YK LEMLER VE GEM STABLTES 1- Gemi BoyutlarGemilerin uzunluunu, geniliini ve derinliini tanmlayan ifadelerdir.

a) Dikmeler Aras Boy (Length Between Perpendiculars) (LBP)Geminin ba ve k dikmeleri arasndaki mesafedir. Ba dikme; yaz ykleme hattnn babodoslamay kestii noktadan, k dikme; dmen bodoslamasnn arka yznden, dmenbodoslamas yoksa dmen rotunun merkezinden geen diktir. b) Tam Boy (Length Overall) (LOA)Geminin ba bodoslamas ile k bodoslamas arasndaki mesafedir. c) Kalp Genilik (Moulded breadth) (B)Bir geminin mastori kesitinde (dikmeler aras boyun tam ortasndaki kesit) iten ie llengenilie denir. d) Kalp Derinlik (Moulded Depth) (D)Mastori kesitte ve gemi bordasnda, omurga ile ana gverte arasnda iten ie llen deymesafedir. e) Su ekimi (Draught) (d)Mastori kesitte omurga ile su hatt arasndaki mesafedir. Buna mean (vasat) draft da denir. Ba vek draftlar ise, yine omurga ile ba k draft markalarndan geen su hatt arasndaki mesafedir. 2- Boyutlar Aras likiBu iliki boyutlarn bir birine olan oranlar ile ifade edilir. Bu oranlar :L/D=6-10 L/B=5.5-8 B/d=2-3 3- Gemilerin TonajlarGemilerin tonajlar stabilite hesaplarnda ve gemilerin teknik zelliklerini belirlemekte kullanlr. a) Deplasman (Displacement)Bir geminin herhangi bir andaki sahip olduu toplam arla denir. b) Bo Gemi (Light Ship)Geminin dizayn edildii konstrksiyon arl olup, buna tekne arl da denir. Bu arla makine,yedek paralar, kazan suyu ve kartel ya dahildir. c) Bo Deplasman (Light Displacement)inde yk bulunmayan bir geminin o konumdaki arldr. Bu arlk; bo gemi, yakt, su,yalama ya, balast, stor ve bilinmeyen arlklar toplamdr. d) Ykl Deplasman (Loaded Displacement)Ykl olan geminin iindekilerle beraber toplam arlna denir. Ykl deplasman; yk, bo gemi,malzeme, personel ve personele ait eyalar vb. arlklar toplamdr. Gemilerin deplasman,deplasman erilerinden yararlanlarak bulunur. e) Detveyt Ton (Deadweight Tonnes)Bir geminin tayabilecei maksimum arlk miktardr. Bu arlk ierisine; yk, yakt, ya, su,balast, gibi arlklar girer. Detveyt tonu ykl deplasmandan bo deplasman kartarak bulabiliriz.Ayrca bu tonaj geminin yaz ykleme hattndaki tama kapasitesi olarak ta bilinir. f) Gross Ton (Gross Tonnes)Baz istisnalarn dnda bir geminin btn kapal yerlerinin hacminin 100 ft kbe veya 2.830 m eblnmesiyle elde edilen deerdir. Yani groston arlk ls deil hacim lsdr.100 feet = 1groston 2.830 m = 1 groston g) Net Tonilato ( Net Tonnes )Geminin gelir getiren yk almaya msait btn kapal yerlerinin toplam hacmidir. Baka birdeile net ton para kazanmaya yaramayan hacimlerin (yaam mahalli, yakt tanklar, tatl sutanklar, kazan daireleri, pis su tanklar vb) grostondan kartlmas ile elde edilir .100 feet = 1 netton h) zel TonajlarBalca zel tonajlar; Svey Kanal Gros Ton, Svey Kanal Net Ton, Panama Kanal Ton gibi... Butr tonajlar klas kurulular tarafndan tanzim edilir. Ayrca bu tonajlarn sertifika ilebelgelendirilmesi istenir. 4- Kuvvetler ve MomentlerStabilite problemlerinin zmnde gemiye etki eden kuvvetler ve bu kuvvetlerin dourduumomentleri bilmemiz gerekmektedir. a) Kuvvet : Bir cisme dardan uygulanan etkiye kuvvet denir. Bu etki itme veya ekme eklinde olabilir. Birkuvveti tanmlayabilmek iin kuvvetin; iddetini, etki ettii noktay, ve ynn bilmemizgerekmektedir.

b) Bileke Kuvvet : Bir cismin herhangi bir noktasna birden fazla kuvvet etki ederse bu kuvvetlerin o cisme yapttoplam etkiye bileke kuvvet denir.Bir noktaya etki eden iki kuvvet ayn ynl ve ayn dorultulu ise bileke kuvvet bu kuvvetler ileayn ynde ve bu iki kuvvetin toplam kadardr. Eer bir noktaya etki eden kuvvetler farkl ynde veayn dorultuda iseler bileke kuvvet bu iki kuvvetin fark kadar ve byk olan kuvvet ynndedir.Cisme etki eden kuvvetler farkl ynde ve dorultuda iseler bileke kuvvet etki eden kuvvetlerarasndaki adan yararlanarak paralel kenar metoduyla bulunur. c) MomentBir noktadan dnebilen bir cisme herhangi bir kuvvet uyguland zaman cisim o nokta etrafndadner. Bu dnme hareketi moment olarak adlandrlr.Moment =Kuvvet * Kuvvet Kolu ile ifade edilir.Buradaki kuvvet kolu, kuvvet izgisine dnme noktasndan izilen diktir. d) Bileke MomentEer bir cisim bir ok kuvvet tarafndan bir eksen veya bir nokta etrafnda dnmeye zorlanyorsa,cisim bu kuvvetlerin oluturduu bileke moment etkisiyle dner. Bileke momenti hesaplamak iinayn yndeki momentler toplanr ve byk olandan kk olan kartlr. 5- Arlk Merkezi (Center Of Gravity)Bir alann arlk merkezi o alann geometrik merkezinin bulunduu noktadr. Bir cismin alkmerkezi ise; o cismin btn arlklarnn topland kabul edilen noktadr. Eer cisim bu noktadanaslrsa dengede kalr. a) Cismin Arlnn Azald Durumlarda Arlk Merkezinin HareketiDengede olan bir cismin bir paras kesilirse cismin arlk merkezi parann kesildii tarafn aksiynnde hareket eder.Arlk merkezi G ve arl W olan ABCD karesinden, arl w olan EGFD karesi kesilirse oluanyeni cismin arlk merkezi u ekilde bulunur.GG1: w . d / W-w Burada GG1; Arlk merkezinin yer deitirme mesafesid : ABCD karesi ile EGFD karesi arlk merkezleri aras mesafedir.Sonu olarak oluan yeni arlk merkezi BD dorultusunda B ye doru yaklaacaktr.Bu Durumun Gemiler zerindeki EtkisiGemilerdeki eitli yk boaltma ilemlerinde arlk merkezlerinin deime ekli aadaki ekilleregrlmektedir. b) Cismin Arlnn Artt Durumlarda Arlk Merkezini HareketiDengede olan bir cisme bir para ilave edildii zaman, cismin arlk merkezi ilave edilen parayadoru bir miktar kayar.Arlk merkezi G ve arl W olan ABCD karesine arl w olan bir EGFD karesi ilave edildiindeoluan yeni cismin arlk merkezi yle bulunur.GG1 : w * d / W + wBurada GG1 : Arlk merkezinin yer deitirme mesafesid : ABCD karesi ile EGFD karesi arlk merkezleri arasn mesafedir.Sonu olarak oluan yeni arlk merkezi BD dorultusunda D ye doru yaklaacaktr.Bu Durumun Gemiler zerindeki EtkisiYk ilavelerinde gemi arlk merkezini deiimleri aada eitli ekillerde gsterilmitir.c) Yk iftinglerinin Arlk Merkezine EtkisiGemi iindeki bir yk ifting edildiinde, arlk merkezi ykn ifting edildii dorultuya paralel veayn ynde hareket ederArlk merkezindeki bu deime miktarn da u ekilde bulabiliriz.GG1 : w x d / Gemi DeplasmanBurada w : ifting edilen ykn arld : ifting mesafesiGG1 : Arlk merkenin deime miktardr.d) Aslm Yklerin Arlk Merkezine EtkisiAslm yklerin arlk merkezleri asldklar noktaya transfer olur ve arlklar kadar bir kuvvetlearlk merkezinden dik olarak aa doru ekilir.6- Younluk ve zgl ArlkBelirli bir hacimdeki cismin arlna o cismin younluu denir. Bir cismin younluunun tatl suyounluuna oran ise zgl arlk olarak adlandrlr. zgl Arlk : (cismin younluu / suyun younluu) / (cismin younluu / 1000)Cismin younluu : zgl arlk x 1000RNEK : Tam dolu olduu zaman 160 ton su alan bir tank, zgl arl 0.83 olan bir sv ile %5liktama pay braklacak ekilde doldurulursa bu tank bu svdan ka ton alr?ZM: Tankn arlnn %5 i 8 m tr.Doldurulacak svnn hacmi 160 8 : 152 mYan younluu 0.83 x 1000 = 830 kgArlk : hacim x younluk152 x 830 = 126160 kg 126.16ton7- Yzme KanunlarSuyun iine ksmen veya tamamen doldurulan bir cisim, yer deitirdii suyun arlna eit birkuvvetle yukar doru itilir.1m kp tatl su = 1000 kg dr.yleyse 5000 kg lk bir cisim 1 m tatl suya batrldnda 1000 kg lk bir kuvvetle yukar doruitilir ve bu su iindeki cismin arl 4000 kg ye der. Bu tatl suyun kaldrma kuvvetidir. Bu g,cismi yzdrme yetenei merkezinden dik olarak yukar doru iter.Eer bir cisim yzebiliyorsa bu su iinde yerini deitirdii suyun kaldrma kuvvetindenkaynaklanmaktadr.8- Su Younluu Deiiminin Draftlara EtkisiBir gemi arl deimeksizin farkl younluklardaki sularda yzerse draft deiir. Gemininyzd suyun younluu artarsa yeri deien suyun hacmi azalr, gemi su iinde ykselir vebylece draftlar azalr. Dier taraftan yzd suyun younluu azalrsa yeri deien suyun hacmiartar ve gemi su iin batarak draftlar artar.a) Younluk Deiiminin Kutu Biimindeki Teknelere Etkisiimdiye kadar edindiimiz bilgiler ile yeni younlukta yeri

deien suyun arlnn eski younluktayeri deien su arlna eit olduunu biliyoruz. Buradanda;Yeni Draft = (Eski Younluk / Yeni Younluk) x Eski Draft diyebiliriz.b) Younluk Deiiminin Normal Gemilere EtkisiSu younluundaki deiimlerin gemilere etkisini u ekilde bulabiliriz.Draft Deime Miktar : F.W.A. (1025 D) / 25F.W.A. : Fresh Water Allowance1025 : Deniz Suyu YounluuD : Yeni Girilen Veya klan Su Younluudur.c) Fresh Water Allowance (F.W.A.)Tatl su dolay oluan draft fark olarak bilinir. Bunu yaz ykleme hattna kadar yklenmi olan birgeminin tatl sudan deniz suyuna veya deniz suyundan tatl suya geilerinde vasat draftndakideime miktar olarak da tanmlayabiliriz. Bu deer gemilerdeki ykleme snr markalarndanbulunaca gibi aadaki forml ile de bulunur.F.W.A. = Gemi Deplasman / 4 x TPCTPC : Gemiyi 1 cm batrmak iin gereken arlktr.9- Ykleme Snr MarkasGemilerin eitli blgelerde ve eitli mevsimlerde yapaca yklemelerin maksimum snrngsterir. Gemilerin her iki bordasna ve vasat kana rakamlarnn bulunduu gemi ortasna yakn biryere markalanr.