T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

BAKIR KABLOLAR

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ........................................................................................................ii GR ........................................................................................................................... 1 RENME FAALYET - 1....................................................................................... 3 1. KOAKSYEL KABLO ............................................................................................ 3 1.1. Kablo zellikleri ............................................................................................... 3 1.2. Kablo Standartlar ............................................................................................. 3 1.3. Koaksiyel Kablo ................................................................................................ 4 1.3.1. Yaps ......................................................................................................... 5 1.3.2. eitleri ...................................................................................................... 5 1.3.3. Konnektrler............................................................................................... 8 1.3.4. Sonlandrc ................................................................................................ 9 1.3.5. Kablo Hazrlama ...................................................................................... 10 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 11 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 13 RENME FAALYET - 2..................................................................................... 14 2. FT BKML KABLO ................................................................................... 14 2.1. Yaps .............................................................................................................. 14 2.2. eitleri ........................................................................................................... 14 2.2.1. STP Kablo (Korunmal ift Bkml Kablo Shielded Twisted Pair) .. 15 2.2.2. UTP Kablo................................................................................................ 16 2.3. Konnektr........................................................................................................ 17 2.4. Kablo Hazrlama ............................................................................................. 17 2.4.1. Kablo Hazrlama Aletleri ve Pasif Elemanlar .......................................... 17 2.4.2. Kablo Hazrlama lemi ........................................................................... 19 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 28 MODL DEERLENDRME .................................................................................. 30 CEVAP ANAHTARLARI......................................................................................... 32 KAYNAKA ............................................................................................................. 33

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 523EO0194 Biliim Teknolojileri Alan Ortak Bakr Kablolar Koaksiyel ve ift bkml kablolarn balant elemanlar kullanlarak a oluturmaya hazr hale getirilmesi iin gerekli temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/24 A Temelleri modln bitirmi olmak Bakr ortam balantlarn yapmak. Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda ada kullanlacak bakr kablolar yapabileceksiniz. Amalar 1. Koaksiyel Kabloyu tanyarak, koaksiyel a kablosu hazrlayabileceksiniz. 2. ift Bkml Kabloyu tanyarak, ift bkml a kablosu hazrlayabileceksiniz. Ortam: A ile birbirine bal bilgisayar laboratuar,. Donanm: lgili a kablolar, kablolarn hazrlanmas iin a penseleri, kablo kesici ve soyucu aletler, yeterli sayda kablo balant elemanlar, kablo test cihazlar, metre, gerekli yazlmlar ve i gvenlii ile ilgili ekipmanlar. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda uygulanacak lme aralar ile modl uygulamalarnda kazandnz bilgi ve beceriler llerek deerlendirilecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, letiim ok eski zamanlardan beri insanolunun yaamnda en nemli yeri kaplar. nk iletiim toplum olarak yaamann bir gereidir. letiimin boyutu her ada deimi ve gelimitir. nsanlarn iletiim konusundaki deien ihtiyalar iletiimi gnmzde ok farkl boyutlara tam ve artk veri iletiimi kavram hayatmza girmitir. zellikle bilgisayar teknolojisinin gelimesi tek odal bir iyerinde bile farkl boyutlarda birok iletiim biimini gerekletirmitir. Gnmzde birbiriyle iletiim kurabilen bilgisayarlar ya da dier elektronik cihazlar bir ihtiya haline gelmitir. Tabii, farkl ekillerde veri iletiimi salayabilmek iin eitli veri iletim ortamlarna ihtiya vardr. Veriler elektrik sinyalleri ya da elektromanyetik dalgalar olarak iletilir. Elektrik sinyallerinin ya da elektromanyetik dalgalarn bir noktadan dierine iletilmesi, bir iletiim ortam gerektirir. Veri, elektrik sinyalleri ya da k halinde kablolarda, elektromanyetik dalgalar biiminde ise uzayda tanr. letim ortamlar, kablolu ve kablosuz olmak zere ikiye ayrlr; ayrca tayabildikleri veri miktarna ve tama hzlarna gre nitelendirilir. Bu modlde kablolu veri iletim ortamlarnn en yaygn tipi olan bakr kablolar reneceksiniz. Modl baar ile bitirdiinizde bakr kablolar doru ve etkili bir ekilde kullanabileceksiniz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET - 1

AMA
Koaksiyel kabloyu tanyarak, koaksiyel a kablosu hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Televizyonlarda kullanlan anten kablolarnn yapsn inceleyiniz. evrenizde gvenlik kameras sistemleri varsa izin alarak kablolarn inceleyiniz. Televizyon antenlerindeki kablolara benziyor mu?

1. KOAKSYEL KABLO
1.1. Kablo zellikleri
eitli metallerden yaplm birok kablo tr olmasna ramen, alarn ounda bakr kullanlr nk bakrn elektrik akmna kar olan dk direnci sinyallerin daha uzaa tanmasna olanak verir. Bu sebepten, a uzmanlar bazen kablo yerine bakr terimini kullanmay tercih ederler. Parazit Sorunu: Elektrik sinyali bir kablodan geerken tpk bir kk radyo istasyonu gibi kablo etrafnda elektromanyetik alan oluturur. Ayrca sz konusu alan baka bir kabloyla karlatnda elektromanyetik alan, bu kablo iinde kk bir elektrik akm retir. retilen akmn miktar elektromanyetik alann kuvvetine ve kablonun fiziksel durumuna bamldr. Bilgisayarlar normal veya kazara retilen sinyalleri ayrt edemediinden, oluan akm normal iletiimi bozacak veya nleyecek kadar kuvvetli olabilir. A oluturan kablolar birbirlerine paralel olarak bulunduklarndan parazit problemi olduka nemlidir. Bilgisayar alar iin kullanlan kablolama tipi paraziti minimize etmek iin iyi seilmelidir. Alarda paraziti minimize etmek iin iki esas kablo trnden biri kullanlr. Koaksiyel (Eeksenli) Kablo ift Bkml Kablo

1.2. Kablo Standartlar

Koaksiyel kablolarda standartlarn olumasn salayan ve kablolar birbirinden ayran en nemli zelliklerdir:

Karakteristik empedans: Koaksiyel kabloda empedans kablo boyunca dzenli olmaldr. Empedansn dzensiz oluu zayflamalara sebep olur. Genel uygulamalarda karakteristik empedans deerleri aadaki gibidir: CATV, MATV, CCTV ve Video Sistemlerinde, 75 Ohm Radyo Yaym Sistemlerinde, 50 Ohm Yerel Alan A ve Veri letiim Sistemlerinde, 50-105 Ohm Kapasitans, Zayflamalar: Kablo yapsna ve kullanlan malzemelere bal olarak kabloda tanan sinyaller giri seviyesine gre kta belli bir miktar zayflamaktadr. Geri dn kayb, Yaylma hz: Koaksiyel kablolarda tanan sinyallerin kablo ierisindeki hzlardr. Yaylma hz kullanlan malzemelere bal olarak deiir. Ik hznn yzdesi olarak belirtilir. Kesim Frekans: Kesim frekansndan sonraki frekanslarda, koaksiyel kablolarn nominal karakteristik zelliklerinde bozulmalar grlr.

Yukarda sz edilen kablo zelliklerine gre kablolarn isimleri baz kodlarla birlikte anlr. Koaksiyel kablolarda bu kodlar RGX(X) eklindedir. Buradaki RG Radio Guide kelimelerinin ba harflerini gsterir. X(X) ise rakamlardan oluan bir saydr. RG6 , RG8, RG58, RG62 gibi

1.3. Koaksiyel Kablo

Koaksiyel kablo, elektriksel grltnn youn olduu evre artlarnda kullanm en uygun olan bakr kablo eididir. 1950lerde AT&T Bell Laboratuarlarnda gelitirilmitir.

Resim 1.1: Koaksiyel Kablo

Koaksiyel kablolarn uygulama alanlar; televizyon, CATV (Community Antenna Television), telefon alar ve yerel alan alardr. Bu kablolar uzun mesafeli telefon alarnda uzun yllar yaygn olarak kullanld, ancak bu alandaki yerini fiber optik kablolara ve uydu sistemlerine brakmtr. Yerel alan alarnda ise ift bkml kablolarla olan yarn kaybetmek zeredir. Gnmzde ise en yaygn olarak televizyon ve kamera sistemlerinde kullanlmaktadr.

Koaksiyel kablolar, farkl sinyal trleriyle kullanlabilir. Hem analog hem de dijital sinyalleri tayabilirler. rnein 50 ohmluk kablolar genellikle dijital sinyalleri tar, 75 ohmluk kablolar ise genellikle analog sinyalleri tar. Yksek bant genilikleri nedeniyle, kablolu TV yaynlarnda da bu kablolar kullanlabilir.

1.3.1. Yaps
Merkezde iletken bakr, bakrn dnda da yaltkan bir tabaka, tabakann zerinde alminyum ya da bakr rgl bir zrh ve en stte yaltkan bir klftan oluur. Koaksiyel kablonun bu yaps, merkezdeki iletken zerinde tanan sinyalin, elektriksel grltlerden etkilenmesini nler.

ekil 1.1: Koaksiyel kablonun yaps

Koaksiyel kablo iindeki elektromanyetik radyasyona kar bir bariyer grevi yapan youn metal koruyucu, iteki kablonun etrafnda esnek bir silindir oluturur. Bu bariyer iteki kabloyu iki ekilde yaltr: Parazite sebep verebilen elektromanyetik alandan kabloyu korur ve iteki kablonun rettii elektromanyetik alandan dier kablolarn etkilenmesini nler. erdeki kablo, dtaki koruyucu tarafndan srekli ayn biimde ve uzaklkta korunduundan, paralel demelerde kelerdeki kvrmlardan veya bklmelerden etkilenmez.

Koaksiyel kablo elektromanyetik kirliliin youn olduu ortamlarda dk gte sinyalleri iletmek iin gelitirilmi bir kablodur. ok deiik tiplerde karmza kabilir. Bilgisayar alarnda tekrarlayc gerektirmeden UTP veya STP kablolara gre daha uzun mesafelerle iletiim salayabilirler.

1.3.2. eitleri
Koaksiyel kablo tipleri kendi RG kodlarna sahiptir. Koaksiyel kabloda bizim iin nemli olan ve deikenlik arzeden deer kablonun empedans veya omajdr. Bu deer kablonun belirli bir uzunlukta elektrik akmna kar gsterdii direntir.

Resim 1.2: RG-6 ve RG-11 koaksiyel kablolar

Koaksiyel kablolar dtan bakldnda birbirlerine ok benzerler, ancak kabloya daha yakndan baknca zerinde RG kodunu ve empedansn grebilirsiniz.

Resim 1.3: RG-59 koaksiyel kablo

Resim 1.4: RG-58/U ve RG-58A/U koaksiyel kablolar

Kodu RG-6 RG-8 RG-11 RG-58/U RG-58A/U RG-58C/U RG-59 RG62A/U

Tipi TV, Uydu Sistemleri Kaln (Thicknet) TV, Uydu Sistemleri nce (Thinnet) nce (Thinnet) nce (Thinnet) CATV Kaln (Thicknet)

Empedans (Ohm) 75 50 75 53.5 50 50 75 93

Kullanm Alan TV Anteni ve Kablo TV uygulamalarnda kullanlr. Thicknet Yerel Alan Alarnda kullanlr. TV Anteni ve Kablo TV uygulamalarnda kullanlr. RG-58A/U ile benzer fakat yetersiz kaplamasndan dolay Thinnet bilgisayar alarnda kullanlmaz. Standart Thinnet bilgisayar alarnda kullanlr. RG-58A/U kablonun askeri versiyonudur. Kablo TV balantlarnda kullanlr. IBM 3270 Terminalleri ve ArcNet alarnda kullanlr. (Modas gemi bir bilgisayar a tipi)

Tablo 1.1: Koaksiyel kablo eitleri ve kullanm alanlar

Yerel alarda kullanlan koaksiyel kablolar genellikle kablonun apna gre eitlere ayrlrlar. Kablonun ap empendans ve sinyal yaylma mesafesini de dorudan etkilemektedir. Buna gre kaln (Thicknet) ve ince(Thinnet) olmak zere ikiye ayrlr.

1.3.2.1. Kaln Koaksiyel Kablo (Thicknet-10Base5) Kaln koaksiyel kablo yaklak 1 cm kalnlnda, Ethernet alarnda kullanlan bir kablodur. Genellikle sar bir klf bulunduundan Yellow Ethernet (Sar Ethernet) olarak da isimlendirilir. IEEE standartlarnda kaln koaksiyel kablo 10Base5 Ethernet olarak nitelendirilir. Buradaki 10 kablonun 10 Mbps hznda veri tranferi yapabildiini , Base kablonun Temel Bant veri transferi iin kullanldn, 5 ise kablonun 500 m uzunlua kadar veri transferi yapabildiini anlatr. Kaln koaksiyel kablolar gnmzde kullanlan bilgisayar alarnda grmeniz pek mmkn deildir. Kaln koaksiyel kablonun zellikleri : IEEE 802.3 standartlarna gre maksimum 10 Mbps hznda veri transferi yapabilir, Temel bant veri transferinde kullanlr, Fiber optik kablolardan daha ucuz, ama dier koaksiyel kablolardan daha pahaldr, Modern bilgisayar alarnda kullanlan konnektrlerden ok farkl birka tr konnektrle uyumludur ; Bu konnektrler : Vampir tapa, AUI (DIX-DB15) konnektr, N serisi konnektrler, Kaln koaksiyel kablo nemli dezavantajlarndan dolay modern bilgisayar alarnda ok nadir kullanlr. nk bu kabloyu ynetmek zordur, ok sert olmas kurulum ve montaj zorlatrmaktadr. Ayrca bilgisayar alarnn avantajlarn tam anlamyla sunamazlar, yksek hzl veri transferi kaln koaksiyel kablo ile salanamaz. Buna ramen ucuzdur ve evresel grltler popler veri iletim ortamlarndan daha az etkiler. 1.3.2.2. nce Koaksiyel Kablo (Thinnet-10Base2) nce koaksiyel kablolar 1980lerde ve 90larn banda Ethernet alarnn en yaygn kullanlan kablosuydu. Bu kablolar, kaln olan tipleri gibi modern bilgisayar alarnda pek grlmez. Ama yine de eskiden kurulmu olan alarda ya da kk iyerlerinde belki rastlayabilirsiniz. IEEE bu kabloyu 10Base2 ethernet olarak nitelendirmitir. Burada farkl olan sondaki 2dir. Bu rakam bu kablolarn 185 m (kabaca 200 m) menzillerinin olduunu anlatr. Bu kablolar genellikle siyah klfldr. Bundan dolay bir dier isimleri de BlackEthernet(Siyah Ethernet)dir. nce koaksiyel kablonun ap yaklak 0.64 cmdir. Bu ap kabloyu kaln koaksiyel kablodan daha esnek ve daha kolay kurulabilir hale getirmitir.

nce koaksiyel kablonun zellikleri : IEEE 802.3 standartlarna gre maksimum 10 Mbps hznda veri transferi yapabilir. Temel bant veri transferinde kullanlr. Fiber optik kablodan ve kaln koaksiyel kablodan daha ucuz, ama ift bkml kablodan daha pahaldr. Bu zellii sayesinde zaman zaman cheapnet (ucuznet) olarak da isimlendirilmitir. Bu kablolarda BNC konnektrler kullanlr. BNC konnektrlerin eitli tipleri vardr. Bu kablolar bir a blmnde 185 m menzile sahiptir. evresel grltlere kar ift bkml kablolardan daha az etkilenir, ama kaln koaksiyel kablolardan daha ok etkilenirler.

Hem kaln hem de ince koaksiyel kablolar Bus Topolojisi alarda kullanlr.

1.3.3. Konnektrler
Konnektrler koaksiyel kabloyu a cihazna ve bilgisayarlara balamada kullanlrlar. Konnektr tipleri genellikle ince ve kaln koaksiyel kablolara gre deimektedir. Bilgisayar alarnda kullanlmayan dier koaksiyel kablo eitlerinde ise farkl tiplerde konnektrler vardr. Kaln koaksiyel kablolarda AUI (DIX yada DB15) ve N serisi konnektrler kullanlr.

Resim 1.5 : N serisi Konnektr

Resim 1.6 : AUI (DIX-DB15) Konnektrler

nce koaksiyel kablolarda BNC denilen konnektrler kullanlr.

BNC konnektrlerin birka tr vardr. Bunlar : BNC Kablo Konnektr BNC T Konnektr BNC Barrel Konnektr

Resim 1.7 : BNC konnektrler

Resim 1.8 : BNC Barrel konnektrler.

Resim 1.9: BNC T konnektr

BNC kablo konnektr kablonun ucunda yer alr. T konnektr ise koaksiyel kabloyu network adaptrne (PCye) balamak iin kullanlr. Barrel konnektr ise iki koaksiyel kablonun birbirine balanmasn salar.

1.3.4. Sonlandrc
Sonlandrclar kablonun sonuna taklr ve iinde 50 ohmluk diren bulunan BNC tip konnektrlerdir. Bu konnektrler olmazsa a almaz.

Resim 1.10 : BNC tip sonlandrc konnektr

1.3.5. Kablo Hazrlama

nce koaksiyel kablolarn hazrlanmasnda BNC tipi konnektrler kullanlmaktadr. Uygulama faaliyetinde; BNC tipi konnektrler kullanlarak 3 adet bilgisayardan oluan bir an kablolarnn nasl hazrlandn inceleyeceksiniz:

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Gerekli olan malzemeleri hazrlaynz : 4 tane BNC kablo konnektr 3 tane T konnektr 2 tane sonlandrc Yeterli uzunlukta ince koaksiyel kablo Bilgisayarlarn arasna ekilecek kablolarn ularna birer BNC kablo konnektr, sonra, bilgisayarlarn ethernet kartlarna T konnektrleri taklr. lk ve son bilgisayara takl olan T konnektrlerin birer ucuna sonlandrc balanr. Sonlandrclar olmazsa a kesinlikle almaz. neriler

ekil 1.2 : Balant iin gerekli malzemeler

nce 1. ve 2. bilgisayarlarn arasna, sonra da 2. ve 3. bilgisayarlarn arasna koaksiyel kablolar taklr.

ekil 1.3 : Koaksiyel kablolu bir an yaps.

Kablolar da takldktan sonra amz artk kullanma hazrdr. Bilgisayarlarn ayarlar yapldktan sonra a kullanlabilir

Koaksiyel kablolarn test cihazlar araclyla test ediniz.

(a) (b) (c) Resim 1.11 : Koaksiyel kablo test cihaz (a) stten grn (b) Ana Ksm (c) Dier Ksm

11

Koaksiyel kablolarn test ilemi iki ekilde yaplabilir: Kablolar ve sonlandrclar l aleti ile denenerek yaplabilir. l aletinin kablolarn iki ucu arasnda sonsuz diren gstermesi gerekir. Sonlandrcnn iki ucu arasndaki diren deeri de sonlandrcnn standart deeri (katalog deeri) ne ise o kadar olmaldr. Gelien teknolojiyle beraber kullanm imkan bulan kablo test cihazlar kullanlarak test edilmesidir. Bu cihazlarla test olduka basittir. Cihaz iki paradan olumaktadr. Kablo ularna cihazn blmleri taklr gstergelerden kablonun salam olup olmad anlalr.

12

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. 1. Aadakilerden verilen kablo eitlerinden hangisi bilgisayar alarnda kullanlmaz ? A) RG58 B) RG6 C) RG62 D)RG8 Aadaki kodlardan hangisi koaksiyel kablolarda kullanlan bir konnektr kodudur? A) RG B) RGB C) BNC D) RJ Aadakilerden hangisi Thinnet denilen ince koaksiyel kablolardandr? A) RG58 B) RG8 C) RG59 D) RG11 Aadakilerden hangisi kodlarndan birisidir? A) RGB1 B) RJ45 kaln koaksiyel kablolarda kullanlan konnektrler

2.

3.

4.

C) BNC

D) DB15

5.

Koaksiyel kablolar Ethernet kartna aadaki konnektrlerden hangisi ile balanr? A) BNC Sonlandrc B) BNC T Konnektr C) BNC Barrel Konnektr D) AUI Konnektr RG6 koaksiyel kablo bilgisayar alarnda kullanlabilir. (D / Y) Koaksiyel kablonun iinde ift bkml iletkenler vardr. (D / Y) RG62 kablolar IBM 3270 terminallerde kullanlmtr. (D / Y) RG59 kablonun empedans 75 ohmdur. (D / Y) l aletiyle koaksiyel kablonun iki ucu aras llr ; sonsuz diren gsteriyorsa kablo dzgn alyor. denir. (D / Y)

6. 7. 8. 9. 10.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier modle geiniz.

13

RENME FAALYET2 RENME FAALYET - 2

AMA
ift bkml kabloyu tanyarak, ift bkml a kablosu hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Evinizde ya da baka ortamlardaki telefon kablolarn inceleyiniz. Okulda ya da baka bir yerde bulunan internet salonu ya da bilgisayar laboratuar gibi ortamlarda bilgisayarlarn balant kablolarn inceleyiniz.

2. FT BKML KABLO
2.1. Yaps
Bkml ift kablo telefon sistemlerinde de kullanlr. Bu tr kablolarda plak kablolarn her biri bir yaltm malzemesi (rnein plastik) ile giydirilir ve kablolar iftler halinde birbirine bklr. Bu ekildeki basit bkmler, plak kablonun rettii elektromanyetik alann etkisini snrlayp dier kablolarda parazit oluumunu nleyerek, Kablo iftini elektromanyetik alann etkisine kar daha az duyarl yapp dier kablolardan kaynaklanan paraziti nleyerek, kabloyu ada kullanma uygun hale getirir. Bkml ift kablonun metal koruyucu ile sarlm haline Korumal Bkml ift Kablo denir. zole edilmi bkml iftlerin etrafna sarlm metal koruyucu ile, kablo elektromanyetik alandan daha iyi korunmakta ve verilerin daha uzun mesafelere iletilmesine olanak salamaktadr.

2.2. eitleri
Gnmzde en yaygn kullanlan a kablosu tipi birbirine dolanm iftler halinde, telefon kablosuna benzer yapdaki kablodur. ki tip TP (Twisted Pair) kablo mevcuttur.

14

ekil 2.1 : ift bkml kablo

2.2.1. STP Kablo (Korunmal ift Bkml Kablo Shielded Twisted Pair)
Bu tip kabloda dolanm tel iftleri koaksiyel kabloda olduu gibi metal bir zrh (lifler) ile kapldr. Dardan gelen her trl grltye kar korumal bir kablo eididir. Ethernet alarnda kullanlabilen bu kablo, koaksiyel kablolardan farkl olarak verinin tand devrenin bir paras olmad iin mutlaka her iki sonda da topraklandrlmaldr. Aksi halde iletiime en ok zarar veren bir etken olur. Kablo, iindeki veya evresindeki sinyalleri toplayan bir anten gibi alr ve a ortamndaki veriyi bozar. Etraf renkli plastik kaplaycyla kaplanm 4 ift tel ve d kaptan nce korunmay salayan lifler bulunmaktadr. Bu da STP kabloyu daha sert ve ar yapmaktadr.

Resim 2.1 : STP CAT7 kablo

Kabloda korumay salayan liflerin kablonun hibir noktasnda zedelenmemi olmas ok nemlidir. Ayrca bu liflerle salanan topraklamann verinin getii tm noktalarda (a kartndan duvar prizlerine ve hub'a kadar) devaml olmas da ok nemlidir. TP kablolar ilk kullanlmaya baland dnemlerde (belki de koaksiyelden gei aamasnda) STP kablo ok gvenli kabul edilmitir. En dtaki metal zrh'n elektromanyetik alanlardan geerken kablo iindeki sinyalin bozulmasna mani olmas beklenir. Ancak STP ilk dnemlerde pahal olmasyla yaygnlaamamtr. STP kablo Token Ring alarnda kullanlmtr ve ethernet alar iin fazla maliyetinden dolay gemite tercih edilmemitir, ancak gnmzde maliyetlerin dmesi STP kablolar tekrar gndeme getirmitir.

15

2.2.2. UTP Kablo

UTP kablo sadece bilgisayar alarnda kullanlmaz. Olduka yaygn olan bir baka kullanm alan daha vardr: Telefon hatlar UTP kablo telefon hatlarnda da kullanlr fakat bilgisayar alarndaki kullanm bu alann nne gemitir ve UTP kablo bilgisayar alaryla zdelemitir. Yaps koaksiyel kabloya gre olduka basit olan bakr kablo eitidir. erisinde 4 ift bakr kablo bulunur. Kablolarn birbirleri zerindeki elektromanyetik etkisini azaltmak iin, bakr kablolar ikier ikier sarl durumdadrlar. evresinin kk olmasndan dolay kablo kanallarnda daha az yer kaplamakta ve byk a kurulumlarnda ok avantaj salamaktadr. UTP kablolar, STP kablonun tam tersine evredeki grltden etkilenmektedir. Daha nceden daha yava bilgi iletimi yapabilirken yeni gelitirilen teknolojilerle UTP kablo zerinden Gigabit hzl iletiim salanabilmektedir. Bu da UTP kablonun daha yaygn kullanmn beraberinde getirmitir.

ekil 2.2 : UTP CAT5 kablo.

Kablo iindeki teller iftler halinde birbirine dolanmtr. Her iftin bir ana rengi bir de "beyazl" olan vardr. Yukardaki resimde de grld gibi ana renkler turuncu, mavi, yeil ve kahverengidir. Bunlara sarl olan beyaz teller ise, dierleriyle karmasn diye, sarl olduu renkle ayn bir izgiye sahiptir. Bylece 8 telin de turuncu, turuncu-beyaz, mavi, mavi-beyaz, yeil, yeil-beyaz, kahverengi, kahverengi-beyaz olmak zere 8 farkl renkte ama 4 grupta toplanm olduunu gryoruz. UTP kablolar, belirli bir mesafe iin zerinden geirebilecekleri veri miktarna gre kategorilere ayrlrlar. Bu kategoriler: Kategori 1 (CAT 1): 1985te ortaya kmtr. Telefon hatlarnda kullanlr. Kategori 2 (CAT 2): 4 Mbps hznda veri transferi salar. Token-ring alarda ve baz telefon sistemlerinde kullanlmtr. Kategori 3 (CAT 3): 10 Mbps hznda veri transferi salar. Token-ring alarda ve 10BaseT sistemlerde kullanlmtr ve baz telefon sistemlerinde hala kullanlmaktadr.

16

Kategori 4 (CAT 4): 16 Mbps hznda veri transferi salar. Token-ring alarda, 10BaseT ve 10BaseT4 sistemlerde kullanlmtr. Kategori 5 (CAT5 ve CAT5e): Yerel a balantlar iin kullanlr. Gnmzde neredeyse tm yerel a balantlar Kategori 5 UTP kablolaryla yaplmaktadr. 100 metrelik mesafe almad mddete 100 Mbpslik veri aktarm kapasitesine sahiptir. Bu nedenle 100 Mbps hzn destekleyen Ethernet kart ile alabilecek en uyumlu kablodur. Kategori 6 (CAT 6): Kategori 5 kablosuna gre daha stn bir retim teknii kullanlarak retilmi olmas nedeniyle, 1000 Mbps hznda veri iletimine imkan tanr. Gigabit Ethernet kartlaryla birlikte kullanlr. Kategori 7 (CAT 7): Kategori 6 kablosuna gre daha stn bir retim teknii kullanlarak retilmi olmas nedeniyle, 1200 Mbps hznda veri iletimine imkan tanr. Gigabit Ethernet kartlaryla birlikte kullanlr.

2.3. Konnektr
ift bkml kablolar sonlandrmak iin RJ(Registered Jack) serisi konnektrler kullanlr. RJ serisinde onlarca konnektr eidi vardr. Bunlarn iinde en yaygn olanlar telefon sistemlerinde kullanlan Kategori 2 (Cat2) kablolar sonlandran RJ-12 ve UTP ile STP kablolarn sonlandrlmasnda kullanlan RJ-45 konnektrleridir.

Resim 2.2: RJ-12 Konnektr

Resim 2.3 : RJ-45 Konnektrler.

Bu konnektrler kabloya taklrken baz aletler gerekmektedir. Bu aletler kabloyu soymak, bkml iftleri ayrmak, kabloyu kesmek ve kabloyu konnektre takmak iin gerekli olan aletlerdir.

2.4. Kablo Hazrlama

2.4.1. Kablo Hazrlama Aletleri ve Pasif Elemanlar
UTP ve STP kablolar RJ-45 ve RJ-12 konnektrleriyle balanrlar. Bu konnektrlerin kablolara taklmas iin eitli aletler gerekmektedir. Bu blmde bu aletler tantlacaktr.

17

2.4.1.1. Kablo Skma Pensesi Bu penseler kablonun RJ-45 ya da RJ-12 konnektrlerine taklp sklmas amacyla kullanlrlar. ou kablo skma pensesi birden fazla ilevi zerinde barndrr. Kablo soyma, kablo iftlerini ayrma, kablo kesme gibi ilevleri de zerinde barndran penseler mevcuttur. Aada bu penselerden 2 tanesini gryorsunuz.

Resim 2.4 : Kablo skma penseleri

2.4.1.2. Kablo Temizleme, Soyma ve Kesme Aletleri ift bkml kablolar konnektrlere takmadan nce soymak, iftleri ayrmak ve ularn kesmek gereklidir. Bu ilemleri yapabilecek aletler aadaki resimlerde verilmitir.

Resim 2.5: Kablo temizleme, bkml iftleri ayrma aleti

Resim 2.6: Kablo soyma, temizleme ve bkml iftleri ayrma aleti

Resim 2.7: Kablo temizleme ve kesme aleti

Kablolarn kesilmesi kullanlabilmektedir.

iin

kablo

kesme

aletlerinin

yannda

yankeski

de

18

Resim 2.8: Yan keski

Patch cord ismi verilen duvar prizinden PCye yada patch panelden Switch, Router gibi cihazlara balant kablolarna ait konnektrlerinin korunmas amacyla yaltkan kapaklar kullanlr.

Resim 2.9 : Yaltkan konnektr kapaklar

2.4.2. Kablo Hazrlama lemi

Kablo ularn yaparken uymanz gereken, daha dorusu uyarsanz sizin ve sizden sonra aa mdahale edecek kiinin iini kolaylatracak standartlar vardr. Bu standarda uygun yaptnz kablo veri kanallarnn ayn tel iftini kullanmas kuralna uygun olacaktr. EIA/TIA isimli kurulu "EIA/TIA -T568 'Commercial Building Wiring Standard' " isimli kablolama ile ilgili standartlar belirlemitir. Tm dnyada reticiler ve teknisyenler bu standartlar takip ederler. "EIA/TIA -T568" standard iinde kablo ularn yaparken kullanabileceiniz elektriksel olarak birbirinin tamamen ayns iki ema nerilmitir. T568A emas ve T568B emas : Her iki emada da 1-2 ve 3-6'nn ayn ifte ait tellere denk geldiine dikkat ediniz.

ekil 2.3: EIA/TIA Kablo balant standartlar

19

Kablo hazrlarken kablonun nereye taklaca nemli bir sorudur. Bu sorunun cevabna gre balant ekli seilir. Eer kablo bir PCden bir a cihazna taklacaksa kablonun her iki ucundaki konnektr de ayn standarda gre hazrlanmaldr. (Dz Balant) ( 568A 568A yada 568B 568B) Eer kablo bir a cihazndan dier bir a cihazna ya da bir PCden dier bir PCye taklacaksa o zaman kablonun ularndaki konnektrlerden birbirinden farkl standartlara gre hazrlanmaldr.(apraz Balant) ( 568A 568B yada 568B 568A) Bu standartlarda belirtilen renkleri tamayan kablolarla da karlamanz muhtemeldir. UTP kablo yapmnda nemli olan dz balantda her iki ucun renklerinin ayn sralamaya sokulmasdr. apraz balant yaplmak istendiinde ise birinci u yaplr; kablonun dier ucunda 1 ile 3 nolu iletkenler ve 2 ile 6 nolu iletkenlerin yerleri deitirilerek iletken sralamas oluturulur.

20

UYGULAMA FAALYET
Telefon Kablosunun RJ-12 Konnektrne Taklmas lem Basamaklar neriler

UYGULAMA FAALYET

Gerekli olan malzemeler; RJ-12 telefon konnektr; 4 telli ok damarl yass kablosu; RJ-45, RJ-12 konnektrleri iin kullanlan kablo pensesidir.

Resim 2.10: Telefon kablosu yapm ara ve gereleri

Telefon kablosu uzunlukta kesilir.

gerekli

olan

Resim 2.11: Kablonun soyulmas

Kablo pensesinin baklaryla kablonun st izolasyonunun aa yukar 6-7 mm'lik st paras karlr. letkenlerin ular da eitlemek iin kesilir.

Resim 2.12 : letkenlerin kesilmesi

21

 letkenler konnektre sonuna kadar sokulur. Kablonun klf konnektrn en az 5 mm iine girmelidir. izgili yerletirme sayesinde iletkenler konnektrde kolayca yerletirilebilirler. Balamadan nce iletkenler dzlenmelidir. Konnektrn gvdesi saydam plastikten retildiinden bu ilem zor olmayacaktr.
Resim 2.13: Kablonun konnektre taklmas

letkenleri konnektrn baklaryla skmak iin kablo pensesi kullanlr. Bu alet, hem RJ-45 konnektr, hem de RJ-12 konnektr ile kullanlr.

Resim 2.14: Kablonun sklmas

Skma ileminde kontak baklar gvdenin iine basarak sokulurlar, iletkenlerin klflarn keserler ve kablonun telleri arasna girerek elektrik kontan salarlar. RJ-12 konnektr balandktan sonra tekrar sklemez. Bu konnektrler bir kerelik kullanm iindir. Hata yaplmas durumunda kablonun konnektr takl olan ucu kesilerek ilem baka bir RJ-12 konnektrle tekrar edilir.

Resim 2.15: Bitmi kablonun grnm

22

 Kablomuz artk kullanlmaya hazrdr. Bu yntem genellikle telefon patch kablosu denilen kablonun retilmesinde kullanlr. Bu kablo telefon cihazn duvar prizine takmak iin kullanlr.

Resim 2.16: Kablonun telefon cihazna taklmas

UTP Kablosunun RJ-45 Konnektrne Taklmas lem Basamaklar neriler

Gerekli olan malzemeler : RJ-45 konnektr (Cat5), RJ-45 yaltkan kapa, Cat 5e Kablo , RJ-45, RJ-12 konnektrleri iin kullanlan sktrma pensesi, Bkml iftlerin temizlenmeleri ve kesilmeleri iin alet.
Resim 2.17: Ara-gere

nce hazrlanacak kablo kesilir ve ucuna yaltkan kapak taklr. Kapaklar, kablonun eilip bklmesi esnasnda zarar grmesini engeller.

Resim 2.18: Yaltkan kapan taklmas

23

 zolasyonun en d katn karmak iin gerekli olan aletle kablonun st kat halka olarak kesilir ve karlr.

Resim 2.19: Kablonun soyulmas

Kablonun konnektre sokulabilmesi iin bkml iftler zlmelidir. iftler, kablonun klfnn kenarna kadar zlrler. iftlerin bir sra olarak yerletirilmesi gerekmektedir. Bunun iin kablo, yass biimli yaplr.

Resim 2.20: Bkml iftlerin ayrlmas

iftler, paralel olarak yerletirilen iletkenlerden yass bir katn oluturulaca ekilde koyulmaldr. Kablo skma pensesi ile kablonun klfnn kenarndan iletkenlerinin aa yukar 14 mm'lik paras kesilir.
Resim 2.21: letkenlerin kesilmesi

24

 letkenler, seilen standarda (T568A veya T568B) uygun olarak renk srasna koyulur. Bu sralamada yaygn olan standart EIA/TIA-T568B (soldan saa: turuncu- beyaz, turuncu, yeil-beyaz, mavi, mavibeyaz, yeil, kahverengi- beyaz, kahverengi) standarddr.
Resim 2.22: letkenlerin renk srasna sokulmas

letkenler konnektrde, ayr ayr kanallarda bulunacaklar ve kablonun klfnn konnektre en az 6 mm girecei ekilde ayarlanmaldr. Konnektrn sabitleyici anahtar aaya ynlendirilmelidir.

Resim 2.23: RJ-45 konnektrn taklmas

letkenler konnektre sonuna kadar sokulmaldr. Konnektrn u ksmnda bulunan baklarn iletkenlerle temas salayabilmesi iin kablo konnektre iyice oturtulmaldr. Konnektr saydam plastikten retildiinden dolay iletkenlerin durumu grsel olarak kontrol edilebilir. Bu aamadan sonra yaplan hatann geri dn olmayaca iin iletkenler iyi kontrol edilmelidir.

Resim 2.24:Kablonun konnektre sokulmas

25

Bkml iftleri konnektrn baklaryla balamak iin RJ-45 pensesi kullanlr. Bu ilem ile konnektrn baklar konnektrn iine girer, iletkenlerin klflarn keserler ve kablonun telleri arasna girerek elektrik kontan salarlar. RJ-45 pensesi sayesinde konnektr kabloya kmayacak ekilde monte edilmi olur.
Resim 2.25: Kablonun sklmas

Klasik konstrksiyon olarak yaplan konnektrde kablo yass lata (uzunluu, aa yukar 7 mm) biiminde bask ile sabitletirilir. Konnektrn entegre bir paras olan bu bask sayesinde kablo iyice sktrlm olur. Bu sayede kablonun yk ndeki baklara binmez.
Resim 2.26: Kablonun konnektr iindeki grnm

Konnektrn yaltkan kapa taklr.

Resim 2.27: Yaltkan kapan yerletirilmesi

26

 Kablonun konnektre taklma ilemi tamamlanm olur. Burada emin olmak iin kablo ve konnektr kk bir kuvvetle zt ynlere doru ekilerek montajn salaml kontrol edilir.

Resim 2.28 : Bitmi kablonun grnm

Resim 2.29: Kablonun test edilmesi

Son olarak retilen kablonun her iki Kablolar hazrlandktan sonra altn ucu da kablo test cihazlar test etmek iin deiik markalarn rettii test araclyla test edilir. cihazlar kullanlabilir. Kablolarn ularna taklan iki para halindeki bu test cihazlar test ilemini olduka kolaylatrmaktadr.

Resim 2.30 : Kablo Test Cihazlar

27

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI) Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru/yanl seenekli sorularda uygun harfleri yuvarlak iine alnz. Seenekli sorularda ise uygun kk iaretleyiniz. 1. Aadakilerden verilen kablo eitlerinden hangisi bilgisayar alarnda kullanlmaz? A) UTP Cat5e B) UTP Cat6 C) UTP Cat1 D) STP Aadaki kodlardan hangisi UTP kablolarda kullanlan konnektr kodudur? A) RG B) AUI C) DB D) RJ EIA/TIA T568B standardna iletkenlerin renk dizilimi aadakilerden hangisinde doru srada verilmitir? A)Turuncu-Beyaz, Turuncu, Mavi-Beyaz, Yeil, Yeil-Beyaz, Mavi, KahverengiBeyaz, Kahverengi B)Turuncu-Beyaz, Turuncu, Yeil-Beyaz, Mavi, Mavi-Beyaz, Yeil, KahverengiBeyaz, Kahverengi C)Kahverengi, Kahverengi-Beyaz, Yeil, Yeil-Beyaz, Mavi, Mavi-Beyaz, Turuncu, Turuncu-Beyaz D)Yeil-Beyaz, Yeil, Turuncu-Beyaz, Mavi, Mavi-Beyaz, turuncu, KahverengiBeyaz, Kahverengi EIA/TIA T568A standardna iletkenlerin renk dizilimi aadakilerden hangisinde doru srada verilmitir? A)Turuncu-Beyaz, Turuncu, Mavi-Beyaz, Yeil, Yeil-Beyaz, Mavi, KahverengiBeyaz, Kahverengi B)Turuncu-Beyaz, Turuncu, Mavi, Yeil-Beyaz, Mavi-Beyaz, Yeil, KahverengiBeyaz, Kahverengi C)Yeil-Beyaz, Yeil, Turuncu-Beyaz, Mavi, Mavi-Beyaz, turuncu, KahverengiBeyaz, Kahverengi D)Kahverengi, Kahverengi-Beyaz, Yeil, Yeil-Beyaz, Mavi, Mavi-Beyaz, Turuncu, Turuncu-Beyaz UTP kablolarnda aada verilen kategorilerden hangisi ile 100 Mbps zerinde veri transferi salanabilir? A) CAT3 B) CAT4 C) CAT5 D) CAT6 Aadakilerden hangisi UTP kablo balantlarnda kullanlan bir alet deildir? A) Kalem Havya B) Kablo Kesici Alet C) Kablo Skma Pensesi D) Kablo Test Cihaz

2.

3.

4.

5.

6.

28

7.

UTP ve STP kablo arasndaki farklardan birisi aada hangi seenekte doru olarak verilmitir? A)UTP kablonun RJ-45 tipi konnektrlere taklmas. B)STP kablonun daha fazla koruma katmanlarna sahip olmas. C)STP kablolarn bilgisayar alarnda kullanlmam olmas. D)STP kablonun bkml iftlerden olumamas. STP Kablolar maliyetlerinin fazla olmas sebebiyle pek fazla tercih edilmemektedir. (D / Y) UTP kablolarn tm kategorilerinde 4 ift bkml iletken vardr. (D / Y) UTP kablolarn RJ-45 konnektrlere taklmasnda renk sralamasna uyulmas, kablo arzalarnda mdahaleyi kolaylatrmaktadr. (D / Y) RJ-12 konnektr telefon kablolarnda kullanlr. (D / Y) UTP CAT6 kablo ile maksimum 10 Mbps hznda veri transferi yaplabilir. (D / Y) UTP CAT3 kablosu token-ring alarda kullanlmtr. (D / Y)

8.

9. 10.

11. 12. 13.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

29

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME) Bu ksmda modl sonunda kazandnz yeterliliin kontrol yaplacaktr. Verilen problemin zmn retmeninizin kontrolnde gerekletiriniz. retmeniniz sizi ilem basamaklarna gre ok yi, yi, Orta, Vasat ve Baarsz eklinde deerlendirecek ve yeterlilik performansnz lecektir. Problem 1: Evinizde bulunan PCniz ve dizst bilgisayarnz arasnda bir a kurmak istiyorsunuz. Ancak bu ii herhangi bir a cihaz (ADSL Modem, Router, Switch, Hub) yardm olmadan dorudan kabloyla yapmak istediinizi dnn. Bu ilemi gerekletirmenizi salayacak UTP kabloyu hazrlaynz. DEER LE GZLENECEK DAVRANILAR
Gerekli malzemeleri seme ve hazrlama Kabloyu yeterli uzunlukta kesme Konnektr yaltkan kapan takma Kabloyu soyma Bkml iftleri ayrma Uygun renk dizilim standardn seme letkenlerin renk dizilimini yapma letkenlerin ularn yeterli uzunlukta kesme Konnektr takma Kablo skma pensesini kullanarak kabloya konnektr sabitleme Konnektr yaltkan kapan yerletirme Kablonun dier ucunda renk dizilimini doru seip ilem basamaklarn tekrar etme Kabloyu test etme TOPLAM arpan X ok yi 4 yi 3 Orta 2 Zayf 1 Kt 0 TOPLAM

2 1 1 3 1 2 3 1 1 3 1 4 2 25

30

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr, retmeninizle iletiime geiniz.

31

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B C A D B Y Y D D D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 C D B C D A B D Y D D Y D

32

KAYNAKA KAYNAKA
BAYKAL Nazife, Bilgisayar Alar, Sas Biliim Yaynlar, Ankara, 2005. ATAK Halil, Bilgisayar Alar Ders Notlar, Mula, 2006. DA Funda, letim Sistemleri ve Bilgisayar Alar, 2.Bask, Atla Yaynclk, stanbul, 2003. DEAN,Tamara, Network+Guide To Networks, 2.Bask, Canada, 2002 KAPLAN Yasin, Network Veri Haberlemesi Uygulamalar, Papatya Yaynclk, stanbul, 2006. NEIBAUER Alan (eviri : Arkada Yaynlar ) , letmeler in zmler : Bilgisayar Alar, Microsoft Corp., Ankara, 2001 ZBLEN Alper, Bilgisayar Alar ve Gvenlii, 2.Bask, Pusula Yaynclk, stanbul, 2006. PRESS Barry, Marcia PRESS (eviri : Kemal HACIOLU, mit HACIOLU) ,Bilgisayar Alarnn Temelleri, Que Corp.,USA,2000 TANENBAUM Andrew S., Computer Networks, Amsterdam, 1996 TURGUT Hulusi, A Teknolojilerine Giri, Pusula Yaynclk, stanbul, 2005 UAN Osman N., Onur OSMAN, Bilgisayar Alar ve A Gvenlii, 2.Bask, Nobel Yaynlar, Ankara, 2006. ZACKER Craig, Upgrading&Troubleshooting Networks, McGraw Hill, USA, 2000. http://www.antes.com.tr http://www.antrak.org.tr http://www.bilgisayardershanesi.com http://www.bilgisayarogren.com http://www.bilgisite.com http://bilisim.istanbul.edu.tr http://www.bimel.com.tr

33

http://www.bogor.net http://www.cablestogo.com http://www.cisco.com http://www.data.com.tr http://egitek.meb.gov.tr http://www.etabirkablo.com http://www.hes.com.tr http://www.hometech.com http://www.hyperline.com http://www.kesdi.com http://mimoza.marmara.edu.tr http://www.proaktif.com.tr http://www.seyhan.biz http://technet2.microsoft.com

34