda konuabilmek iin, yzlerini birbirlerine yaklatryorlard. Yzleri hamamdan yeni km insanlar gibi kpkrmzyd. Az ve burunlarndan kardklar buular bulut gibiydi. Bu buular nedeniyle sakallar ve byklar da buz tutmutu. O kadar souk vard ki sanki azlarndan kan szckler de annda donuyordu. Dar bir keiyolunda ilerlemekte olan Yuri Liberius'la karlat. Vay, siz miydiniz doktor? oktandr sizinle gremiyoruz, bu akam kulbeme gelirseniz sizinle biraz eski gnlerden konuuruz. Hem yeni haberler de var. Haberci dnd m? Varykino'dan haber var m? Hayr, sizinkilerden de bizimkilerden de herhangi bir haber yok. Bana gre bylesi daha iyi. Bu onlarn kama frsat bulduklarn gsteriyor bize. Balarna bir ey gelmi olsayd haberimiz olurdu. Akama geldiinizde bunlar da konuuruz. Sizi bekliyorum. Akam Liberius'un kulbesine giden Yuri ayn sorular yineledi: Ailelerimizden ne haber var, sizden yalnz bunu renmek istiyorum. Yine burnunuzun ucundan ilerisini grmek istemiyorsunuz Doktor. Anladm kadaryla sizinkiler de benimkiler de sa ve emin bir yerdeler. Ama bundan ok daha nemli haberlerim var size. ok nemli bilgiler edindik. Biraz et almaz msnz? Sr sdr. Hayr teekkr ederim. Ama ok rica ediyorum, ltfen laf deitirmeyin. Gerekten de bu etten istemiyor musunuz. Ne kadar da gzel olmu oysa. Neyse ben biraz yiyeceim. Kampta iskorpit hastal balad. Ne zamandr taze sebze, meyve, ekmek gibi eyleri unuttuk nk. Kadnlar buradayken biraz ceviz, fndk gibi eyler toplatsaydk keke. Neyse ben asl konuya geleyim. Her ey ok iyi geliiyor. Sonunda size sylediklerim gereklemeye balad. Beyazlar da bozgun balad. Kolak tm cephelerde geri ekilmeye balad. Ben bunun erge byle olacan sylediim zamanlar sen szlanp duruyordun. Ben mi? Ne zaman szlandm? Hemen hemen her zaman szlanyordun. Hele Vitsyn tarafndan sktrldmzda iyice canm skmtn. Yuri Liberius'un szn ettii dnemi anmsad. O sralarda isyanclar kuruna dizilmi, Palykh karsn ve ocuklarn kesmi, daha birok insan acmaszca ldrlmt. Hunharlkta Kzllarla Beyazlar yaryor gibiydi. O kadar kan dklyordu ki Yuri zntsnden boulacakm, baylacakm gibi oluyordu. Evet bu durumdan honut deildi, gerekten de yaknyordu, ama Liberius onun duygularn anlayamazd ki.

Kulbenin iinde gzel bir koku vard. Bu koku ieriyi aydnlatmaya yarayan madeni kaplar iindeki ralardan yaylyordu. Yanp biten ralarn kmrleri altta bulunan su dolu bir kaba dyordu. O zaman Liberius kalkp yeni bir ra yakyordu. Neyle aydnlandm gryorsun deil mi? Hi yamz kalmad. Byk ktklerden kardmz ralar yakyoruz biz de. Ne yazk ki onlar da ok abuk yanp bitiyor. Demek bu etten yememekte kararlsnz. Peki iskorpit hastalyla ilgili olarak ne dnyorsunuz? Bir toplant dzenleyerek hastalk hakknda bilgi vermeniz, aklamalarda bulunmanz uygun olmaz m? Tanr akna, bana ikence yapmayn. Bizimkilerle ilgili bildiklerinizi syleyin bana. Syledim ya. Somut herhangi bir bilgi yok. Ama i savaa ilikin haberlerin tmn anlatmadm henz size. Kolak tam bir bozgun halinde kayor. Kzlordu demiryolu boyunca Bcyazlar' kovalyor. Sonunda denize dklecekler. Biz de Kzlordu'nun baz birlikleriyle birleerek buralarda kalan dank Beyaz kuvvetlerini temizleyeceiz. Rusya'nn gneyi tmyle temizlendi. sava sona erdi. Ne yani, bu kadar size yetmiyor mu? Sevinemiyor musun buna? Elbette seviniyorum ama ailelerimizi de merak ediyorum. Onlar nerede? Ne oldu onlara? Varykino'da deiller. Bu da iyi bir ey. Geen yaz Kamen-nodversky'nin anlattklarnn asl olmad anlald. Hani Varyki-no'ya yaplan baskn yks vard ya. Ben daha o zamandan bunun sama bir ey olduunu anlamtm. Kyde bir eyler olduu bir gerek. Ama kimse ne olduunu bilmiyor. nk ky boaltlm. Aldmz bilgilere gre orada kalan baz kiiler herkesin katn sylemi. Zamannda oradan ayrlmalar onlar kurtarm. Peki Yuryatin? Orada neler olmu, u anda kimin elinde? O da ayr bir yk. Anlatlanlarn gerek olma olasl hemen hemen yok gibi. Orada hl Beyazlarn bulunduunu sylyorlar ama buna olanak olmadn size hemen gsterebilirim. Yerinden kalkan Liberius, taban iine bir ra daha dikip yakt. Sonra da iyice burumu, eski bir haritay ap eline ald bir kurun kalemle aklamalara balad: Bakn, dedi, Beyazlar gsterdiim tm bu yerlerden pskrtld. te uradan, uradan ve uradan temizledik onlar. Sylediklerimi iyice anladnz m? Evet. yleyse Yuryatin'de bulunmalarna olanak yok. nk orada bulunmalar halinde asl kuvvetleriyle hibir ba kuramazlar. Bu da onlarn yok olmalarn getirir ki byle bir eye kalkacaklarn hi sanmyorum. nk bir ocuk bile bunun nasl tehlikeli bir durum olduunu onlar. Neden ceketinizi giydiniz? Dar m kacaksnz? Evet. Odadaki dumandan bunaldm. kp biraz hava almak istiyorum. Az sonra dnerim. Darya kan Yuri kulbenin nnde, zerinde oturulmak iin konulmu olan ktn zerindeki karlar sprerek oturdu. Ban elleri arasna alarak nne edi dnmeye balad. Ne orman, ne Partizanlar ne de onlarla birlikte geirdii on sekiz ay vard kafasnda. imdi tm benlii sevdikleriyle doluydu. Nerede olduklarn, ne yaptklarn dlemeye alyordu. Dndke de aklna hep kt kt eyler geliyordu. te Tonya karla kapl ovada kar frtnas altnda kucanda Sasha'yla yrmeye alyordu. Sasha'y bir battaniyeye sarmt. Yrmek iin olaanst bir aba harcyordu. kide bir tkezliyor, yklyor sonra toparlanarak yeniden ayaa kalkyordu. Titreyen bacaklarnn zerinde zorla duruyordu. Yuri ikinci bir ocuu olduunu hep unutuyordu. Tonya'nn kucanda yalnz Sasha yoktu, ikinci bir ocuk daha vard. Yorgunluk ve umutsuzluktan lgna dnen kamptaki kadnlar andryordu. Evet kucanda iki ocuk tayordu ama kendisine yardm eden kimse yoktu. Sasha'nn babas kimbilir nerelerdeydi? Ortadan kaybolmutu. Zaten hep en zor dnemlerinde onlar yalnz brakmt. Gerek bir baba byle olabilir miydi? Ailesinin yannda bulunmayan babaya baba denir miydi? Peki ya Tonya'nn babas Alexandr Alexandrevi ya hizmeti Nyusha, ya dierleri neredeydi? Yok, yok en iyisi bu tr eyleri hi dnmemekti.

Yuri ieriye girmek zere yerinden kalkt bir srada Liberius'un yanna girmekten vazgeti. Bambaka eyler dnmeye balamt imdi. Uzun bir sreden bu yana kamay kafasna koymu ve bunun hazrlklarn da yapmt. Bir ift kayak ve bir torba dolusu peksimetle kendisine gerekebilecek daha baka eyleri kampn dnda iaretledii bir aacn dibine gmmt. imdi gelip geen insanlarn basa basa atklar bir yoldan aacn yanna doru gidiyordu. Ayn klarnn en parlak olduu gecelerden biriydi. Yuri nbetilerin nerelere konduunu, ne zaman deitirildiini ok iyi biliyordu. Onlara grnmeden vez aacnn bulunduu tepeye gelmiti ki farkedemedii bir nbetinin uyarsyla olduu yerde kalakald. Dur, yoksa vururum! diye baran nbeti kayaklar zerinde hzla kayarak gelip karsna dikilmiti. Kimsin sen? Parolay syle! Ne oluyor sana? Beni tanyamadn m? Ben kampn doktoru Jivago'yum. Kusura bakma Doktor Yolda, bir an seemedim seni. Ama kamp doktoru da olsan parolay sylemeden buradan ileriye brakmam seni. Aldm emir byle. Peki yle olsun. Parola Kzl Sibirya, iaretiyse Kahrolsun Mdahaleciler. te imdi oldu. Nereye istersen gidebilirsin. Hem byle gece vakti neden dolayorsun? Bir hasta m var? Hayr, bir trl uyuyamadm. Susadm da. Bari gidip biraz dolaaym, biraz da kar yiyerek susuzluumu da gideririm diye dndm. u vez aacn grnce de gidip birka vez toplayp yiyeyim dedim. Ne kadar da ilgin. Kta, kar altnda vez mi toplanr. Hem donmutur onlar imdi. Peki, madem yle istiyorsun hadi git, git de vez topla. Bana ne. Nbeti geldii gibi kayaklar zerinde kayarak uzaklat. Yuri kei yolunu izleyerek vez aacnn yanna geldi. Aa hemen hemen tmyle karla kaplyd. Dallarnn ikisi Yuri'ye Ho geldin demek ister gibi uzanmt. Bunlar Yuri'ye Lara'nn uzun, beyaz kollarn anmsatt. Bu dallar tutarak kendisine doru ekti. Aa da onun ilgisine karlk verir gibi zerindeki karlar Yuri'nin zerine serpti. Yuri ne sylediinin farknda bile olmakszn, Seni yine greceim sevgilim, gzelim, vezim, kzl incim, kanm, canm, diye mrldand. Gece berrak, ay l sld. Yuri kampn dna kp iaretledii aacn yanna gitti. Oraya gmdklerini kararak hzla kamptan uzaklat.

Scanned by hlecter ON NC BLM

HEYKELL EVN KARISI I

Tacirler Soka tepeden aaya kvrlarak aadaki Kurtarc Soka'yla, Novosvabeny Soka'na doru iniyordu. Tepede kentin yukar mahallesinin evleri ve kiliseleri vard. Aadaki mahalleler buradan kubak grnrd. Sokan kesinde evresi heykellerle ssl kuruni renkli bir bina vard. Bu binann byk siyah talardan yaplm cephesinin alt taraf yeni kararnameler ve bildirilerle dolmutu, insanlar kk kk gruplar halinde toplanyor, burada yazlanlar okuyordu. Son gnlerde buzlar erimeye balamt ama gene de kuru souk vard. Havann karanlk olmas gerekirken tam tersine a-paydnlkt. Bu aydnlksa insana huzur yerine huzursuzluk, rperti veriyordu. Beyazlar ksa bir sre nce kenti Kzllar'a terkedip ekilmilerdi. Sava sona ermiti. Artk bomba ve tfek sesleri kalmamt. Tpk aydnlk gibi bu sessizlik de insanlar heyecanlandryor, korkutuyordu.

Duvara aslan ve karanln ge inmesi nedeniyle hl okunabilen bir bildiride unlar yazlyd: Sayn Halkmza Duyurulur! alma karnelerinin 50 ruble karlnda Ekim Soka (Eski Genel Vali Soka) 5 No'dan salanabilecei ilgilenenlere duyurulur. alma Karnesi olmayan ya da alma karnelerini doru doldur-mayp yanl bilgi verenler, sava yasalarna gre cezalandrlrlar. alma karnelerinin nasl doldurulacana ilikin bilgi Yuryatin c ra Komitesi'nin 8611013 No'lu blteninde verilmitir. Bu bilgilerin bulunduu blmler Komitenin 137 no'lu odasna aslmtr. kinci bir bildiride kentte herkese yetecek kadar yiyecek bulunduu, ancak burjuvalarn ellerindeki yiyecek stoklarn gizleyerek ae Komitesini g durumlara soktuklar belirtiliyordu. Bunun iin de, Evlerinde yiyecek stoku bulunanlar hemen vurulacaktr! deniyordu. nc bir bildirideyse u direktif veriliyordu: ae ilerinin aksamadan yrtlmesini salamak iin imdiye dein halk smren kesimde yer almam olanlar tketici sendikalar halinde rgtleneceklerdir. Daha geni bilgi iin Ekim Soka (Eski Genel Vali Soka) 5 No'daki 137 numaral odaya bavurabilirsiniz. Askerler iin de yle bir duyuru aslyd: Silahlarn teslim etmeyenler, yeni karlan silah ruhsatn almadan zerinde silah tayanlar en sert ekilde cezalandrlacaktr. Yeni silah ruhsatlar Yuryatin Devrim Komitesi'nin ekim Soka 6 No'daki 63 numaral odasndan salanabilir. II Binann nnde bildirileri okumakta olan kalabaln arasna yabani klkl bir kii daha katlmt. Omzuna dayad sopasnn ucuna bir kn balyd. Sa sakal birbirine karm bu adam o kadar pis, o kadar kirliydi ki esmer grnyordu. Uzun salarnda grlmemekle birlikte, uzam sakalnn urasnda burasnda aklar grlyordu. Yuri'ydi bu. Srtnda krk ceketi yoktu. Ya yolda onu birileri alm ya da yiyecek karlnda deitirmiti. Ksa kollu, eski ps-k ve ince bir elbise vard zerinde. Bunlarn kendisini souktan koruyamad ok ak bir ekilde grlyordu. ubuun ucundaki knnda ise son urad kyden kendisine sadaka olarak verilen bir dilim ekmekle bir dilim domuz pastrmas vard. Yuryatin'e daha erken gelmiti ama ok yorulduu iin Tarcirler Soka'na ancak bu saatte ulaabilmiti. Yolculuunun zellikle son gnleri ok skntl gemiti. Bir yerlerde baylp kalmamak iin sk sk durmak zorunda kalmt. Kente girdikten sonra yerlere kapanp topra pmemek iin kendisini zor tutmutu. Bir daha grmeyi ummad Yuryatin'i grdnde ok sevdii eski bir dostunu grm gibi sevinmiti. Yolunun ok nemli bir blm boyunca demiryolunu izleyerek yrmt. Karlarla kapl olan yol kullanlmyordu. Beyaz-lar'n terkettii katarlar, dizi dizi kilometrelerce boyunca uzanp gidiyordu. Amiral Kolak'n urad bozgun, kmr ktl ve kar frtnas gibi nedenlerle yollarda kalan bu trenler her eit kaaa barnak olmutu. Hrsz eteleri, mahkmlar ve siyasi kaaklar hep buralarda saklanyordu. te yandan ayn trenler tifsten -lenler ve souktan donanlar iin de ortak bir mezar haline gelmiti. Tifs demiryoluna yakn pek ok kyde salgn halinde ortal kasp kavuruyordu. nsan insann kurdudur sz burada kendisini kantlamt. Yolda karlaan insanlar birbirlerinden kayorlard. Yabanc bir insan- tanmad bir insanla karlatnda; onun kendisini ldrmemesi iin kendisi onu ldryordu. Baz yamyamlk olaylaryla bile karlalmt. Geerli olan insanln yaratt insani deerler deil, orman yasalaryd. nsanlk tarih ncesi devirlere dnmt sanki. Yuri ara sra yol boyunca gizlenerek yryen glgeler gryordu. Bunlarn hepsinden de gizlenmeye alyordu. Ama iin ilgin yan bunlarn hemen hemen tm ona tandk gibi geliyordu. Bunlar Partizanlar'n arasnda grmt. Hele bir tanesini u-nutmas mmkn deildi. Karlarn arasndan frlayan bir gen tuvalet gereksinimini karlamak iin trenin altna girmi, sonra da sakland yere dnmt. Ormanda kuruna dizilenler arasnda bulunan bu gen Terenty Galuzin'den bakas deildi. Kuruna dizilme srasnda hafife

yaralanm, korkudan baylmt. ld sanlarak orada braklan gen, kendine gelince srnerek ormann derinliklerine kamt. Zamanla yaralar da kendi kendine iyilemiti. Hollyeross'a ailesini bulmaya gidiyordu. Elinden geldiince kimseye grnmemeye alyordu. Sahte bir isim tayor, karlar altndaki trenlerde barnyordu. Yuri gnlerce kimseyle konumadan, kimseyle grmeden, karlar altnda srdrd bu yolculuk boyunca yar vahi bir insan haline gelmiti. Grdklerine, bana gelenlere inanamyordu. Bambaka bir dnyada yayor gibiydi. Heykelli evin duvarndaki bildirileri okumak iin durmutu ama daha ok sokan karsndaki evin nc katndaki pencerelerle ilgileniyordu. Bu pencereler eskiden kirele badana edilmiti. Odalardaysa ev sahibinin eyalar vard. Pencere pervazlar buzlarla kaplyd ama camlar saydamd, zerlerindeki badanalar silinmiti. Bunu anlamaya alt. Acaba ev sahipleri geri mi dnmt? Yoksa Lara baka yere tanm da yerine yeni kiraclar m gelmiti? Bu deiiklikleri de gelen yeni kiraclar m yapmt. Kararszlk iinde bocalyor, kendini tutamyordu. Sokan karsna geti. Byk kapdan geerek o kadar ok sevdii merdivenleri trmanmaya balad. Partizanlar'la birlikte olduu sralarda ne kadar ok dnmt bu merdivenleri, onun dkme demirden yaplm parmaklklarn ve dnemelerini. Bu dnemelerden birinde durulup aaya bakldnda bir sr delikli kova, leen, krk sandalye grnrd. te imdi baknca da ayn eyler grnyordu. Eskiden kapnn bir zili vard ama bu zil daha Yuri Partizanlarn eline dmeden bozulmutu. Kapy almak istedii bir srada zerinde kocaman bir asma kilit olduunu grd. O zaman Lara'nn da Katya'nn orada, hatta Yuryatin'de bile olmadklarn anlad. Sa olup olmadklarn bile bilmiyordu. Aslnda kendisini en kt olaslklara bile hazrlann ama orada bulunmadklarndan iyice emin olmak iin bir zamanlar anahtar sakladklar delie bakmay dnd. Zavall Katya hep bu delikten zerine fare srayacak diye korkard. Duvardaki delik bir tula parasyla kapatlmt. Bu paray kard. erdeki farelerin kamas iin duvara bir iki tekme vurduktan sonra elini delikten ieri soktu. Bir mucize olmutu sanki. Anahtar yerinde duruyordu. Yannda da bir mesaj vard. Mesaj byk bir kda yazlmt. Yuri okuyabilmek iin merdivenin sahanlndaki kk pencereye yaklat. nanlr gibi deildi ama, mektup kendisine yazlmt. Hemen okumaya balad: Ne byk mutluluk bu Tanrm. Senin sa olduunu, bu dolaylarda grldn sylediler bana. ncelikle Varykino'ya gideceini dnerek ben de Katya 'yla oraya gidiyorum. Her trl olasla kar anahtar brakyorum. Bir yere gitme ve beni bekle. Ben imdi n taraftaki odalarda oturuyorum haberin olsun. Ev hemen hemen bo gibi, eski mobilyalarn bir ksmn satmak zorunda kaldm. Sana biraz yiyecek braktm. ou halanm patates. Tencerenin kapann stne ar bir ey koy ki fareler yemei yemesinler. Sevinten deli gibiyim. Yuri mektubu sonuna kadar okudu. Sayfa bittiinde o kadar armt ki devamnn kdn arkasnda olduunu farketmedi bile. Avular arasna ald mektubu dudaklarna gtrd. Sonra da katlayp anahtarla birlikte cebine koydu. Sevincine bu kez korkun bir ac eklendi. Lara byle hi ekinmeden Varkyino'ya gittiine gre demek ki ailesi artk orada deildi. Bunu dnnce onlar hakkndaki endieleri daha da artt. Acaba Lara ailesiyle ilgili neden bir ey yazmamt. Herhangi bir ey yazmad gibi hi yle birileri yokmu gibi davranmt bir de. Uzun boylu dnmeye zaman yoktu. Hava kararmadan yapmas gereken eyler vard. Bunlarn en nemlisiyse Heykelli Ev'in duvarlarndaki bildirileri okumakt. Bu bildirilerden haberdar olmamak insann yaamn bile tehlikeye atabilirdi. Eve girmeden, artk yorgun omuzuna ar gelen knn bile brakmadan geri dnd. Heykelli Ev'in duvarnn altna gelerek oraya yaptrlm bildirileri okumaya balad. Duvarn byk bir blm bu bildirilerde kaplyd. III

Duvarda yalnz bildiriler yoktu. Gazetelerden kesilmi makaleler, eitli toplantlarda yaplan konumalar ve kararnameler de vard. Yuri ncelikle hepsinin balklarn okudu abuk abuk. Mal sahiplerinin mallarna el konulmas ve vergilendirilmesi, i snfnn yapaca kontroller, Giriim komitelerinin grevleri gibi balklard bunlar. Burada yer alan yazlarda, Beyazlarn yerine geen Kzl hkmetin eski kurallar tanmad, bunlarn yerine yeni kurallar getirdii belirtiliyor ve bu kurallarn nasl uygulanaca gibi konularda aklamalar yaplyordu. Sk sk lekrarlanan bu kurallar konusu Yuri'nin ban dndrmt. Hangi kurallard sz edilen? Bu yazlar ne zamandan kalmayd. Bir yl ncesine mi iki yl ncesine mi aittiler? O srada gz bir bildirinin alt ksmna iliti: Yiyecek ktl konusunda aldmz bilgiler yerel rgtlerimizin ne kadar tembel ve disiplinsiz davrandn gstermektedir. Yolsuzluklar ortadadr. Karaborsaysa korkun boyutlarda alm ban gidiyor. Peki yerel rgtlerimiz, fabrikalardaki ii komitelerimiz ne yapyor? Yuryatin ve Razvitye blgelerinde sk denetimler yaplmal, yiyecek stoku ve karaborsacl yapanlar hemen kuruna dizilmelidir. Ancak o zaman buradaki sorunlar zlebilecektir. Yuri gerekleri bu derece grememek ne kadar da tuhaf diye dnd. Bir para ekmek bulmak bu derece glemiken nasl da ekmekten sz edebiliyorlar. Ya daha nce bildirilerle ortadan kaldrdklarn vnerek ilan ettikleri zengin snflardan sz etmelerine ne demeli? Hangi zengin snflar, hangi karaborsaclardan sz ediyorlar bunlar? Ortada ne ky, ne de kyl kald ama bunlar hl kylerden, kyllerden sz edebiliyorlar. Birok eyi ortadan kaldran kararlar kendileri aldlar, bunu gerekletirecek tedbirleri de kendileri aldlar ama bunlar da unutmu grnyorlar. Sz ettikleri konularn birou yllar var ki ortadan kalkt ama onlar hl ayn eylerden yllardr bkmadan, usanmadan sz ediyorlar. Nasl insanlar bunlar? Dorusu anlamakta byk glk ekiyorum. Ba dnyordu, birden kendinden geerek kaldrma yld. Ayldnda kendisine yardmc olanlara teekkr etti. Kendisini evine gtrmek isteyenlere de teekkr ederek sokan karsnda oturduunu ve daha fazla skntya girmemelerini istedi. IV Yuri yeniden sokan karsna geti. Merdienleri kt. La-ra'nn dairesinin kapsn aarak ieriye girdi. Havann hl karar-mam olmas onu ok sevindirmiti. Anahtar kilidin iinde dndrmesiyle birlikte evin iinde bir patrt balamt. Evin bo olmasna karn devrilen baz teneke kutu sesleri duydu. Raflardan dolaan fareler kamak iin kendilerini yerlere atnca birok eyi de devirmilerdi. Evin her taraf bunlarla doluydu herhalde, srler halinde kayorlard. Yuri yatmadan nce bunlara kar bir nlem almay dnd. Bir odaya kapanacak; buradaki tm fare deliklerini, krk cam ve teneke paralaryla kapatacakt. Bu karara vardktan sonra evin sol tarafna, bilmedii taraflarna yneldi. Lo bir karidordan getikten sonra kendini pencereleri sokaa bakan aydnlk bir odada buldu. Burann Lara'nn odas olduunu sanyordu. Pencerelerden sokan karsndaki Heykelli Ev grnyordu. Hl baz insanlar srtlar Yuri'ye dnk bir ekilde binann duvarna aslm bildirileri okuyordu. Odadaki k hemen hemen dardakiyle aynyd. lkbahar akamlarna zg berrak bir aydnlkt bu. Evle dars arasndaki tek fark evin sokaktan daha souk olmasyd. Yuri gittike kendini daha iyi hissediyordu. Kentin kenar mahallerine vardnda duyduu halsizlik onu korkutmutu. Oysa imdi yava yava kendine geliyordu. Dardakine benzer bir n odadaki varl onu heyecanlandryordu. Kendisini sokakta dolaan ve kentte yaayan insanlarla bir sayyor, onlarn akrabas gibi gryordu. Bahar akamnn temiz havas ve her yere ileyen k artk her eyin dzeleceinin iareti gibiydi. Ailesinin bulacak, onlarn mutlu bir yaam srdrmelerini salayacakt. Yaamdan bekledii her eyi gerekletirecekti. Lara'nn gelmesini beklemek tm isteklerinin gereklemesi yolunda atlm ilk admd. Bundan sonra her ey istedii ekilde gerekleecekti.

Az nce duyduu halsizliin yerini imdi bir heyecan ve kontrol edemedii bir huzursuzluk almt. Bu durum yaklamakta o-lan bir hastaln daha nce duyduu halsizlikten ok daha ak bir gstergesiydi. Yerinde duramyordu. Bir kez daha darya kmak istedi. Bu kez darya kmak istemesinin nedeni bir berbere gidip tra olmakt. Aslnda kente girdiinde bir berber aramt. Daha nce bildii berberlerin birou kapanm, bazlar da el deitirerek baka iler yapan dkknlara dnmlerdi. Jileti yoktu. Makas da ayn ii grrd ama Lara'nn tuvalet masasn alt st etmesine karn onu da bulamad. O srada aklna Spassky Soka'nda bulunan bir terzi geldi. Eer bu dkkn hl duruyorsa ve kapanma-msa oradan bir makas bulabilirdi. abucak evden kt.

Bellei onu aldatmamt. Spassky Soka'ndaki terzihane hl orada duruyordu. Sokaa bakan kapsnn bir kanad tmyle camd. i kzlar sokaktan geenleri gzleri nnde diki dikiyorlard. Kapdaki camdan dkkn bir utan bir uca grlebiliyordu. Dkknn ii alan kzlar ve kadnlarla doluydu. Dkknn asl iilerinin yannda, alma karnesini haketmek iin alan birok kadn da vard. Her hallerinden; bunlarn zamannda ok iyi bir yaam srm, kltrl ve grgl insanlar olduklar anlalyordu. ok yava altklarndan dierlerinden hemen ayrlyorlard. Dkknda yalnzca askeri elbiseler dikiliyordu. Bundan baka Yuri'nin Partizanlar'la birlikteyken grd trden eitli cins kpeklerin derilerinden niformalar hazrlanyordu. Bu i amatr terziler iin olduka zor bir iti. Deriler kaln olduundan bunlar makineden geirmekte zorlanyorlar, ellerine ineleri batryorlard. Kapnn camna vuran Yuri iaretlerle ieriye girmek istediini belirtti. erdeki kadnlar da iaretle sipari zerine i yapmadklarn anlattlar. Yuri ieriye girme isteinde srar edince; kendisiyle uraacak zamanlar olmadn, ekip gitmesini istediler. lerinden biriyse bir yandan ne kadar sinirlendiini gsterirken bir yandan da ne istiyorsun sen gibi bir iaret yapt. Yuri de iki parmayla makas iareti yapt. erdekiler bu kez de onun ne demek istediini anlamadlar. Onun ayp iaretler yaparak kendileriyle elendiini sandlar. Zaten klk kyafetine bakanlar da onu bir serseri sanyordu. Gleerek birbirine bakan kzlar onu kovan iaretler yaptlar. Bunun zerine Yuri binann avlusuna girip dkknn arka kapsn bulmay akl etti ve kapy ald. VI Kapy yalca bir kadn at. Ask suratl koyu renk bir elbise giymi olan bu kadn ok da sertti. Davranlarndan burann yetkilisi olduu anlalyordu. Doktoru grnce, Amma da yapkan eymisin, dedi. ne istiyorsan abuk syle nk seninle uraacak zamanmz yok bizim. Yuri, Vallahi belki aracaksnz ama sizden bir makas istiyorum, dedi. Sam ve sakalm keseceim. imi urada halleder makasnz iki dakikada geri veririm. Sylediimi yaparsanz minnetkar kalrm size. Kadnn yznde akn, sorgulayan bir ifade belirdi. Yuri'nin deli olduunu dnyor olmalyd. ok uzun bir yolculuktan geldim, dedi Yuri. Tra olmak iin ok aradm ama kentte tek bir berber bulamadm. Kendim tra olurum diye dndm; bu kez de evde makas bulamadm. Onun iin de sizden makas istemeye geldim. Peki sizi ben tra edeceim. Ama unu iyi bilin ki eer kt niyetli biriyseniz; saklanmak isteyen bir mahkm ya da bir kaak-sanz sizi saklamayacaz. Ayrca byle bir durumda sizi ele verirsek de bizi sulamalsnz, nk sizin iin kendimizi tehlikeye a-ta mayz. Bunlar syledikten sonra kadn Yuri'yi ieriye alp yandaki kk bir odaya soktu. Bir berber dkkanndaki gibi bir sandalyeye oturttu ve nne beyaz bir nlk balad. Daha sonra gidip elinde bir makas, tarak, eitli sa makineleri ve bir usturayla geri dnd. Yuri'nin akn baklarla kendisini izlediini grnce; Yaamda her eit ii yaptm ben. Tra etmeyi de savata hastabak-clk yaparken rendim. Sakalnz nce makasla keseceim, sonra da usturayla tra ederim. Ltfen, salarm ok ksa kesin.

Merak etmeyin, istediiniz gibi yapmaya alrm. ok kltrl bir insana benziyorsunuz. Buna karn baz eylerden hi haberiniz yokmu gibi davranyorsunuz. imdi aylarn hesab haftalarla deil, onar gn hesabyla yaplyor. Bugn ayn on yedisi. Tm yedili gnlerde berberler tatil yapyor. Bunu bilmiyor muydunuz yani? Gerekten de bilmiyordum. Niin yalan syleyeyim size? Daha nce de syledim ya ok uzaklardan geldim. Hem bural da deilim. Her neyse, kmldayamayn da bir yerinizi kesmeyeyim. Yeni geldiniz demek? Nasl geldiniz? Yryerek. Dayolundan m yrdnz? Zaman zaman orda, bazen de demiryolundan. Rastladm trenlerin saysn bile unuttum. O kadar oktu ki. Hepsi de karlara gmlmt. eit eit trenler vard. Lks trenler, zel trenler... Gzel, durun biraz. uray da alnca tamam olacak. ok az kald tranz. Peki ailevi nedenlerle mi byle yollara dtnz? Hayr canm. Kredi Kooperatifleri hesabna Dou Sibirya'ya gnderildim. Gezici mfettiim ben. Orada ylece kaldm. Dnmek iin herhangi bir ara bulamadm. Tren bulma umudu yoktu. Ben de yrmek zorunda kaldm. Tam alt haftada gelebildim buraya ama, yolda grdklerimi anlatmam iin bir mr bile yetmez. Zaten anlatmazsanz daha iyi edersiniz. Nedenini sonra sylerim. imdi durun. Aln u aynay. Elinizi bezin altndan uzatp tutun onu. yle bir kendinize bakn bakalm. Nasl buldunuz kendinizi? Salarm biraz daha ksaltmanz mmkn m? Daha ksaltrsam dzgn durmaz. Size bir kez daha hatrlatyorum. Kimseye hibir ey anlatmaya kalkmayn. Banz belaya sokarsnz sonra. Kredi Kooperatifleri gezici mfettiliiniz, lks tren gibi her eyi unutun. Kendinizi bir doktor ya da retmen gibi tantn. te imdi sanz tamamland. Sra sakalnzda. Onu da gzelce keserim imdi. Az sonra en az on yl genelee-ceksiniz. Gidip suyu kaynataym biraz. Yuri kendi kendine Kim acaba bu kadn? diye merakla dnd. Bu kadnla bir ilgisi vard, bunu ok iyi duyumsuyordu. Bir yerden tanyordu ya da kendisinden sz edildiini iitmiti ama kim olduunu karamyordu bir trl. O srada kadn elinde bir bardak scak suyla dnd. imdi sakalnz tra edeceim. Yalnz dediklerimi unutmayn. 'Sz gmse, skt altndr'. zel trenlerden, tefti yolculuunuzdan sz etmekten vazgein. Baka eyler dnn. Doktor ya da retmen olduunuzu syleyin. Pek ok eye tank olduunuza inanyorum ama bunlar anlatrsanz kimse armaz bile. Cannz yakyor muyum? Biraz. Farkndaym, jilet biraz kazyor ama yapabileceimiz bir ey yok. Hem cildiniz jilete alkn deil, hem de sakalnz ok sert. Biraz sonra bitiyor. Evet insanlar o kadar sknt ektiler ki. Biz de ok sknt ektik. Beyazlardan ekmediimiz ikence kalmad. Cinayet, rza geme, hrszlk, srgn, yama, insan av... Akla gelebilecek her trl ktlkle karlatk burada. Yakaladklarn Razvilye'ye gnderiyorlard. Bir ikence yeriydi oras ve oradan dnen kimse de olmad. Neden banz sallyorsunuz? Ha... Acd deil mi? Biliyorum ama yapabileceim bir ey yok. Sakalnz fra gibi sertlemi. Biraz daha sabredin. Bitmek zere. Burada bir vali bozuntusu vard. Bir temene dman olmutu. Bir gn onu Kra-pulsky'nin evine yakn bir yerde bastrd. Silahlar alnan temen Razvilye'ye gnderildi. Kars lgna dnmt. 'Kolyam zavall Kolyam!' diye szlanyordu. Hemen blgenin en yetkili kiisine, General Galiullin'e gitmek istedi. Ancak onun yanna ulaabilmek pek kolay deildi. Bunun iin yetkili tandklar olmas gerekliydi. Yalnz sokan tam karsnda oturan ve herkese yardma koan iyi kalpli bir kadn onun yanna nasl klacan biliyordu. General Galiullin de dier Beyazlar'a pek benzemezdi. ok iyi kalpli bir insand. Buralarda ne kt eyler olduunu bilemezsiniz. nsanlar sorgusuz idam ediliyordu. Hrszlk, rza geme gibi her trl ktlk alm yrmt. spanyol romanlarndaki gibi. Yuri, Lara'dan sz ediyor diye dnd ama hibir ey sylemedi. Hatta herhangi bir pot krmamak iin konuyla ilgili soru bile sormad. Kadnn tm olanlar bir spanyol romanna benzetmesi de onda baz armlar yapyordu ama ne olduunu bir trl karamad.

Ama imdi pek ok ey deiti. Gene takipler, sorgulamalar, kuruna dizmeler oluyor ama bunlar ok farkl amalarla yaplyor. Sonra yepyeni bir hkmet var. Yeni kuruldu. Ne yapacan imdiden kestirmemiz olanaksz. Hem kim ne derse desin bu hkmet halktan yana. Bizim ailede benimle birlikte drt kardeiz. Tmmz alyoruz. Bolevikler'den yana olmamz ok doal. Bir kardeim ld. Siyasi bir srgnle evliydi. Kocas bu blgede bulunan bir fabrikann idare mdryd. Olu ayaklanan kyllerin bana geti. imdi Partizanlar'n komutan ok nl. Yuri, te imdi anladm, dedi kendi kendine. Bu kadn Liberius'un teyzesi. Mikulitsin'in de baldz. Gene de kim olduunun anlalmamas iin sustu. Kadn, Yeenim ocukluunda bile halka byk ilgi ve yaknlk duyard, diye devam etti. Babasnn yannda fabrikada iilerle birlikte byd. Varykino'daki fabrikalardan sz edildiini duymusunuzdur... Ah! Ne yaptm byle ben. enenizin yarsn tra etmiim, dier yars olduu gibi duruyor. te insan gevezelie dalnca olaca bu. Aksi gibi sabun da kurudu. stelik su da soumu. Az daha bekleyin de gidip u suyu staym. Yuri kadn dndnde, Varykino buraya bir hayli uzak deil mi? Oradakiler burann karklndan etkilenmemilerdir sanrm, dedi. Karklk anlamnda sylediiniz doru, oralar buraya gre sakin yerlerdi. Ama ordakilerin karlat felaket bizim ektiklerimizden ok daha byk oldu. Silahl bir etenin basknna uradlar. Bu adamlarn kim olduklar hl anlalm deil, nk bizim dilimizi kullanmyorlard. Evleri tek tek dolaarak karlarna kan vurdular. Her taraf soyup, geldikleri gibi de gittiler. Kn oldu tm bunlar. Cesetler karlarn iinde kalmt. Kimse de kaldrmamt. Ama niin kprdyorsunuz byle. Az daha boynunuzu kesecektim. Enitenizin de orada oturduunu sylemitiniz. Umarm onlar kurtulmulardr. Evet. Tanrya kr. O da, kars da zamannda kap kurtuldular. kinci karsyla yani. u anda nerede olduklarn bilmiyoruz ama salkl olduklar muhakkak. Son zamanlarda yanlarnda Moskova'dan gelmi konuklar da vard. Onlar daha da nce gitmilerdi. ki erkei vard bu ailenin. Gen olan doktordu. Gnn birinde ortadan kayboldu. Aslnda ailesi zlmesin diye kayp laf ediliyordu. Sanrm zavall ldrlmt. nk tm aratrmalara karn izine rastlanamad. Bu srada yal olan -ki kendisi bir profesrdMoskova'ya geri arld. O sralarda sylenenlere gre kendisini hkmet arm. Beyazlar'n ikinci kez gelilerinden ksa bir sre nceydi. Moskova'ya gitmeden nce bir sre de Yuryatin'de kaldlar. Gene kprdamaya baladnz. Eer byle devam ederseniz boaznz keserim, ltfen kprdamayn. Demek Moskova'ya gitmiler. VII Moskova'ya gitmiler! Moskova'dalar, diye sylene sylene o gn nc kez demir basamakl merdivenleri kyordu Yuri. Bombo eve girince karlat fareler cann skmt gene. Ne kadar yorgun olursa olsun bunlara kar nlem almadan uyuyamayacakt. Bunlarn kt delikleri kapamas gerekiyordu ncelikle. Dier odalarn duvarlarnn, demelerinin delik deik olmasna karn, yatak odasnda daha az delik vard. Mutfaktaki masann zerinde duvardaki yerinden indirilmi ve iine gaz konmu bir lamba vard. Yannda da iinde birka p bulunan bir kibrit kutusu vard. Byk bir olaslkla Lara bunlar kendisinin gelmesi onuruna hazrlamt. Ancak Yuri bu gaz ve kibritleri kullanmaya kyamad. Yatak odasnda iindeki yan nemli bir blmn farelerin yedii bir ya kandili buldu. Bu kandilin nda duvarlarda ve demede bulunan deliklerin tmn tkad. Kaps da skca kapand iin sonunda farelere kar korunakl bir yer salam olacakt. Odann bir kesinde bir soba, mutfakta da al rp vard. Bunlarn bir ksmn yakmaya karar verdi. Dizlerinin zerine kerek buradaki tahtalardan ve al rpdan bir kucak ald. Odaya dnp kapsn kapadktan sonra sobay yakmaya koyuldu. Kilidi bozulmu olan kapy arasna kt sktrarak gzelce kapatt. Tahtalar sobaya yerletirirken birinin zerinde damgayla baslm 'K' harfi dikkatini ekti. Kruegerler'in fabrikalarnda kullanlmayan odunlar, tahtalar zaman zaman sata

karlrd. Sata karlan tahtalarn ve odunlarn zerine de bu damga vurulurdu. Bu odunlar da Kruegerler'in fabrikasndan gelmeydi. Yani Vary-kino'dan getirilmilerdi. Bunu getirebilecek tek bir kiiyse Sam-devyatov'du. Bu da Lara'yla onun arasnda bir iliki olduunu gsteriyordu. Samdevyatov'un bir zamanlar kendisine de pek ok yarar olmutu. Demek Lara'ya da ayn ekilde yardm ediyordu. Kim bilir aralarnda nasl bir iliki vard. Samdevyatov'un nasl apkp bir erkek, Lara'nn nasl gzel, sevimli ve ateli bir kadn olduunu dnnce iini bir kskanlk duygusu kaplad. Mutlaka aralarnda baz eyler gemi olmalyd. Samdevyatov'un srf i-yilik olsun diye Lara'ya yardm ettii dnlemezdi. Kuru tahtalar zevk veren atrtlarla yanmaya balad. Yuri'-nin tmyle varsaymlara dayal kskanl normal dnmesini engelliyordu. Kafas karma kark dncelerle doluydu. Yeniden ailesinin durumunu dnmeye balamas ksa sre de olsa bu kark duygulardan kurtulmasn salad. Demek Moskova'ya gittiniz ha? diye mrldand kendi kendine. Terzi kadnn anlattklar, ailesi hakkndaki endielerini byk lde azaltmt. Baskndan nce gidip canlarn kurtarm olmalar, onlardan uzak olmalarnn neden olduu znty azaltyordu. Demek bir daha o uzun ve skntl yolculua ktnz ha? Hem de yannzda ben olmadan. Kim bilir yolda banza neler geldi? Alexandr Alexandrovi'i neden geri ardlar? Yoksa eski iine mi verdiler onu? Ev ne durumdayd? Ama acaba ev yerinde duruyor muydu? Aman tanrm, ne ac verici eyler bunlar. En iyisi bunlar hi dnmemek ama elimde deil ki. Ne oluyor bana byle Tonya? Galiba gene hasta olacam. Ya sen Tonya? Ne kadar kt eylerle karlatn, kim bilir daha nelerle karlaacaksn? Tonya yavrum benim. Sasha nasl, Alexandr Alexandro-vi ne durumda? Peki ya benim durumum ne olacak? Oh Tanrm byle yz evirdin? Niin hep birbirimizden ayr kaldk? Tonya, sevgilim gene bir araya geleceiz deil mi? Yryerek bile olsa gene yannza geleceim. Her ey yoluna girecek, bir daha hi ayrlmayacaz. Hep unutuyorum bir bebeimiz daha olacan. imdi olmutur. Acaba doum nasl oldu? Moskova'ya dnerken Yuryatin'de de kalmlar bir sre ama Lara onlar tanmyor. Terzi kadn da tanmazd ama o duymu. Hemen hemen her eyi biliyor. O bildiine gre Lara'nn da bilmesi gerekir ama onun bir eyden haberi yok. Bana yazd mektupta hibir eyden sz etmiyor. Bu kadar ilgisiz olmas anlalr gibi deil. Hele Samdevyatov'dan sz etmemesi ok daha tuhaf bir ey. Yuri bulunduu oday yeniden ve daha dikkatli bir ekilde incelemeye balad. Odada Lara'ya ait hibir ey yoktu. Eyalarn tm eski kiraclara aitti. Bu da Lara'nn beenilerine ilikin bir yargda bulunmasna engel oluyordu. Duvarda asl bulunan kadn erkek resimleri hep yabancyd ve bu yabanclarn baklar altnda ezilir gibi hessediyordu kendini. Oday dolduran kaba saba mobilyalar kendisine dmanca bakyor gibiydiler. Bu odada kendisini istenmeyen bir kii olarak gryordu. Oysa Partizanlar'n yanndayken bu oday ne kadar ok dnm ve zlemiti. Lara'ya duyduu zlem, bu odaya duyduu zlemle zdelemiti. Ondaki bu duygusallk dardan kimbilir nasl gln grnyordu? Samdevyatov gibi becerikli, yakkl biri de kendisi gibi davranr myd acaba? Lara onun zayf, belli belirsiz akm, sevgisini gerekten kabul ediyor muydu? Yoksa kendisi gibi birine gereksinimi mi vard? Ya Lara'nn Yuri zerindeki etkisi neydi? Bu sorunun yant Yuri iin ok akt. Lara onun her eyiydi. Lara onun iin Rusya demekti, Dnya demekti, yaam demekti. Oysa biraz nce ondan kukulanm, kskanmt onu. Onun hakknda nasl byle yanl dnebilmiti? Lara her eyiyle kusursuz, mkemmel bir insand. Gzleri duyduu heyecan ve vicdan azab nedeniyle yalarla doldu. Sobann kapan aarak yeniden odun doldurdu. Sobann kapan ak brakt ve karsna oturdu. Alevlerin oynamasndan, ellerinin, yznn zerine vuran glgelerinden zevk alyordu. Sobadan ykselen s ve k onu kendine getirmiti. Lara'y dayanlmaz bir zlemle arzuluyordu. Hi deilse onu daha iyi anmsamasna yol aacak bir ey olsa ne kadar iyi olurdu. Byle dnrken kendisine yazd ve katlayp cebine koyduu mektup geldi aklna. Farknda olmadan mektubu yle bir ekilde katlamt ki onu ilk bulduunda heyecandan akl edip de bakmad arka sayfa ne gelmiti. O an burdaki yazlar farkeden Yuri sobann hareketli na tutarak burada yazlanlar da okudu:

Sanrm ailenin Moskova'da olduundan haberin vardr. Ton-ya'nn bir km oldu. Bundan sonraki birok satr karalanmt. Daha sonra: Bir araya geldiimizde bunlardan uzun uzun sz ederiz. imdi acele etmem gerek. Bir at bulmalym. Bulamazsam ne yapacam bilemiyorum. Katya 'yla iim ok da zor olacak... Cmlenin bundan sonra kalan ksm da silinmi, okunmaz hale gelmiti. Yuri, Herhalde Samdevyatov'dan at salamtr diye dnd. Eer saklanacak bir eyi olsa bundan hi sz etmezdi. VIII Odunlar iyice yanmaya balaynca Yuri sobann kapan kapatt. Kalkp bir eyler yedi. Biraz sonra dayanlmaz bir ekilde bastran uyku isteiyle, elbiselerini bile karamadan divann zerine uzanarak derin bir uykuya dald. Ne bitiik odadaki farelerin grltsn, ne de kapnn sesini duydu. Birbirini ardndan iki korkulu rya grd. Bunlardan birinde Moskova'dayd. Kapas kilitli bir odadayd. Daha da gvenli olmas iin Yuri ierden kapya dayanm itiyordu. Kapnn arkasndaysa bahriyeli elbisesi giymi olu Sasha vard. Kapy yumrukluyor, alyor kendisini ieri almas iin babasna yalvaryordu. ocuun arka tarafndaysa byk bir grltyle aldayan bir alayan vard. Sular Sasha'ya dokunmuyordu. kard grlt ocuun korkmasna neden oluyor, yalvarrken kard sesleri nlyordu. Ama Yuri kapy yumrukladnn ve Baba, baba! diye bardnn farkndayd. Bir deliyi andryordu Yuri. Bir yandan ocuu kapp barna basmak, onunla uzaklara kamak isteiyle kvranyor, bir yandan da kapy kapal tutuyor onu ieri almyordu. Yanaklarndan sel gibi yalar akyordu. ocuun annesi olmayan bir kadna kar duyduu ilgi nedeniyle ocuu reddediyordu. Bu kadn da odaya alan baka bir kapdan ieri girmek zereydi. Ter iinde, alayarak uyand. Ateler iindeyim, ok hasta olmalym, diye dnd. Fakat tifs deil bu. Yorgunluktan kaynaklanan tehlikeli bir hastala benziyor. Bakalm bu hastal alt edebilecek miyim? Ne kadar ok uykum var. Dnemiyorum bile. Yeniden derin bir uykuya dald. Bu kez grd rya karanlk bir k sabahyd. Gene Moskova'dayd ama bu kez kalabalk bir sokaktayd. Lambalar snd-rlmemiti henz. Devrimden nceki bir zamand. Bunu sabahn erken saatlerinde alan arabalarn, tramvaylarn an seslerinden anlyordu. ok byk, pek ok penceresi ve bu pencerelerinde yerlere kadar inen perdeleri bulanan bir ev grnyordu. erde birok insan vard ve bu insanlar bir trendeymi gibi elbiseleriyle yerlere uzanm yatyorlard. Gene bir treni ya da piknik yerini andrrcasna, evrede yar yenmi ekmek paralar ve kzarm tavuk butlar grlyordu, ierdeki herkesin ayakkablar dzenli bir biimde sofaya dizilmiti. Ev sahibi Lara'yd. Odalar arasnda dolayor, konuklara yardmc olmaya alyordu. Yuri de o nereye giderse peinden gidiyordu. Ancak ylesine basit davranlarda bulunuyordu ki Lara ona hi yz vermiyordu. Yuri'nin syledikleri karsnda arada bir dnyor, aknlkla bakyor; bazen de kahkahalarla glyordu. Aralarnda kurabildikleri tek diyalog buydu. IX Kendini bilmez bir durumda yatyordu. Biraz kendine gelir gibi olduunda Hastaym, diyordu kendi kendine, tifs olmal bu. Tp kitaplarnda sz edilmeyen bir eit tifs. Kalkp bir eyler yiyemezsen alktan alktan leceim... Ancak dorulmaya altnda yeniden dyor; gene uykuyla baygnlk karm duruma giriyordu. Yine kendine gelir gibi oludunda, Acaba ne zamandan beri yatyorum? diye dnd, sedirin zerine uzanp kaldmda baharn ilk gnleriydi. Oysa imdi ylesine souk var ki, pencereler buz tutmu ve her taraf karanlk grnyor. Baka bir kez uyandnda pencerelerden ieriye pembemsi bir k szyordu. Fareler mutfakta cirit atyor, birok tabak ana drerek grlt yapyorlard. Birinde de yannda baz sesler duyunca delirdiini sanarak korktu. Alyordu kendi kendine acyordu. Tanrm neden beni terkettin? Neden benden yz evirdin? diye de yaknyordu.

Bir sre sonra artk rya grmediini, deli de olmadn far-ketti. Bilinci akt. Ykanp temizlenmi, tertemiz bir yatakta yatmaktayd. Baucunda; zerine eilmi, salar ve gzyalar kendi salar ve gzyalarna karm birisi vard. Biraz dikkat edince bunun Lara olduunu farketti ve o kadar sevindi ki bu kez de sevincinden bayld.

Bir ara Tanrnn kendisini terkettiini dnmt. Oysa ite yatann zerindeydi. Bembeyaz bir ift kol sevgiyle uzanyordu kendisine. Sevinten gzleri kararyor. Mutluluktan bolukta yzyor; hi sonu olmayan bir uuruma, bir sevgi uurumuna yuvarlanyor gibiydi. Tm yaam boyunca hep bir eyler yapmt Yuri. Evinde alm, hastalara bakm, okumu ve dnmt. Ortaya baz e-serler karabilmek iin yaz da yazmt. Oysa imdi hibir ey yapmyor; buna karn ocuklar gibi baklyordu kendine. Ne gzel bir eydi bu! Lara'nn gsterdii zenle ksa srede iyileti Yuri. Lara onu elleriyle besliyordu. Yedirip iiriyor, eski gcne ulamasna alyordu. Scakl ve cana yakn konumalar da Yuri'nin abucak iyilemesinde byk rol oynad. Hibir anlam olmayan konumalar bile birbirleri iin byk nem tayordu. kisinin de dnyaya olan ksknlkleri birbirlerine olan ballklarnn asl nedeniydi. nsanlar saran yavanlktan, tekdzelikten, anlamsz ahlak duygularndan nefret ediyorlard. Birbirlerini deliler gibi seviyorlard. Birok insan birilerini sevmi, k olmutur. Gene bu insanlarn birou bu durumu sradan bir olay gibi grmtr. Yuri'yle Lara iinde bulunduklar umutsuz durumdan, birbirlerine kar duyduklar sevgi sayesinde kurtulmulard. Bu sevgi, onlara yaamla ilgili bilmedikleri pek ok eyi de retmiti. XI Elbette ailene dnmelisin sevgilim. Fazladan bir gn bile kalman istemem burada, diyordu Lara. ancak olup bitenleri de iyi deerlendirmek gerek. Hasta yattn sre iinde yle nemli deiiklikler oldu ki! Bu blge Sovyetler Birlii'ne katldndan bu yana giderek artan bir yoksulluun penesine dt. Elimizde ne var ne yoksa Moskova'ya gnderiliyor. Ama Moskova koca bir canavar gibi gnderilen her eyi yutuyor. Gnderilen eyler denizde bir damla gibi. Orann gereksinimlerini karlayamad gibi, bizim de giderek yoksullamamza yol ayor. Elimizde doru drst ne yiyecek ne de giyecek kald. Posta almyor, trenler yolcu tamyor. Her trl ulam arac tarm rnlerinin Moskova'ya ulatrlmasnda kullanlyor. Kent iin iin kaynyor. Bana kalrsa imdilik kendine bir i bul ve kendini toplamaya al biraz. Hastalk seni o kadar zayflatt ki bu durumda hibir yere gidemezsin. Hele hele yryerek gitmeyi kafandan kar. Sa olarak varamaz, yollarda lr kalrsn. Senin yapacan en iyi ey eski gcn, toplamaya almaktr. Doktorluk yapabilirsin. Byle bir ey onlarn houna gider. Blge Salk Kurumu'nda bir i bulabileceine eminim. Bir eyler yapmak zorundasn. Buradaki durumun da pek iyi saylmaz. ntihar etmi bir milyonerin ocuusun. Karnsa bural bir burjuvann kz. stne stlk bir de Partizanlar'tn yanndan katn. Askerden kam gibisin. Tm bunlar rahatlkla aleyhine kullanabilirler. Bu nedenle almadan oturman ok tehlikeli o-lur. Aslnda benim durumum da seninkinden pek parlak deil. Bir yanardan stnde duruyor gibiyim. Bir i bulup alacam. Yeniden retmenlie dnmek istiyorum. Neler sylyorsun sen? Peki Strelnikov'a ne oldu? Zaten onun yznden bu duruma dtm. Pek ok dman var onun. Bunu daha nce de konumutuk. Kzlordu duruma egemen oldu ya, hemen temizlee baladlar. Parti'ye ye olmayan ne kadar yksek rtbeli subay, general varsa iten uzaklatrlyor. Aslnda bu duruma kretmeleri gerek. Ordudan uzaklatrma yerine yok edebilirler de onlar. Pasha ok atak bir insandr. Bunun iin de byk tehlikelerle kar karya. Bir ara Dou'ya gitmiti. Sonra da duyduuma gre kap saklanm. Bu kez de peine dmler. Neyse, bunlar konumayalm artk.

Alamaktan hi holanmam ama bir iki cmle konuursam hngr hngr alamaya balayacam hissediyorum. Onu ok sevmitin sanyorum. Hl ayn ekilde seviyor musun? Bak sevgilim, ne de olsa kocam o benim. yi kalpli, drst ve mert bir insandr. Evliliimizin yrmemesinde sulu olan benim. Aslnda ona herhangi bir ktlm dokunduunu syleyemem. Ama o yle iyi, yle deerli bir insandr ki... Onunla karlatrldmda ben bir hiim. te benim suum da bu. Neyse bu konuyu yeterince konutuk. Sana sz veriyorum baka bir gn bunlar daha ayrntl bir ekilde konuur, bir sonuca balarz. kimiz de birer i bulup alalm. Her sabah birlikte ie gideriz. Her ay sonunda da milyonlarca ruble alrz. Son deiiklie kadar Sibirya paras geiyordu. Bir ara bu paray da kaldrdlar. Sen hasta yatarken piyasada hibir eit para gemiyordu. nanlr gibi deil ama gene de herkes bir yolunu bulup ilerini yrtt. imdi bir tren dolusu para geldii syleniyor. Krk vagon kadar. Mavi ve krmz olmak zere iki renkli, stelik posta pullar gibi de zmba-lymlar. Kk kareler halinde zmbalymlar. Mavi karelerin her biri beer milyon, krmz karelerse onar milyon ruble ediyormu. Basklar ve renkleri ok ktym, hemen renkleri soluyor-mu. Biliyorum, o paralar grdm ben de. Buraya gelmeden nce Moskova'da bu paralar kullanlyordu. XII Varykino'da neden o kadar ok kaldnz? Tandnz kimse var myd orada? Kimsenin kalmadn duymutum orda. Neden o kadar kaldnz? Katya'yla gidip evi temizledik. Senin evi o ekilde grmeni istemiyordum. Dner dnmez ncelikle oraya gideceini dnmtm. Ev ok mu dankt? Ne olmutu? Hem karmakark, hem de ok pisti. Ortal temizledim. Neden byle bilmece gibi konuuyorsun. Benden sakladn bir ey var senin. Ama madem sylemek istemiyorsun, ben de sylemen iin stelemeyeceim. Bana biraz Tonya'y anlat. Ke ne ad verdiler? Annenin ansna Masha. Bana biraz ondan sz eder misin? imdi olmaz. Ne olursun bunlar sonra konualm. Biraz nce de syledim ya alamamak iin kendimi zor tutuyorum. Peki sana at veren adam nasl bir insan? lgin biri deil mi? Gerekten de ok ilgin ve iyi bir insan. ok iyi tanrm onu. Varykino'ya geldiimizde kimseyi tanmazdk. O sk sk ziyaretimize gelirdi. Buralarn yabancs olduumuz sralarda ok yardm dokundu bize. Biliyorum, bana her eyi anlatt. Sana da ok yarar dokunmutur. yle deil mi? Sk sk gryor musun onunla? Bana ne kadar yardm oldu bilemezsin. O olmasa ben ne yapardm bilmiyorum. Anlyorum. Galiba ok iyi arkadasnz. stedii zaman seni ziyarete geliyor mu? Elbette. Ne zaman isterse gelir. Peki onu seviyor musun? Bala, sana byle bir ey sormaya hakkm yok. Biraz ileri gittim galiba. zr dilerim. Bildiim kadaryla Samdevyatov biraz apkn bir insandr. nemli deil. Anladm kadaryla sen aramzda duygusal bir iliki olup olmadn renmek istiyorsun. Senin asl renmek istediin bu, yanlmyorum deil mi? O anlamda hibir ilikim olmad. Bana hakkn hibir ekilde demeyeceim ekilde yardmc oldu. Hepsi bu. Ona ok ey boruluyum ama bana arlnca altn bile verse bir adm daha fazla yaklamam ona. Oldum olas kendini beenmi, byklenen erkeklerden hi holanmam, hatta nefret ederim. Ak ve yaam felsefesi konusunda hi uyua-mam. Samdevyatov da byle bir tip. stelik bana nefret ettiim, hatta irendiim birini anmsatyor. Bu duruma dmemin tek sorumlusu da o adamdr. Seni anlamakta glk ekiyorum. Sen kendini ne sanyorsun? Senin durumunda ne var ki? Sen dnyann en iyi insansn. Yuri, sevgilim, nasl byle konuabiliyorsun benimle. Ben seninle ciddi konularda konuuyorum sense kalkm bana bir salonda karlam iki yabanc gibi davranyor,

iltifat ediyorsun. Benim nasl biri olduumu soruyorsun. Ben iinde bir eyler krlm olan biriyim. Tm yaamm boyunca hep iimde krlm olan eyin eksikliini hissettim. Yaadm srece ayn eksiklii duyacam. Yaam ok erken tandm. Daha dorusu tanmaya zorlandm. Hem de ok kt bir pencereden seyretmek zorunda brakldm. ok erken kadn yaptlar beni. Beni bu duruma getiren adam yaam da uzun sre kendi gzyle grmeme neden oldu. Yaam; her istediini elde etmeye alan, bedava olan her davete koan, eline geirdii her eyden sonuna kadar yararlanmaya alan bir apknn gzleriyle grdm bir sre. Sylemek istediini anlar gibiyim. Byle eyler olduunu hissetmitim zaten. ektiin aclar ok iyi anlyorum. Ama bunlar ok gerilerde kalm olan eyler. stelik yaadklarnda senin hi suun yok. ok nceleri olmu byle bir ey iin kendini zmen ne kadar anlamsz. Keke o sralarda yannda olsaydm da seni tm ktlklere kar korusaydm. Oysa imdi yalnzca kskanyorum... ren, hibir ortak yanm olmayan birini kskanmakla yetiniyorum. Halbuki benden stn, drst, kendisini beendiim, bir rakip bana bambaka duygular hissettirirdi. Yakndan tandm, beendim bir erkek sevdiim kadna k olsa ona kar duygularm ok farkl olur sanyorum. Elbette ki sevdiim kadn ona brakmam ama, kalkp onunla kavga edip huzursuzluk da karamam. Duyacam kskanln da soylu bir yan olur. Sevdiim kadn kimselerle paylaamam ben. Ama asl konudan uzaklatk galiba. Sana sylemek istediim u. Eer yaamn boyunca, bandan zlmene neden olacak en ufak kt bir olay bile gememi olsayd seni gene bu kadar severdim. Ne kadar kt olaylarla karlam olursan ol, bu benim sana olan sevgimi azaltmaz, tersine artrr. Yaam boyunca hi yanl yapmam, dorudan ayrlmam insanlardan hi holanmam. Erdemin ne can, ne de deeri vardr. Erdemli kiiler, yaamn gzelliindeki gizi anlayamazlar. Benim dndm gzellik de bu ite. nsan bu gzellii yaayabilmek iin bambaka, hi bilinmeyen duygulara sahip olmal. Yaam bir ocuun gzleriyle grebilmeli. te benim yitirdiim bu. Eer yaama yeni yeni gzlerimi amaya baladm bir srada bir bakasnn iren, basit yaam felsefesiyle karlama-saydm kendime gre bir yaam felsefem olurdu. Bu iren, kendinden baka bir ey dnmeyen insann bana verdii zarar bu kadarla da kalmad. ok iyi, drst, mert, sevdiim ve sevildiim insanla olan evliliimin yolunda gitmemesi de bu adamn bana verdii bir baka zarardr. imdi bana einden sz etme. nk eini kskanyorum. Az nce ancak benden daha aa olan kimseleri kskanabileceimi sylemitim. Onu daha sonra anlatrsn. imdi dier adam anlat bana. Kimi? Seni batan karan o alak adam. Kimdi bu adam? ok tannm Moskoval bir avukatt. Babamn arkadayd. Babam ldkten sonra yoksul dmtk. Bu adam bize yardm etti. Bekrd, stelik ok da zengindi. Aslnda onu bu kadar ktlemekle ona deer vermi gibi oluyorum. Hibir zellii olmayan basit bir insand. stersen adn da syleyebilirim. Gerek yok, nk kendisini grmtm. Tanyorum onu. Gerekten mi? Evet. Annenin kendini zehirledii akam onu otelinizde grmtm. kimiz de renciydik o zaman. Evet, evet, anmsadm. Arabayla gelmi, karanlkta kapnn yannda durmutun. Yannda biri daha vard. Aslnda bunu kendi kendime antmsayamazdm. Sanyorum bunu bir kez daha anlatmtn. Galiba Melyuzeyevo'da konumutuk. Komarovsky de oradayd. Olabilir, herhalde ben de yanndaydm. Genellikle beraber olurduk nk. Neden kzardn? Bu adamn adn senin azndan duymak beni utandrd. U-zun sredir duymamtm. Hi beklemiyordum dorusu. O akam yanmda Misha Gordon adnda bir arkadam vard. Kendisiyle liseden arkadatk, ayn snfta okuyorduk. Bana o anlatmt. Bu Komarovsky denen adam daha nce grm. Babam intihar ettii zaman ayn trende yolculuk yapyorlarm. Babam hareket halindeki trenden kendini atm ve hemen lm. Babamn yannda da bu Komarovsky denilen adam varm. Yolculuk boyunca babama iki iirmi, ilerini

kartrm. Sonunda da iflas durumuna getirerek canna kymasna neden olmu. Yani babamn intihar etmesine, benim de yetim kalmama neden olan kii Komarovsky'dir. Aman Tanrm, olamaz! Demek bu adam senin yaamnda kt bir rol oynad. Bu bizi birbirimize daha fazla yaknlatryor deil mi? Sanki her ey nceden planlanm gibi! te kendisini her zaman kskanacam ve hibir zaman bu duygudan kurtulamayacam adam bu. Nasl byle konuabiliyorsun? Bu adam zerre kadar sevmemem bir yana ondan nefret ediyor, ireniyorum. Sen kendini iyi tanyor musun? nsan ruhu, hele hele kadn ruhu elikilerle doludur. ylesine ki, belki de seni bu adama, sevdiin insandan daha gl duygularla balayan bir ba vardr. Nefret edersin ama bu nefretin iinde seni ona balayan ok gl balar olabilir. Sylediin eyler ne kadar korkun! Doaya aykr gibi de grnse sanyorum doru olan eyler. Ben de benzer eyler dnyorum. Gerekten yleyse ne kadar korkun bir ey bu! Neyse, bylesine endielenmene gerek yok. Artk beni dinleme sen. Ben sana, karanlk olan, belirsiz bir eyi kskandm anlatmak istemitim. Ben senin sa fran, tenindeki ter damlacklarn, soluk alrken vcuduna girip, kanna karp seni hasta yapabilecek mikroplar bile kskanyorum. Bulac bir hastalkm gibi bir gn seni benim elimden alacak olan Komarovsky denilen adam, seni benden ayracak olan lm de kskanyorum. Sylediklerim belki sana sama sapan eyler gibi gelebilir ama, seni hibir lyle anlatlmayacak kadar ok seviyorum. XIII Bana biraz daha einden sz eder misin? Shakespeare'in dedii gibi Kaderin kitabnda ayn satra yazlya biz' Shakespeare nerede sylemi bunu? Romeo ve Jlyet 'te. Meiyuzeyevo'da onu aratrdm srada sana onunla ilgili pek ok ey anlattm. Adamlarnn seni tutuklayp onun yanna gtrdklerini sylediin zamanda ondan sz ettim. Bir gn arabasna binerken uzaktan onu grdm de anlatmmdr. Ya da ben yle sanyorum. evresindeki muhafzlar grsen arrsn, hemen hemen hi deimemiti. Gene yakklyd, gene drst ve kararl bir ifade vard yznde. Yaamm boyunca onunki kadar drst yapmacktan uzak, mert bir yz ifadesi anmsayamyorum. Yine ayn erkeke, ikiyzllkten uzak hareketler. Ancak tm bunlarn dnda, bir deiiklik vard onda. Bunu farketmek bana hzn verdi. Bu deiiklik yzne anlamsz bir hava vermi. Canl bir insandan ok; bir dncenin, bir idealin yansmas var yznde. Yzndeki bu ifadeden kendini baarlmas ok g, kurtuluu olmayan bir ie adadn kardm. Acmasz, sonu olmayan, korkun bir i. Sanki lm vurmutu damgasn suratna. Evet evet, suratnda grdm iaret lmn iziydi. Kartrm da olabilirim. Onunla karlatn zaman grdklerini bana anlatmtn ya, onun etkisinde kalp byle bir yargya da varm olabilirim. Aramzdaki sevginin tesinde birbirimizin etkisinde ylesine kalyoruz ki... Bana einin devrimden nceki durumundan sz eder misin biraz? Daha ok kk yalardayken sadktan, temizlikten holan-may renmitim. Pasha da benim holandm, zlemini duyduum bu duygularn canl bir rnei gibiydi. Onunla ve Galiullin'le hemen hemen ayn evde bydk. Daha kkkenden balamt bana olan ilgisi. Beni grdnde kzarar bozarr, renkten renge girerdi. Bunlar anlatmam belki doru deil ama, olup bitenlerden hi haberim yokmu gibi davranmak belki daha da yanl bir eydir. Ben onun ocukluk akydm ama gururu onun bu ak aklamasna engel oluyordu. Aslnda bunu szle aklamasna gerek de yoktu. yle bir yzne bakmam her eyi anlamama yetiyordu. Birbirimizi sk sk grrdk. Seninle ortak ynlerimiz ne kadar fazlaysa onunla o kadar azd. Buna karn gnlm seimini yapmt. Kendimi onun nianls olarak gryordum. Zaman gelince de evlenecektim. Babam sradan bir insand. Demiryolu iisiydi. Kendisiyse ok yetenekliydi. Kendi almas ve abalaryla niversitede mthi bir baar gsterdi. Okulu birincilikle bitirdi. Hem de Matematik ve Edebiyat reniminin ikisini birden yapt. Bunun ne kadar g bir ey olduunu sen de bilirsin.

Peki, madem birbirinizi bu kadar ok seviyordunuz da evlendikten sonra neden ayrldnz? Bu sorduun ok zor bir soru ama gene de yantlamaya alacam. Sonra senin gibi lkemizde olup bitenleri ok iyi kavrayan, insanlarn karlat sorunlar yakndan izleyen, -kendi ailelerimiz de iinde olmak zere- ailelerin paralanmalarnn nedenlerini ok iyi bilen birine bunlar anlatmakta herhalde zorluk ekmem. Burada insanlarn birbirlerini sevip sevmemeleri, birbirleriyle anlap anlamamalar pek de bir nem tamyor. Devrim Rusya'da var olan her eyi alt st etti. nceden kazandmz alkanlklar, gelenek greneklerimiz, ile yapmz yerle bir oldu. Ortada yalnzca usuz bucaksz bir dnyada yalnz bana ve rlplak bir insann ruhu ve gc kald. Bu insan aslnda her zaman rlplak ve yalnzd ama ona bunu anmsatan devrim oldu. rlplak olduu iin yordu. Isnmak iini gene kendisi gibi plak olan ve yen en yakn komusuna ulamaya alyordu. te seninle ikimiz insan yaamnn balangcndaki Adem'le Havva gibiyiz. O zaman giyecek olmad iin insanlar plakt. Oysa imdi nerdeyse dnyann sonu geldi ama biz hl rlplaz. Hl evsiz barkszz. Biz insanln balangcndan bu yana geen binlerce ylda yaratlm deerlerin son kalntlaryz. Artk bir daha geri gelmeyecek olan o deerlerin anasna duyduumuz saygyla yayoruz, seviiyoruz, alayoruz ve birbirimize destek oluyoruz, kenetleniyoruz. XIV Bir sre susan Lara yeniden konumaya baladnda biraz daha sakindi. Bak imdi, eer Strelnikov yeniden Pasha Antipov olsa, saldrmaktan, bakaldrmaktan vazgese, eer zaman geriye doru yrmeye balasa, evimizin penceresinden bakmam salayan bir mucizeyle masann zerinde Pasha'nn kitaplarn grsem, dnyann neresinde olursam olaym tm varlmla ona koardm. Hem de dizlerimin zerinde srne srne koardm ona. Gemiin arsna kar koyamazdm. Bunun iin feda edemeyeceim hibir ey olamazd. Seni, akmz bile bu uurda feda edebilirim. Bala, aslnda sylemek istediim bu deildi. Daha sonra Yuri'nin kollarna atlan Lara hkra hkra alamaya balad ama kendini abuk toplad. Gzyalarn silerek devam etti: Aslnda seni Tonya'nn yanna dnmeye zorlayan ey de bu grev duygusu deil mi? Ah tanrm, ne zavall insanlarz biz! Ne olacaz byle? Ne yapaym bilemiyorum. Sorunun yantn da vermedim senin. Mutluluumuzu glgeleyen eyin ne olduunu anlatmadm henz. Bunu ok sonralar anladm. Anlatacam. Hem bu yalnz bizi ilgilendiren bir ey de deil. Sorunlarmzn ortak olduu o kadar ok insan var ki... Peki yavrum. Anlatmana devam et. ok zeki bir kadnsn. Savatan iki yl kadar nce evlendik. Yaama yeni yeni balyorduk. O kadar ki, sava ktnda evimizi tam anlamyla dzenlememitik bile. imdi dndke bamza gelen felaketlerin, ansszlklarn temel nedeninin sava olduunu ok daha iyi anlyorum. ocukluk dnemimi ok iyi anmsyorum. Alabildiine huzurlu ve bar iinde bir dnemdi o. Herkes sorumluluklarnn bilincindeydi. Cinayetlere ancak gazetelerde ya da dedektif romanlarnda rastlanrd. Gnlk yaamda bilinen, rastlanan bir ey deildi cinayet. Sonra, birdenbire bu sakin, huzurlu ortam sonaer-di. nsan kannn su gibi akt, insanlarn birbirlerini boazlad ve insan ldrmenin dllendirildii bir dnem balad. Ben bu durumun uzun sre devam edeceini, sorumlularnn cezasz kalacan sanmyorum. Her eyin nasl baladn ve gelitiini sen benden ok daha iyi bilirsin. Yiyecek bulmak insanlar iin en byk sorun oldu. Ailenin temelleri sarsld, ahlak bozuldu. Ltfen devam et Lara. Daha sonra syleyeceklerini de az ok tahmin ediyorum. O kadar gzel deerlendirmelerin var ki. Seni dinlemek byk zevk gerekten. Yalan, tm Rusya topraklarnn zerine tm arlyla o-turdu. Karlatmz en byk felaket, kiisel dncelerin yerle bir edilmesiydi. Kiisel dnceler artk hibir anlam tamyordu. nsanlar kitlelerin dnceleri dorultusunda davranmaya balamlard. Tek tek deil de gruplar halinde hareket ediyorlard. Ahlak kurallarna uygun davranmay yersiz buluyorlard. Herkes birbirine yknyordu. Bu durum bulac bir hastalk gibi her

tarafa yaylmt. Gemiten gelen, gzel ve deerli olan ne varsa bozuluyordu. Biz de bu gelimeden paymz aldk. Bir gn baktk ki eskisi gibi gitmeyen, bozulan bir eyler var. Her zamanki doallmz, itenliimizi yitirmitik. Davranlarmzda yapmacklk, kendini beenmilik egemen olmaya balad. Son derece zeki, anlayl ve titiz bir insan olan Pasha'nn bu durumu farketmemesi mmkn deildi. te yaamndaki en byk hatay burada yapt. Toplumu bir ur gibi kemiren tm bu olumsuzluklar yalnzca bizim aramzda grlen bir olgu gibi deerlendirdi ve bundan sorumlu olarak kendini buldu ve aalad. Sanyorum bu anlattklarm seni artyordun Nasl olur da bu kadar basit, anlamsz eyler evliliinizde bu denli nemli bir rol oynar diye dnyorsundur. Ama gerekten de yaantmzda bu sylediklerimin ne lde etkili olduunu anlayamazsn. Bu samalklar yznden Pasha'nn nasl ocukluklar yaptn anlatamam sana. Kimse kendisinden bir ey istememiken gidip gnll olarak askere yazld. Bize yk olduunu dnyor, bu ekilde davranarak rahatlyacamz sanyordu. Akla hayale gelmez eylere zlyor, gereksiz, hatta anlamsz bir gurura kaplyordu. Ksa srede ask yzl, sinirli ve kavgac biri olup kt. Herkes talihini iyiletirmeye ve onunla iyi geinmeye alrken o adeta talihine kst. te onun lgnlk derecesindeki ataklnn nedeni de bu. Onu lme srkleyen de bu. Tanrm, ne olurdu onu kurtarabilseydim... Onu ylesine yce bir akla seviyorsun ki! Bu ekilde sevmeye devam et. nk onu kskanmyorum. Onu sevmene de engel olamam, gerekirse aradan ekilirim. XV Yazn gelip getiini farketmediler bile. Yuri iyilemiti. Moskova'ya gitmeyi dnmesine karn birbiri ardna ie girip alt. Parann deerinin hzla azalmas yznden geinmek gnden gne zorlayordu. Sabahlar horozlarn sesiyle uyanyordu. Tacirler Soka'na kp Byk Sinema'y getikten sonra eskiden Ural Kazak Ordusuna ait olan imdiyse Kzl Basmevi denilen binaya kadar gidiyordu. O zaman Gorodskya Soka'nn kesinde bulunan Halkevi'nin kapsnda ikyet Brosu yazl tabelay gryordu. Buradan sonra alan geiyor Buyanovka Soka'nda bir sre yrdkten sonra Askeri Hastane'ye geliyordu ki asl ii buradayd. Evden hastaneye kadar olan yolunun byk bir ksmn aalarla kaplyd. Hastanenin bitiiinde, tuhaf bir mimarisi olan Tccar Georgiyedov'un dul karsnn evi vard. ats dik, kaps oymalyd. Pencereleri ise deiik renklerde boyanmt. Yuri on gn kadar bu eve gidip geldi. Burada yaplan Salk Kurulu'nun toplantlarna katlyordu. ehrin kenar mahallelerinden birinde bir doumevi vard. Buray Samdevyatov'un babas doum Srasnda len einin ansna Belediye'ye armaan etmiti. Rosa Luxemburg Enstits ad verilen bu yerde alm olan hekimlik kurslarnda genel pataloji dersler veriyordu. Tm bu ilerden sonra yorgun argn dnyordu eve genellikle. Lara'y ya ocan banda ya da amar leeninin banda amar ykyor buluyordu. Kollar dirseklerine kadar sval, eteini beline sokuturmu haliyle, yksek topuklu iskarpinleri ve gece elbiseleriyle herhangi bir baloya ya da davete gitmek zere bekleyen Lara'dan ok daha ekici ve gzeldi. Bulak ykyor, amar ykyor, artan sabunlu sularla da yerleri siliyordu. Zaman zaman da oturup, Katya'nn, Yuri'nin ve kendisinin amarlarn tlyor, skklerini dikiyordu. Tm bu ileri bitirdikten sonra da oturup kzna ders altryordu. Yapacak herhangi bir ii kalmad zaman; bu kez herhangi bir okulda grev alabilmesi iin koul olarak ne srlen politik renimini tamamlamaya alyordu. Yuri, Lara ve kz Kalya'ya yaknlatka kendi ailesine kar olan grevlerini anmsyor, bunu yapamad iin byk znt duyuyordu. Bu durumda Lara'nn ve Katya'nn olumsuz ynde etkilenmesini salayacak herhangi bir ey yoktu. Aksine Yuri davranlaryla insana gven veren, sayg alayan, kt dncelerden uzaklatran bir yapya sahipti. Yaad bu elikili durum onu yoruyordu. Ama insan nasl her eye alabiliyorsa Yuri de bu duruma almt.

 ay kadar bu ekilde geti. Yuri bir gn Lara'ya, Artk daha fazla dayanamayacam, istifa edeceim, dedi. hep ayn eyler tekrarlanyor. nceleri her ey ok gzel grnyor. 'Gel' diyorlar. 'Seni beeniyoruz' diyorlar. 'Aratrmalarnzdan, almalarnzdan ok hotunuz' diyorlar ama bir sre sonra bakyorum ki tm syledikleri laf. Bktm artk bu olup bitenlerden. Zaten yaptm i de bana gre deil. Kendi alarndan hakl olabilirler, nk onlarn dncelerine katlmyorum. Onlara gre miskin, syledikleri anlalmayan, insanlarn zorbalkla ynetilmesinden yana olan bir insanm. Nikolay Vedenyapin diye birinden sz edildiini duydun mu hi? Seninle tanmadan nce de biliyordum. Sen de birok kez ondan sz ettin. Sima Tuntseva'da ondan ok sz ederdi, ona hayrand. Ama ben hibir kitabn okumadm. Zaten felsefi kitaplar pek sevmem. Bence felsefe, yaama yava yava karmaldr. Yani sanatn, yaamn tuzu biberi gibi olmaldr felsefe. Bir insann yalnzca felsefeyle ilgilenmesi, hep ayn yemei yemesi gibi tuhaf bir durum. Bala, araya girip szn kestim. Hayr. Aslnda ben de senin gibi dnyorum. Vedenyapin benim daymdr. Benim zerimdeki etkisi de bir hayli fazla olmutur. Birok eyi nceden seziyor ve ok iyi kavryorum. Bu yzden de koyduum tanlarda hemen hemen hi yanlmyorum. Onlarn ekemedikleri, katlanamadklar da benim bu ynm. Kurslarm srasnda da bu konuya el attm. dnya ile d dnya arasndaki balardan sz edeyim dedim, hemen; te idealizm, mistisizm gibi sulamalar balad. stifa etmemin zaman geldi artk. Kurslara, konferanslara devam etmeyeceim. Ama hastanedeki almalarm kovuluncaya kadar srdreceim. Seni zmek istemiyorum a-ma bugnlerde tutuklanrsam arma. imde yle bir duygu var nedense. Tanr korusun sevgilim. Ben u aamada byle bir ey yapacaklarn sanmyorum. Ama gene de sen haklsn. Daha dikkatli davranmaktan zarar gelmez. Dikkatimi eken bir konu u: Ynetim yerleip kendini kabul ettirinceye kadar baz aamalar geiriyor. lk aamay baaryla geirmesi gerekir. Bunu ikinci aama izliyor. kinci aamada bir de bakyorsun anlay deimi. te bu deiiklie neden olanlarn temizlenmesi gerekiyor, bu konuda da haklsn... Bu konuda sana bir rnek vereceim. Yerel Devrim Komitesi buraya Khodatskoye'den iki ye ald: Tiverzin ve Antipov. Bunlarn ikisi de zamannda srgn edilmi iilerdi ve ikisi de beni ok iyi tanr. Zaten birisi de benim kaynpederimdir. Onlarn bu greve getirilmeleri zerine; hem kzm Katya'nn, hem kendi yaammn tehlike iinde olduunu dnmeye baladm. Kaynpederim olan Antipov beni hi sevmez. kisi de istedikleri her eyi yapabilecek gtedir. Devrimin yararlarn ne srerek; hem beni hem de Pasha'y mahvedebilirler. Bu konumalarnn zerinden iki gn getikten sonra Buya-novka Soka 38 no'da oturan Dul Goreglyadova'nn evinde arama yapld. Hastanenin bitiiinde olan bu evde gece yars yaplan bu aramada baz silahlar ve devrime kar bir rgt ortaya karld. Aratrma geniletilerek srdrld ve pek ok insan tutukland. Sulularn bir ksmnn rma geip katklar syleniyordu. Kimi insanlar, Bunun ne yarar olur ki, er ya da ge yakalanrlar, diyordu., Lara, Durum gittike ktleiyor. Hibir gvencemiz yok artk, diyordu., Hadi ikimizi tutukladlar, peki Katya ne yapacak o zaman? Bir anne olarak kzm olas bir tehlikeden uzak tutabil-meliyim. Bir plan kurmal, bir eyler yapmalym. Ama ne yapabilirim? Dndke aklm karacak gibi oluyorum. Birlikte dnelim. Bir kafeste kstrlm gibiyiz. Ne yapabiliriz, bu felaketten nasl kurtulabiliriz? Bana yle geliyor ki mmkn deil, bu bizim kaderimiz. Kap kurtulmamz mmkn deil. Gidebileceimiz hibir yer yok. Ama hi deilse kendimizi unutturabiliriz diye dnyorum. Aklma hep Varykino'daki ev geliyor. Kentten uzak, ihmal edilmi bir yer ama olsun. Hi olmazsa gzden uzak oluruz. K geliyor, k orada geirirsek ok iyi olur. Bizi anmsamalarna kadar bir yl daha geirir, bir yl daha yaam oluruz. Samdevyatov zaman zaman bize haber getirir, saklanmamza bile yardm eder sanyorum. Sen ne dnyorsun. Varkyino tam terkedilmi bir

durumda. Martta oraya gittiimde kimseler yoktu. Kurtlar iniyor diye insanlar korkuyormu. Ama bu sralarda Tiverzin ve Antipov kurtlardan bile daha tehlikeli. Ne diyeceimi bilemiyorum. Bana hep 'bir dakika bile gecikmeden Moskova'ya gitmelisin' diyordun. Yaptm aratrma sonucu yolculuun eskisi gibi zor olmadn rendim. Artk yeterli belgesi bulunmayanlar ekip kuruna dizmiyorlarm. Galiba ikenceden, adam ldrmekten bktlar ama beni endielendiren bir baka konu var. Moskova'ya yazdm mektuplara hibir karlk alamadm. Bir an nce Moskova'ya gidip olup bitenleri renmeliyim. Sen de kalkm Varykino'ya gitmekten sz ediyorsun. Ben olmadan orada yalnz bana yaayamazsnz ki? Doru sen olmadan oraya giemem. Moskova'ya gitmeni de istiyorsun yanlmyorsam deil mi? Evet. Mutlaka gitmelisin. Bak imdi Lara. Aklma ok gzel bir dnce geldi. Hep birlikte gidelim Moskova'ya, mz birden. Moskova'ya m? ldrdn m sen? Ne iim var orada benim, ne yaparm? Hayr ben burada kalmalym. Pasha'nn durumu burada akla kavuacak. Burada kalmal ve bana gereksinim duyduunda yanna koabilmeliyim. Evet ama Katya'y da dnmeliyiz. Onun durumunu birka gn nce buraya gelen Sima Tun-stseva'yla konutuk. Evet onu ben de tanyorum. Kendisini birka kez grmtm. Senin yerinde olsam ona k olurdum. Ne kadar gzel bir kadn o yle? Gzel, kltrl, ince, iyi yrekli ve mantkl. Siz erkeklerin gzleri byle eyleri nasl da gremiyor, dorusu anlayamyorum. Buraya dndmde kzkardei beni tra etmiti. Terzi olan kardei, Terzi Glaphira. Onu da tanyorum. En bykleri Avdotya'dr, ktphanecilik yapyor. Onunla birlikte kalyorlar. te Katya'yla ilgili Arlara ricada bulunmay dnyorum. Eer bizim bamza bir ey gelirse, bizi tutuklarlarsa Katya'y yanlarna almalarn isteyeceim onlardan. Baka aremiz kalmazsa tabii ki. nallah byle bir eye gerek kalmaz. Sima'nn biraz tuhaf biri olduu syleniyor. Bana da yle geliyor ama ben bunu onun duygusallna veriyorum. Onun dnceleriyle seninkiler arasnda yle benzerlik var ki eer Katya'y o bytrse hibir ekilde gzm arkada kalmaz. XVII Yuri bir kez daha istasyona gidip, hibir ey yapmadan dnmt. Hibir eye karar veremiyorlard. kisi de ne yapacaklarn bilmez bir durumdayd. Hava ok souk ve kapalyd. Her an kar yaabilirdi. Eve dndnde Sima'nn konuklar olduunu grd. La-ra'yla koyu bir sohbete dalmlard. Daha ok Sima konuuyor, Lara da onu dinliyordu. Onlar rahatsz etmek istemedi, zaten kendisi de biraz yalnz kalmak istiyordu. Bitiik odadaki sedire u-zand. Odalarn arasndaki kapda bir perde geriliydi yalnzca. Onlarn konumalarn ok rahat duyuyordu. Lara, Sima sen bana bakma konumana devam et. Ben bir yandan alyorum ama kulam sende, bir yandan da seni dinliyorum. Okulda tarih ve felsefe okudum. Yaama ilikin grlerini ok beiniyorum. Seni dinledike huzur buluyorum. Son birka gece doru drst uyuyamadk. Hep Katya'y dnyoruz. Bize bir ey olursa ortada kalacak yavrucak. Bir anne olarak onun geleceini dnmek ve gvenlikte olmasn salamak bata gelen grevimdir. Bunu soukkanllkla, salkl bir ekilde dnmem gerek ama yapamyorum. Ondan ayrlabileceimi dnmeye bile dayanamyorum. ok zgn ve yorgunum. Bunun iinde seni dinlemek bana huzur veriyor. Zaten gzel konuan insanlar dinlemekten hep zevk alrm. Hele kar yaarken olursa bu daha da houma gider. Kar da yamak zere zaten. Kar yaarken pencereden baktnda darda bahede biri yryormu gibi geliyor insana. Hadi Sima devam et, seni dinliyorum. Geen kez nerde kalmtk? Yuri, Lara'nn yantn iitmedi ama Sima'nn anlattklarn tm dikkatiyle dinledi.

Tarih, kltr gibi szckler pek houma gitmiyor. Ben bunlar daha farkl bir ekilde anlatyorum. nk bunlar insan ok artyorlar. Ben insan anlalmas ok g bir varlk olarak gryorum. rnein senin durumunu ele alalm. Bir kzn var ve bundan daha doal bir ey olamaz. Eskiden olsa o da senin gibi byyecek, zaman gelince evlenecek ve kendi ocuklar olacakt. Oysa imdi pek ok ey deiti, insan onun da normal bir yaam srdrecei konusunda emin olamyor. Hibir ey eskisi gibi deil artk. Grev, sorumluluk, doruluk gibi deerler kalkt artk. nsanlarn kendi istekleriyle seve seve yapmas gereken eyler bile, yasalarn zorlamasyla, zor kullanlarak yaptrlmaya allyor. Sima'nn uzun uzun anlatt buna benzer konulan Lara hi szn kesmeden dinledi. XVIII Yuri dndnde ok yorgundu. O sralarda on gnlk hafta sistemi uygulanyordu. Her hafta on gn saylyor ve alanlar on gnde bir izinli saylyorlard. O gn de onun izin gnyd. Yuri genelde izin gnlerini yatp dinlenerek geirmeye alrd. Bu ekilde az da olsa on gnlk yorgunluu zerinden atmaya alrd. Gene sedirin zerine uzanmt. Arada bir dalar gibi oluyor, sonra yeniden kendine geliyordu. O zaman da Sima'nn anlattklarn dinliyor, Sima tm bu anlattklarn Kolya Day'mm kitaplarndan renmi, bu ok ak. Ama gene de ok zeki ve ok yetenekli bir kz, diye dnyordu. Uyuyamayacan anlaynca kalkp pencerenin nne gitti. Bu odann penceresi de dieri gibi baheye bakyordu. Alacakaranlk kmt darda. Tam bir kar havas vard. Sokakta uumakta olan iki saksaan bir trl nereye konacaklarna karar veremiyordu. Yuri saksaanlarn uumasnn karn habercisi olduunu dnrken, bitiik odadan Sima'nn sylediklerini duydu. Saksaanlar uuuyor, onlarn uumas mektup ya da konuk geleceinin gstergesidir, diyordu. Aradan daha birka dakika gememiti ki Yuri'nin onarm olduu kap zili ald. Lara Yuri'nin bulunduu odadan geerek kapy amaya gitti. Gelen Sima'nn kzkardei Glaphira'yd. Yuri Lara'yla onun konumalarn duyuyordu. Buyrun, kardeinizi almaya m geldiniz? Hayr onun iin gelmedim ama birlikte dnebiliriz. Arkadanza bir mektup getirdim. Bir ara postanede altm iin bana verdiler. Kim bilir ka kiinin elinden gemi. Aylar nce Moskova'dan postaya verilmi. Adresi bulamadklarndan, sonunda bana sormaya karar vermiler. Ben tandm iin aldm mektubu. Bir kezinde onun san da kestimtim. Yuri nasl olduunu anlayamadan mektubu elinde buldu. Birka sayfaya yazlm uzun bir mektuptu; iyice kirlenmi, ayrca alp okunmutu da. Tonya'dan gelen bu mektubu okumaya baladnda kendinden gemi gibiydi. Yuryatin'de Lara'nn evinde olduunu da unutmutu. Sima gelip veda ettiinde ona gerekenleri sylemedi ama ne, ne yaptnn, ne de, ne sylediinin farkndayd. Tmyle bambaka bir dnyann insan gibi bir durumdayd. Tonya mektubunda yle diyordu: Yuri, haberin oldu mu bilmiyorum, bir kzmz oldu. Annenin ansna adm Masha koyduk. imdi sana daha baka bir konudan sz edeyim. Birok nl politikac, baz subaylar ve baz sa kanat partisi yesi profesrler, Milyukov, Kizevetler, Kuskova ve daha biroklar, Dayn Kolya, babam, amcan ve biz hep srgne gnderiliyoruz. Rusya dna sryorlar bizi. Amcam Nikolay Gromeko srgn edildii ve bizde onun akrabalar olduumuzdan srgn ediliyoruz. Senin bulunmadn bir srada byle bir eyle karlamamz daha da byk bir felaket. Her eye karn gene de Tanr'ya krediyorum. yle korkun bir dnemde yayoruz ki daha kts de olabilirdi. Burada olsaydn sen de bizimle gelirdin. Kim bilir nerelerdesin. Nerede olduunu bilmediim iin bu mektubu Antipova'nn adresine gnderiyorum. Nerede olduunu bulabilirse sana ulatracana inanyorum. Ailece bize veri/en Rusya 'dan ayrlma izni senin iin de geerli olur mu bilmiyorum. Ne olursa olsun yaadn ve bir gn yeniden bir araya geleceimiz konusundaki umudumu hi yitirmedim. Belki o zamana dein Rusya '-da da durum dzelir ve huzur iinde yaarz. Umarm sana da yurt dna kma izni verirler ve biz gene hep birlikte oluruz.

Ama bu ylesine byk bir mutluluk ki dorusu bunun gerekleebileceine inanamyorum. Tm sorunlar benim seni sevmeme karn, senin beni sevmemenden kaynaklanyor. Bunun nedenini, beni neden sevmediini anlayabilmek iin birilkte geirdiimiz her gn tek tek dndm. A-ma bir trl seni benden uzaklatran nedeni bulamadm. Sanyorum beni o insan deitiren, irkinletiren aynalardan bakarak gryorsun. Oysa ben seni o kadar ok seviyorum ki! Bunu bir bilsen! Sende iyi, kt, gzel, irkin ne varsa tmn seviyorum. Henz her ey kesinlemedi ama Paris'e gideceimizi sanyorum. Senin ocukken gittiin, babamn ve amcamn okuyup byd bu yerleri ben de greceim. Sasha ok byd. yle yakkl filan deil ama salkl ve gl biri olaca belli. Senden sz edildiinde hemen alamaya balyor ve bir trl susmak bilmiyor, ok duygulu bir ocuk. Babam sana ok selam sylyor ve gzlerinden pyor. Artk dayanamayacam. Alyorum, gzyalarm tutamyorum. Haydi Hoakal. Birbirimizden ayr dtk. Sen bilinmeyen, karanlk bir yaamla kar karyasn. Tanrdan sana yardmc olmasn diliyorum. Her zaman da dua edeceim senin skntlarla zorluklarla karlamaman iin. Seni hibir eyle sulamadm, sulamayacam. Yaantn nasl istersen o ekilde dzenle. Benim tek isteim senin mutlu olman, salkl olman. Urallar korkun bir yerdi ve bize de uursuz geldi Oradan ayrlmadan nce Larissa Fyodorovna yla da tantm. Yakndan tanma frsatn buldum onu. Her frsatta yardmma kotu. Lohusalm srasnda da ok yardm dokundu. ok iyi bir kadn ama onunla yaradllarmz da ok ters. Ben yaam ne kadar basitletirmek, sadeletirmek istiyorsam o da o kadar kartrmak, iinden klamaz bir duruma getirmek istiyor sanki Mektubuma burada son vermek zorundaym, nk birazdan almaya gelecekler. Tanr yardmcmz olsun. Oh Yuri, sevgilim, Yuri, akm, kocam, ocuklarmn babas. Ne oluyor bize? Bu bamza gelenler ne? Birbirimizi bir daha asla gremeyeceiz. Sonunda bunlar syleme gcn de buldum kendimde. Bunun ne demek oludu-nu anlyor musun? Sanki beni lme gtryorlar gibi acele etmemi istiyorlar. Yuri, Yuri sevgilim. Yuri ban kaldrd. Gzleri kurumutu sanki. Duyduu ac nedeniyle gzleri bo bo bakyor, hibir eyi gremiyordu. evresinde olan hibir eyin farknda deildi. iddetli bir kar balamt darda. Rzgrn savurduu kar taneleri bir eye yetimek iin acele ediyor gibiydi. Yuri darya bakyordu ama dardaki hibir eyi grmyordu. Tonya'nn mektubunu okumaya devam ediyordu sanki. Farknda olmakszn bir lk att. Ellerini gsne gtrd. Baylmak zere olduunu farketti. Sendeleyerek sedire doru bir iki adm att ve kendinden geerek yere yuvarland. Scanned by hlecter ON DRDNC BLM

YENDEN VARYKNO I K iyiden iyiye bastrmt. Yuri hastaneden dnerken kar lapa lapa yayordu. Onu holde Lara karlad. Byk bir aknlk iindeydi. Endieli bir sesle Komarovsky geldi, burada, dedi. Nerede? Burada, yani evde mi? Evde deil elbette. Bu sabah urad. Akam yeniden geleceini syledi. Gelmek zeredir. Seninle konumak istiyormu. Neden gelmi? Vallahi sylediklerini pek anlayamadm. Uzak Dou'ya gidiyormu ve srf bizi grmek iin buraya uram. Senin, benim ve Pasha'nn yaam tehlikedeymi. En ok da Pasha iin yapm bunu. Bizi kurtarabilecek tek kii kendisiymi, tabii sylediklerini dinlersek.

Ben gidiyorum. Bu herifin yzn grmek istemiyorum. Lara alayarak kendini yere, Yuri'nin ayaklar dibine att ve dizlerine sarlmak istedi ama Yuri buna izin vermedi. Bir yandan da yalvaryordu: Yalvarrm gitme. Hatrm iin gitme. Onunla yalnz kalmaktan korktuumu sanma. Ondan ylesine nefret ediyorum ki. Ne olur onunla yalnz kalmama izin verme. Benim iin ikence olur bu. Hem sonra ok becerikli bir adamdr bu. Bakarsn gerekten de bize yarar dokunur. Ondan ne kadar tiksindiini de biliyorum ama gene de ltfen duygularn bastr, benimle kal. Neyin var sevgilim? Bu kadar zlme. Kendine gel biraz. Yerlerde srnme yavrum, bak buradaym, bir yere de gitmeyeceim. mrn boyunca sana korku vermi bu zppe herif. Bu kadar korkmana gerek yok. stersen onu seve seve ldrrm! Yarm saat kadar sonra ortalk iyice kararmt. Alt aydr tm fare deliklerini kapatmlard. Yuri dikkatli davranarak yenilerinin almasna izin vermiyordu. Evde gene fare vard ama bulduklar bir kedi de srekli av peinde koarak onlarn hareketlerini iyice kstlamt. Komarovsky'yi yemek odas olarak kullandklar salonda karlamay kararlatrmlard. Onu bekledikleri srada Lara masann zerine birka dilim bayat ekmek ve kaynam patates koydu. Meeden yaplm geni ve ar bir masayla bir bfe salonun eyalaryd. Masann zerinde seyyar masa lambas olarak kullandklar, hintya iesine batrlm bir fitil yanyordu. Biraz sonra st ba kar iinde karanlklarn iinden Komarovsky kp geldi. Her taraf kar iinde kalmt. By ve yeni brakm olduu sakal bile karla dolmutu. Bu durumuyla da bir palyaoyu andryordu. Ceketi ve yelei yepyeniydi. izgli pantolonu da dzgn bir ekilde tylyd. Merhabalamadan nce cebinden kard bir tarakla salarn tarad, byn ve sakaln dzeltti. Mendiliyle de kurulandktan sonra yapmack bir tavrla sa elini Lara'ya, sol elini de Yuri'ye uzatt. Yuri'ye, Sizinle iki dost gibi kabul edelim kendimizi, dedi. belki bilmiyorsunuzdur, babanzla ok yakndm. ok iyi arkadatk onunla. Benim kollarmda ld o. Ona benzer yanlarnz var m diye bakyorum ama pek bir benzerlik gremiyorum. O ok canl ve heyecanl bir insand. Siz daha ok annenize ekmi olmalsnz. O kendi halinde sakin ve hayalci bir kadnd. Sizi dinlememi Larissa Fyodorovna istedi benden. Sylediine gre benimle konuacanz eyler varm. Onu kramadm iin sizinle konuuyorum. Bana kalsa sizinle tanmay dnyada istemezdim. Bir an nce asl konuya gelelim. Bizden ne istiyorsunuz? yle biraz durun da nce bir merhaba diyeyim size ocuklar. kinizi de grdme ok sevindim. Birbirinize ok yakmasnz. ylesine birbirine denk bir iftsiniz ki. Sznz keseceim. Ltfen sizi ilgilendirmeyen konulara girmeyin. Ne sizin sevginize, ne de yaknlnza gereksinimimiz var. Biraz ileri gidiyorsunuz. Byle kzacak ne var deilkanl. Demek ki ben yanlmm. Tpk babanz gibisiniz siz de. O da sizin gibi hemen parlard. E-vet ocuklar, size en iyi dileklerimi sunmaya geldim. Yalnz bu ocuklar lafn gerek anlamda kullanyorum. Gerekten de ocuk gibisiniz. Olup bitenler hakknda hibir bilginiz yok. Buraya geldiim iki gn iinde hakknizda ok geni bilgi topladm. Hemen harekete gemezseniz gnleriniz sayl. Hatta yaamnz bile tehlikede. Gerekten de yrtlmekte olan komnist ynetime ayak uydurmak ok g ama sizin kadar aktan cephe alan da yok. Tehlikeyi neden bu kadar grmezlikten geliyorsunuz? Bu ekilde davranmakla elinize ne geecek? Buraya Moskova'dan gelen ve sizi ok yakndan tanyan Tiverzin ve Antipov yoldalarn size nasl di bilediklerini bir bilseniz! Ama elbetteki siz de erkeksiniz Yuri Andreyevi, istediiniz gibi davranmakta zgrsnz. Bir aptal gibi davranp yaamnz tehlikeye atmaya kim ne diyebilir ki? Fakat Larissa Fyodorovna sizin gibi davranamaz. nk o bir annedir. ocuunu da dnmek zorundadr. Bu ocuun geleceini tehlikeye atacak davranlarda bulunamaz. Sabahtan leye kadar ona durumu aklamaya altm ama beni hi dinlemedi. Bari siz ona anlatmaya aln. Kznn yaamyla oynamaya hakk yok. Beni dinlemesi gerek.

Yaamn boyunca dncelerimi kimseye zorla kabul ettirmeye almadm. Bunu yaknlarma hi yapmam. Larissa Fyodorovna diledii gibi davranmakta zgrdr. Sizi dinleyip dinlememesi yalnzca kendisini ilgilendirir. Sonra sizin neden sz ettiinizi, ileri srdnz dncelerin de neler olduunu bilmiyorum. Gittike daha fazla babanz anmsatyorsunuz bana. En az onun kadar inatsnz ama ben gene de anlatacam. Anlatacakla-rmsa hem kark hem de uzun srecek, onun iin ltfen szm kesmeden dinleyin beni. Hkmetin st kesiminde byk deiiklikler olacak. Bunu ok gvenilir bir kaynaktan rendim. Daha demokratik bir ynetim oluturmak istiyorlar. Bunun iinde anti-komnistlerle uraan mahkemeleri kaldracaklar. Ancak o zamana kadar geecek ksa bir sre iinde de daha zalimce davranacaklar. Dzen kartlarn daha sert ekilde cezalandracaklar. Bunun iin ellerinde listeler var. Listenin banda da siz varsnz. Yuri Andreyevi. Bu konuda ok ciddiyim, nk listeyi gzlerimle grdm. Vakit ge olmadan bir eyler yapp cannz kurtarmalsnz. Bu anlattklarm asl konuya girmek iindi. imdi beni daha dikkatli dinleyin. u sralarda Byk Okyanus kylarnda Geici Hkmete bal kalm kuvvetlerin birletirilmesine allyor. Duma yesi baz milletvekilleriyle, aralarnda i adamlar ve tccarlarn da bulunduu baz nemli kiiler o blgede toplanyorlar. Amalar bir Uzak Dou Cumhuriyeti kurmak. Moskova hkmeti byle bir eye imdilik gz yumuyor. D Dnya'yla aralarnda oluacak byle bir tampon blgenin kurulmas onlarn da iine geliyor. Ayrca kurulacak bu yeni Cumhuriyet hkmetinde komnistler de grev alacak. Hatta bu hkmetin bakanlarnn en az yars onlardan oluacak. Sras gelince iktidari tmyle ellerine almak iin bu kadarn yeterli buluyorlar. Plan u anda tasar halinde ama baar salarsa biraz rahat nefes alabiliriz. Devrimden nce Merkulovlarn ve Arkharov Kardeler'in ilerine bakyordum. Vladivostok'ta bunlarn dnda ilerine baktm baz bankalar ve irketler de vard. Beni tandklarndan yeni kurulacak hkmette Adalet Bakan olmam istediler. neriyi gizli yaptlar ama komnistler bu durumu olumlu karladklarn hissettirmiler. Ben de bu neriyi kabul ettim. imdi de oraya gidiyorum. Aslnda tm bunlar Sovyet Hkmeti'nin rzasyla oluyor. Ancak bunu ak ak konumak da doru deil. Sizi ve Larissa Fyodorovna'y da yanma alabilirim. Oradan kolaylkla bir ara bulur ve Avrupa'ya ailenizin yanna gidebilirsiniz. Ailenizin Rusya'dan srgn edildiini biliyorsunuz deil mi? ok nemli bir olay oldu gidileri. Moskova'da hl bundan sz ediliyor. Strelni-kov'u kurtaracama ilikin Larissa Fyodorovna'ya sz verdim. Moskova'nn tand bir hkmetin temsilcisi olarak onu Dou Sibirya'da arayabilir ve bulduumda da bizim tarafa gvenlik iinde gemesini salayabilirim. Ancak Moskova'nn elinden kur-tulamazsa daha sonra komnistlerin nem verdii kiilerle takas yaparz. Lara sylenenlerin anlamn tam anlamyla kavrayamamt. Komarovsky'yi doru drst izleyememiti. Konu Pasha ve Yuri' yle ilgili bir noktaya gelince tm dikkatini konuulanlara verdi. Yuri'ye biraz da kzararak, Gryorsun ya sevgilim konu senin iin ve Pasha iin ne kadar nemli, dedi. Ne kadar abuk inanyorsun yavrum. Bu anlatlanlar tmyle laftan ibaret. Ortada henz gereklemi bir ey yok. Ko-marovsky elbette ki bizi bile bile tehlikeye atmaz. Ama tm anlatlanlar buz zerine yaz yazmaya benziyor. Bay Komarovsky kendi adma unlar sylemek istiyorum size; durumuma gsterdiiniz ilgi iin size teekkr ederim. Ancak ilerimin zmn size brakmam bekleyemezsiniz benden. Strelnikov'un durumuysa daha ok Lara'y ilgilendiriyor. Onun durumu bir kez daha deerlendirmesi iyi olur elbette. Lara, Bana gre sorun onunla gidip gitmemekte. Bizim buna karar vermemiz gerekiyor. ok iyi biliyorsun ki ben sensiz hibir yere gitmem. Komarovsky Yuri'nin hastaneden getirdii alkol suyla kartrarak iiyor, ara sra da halanm patateslerden yiyordu. Yava yava sarho oluyordu. II Zaman olduka ilerlemiti. Fitili birka kez tazelediler. Fitil arada bir czrtlar kararak iyice alevler sayor, ortal aydnlatyordu. Sonra yeniden normale dnyor lo bir k

yayyordu. Lara'yla Yuri hem bir an nce yalnz kalp durumlarn gzden geirmek, hem de uyumak istiyorlard. kisinin de iyice uykusu gelmiti. Komarovsky'nin gitmesini bekliyorlard ama onun da gitmeye hi niyeti yoktu. Onun orada bulunmas ikisinin de ruhlarnn sklmasna neden olmutu. Komarovsky'se onlarn yzne deil de balarnn zerindeki herhangi bir noktaya bakyor, uykulu bir sesle durmadan konuuyordu. imdi zerinde srarla durduu konu Uzak Dou'ydu. kisinin de onu dinledikleri yoktu. Konuyu batan dinlemedikleri iin imdi dinlemek hi ilerine gelmiyordu. Onun hep ayn tonda durmadan konumas sonunda Lara'nn sinirlerini bozdu. Sonunda kararl bir tavrla ve hi ho olmayan bir ifadeyle: Artk ok ge oldu. Benim uyku saatim geldi. zninizle yatacam, dedi. Byle ge bir saatte beni kap dar etmek nezaketsizliini gster-miyeceksiniz herhalde? Zaten gideceim yeri bulabileceim de kukulu. Hem her taraf ok karanlk, hem de burann yabanc-sym. Bu kadar uzun sre oturacanza banzn aresine baksay-dnz ya. Sizden bu kadar uzun sre oturmanz isteyen oldu mu? Bana kar neden bu kadar kat davranyorsunuz? Burada kalacak yerim olup olmadn bile sormadnz bana. Bu durum beni hi ilgilendirmiyor. Kendi banzn aresine bakabilecek bir insansnz. Eer burada gecelemek istiyorsanz sizi Katya'yla birlikte kaldm odaya alamam. Dier odalardaysa fare dolu. Ben farelerden korkmam. O zaman siz bilirsiniz. III Lara, sevgilim, neyin var senin? Birka gecedir uyumuyor, yemek yemiyorsun. Hi konumadan tpk bir hayalet gibi dolayorsun. Ne dndn bilmiyorum ama kendini bu lde koyvermen doru deil. Hastanenin bekisi Izot geldi gene. Alt kattaki amarcyla ii piirmi. Geerken bana da uramadan edememi. Bana, 'Se-ninkinin durumu ok kt, bugn yarn tutuklayacaklar onu, sonra da sra sana gelecek,' dedi. Tm bunlar Yrtme Komitesinde bulunan bir yaknndan renmi. Bunlar duyunca ne yapacam ardm. Yuri, Syledikleri doru, dedi. her an tutuklanabilirim. Ortadan kaybolmann tam zamandr imdi. Tm sorun nereye gideceimizde. Moskova'ya gidemeyiz, bunu hi dnmeyelim. nk byle bir yolculuk iin gerekli hazrlklar dikkat ekmeden yapamayz. Kimseye sezdirmeden ortadan kaybolmak konusunda seninle ayn dncedeyim. Neden Varkykino'ya gitmiyoruz? Kimsenin dikkatini ekmeden bunu baarabiliriz sanyorum. Bir iki hafta, hatta bir ay kadar kalr kendimizi unuttururuz. ok teekkr ederim sana sevgilim. Aslnda Varykino'ya gitmeyi hi istemediini biliyorum. Oraya gidersek sizin eski evde kalamayz, bunun senin iin ne kadar zor bir ey olacan ok iyi biliyorum. Bo odalar ve her keye ilikin anlarn, karlatrmalarn seni ne kadar zeceini bilmez miyim? Senden byle bir eyi nasl isteyebilirim. Hem zaten orada oturmak mmkn deil. Bir zamanlar oturduunuz o ev- yle bir duruma gelmi ki yeniden oturulacak bir duruma getirilmesi neredeyse olanaksz. Ben Mikulitsinlerin evinde kalrz diye dnmtm. Ne kadar ince dncelisin sevgilim. Sylediklerin ok doru eyler, bunun iin minnettarm sana. Yalnz hep aklmda olan bir eyi sormak istiyorum sana. Komarovsky'ye ne oldu? Hl burada m? Kavga edip, kap dar ettiimizden bu yana kendisinden ses kmad. Gitti mi yoksa? Benim de haberim yok, ayrca beni ilgilendirmiyor da. Neden soruyorsun onu, ne yapacaksn? Dnyorum da onun bize yapt neriyi gerekttii ekilde deerlendirmedik diyorum kendi kendime. kimizin durumu birbirinden ok farkl. Bir annesin sen. Kznn gvenliini, geleceini dnmek zorundasn. Benimle birlikte kendini tehlikeye atmaya hakkn yok. Varykino'ya gitme konusuna gelince: Kn ortasnda yiyecei ve hibir umudu olmadan oraya yrmek delilikten baka bir ey deil. Ancak delilikten baka yapacak eyimiz kalmadysa onu da yapalm. Samdevyatov'dan biraz un ve patates alalm dn olarak. Bir de at alrz. Tabii bize gvenini sryorsa. Kendisine bizi ziyarete

gelmemesini syleriz. Ancak ata gereksinim duyduu zaman gelip alsn. Bylece bir sre seninle babaa kalrz. Ormandan aa keserek yakacak iini zmleyebiliriz. Yalnz orada oduna gereksinimimiz ok olur. Tutumlu bir ev kadnnn bir ylda yakaca odunu biz orada bir haftada tketebiliriz. Sama sapan eyler de konutuum iin bala beni ltfen. Hibir hayale kaplmadan, sakin bir ekilde konumalyz seninle. Zaten yapabileceimiz baka ey de yok sanyorum. Senin nasl dndn bilmiyorum, bana gre lm kapmzda. Sayl gnlerimiz var. Biz de bugnleri en iyi ekilde deerlendirelim. Birbirimizden ayrlmadan nce son kez birlikte olalalm. Sevdiimiz, holandmz her eyle, ilerisi iin beslediimiz umutlarmzla, dncelerimizle, birbirimizle vedalaalm. Sessiz sakin, huzur dolu gecelerimizde birbirimize sylediimiz ak dolu, tatl, gzel szleri yineleyelim. Savata, imdi de" yaantmn sonlarnda karma kman, yanmda olman bir rastlant deil. Sen benim meleimsin sevgilim. ok nceleri iddetli bir k gecesi o otel odasnda karma ktnda da gene imdiki gibi gzel ve ekiciydin. O gece siyah okul nlnle otel odasnn blmesi arkasnda da gene imdiki gibiydin. O zaman da imdiki gibi bam dndrmtn. Sonralar hep o zaman iime ektiin frtnay tanmlamaya, adlandrmaya altm. Hakknda hibir bilgim yoktu ama unu ok iyi anlamtm. Sen ince, narin bir kzdn ama varln dnyann en gzel kadnyla doluydu. ylesine elektrikli bir yapn vard ki, yaklap sana parmamla dokunduumda akacak bir kvlcmn tm oday aydnlatacan dnmtm. Bu kvlcm o anda beni ldrmese bile tm yaantm boyunca srecek bir mknatslanmaya neden olabilirdi. Neredeyse alayacak bir duruma gelmitim. Ac duyuyordum. Kk bir kz olduun iin sana, ocuk olduum iin de kendime acyordum. aknlkla yle dnyordum: Sevmek bylesine ac verici bir eyse, bu acya neden olan, kaynak olan kadn, kimbilir kendisi nasl ac duyuyordur? te sana tm duygularm anlattm. Bu kadar bile insan ldrtmaya yeter. Zaten neredeyse ldrmak zereyim ben de. Lara soyunmadan, iki bklm bir ekilde yatan kenarna uzanmt. zerine bir al rtmt. Hasta gibiydi. Yuri de yatan kenarndaki sandalyede oturmu ara sra durarak bunlar anlatmt. O anlatrken arada dirseklerinin zerinde dorularak akn bir halde Yuri'ye bakmt. Aladnn farknda bile olmadan gzyalar dkyordu. Sevin ve mutluluk gzyalaryd bunlar. Sonunda yataktan uzanarak kollarn onun boynuna dolad. Fsldar gibi bir sesle, Yuri sevgilim, dedi. Ne kadar zekisin. Her eyi ne kadar gzel anlyorsun ve seziyorsun. Sen benim her eyimsin. Seni ne kadar sevdiimi ve ne kadar mutlu olduumu bir bilsen. Buradan gidelim sevgilim Varykino'ya gidelim. Oraya gidince sana syleyeceim bir ey var. Yuri, Galiba gebe kaldn sanyor ama yanlm da olabilir, diye dnd. Ne syleyeceini biliyorum, dedi. IV Kapkara bulutlarn her taraf kaplad bir sabah ayrldlar Yuryatin'den. Hafta aras birgn olduu iin herkes iine gidiyordu. Sk sk tandklar kimselerle karlayorlard. Bahelerinde kuyusu olmayan baz insanlar kavaklarda bulunan eme balarnda kuyruklar oluturmu su almaya alyordu. Kovalarn ve onlar tamak iin kullanlan ular engelli srklar ayaklarnn yanlarna koymulard. Samdevyatov'dan aldklar at ok hzl gittiinden Yuri ikide bir dizginleri ekerek yavalatyordu onu. Bindikleri kzak zaman zaman yoldan karak kaldrmlarn kenarlarna ya da sokak lambalarnn direklerine arpyordu. Yolda yrmekte olan Samdevyatov'un yanndan ona selam bile vermeden getiler. Biraz daha ilerdeyse bu kez Komarovsky'le karlatlar. Demek ki hl Yuryatin'i terketmemi, diye dndler. Onun yanndan da selamlamadan getiler. Sokan kar tarafnda Glasha Tuntseva'yla karlatlar. Ne kadar yalanc insanlar var, dedi onlara. Sizin dn gittiinizi sylyorlard. Patates almaya m gidiyorsunuz? Ona iaretle bir eyler anlatmaya altlar. Fakat Glasha anlamadn syleyince el sallayarak veda ettiler kendisine.

Yolda yalnzca Sima'yla karlatklarnda durdular. O srada bir yokuun banda olduklar iin durmalar bir hayli zor olmutu. Sima allarla, atklarla sk skya sarnmt. Bu yzden dimdik, kalnca bir kt andryordu. Yanlarna gelip iyi yolculuklar diledi Yuri'ye Dndnzde sizinle konuacaklarm var, dedi. Sonunda kentin dna ktlar. Yuri bu yoldan pek ok kez gemiti ama daha ok baharda ve yazn getiinden, imdiki durumunu tanmakta glk ekiyordu. Yiyecek ve dier eyalarnn bulunduu uvallar kzan nndeki samanlarn altna koymular ve gzelce balamlard. Yuri kza bazen kyller gibi iine melerek kullanyordu. Bazen de Samdevyatov'un kendisine verdii izmelerle smscak olan ayaklarn kzan dna sarktyor, kendisi de kzan kenarna oturuyordu. leden sonra, kn oka olduu gibi hava kararnca akam oluyor sandlar. Yuri geciktikleri endiesiyle at insafszca krbalamaya balad. Hayvan bir ok gibi ileriye doru frlad. Kzak ukurlara girip ktka, denizde dalgalarn etkisiyle inip kalkan bir sandal andryordu. Katya'yla Lara krk ceketlerinin iinde bzlmlerdi. Kmldayacak durumda deillerdi. Kzak dnemelere geldiinde ya da ukurlara rastladnda sarsntnn etkisiyle kzan kenarlarna arpyor, ndeki samanlarn iine yuvarlanyor, sonra da durumlarna katla katla glyorlard. Kentin dna ktklarnda Yuri, Size Partizanlar'n beni kard yeri de gstereceim, demiti. Ama bunu gerekletiremedi. nk yaan kar her taraf birbirine benzer bir duruma getirmiti. evresini tanyamyordu. Karanln kmeye balad bir srada Varkykino'ya ulatlar. nce Jivagolarn bir ara oturduu evin nnde durdular. Bir hrsz gibi ieriye girdiler. Gece bastrmak zere olduundan, ierisi iyice karanlkt. Evin ne kadar harap bir duruma geldiini anlayamadlar. Her eye karn baz eyalar salam kalmt. Eyadan baka bir ey de yoktu. Ailesi giderken yanlarnda bulunamadndan yanlarna neler aldklarn, geride neler braktklarn anlayamadlar. Lara, abuk olmalyz, neredeyse gece olacak, dedi. Dnecek zamanmz yok. Eer burada kalacaksak at ahra koymal, iyiyecekleri de varendaya tamalyz. Ben oday temizler, dzene sokarm. Daha nce de sylediim gibi burada kalmak istemiyorum ama. Burda kalmak sana ac verecektir. Sana ac verecek her ey bana da ac verir. Yatak odanz buras myd? Ama hayr, buras olamaz. Buras bir ocuk odas. te bu olunun karyolas, yanlmyorsam eer. Ama Katya iin ok kk. Pencereleri salam. Duvarlar da salam. Soba da ok gzel bir ey. Geen geldiimde de en ok houma giden bu soba olmutu. Burada kalmamz istersen, ben istemesem de isteine uyabilirim. Ne diyorsun sen? Hemen almaya balayalm m? nce sobay yakmamz gerekir. Bol bol oduna gereksinimimiz olacak. En azndan birka gn hi sndrmeden yakmamz gerekecek sobay. Ama sen niin hi konumuyorsun? Neyin var sevgilim? Bir dakika Lara. Bir eyim yok. Kusuruma bakma. Mikulit-sinlerin evine baksak daha iyi olur sanyorum. Yollarna devam ettiler. V Mikulitsinler'in evinin kapsnda bir asma kilit vard. Yuri uzun uzun uratktan ve kapy da biraz zedeledikten sonra kilidi skt. Dier eve girdikleri gibi girdiler bu eve de. Krklerini, kalpaklarn, apkalarn bile karmamlard. Evin i ksmlar, hele hele Mikulitsin'in alma odas tertemizdi. arp kalmlard bu durum karsnda. Son zamanlara kadar biri ya da birileri kalmt burada. Mikulitsinler miydi acaba? Peki ama nereye gitmilerdi imdi? Hem giderken neden kapya asma kilit koymulard? Neden kilitlememilerdi? Ayrca Mikulitsinler olsa odalarn tmn kullanrlard. Dolaysyla evin her taraf temiz ve dzenli olurdu. Tm gstergeler orada birinin yaadn gsteriyordu. Ne Yuri, ne de Lara uzun sre bu konuyu dnmediler. O sralarda kendilerine ait olmayan evlerde oturmak, sahibi bulunmayan evlerin talan edilmesi sradan olaylard. Merak edilecek bir ey deildi bu durum. kisi bu kiinin kaak bir Beyaz subay olabilecei dncesinde birletiler. Bir daha gelecek olursa aramzda bir anlama yapar, birlikte kalrz burada dediler.

Yuri daha nce olduu gibi; alma odasnn gzellii ve pencerenin nnde insan almaya arr gibi duran geni ve rahat masann karsnda kalakald. Avluda ambara bitiik bir ahr vard. Yuri at buraya balamak istiyordu ama kap kilitliydi. Kilidi krmaktansa at ambara balamann daha uygun olacan dnd. At sulayp yemini verdi. O gece hi soyunmadan zerlerindeki krklere sarnarak yattlar. Yaadklar heyecan ve ektikleri yorgunluk nedeniyle yatar yatmaz uyumulard. Rahat ve derin bir uyku ektiler. VI Ertesi sabah erkenden uyandlar. Kalktklarndan itibaren Yuri'nin gzleri ve akl gene pencerenin nndeki masaya taklmt. Parmaklarn bir kant almt sanki. Bu kant, ancak kda kaleme dokunduunda, yeniden yazmaya baladnda geecekti. Kendi kendine bir karar verdi. Gndz evdeki ilere yardm edecek ve ancak Lara'yla Katya uyuduktan sonra yeniden yazmaya balayacakt. Yazmak bir tutku gibi tm benliini kaplamt. Bir an nce akam olmasndan baka istei yoktu. Lara'nn sesiyle dncelerinden syrld. Bir ey mi yapyorsun Yuri? in mi var? Hayr, sobay yakyorum. Bir ey mi syleyecektin? amarlar ykamak iin tekne gerekli bana. Sobay byle yakarsak, odunlar gnde bitiririz. Ben gidip bizim eski evin odunluuna da bakaym. Belki orada da biraz bir eyler buluruz. Sen tekne istemitin benden deil mi? Sanki bir yerde gzme iliti ama nerede? Ben de grdm ama yerini anmsayamyorum. lgisiz bir yerde grm olmalym. Yoksa yerini unutmazdm. Neyse bo ver, kafan takma. imdi su stp yerleri temizleyeceim. Artan suyla da amarlar ykayacam. Sen de amarlarn ver. Tm ilerimizi tamamladktan sonra akama da biz kendimiz ykanrz. Teekkr ederim Lara, imdi amarlarm getiririm. stein zerine pencerelerin arkalarnda bulunan ar mobilyalar kenarlara ektim. Sobay iyice tututurduktan sonra ekmecelerin ve raflarn tmn aratracam. imdiye dein; sabun, kibrit, kalem, kt, mrekkep, kurunkalem gibi gerekli pek ok ey buldum. Masann stndeki lambada da yar yarya gazla dolu. Miku-Iitsinler'in yakacak gaz yoktu. Bunu ok iyi biliyorum. Gazn baka bir yerden getirildiine eminim. Ne kadar anslyz; tm bunlar gizemli konuun olmal. yi ama biz neden bu kadar gevezelik yapyoruz? Yaplacak pek ok iimiz var oysa. Bak su kaynad, tayor bile. Elleri kollar dolu bir ekilde saa sola kouturmaya baladlar. Birbirlerine, zaman zaman da ortalkta dolaan Katya'ya arpyorlard. Katya onlarn pelerinde koturuyor, souktan ve mekten yakmyordu. Yuri, Zavall ocuklar, dedi kendi kendine. Srgn yaantmzn asl kurbanlar. Sonra da yksek sesle Katya'ya seslendi. Hadi bakalm. Artk meye son. Grmyor musun sobann nasl yandn? Bak kpkrmz oldu. Soba scak olabilir ama ben yorum. O zaman akama kadar beklemek zorundasn hayatm. Annen seni ykayacak akama ben de byk bir ate yakarm. imdilik bunlarla oyalan bakalm. Yuri Liberius'un odasnda bulduu kimi krlm, kimi sapasalam birok oyuncak getirmiti Katya'ya. Bunlarn arasnda; trenler, otomobiller, ev yapmaya yarayan tahtadan paralar vard. Katya kendisi byk bir insanm gibi Yuri'nin karsna dikildi, Bunlarla ne yapmam istiyorsunuz benden? Bunlarn hepsi de ocuk oyunca. Ben ocuk muyum? Hem bunlar benim deil ki, baka birine ait. Bunlar syleyen Katya az sonra halnn ortasna oturmu, yannda getirdii bebei Nina iin tahtalardan bir ev yapmaya koyulmutu. Buras daha nce kald bakalarna ait evlerden ok daha gzel bir yerdi. Gerek bir ev havas tayordu. Lara mutfaktan kzn seyrediyor ve bir yandan da dnyordu. u ocuktaki yuva zlemine bak. Nasl da kendini gsteriyor hemen. Hibir ey dzenli yaama isteini ldremiyor. ocuklar bizden ok daha farkl. Gerekler onlar korkutamyor. Ya biz gereklerden ne kadar uzak yayoruz. Sevdiklerimizi aldatyoruz, hi benimsemediimiz eyleri vyoruz, anlamadmz birok eyi de hemen kabullenebiliyoruz.

O srada ieriye giren Yuri, te sana tekne, dedi. gerekten de asl yerinde deildi, onun iin bulamyorduk. Kapnn yannda tavan akan yerin altna koymular. Sanyorum geen sonbahardan beri orada duruyor. VII Lara yanlarnda getirdikleri yiyeceklerle kendilerine gn rahat rahat yetecek yemek yapmt. Hem de uzun sredir yemedikleri trden yemeklerdi bunlar. Patatesli orba ve patatesli kuzu kzartmas. Katya doymak bilmez gibiydi. Sevinle, kahkahalar atarak durmadan yiyordu. Karn iyice doyup scaktan da geveyince, annesinin alna sarnp sedirin zerine uzand. Ksa sre sonra da ml ml uyumaya balad. Lara da yorgunluun ve scan etkisiyle iyice gevemiti, sofray toplamak iin hi acele etmiyordu. Yapt yemeklerin beenilmesi de ok houna gitmiti. Katya'nn iyice uyuduunu grnce, Boa gitmeyeceini bilsem bir kle gibi alabilirim. almaktan hi kanmam. Dnceye dalmam nle, bana cesaret ver. Buraya yalnzca bir arada olabilmek iin geldik. Bana srekli bunu anmsat. Yoksa aslnda bir bakasnn evini igal ettik biz. Gelip ieri girdik, kendi evimizmi gibi oturuyoruz. Bir oyun oynuyor gibiyiz. Gerek yaamn bu olmadn, burada geici olarak bulunduumuzu dnmemek iin de deliler gibi alyoruz. Ev de sanki bir ev deil de bir tiyatro sahnesi. Tmyle bir oyun bu. Biz de bu oyunu oynamak iin buraya geldik. Buraya gelmemiz konusunda srar eden sen deil miydin sevgilim? Bunu kabul etmemek iin seninle ne kadar mcadele ettiimi biliyorsun. Lara hi sesini karmadan kendisine bakarken Yuri konumasn srdrd: Lara, sevgilim! Ltfen salkl bir ekilde dn. Geri dnmemiz iin henz vakit gemi deil. Komarovsky'nin nerisini iyice dnmen gerektii konusunda seni uyarmtm. stersen yarn Yuryatin'e dnebiliriz. Komarovsky hl orada. Gidip onunla durumu yeniden deerlendirebiliriz. Nasl olsa yanmzda at da var. Yuri biz buraya gelmekle saklandmz sanyoruz. Aslnda Yuryatin'de kalsaydk da bu kadar saklanabilirdik. Ben kendimizi burada hi de gvencede hissetmiyorum. Eer kurtulmak istiyorsak bunu bilinli bir ekilde ve bir plana gre yamalyz. Komarovsky sevimsiz, iren bir insandr ama aptal deildir. Kula delik ve mantkl bir insandr. Biraz dnecek olursak, hibir yerde bu lde tehlike iinde olmadmz anlarz. Issz bir yerde yapayalnzz. Bir gece kar frtnas ksa burada kapanp kalrz. Sonra burada kalan adam bir haydutsa ve birgn geri gelirse? Ya bu adam bir de silahlysa ve hepimizi kesse kimin haberi olur? Silahn var m senin? Yok deil mi? En fazla huzursuz olduum konulardan biri de senin bu kaygszln. Bana da aladn bunu. Salkl bir ekilde dnemiyorum. Peki-ama imdi senin istediin nedir? Ne yapmam istiyorsun benden? Ne istediimi ben de bilemiyorum. Gz kapal bir ekilde balym sana. Klen gibiyim senin. Nereye gidersen peinden geliyorum. Alamaya balayan Lara, bunu nlemeye alarak Yuri'nin boynuna sarld. Durumlarmz ayn deil sevgilim, dedi. Senin kanatlarn var. Bu kanatlarla bulutlarn tesine uar gibisin. Bense kadnm, kanatlarm yerde ocuumun stne ap onu korumak iin kullanmalym. Ben senin gibi uamam. Syledikleri Yuri'nin ok houna gitmiti ama bunu belli etmemeye alt. Duygulandn gstermek istemiyordu. Yaadmz hayatn ekilir bir yan olmadn ben de kabul ediyorum. Bu konuda ok haklsn. Ancak bunun byle olmasn biz istemedik ki. Koullar bizi buna zorluyor. Ne dnyorum biliyor musun? Samdevyatov'la anlasak. Alt ay kadar bir sre bize baksa. Karlnda yazacam bir kitab veririm ona. ster edebi bir kitap, ister tp kitab. Ya da dnya klasiklerinden bir kitap eviririm. Yabanc dilleri iyi bilirim. Geenlerde Petersburg'daki bir yaynevinin ilann grmtm gazetede. Bu tr eviri yaptlar yaynlyormu. Bu ekilde para kazanabileceime inanyorum. Hem byle bir alma her zaman yapmay istediim ve zevkle yapacam bir alma olurdu. Ben de benzer eyler dnyordum. Ama burada o kadar uzun sre rahatsz edilmeden kalabileceimizi hi sanmyorum, tersine yaknda ok uzaklara gideceimizi sanyorum.

Byle bir duygu var iimde. Burada kaldmz srece akamlar oturup bana imdiye kadar anlattklarn yazarsan hi fena olmaz. Bir ounu unutmusundur. Eer aklndakileri yazmasan bir sre sonra onlar da unutabilirsin. VIII O akam bol su stp banyo yaptlar. Lara Katya'y ykayp kuruladktan sonra yatrmt. Tertemiz ykanm olan Yuri de masaya oturmu kendini huzur nde hissediyordu. Lara salarn bir havluyla sarmalam bornozunun iinde mis gibi kokuyordu. Bir sre oyalanp bir sre de uyur gibi yaptktan sonra, gece saat bire doru gerekten uyudu. Kedisinin ve Katya'nn dantelli, bembeyaz gecelikleri tertemiz yatak araflar zerinde prl prl parlyordu. Her eyin skntsnn ekildii byle bir dnemde bile Lara, ne yapp ediyor her eyi tertemiz tutmay beceriyordu. Yuri'nin evresinde derin bir sesizlik hkm sryordu. Bu sessizlikten mutluluk ve huzur duyuyordu. Masann zerindeki lamba tatl bir kla oday aydnlatyordu. Bitiik odaya geip karanlkta darya bakt. Her taraf buz tutmutu. Yusyuvarlak bir ay karlarla kapl ovay aydnlatmt. Bu souk k gecesinin ay altndaki gzellii anlatlr gibi deildi. Yrei huzur dolu bir ekilde odaya dnd ve yazmaya balad. Kalemi kt zerinde su gibi akp gidiyordu. Arada bir duruyor, yazdklarn dnyor, bazen de ban kaldrp bembeyaz yastklar zerinde yatan Katya'yla Lara'n yzlerine bakyordu. Gecenin, karn gzellii ve beyazl her yere yansm gibiydi. Odalar tertemiz, ana kzn yatt yatak ve yatak araflar tertemiz, onlarn yzleri de tertemizdi. Tm evresini kaplayan bu temizlik ve beyazlk yreini yaama sevinciyle dolduruyordu. Tanrm! diye fsldad kendi kendine. Ben tm bu gzelliklere layk bir insan mym? Niin bana bu kadar ok, bu kadar gzel eyler baladn? Bir sre daha yazdktan sonra ban ktlarn zerinden kaldrdnda saat sabahn olmutu. Dnsel anlamda olduka rahatlamt. Kendisini imdi ok daha gl ve huzurlu hissediyordu. Tam bu srada evin etrafndaki usuz bucaksz bolukta urusuz, korkun bir ses duydu. Yerinden kalkp bitiik odaya geti. Buradan darya bakacakt. Ancak pencereler buz tuttuundan dars grlmyordu artk. Bunun zerine krkn srtna alarak kapnn nne kt. Ay karlar zerinde ylesine yansyordu ki, insan ilk anda evresinde olup biteni gremiyordu. Gz bu ortama uyum gsterdii bir srada iniltiyi andran bir uluma sesi daha iitti. Sesin geldii yana dikkatle bakt. Yarn dier tarafnda birka kara glge grd. Birka kurt yan yana durmu balarn evden yana evirip havaya kaldrm; aya, ya da ayn pencereye vuran aksine kar uluyorlard. ok ksa bir sre iinde de kuyruklarn bacaklar arasna kstrp teker teker kayboldular. Yuri onlarn ne yne gittiklerini bile farkedememiti. te kt bir durum, diye dnd. Bir bunlar eksikti. nleri de buraya yakn bir yerde olmal. Belki de sel ukurunun iindedir. Aksikilie bak ki Samdevyatov'un at da ambarda. Onun kokusunu aldlar galiba. eriye girip masasnn bana oturdu. Korkmamas iin La-ra'ya bir ey sylememeye karar verdi. indeki yazma istei de krlmt. Artk kurtlardan ve etrafnda dolaan tehlikeden baka bir ey dnemiyordu. Yorgunluu da kendini hissettirmeye balamt. O srada uyanan Lara uykulu bir sesle, Sen hl uyumadn m sevgilim? dedi. Gel biraz yanma otur da sana grdm ryay anlataym. IX O gn lgnca bir ekilde eelenerek geirdiler. Evde bulduklar bir ocuk kza Katya'y mthi bir ekilde sevindirmiti. Bahede uzun bir sre kayd. Birgn nceki amar ve ykanma olay evde hafif bir nemlenmeye neden olmutu. amarlardan kan buharlar pencereleri buulandrmt. Bunun iin de evin ii karanlkt. Yuri srekli bir ekilde odun ve su tayor, bo zamanlarnda da evi aratryordu. Her seferinde de yeni yeni eyler buluyordu. Zaman zaman ileri bir yana brakp el ele tutuuyor karlkl oturup bakyorlard. Bazen uzun sre bu ekilde kaldklarn farkederek yeniden kouturmaya balyorlard. Uzun sre darda yalnz kalan Katya, ya da yemini vermeyi unuttuklar at geliyordu akllar-.a bu kez.

Bir nceki gece iyi uyuyamayan Yuri'nin ba dnyordu hafife. Tm vcudunda krklk da vard. Buna karn sabrszlkla akam bekliyordu. Yazsna devam edecekti. Ne duyduu yorgunluk, ne de hissettii krgnlk almalarna engel olabildi. Varykino'da daha uzun sre kalamayacaklar ve Lara'dan yaknda ayrlaca eklinde bir duygu kaplamt iini. Lara'dan ayrlmas kanlmaz bir eydi. Onu kaybettii an yaama gcn de kaybedeceini, lebileceini dnyordu. Bunlar dndke bir an nce gece olmasn ve yeniden almaya balamay istiyordu. Tm gn boyunca kafasn kurcalayan, bir trl aklndan atamad kurtlar imdi ekil deitirmilerdi. Onlarn lmesini ya da Varykino'dan uzaklamalarn isteyen bir dman kuvveti haline gelmilerdi sanki. Sonunda o gn de akam oldu. Yuri masann zerindeki lambay yakt. Lara'yla Katya yorgunluklarnn etkisiyle erkenden yattlar. Bir gece nce yazdklarn okudu. O kadar istekle ve beeniyle yazd eylerin pek de gzel eyler olmadn grd. Her zaman yazd yazlarda yaln, dikkati ekmeyen bir slubu olmasn istemiti. Yazdklar bu zellikten de uzakt. Yeniden yazmaya baladnda nceleri bir tutukluk vard zerinde. Kullanaca szckleri bulmakta glk ekiyordu. Ksa srd ama bu durum. Byk bir istek ve heyecanla yazmaya, yazdka almaya balad. Dnceler zihninden bir saana andrr gibi geiyordu. Bunlar kt zerine geirmekte zorlanyordu. Dnyayla balants kopmu gibi, kendinden gemicesine yazyordu. Lara'nn yataktan kalktn, yanna yaklatn farketme-miti bile. Uzun gecelii iinde daha da uzun boylu grnyordu. Titriyordu, rengi de sararmt. Onu bu ekilde, birdenbire yannda gren Yuri irkildi. ok armt. Lara kollarn uzatarak, itiyor musun sevgilim? diye sordu, darda bir kpek uluyor. Galiba bir de deil iki tane. ok kt, uursuzluk belirtisi bu. Sabaha kadar bekleyelim sonra hemen gideriz. Burada bir dakika bile kalamam artk. Bir saat kadar Yuri'nin szleriyle yatan Lara sonunda yeniden uyudu. Yuri bir nceki gece gibi krkn giyip kapnn nne kt. Kurtlar gene gelmilerdi. Ancak bu kez daha da yaklamlard. Gene bir nceki gece olduu gibi abucak kayboldular. Birbirlerine iyice sokulduklarndan saylarn da renememiti. Gene ne tarafa gittiklerini anlayamamt ama Yuri'nin kesin olarak anlad bir ey vard ki, o da, nceki gece den daha kalabalk olduklaryd. X Varykino'ya gelilerinin on nc gnyd. Gnleri hep birbirine benziyordu. Birka gn grnmeyen kurtlar bir gn nce gene gelmilerdi. Akama doruydu. Lara bunlar kpek sanmt gene. Ulumalarnn uursuzluk getireceini syleyerek yeniden gitmeye karar vermiti. Bazen telalanyor, ksa bir sre sonra yeniden sakinleiyordu. Gnler birbirine o kadar ok benziyordu ki, Lara ikinci kez gitmek zere eyalar toplamaya baladnda Yuri oraya yeni gelmiler gibi hissetti kendini. Odalar ilk kez olduundaki gibi gene nemliydi. Hava da kapal olduu iin ierisi karanlkt. Gkyznn kapkara bulutlarla kapl olmas ksa bir sre sonra youn bir kar yann olacan gsteriyordu. Yuri geirdii uykusuz geceler nedeniyle iyice yorulmutu. Ayaklarnn zerinde zorla duruyordu. Lara'nm ne yapacana karar veremeyen durumu nedeniyle duygusal bakmdan da bitkin bir durumdayd. Lara her zaman olduu gibi o gn de sabah kalknca yataklar toplad, yerleri sprd. Kahvalty da hazrladktan sonra Yuri' ye at hazrlamasn syledi. Kendisi de eyalar toplamaya balad. Gitme konusunda kesin kararlyd. Bu sralarda kente dnmek byk lgnlkt. Tutuklamalar tm hzyla devam ediyor olmalyd. Ancak bu ssz blgede yalnz ve silahsz kalmak da daha az tehlikeli bir ey deildi. Ambarda olsun, ahrda olsun bir para saman kalmamt. Uzunca bir sre kalmay dnseler Yuri kp hem kendileri, hem de at iin bir eyler arayacakt. Ama ne olaca bilinmeyen birka gn iinde byle bir skntya girmeye gerek yoktu. Bu dncelerle kza ve at hazrlamaya gitti. Samdevyatov'un bir iki kez gstermi olmasna karn Yuri ata nasl eyer vurulacan unutmutu. Buna karn bir eyler yapp atla birlikte evin nne gitti. Lara'yla Katya

krklerini giymi hazr bekliyorlard. Her ey toplanm, hazrlanmt. Fakat Lara endie iindeydi. Ellerini ovuturuyor, odann iinde aa yukar gidip geliyordu. Alamamak iin byk aba harcyordu. Sonunda Yuri'den oturmasn istedi ve kendisi de karsna oturdu. Ancak uzun sre oturamad. Kalkt yeniden dolamaya balad. Yerinde duramyor, bir trl sakinleemiyordu. Sonunda Yuri'ye Nasl oldu bilmiyorum ama abucak hazrlandk. Ama bu saatte yola kmak ne lde doru olur bilemiyorum. Neredeyse hava kararacak deil mi? Biz daha yolun yar-sndayken, ormandan getiimiz srada hava kararacak. Bak sevgilim, ne istersen yaparm ama gidip gitmeme konusunda bir karar veremiyorum. Nasl oldu bilmiyorum, tam yarm gnmz boa geirdik. Yarn erkenden yola kmamz daha iyi olur deil mi? Hem niin susuyorsun? Neden konumuyorsun? Bu geceyi de burada geirmemiz senin iin de iyi olur. Sobay yakarsn, bu gece de iyice uyuruz. Sen de bir gece daha yaz yazm olursun. Yarn gitmemiz sence daha iyi olur deil mi? Tanrm yine ne yaptm ben? Niin konumuyorsun Yuri? Yanl bir ey mi yaptm? Konumas srasnda ska kulland deil mi sorusunu kendine zg tatl bir syleyile soruyordu. Hayr Lara, yalnzca sorunu biraz abartyorsun. Aslnda vakit sylediin ekilde ok gemi deil. Akama daha ok var. A-ma senin istediini yapalm. Bu gece de burada kalalm. Kendini bu kadar zme. Hadi gel paltolarmz karp eyalarmz yerletirelim. Byle birdenbire, iyice hazrlanmadan yola kmamz anlamsz. Hem bak Katya'nn karn da ackm. Biraz bir eyler yer, sobay yakarz. Kzak hazrken ben gidip biraz odun getireyim. Yeter alama artk. Hemen dnerim. XI Yuri odunlua yaklarken evresine baknd. Bir yandan o-dunlua doru uzanan geni bahe kendisine bir eyler anlatyor gibiydi. Hava ak olmasna karn ayaz vard. yice incelmi olan ayn grnts odunluun damna yansmt. Bunu grnce iini bir hzn kaplad. Ayn bu ekli yalnzlk, ayrlk gstergesiydi. ok da yorgundu. O kadar ki ayakta zor duruyordu ve yordu. Odunlar kk kk ynlar halinde darya kzan yanna atyordu. Ellerinde eldiven olmasna karn, donmu odun paralar ellerini actyor, almasna karn snamyordu. inde bir eyler krlm, susmu gibiydi. Kt kaderini lanetlerken, tanrdan Lara'y bu iyi yrekli, gzel, hznl, saf kadn korumasn diliyordu. Kza koulu olan at Mikulitsinler'in evine doru dnerek kinemeye balad. Yuri ard: Acaba neden kiniyor? diye sordu kendi kendine. Keyfi yerinde olduu iin mi, yoksa bir tehlike sezdiinden mi? Ama korkudan yapm olamaz bunu. Bu ekilde davranp kendisini kurtlara haber verecek kadar aptal deildir atlar. Anladm kadaryla eve gitmek istiyor. Biraz daha dur. im bitmek zere. Yuri odunlar tututurmak iin biraz da kk tahta paralan ve ra toplad. Yknn zerini bir uval parasyla rtt. Sonra da at yularndan tutarak yrmeye koyuldu. Yrmeye baladklar srada at yeniden kinedi. Bu kez u-zaktan baka bir kineme sesi duyuldu. Bu da ne? dedi kendi kendine. Biz kendimizi burada yalnz sanyorduk. Demek yanl-yormuuz. Bakalar da var demek Varykino'da. Nedense konuklarnn gelebileceini hi dnemiyordu. nndeki karlarla kapl tepeler Mikulitsinler'in evini grmesine engel oluyordu. Olduka yava hareketlerle odunu boaltt, at kzaktan zp ambara yerletirdi. ini kaplayan bir huzursuzlukla eve yaklarken, kapnn nnde duran; siyah bir at koulu rahat ve geni bir kyl kza grd. erden yksek sesle yaplan bir tartma duyuluyordu. Hem yeterince yakn olmadndan, hem de kulak misafiri olmaktan holanmad iin dikkat etmediinden konuulanlar anlyamyordu. Biraz yaklanca sesleri tand. Tartanlar Lara ve Komarovsky'di. Sesinden Lara'nn ok zgn hatta alamakl olduu anlalyordu. Yer yer katld Komarovsky'nin dncelerine bazen de kar kyordu. Arada bir Katya'nn da konumalara katld duyuluyordu. Yuri bir ara Komarovsky'nin kendinden szettiini farketti. Pek iyi eyler sylemiyordu hakknda. nsan iki kiiyi ayn anda sevemez... Sana m yoksa ailesine mi daha ok bal, bu bile belli deil... Ona bu kadar ok balanmamalsn, gibi laflarla ekitiriyordu

kendisini. Yuri ieri girdiinde de yolculua hazr bir durumdayd. Lara Katya'nn krknn yakasn dmeleye alyordu. Lara Yuri'nin yanna gelerek, Nerelerdesin? dedi, sana ylesine ihtiyacm var ki! Komarovsky de onlarn yanna gelmiti. Naslsnz Yuri An-dreyevi? diye sordu, geen kez birbirimize olduka kaba eyler syledik ama bakn ben gene geldim. Ho geldiniz Bay Komarovsky, siz naslsnz? Lara, Yuri neden bu kadar geciktin. Bak imdi Bay Komarovsky'nin anlatacaklarn dinle. kimiz iin de ok nemli. Bir an nce bir karar vermeliyiz nk vakit yok. Bakyorum da bu durum seni hi artmad da. Oysa onun nerisini kabul etmediimiz iin piman olmam mydk? Ama gene kp geldi ite. Hem hi aklmzdan bile gemeden. Asl onun anlattklarn dinlemelisin. O zaman ok daha fazla aracaktn. Anlatn ltfen Bay Komarovsky. Larisa Fyodorovna ne dnyor bilemiyorum. Benim size anlatmak istediim u. Kastl olarak Yuryatin'den ayrldm haberini yaydm. Amacm size ve Larisa Fyodorovna'ya konutuumuz konuda dnme frsat vermekti. Bylece daha salkl bir karar vereceinizi dnmtm. Lara, Evet artk bir karara varmalyz, daha fazla kaybedecek zamanmz kalmad. Buradan uzaklamamz iin en uygun zaman yarn sabah. Ama her eyi Bay Komarovsky'nin anlatmas daha iyi. Lara biraz izin ver ltfen. Neden ayakta duruyoruz? Paltolarnz karp oturun biraz. Konuacamz eyler ok nemli hem. yle abucak karar verilecek eyler deil. Bay Komarovsky konunun benimle ilgili bir yan var. Bunu yeniden tartmay kesinlikle anlamsz buluyorum. Sizinle gelmeyi hibir zaman dnmedim. Ama Lara'nn durumu ok daha farkl. Bu nedenle kendisine sk sk, yaptnz neriyi daha iyi dnmesini syledim. Kendisinden daha fazla dnmesi gereken bir kz var. nerinizi srekli dndn sanyorum. Lara, Elbette dndm ama seninle birlikte giderim ancak. Ayrlmay dnmek senin iin ne kadar zorsa, benim iin de o kadar zor. Ancak bu ie duygularmz kartrmamalyz. Bir zveride bulunmamz zorunlu. nk benim gitmem olanaksz. Henz her eyi bilmiyorsun. Ltfen Yuri, Bay Komarovsky' nin anlattklarn dinle... Yarn sabah... Anlatsanza Bay Komarovsky. Larisa Fyodorovna kendisine ilettiim bilgilerden sz ediyor sanyorum. Yuryatin garnda dn Moskova'dan gelen bir tren bekliyor. Bu tren Uzak Dou hkmetine ait. Bizim Ulatrma Bakanlmza bal. Yarn hareket edecek. Ben de bu trenle hareket etmek zorundaym. Vagonlarda asistanlarm iin de pek ok yer ayrlm durumda. Kimse bizi rahatsz etmeden, ok rahat bir yolculuk yapabiliriz. Elimize bir daha byle bir frsat geeceini sanmyorum. Sizin sznzden dnecek biri olmadnz gryo rum ama bu konuyu Larisa Fyodorovna iin bir kez daha dnmez misiniz? Siz olmadan bir yere gidemeyeceini sylediini duydunuz. Vladivostok'a kadar olmasa bile Yuryatin'e kadar bizimle gelin. Orada yine konuup bir karara varmaya alalm. Yalnz zamanmzn ok az olduunu, acele etmemiz gerektiini unutmayalm. Ben kzak kullanamadm iin yanmda bir arabac da getirdim. Ama geni olduu iin beimize de yer var. Sizin kzak ne durumda? At hl koulu mu? Hayr at zp ambara yerletirdim. yleyse hemen kza hazrlayn. Arabac da size yardm e-der. Ama boverin. Ne diye bir de sizin kzakla uraalm. Tmnz benim kzaa skrz. Bol bol yerimiz var. Yalnz biraz abuk hazrlann ltfen. Bir yolculuk da en ok gerekli olan eyler neyse, onlar almanz yeterli. Bir ocuun yaamnn sz konusu olduunu unutmayn. Sizi anlamakta glk ekiyorum Bay Komarovsky. Sizinle gelmeye karar vermiim gibi konuuyorsunuz. Eer Lara kararn verdiyse o da sizinle birlikte gelir. Size iyi anslar dilerim. Evi merak etmenize gerek yok. Siz gittikten sonra toplarm, kapy da kilitlerim merak etmeyin. Tanr akna neler sylyorsun sen Yuri? Lara kararn verdiyse sizinle gelsin de ne demek? Sensiz hibir yere, tek bir adm atmayacam bilmiyor musun? Ben yalnz bama karar vermem. Yok evi toplar, kapy kilitlermisin. Sanki sorunumuz bunlard. Ltfen bu ekilde samalamalara son ver.

Komarovsky, Demek kararnz kesin, dedi. O zaman Larisa Fyodorovna'nm izniyle seninle biraz yalnz konumak istiyorum. Peki, mutfaa geelim. zninle Lara, kusura bakma ltfen. XII Beni iyi dinleyin Yuri Andreyevi. Strelnikov yakaland. -lme mahkm edildi ve kuruna dizildi. Ne? Gerek mi syledikleriniz? yle duydum, doru olduuna da eminim. Sakn Lara'ya sylemeyin. Deli olur yoksa. Elbette sylemem. Sizinle yalnz konumay onun iin istedim ya. Siz de artk Lara'yla Katya'nn nasl bir tehlikeyle kar karya olduklarn anlamsnzdr umarm. Bana yardm edin de kurtaralm onlar. Hl benimle gelmemekte kararl msnz? Gelmeyeceim, bunu daha nce de sylemitim. Ama siz olmadan bir yere gitmeyeceini sylyor. Ne yapacam ardm ben de. Gelmeyecekseniz bile gelirmi gibi yapn. Dncenizi deitirmi gibi davrann. 'Siz gidin ben kza hazrlayp peinizden yetiriirim. Beni bekleyip zaman kaybetmeyin,' gibi bir eyler syleyin ki size inansn. Mmkn olduunca abuk olmalsnz, her geen dakika onlar biraz daha tehlikeye yaklatryor. Strelnikov'un ldrlmesi haberi beni akna evirdi. Sylediklerinizi tam anlayamadm. Strelnikov gibi biri kuruna dizildikten sonra elbetteki Lara'nn ve Katya'nn yaam da tehlikede demektir. kimizden birinin tutuklanaca kesin. Byle bir durumda birbirimizden ayrlm olacaz. Byle bir ayrlktansa onlarn sizinle gelmesi daha doru. Onlar olabildiince uzaa gtrn. u anda gl durumda olan sizsiniz. Belki gn gelir Lara'y bulmam ya da aileme kavumam salamanz iin size yalvarrm. A-ma imdi ylesine perian bir haldeyim ki herhangi bir eye karar veremiyorum. Anlattklarnz beni akna evirdi. Bu durumda yapabileceim tek ey sizin nerileriniz dorultusunda davranmak. Byle yapmakla belki de mrm boyunca yapabileceim en byk hatay yapyorum ama ne yazk ki buna zorunluyum. Evet istediiniz gibi yapacam. Kza hazrlayp peinizden gelir gibi yapacam, ama gelmeyeceim. Yalnz bir sorun var. Bu saatte nasl gideceksiniz? Hava kararmak zere. Yolun byk bir blm ormandan geiyor. stelik evrede kurtlar da var. ok dikkatli olmalsnz. Biliyorum. Endielenmenize gerek yok. Yanma tfek almtm. Bir de tabancam var. memek iin yanma iki de almtm. Siz de ister misiniz? stediiniz kadar verebilirim. XIII Ne yaptm ben tanrm? Ne yaptm? Lara'y kendi ellerimle teslim ettim ona. Hemen pelerinden koup geri getirmeliyim onu. Lara! Lara! Artk sesimi de iitteremem. Rzgr bana doru esiyor. Yksek sesle konuuyorlar. Lara'nn mutlu olmamas iin hibir neden yok. Sonunda istedii oldu. Benim de peinden gideceimi sanyor. Kendine oynanan oyunun farknda bile deil. Her eyin bu kadar iyi bir ekilde sonulanmasndan ne kadar mutludur kimbilir? Sonunda kei gibi inat olan Yuri de kendileriyle gitmeyi kabul etmitir. Pelerinden gideceime o kadar inand ki doru drst vedalamadk bile. Pelerinden yetiemezsem bile Komarovsky'nin bir baka trenle beni aldrabileceine inanyor. Yuri kapnn nnde durmu, tm dikkatiyle yolu gzlyordu. u an yolun ukur ksmnda gitmekte olan kzak grlmyordu. Az sonra onu yeniden grecekti. Batmak zere olan gne yolu tmyle aydnlatyordu. Gittiler, gittiler, diye syleniyordu kendi kendine. Biricik akm gitti. Hem de kendisini bir daha gremeyeceim. Elveda benim kaybolan akm. O srada kzak ukurdan km, nndeki yokuu trmanmaya balamt. Bu durumda kzak geri geliyor gibi grnyordu. Yuri, Geri geliyorlar. Kzak neredeyse duracak, diye syleniyordu. Heyecandan dizlerinin ba zlmt. Kendisini ylesine bitkin hissediyordu ki neredeyse oraya ylp kalacakt. Tanrm dedi. Onu bana geri mi vereceksin yoksa? Kzak biraz yavaladktan sonra durmutu. Batmakta olan gnein aydnlatt yolda ne oldu acaba? Neden durdular? Ama hayr! Her ey bitmiti artk.

Kzak yeniden hareket etti. Gidiyorlar artk. Herhalde Lara durdurdu kza. Varykino'yu son bir kez grmek iin. Belki de benim pelerinden gidip gitmediime bakmak istedi. te kayboldular. Eer gne batmadan geen akam kurtlarn uluduu yere varrlarsa son kez orada grrm onlar. Gerekten de gne koyu krmz rengiyle, am aalarnn stnde bir top gibi ldarken o noktada bir kez daha grd onlar. Ancak kzak bu kez ok abuk kaybolmutu gzden. Yuri, Gle gle sevgilim, dedi. seninle artk br dnyada buluuruz. O zamana kadar hoa kal. Bir daha gremeyeceim seni bir tanem. Hava artk iyiden iyiye kararyordu. Gnein karlar zerine vuran glgeleri bir bir kayboluyordu. Sonunda gne tmyle batmt. Yuri iinden, Benim gneim de batt! diyordu. Ancak bu szleri yksek sesle syleyemiyordu bir trl. eriye girdi. Bir kendisiyle bir de Lara'yla konuuyordu. Bir an nce Moskova'ya dnmeliyim, diyordu kendi kendine. Bu tehlikeyi atlatp yaamann yolunu bulmalym. Uykusuzluun penesine de dmemeliyim. Bu gece sabaha kadar, uykusuzluktan perian bir duruma gelinceye kadar almalym. Sobay da yakmalym. Sabaha kadar donarm yoksa. Lara'yla konutuklar daha farklyd. Ona unlar sylyordu: Lara, benim unutulmaz sevgilim, akm. Kollarm seni a-nmsad, ban omuzumda, dudaklarn dudaklarmda hissettiim srece seninle birlikte olacam. Gzyalarm sana layk olmak iin dkeceim. Anlarn belleimde, hznl ve ac verici ama ok tatl bir resim gibi saklayacam. Sylediklerimi gerek-letirinceye kadar burada kalacak, sonra ben de kp gideceim. Szcklerim sana olan akm anlatacak. te senden hep byle sz edeceim, hayatm, gururum, akm. Yuri odaya girdi. Kapy kilitledi, paltosunu kard. Lara sabah her taraf temizlemi dzenlemiti ama, aceleyle giderken ortal alt st etmiti. Yatak bozulmutu. Sandalyelerin zerine baz eyalar atlmt gelii gzel bir ekilde. Yuri bu durumu grnce daha fazla dayanamad. Yatan yanna kt, ban yasta gmerek hkra hkra alamaya balad. Fakat bu durum fazla uzun srmedi. Kalkp gzlerin isildi, yzn kurulad. Dalgn baklarla evresine gz gezdirirken Komarovsky'nin brakt votka iesini grd. Onu alp bir bardan yarsna kadar doldurdu. -zerine biraz su ve kar koydu. Biraz nce alamasna neden olan umutsuzluuna benzer bir duyguyla yava yava votkasn yudum-lad. XIV ok tuhaf bir durumdayd Yuri. Yaam boyunca yapmad eyler yapyordu. Akln karacak gibiydi. Ne eve ne de kendisine bakyordu. Lara'nn gittiinden beri zaman kavramn yitirmiti. Hangi ayn kanda olduunu bile bilmiyordu. Komarovsky'nin getirdii votkadan iiyor, Lara iin iirler yazyordu. Ancak yazdklarn beenmiyor yrtp atyordu. Bunun nedeni yazd iirlerin duygularn tam anlamyla ifade edemeyecei endiesiydi. Bunun Lara'ya hakszlk olacan dnyordu. iir almalarn srdrrken, doa, yaam ve baka baz konulardaki dncelerini de not ediyordu. Tarih konusunda yeniden derin derin dnmeye balamt. Tarihi canl bir varlk olarak gryordu. Yaayan ve deien bir varlk. Kn otlar, yapraklar yal bir insann salar gibi seyrek ve canszdr. Baharn gelmesiyle ksa srede her ey canlanr. zellikle bitkiler ok hzl bir gelime gsterirler, hayvanlardan ok daha abuk byrler. Bu byme ne kadar hzl olsa da gzle far-kedilmez. Her ey duruyormu gibi gelir bize. te toplumdaki deiiklik de tpk buna benzer. Aslnda mthi bir canlanma ve devinim vardr ama bu durum anlalmaz. Tolstoy'un tarih konusundaki dnceleri aa yukar bu ekildeydi ama o bu durumu ok daha basit bir dille anlatmt. O tarihin Napolyon ya da herhangi bir baka general tarafndan can-landrld dncesine kar kyordu. Savalar, devrimler, krallar, imparatorlar tarihin birer aracyd. Devrimler dar grlln, byle bir yapdaki dehalarn eseriydi. Mevcut ynetim birka saat ya da gn iinde yklyor, bu olaysa yllarca hatta yzyllarca kutsal bir olay gibi kutlanyordu.

Yuri, Lara'y dnrken onunla birlikte alt Melyuzeye-vo'yu da anmsyordu. Orada devrim yeryzne inen bir tanr gibiydi. Tm aklna gelenleri seri bir ekilde durmadan yazyordu. O sralarda Samdevyatov geldi onu grmeye. O da Koma-rovsky gibi votka getirmiti. Yuri'ye Lara'yla kznn yola klarn anlatt. Ata iyi bakmad iin kt. Demiryolundan gelmiti, giderken at da gtrd. Yuri'nin birka gn daha kalmas yolundaki ricalarna aldrmad ve birka gne kadar kendisini gtrmek zere dneceini syledi. Yuri almalarn srdrrken bazen Lara karsndaym gibi bir duyguya kaplyordu. Yazmay brakyor, tm benliiyle onu dnyordu. te o zaman yitirdii insann byln ve deerini ok daha iyi anlyordu. ocukluunda Kologrivovlar'n bahesinde dolat bir srada birgn len annesinin kendisine seslendiini duyar gibi duymutu. imdi de sanki bitiik odada Lara ona Yuri, diye seslenmiti. O hafta boyunca daha pek ok hayallere dald. Hafta sonuna doru kbusu andran bir dle uyand. Vadinin ii nce aydnlanm ardndan da patlayan bir silahn sesiyle dolmutu. Hi beklenmeyen bir olay olmasna karn Yuri ksa sre sonra yeniden uykuya dald. Ertesi sabah kalktnda da duyduu silah sesinin grd dn bir paras olduuna karar verdi. XV Bunu izleyen bir iki gn iinde Yuri'de nemli deiiklikler oldu. Kendisini toparlamaya ve daha mantkl olmaya karar vermiti. Eer intihar edeceksem daha az ac veren ve daha kolay bir yol bulmalym, diyordu kendi kendine. Samdevyatov gelir gelmez Varykino'dan ayrlacakt. Gnein batmak zere olduu bir srada karlar zerinde ilerleyen ayak sesleri duydu. Eve doru gelen biri vard. Kendisinden emin ve sakin bir ekilde yryordu. Tuhaf! Kimdi acaba bu gelen? Samdevyatov olamazd, nk o atla gelirdi. Varykino'da kendisinden baka kimse yoktu, bunu iyi biliyordu. Issz bir yer olduu iin kolay kolay kimsenin yolu da dmezdi buraya. Yuri, Demek ki beni aryorlar diye dnd. Sanrm kente dnmemi isteyecekler benden. Ya da dorudan .tukulayp gtrecekler. Ama yle olsa iki kii gelirdi. yleyse bu gelen Mikulitsin'dir. Evet evet bu gelen Mikulitsin olmal. O zaman biraz rahatlad. Ayak seslerini de tandk birine benzetmiti. Gelen adam kapya ulatnda asma kilidi aryormu gibi kapy yoklad. eriye girdi. ok iyi bildii bir yerdeymi gibi ve rahat bir ekilde yryor, getii kaplar arkasndan kapatyordu. Yuri yaz masasnda srt kapya dnk bir ekilde oturuyordu. Kalkp gelene doru yrmeye frsat bulamadan o ieriye girmiti bile. Mhlanm gibi kald olduu yerde. Yuri, Kimi aryorsunuz? diye sordu. Gelen adam iri yar, kuvvetli grnml, sevimli, yakkl biriydi. Srtnda ksa bir krk ceketi, mein bir pantolonu ve ayaklar scak tutan derisinden izmeleri vard. Omuzunda bir tfek aslyd. Beklenmeyen bir anda kp gelmiti ama beklenmeyen biri deildi bu adam. Buraya ilk geldiklerinde, yakn bir zamana kadar kullanldn anlamlard. Ayn kiinin her an kp gelecei konusunda da ayn dncedeydiler Lara'yla. Bu durum evdeki pek ok eyden anlalyordu. te o her an kp gelmesini bekledikleri kii bu olmalyd. Peki ama bu adam kimdi? Yuri onu tanr gibi oluyor, fakat nerede grm olduunu karamyordu bir trl. A-damda byle bir durumla karlalnca gsterilmesi gereken aknlktan eser yoktu. yle anlalyordu ki, birileri ona burada o-turanlar olduunu, hatta bunlarn kimler olduunu bile sylemiti. Yuri durmadan belleini yokluyor, Bu adam kim? Kimdi bu adam tanrm! diye sylenerek anmsamaya alyordu. O olamaz ama mmkn deil. Yln anmsayamad scak bir bahar sabah, Razvilye istasyonu... Nbeti bir erin kendisini gtrd komiserin vagonu... Olduka kritik bir durum... Sert kurallar... A-k seik fakat kesin dncelerler... Strelnikov... Evet evet sonunda buldum. Bu adam Strelnikov. XVI

ki saattir baladklar konuma hl sryordu. Aslnda fazla konumaktan holanmayan Strelnikov durmadan konuuyordu. Bu kadar ok konumasnn kiisel bir nedeni olmalyd. Konumay kesmemek iin kendiliinden gerekeler yaratyordu. Yalnzlktan korkar gibiydi. Bu kadar ok konumasnn nedeni de buydu sanki. Sustuunda yalnz kalacakt. Konumasnda dikkati eken bir ey de, tm sylediklerini srf laf olsun diye, asl sylemek isteyip de syleyemediini gizlemek iin sylyor gibi olmasyd. Bir konudan dierine geiyor, ama bir trl asl istedii konuya giremiyordu. Evdeki dolap ve ekmecelerde bulunan eyler sizi artt deil mi? Bunlar Kzl Ordu Dou Sibirya'y igal ettiinde ele geirmitik. Elbette bunlar buraya ben getirmedim. evremde her zaman namuslu, drst ve gvendiim kimseler bulunurdu. Mum, kibrit, kahve, ay, yaz malzemesi gibi eyleri ek, ngiliz ve Japon stoklarndan elde ettik. Altn gibi deerli eyler bunlar deil mi? Ne ilgin, bu 'deil mi' szcn eim ok kullanrd. Sizin de dikkatinizi ekmitir sanyorum. Buraya geli nedenimi size syleyip sylememe konusunda kararszlk iindeydim ama imdi size aklamakta herhangi bir saknca grmyorum. Ben buraya eimi ve kzm grmeye gelmitim. Burada olduklarn ok ge renmitim. Bu nedenle de yetiemedim onlara. Burada sizinle birlikte olduunu sylediklerinde sizi karlatm binlerce insann yz arasndan ok net bir ekilde anmsadm. Sorguya ekmem iin getirmilerdi sizi yanma anmsadnz m? Evet. Herhalde piman olmusunuzdur siz de, beni o zaman kuruna dizdirmediiniz iin? Strelnikov bu sz ya duymad ya da duymazlktan geldi. Dalgn bir ekilde konumasn srdrd. Tabii ki sizi kskandm. Hatta imdi de kskanyorum. nce Uzak Dou'daydm. Orada saklanamayacak duruma gelince buraya geldim. Birka ay oluyor. Orada kalmam olanakszd. Asl olmayan bir ihbar nedeniyle sava mahkemesine verilmitim. Bunun sonucunu kestirmek hi de zor bir ey deil. lerde kendimi rahat bir ekilde savunabileceim bir ortam kar dncesiyle saklanmaya karar verdim. Birok yer deitirdim. Olduka baarl olmutum. Karlatm ve gvenimi kazanan birinin ihanetiyle karlamazsam belki de paay kurtaracaktm. K olmasna karn yryerek Sibirya'y batan baa getim. Batya geiyordum. nsanlardan mmkn olduunca uzak duruyordum. ou kez a kalyordum. Hendeklerde ve trenlerin iinde yatyordum. Sibirya hatt zerinde terkedilmi durumda binlerce tren var. te bu gen ocua da orada rastladm. Bir zamanlar Partizanlarn kuruna dizdii bir grubun iinde o da varm. Dierlerinin lmesine karn o yalnzca yaralanm ve sonrada oradan kam. Benim gibi oradan oraya geerek saklanyordu. kiyzl ve tembel bir genti. Bu nedenle okuldan da kovulmutu. Strelnikov anlattka Yuri bu sz edilen genci tanmt. Trenty Galuzin miydi yoksa ad? diye sordu. Evet. O zaman Partizanlar ve kuruna dizilme konusunda anlattklar doru. Hi deilse bu konuda yalan sylememi. O serserinin tek sevimli yan annesine olan dknlyd. Babas kuruna dizilmi, annesi hapisteydi. Byk olaslkla o da yarglandktan sonra ayn sona urayacakt. Bunun zerine annesini kurtarmak iin gereken her eyi yapmaya karar verdi. Gidip blge eka rgtne teslim olmu. Annesini serbest brakmalar karlnda istedikleri her eyi yapacan sylemi. nemli bir itirafta bulunmas durumunda annesini serbest brakacaklarn sylemiler kendisine. O da benden sz etmi onlara. Saklandm yeri sylemi. Neyse ki durumu zamannda farkettim de ellerine dmedim. Byk skntlar ektikten ve ok deiik servenler yaadktan sonra Sibirya'y ap buraya geldim. Burada beni herkes tandndan, buraya gelebileceimi akllarndan bile geirmezler diye dnmtm. Aslnda uzunca bir sreden beri Shite blgesinde deiik evlerde saklanyordum. Fakat orada da izimi buldular. Bakn, gece oluyor. Bu saatleri hi sevmiyorum. Uzun bir sredir gzme uyku girmiyor. Bunun nasl bir ikence olduunu anlayamazsn. Eer mumlarn tmn yakp bitirmediyseniz biraz daha konualm sizinle. Mumlar nasl buldunuz? Gzel deil mi? Mumlarn tm duruyor. Ben yalnzca bir paketi atm. u gaz lambasn kullanmay yeledim daha ok. Ekmeiniz var m? Hayr.

Peki ne yiyip iiyorsunuz? Amma da sama eyler soruyorum deil mi? Muhakkak patates yiyorsunuzdur. Evet patates yiyorum. Burada oturanlar ok bilgili ve kltrl, ileri grl insanlard. Yiyeceklerin nasl saklanacan ok iyi biliyorlard. Nitekim patatesleri de yle gzel depolamlar ki ne ryen ne de donan var. Hepsi kilerde duruyor. XVII Strelnikov konuyu deitirerek devrimden sz etmeye balad. Aslnda bu anlattklarm sizin iin herhangi bir ey ifade etmeyebilir. Sizin yetime koullarnz ok farkl. ocukluumuzda bizim gibi banliylerde, kenar mahallelerde oturanlarn ok -nemli sorunlar vard. Alk, pislik, kadn-erkek insanlarn kt yollara sapmas, alanlarn haklarnn gaspedilmesi gibi... te yandan evremizde iyi giyimli kibar, zengin ocuklar vard. Birer asalakt bunlar. En basit eyler iin bile kendilerini yormuyor, kendilerinden hibir zveride bulunmak istemiyorlard. Yaam bizim iin bitmek tkenmek bilmeyen uzun bir savat. Sevdiklerimiz iin dalan yerinden oynatmaya kalktk. Onlar rahata kavuturmak, mutlu bir ekilde yaabilmelerini salayabilmek iin her trl zveride bulunmaya hazrdk. Ne yazk ki zntden baka ey veremedik. Ama durun. Beni iyi dinleyin. Eer yaamak istiyorsanz buray hemen terketmelisiniz. Yaamak sizin iin bir ey ifade ediyorsa buradan bir an nce uzaklasn. Peimdeler ve emberi de gittike daraltyorlar. Beni burada yakalamalar durumunda sizin banz da derde girer. Hem burada ok kurt da var. Buraya elin-ceye dein birounu vurmak zorunda kaldm. Demek dn gece iittiim silah sesi sizden geldi. Gizlenmek iin baka bir yere gidiyordum. Ancak baz belirtilerden oray kefettiklerini anladm. Sanrm orada oturanlar kuruna dizmilerdir. Zaten burada da fazla kalmak istemiyorum. Geceyi geirip, gndz yeniden yola koyulurum. Neyse ben gene anlattklarma dneyim. k elbiseler iindeki baylarn bayanlarn gezindii, gz kamatrc maazalarn, elence yerlerinin bulunduu Tverskya ya da Tamskaya gibi caddeler Moskova'ya zg eyler deil. Bu tr caddeler hemen hemen dnyann tm byk kentlerinde vardr. On dokuzuncu yzyla damgasn vuran bunlar deildir. On dokuzuncu yzyl dierlerinden ayran, bu yzylda doan yepyeni bir sosyal dncedir. Devrimler, daha ocuk denilen yata siperlerde can veren genler. Parann egemenliini ykmaya ynelik almalar. Yoksullarn yaam standartlarn ykseltmek, zenginlere tannan haklarn onlara da salanmas iin verilen mcadele. te ktlkleri ortaya karan ve onlar ortadan kaldrmaya alan Mancizm byle dodu. Dodu ve yzylmza damgasn vurdu. Tverskaya ve Tamskaya Caddeleri ite tm bu ktlkleri temsil ediyordu. Strelnikov budan sonra bir kez daha konuyu deitirdi ve La-ra'dan sz etmeye balad. Liseye gittii sralarda onun ne kadar gzel, sevimli bir kz olduunu bilemezsiniz. Komularmzn birinde bir snf arkada vard. Sk sk onlara gelirdi. Orada oturanlarn ou Brest demiryolu irketinin memurlaryd. O zamanlar Brest hatt denilen bu hatta babam iaret memuru olarak alyordu. Kendisi imdi Yuryatin Devrim Komitesi yesidir. Komumuzun evine ben de sk sk gider Lara'y orada grrdm. Henz bir ocuk saylrd ama, u anda onu belirleyen zelliklerinin bir ou daha o zamandan ortaya kmt. Biliyor musunuz, onu tam bu anlattnz dnemlerinde ben de grmtm. Bir otel odasnda grmtm. Glgesi duvara vurmutu. Onu grdm o ilk gn hl anmsyorum. Hem de tm ayrntlaryla. Demek onu o zaman siz de grdnz. Nasl olmutu bu? O da ayr bir yk. Her neyse. te ben bu kz yznden niversiteye gittim. O-kudum ve retmen oldum. Hi tanmadm, bilmediim bu Yur-yatin'e de onun isteini krmamak iin geldim. ok sayda kitap okudum. Tm bunlar hep her zaman onun yannda bulunabilmek ve ona yardmc olabilmek iin yaptm. yl sren evliliimizin sonlarna doru aramzda baz kopukluklar olduunu farketmeye baladm. Onun sevgisini yeniden kazanabilmek iin gnll olarak savaa gittim. Fakat bu savata esir dtm. Sava bittikten sonra herkesin beni l sand bir srada geri dndm. Bu srada devrim balad. Lara nceki dnemde byk aclar ekmiti. O-nun cn almak iin tm gcmle devrime katldm.

Tm bu sre iinde ikisi de ok yaknd bana. Burada, Yuryatin'deydiler. Onlar grme isteimi engellemek iin kendimi ne kadar zorladm bilemezsin. Onlar grmeden nce giritim ii tamamlamam konusunda kendimi koullandrmtm. imdiyse onlar bir kez grebilmek iin katlanamayacan zveri yok. O bir odaya girdiinde, bir pencere alm gibi bir aydnlk dolard ieriye. Onu ne kadar sevdiinizi ok iyi anlyorum. Yalnz size sormak istediim bir ey var. Onun size olan sevgisi hakknda bir dnceniz var m? Balayn. Sylemek istediinizi anlayamadm. Sylemek istediim u. O da sizi ok seviyordu. Dnyadaki her eyden, herkesten fazla sizi severdi. Bunu nerden kardnz? Bana kendisi syledi. Kendisi mi? Size syledi yle mi? Evet. zr dilerim. Eer sizce bir sakncas yoksa, biraz belleinizi yoklayarak bu konuda sylediklerini tam olarak bana anlatabilir misiniz? Elbette. Neden olmasn? Bakn aynen unlar sylemiti bana. 'Eim esiz bir insandr. Onun bir benzerini de grmedim ben. Eskiden onunla birlikte oturduumuz evin, uzaktan bir fener gibi ykseldiini grsem, dnyann dier ucunda bile olsam, dizlerimin zerinde srnerek bile olsa gene ona doru giderdim.' Peki, bunu hangi koullar altnda sylediini de anmsyor musunuz? Bu oday toplarken. Silkmek iin haly karmt sonra. Burada iki hal var, hangisiydi bunlarn? Byk olan. Ama bu olduka ar bir hal. Bunu tek bana silkemez. Siz de ona yardm ettiniz deil mi? Evet. Haly iki ucundan tuttunuz, karlkl olarak. O sanki saln-caktaym gibi kollarn geriye doru kaldryor sonra indiriyordu. Bu arada tozdan korunmak iin de ban yana doru eviriyor, gzlerini krptryor, kahkahalarla glyordu deil mi? Onun a-lkanlklarn ok iyi bilirim. Bakn size sonrasn da anlataym. Sonra birbirinize doru yrdnz. Haly nce ikiye, sonra da drte katladnz. O gene akalar yapyor ve glyordu yle deil mi. Ayaa kalktlar her biri bir pencerenin nne gidip, deiik ynlere doru bakmaya baladlar. Ksa bir sessizlikten sonra Tsrelnikov Yuri'nin yanna geldi. Onun ellerini tutarak gsne bastrd. Balayn beni, dedi. Sizin iin kutsal saylabilecek baz anlarnza deindiimin farkndaym. Rica ederim gitmeyin. Beni yalnz brakmayn. Ksa bir sre sonra kendim gideceim zaten. Yalnz izninizle baz eyler daha sormak istiyorum. Dnn alt yl boyunca ondan uzak kalmak iin kendimi zorladm. Alt yl boyunca kendimi tuttum yani. nce ellerimi balayan balardan kurtulacak, zgrle kavuacak ondan sonra da onlara dnecektim. Bu kez tmyle onlarn olacaktm. imdi tm bu dncelerimin ne kadar bo, ne kadar anlamsz olduunu daha iyi anlyorum. Yarn beni tutuklayacaklar... Siz ona yaknsnz... Belki bir gn onu yeniden grrsnz... Onun sizi sevdiini sanyorum... Ne sylyorum ben... ldryorum galiba. Beni tutuklayacaklar. Savunmama bile izin vermeyecekler kendimi. Barp ararak, lanetler yadracak, kfrler ederek szlerimi azma tkayacaklar. Bu ilerin nasl olduunu bilmiyor muyum?.. XVIII Gnlerdir ilk kez rahat bir uyku uyudu Yuri. Strelnikov'u bitiik odaya yerletirmi kendi odasna dnmt. Ban yasta koyar koymaz uyumutu. Alan zerini rtmek iin arada bir kalktnda uykunun ne kadar gzel bir ey olduunu dnyordu kendi kendine. Her seferinde bu duygularla yenden tatl tatl uykuya dalyordu. Sabaha kar ocukluuyla ilgili, olduka ayrntl baz ryalar grd. Birinde annesinin yapt bir tablo dt. Bir talyan sahilinin sulu boya resmiydi bu tablo. Dme sonucu kan ses zerine uyand Yuri. Ama hayr. Baka bir sesti bu. Yoksa yine Strelnikov kurtlar rktmek iin ate mi etmiti? Yok canm, dedi kendi kendine. Den tablonun sesiydi bu, diyerek kendi kendini ikna ederek yeniden uykuya dald. Sabah hayli ge bir satte uyand. Fazla uyumasnn neden olduu hafif bir ba ars vard. lk anda nerede olduunu farkede-medi. Bunu farkettiinde de aklna gelen ilk ey

bitiik odada u-yumakta olan Strelnikov. Ge oldu, kalkp hemen giyineyim. Strelnikov oktan kalkmtr sanyorum. Kalkmsa bir kahve ielim kendisiyle. Sonra da ierdeki odaya doru seslendi. Pasha Pavlovi. Yant alamaynca, Hl uyuyor galiba, diye dnd. Uykusu da ok arm. abucak giyinerek iteki odaya geti. Strelnikov yoktu. Krk apkas masann zerinde duruyordu. Yrye km olmal ama apkasn neden almad. Kendisini olaylara altrmaya alyor olmal. Varykino'dan bugn ayrlacaktm ama gene ge kaldm. Hep byle oluyor. Mutfaktaki oca yakt. Bir kova alarak darya kt Kuyunun yanna geldiinde kuyunun birka metre ilerisinde Strelnikov u gordu. Bahe yolu zerinde yanlamasna uzanm yatyordu Ba bir kar kmesine gmlmt. ntihar etmiti. Sol akandan akan kan, bann o ksmndaki kar krmzya boyamt. Kan damlalar karn iinde vez aacnn yemilerine benzer lekeler o-luturmutu. Scanned by hlecter ON BENC BLM

I Bundan sonra Yuri'nin yaamnn son sekiz yln anlatmaktan baka iimiz kalmyor. Bu sekiz yl iinde yava yava hem hekim olarak, hem de yazar olarak nemini yitirdi. Bazen bu durumdan kurtuluyor, kendini topluyor, yeniden almaya balyordu. Ancak saman alevini andran bu durumu ok ksa sryor, yeniden kendisine ve evresine ilgisiz tutumunu taknyordu. Moskova'ya NEP ad verilen yeni ekonomik politikann uygulanmaya balad bir dnemde gelmiti. Her trl sahtekrln, ktlklerin olduu bu dnem; Sovyetler Birlii'nin en karanlk, en kt devirlerinden biridir. Partizanlardan kap Yurya-tin'e geldii zamankinden ok daha bakmsz ve zayf bir durumdayd. Yolculuu srasnda zerindeki deerli giyecekleri, yiyecek maddeleriyle deitirmi, paavray andran bir iki para ey giymiti kendisi de. Moskova sokaklarnda grndnde; banda kuruni renkli bir Kazak kalpa, ayaklarnda kyl ar, srtn-daysa apoletleri sklm bir asker kaputu vard. Bu durumda onu; bakentin caddelerinde, alanlarn dolduran ok saydaki Kzl Ordu askerinden ayrdetmek olanakszd. Moskova'ya yannda kyl bir delikanlyla birlikte gelmiti. Kendisi gibi asker giyimli olan bu yakkl gen bir an bile yanndan ayrlmyordu. kisi birlikte Yuri'nin ocukluunu geirdii evlere gidiyorlard. Kentte hl tifs salgn vard. Kapya kan ev sahipleri onlar bu klkta grnce, kibar bir ekilde hamama gidip gitmediklerini soruyor, abucak ailesinin yurtdna gidiini anlatyorlard. Hem Yuri hem de yanndaki gen olduka utangat. Gittikleri her yere birlikte gidiyorlard. Yalnz gitmeleri durumunda konumak zorunda kalacaklar iin byle davranyorlard. Bir keye ekiliyor, konumalara katlmadan sessizce oturuyorlard. Uzun boylu, paavralar iindeki Yuri, uzam sa ve sakalyla gerei arayan bir dervii, yanndaki de onun bir mezini andryordu. Peki ama onun yol arkada olan bu gen kimdi? II Yuri yolculuunun son ksmlarnda trene binmiti ama uzun sre de yrmt. Hatta Yuryatin Moskova arasnn ok nemli bir blm boyunca yryerek yolculuk etmiti. Yol boyunca karlat kyler Partizanlar'n yanndan katktan sonraki yolculuu srasnda karlat kylerden pek farkl delidi. Aradaki tek fark o zaman k, imdiyse sonbahar olmasyd. Ortalk henz scak olduundan yolculuk pek zor olmuyordu.

Urad kylerin ou bombotu. lke bir dman igaline uram gibi tarlalar ekinleri hasat edilmemi bir ekilde uzanp gidiyordu. Eylln sonuna doru Yuri bir rman sarp ve yksek kys boyunca birka gn sreyle yrd. Irmak sa tarafnda kalyordu. Irman sularnn aknn ters ynnde ilerliyordu. Solda henz hasat edilmemi tarlalar gz alabildiine uzanyor araya zaman zaman ormanlar giriyordu. Tarlalardaki ekinlerin taneleri yerlere dklmt. Yiyecek bir ey bulamad zamanlar Yuri bunlar avu avu toplayp yiyordu. Taneleri dileri ne kadar glkle eziyorsa, midesi de o kadar glkle sindiriyordu. avdarn bu lde kahverengi olabileceini hi dnmemiti. Halbuki avdar zamannda topland zaman altn sars rengindeydi. Durmadan yryordu. Bulutlarda onun yrd dorultuda hareket halindeydi. Ayn hareketlilik evresindeki tarlalarda da vard. Hareket halinde olan yalnz bunlar da deildi. Her ey; a-kan nehir, yol, Yuri'nin kendisi de hareket halindeydi. Bu hareketlilik de onun ban dndryordu. Tarlalarda insan artacak kadar fazla fare vard. Bu kadar oald grlm ey deildi farelerin. Ortalk kararp da geceyi darda geirmek zorunda kaldnda vcudunun eitli yerlerinde dolayor, ceketinin kollarndan, pantolonunun da paalarndan ieri giriyorlard. Alktan bir deri bir kemik kalmt birka oban kpei de kendisini belirli bir uzaklktan izliyordu. Bunlar sanki ne zaman zerine atlp bu adam paralayalm diye kendi aralarnda anlamaya alyor gibiydiler. Byk olaslkla le yiyerek yaamlarn srdryor, arada bir fareleri de yiyorlard. Yuri'nin anlayamad bir nedenle ormandan uzak duruyorlard nedense. Bu sralar ormanlarn durumuyla, tarlalarn arasnda byk bir eliki vard. nsanlarn bakmndan, ilgisinden uzak kalm tarlalar lanetlenmi gibi ktlemi, farelerin istilasna uramt. Ormanlarsa insanlarn kendisiyle fazla ilgilenmemeleri nedeniyle istedikleri gibi, zgrce geliiyor, geniliyor, oalyordu. III Yolculuunun bu aamasnda Yuri, yanm ve terkedilmi bir kye girdi. Evlerin tm yolun bir kenarna yaplmt. Tmnn de n cepheleri rmaa bakyordu. Sra sra dizilmilerdi. Irmaa bakan yamata baz hendekler vard. Bu hendekler, kyllerin kazdklar deirmenta ocaklaryd. Bu ocaklardan kardklar deirmen talaryla geimlerini salyorlard. Sradaki evlerin sonuncusunun nnde bu tr ta vard. Dierleri gibi bu ev de terkedilmiti. Yuri bu eve girdi. Kendisiyle birlikte iddetli bir rzgr da girmiti sanki. Her taraftan saman ve bez paralar uumaya, fareler drt bir tarafa kamaya balad. Bu ev de farelerin yuvas haline gelmiti. Yuri'nin ayak sesleri onlarn dalmasna yetmiti. Bu pislie dayanamayan Yuri kendini dar att. Gne batmak zereydi. Son klaryla rman kar yann styordu. Yuri yolun karsna geip deirmen talarndan birinin zerine oturdu. O srada rman sarp kysndan nce sar sal bir ba, daha sonra da omuzlar ve kollar grnd. Elinde su kovas bulunan bir kii rman yamacn trmanyordu. Belinden yukars grnyordu. Belinin aa ksmysa yol seviyesinin altnda kalmt. Yuri'yi grnce durup sordu: Su ister misiniz? Bana ktlk yapmazsanz ben de yapmam. Getir bakalm delikanl. Sa ol. Ortaya k, korkma. Neden sana ktlk yapaym? Suyu getiren gen; on yedi, on sekiz yalarnda, paavralara brnm ve yalnayak bir kyl ocuuydu. Dosta syledii szlere karn, Yuri'yi kukucu ve endieli baklarla szd. Bilinmeyen bir nedenle gittike heyecanlanyordu. Sonunda elindeki kovalar yere brakt. Yuri'ye doru komaya balad. Ancak yolun yarsnda durup kendi kendine: Olamaz, olamaz. D gryor olmalym. Kusura bakmayn yolda, sizi birine benzetir gibi oldum. Evet ama siz gerekten de doktorsunuz. Yanlmyorum deil mi? Doktor Jivago'sunuz siz. yi ama sen kimsin?

Beni tanyamadnz m? Moskova'dan gelen trende birlikte yolculuk etmitik. Ayn vagondaydk, almaya gtryorlard beni. Vassya Brykin'di bu gen. Yuri'nin ayaklarna kapanp alamaya balamt. Yaklm ve terkedilmi olan ky de onun ky Vereteniki'ydi. Kyn yama edilmesi srasnda kam ve bir maarada saklanmt. Vassya'y gremeyen annesi onu tutuklayp kente gtrdklerini sanarak rma atlayp intihar etmiti. Kz-kardeleri Alya'yla Arya'nn baka bir blgede bulunan ocuk bakmevinde olduklarna ilikin haberler duymutu, ancak kesin bir bilgi edinememiti. Vassya'nn Yuri'yle birliktelii ite byle balamt. Onunla birlikte Moskova'ya gelmi ve yol boyunca da bandan geen ac olaylar anlatmt. IV u karda grdnz budaylar geen sonbaharda ekildi. Bamza gelen felaketler de bundan sonra balad. Polya Yenge de tam o sralarda ayrlmt kymzden. Onu anmsyorsunuz deil mi? Hayr. Hi tanmyorum. yle birini duymamtm hi. Nasl anmsamazsnz? O da bizimle ayn trendeydi. Uzunca boylu, sar sal gzel bir kadnd. Durmadan salarnn rgsyle oynard. Evet imdi anmsadm. Hem onu daha sonra Sibirya'da da grdm. Bir sokakta karlamtk. Gerekten de onunla karlatnz m? Nasld kendisi? Hey sakin ol bakalm. Ne oldu sana byle? Niin elimi sallayp duruyorsun. Dur yoksa kolumu koparacaksn. Hem neden kzardn yle? Ne olur bana ondan sz edin. Ne yapyordu? Ben grdmde ok iyiydi. Bana senden ve ailenden sz etti. Galiba burada sizinle kalm. Yanl anmsamyorum deil mi? Doru doru. Trenden katktan sonra onu alp bize getirdim. Annemle karde gibi oldular. Kendi halinde, alkan ve becerikli bir kadnd. Bizim evde kald srece hibir eyin eksikliini ekmedik. Ama hakknda yle dedikodular kardlar ki sonunda dayanamayp ekip gitti. Kyde Rotten Kharlan adnda birisi vard. Bu adam Polya' nn evresinde dolap duruyordu. Her ie burnunu sokan bir casustu ayn zamanda. Polya dnp bakmazd bile ona. Bu yzden de bu adam bana dman oldu. Benimle Polya hakknda olmadk yalanlar uydurdu. Polya teyzenin gitmesine ite bu yalanlar ve dedikodular neden oldu. O gittikten sonra skntlarmz balad. Kymze yakn Buyskove yaknndaki ormanda yaayan dul bir kadn ldrlmt. Bu kadn ormann kenarndaki iftliinde tek bana yayordu. Erkeklerin giydii cinsten bir izme giyer, her iini kendisi yapard. Gorlan adnda vahi bir kpei vard. Bunu uzun bir zincirle kapnn nne balard. Zincir ok uzun olduundan evin etrafn dolaabilirdi. Geen yl k erken bastrd. Kar yamaya balamt. Zavall kadn patateslerini toplayamamt. Bunun zerine kymze geldi ve 'Bana yardm ederseniz, size isterseniz para, isterseniz toplayacanz patatesten pay veririm,' diyordu. Ben de nerisini kabul edip evine gittiimde Khar-lan' grdm orada. Benden nce o istemiti ii. Ancak kadn bana onunla anlatn syleme gereini duymamt. Bunun zerine ii birlikte yaptk. ok kt bir hava vard. Her taraf amur iindeydi. Srekli kazdk ve kardmz patatesleri kurutmak iin de st yapraklarn yakyorduk. imiz bittiinde kadn bize hakkmz verdi. Bu arada bir gz iaretiyle biraz daha kalmam ya da daha sonra yeniden gelmemi istedi benden. Yeniden iftlie gittim. Bana 'rn fazlasn hkmete bildirmek istemiyorum,' dedi. 'sen iyi bir ocua benziyorsun. Beni ele vermeyeceini biliyorum. Bak senden hibir ey saklamyorum. Baheye bir ukur kazmak gerekir. Bunu kendim de yapardm a-ma havaya bak. Eer bu ukuru kazarsan emeinin karln veririm.' stedii ekilde taban geni, st ksm dar bir ukur kazdm. ukurun iinde ate yakp mmkn olduunca topra kuruttuk. Sonra da patatesleri bu ukura yerletirip zerini toprakla kapattk. Hi kimseye sz etmedim bundan. Anneme ve kzkardeime bile. Bu olayn zerinden bir ay kadar bir sre gemiti ki iftlii hrszlar bast. Buyskoye'den

gelenlerin anlattklarna gre evin kaps ardna kadar ackm. erisi alt st edilmi bir durumday-m. htiyar kadn da kpei de kaypm. Kpek zincirini koparp kam. Ylbana doru hava iyice snmt. Karlar da erimeye balamt. St. Basil gnnde yaan yamur kalan karlar da sprp gitmiti. Karn kalkmasyla da toprak grnmt. O srada kpek ortaya kmt. Patateslerin gml olduu yerde durmu havlyordu. Daha sonra ayn yere eelemeye balad. Hi ara vermeden eeleyip ukuru kazyordu. Sonunda ihtiyar kadnn izmeleri kmt ortaya. Kadn ldrp oraya gmmlerdi. Kyde herkes zavall dul kadndan acyarak sz ediyordu a-ma, kimsenin aklna Kharlam'dan kukulanmak gelmiyordu. Zaten byle bir eyi kimse dnemezdi. Herkes byle bir eyi yapan insann kyde kalamayacan kap gideceini, dolaysyla da bunu yapann kyden biri olamayacan dnyordu. Bu cinayetten memnun olanlar da vard. Kulaklar'd bunlar. Bu olaydan kyde karklk karmak iin yararlanmay dnyorlard. 'Bakn bunu kentliler yapt. Bu size ders olsun. Bir daha da elinizdeki rnleri saklamayn demek istediler. Siz ormandan gelen haydutlarn bu ii yaptn sanyorsunuz ama aldanyorsunuz. Kentlilerin istediklerini yapmanz durumunda alkla kar karya kalacaksnz. Size sylediklerimizi unutmayn. Eer kentliler gelip sizden yetitirdiiniz rnn fazlasn isterlerse vermeyin. Fazla rnmz yok, rettiklerimizle karnnz doyurabilmemiz bile kukulu deyin. Ve eer zor kullanmaya kalkarlarsa siz de karlk verirsiniz. Baltalarnz, oraklarnz ss deil herhalde,' diyerek kylleri kandrdlar. Kyn ihtiyarlar toplanp, Kulaklarn bu sylediklerine hak verdiler. Onlarn syledikleri dorultuda hareket edeceklerdi. te Kharlam'n tm istedii de buydu. Hemen kente gitti ve tm bu konuulanlar anlatt. Ondan sonra bir daha da ne kymzde, ne evresinde grld. Sonraki her ey kendiliinden geliti. Olup bitenlerde kimsenin herhangi bir kusuru yoktu. Kentten Kzl Ordu askerleri geldi ve bir de mahkeme kurdular. lk yaptklar i de beni sorguya ekmek oldu. nk Kharlam tm suun bende olduunu sylemiti onlara. htiyar kadn ldren de, ky ayaklandran da benmiim. Zaten almaya giderken kaan da ben deil miydim. Bu sulamalar sonucu tutuklandm. Nasl bir felaketle kar karya olduunu anlaynca hapsedildiim yerdeki deme tahtalarn skerek katm. O gece bir maarada saklandm. Ky yaklm, annem kendini rma atm, bunlar hep sonra rendim. Gene her ey kendi kendine gelimi. O gece Kzl Ordu askerleri iin bir elence dzenlenmi. Bol bol iki iilmi. yice sarho olan askerlerin dikkatsizlii sonucu yangn km, evden eve geerek tm ky sarm. Kyllerin ou kaarak kendini kurtarm. Kentten gelenlerse yanp kl olmular. Kimse kendilerine herhangi bir ey sylememesine karn korkan kyllerin tm ky terketmi. Aslnda olayda hibir kast yok. zellikle bu konuya dikkat etmenizi istiyorum. Kye dndmde kimseleri bulamadm. Hepsi kamt. Kim bilir imdi nerelerdedirler? V Yuri'yle Vassya Moskova'ya; NEP'in balad 1922 yl baharnda gelmiti. Gnlk gnelik, gzel bir hava vard. O sralarda zel ticarete izin verilmiti. Serbestlie karn ticaret ok kk llerde ve dei toku eklinde yaplyordu. Bir mal ona gerekten gerek duyana ulancaya dek belki de on kez el deitiriyordu. Bu da onun deerini birka misli artryordu. Karaborsaclk alm yrtmt. Yeni yeni zenginler tremiti. Evinde kitaplklar olanlar, bir araya gelerek kooperatif ktphanesi iin izin ve yer istiyorlard. Bylece saladklar bu yerde sadan soldan topladklar kitaplar satyorlard. Eskiden sktklarnda ekmek piirip bunlar gizlice satan profesr eleri imdi bunu aka yapyorlard. Onlarda da nemli deiiklikler gzleniyordu. Devrim'i benimsediklerini gsteren bir tutum almaya balamlard. Yuri o zaman Vassya'ya Sen de bir eyler yapmalsn, dedi-indeyse. Vassya, Evet ben de ayn eyi dnyordum. Okumak istiyorum, diye yant vermi. Annemin bir resmini de yapmak istiyorum. ok iyi bir dnce ama sen resim yapabilir misin? Bu konuda hi alman oldu mu?

Daymn yannda alrken bo zamanlarmda, ondan gizlice baz resimler yapardm. Karakalemle tabii. O zaman denemende yarar var. Vassya resim yapma konusunda pek yetenekli deildi. Fakat ssleme ilerine eli ok yatknd. Yuri arkadalarnn da yardmyla onu Stroganov Enstits'ne yazdrd. Vassya burada genel baz bilgiler edindikten sonra bask, cilt ssleme ilerine geti. Yuri'yle Vassya birlikte i yapmaya baladlar. Yuri eitli konularda kk kk brorler yazyor Vassya da bunlarn baslmasn salyordu. Baslan brorleriyse baz arkadalarnn at kitabevlerinde satlyordu. Bu ekilde Vassya'yla uzunca bir sre dost olarak kaldlar. Birlikte yayorlard. Oturulamayacak kadar harap yerlerde barnmaya altlar. Moskova'ya dndklerinde Yuri'nin ilk ii Svitsey Soka'n-daki eve komak olmutu. Ailesi Yuryatin'den dndnde bu evde kalmamt. Ailesi iin ayrlan odalardaysa bakalar kalyordu. Ayrlrken brakm olduklar eyalarn izi bile kalmamt. Bunun dnda Yuri tehlikeli bir insan olarak grlyordu. Herkes ondan uzak duruyordu. Eski kapclar Markel'de de byk deiiklikler vard. Grevinde ykselmiti. Muchnoy Gorod'daki binalarn yneticiliine getirilmiti. Sventitskyler'in bir zamanlar oturduu yerlerdi buralar. Emrine bir daire verilmi olmasna karn o gene kapc odasnda oturmay yeliyordu. Tabii ki bunun olduka nemli nedenleri vard. Bu odann taban toprakt. inde olduka byk bir Rus sobas ve bir de musluk vard. Kn birok dairenin musluklan ve radyatrleri patlyordu. Ama bu odadaki soba her zaman yanyor, musluk da akyordu. Yuri'yle Vassya'nn aras giderek almaya balad. Vassya'-da byk deiiklikler olmutu. Devrimci dnceleri benimsemeye balamt. Yuri'nin konumalarndan bir ey anlamyordu. Hatta onun eletirilerine bakarak kt bir yola saptn dnyordu. Yuri bkmadan resmi dairelere bavuruyordu. Elde etmeye alt iki ey vard. Birincisi ailesini temize kararak geri gelmelerini salamak. kincisiyse onlar yurtdndan getirmesi iin kendisine bir pasaport verilmesi. Vassya onun bu giriimlerindeki gevekliini grdke ar-yordu. Yuri karlat en basit glkler karsnda bile ylyor, neredeyse sevinerek: Bunun byle olacan biliyordum. Ne yapsam yararsz, diyordu. Vassya'nn Yuri'nin hatal, hatta sulu olduu konusundaki dnceleri her geen gn biraz daha pekiiyordu. Yuri'yse onun eletirilerini hi umursamyordu. Aralar iyice bozulmutu. Sonunda bir gn ayrlmak zorunda kaldlar. Yuri birlikte oturduklar oday Vassya'ya brakt. Kendisi Markel'in yneticiliini yapt binaya tand. Markel ona bir zamanlar Svevtitskyler'in oturduu bir daire verdi. Direnin tek pencereli bir odas, bir mutfa bir de banyosu vard. Buraya tandktan sonra doktorluu brakan Yuri, ne arkadalarn aryor, ne de kendisine bakyordu. Yoksulluk i-indeydi. VI nsann iine sknt veren bir k sabahyd. Soba borularndan ve bacalardan kan dumanlar her tarafa yaylmt. Muchnoy Gorod'da oturanlar stleri balar kir iinde souktan titreyerek dolayorlard. Pazar gn olduundan Markel ailesinin tm bireyleri evdeydi. imdi tm ailenin yemek yemekte olduu geni masa bir zamanlar karneyle verilen ekmeklerin datmnda kullanlmt. Ekmek karnelerinin kuponlar burada toplanyor, saylyor sonra da frna gtrlyordu. Kuponlar karlnda alnan ekmekler de gene bu masann zerinde kesilerek hak sahiplerine datlyordu. Bunlarn tm gemite kalmt artk. Markel ailesi itahla bu masann zerinde yemek yiyordu. Yiyecek ksnts yoktu artk. Byk Rus sobas hemen hemen odann yarsn kaplamt. Kapnn yannda bir yatak onun st tarafnda da bir musluk vard. Odann her taraf boydan boya sedirlerle kaplyd. Bu sedirlerin altndaysa, ii tklm tklm eya dolu bavullar ve torbalar vard. Masa odann sol tarafnda kalyordu. Masann bulunduu tarafta duvara akl bir raf vard. Oda iyice yanan sobann etkisiyle ok scakt. Markel'in ei Agatha sobann nnde durmu, elindeki maayla sobann frn blmne tencereler yerletiriyordu. Yz sobann alevleriyle aydnlanyordu. Tam bu srada Yuri elinde iki kovayla ieri girdi.

Afiyet olsun, dedi. Ho geldin otur sen de ye. Saol, ben yemeimi yemitim. Senin yemek dediinin ne olduunu ben ok iyi biliyorum. Neden oturup da scak bir eyler yemiyorsun? Nazlanma da oturup bir eyler ye. Teekkr ederim. Yalnz bu ekilde birka kez daha geleceim. Geri gelip gittike oday soutuyorum ama ne yazk ki baka arem yok. nk baka yere gidip su isteyemem. Sven-titskyler'in inko banyonusu iyice ovdum ve temizledim. imdi o-nu doldurmaya alyorum. Doldurduktan sonra sizi uzunca bir sre rahatsz etmeyeceimden emin olabilirsiniz. Vallahi ne kadar su istersen alabilirsin. erbet istersen veremeyiz, nk erbetimiz yok. Ama suyumuz ok ve suyu parayla satmyoruz. Bu szler masada oturanlarn glmelerine neden oldu. Yuri nc ya da drdnc geliinde konumalarn konusu deimiti. Markel, Bizim damatlar senin kim olduunu soruyorlar. Syledim ama kesinlikle inanmyorlar. A l , al. Ne kadar su istersen gel al. Yalnz dikkat et de yerlere dkme. Bak kapnn nn slatmsn bile. Kapy da kapat. Ne yapyorsun yle. Buz gibi yaptn ieriyi. Ha! dediim gibi damatlara kim olduunu sylyorum ama inanmyorlar. Eitimin iin yaplan onca harcamalar ne oldu? Neye yarad onca aba? Yuri'nin daha sonraki gelilerinden birinde Markei'in surat iyice asld. Bana bak, dedi. Bir kez daha gel, sonra gelme. Yeter artk her eyin bir snr var. Her eyi tadnda brakmak gerek. Aslnda bu kadarna da izin vermezdim ama Marina seni savunuyor. Onu anmsyor msn? Bak masann br ucundaki esmer kz. 'Doktoru bu kadar rahatsz etme baba,' diyor bana. Sanki seni rahatsz ediyormuuz gibi. Marina imdi merkez postanesinde telgraflk yapyor. Senin iin, 'ok anssz birisi o baba, ok ekti,' diyor. ylesine savunuyor ki seni. Senin iin atee bile atar kendini. lerinin kt gitmesinde benim ne suum var? Hi gerei olmayan bir srada aileni alp Sibirya'ya gittin. ok nemli bir hatayd bu ve bu hatay da sen kendin iledin. Ktlk zamannda, Beyazlar'n kuatmas srasnda da biz hep burada kaldk. Hibirimiz de herhangi bir zarar grmedik. Eer Tonya iin gereken abay gster-seydin yabanc lkelere gitmek zorunda kalmazd. Neyse, bu konular beni fazla ilgilendirmez. Bu kadar suyu ne yapacaksn diye sorduuma da kzma sakn. Hadi git artk. Masadakiler gene gltler. Onlara fkeli bir ekilde bakp sinirlenen Marina'nn dnda. Marina bir hayli de kt onlara. Yuri bu duruma fazlasyla ard ama bir ey anlayamad. Evde temizlik yapyorum Markel, dedi. Her taraf kir iinde. Tahtalar fralamam, biraz da amar ykmam gerekiyor. Tm bunlar yapabilmem iin de su gerekli elbette. Sofradakiler armlard. Markei'in ei Agatha, Kzm gndereyim de sana yardm etsin, dedi. Kzm bu baydan korkma. ok iyi yetimi ve ok kibar bir beyefendidir. Karncay bile incitmez o. Hayr, hayr! Neler sylyorsunuz siz Agatha? Onun ilerimi yapmasna izin vereceimi mi samyorsunuz? Benim iin stn ban neden kirletsin? Ben kendi ilerimi kendim grrm. Marina sze kararak: Ben stm kirletirim de sen kirletmez misin? Ne var sanki istemem deyip duruyorsun. Ben de kalkp kendim geleceim. Beni kovacak haliniz yok ya? Marina'nn istese ses sanats olabilecek lde gr, uyumlu ve gzel bir sesi vard. Bu ses onun en byk koruyucusuydu. Marina'yla Yuri arasndaki arkadalk o pazar gnk su sorunuyla balad. O gnden sonra sk sk Yuri'nin yanna kp ortal toplamasna yardm etti. Birinde de Yuri'nin yannda kald. Bir daha da babasnn evine dnmedi. Onun nc ei olmutu. Oysa Yuri henz birinci einden bile ayrlmamt. Bu nedenle de evlilikleri resmi bir evlilik deildi. ocuklar da olmutu. Markel ve ei Agatha kzlarndan vgyle Bizim doktorun ei, diye s-zediyordu. Aslnda Markel kz iin kilisede ya da resmi evlendirme memurluunda tren yaplmad iin zlyordu. Ancak ei Agatha Deli misin sen! diyordu. Daha ilk einden bile ayrlmad. Resmi ilem yaplrsa iki karl olmaz m doktor, diyordu.

Markel'se; Asl deli olan sensin. Tonya'nn bu ile ilgisi kalmad artk. Onun l ya da sa olmas hibir eyi deitirmez. Tonya'nn haklarn koruyacak yasalar kalmad artk, diyerek eine kar kyordu. Marina Yuri'nin gittike artan garipliklerine gz yumuyor, hi sesini karmyordu. Yuri kirli, dank, dkn bir insan olmutu. Marina onun tm samalklarna zveriyle katlanyordu. Onun hatas yznden parasz kaldklarnda, onu bu zor koullarla babaa brakmamak iin kendi iine gitmiyordu. Yuri'yle kap kap dolap ona i bulmaya alyordu. Kendilerine nerilen hemen her ii yapyorlard. Bir gn bir evin odunlarn kesmi tayorlard. Yerleri kirletmemek iin dikkatli bir ekilde yryorlard. Ev sahibi masann banda oturmu kitap okuyordu. Onlara aldrd bile yoktu. Onlarla anlaan eiydi. Dolaysyla da ileriyle de o ilgileniyordu. Kendisi yalnzca i bittiinde cretlerini verecekti. Yuri gidip gidip gelirken adamn altn ize ize okuduu eye takld kafas. Kucanda odunlarla adamn yanndan getii bir srada okuduu eyi renmeye alt ve bunu baard. Adamn okuduu ey kendisinin yazp Vassya'nn bastrd brorlerden biriydi. VII Marina'yla Yuri Spiridinovka Soka'nda bir eve tanmlard. Gordon da buraya yakn bir yerde oturuyordu. ki kzlar olmutu. Capitolina alt yandayd. Ona Kapka da diyorlard. Klaz-hka dedikleri Cludia'ysa henz alt aylkt. 1929 yaz ok scak gemiti. ki arkada birbirlerine ceketsiz, apkasz gidip geliyorlard. Gordon; iki katl, bir zamanlar terzihane olan bir evde oturyordu. Katlar arasnda ok gzel bir merdiven vard, binann n cephesinde geni caml pencereler vard. Bu pencerelerin camlarndaysa terzinin ad yazlyd. Gordon iki kat arasnda tahtalarla yaplm bir odada oturuyordu. O gn ziyaretine gelenler arasnda Yuri, Marina iki ocuklar ve Dudorov vard. Bir sre sonra Marina iki ocuunu alp gitmi, eski arkada babaa brakmt. Uzun yllar arkadalk yapm, ayn okulda okumu bu arkadatan yalnzca Yuri ok rahat konuuyor, dncelerini ak bir ekilde dile getiriyordu. Dudorov ve Gordon'sa konumakta glk ekiyorlard. Zaten gzel konumasn da beceremezlerdi. Durmadan sigaralarn iiyor, Evet evet, buna namussuzluk denir. Namussuzluktan baka bir ey deil bu! gibi herhangi bir anlam olmayan bo eyler konuuyorlard. kisi de yaamlar boyunca iyi okullarda okumu, iyi yaamlard. Kltrl bir evrede yaamann gerektirdii eyleri kendileri de uygulamlard. Oysa imdi olduka basit bir duruma gelmilerdi. Bu nedenle de Yuri'yle benzer hibir yanlar kalmamt. Aralarndaki tek ortak nokta genlik yllarn birlikte geirmi olmalaryd. Ancak Yuri bu dncelerini onlara aklamaktan ekiniyor, kendisine t verir gibi konumalarn, skldn belli etmeden dinlemeye alyordu. Dudorov srgnden ksa sre nce dnmt. Siyasal haklarn elde etmiti. niversitedeki krssne dnmesine de izin verilmiti. imdi de Gordon ve Yuri'ye srgn anlarn ve orada bulunduu srada dndklerini anlatyordu. Kendisine ynelik sulamalar ve eletiriler zerinde ok dndn ve bunlara hak verdiini anlatyordu. Bunlar gerekten de itenlikle inand iin anlatyordu. Srgndeyken rendikleriyle olgunlam ve ileri grl biri olmutu. Gordon da onunla hemen her konuda ayn dncedeymi gibi bir tutum iindeydi. Buysa Dudorov'un anlattklarnn ok basit eyler olmasndan kaynaklanyordu. Yuri'yi etkileyen ve -zlmesine neden olan da ite buydu. Kle olan bir insann klelii savunmas gibi bir eydi bu. Ortaada da byle olmutu. Cizvitler de ilerini bu dnceye dayandrarak srdrmlerdi. Ayn mistisizmi Sovyet aydnlarnda da grmek Yuri'yi ldrtyordu. Ancak bu dncelerini de aamyordu. Bunlar ak ak sylediinde arkadalarn kracan biliyordu. Yuri Dudorov'un anlattklar arasnda yalnz bir konuya ilgi duymutu. Dudorov Boniface Orletsov adl bir papazla ayn hcrede kalmt. Bu papazn alt yanda Christine isminde bir kz varm. Bu ocuk tm benliiyle babasnn susuzluuna inanyor-mu ve bunu kantlamaya yemin etmi. ok kk olduundan; bu amacn gerekletirmesi iinde uzun yllar gerektiinden Kzl deoloji'yle tm benliiyle sarlm.

Yuri, zninizle ben gitmek istiyorum, dedi. Sakn bana kzma Misha. Buras ok scak ve havasz. Ama stteki pencereyi de atm. Kusura bakma ok sigara itiimizden oluyor. Aslnda senin yannda sigara imemeliyiz a-ma zaman zaman bunu unutabiliyoruz. te ben de bunun iin gitmek istiyorum Misha. Aslnda bir hayli ene de aldk. Bana gsterdiiniz yaknlk iin teekkr e-derim. Kalbimin adaleleri zayflam. Hi beklenmeyen bir zamandan yrtlp patlayabilirler. Neden byle olduunu anlayamyorum bir trl. Daha krk yana bile girmedim. Ne iki iiyorum, ne de hovardalk yapyorum. Bunun byle olduunu siz de biliyorsunuz. Ne kadar da abartyorsunuz. Dinleyen herhangi bir kimse de seni lmek zere olan biri sanr. Oysa daha ok yaayacaksn sen. Bugnlerde kalp kanamalarna ska rastlanyor. Ancak bu kanamalar kk oluyor. Her zaman ldrc olmuyor bereket versin. Hatta baz hastalar zamanla iyileiyor bile. Giderek an hastal haline geldi bu hastalk. Sanyorum nedeni de daha ok manevi. nsanlar ok anlamsz, iki yzl bir yaam srdrmek zorundalar. Bu da doallkla onlar ok etkiliyor. Doru bulmad bir eyi kabullenmek, sevmedii bir eyi seviyor grnmek zorunda kalmak, pek de kolay bir ey deil. Sinir sistemimizin buna dayanamamas ok doal. zellikle seni dinlemek bana byk sknt verdi Dudorov. Cezaevinde ok okuyup kendini yenilediini, bilgini artrdn anlattn ksm, snrsz bir lde zlmeme neden oldu. Bana bir atn kendi kendisini terbiye etmesini anmsatt. Bunun zerine Gordon sze kararak: Dudorov izin verirsen seni ben savunacam, dedi. Yuri, sen insanlarla konumasn unutmusun. Sylenen eylerin hibirini akln almyor. Haklsn belki de Misha. Ama ltfen beni brakn da gideyim. Glkle nefes alyorum ve yemin ederim ki sylediklerimi abartmyorum. Dur biraz dur. Hemen kamaya kalkma. Senin yaptn tartmadan kamak. Bize itenlikle yant vermedike seni brakmayacaz. Artk kendine eki dzen vermenin, toparlanmann zaman gelmedi mi? Tonya ve Marina'yla olan ilikilerini dzene sokman gerektiini grmyor musun? Unutma ki onlar da birer insan ve ac ekiyorlar. Sonra senin kendi durumun ne olacak? Senin dzeyindeki bir insann byle bir duruma gelmesinin nasl byk bir kayp olduunu grmyor musun? Uyuukluu, tembellii brakp kendine gelmelisin. Yeniden doktorlua balamalsn. Durun o zaman istediiniz yant vereyim. Son zamanlarda bu konu zerinde ben de ok dndm. Deieceime sz veriyorum. Yaknda bende bir deiiklik olacak. imde daha iyiye, daha gzele doru ilerlemek iin bir istek var. nann bunu doru sylyorum. Dndklerimi de gerekletireceim. Marina'y savunman beni fazlasyla sevindirdi Misha. Sen bir zamanlar Tonya'y da byle savunurdun. Ama benim ikisiyle de aramda herhangi bir sorun yok. Bu ara Paris'ten mektup alyorum. ocuklar salkl bir ekilde byyorlarm. Sasha ilkokulu bitirmek zereymi. Masha da yaknda okula balayacakm. Kzm hi grmedim. Geri onlar Fransz vatandalna gemiler a-ma, ben gene de hepsinin yakn bir zamanda Rusya'ya geri dneceklerine inanyorum. Sanyorum Tonya'yla kaynpederimin, Marina'yla yaadm ve ocuklarm olduundan haberleri var. Ben mektuplarmda bundan sz etmemitim. Onlar bir baka kaynaktan renmi olmallar. Doal olarak Alexandr Alexandrovi bu duruma sinirlenmitir. Kznn zlmesini istemez elbette. Be yl kadar bir sreyle bana mektup yazmaylarm buna balyorum ben. nk Moskova'ya geldiimde onlarla mektuplamaya balamtm ve bir sre normal mektuplatktan sonra tam be yl bana mektup yazmadlar. Son zamanlarda hem Tonya'dan, hem de ocuklardan sevgi dolu mektuplar alyorum. Demek ki bir yenilik oldu. Belki de Tonya kendine bir erkek arkada bulmutur. Byle olmasn itenlikle diliyorum. Arada ben de onlara yazyorum. A-ma imdi mutlaka gitmeliyim. Biraz daha kalrsan bir kalp krizi geireceimi sanyorum. Hoa kaln. Ertesi sabah Marina telal bir ekilde Gordon'a geldi. ocuklar brakacak kimse bulamamt. Bir battaniyeyle sard bebek kucandayd. Kapka'y da elinden tutmutu. rkek bir sesle, Yuri burada m Miha? diye sordu.

Hayr, yok. Gece eve gelmedi mi? Hayr. yleyse Dudorov'a gitmitir. Ondan geliyorum ben de. Dudorov niversitedeydi. Komular Yuri'yi tanyor oraya uramadn sylediler. Nereye gitti o zaman? Marina kucandaki bebei divann zerine brakt. Bir sinir krizi geiriyordu. VIII Tam iki gn boyunca Gordon ve Dudorov Marina'nn yanndan ayrlamadlar. Yalnz brakmaktan ekindiklerinden yannda nbetlee duruyorlar, bir yandan da Yuri'yi aryorlard. Gidebilecei her yere gittiler. Her olasl deerlendirerek aratrdlar. Gene de tm abalar boa kt, en ufak bir iz bile bulamadlar. Yuri'nin kayp olduunu polise bildirmediler. Geri onun herhangi bir suu ya da sabkas yoktu ama yeni iktidara kar tutumu da pek iyi saylmazd. Bu nedenle de polisin dikkatini ekmek pek de akllca bir davran olmazd. Ortadan kaybolduunun nc gnnde Marina'ya, Gordon'a ve Dudorov'a birer mektup geldi. Yuri mektubunda onlara verdii znt ve sknt nedeniyle zr diliyordu. Kendisini merak etmemelerini ve aratrmamalarn istiyor, bunun hibir yararnn olmayacan belirtiyordu. Yaamn yeniden dzenleyebilmek iin bir sre yalnz bana kalmay uygun bulduunu yazyordu. Bir i bularak eski durumuna geleceine iyice inandktan sonra Marina ve ocuklarna dnecekti. Gordon'a yazd mektupta: Sana para gnderiyorum. Bu para Marina iindir. ocuklara dad tutarsnz Marina zgr kalr ve yeniden alabilir. Ona i bulmada yardmc olursan ok sevinirim. Paray Marina'ya zellikle gndermedim. Birisi havalenin zerindeki miktar grp onu saymaya kalkabilir diye dndm, diyordu. Gerekten de bir sre sonra gelen para Yuri'nin olanaklarnn ok zerinde olan bir parayd. Onun arkadalarnn da kolay kolay bulamayacaklar bir miktardayd. ocuklara dad tutuldu. Marina da postanedeki eski iine geri dnd. Br trl sakinleemiyordu ama Yuri'nin tuhaflklarna da alkn biri olduundan bu yeni duruma da ayak uydurmakta fazla zorlanmad. de bir sre daha aradlar Yuri'yi ama sonunda yazm olduu gibi bunun yarar olmadn grerek aratrmalarna son verdiler. IX Oysa Yuri onlarn hemen burnunun dibinde, aratrma yaptklar blgenin tam ortasndayd. Kaybolduu gn, akama doru Gordon'un evinden km kendi evine doru gidiyordu. Bronny Soka'nda ilerlerken birka metre ilerde vey kardei Yevgraf la karlat. yldr ne ondan bir haber alm, ne de onu grmt. Moskova'ya ksa bir sre nce gelmiti. Daha nce olduu gibi Yuri'nin tm sorularn ya omuz silkerek ya da glmseyerek geitirmiti. Bir yandan da yrdkleri kalabaln arasnda onun kurtuluunun nasl olabileceini anlatmt. Bir sre ortadan kaybolup kendi bana yaamas dncesini Yuri'ye veren Yevgraf t. Yuri iin, hl ayn ad tayan Kramezgen Soka'nda bir yer buldu. Ona para verdi. Her bakmdan yardmc olmaya alt. En sonunda da Paris'te bulunan ailesi hakknda aratrma yapacan syledi. Ya Yuri'yi Paris'e gndermenin ya da Paris'tekileri geri getirmenin yollarn da aratracakt. Her zaman olduu gibi bu kez de Yevgraf n ortaya kp yardmc olmas ona cesaret vermiti. Hem de kendisini kt hisettii bir srada kmt karsna. Yuri, Yevgraf n bu gc nereden aldn bir trl renemedi. renmek iin de herhangi bir aba gstermedi. X Gneye bakan odas Sanat Tiyatrosu'na ok yaknd. Penceresinden baktnda tiyatronun karsndaki evlerin atlar grn-yordu.

Bu oda Yuri iin alma odasnn da tesinde bir anlam tayordu. Youn bir alma iindeydi. Masasnn zerinde birok not, dosyalar, defterler vard. Yevgraf n hastaneyle yapt grmelerin uzamas ona zaman kazandryordu. O da bu zaman en iyi ekilde deerlendiriyordu. Her an hastanede almaya balayabilirdi, hazr bo zaman varken eski yaptlarn dzene sokmaya balad. Bunlar nereden, nasl bulduunu bilemedii Yevgraf getirmiti. Bir ksm kendi el yazmalaryd, bir ksm da bilinmeyen kii ya da kiilerce dosyalanmt. Yapt almalar sonunda yle dank bir hal almt ki yarda kalm bu yaptlarla uraacana yeni eyler yazmann daha uygun olduuna karar verdi. Bunun i-in son zamanlarda hazrlad taslaklardan yararlanyordu. Varykino'da yapt almaya benzer bir ekilde alyordu, nce benzer makaleler yazyor, arada bir aklna gelen iirleri de bir yerlere not alyordu. Aklna o kadar ok ey geliyordu ki, bunlar kt zerine geirmeye yetiemiyordu. ok da acele ediyordu. Yorulup temposu dnce, dinlenmek iin sayfalarn kenarlarna resimler yapyordu. Bu resimler daha ok orman manzaralyd. Bazlarnda da baz kent alanlar grlyordu. Orman manzaral resimlerinde Moreauvetikin Tarm Aletleri yazl bir reklam panosu dikkatini ekiyordu. Makale ve iirlerinin ana temasysa iirdi.

Sonralar bulunan ona ait ktlar arasnda u notlar vard: 1922 ylnda Moskova'ya dndmde ehri iyice boalm ve harap bir durumda buldum. Devrimin sonunda gelmi olduu durumu bugne dek korumu, hatta halen de ayn durumda diyebilirim. Ancak bu haliyle bile modern ve byk kent kimliini yitirmi deil. Modem sanatn yaratcs da byle modern kentler deil midir zaten? Kentin ilek bir alannda oturuyorum. Yazn sca asfalt kzgn bir duruma getirmi. Gnein klar binalarn st katlarnn pencerelerinden ierilere giriyor. Moskova'nn gzleri gneten kamam gibi. Bu haliyle evremde dnp bamn dnmesine neden oluyor. stiyor ki ben de onu verek bakalarnn ban dndreyim. Bu kenti ve hakknda yaz yazmay ne ok seviyorum. XII Austosun son gnlerinden biriydi. Yuri Gazetny Soka'n-dan Botkin Hastanesi giden bir tramvaya binmiti. O gn yeni iine gidiyordu. lk gidiiydi bu. Ancak pek ans yoktu, nk tramvay pek salam deildi. kide bir duruyordu. Ya nne kan bir araba ya da tramvayn kendinden kaynaklanan baz teknik sorunlar neden oluyordu bu duraklamalara. Vatman bu duraklamalarda elinde ngiliz anahta-ryla darya kyor aracn altna, sana soluna bakyor bir eyleri dzeltmeye alyordu. Bu duraklamalar youn bir birikmeye neden olmutu. Dizi dizi tramvaylar hatta bekleiyorlard. Trafik altst olmutu. Arkadaki tramvaylarn baz yolcular da daha nce gidecei dncesiyle Yuri'nin binmi olduu tramvaya dolumutu. Hava scakt. Yolcularn kalabalnn da etkisiyle soluk almak gittike zorlayordu. Yuri tramvayn sol tarafnda pencerenin nnde tek kiilik bir koltua oturmutu. Bulunduu yerden Nikita Soka'n ve Konservatuvar' grnyordu. Dalgn dalgn yoldan geenleri izliyordu. Yoldan geenler arasnda yal, ak sal bir kadn dikkatini ekmiti. Kadnn banda yapma papatyalar ve menekelerle sslenmi ak renkli bir apka vard. zerinde modas gemi leylak rengi eski bir elbise vard. Oflayp puflayp yrrken elindeki bir eyle de yelpazeleniyordu. Sk bir korse de giydiinden daha ok sklyor, terliyordu. Dantelli bir mendille de terlerini siliyordu. Yal kadn da tramvayn gittii istikamette gidiyordu. Tramvay onarlp hareket ettiinde kadn abucak geiyor, Yuri de o-nu gzden kaybediyordu. Ancak tramvay yeniden arza yapp durduunda bu kez yal kadn yetiiyor ve tramvay geiyordu. Bu durum birka kez tekrarlanmt. Yuri o srada okuldayken zm olduu bir problemi anmsad. Deiik zamanlarda yola kan ve deiik hzlarda ilerleyen trenlerin belirli bir yolu ne kadar srede katedecekleri

ve gidecekleri yere hangi srayla varacaklar eklinde bir problemdi bu. Nasl zmtk bu problemi? diye ok dnd ama bir trl a-nmsayamad. Derken kafas daha karmak sorunlara takld. nsanlarn -mrleyle problemdeki trenler arasnda iliki kurmaya alt ama kafas iyice karnca bundan da vazgeti. Tam o srada nce bir imek akt. Ardndan da gk grle-mesi oldu. Tramvay Kudrinsky Soka'ndan Hayvanat Bahesi'ne giden yolda bir kez daha durdu. Yal kadn da biraz sonra yeniden grnd. Tramvay geti ve uzaklap gitti. lk iri yamur damlalar da dmeye balad. iddetli bir rzgr tozu topra birbirine katt. Aa dallar rzgrn etkisiyle eilip durdu. Yuri kendini hi iyi hissetmiyordu. Eli aya kesilmi, baylacak gibi olmutu. Kendini biraz topladktan sonra ayaa kalkp pencereyi amak istedi fakat bir trl baaramad. Yolcular ona Pencere almaz! diye sesleniyorlard. Oysa zerine ken fenalktan kurtulmaya, heyecann yenmeye altndan sylenenleri duymuyordu. Hl pencereyi amaya alyordu. Pencereyi birka kez daha saa sola, aaya yukarya oynatt. Kendine doru ektii bir srada iinde bir eyin koptuunu sand. Korkun bir acyla olduu yerde kald. ok yanl bir ey yaptn, her eyi mahvettiini dnd. O srada tramvay bir kez daha yrm ancak ksa sre sonra yeniden durmutu. Yuri olaanst bir abayla kalabal yararak tramvayn n tarafndaki sahanla kt. nne kan baz yolcular ilerlemesine engel oluyordu. Kendilerini itip kakt iin onu azarlayanlar da vard. Temiz havaya knca biraz kendine gelir gibi oldu. Belki de henz her ey bitmi deildi. Duyduu acy yanl deerlendirmi de olabilirdi. Sahanlktaki kalabaln arasndan kapya doru ilerlemeye balad. Yine hareketlerine kar kanlar, kendisini azarlayanlar oldu ama sonunda tramvaydan inmeyi baard. ki adm att. -nc admda kaldrm talar zerine yuvarland. Bir daha da kalkamad. Bunun zerine her kafadan bir ses kmaya balad. Tramvaydan inenler Yuri'nin etrafn alm, birbirleriyle tartyorlar, akl hocal yapmaya alyorlard. Ksa sre iinde nefes almadn, kalbinin de artk arpmadn farkettiler. Kaldrmda yryenler de yola inmi, lnn evresini sarmlard. lmn nedeninin tramvayla ilgili olmadnn anlalmas merakllarn kimini rahta-latyor, kimindeyse dkrkl yaratyordu. Kalabalk gittike artmaya balamt. Leylak renkli elbiseli kadn da yolda yatmakta olan lye bakt. Bir sre sylenenleri dinledi. O srada kalabalktan bazlar polis armak gerektiini savunurken, bazlar da onu yeniden tramvaya bindirip hastaneye gtrmeyi neriyordu. Leylak renkli elbiseli yal kadn kalabaln verecei karar beklemeden yoluna devam etti. Bir Fransz olmasna karn tartlan konuyu anlayacak kadar Rusa biliyordu. Bu kadn Melyuzeyevo'dan gelen Matmazel Fleury'ydi. Bir hayli yalanmt. 12 yldr Moskova'daki ilgili dairelere, memleketine dnmesi iin izin verilmesini isteyen mektuplar yazyordu. Sonunda bu izni almt. imdi de vize almak iin Fransz eliliine gidiyordu. Belki de onuncu kez tramvay gemiti. lenin Doktor Ji-vago olduunun farknda bile deildi. Biraz nce Yuri'nin dnd problemdeki gibi onu arkada brakp gemiti. Yuri lm, kendisiyse sa kalmt.

Sofadan bakldnda ak olan kap aralndan odann bir kesi grlyordu. Bu keye yanlamasna bir masa konmutu. Masann stnde bulunan tabutun dar olan yan kapya dnkt. Bu masa Yuri'nin son gnlerinde yazlarn yazd masayd. Masann zerindeki notlar, dosyalar, kitaplar ekmecelere doldurulmutu. Tabutu baucundaki yastklar yksek olduundan ceset tabutla yatyor gibi grnmekten ok, bir tepenin yamacna uzanm birini andryordu. Tabutun evresi ieklerle kaplyd. O mevsimde bulunmasnda glk ekilen pahal ieklerdi bunlar. Kimisi saks, kimisi sepetler iindeydi. Pencere kenarlarnda bile iek vard ve bu iekler dardan gelen klarn deiik glgeler oluturmasna neden oluyordu. Bu glgeler lnn balmumu rengi alm yznn ve ellerinin ve tabutunu kaplayan kuman zerinde ss gibi duruyordu. O sralarda lleri yakma modas vard. ocuklarn okula gitmelerini ve bir aylk almalarn salamak, ayrca Marina'nn postanedeki i durumunu tehlikeye sokmamak iin dini

cenaze treninden vazgeilmiti. Yakma treni yaplacakt yalnzca. Gerekli bavurular yaplmt ve ilgililerinin gelmesi bekleniyordu. Oda o srada botu. Sanki eski kirac km, yeni kiracnn gelmesi bekleniyordu. Sessizlik ly son bir kez daha grmek i-in gelenlerin ayak sesleriyle bozuluyordu. Bunlar da bir ly deil de uyumakta olan bir insan grmeye geliyorlarm gibi grlt yapmamaya byk zen gsteriyor, neredeyse parmaklarnn ucuna basarak yryorlard. ok kalabalk yoktu ama, gelenlerin says umulann da ok zerindeydi. Ad pek duyulmam bu adamn lm haberi kendisini tanyanlar arasnda mthi bir hzla yaylmt. Yaamnn eitli dnemlerinde karlat insanlarn yannda; bilimsel yazlarn, iirlerini, sanatla ilgili yazlarn okumu ve bu nedenle de kendisine hayran olanlar da vard gelenler arasnda. ounluu da bu tr insanlar oluturuyordu. Bunlarn ou salnda hi grmedikleri bu insan ilk kez gryordu. Bu onlarn Yuri'yi hem ilk, hem de son grleri oluyordu. XIV ly en son oturduu Kamerger Soka'ndaki eve getirdiklerinde arkadalar ardna kadar ak kapdan ieri girmilerdi. Hemen pelerinden gelen Marina'nnsa delirmi gibi bir hali vard. Kendini yerden yere atyor, ban lnn zerinde bulunduu masann kenarna vuruyor, ac iinde kvranyordu. Odada hi kimse yokmu gibi, hi kimseden ekinmeden, kendi keniden konuuyor, anlalmaz szcklerle acsn anlatmaya alyordu. Yu-ri'nin lsne sarlmt. Cesedi ykayp temizlemek, sonra da tabuta koymak iin gtrmeye geldiklerinde onu Yuri'den ayrmakta byk glk ekilmiti. Tm bunlar Yuri'nin ld gn olup bitenlerdi. Marina tm tren sresince ve gece boyunca tabutun banda hi kmldamadan oturdu. Birka kez kk kzn yanna getirmi ona meme vermesini salamlard. Byk kz Katya da dadsnn elinden tutmu olarak annesini grmeye gelmiti. Ertesi gn Marina gene ayn kede hi konumadan oturuyordu. lk gne gre biraz sakinlemi gibiydi. Ancak nerede olduundan habersiz, evresinde olup bitenlerin farknda deil gibiydi. evresindeki arkadalar, zellikle Gordon ve Dudorov da en az onun kadar zntlydler. Babas Markel alyor, arada bir grltyle burnunu siliyordu. Annesi de sk sk ieri girip kyor ve alyordu. Kalabalk iinde bir kadn ve bir erkek zellikle dikkatleri ekiyordu. Bu iki kiinin lye dier insanlardan daha yakn olduklar eklinde bir iddialar olmad gibi, duyduklar acy gsterme konusunda da odadakilerden daha farkl bir tutumlar vard. Dier insanlar gibi barp armyor, lk atmyorlard ama davranlaryla len kii zerinde zel baz haklar olduunu gsteriyorlard. Kimse de onlarn bu davranlarna ses karmyor, mdahale etmiyordu. Cenazenin hazrlanmas ve kaldrlmas da iinde olmak zere gerekli ilerin pek ounu sessizce yapmlard. Bu ilemi yapmaktan byk huzur duyuyor gibiydiler. Bu lm olaynda hibir sorumluluklar yoktu ama lmn meydana geliiyle de ilgileri var gibiydi. Orada bulunanlarn birou onlar tanmyor, yalnzca tahminlerde bulunuyorlard. Keskin bakl, Krgzlar gibi ekik gzl adamla, olduka gzel olan kadn ieriye girdiklerine Marina da ilerinde olmak zere ierdeki herkes koridora kyor onlar lyle babaa brakyorlard. Sanki herkes onlar yalnz brakma konusunda kendi aralarnda anlam gibiydi. Sanki bu iki kii lyle ilgili ok nemli ileri halletmekle grevli kiilerdi. Bir iki kez olduu gibi gene odada yalnz braklmlard. Duvar kenarna sralanm sandalyelerden ikisine oturmu konuuyorlard. imdi ne olacak Yevgraf Andreyevi, neler yaptnz? Yaklma bu akam olacak. Yarm saat kadar sonra Doktorlar Sendikas'ndan gelip cesedi alacaklar. Ceset Sendika Klubne gtrlecek. Biliyorsunuz dini tren yaplmayacak. Yasal tren drtte yaplacak. Belgelerinin hibiri dzenli deildi. Hem alma karnesinin, hem sendika kartnn sresi gemiti. Bunlar yoluna koymak bir hayli zamanmz ald. Gecikme bu yzden oldu. Almaya gelinceye kadar sizi onunla yalnz brakacam. stediiniz buydu deil mi? Telefon alyor, bir dakika bakp geleceim...

Yevgraf ounu tanmad Yuri'nin okul arkadalar, hastaneden gelmi olan meslektalar, eitli yaynevlerinin ilgilileriyle dolu olan koridora kt. Marina da oradayd. ki ocuunu memek iin srtna att mantosunun altna sokmutu. Cezaevindeki kocasn grmeye gelmi, bunun iin izin bekleyen bir kadn andryordu. Koridorda birok kii sigara ierek dolayordu. Merdivenlerde duranlar daha da rahat hareket ediyor, yksek sesle kendi aralarnda konuuyorlard. Yevgraf koridordaki uultu nedeniyle telefonda sylenenleri duymakta glk ekiyordu. Gene de konumay srdrd. Mmkn olduunca alak sesle sorular yantlandrd. Cenaze treninin durumu, lmn meydana gelii ekli hakknda aklamalarda .bulundu. Yeniden odaya dnerek ierdeki kadnla konumasn srdrd. Ltfen ceset yakldktan sonra bir yere kaybolmayn Larissa Fyodorovna. Nerede kaldnz bana bildirmeden ayrlmayn ne olur. Sizden nemli bir ricada bulunacam. Aabeyimin notlarn, almalarn dzene sokmak istiyorum. Bu konuda bana ok yardmnz olacana inanyorum. Onun hakknda hepimizden daha fazla bilgi sahibisiniz. Yanl anmsamyorsam bana, 'Irkutsk'-tan iki gn nce geldim. Yuri'nin son gnlerde burada oturduundan ve ldnden haberim yoktu. Buraya geliim tmyle bir rastland,' demitiniz. Sizden herhangi bir aklama istemiyorum. Sizden ricam bana yardm etmeniz. Birka gn birlikte alrsak aabeyimin almalarn, notlarn, yazlarn dzene sokabiliriz. sterseniz bu ii burada da yapabiliriz. Buradaki bir oday da sizin iin ayrtabilirim, binann yneticisi ok iyi bir tandmdr. Bana sylediklerinizin bazlarn anlamadm diyorsunuz. Bunda anlalmayacak bir ey yok ki. Moskova'ya geldiimde eyalarm emanete brakarak, sokaklarda dolamaya baladm. Birok caddeyi, soka tanmyordum. Farknda bile olmadan Kuznetsky Kprs'n ve alann gemiim. Birdenbire karma ok iyi tandm bu sokak kt. Kuruna dizilen kocam Antipov, rencilii srasnda Kamerge Soka'ndaki bu evde ve imdi bizim oturduumuz bu odada otururdu. Bu soka ve evi grnce; belki eski kiraclardan hl oturan birileri vardr bir girip bakaym dedim. Onlarn hepsinin deimi olduunu ona buna sorarak rendim. Bu arada sizi grdm. Bunlar size neden anlatyorum bilmiyorum a-ma sizi grnce aknlktan dona kaldm. Kap ardna kadar akt. Odada bir tabut ve tabutun evresinde baz insanlar vard. Nedenini anlayamadm bir drtyle ly grme istei duydum. A-caba len kimdi? Tabuta yaklap baktm. ldracak gibi oldum. 'Grdm bir karabasan' diyordum kendi kendime. Zaten siz de beni grdnz deil mi? Neden anlatyorum ki? Bir dakika Larissa Fyodorovna. Biraz sznz keseceim. Benim de Yuri'nin daha nce bu odada Antipov'un oturduundan haberimiz yoktu. Yalnz benim asl zerinde durmak istediim bu deil. Sylediiniz bir ey beni byk aknla uratt. sava srasnda Antipov'un, yani Strelnikov'un adn sk sk duyuyorduk. Hatta kendisiyle bir iki kez karlap grtm de. Tabii ki ailevi nedenlerle kendisiyle bu derece yakn olabileceim aklmdan bile gemezdi. Balayn ama, eer yanl duymadysam onun kuruna dizilidini sylediniz. Yanlmyorum deil mi? O zaman onun intihar ettiinden haberiniz yok. Evet. Bana buna benzer baz eyler sylendi ama ben inanamadm. nk Pasha intihar edecek bir insan deildi. Ama ben intihar ettiinden eminim. Yuri anlatmt. Sizin Vladivostok'a gitmeden nce oturduunuz evde olmutu bu. Sizin ayrlmanzdan ok ksa bir sre sonra. Yuri onun lsn bulup gmm. Demek sizin bunlardan haberiniz yoktu. Baka eyler anlatld bana. Demek intihar ettii doru. O zaman sylenenlere inanmamtm. Hem de o evde ha? Bana olanaksz gibi geldi. Bakn bu konu benim iin ok nemli. Pasha'yla Yuri karlamlar m? Bir araya gelip konumular m? Aabeyimin anlattklarna gre uzun bir sre konumular. Gerekten mi? Oh ok kr! Byle olmas ok daha iyi. Lara byle konuurken, bir yandan da ha iaret yapt. Tanrm ne kadar da artc bir buluma. zniniz olursa bu konuda daha baka eyler de soracam sonra. nk bu olayn en kk ayrntlar bile benim iin ok nemli. u an daha fazla konuamayacam. ok perian bir durumdaym. Biraz kendimi toparlamalym. Biraz oturup dnmek istiyorum. Kusuruma bakmazsnz deil mi? Elbette nasl istiyorsanz yle davrann. Buna hakkm var deil mi? Elbette.

Ha, az daha unutacaktm. Yakma treninden sonra bir yere ayrlmamam sylemitiniz. Peki size sz veriyorum. Bir yere gitmeyeceim. Sizinle birlikte buraya dnecek ve istediiniz yerde gerektii kadar kalacam. Onun tm notlarn, almalarn derleyip toplarz. Bu konuda size ok yardmm dokunur. Hem benim iin de bir avuntu olur byle bir alma. Onun yazsn ok iyi biliyorum. Her szc, her harfi belleime kaznm gibidir. Ayrca benim de sizin yardmnza gereksinimim olacak. Yanlmyorsam avukatsnz. Avukat olmasanz bile, yeni yasalarla ilgili bilginiz olmas da yeterlidir benim iin. En azndan hangi konuda nereye bavurulacan biliyorsunuzdur. Bu gibi konular bilen insanlarn says o kadar az ki zamanmzda. Bana ok ac veren bir konuda danmak istiyorum size. Bir ocuk konusunda. A-ma bunu cenaze treninden dnnce konuuruz. Kalan mrm birini aramakla geirereceim. Yetitirilmek zere yabanc birilerine verilen bir ocuu bulmak istiyorum. lkedeki tm ocuk yuvalar hakknda bilgi veren bir daire var mdr? Ya da kayp ve yetim ocuklarla ilgili herhangi bir ariv hazrland m? Ancak imdi yant vermeyin ltfen. Bunu sonra konuuruz. Yaam denilen ey ok korkun bir ey deil mi? Siz de ayn dncede misiniz? Daha sonra ne yapacam pek bilmiyorum ama kzm gelinceye dek burada kalabilirim. Katya mzik ve tiyatro dallarnda o-laanst yetenekli bir kz. ok gzel taklit yapyor. Kendi uydurduu baz piyesler oynuyor. Koskoca opera paralarn sylyor. Ne kadar yetenekli bir ocuk deil mi? Eer alrlarsa onu Konser-vatuvann yetitirme snfna vermek istiyorum. Zaten Moskova'ya geliimin nedeni onun okul hazrlklarn yapmakt. Daha sonra da gidip onu getireceim. Her ey ne kadar karmakark deil mi? Baz eyleri anlatmak, aklamak ok zor. Ama sizinle konumak iin zamanmz ok olacak. imdi kendimi toparlamal ve hibir eyden korkmamalym. Yuri'nin yaknlarn da darda beklettik, ayp oluyor deil mi? Kapda vuruldu gibi geldi bana. Sonra darda grltler ve ayak sesleri var. Yoksa tabutu almaya m geldiler? Bu burada bekleyeyim, siz kapy an. Yalnz bir dakika, tabutun yanna kk bir sandalye koyaym. Yoksa kimse ona uzanamayacak. Ben bile parmaklarmn ucuna basarak denedim, gene de yetiemedim. Marina ve ocuklar iin gerekli bu. ncil'de 'Beni son kez pn' diye yazldr. Belki yaknlar da onu son kez pmek isteyeceklerdir. Aman Tanrm! Dayanamayacam. Dayanamyorum, acm ok byk. Beni anlyorsunuz ya? imdi dardakileri ieriye alacam. Yalnz sylemek istediim bir eyler var. Bana o kadar ac verici eyler anlatp sorular sordunuz ki nereden balayacam bilemiyorum. Size zellikle unu sylemek istiyorum: Endielerinizin giderilmesinde, aratrmalarnzda tm olanaklarmla size yardmc olmaya alacam. Durumunuz ne olursa olsun umutsuzlua kaplmamalsnz. Umutsuzlua kaplan insan grevlerini de unutur. Lara artk onu itimiyordu. Kapnn aldn, insanlarn ieriye dolutuunu da farketmedi. Ne ayak seslerini, ne Marina'nn lklarn, ne erkeklerin ksrklerini, ne de kadnlarn hkrklarn duyuyordu. evresinde hareket halindeki kalabalktan ba dnyor, midesi bulanyordu. Banda mthi bir ar vard. Gzlerini yumarak anlarna dald. inde bulunduu felakete tmyle gmlm gibiydi. Kimsesi kalmamt artk. ok sevdii iki kiiden biri lm, dieri de intihar etmiti. Yalnzca birisi hem de lmeyi herkesten daha ok hak etmi olan ve hatta bir keresinde kendisinin de ldrmeye alp da baaramad birisi yayordu. Kendisiyle ortak hibir yan bulunmayan bu adam Sibirya'nn uzak kelerinde, yalnzca pul koleksiyoncularnn bildii yerlerde elini kolunu sallayarak rahat bir yaam srdryordu. Bir Noel akam o adam ldrmeye gitmeden nce bu odada Pasha'yla oturup konumulard. O sralarda Yuri henz yaamna girmemiti. O akam Pasha'yla konutuklarn anmsamaya alt, fakat baaramad. Aklnda kalan tek ey; pencere pervaznda yanmakta olan mumun scaklyla pencere canandaki karn eridi ve camda yuvarlak, gz gibi bir deliin olutuuydu. Ayn gece bir Noel partisine gitmekte olan Yuri'nin o sokaktan geerken o delii farkettiini, yanmakta olan mumu farkettii-ni Lara bilemezdi ki. imdi u tabutun iinde yatmakta olan lnn yazgsyla kendi yazgsn birletiren o mum olmutu sanki. Dnceleri srekli deiiyordu. imdi de dini trene taklmt kafas, Dini tren yaplamamas ne kadar kt. Kilisede yaplan trenler ne kadar grkemli oluyor. Aslnda

lenlerin ou byle bir treni haketmiyor. Ama Yuri'ye byle bir tren ne kadar yakrd. Bu dnceler sonunda iinde bir ferahlk hissetti. Yuri'nin tm benliini kaplam olan zgrlk duygusu kendisine gemi gibiydi. Onunla birlikte olduu baz zamanlarda da byle olurdu. Oturduu sandalyeden kalkt. inde frtnalar esiyordu sanki. Ksa bir sre de olsa onun yardmyla zgrl, ak havay, tm benliini sarm olan acdan kurtulmay tatmak istiyordu. Ancak o zaman eskiden olduu gibi zgrln tadna doyulmayan tadn duyumsyacakt. Yuri iin gzya dkmek de mutluluunun kaynaklarndan biri olacakt. Bu duygular tadabilmenin yolu ona son kez veda etmekten geiyordu. Ona olan sevgisinin verdii sabrszlkla evresine baknd. Hi kimseyi grmyor gibiydi. Gzyalaryla dolu, acdan bitkin hale gelmi bir bakt bu. Gzleri, yakc bir ila damlatlm gibi yanyordu. Odann iinde yeni bir hareketlenme balad. Odadakiler teker teker dar ktlar. Kap kapandnda yeniden yalnz bana kalmt. abucak tabutun yanna geldi. Yevgrafn getirdii sandalyenin zerine kt. lnn zerine kez ha iareti yapt. Sonra da Yuri'nin ellerini ve alnn pt. Onun buz gibi olan aln ufalm, skl bir yumruk gibi klm olduunu farketmedi. Bir sre hi alamadan ve dnmeden, sessizce ylece kald. Tabutun zerine eilmi, iekleri ve ly; kendi vcudu, ba, elleri ve ruhuyla rtm gibiydi. XV Tm vcudu tutmay baaramad hkrklarla sarsrlyor-du. Elinden geldiince engellemeye alt ama sonunda dayanacak gc kalmad. Gzlerinden dklen yalar yanaklarndan szlerek elbisesini, ellerini ve tabutu slatyordu. Lara ne bir ey sylyor ne de dnebiliyordu. Dnceleri, anlar gkyznde uuan bulutlar gibi dolayor, Yuri'yle eskiden geceleri yaptklar konumalarda olduu gibi ruhuna iliyordu. Eskiden de mutluluu ve kurtulu duygusunu bu ekilde alglyordu. Birbirlerini tanyorlard. Bu tanma duygusu kafadan ya da kalpten gelmiyordu. Bu duyguyu birbirlerine igdleriyle alyorlard sanki. te o skntl gnlerinde bile mutlu olmalarn salayan bu duygularyd. imdi de gene byle bir ruh hali iindeydi. Ayn durumu daha nce en az yirmi kez daha yaam gibiydi. Bu arada da Yuri'yi birka kez kaybetmiti. Bu nedenle de imdi tabutun banda yapt her hareket yerinde ve doruydu. Ne kadar byk bir ak yaamlard! Dnyadaki hibir eye benzemezdi bu. Bakalarnn arklarda, iirlerde syledikleri, dinledikleri eyleri yaam, duyumsamalard. Onlar birbirlerine yanp tututuklar iin deil; evrelerindeki her ey sevimelerini istedii iin sevimi, birbirlerini sevmilerdi. Ayaklarnn altndaki toprak, balarnn zerindeki gk, bulutlar, aalar, her ey, her ey byle olmasn istemiti. Aralarndaki sevgi kendilerinden ok evrelerindekileri mutlu ediyordu. Onlar birbirine yaklatran, birletiren buydu ite. En mutlu olduklar zamanlarda bile neyin gzel ve heyecan verici olduunu unutmamlard. Yaama kar duyduklar ilgi, kendilerinin de yaamn bir paras olduunu bilmelerinden ve yaam gzelletirmeye, kendilerinin de katkda bulunduklarn bilmelerinden kaynaklanyordu. XVI Lara Yuri'yle ok basit bir ekilde vedalat. Onunla samimi ve itenlikli bir ekilde konuuyor gibiydi. Yalnz sylediklerinin tiyatro oyunlarnda sylenenler gibi herhangi bir anlam yoktu. Yuri, sevgilim benim. Bak yine bulutuk. Tanr bizi yine birletirdi ama hangi koullarda deil mi? Ne korkun bir ey bu gryorsun ya? Ah tanrm, artk dayanma gcm kalmad. Ac bana tanrm. Alyorum, srekli alyorum. Byk akmza uygun bir ekilde bulutuk seninle. Gidiinle mahvoldum ben. Benim de sonum geldi. Yaam, lm, dehann gzelliini, plakln gzelliini anlyorduk seninle. Ama dnyay yeniden dzene koymak gibi eyler bize gre deildi.

Elveda sevgilim benim. Byk adamm, akm, gururum. H-l akan derin rmam. Senin sularn kucaklamaktan, kendimi dalgalarnn serinliine brakmaktan ne kadar ok holanrdm. O karlarn arasnda seninle nasl vedalatm anmsyorsun deil mi? Nasl da atlatmtn beni. Yoksa seni orada brakp yola kar mydm. Ama seni ok iyi anlyorum. Bunu benim iyiliimi dnerek yaptn. Fakat ondan sonra hibir ey yolunda gitmedi. Bama neler geldiini, o adamdan neler ektiimi bilemezsin. Ne yaptn, nasl bir can olduunu bilemezsin Yuri. Ama su bende deil. ay boyunca hastanede yattm, komadan kamadm. O zamandan beri yaamn hibir anlam kalmad benim iin. Hibir zaman rahat, huzur bulamyorum. Bu acyla yaayamam ben. Sana asl nemli olan konuyu aamyorum. Hibir zaman da aamayacan, nk buna gcm yetmez. Yaantmn bu dnemini anmsadka tylerim diken diken oluyor, rperiyorum. Biliyor musun, artk bilinli bir ekilde hareket edip etmediimi de bilemiyorum. Ama bir konuda kendimi tutuyorum. Bakalar gibi kendimi ikiye vermedim. Kendimi hl koyvermedim. Ayya bir kadn iin her ey bitmi demektir. Byle bir ey benim iin olanakszdr deil mi? Lara byle daha pek ok ey sylyor, alyor, ac ekiyordu. Birdenbire ban kaldrd. armt. nk odaya yeniden insanlar girmilerdi. Bazlar baz iler yapyorlard. Hemen sandalyeden inerek tabutun bandan ayrld. Gzlerinde kalm olan yalarn da boalmasn istiyormu gibi avularn gzlerinin stne bastryordu. O srada birka kii tabuta yaklap altna girdi. Yukarya kaldrp darya gtrd. XVII Lara, Kanaerger Soka'ndaki evde birak gn kald. Yuri'nin notlarn dzene koymaya onunla birlikte baladlar. Ancak o olmadan devam edip, bitirmek zorunda kaldlar. Bir gn Yevgraf la konuarak ona ok nemli bir eyden sz etmiti. Bir gn darya kan Lara bir daha da dnmedi. O gnlerde ok rastland bir ekilde sokakta tutuklanm olabilirdi. Belki de ldrlmt. Bir baka olaslk da Kuzeydeki saysz toplama kamplarnn listelerinden birinde kalm bir numara olarak unutulup gitmesiydi. Scanned by hlecter ON ALTINCI BLM

SON I

Son gnlerde temenlie terfi etmi olan Gordon'la Binba Dudorov birliklerine dnyorlard. Birisi gnderildii bir grevden, dieri de gnlk bir izinden dnyordu. Ayn birlikte grevliydiler ama yolda bir rastlant sonucu karlamlard. 1943 ylnn yaz aylarndayd. Kursk'taki Alman Cephesi yarlm Orel geri alnmt. Geceyi kk bir kasaba olan Cherny'de geirdiler. Yama edilmi olmakla birlikte Almanlar'n geri ekilirken yerle bir ettikleri o l blgesi kasaba ya da kentleri gibi kt bir durumda deildi. Yaklp yklm binalar arasnda geceyi geirebilecekleri bir samanlk buldular. Birbirlerine anlattklar bitmek bilmiyordu. Sabahn ne doru Dudurov kendinden geer gibi oldu. Ama ksa bir sre sonra Gordon'un kard baz seslerle uyand. Gordon saman yn zerinde dolaarak, eyalarn topluyordu. Her ayaa kalknda yzmeyi yeni renen biri gibi saman ynn zerinde yuvarlanyordu. Nereye byle yahu? Daha ok erken. Irmaa inip biraz amar ykamak istiyorum. Amma yaptn ha! Akama karargha varrz. amarc Tan-ya'dan temiz amar alrsn. Acelen ne yani?

O zamana kadar bekleyemem. Tm amarlarm ter ve kir iinde. Nasl olsa hava scak. abucak ykarm. yice skp astm m gnete abucak kurur. Bu arada rmakta ykanm da olurum. yi de seni o durumda grrlerse ne olur? Bir subay olduunu unutma. Aman. Kim grecek? Herkes uyuyor bu saatte. Bir alln arkasna da gizlenirsem kim grebilir beni. Sen beni bover de uyumana bak. Biraz daha konuursan uykun iyice alacak. Artk istesem de uyayamam. Ben de seninle geleceim. Bylece ikisi birikte rmaa doru ilerlemeye baladlar. Gne yeni domu olmasna karn talarn zerini stmt bile. Eski sokaklarn zerinde baz insanlar uzanm uyuyorlard. Gneten kzarm olan bu insanlarn ou; evlerini kaybetmi olan yal, ocuk ve kadnlard. Aralarndaki birlikleriyle balarn yitirmi olup yeniden onlara yetimeye alan birka da Kzl Ordu erdi vard. Gordon'la Dudorov bunlarn arasndan dikkatli bir ekilde yryordu. Yava konu yoksa tm kasaba halkn uyandracaksn. O zaman amarlar ykama iim de suya der. Fslt eklinde konuarak yollarna devam ettiler. II Bu rman adn biliyor musun? Kesin olarak bilmiyorum ama, Zusha olacak galiba. Hayr. Bu Zusha olamaz. O zaman ben bilmiyorum. Christina kahramanln Zusha rma zerinde gerekletirmiti. Anmsyor musun? Evet ama sanyorum rman daha alt ksmlarnda. Sylentilere baklrsa kilise onu azizeleri arasna sokmu. Gazetelerde okuduklarmzdan farkl bir ey biliyor musun? Hayr. Ahrlar adn verdikler ta bir bina varm. Devlet iftliine ait olan bu bina bir tepenin stndeymi ve duvarlar da ok kalnm. Almanlar buray gl bir kale haline getirmiler. Tepeden birliklerimizi ate altnda tutup ilerlememizi engelliyor-larm. Christina Orletseva bir rastlant sonucu oraya girmi ve binay havaya uurmu. Fakat onu yakalayp idam etmiler. Peki ona neden Christina Dudorova deil de, Chirstina Orletseva demiyorsun? Onunla evlenmemitik ki. 1941 yl yaznda sava bitince evlenmek zere nianlanmtk. Sonra da ben ordunun kalntlaryla birlikte oradan oraya dolatm. Bal bulunduum birlik srekli yer deitiriyordu. Bu arada Christina'yla balantm koptu. Bir daha da onu gremedim. Yaptklarn ve kahramanca lmn herkes gibi ben de gazetelerden rendim. Duyduum kadaryla onun ansna buralarda bir yere bir ant dikeceklermi. Yuri'nin kardei General Jivago da onunla ilgili bilgi topluyormu. ok zr dilerim. Seni ondan sz etmeye zorlayp zlmene neden oldum. Yok canm nemli deil. Asl ben senin almana engel olmayaym. Hadi soyun da amarlarn yka. Ben de u imenlerin zerine uzanaym. Bakarsn hafif tertip kestiririm de biraz. Ancak Dudorov ksa sre sonra yeniden konumaya balad. Yahu sen bu kadar gzel amar ykamasn nereden rendin? nsann ba sknca her eyi reniyor. Hi ansmz yoktu bizim. Ceza kamplarnn en korkuncuna dtk. Pek azmz sa kt ordan. Gaddar gardiyanlarn silah tehditi altnda, alabildiine geni ve karlarla rtl bir dzlkte sraya dizmilerdi bizi. Daha yeni gitmitik oraya. evremizde polis kpekleri vard. Hepimize diz ktrp en aalayc ekilde arama faaliyetlerine baladlar. 'Ban eviren hemen ldrlecektir,' diyorlard. Bu i saatlerce srd, kafilenin birini baka bir yere gtrdler. Bize de, 'te sizin kampnz buras. stediiniz gibi yerlein,' dediler. Kamp yeri usuz bucaksz uzanan, karla kapl geni araziydi. Ortada dikilmi bir direin zerinde bir tabela aslyd. Tabelada 'GULAG 92.Y.N.90' yazlyd. Daha sonra GULAG'n anlamnn 'Kamplar Bamdrl' szcklerinin baharflerinin bir araya gelmesi olduunu rendik. Bizim dtmz kamp o kadar kt deildi. Ben cezam ikinci kez ekiyordum. Birincisi ok daha zor gelmiti. Zaten benim suum da biraz hafifti. Cezam bitip de serbest brakldmda ilk seferde olduu gibi tm siyasi haklarm da geri verildi. niversitedeki krsme bile dnmtm. Ama sava knca da herkes gibi silah altna arldm. Eski binba rtbemle grevlendirildim.

Evet. Dediim gibi kamp, ortada dikili bir aa ve zerinde 'GULAG 92.Y.N.90' yazl bir tabeladan ibaretti. lk iimiz kendi bamz sokabileceimiz bir kulbe kurmakt. Bunun iin karlarn buzlarn altndaki dallar karp kryorduk. nanlmas g bir eydir ama, sonunda kendi kampmz kendimiz kurduk. Etrafn bir parmaklkla evirdik. Aalardan hapishane, gzetleme kuleleri, ambar, koular yaptk. Hem de kendi ellerimizle. Sonra da orman ilemeye baladk. Kestiimiz ktkleri kzaklara ykl-yorduk. Sonra da sekizer sekizer, at gibi kendimizi kzaklara koarak ktk ekiyorduk. Belimize kadar karlar iinde yapyorduk bunu hem de. Savan baladn uzun sre gizlediler bizden. Sonra da 'savaa gidip sa dnenler serbest braklacak,' dediler. Ondan sonra da kilometreler boyunca elektrikli tel ekme, mayn deme ileri balad. Bir ate yamuru altnda aylar, yllar geirdik. Birliimizin ad 'lm birlii'ydi bu ad bouna verilmemiti. lm bir trpan gibi biiyordu. Nasl oldu da sa kaldm hl anlayabilmi deilim. Yalnz unu da belirteyim. Bu kanl, cehennem gibi sava bile kampn zorluklar karsnda cennet gibi geliyordu bize. Ne kadar da sknt ekmisin sen byle? O koullarda insan neler reniyor neler. Gzel amar ykamak onlarn yannda ocuk oyunca gibi kalr. ok ilgin, sen bir esir hayat yaadn iin byle yargya varyor savan kamp yaamnn yannda ok daha basit kaldn, sylyorsun. Peki ya ben hangi duygularla savan birok eyi temizleyecei, dzeltecei kansna varmtm. Oysa o sralarda niversitede retim yelii yapyordum. Evim, kitaplarm vard, rahatm yerindeydi. Nasl aklayaym bilemiyorum, sakin sakin alyordum, her eyim vard. Bana kalrsa 'kolektifletirme' denilen ey baarszla urad. Ama kimse bunu kabullenmeye yanamad. Baarszl gizlemek iin de her trl bask, yldrma, sindirme ynetimlerine bavuruldu. nsanlar grdklerinin, dndklerinin tersini sylemek iin eitli basklar altna alndlar. Sava ktnda karlatmz tehlikelerse nce kar karya bulunduumuz tehlikelerin yannda bir hi dzeyinde kald. Havay temizleyen bir rzgr gibi rahatlatt bizi. Bana gre Devrim'in yannda sava yllarnn ok daha farkl bir durumu var. Sava insanlarn dayankl ve cesur olmalarn salayarak karakterlerini salamlatrd. Bu durumu grdke Christina'nn gsterdii kahramanla, karlatmz kayplara ve aldm yaralara karn iim sevinle dolup tayor. Bana Christina'nn lmnden duyduum acyla dayanma gcn salayan ey onun ban evreleyen zveri halesidir. Bu zveri halesi tmmzn yaamna k tutuyor, onurlandryor. Sen kampta onca ikence altnda inlerken, ben de serbest brakldm iin Moskova'ya dnyordum. Yine o sralarda Christi-na benim bulunduum faklteye tarih rencisi olarak kaydoldu. Onun setii daln hocas bendim. Dolaysyla ona da ders veriyordum. Daha ilk derslerde onun ok zeki ve yetenekli biri olduunu anlamtm. Henz bir ocuktu. Yuri de sad o sralarda. kinize uzun uzun ondan sz ettiimi anmsyorum. rencilerin hocalarn eletirme modas da tam bu sralarda balamt. Christina beni en ok eletiren renci oldu. Ona bana bu kadar dmanca tavr almasna neden olacak bir ey yaptm anmsamyordum. Bana ylesine haksz ve yersiz eletirilerde bulunuyordu ki; bu durum dier rencileri de sinirlendiriyordu. O-kulun duvar gazetesine yazd yazlarda da beni yerden yere vuruyordu. Geri yazlarnda adm aka kullanmyordu ama o yazlar okuyan herkes rahatlkla benden sz ettiini anlard. Sonra bir gn, bir rastlant sonucu onun bana kar gsterdii bu dmanln, aslnda iten bir sevgiyi, bir ak gizleme abalarndan kaynaklandn anladm. Oysa ben de onu seviyordum. Tm bu o-lumsuz davranlarna ona olan sevgim nedeniyle katlanyordum. Savan balamasndan ksa bir sre nce balayp, savan balad ilk birka ay da iine alan ok gzel bir tatil yaptk. 1941 ylnn yaznda oldu bu. Birliimin bulunduu blgeye tatillerini geirmeye gelen renciler arasnda Christina da vard. O-nunla olan arkadalmz o erevede balayp devam etti. O srada rencilere sava sanat dersleri veriliyordu. Christina paratlk dersi alyordu. O sralarda nianlandk onunla. Bundan ksa bir sre sonra da ayrlmak zorunda kaldk. Birliim baka yere naklediliyordu nk. O gnden sonra da onu bir daha gremedim.

Sonralar ilerin dzelmeye balad bir srada beni uaksavar ktasndan alp kurmay heyetinin yedinci ubesine verdiler. Hem burada yabanc dil bilenlere gereksinim duyuluyordu, hem de aldm iki yara nedeniyle cephede pek bir ie yaramazdm. Bu dairede baka yabanc dil bilenlere de gereksinim olduunu anlaynca o sralarda izini saptadm sesin de oraya alnmas iin az uramadm. amarc Tanya'yla Christina ok iyi arkadamlar. Cephede tanm ve ok iyi arkada olmular. Tanya sk sk Christina'-dan sz eder. Onun gl bana Yuri'yi anmsatyor. Senin de dikkatini ekti mi? Ucu havaya kalkk burnunu, hafif kk elmack kemiklerini grmezlikten gelince yz gzel ve sevimli bir hal alyor. Tam Yuri'nin tipini anmsatyor. Bilirsin bu tip bizim oralarda pek yaygndr. Ne demek istediini anladm ama ona hi dikkat etmedim. Ne kadar da irkin bir ad var. Tanya Bezoerednaya! Sra beklemeyendir anlam. Bu bir soyad olamaz. Ya uydurma bir ad. Ya da asl baka, fakat evrilip bu duruma sokulmu. Sen ne dersin ha? Canm zaten kendisi anlatt ya bunu bize. Anas babas belli olmayan kimsesiz bir ocukmu. Rusya'nn i kesimlerinde bir bakmevinde yetimi. Oralarda Rusa en saf, en temiz ekliyle konuulur. Bizim taraflara doru geldike de bozulur. te orada bu kza bacaksz anlamna gelen Bezotchaya adn takmlar. Sonra bu isim deie deie Bezoerednaya eklini alm. III Gordon ve Dudorov bu konumalarndan birka gn sonra Almanlar tarafndan yerle bir edilmi Karachev kasabasna geldiler. Hl birliklerine ulaamamlard. Karachev'de kendileri gibi asl birliklerine yetimeye alan kk gruplara katlmlard. Yaklak bir aydr devam ettii gibi o gnde olduka scak geiyordu. Bulutsuz, masmavi bir gkyz vard. Orel'le Bryansk arasndaki verimli topraklar gnein yakc scakl altnda kahverengi olmulard. Anacadde tam kasabann ortasndan geiyor ve daa doru kyordu. Bu caddenin bir yannda bulunan evler tmyle yklm, tam bir toprak ynna dnmt. Bu ykntlarn evresin-deyse kkleri ortaya km yanarak kurumu meyve aalar grlyordu. Bir zamanlar evlerin bulunduu yerlerdeyse kasaba halk zerinden hl dumanlar tten toprak ynlarn kartryor, ilerine yarayacan umduklar eyalar, krk dkk paralar bir yerlerde topluyorlard. Bir ksmysa kendilerine snaklar yapmak iin topra kazyor. Kazdklar yerin zeriniyse kaln toprak tabakalaryla rtyorlard. Yolun kar tarafndaki dzlkteyse, baz adrlar ve bu adrlarn arasnda kaynaan arabalar ve kamyonlar grlyordu. Bunlarn tm de asl birlikleriyle balar kopmu olup, imdi yeniden birliklerine ulamaya alyordu. Yer yer takviye blklerinin zayf solgun delikanllar grlyordu. Dizanteri nedeniyle hepsinin de yz kire gibi bembeyazd. Balarnda birer balk, srtlarndaysa kaln birer asker kaputu bulunuyordu. Dinlenmek, yemek yemek ve sonra da yeniden yollarna devam etmek zere burada mola vermilerdi. Bir sre sonra batya doru yollarna devam edeceklerdi. Yer yer patlamam maynlarn patlamasyla zaten yar yarya yklm olan kasabada ykm devam ediyordu. Toprak ynlarn kartrmakta olanlar bu sarsntlara yol aan patlamalar zerine duruyor, bir sre ilerini brakp doruluyor, evrelerindeki aa ktklerine tutunu-yorlard. Ykntlarn karsnda kalan alandaysa geni bir ayrlk vard. Bu ayrln evresinde tahta perdeyi andran bir ekilde allar ve aalar bymlerdi. te amarc Tanya, Gordon ve Du-dorov'la kendisini almak zere gnderilen arabann gelmesini bekliyordu. Kendi sorumluluuna verilmi orduya ait amarlar sandklara yerletirilmi ve byk bir yn halinde meydann ortasnda duruyordu. Tanya bir an olsun gzn bu yndan ayramyordu. evresindekiler de onun gibi hibir yere kmldamadan duruyorlard. Herkes ellerine geebilecek bir nakil aracn karmaktan korkuyordu. Yaklak bir satten beri orada bekliyorlard. Yapacak eyleri olmadndan; gencecik yama karn, bandan pek ok ey gemi olan Tanya'hn anlattklarn dinliyorlard. O srada gen kz General Jivago'yla karlamasndan da sz ediyordu.

Tabii ki General Jivago'yla tantm. Hem de dn. Buradan geiyormu. Christina hakknda bilgi toplad iin beni onun yanna gtrdler. Hi de korkmadm ondan. Neden korkacakmm ki? Herkes gibi bir insan o da. ekik gzleri ve simsiyah salar var. Christina hakknda tm bildiklerimi ona anlattm. Beni dikkatli bir ekilde dinledikten sonra teekkr etti. 'Siz kimsiniz?' diye sordu bana. 'Nerelisiniz?' Tabii kalkp da ona nereden gelip nereye gittiimi anlatacak deilim. Biliyorsunuz yaamm boyunca bir bakmevinden dierine dolap durmuum. Bunun anlatlacak ne yn olabilir ki? Fakat o beni rahat brakmad. 'Anlatn,' dedi. 'Bunda utanlacak bir ey yok,' nceleri gerekten de utancmdan bir ey anlatamadm. Ancak sonradan bamdan geenleri birbir anlatmaya baladm. Szm kesmeden tm dikkatiyle beni dinliyordu. Anlatacak o kadar ok eyim var ki. Anlatsam inanmazsnz. General Jivago da inanmad. Ayaa kalkt. 'alacak ey,' dedi. 'nanlr gibi deil. imdi zamanm yok ama sonradan sizi aratacam. Hi byle bir ey dinlememitim. Sizi burada brakmayacam. Anlamak istediim bir iki nokta var. Sonuta benim yeenim kabilirsiniz. Eer yle olursa sizi okula yollarm. Hangi o-kulu isterseniz oraya devam edersiniz.' te bana aynen byle dedi. Yemin ederim ki. Tam o srada Bat Rusya ve Polonya'da saman tamak iin kullanlan tipte bir at arabas geldi. ki kenar kapalyd ve bir asker kullanyordu. Asker arabay durdurup indi, atlar zd. Tanya'dan baka herkes askerin yanna komutu. Atlar zmemesi ve kendilerini istedikleri yere kadar gtrmesi iin yalvar-yorlard. Elbetteki hakk neyse vereceklerdi. Fakat asker sylenenlerin hibirini dinlemiyordu. Ne atlar, ne de arabay kullanabilirdi. Kendisi sonuta bir emir kuluydu. Daha sonra da zd atlan yanna alarak gitti ve bir daha da dnmedi. Bunun zerine Tanya ve yanndakiler arabann stne kp oturdular. Tanya araba geldiinde yarm kalan yksn devam etti. Gordon, Tanya, dedi, mmknse General Jivago'ya anlattklarn bize de anlatr msn? Bunun zerine Tanya korkun yksn anlatmaya balad. IV Gerekten de anlatabileceim ok ey var. Bana anlatlanlardan aklmda kalanlara gre; annem ve babam kibar insanlar-m. Annem Raisa Komarova Beyaz Moolistan'da saklanmakta olan bir Rus bakannn eiymi. Anlattklarm size sama gelebilir ama ben bildiim eyleri anlatyorum. Size anlattm her ey Krushitsy Dalar'nn ardnda Sibirya'nn dier ucunda oldu. Kazaklar'n lkesini geip in snrna yaklanca buralara gelmi olursunuz. Kzllar bulunduumuz yerleri ele geirmeye balaynca babam annemi ve eyalarmz zel bir trene koyarak Beyazlar'n bulunduu bir yere gndermi. Annem bu adam olmadan hibir yere gidemedii iin ok korkmu. Komarov benim varlmdan habersizmi. ocuklardan hi holanmad iin annem beni ondan gizlice dnyaya getirmi. Kzllar iyice yaklamaya balaynca da annem Nagornaya stasyo-nu'ndan durak ilerdeki makasnn kars Marfa'y artm. Yalnz iin burasnda baz karklklar var. Birincisi annem bu kadn nereden tanyormu? Galiba kadn kente st, sebze gibi eyler satmaya getirdiinde tanmlar. kincisi, annemin kandrlm olmas. Galiba annem kadnla ksa bir sre iin anlaarak beni ona brakm. lerin yatmasn bekleyeceklermi. Ne kadar da olsa yabanc bir kadn. Annem beni o kadna tmyle verecek bir kadn deilmi nk. ocuklarn nasl kandrld malum: 'Hadi sen bu teyzenle git. yi kadndr... Sakn korkma... Sana eker de verir,' derler. Sonradan ne kadar aladm anlatamam mmkn deil. zntden kahroldum. Neyse bunlar anlatmaya gerek yok. Deli gibi olmutum. Daha bacak kadardm ama kendimi asmay bile dnyordum. Marfa Teyze'ye bana bakmas iin yklce bir miktar da para brakmlard. Makasnn durumu iyiydi. Demiryolunun hemen kenarnda bir evi vard. Ev bedavayd. Topra geniti. At, inek ve kmes hayvanlar vard. Doduum memleketten gelen trenler burada yoku karlard. Bunun iinde bir hayli yavalarlard. Moskova'ya giden trenlerse yoku aa gittikleri iin zaman zaman fren yaparak hzlarn azaltrlard.

Sonbaharda aalar yapraklarn dktnde Nagornaya stasyonu ok ak bir ekilde grnrd. Vassya adndaki makas iyi kalpli ve neeli bir insand. Oralarn dedine uyarak ona baba diyordum. Biraz geveze bir insand, hele iki itii zaman hi susmak bilmezdi. Ama Marfa Teyze'ye hi anne demedim. Kendi annemi hi unutamadm iin mi, onun biraz sert olduundan m, yoksa baka bilemediim bir nedenle mi byle davrandm bilemiyorum. Hep Marfa Teyze diye ardm onu. Bylece epey bir zaman geti. Trenlere bayrak sallamak iin tren yoluna kabiliyor, inei otlad yerden getirip ahra balayabiliyordum. At arabadan zmeyi de renmitim. Marfa Teyze bana yn eirmeyi de retmiti. Basit yemekler yapmak, ortal toplamak, sprmek gibi ev ilerini de yapyordum. Petya'ya bakmak da benim isimdi. Petya, Marfa Teyze'nin ayaklar sakat yandaki kzyd. Aradan geen bunca zamana karn Marfa Teyze'nin benim ayaklarma bakn hl unutamyorum. Sanki 'Niye bu kzm bacaklar ktrm deil de Petya'nnkiler ktrm,' diyordu baklaryla. Petya'nn ayaklarn ktrm olmasnn sebebi benmiim gibi, benim kendi ocuu yerine ktrm olmam isteyen bir hali vard. Baz insanlar ne kadar hain, ne kadar kt oluyorlar deil mi? imdiye dek anlattklarm pek nemli eyler deildi. Hele imdi anlatacaklarm dinleyin bir de. NEP'in uygulanmaya balanmasnn ilk ylyd. Bir rublenin deeri bir kopeke dmt. Vassya Amca kasabada satt bir i-nek karlnda bir uval dolusu para almt. Dnte iyice kafay da bulmutu. Yapt gevezelik sonucu, kasabadaki herkes onun ok paras olduunu renmiti. Bir sonbahar akamyd. ok iyi anmsyorum. iddetli bir rzgr vard. Evlerin atlar uuyordu. Trenler bile bu rzgrn etkisiyle yokuu trmanmakta byk glk ekiyordu. O srada ufak tefek ihtiyar bir kadn grdm. Bir dilenciye benziyordu. Tepenin olduu taraftan geliyordu. Bir yandan karnn tutuyor, rzgrn etkisiyle yrmekte byk glk ekiyordu. Rzgr e-teklerini havalandryor, bartsn uuruyordu. Sonunda evin nne gelerek kendisini ieriye almamz istedi. Onu sedirin zerine yatrdk. 'Aman Tanrm! Artk dayanamayacam lyorum galiba. Ne olur beni hastaneye yetitirin, ne isterseniz veririm,' diye inliyordu. Bunun zerine Vassya Amca arabay hazrlayarak kadn on be kilometre kadar ilerde bulunan bir hastaneye gtrd. Biraz sonra da Marfa Teyze ve ben yattk. Ksa bir sre sonraysa bir at kinemesi duyduk. Vassya Amca bu kadar erken dnm olamazd. Gene de Marfa Teyze kalkp yakt. zerine bir hrka ald. Daha Vassya Amca kapy almadan kapnn srgsn ekti. Ancak kapnn nnde duran Vassya Amca deildi. Kara suratl, dev gibi iri yar adam ieriye girdi. nsan yzne bakmaktan korkard. Marfa Teyze'ye 'Syle bakalm sattn inein paras nerede?' dedi. 'Kocan ormanda hakladm. Eer aksilik edersen seni de ldrrm. Ama sen kadnsn. Parann yerini sylersen sana karmam. Yalnz beni oyalamaya kalkma, iim acele nk.' Ne kadar korktuumuzu anlayamazsn. Korkudan dilimiz tutulmutu ve tirtir titriyorduk. kimiz de l gibiydik. Adam Vassya Amca'y ormanda baltayla ldrmt. imdi de sra bizdeydi. Korkun bir ekyayla kar karyaydk. Adamn her halinden belliydi bu. te sanyorum o srada Marfa Teyze ldrd. Kocasnn durumunu renmek onu ldrtmt. nce dizlerinin zerine kerek adamn ayaklarna kapand. 'Bize ac,' dedi. 'Bizi ldrme. Benim hibir eyden haberim yok. Parann nerede olduunu soruyorsun. Para lafn da ilk kez senden duyuyorum.' Fakat adam bo laara inanacak biri deildi. Bunun zerine Marfa Teyze adam aldatmak iin bir yol buldu. 'Peki,' dedi. 'Paray sana vereceim. Para aada kilerde. Ben kapan aaym sen iner alrsn,' Ancak adam bu tuzaa dmedi. 'Hayr,' dedi. 'Sen inip getireceksin. Yerini de, yolunu da sen biliyorsun. Haydi nereden getireceksen bir an nce getir u paray. Daha fazla oyalama beni yoksa senin iin iyi olmaz.' O zaman Marfa Teyze, 'Neden korkuyorsun? Ben de getiririm ama ayaklarmda romatizma var, merdiven inip kamam. Ben sana k tutarm. Hatta istersen kzm da seninle gelsin.' Kzm dedii bendim. Beni o korkun haydutla birlikte aaya gndermek istiyordu. Artk sonum geldi diyordum kendi kendime. Bu laflar duyunca ne hale geldim bilemezsiniz. Dizlerimin ba zlmt sanki. Oraya ylp kalacaktm.

Ancak herif ok kurnazd. Marfa Teyze'ye, bana ve Petya'ya bakt. Benim onun kz olmadm anlamt. Dudaklarnda alayc bir glmseyi belirdi. Haince bir bakla 'Sen beni aldatacan m sanyorsun?' der gibiydi. Daha sonra Petya'y bir eliyle tutup uzand yerden ald. Dier eliyle de kilerin kapsn at. 'Haydi imdi tut bakalm,' diyerek Petya'yla birlikte aaya, kilere indi. te o zaman Marfa Teyze'nin ldrm olduunu iyice anladm. Ne olup bittiinin farknda bile deildi. Haydut Petya'yla birlikte kilere iner inmez kapa kapatp kilitledi. Kapan zerine ektii ar bir sandn zerine de kendisi oturdu. Bunun zerine haydut barp armaya, aadan kapa yumruklamaya balad. Bir yandan da tehditler savuruyor, 'Hey u kapa a da kaym. Yoksa Petya dediin u veledi ldreceim ona gre!' diyordu. O aadan yle bardka ben korkudan lecek gibi oluyordum. Marfa Teyze'yse hibir eyin farknda deildi. Sandn stnde oturmu kahkahalarla glyor, bir yandan da bana gz krpyordu. Sanki 'Sen istediin kadar bar ar. Kapana ksldn. Nasl olsa anahtarlar bende,' der gibi bir hali vard. Adamsa gittike daha fazla baryor, 'Bak Petya'nn mr iyice ksald. Eer kapa amazsan onu imdi ldreceim', diye tehditlerine devam ediyordu. Adamn sesinden kararl olduu ve dediini yapmak zere o-lduu anlalyordu. Bunun zerine Marfa Teyze'yi tutup silkeledim, sandn zerinden indirmeye altm. Bir yandan da, 'bak adam Petya'y ldrecek, ekil de u kapa aalm; diyordum ama tm abalarm bounaym. Hibir ey anlamadan oturuyor, yerinden bile kprdamyordu. Ksa bir sre sonra. Aman Tanrm, yaammda bu kadar dehet verici bir lk iitmemitim. Pek ok felaketle karlatm a-ma bylesini duymamtm. Petya ylesine ac lklar atyordu ki sesi hl kulaklarmda. lnceye kadar da unutmayacam. Zavall kk Petya'y ldrmt haydut. nk zavallnn sesi kmyordu artk. Peki ama ben ne yapacaktm imdi. Yukarda ihtiyar bir deli kadn, aadaysa canavar ruhlu bir haydut vard. Zaman da geip gidiyordu. Bu srada kapnn nnden gelen kineme sesi beni u-yard. Bu ses bana 'Hadi Tanya ne duruyorsun gel de kaalm,' der gibiydi. Ben de kendi kendime onunla konuuyor gibi, evet at hakl galiba gidip durumu birilerine anlatmal, yardm getirmeliyim diye dndm. Bu srada bir de tren dd iitmitim. Bu Nagornaya stasyonu'nda her zaman yedek bekleyen lokomotifin ddnn sesiydi. Yokuu kamayan trenlere arkadan iterek yardmc olurdu. Sabah olmak zereydi ve o saatlerde de evimizin yanndaki tren yolundan bir tren geerdi. Hem yk, hem de yolcu vagonlar olan bir trendi bu. te duyduum ses de bu trene aitti. Mthi bir heyecana kapldm. Hemen bir el fenerini kaparak darya frladm. Ortalk henz aydnlanmamt. lgn gibi koup raylarn tam ortasna oturdum. Elimdeki feneri sallayarak makinistin dikkatini ekmeye altm. Az sonra tren yavalayarak durdu. Makinist beni tanyordu. Ban pencereden uzatarak bir eyler syledi. Ben bara bara durumu anlatmaya altm. Bir yandan da bana yardm etmelerini istedim. Ancak iddetli rzgr nedeniyle sesimi duyumsamyordum. Bu srada trenden Kzl Ordu erleri inmeye balad birer ikier. nip yanma geliyor, ne olup bittiini anlamaya alyorlard. Durup onlara da anlattm. Hemen benimle birlikte eve geldiler. Haydutu kilerden kardlar. imdi o dev gibi adamn sesi Petya'nnkinden daha ince kyor gibiydi. Alayp inleyerek, askerlere yalvaryor, 'Acyn bana yoldalar, beni ldrmeyin. Bir daha da byle bir ey yapmam!' diyordu. Askerler onun yalvarlarn duymuyorlard bile. Tutup tren yoluna gtrdler. Raylarn zerine yatrp baladlar. Sonra da treni -zerinden geirdiler. O sralarda sorgusuz sualsiz bu tr infazlar ska uygalanyordu. O kadar ok korkmutum ki eve girip eyalarm bile alamadm. Yalvararak beni de yanlarna almalarn istedim. Trene binip onlarla birlikte gittim. Daha sonra benim gibi terkedilmi pekok ocukla memleketin yarsn dolatm neredeyse. ocukluumda ektiim onca skntdan sonra byle zgrce dolamak ne kadar gzeldi. Ama her trl irkinlik ve sefaletle de bu srada karlatm. Neyse bunlar bir baka zaman anlatrm size. Ben imdi o gece olanlar tamamlayaym. Trenden inen bir demiryollar memuru evde bulunanlarn bir listesini kard. Bu bir tutanak haline getirildi. Marfa Teyze iin de gerekenler yaplm, zavall kadn bir akl hastanesine gnderilmiti. Daha sonra kimilerinden onun iyileerek hastaneden ktn ve hl da yaamakta olduunu duydum. Kimileriyse iyilee-meden hastanede ldn sylemiti. Hangisinin doru olduunu bilemiyorum.

Tanya'nn yks burada bitmiti. Onu dikkatli bir ekilde dinleyen Gordon'la Dudorov uzunca bir sre konumadan dolatlar. Daha sonra Tanya'y almak zere zere bir kamyon geldi. amar sandklar yklenmeye baland. Gordon Dudorov'a: Bu amarc Tanya'nn kim olduunu anladn deil mi? Elbette anladm. Yevgraf Jivago onunla ilgilenecek. Tarih boyunca buna benzer olaylar pek ok kez tekrarlanmtr. dealizm iddete bavurarak kaba bir hal alr. Roma'nn Yunanistan'n iinden kmas gibi, Rus devrimi de Rus aydnlarnn iinden dodu. Blok 'Biz Rusya'nn kt dnemlerinin ocuklaryz,' derken mecazi bir anlamda sylemiti bunu. Szn ettii ocuklar; aydn ve bilinli kiilerin evlatlaryd. O zaman insanlar daha ok manevi eylerden korkarlard. Oysa bu ok farkl bir olay. Onun o zaman syledikleri gerekleti. ocuklar gerek ocuklar ve terr onlar bile mthi bir ekilde etkiliyor. te zamanmzn o gnlere gre fark. V Aradan be, belki de on yl gemiti. Sakin bir yaz akam Moskova'da Gordon'la Dudorov gene bulumulard. Ak bir pencerenin nndeydiler. nlerinde Moskova'nn akam gzellii uzanyordu. Kulaklarysa kentin grltsyle doluydu. Yevgraf Jivago'nun abalaryla derlenip toparlanm ve yaymlanm olan Yuri'nin bir kitabn inceliyorlard. Aslnda imdiye dek bu kitab birok kez okumulard. O kadar ki baz yerlerini ezberlemilerdi artk. Ara sra okumaya ara veriyor biraz konutuktan sora kendi dncelerine dalyorlard. Biraz sonra hava karard. Ellerindeki kitabn harfleri seilemez olmutu. Lambay yaktlar. Moskova, ellerindeki kitabn yazarnn doup by bu kent, aada uzaklara doru alabildiince uzanyordu. Moskova bunca olayn getii bir yer deil de romann ba kahraman gibiydi. Gordon'la Dudorov'da bu romann son sayfalarn okuyor gibi hissediyorlard kendilerini. Savatan zaferle kmak onlarn bekledii zgrlk ve kurtuluu salamamt ama yine de havada bu beklentilerinin gerekleebileceinin belirtileri vard. Ak pencerenin nnde oturmu ve artk iyice yalanm o-lan bu iki arkadaa gre bekledikleri zgrlk artk gelmiti. Gelmi ve aada uzanmakta olan Moskova caddelerine yerlemiti. Bunu tm benlikleriyle hissediyorlard. Bu kutsal kent iin, hatta bu yknn iinde yer alm olan her insan iin ilerinde byk bir sevgi duyuyorlard. Mutluluun o esiz mzii onlar bir dalga gibi sararak ok uzaklara kadar yaylyordu. Ellerindeki kitap da sanki tm bunlar biliyor, onlarn duygularn anlyor, onaylyor ve destekliyordu.

Scanned by hlecter 29 Kasm 2009 Pazar Saat 19:16