ANAKKALE ONSEKZ MART NVERSTES

ANAKKALE SAVALARI ARATIRMA VE TANITMA TOPLULUU

SEHIT KALE SEHITten KALEler

Say: 5 | Yl: 2008 Haziran

ehit Kuan Evlad

Birinci Dnya Savanda len Alman Askerlerin Kayp Listesi

. .

Gelibolu ve Bursa Jandarma Taburlar

Seddlbahir ve Anafartalarn Gizli Kahramanlar:

Boazn Fedaileri

Esat Paa

Miralay ek Aker

EHT FUTBOLCULAR

BYKLERN EHT FUTBOLCULARI FUTBOLCU

Futbolcunun Ad
1 - Arif 2 - Nurettin 3 - Halim 4 - Kemal 5 - Zeki 6 - Hsn 7 - Neet 8 - Rek Bey 9 - Mustafa Bey 10- Ethem (Bellisan)
(Editr notu en aadadr.)

Takm
Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Fenerbahe Beikta Beikta Beikta Beikta Beikta Beikta Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray Galatasaray

ehit Dt Yer
Bor Ovas Fikirtepe Bataryas Fikirtepe Bataryas anakkale Sava anakkale Sava anakkale Sava Kulp Binasnda Kulp Binasnda Erenky Bataryas Kafkas Cephesi Kafkas Cephesi Kafkas Cephesi anakkale Sava Kafkas Cephesi anakkale Sava anakkale Sava Kafkas Cephesi Kafkas Cephesi anakkale Sava anakkale Sava Irak Cephesi (1917) anakkale Sava Trablusgarp Cephesi anakkale Sava anakkale Sava anakkale Sava anakkale Sava anakkale Sava

11- Haldun 12- Doktor Ali 13- Asm 14- Muallim Sadi 15- Kaptan Kazm 16- Doktor Mehmet 17- Rdvan 18- Krt Celal 19- Abdurrahman 20- Halit 21- Kaleci Hamdi 22- Hasnun Galip 23- Celal brahim 24- Neet 25- dris 26- Rek Ata 27- Mehmet Ali 28- Hasip 29- Cemil 30- Nazmi

Trak... Trak... Trak... Silah sesleri geliyordu Harb-i Umumiden... Mlazm- evvel Arif; biraz ge kalm insanlarn acelecilii iinde, atnn eerini son kez gzden geiriyordu. Yolu uzundu... Bir ara, cepheden gelen top seslerine kulak verdi, sonra evresindekilere Selmetle kaln diyerek; atna mahmuz vurdu. Mlazm- evvel Arif; anakkalede vatann, stanbulda ise Fenerbaheyi mdafaa ediyordu. Sar-lacivertli kulbn sabekiydi... Fenerbahe olmadan Arif, Arif olmadan Fenerbahe olmazd. Sava kp cepheye gnderilince; takmndan ayr kalmaya gnl raz olmamt. Cepheye koan tm askerler iin parola nce vatan d ama, Arif iin Sonra, Fenerbahe vard... Takmn yalnz brakmak istemiyordu. Bu yzden de, kendisi ya da kulp yneticileri, kumandanndan izin alyor, cepheden cuma ligine kouyordu. O hafta ise, Fenerbahe-Gaatasaray mcadelesi vard. Burada, anakkale geilmez... Orada, yine stanbulda Arif hi geilmez. Mlazm- evvel Arif, ezeli rekabet cephesindeki grevine yetimeliydi. Da, dere, tepe demeden, 26 saat at srecek ve bugn Fenerbahe Stadnn bulunduu papazn bana yetiecekti. Tutmayn onu, yolu uzun.O gelmeliydi ,gelecektir, gelir. Evet, daha nce de syledik... Fenerbahe, 1919 - 20 sezonunun ilk ma olan dmanyurdu mcadelesi iin, Papazn banda Arifi bekliyordu... O gelmeliydi, gelecektir, gelir... Fakat, onun yerine, kara haber geldi: Arif, tam kalbine yedii bir kurunla, ehit oldu. Olmaz... Olamaz... Olmamal... Fenerbaheliler, bir anda mateme bouldu. Herkes birbirine sarlp alyor, Trk futbolunun yetitirdii en gerek kahramannn kaybna kahroluyordu... Hzn, dalga dalga tm stanbula yaylmt. Ancak, ma oynanmalyd... Fenerbaheli yneticiler, santra izgisinin balad yerdeki sahann kenarna bir sandalye koydular ve zerine Arifin 2 numaral formasn astlar. Takm, sahaya 10 kii kmt... Ama, Fenerbahe eksik deildi. Saha kenarndaki sandalyede asl duran forma, Arifi sahaya srm gibiydi. Sanki, rakibin ataklarn, hl o durduruyordu. Fenerbahe, kahramannn huzur iinde toprakta yatmas iin, o denli cokulu oynad ki, rakibi dmanyurdunu tarihinin en farkl skoru ile yendi: 11-1. O gnden bu yana, o rekor hl krlamad. Fenerbaheli tm futbolcular, bu galibiyet sonrasnda hep birlikte 2 numaral formann nnde tazim duruuna geerek, Ruhun ad olsun Arif dediler.

Say 5 Yl 2008 / Haziran

SEHITten KALEler
. . .

indekiler
indekiler, Knye , nsz .................................................1 Topluluumuza dair...........................................................2 ehit Kuan Evlad ..........................................................3 Trkn Kahramanlklaryla Adlandrldlar........................6 Birinci Dnya Savanda len Alman Askerlerin Kayp Listesi..........................................8 Bir bret yks anakkale ........................................... 14 Seddlbahir ve Anafartalarn Gizli Kahramanlar ........ 16 Esat Paa ......................................................................... 19 Miralay ek Aker ......................................................... 22 Boazn Fedaileri ........................................................... 24 Esir Den Sancaklarmz ............................................... 27

NSZ
Sevgili Okur; Yine ve yeni bir sayyla karnzdayz. Topluluumuzca hazrlanan ehitten Kalelerin bu saysnda yine dopdoludur. Dnemin sonu ve ylsonu snavlarnn olmasna ramen yelerimizin stn ve youn almalaryla dergimiz bu sayya da ulat. Dergimizin gerek Topluluumuz yelerinin gerek niversitemiz rencilerinin ve gerekse de dardan anakkale Savalar Tarihi ne gnl vermi aratrmaclarn ve gnl erbbnn almalarna ak olduunu bir kez daha belirtmekte fayda var. Onlarn bu almalar ve ilgileri olmasa belki bir nesil ecddyla bu kadar bark olmazd. renci arkadalarmzn gayretleri ve almalaryla ortaya kan bu sayda; II. Dnya Sava yllarnda Yarmadada askerlik grevini yerine getiren bir dedemizin niversitemiz rencisi ve ayn zamanda topluluumuz yesi torununun azndan- hatralarn; anakkale Savalarnn efsane komuta kademesinden Esat (Blkat)Paa ve Miralay ek Akeri; Ezanlarn susmamas iin yreklerinin sesini susturan Boazn Fedilerini; anakkale Sava alanlarndaki yer isimlerinin kkenlerini; I.Dnya Savana birlikte girdiimiz - zellikle anakkale Savalarnda ad ska duyulan Liman Von Sandersten bakasn bilmediimiz ama - Osmanl Devletinde grev yapan birok Alman subay ve askerlerinin kayp listesini; belki de bu zamana kadar hi zerinde dnmediiniz, jandarma gcnn anakkale Savalarndaki fedakrlklar ve if ettii grevi Balklarla verilmeye allan bu ieriin ilgiyle okunacan ve belki bir daha, bir daha okunacan dnyorum. Bu saynn da dier saylarda olduu gibi hatalarmz varsa aola dncesiyle ecdd bir kiiye dahi olsa tekrar hatrlatmak ve onlara lyk torunlar olma yolunda baarl olmas temennsyla Okt. Niyazi SEZEN Akademik Danman

ANAKKALE ONSEKZ MART NVERSTES anakkale Savalar Aratrma ve Tantma Topluluu

EHTten KALEler
Sahibi
anakkale Onsekiz Mart niversitesi anakkale Savalar Aratrma ve Tantma Topluluu Adna

Rektr Prof. Dr. Ali AKDEMR Genel Yayn Ynetmeni ve Editr Okutman Niyazi SEZEN Yaz leri Ahmet Vural ZTECK Yayn Kurulu Okt. Niyazi SEZEN, Bayram AKGN, M. Onur YURDAL,A. Vural ZTECK, Serin ERDOAN, Esra GRM, Yldz ARAR, Harun BAYKAL, Smeyra ATILMI, Aye SALUR, Haze KASAR, Mevlt KSTEK nceleme Kurulu Okt. Niyazi SEZEN, Bayram AKGN, Mustafa Onur YURDAL, A. Vural ZTECK Fotoraar Okt. Niyazi SEZEN, M. Onur YURDAL Tasarm rfan Gngrr (irfan@gungorur.com

letiim www.canakkalesavaslari.net canakkalesavaslari@hotmail.com Tel: +90 286 217 13 03- 3150 Akademik Danman niyazi_sezen@hotmail.com Cep Tel: 05327325140 Bakan onuriq@hotmail.com Cep Tel: 05435062785

anakkale Onsekiz Mart niversitesi, Anafartalar Kamps Topluluk Evi 17100 anakkale

anakkale Savalar Aratrma ve Tantma Topluuluu (SATT), anakkale e Onsekiz Mart niversitesi bnyeeusinde kurulan 74 renci topluluiunun en aktif olanlarndan birisie dir. Topluluumuz, 18 Nisan 2003te L Kurucu Bakan Ahmet YURTTAKAL nderliinde Ramazan MOZ, Kaadir TEKEREK, Halil V. ENEL, Enngin ZCAN, Yldray AKAN, Harun n ETN, Suna ENOL, engl KAARACA, sa GL, brahim Kasm m KETENC, Melike BAYRAK, Hamza ZEREN ve Firdevs KOLAK gibi kk bir grup tarafndan kurulmutur. Topluluun kuruluundan 01.03.2007 tarihine kadar geen sre ierisinde Kurucu Akademik Danmanl, niversitemiz retim Grevlisi Mehmet KAPLAN hocamz yrtmtr. u anki Akademik Danmanl ise yine niversitemiz retim Grevlisi Niyazi SEZEN hocamz yrtmektedir. Topluluumuzun u anki bakanln Mustafa Onur YURDAL devam ettirmektedir. Her geen gn artmakta olan ye saymz, u anda 400lere ulamtr. Topluluumuz ayrca Biga ktisadi ve dari Bilimler Fakltesinde bir ube amtr. Topluluumuzda Osmanlca Grubu, ngilizce Grubu, iir Grubu, Tiyatro Grubu, Basn-Yayn Grubu, Fotoraflk Grubu, Aratrma Grubu ve Biliim Grubu olmak zere aktif bir ekilde almalarn srdren 8 alt alma grubu mevcuttur. Bu gruplarn amalarn ksaca yle sralayabiliriz: BasnYayn Grubu: EHTten KALEler adl derginin yayn ve datm almalarn yrtmektedir. anakkale Savalaryla ilgili basnda kan haberleri takip edip yelere bildirmektedir. Osmanlca Grubu: Sava zamannda tutulan Osmanlca belgeleri (subay gnlkleri, asker mektuplar vb...) ve daha sonra yazlan kitap, makale gibi yazlar aratrp Trkeye evirerek gvenilir bilgiyi elde etmeye y almaktadr. ngilizce Grubu: Sava zamannda nnda tutulan ngilizce belgeleri (subay gnlkleri, asker mektuplar r vb...) ve daha sonra komutanlaarn ve muhabirlerin yazd kitap, p, makale gibi yazlar Trkeye eevirerek yabanclarn gzyle anakkale Savalarna k tutmaya aya almaktadr. iir Grubu: eitli iir dinletileri leti tileri dzenleyerek airlerimizin dizend leriyle lmsz kld sava iira sel bir dille anlatmaya almaktadr. Tiyatro Grubu: anakkale e Savalaryla ilgili olay ve menenkbeleri tiyatro sahnesine uyarlaarlayarak, izleyicileri baka bir atmostmosfere tamay hedeemektedir. tedir.

SEHITten KALEler
.

www.canakkalesavaslari.net

Fotoraflk Grubu: Bu grubumuz, sava srasnda ekilen fotoraar toplayarak ariv oluturmaktadr. Ayrca yaplan etkinliklerde fotoraarn ekilmesini salamaktr. Aratrma Grubu: Bu grubumuz anakkale Savalarnn bilinmeyen ynlerini aratrarak, geleceimizin aydnl olan niversiteli genlerimizi bu konuda bilgilendirmeyi amalyor. Biliim Grubu: Topluluumuzun web sitesini (www.canakkalesavaslari.net) gncelleyerek yelerimizin yaplan faaliyetlerden haberdar olmalarn salamaktadr. Btn bu alt gruplar, topluluumuzun tek amac olan; ANAKKALE SAVALARINI ARATIRIP TANITMAK dorultusunda almalarn srdrmektedir. Topluluk olarak, bu faaliyetlerin yan sra dzenli olarak Anadolu ve Gelibolu Yakasndaki ehitliklere geziler dzenlemekteyiz. Yaptmz arazi yryleriyle de sava alanlarn daha yakndan tanyp o zaman ki askerlerimizin yaam olduu zorluu bir nebze olsun hissetmeye almaktayz. Her dakika her adm onlarn soluklarn ve ayak izlerini takip etmekteyiz. Topluluumuz, dzenledii konferanslarla ve lm gsterimleriyle rencileri bilinlendirmektedir. Topluluumuz, adn anakkale muharebelerinden alan niversitemiz bnyesinde anakkale Savalar mzesi oluturmay amalamaktadr. Mzede harp hatralar sergilenip bata Anafartalar Kahraman Gazi Mustafa Kemal ATATRK olmak zere savata yer alan ehit ve gazilerimizin aziz hatralar yaatlacaktr. ANAKKALE SAVALARI ARATIRMA VE TANITMA TOPLULUU olarak anakkale destann yaand ve bir darlfnun gmld bu yerde yreimiz yettiince onlarn an, iz ve hatralarn tantp anlatmaya gayret edeceiz

www.canakkalesavaslari.net www.canakkalesavaslari.net n kk i

SEHITten KALEler
. . .

ehit Kuan Evlad:

Yusuf KSTEK
rkiye, 2. Dnya Savana askeri anlamda katlmam olmasna karn, bu topyekn savan etkilerini derinden yaamtr. Bir yandan ban Almanyann ektii mihver devletler dier yandan da mttekler arasnda bir denge politikas izleyerek savan dnda kalmay abalamtr. Mihver devletler (Almanya-talya) Ui Antlamasnda (1912) kaybettiimiz on iki aday rvet vererek almay isteseler de Cumhurbakan smet NN tarafsz kalmay tercih etmitir. Bu denge politikasnda mihver devletlerle burun buruna gelinmitir. Alman keif uaklar Gelibolu Yarmadasnn semalarnda uuyordu. Alman Nazi Ordusu Bulgaristan igal etmiti. Trkiye snrna 85 kilometreye kadar gelinmiti. Alman tanklarnn sesi Saroz Krfezinden duyuluyordu. Trkiye bu savan iine girerse tehlike ayn yerdeydi. Tarihin en eski dnemlerinden beri sava sesinin susmad boazdan yine kan akacakt. M.. 411 Knossema (anak-

kale boaznda yaplan ilk deniz sava) deniz savanda Venedik ve Ceneviz ablukasndan, 18 Mart 1915 anakkale deniz zaferine kadar boazn derinliklerine ok sayda gemi batmtr. Evet, Trkiye bu savaa hazr olmak zorundayd. nk, tarihin en byk zellii tekerrr etmesiydi. 25 yl nce ok byk skntlarla karlalmt. 2. Dnya Sava yllarnda anakkale manzarasn bugn 98 ama resmi kaytlara gre 93 yanda olan 19411945 yllar arasnda Gelibolu yarmadasnda askerlik grevini yapan Yusuf KSTEK adl dedemizin azndan aktarmak istiyorum: Ben askere 1941 ylnda gittim. yl diye gitmitim. 2. Dnya Sava uzaynca askerlik bir sene daha uzad dediler. Alt gnde nye Limanndan, Eceabat Limanna geldim. Drt sene hi izne gndermediler. Sekiz bayram yaadm. Eski ve yeni yazy bildiim iin beni avu yaptlar.

Nuri Yamut Ant

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

Bu yllarda Alamanla savata saylyorduk. Alman uaklar tepemizde geziniyordu. Hatta bombaladlar. Alman tanklarnn sesi duyuluyordu. Ul idare (sava zamannda devletin her konuda alm olduu skynetim) mevcuttu. Olaylar ok ciddiydi. Gelibolu Yarmadasna otuz be bin asker yerletirildi. Makineli tfek koruganlar yaptrld. nemli tepelere gzetleme kuleleri kuruldu. Nuri YAMUT Paadan srekli uyarlar alyorduk. Srekli u uyary tekrarlyordu; <<sava kabilir, sizden bir nceki kuak, zerine den grevi burada ehit olarak yapt. Eer sava karsa sizde zerinize den grevi yapacaksnz. >> Nasl unutabilirdik ki, bir kuak ncesi babalarmzd, dedelerimiz deildi. oumuz ehit ocuuyduk. Babalarmz yoktu. Babalarmz ya Balkanlarda ya Sarkamta ya anakkalede ya da Kurtulu Savanda ehit olmutu.

Nuri Yamut Kimdir? . 1890 ylnda SELANKte dodu. p 1908 ylnda Temen rtbesi ile Harp r Okulundan mezun oldu. Manastr , 6. Kolordu 50. Alay 3. Blkte iken, 1912 ylnda esir dt. Esaret de n, 1913de Harp Akademisine Korgeneral Nuri YAMUT girdi. 1 yl okuduktan sonra tahsili i brakarak Orduya katld. anakkale e Savalarnda Temen olarak Zndere muharebelerine katld. 1919da tekrar balad akademi tahsilini 1920de bitirerek Kurmay oldu. Ayn tarihte Anadoluya geerek Milli Orduya iltihak etti. 1935 ylna kadar eitli karargah ve birlikler ile Afganistanda grev yapt.
Gelibolu 2. Kolordu Komutan

1935 ylnda Tugeneral, 1936 ylnda Tmgeneral, Bende bir ehit ocuuydum. Babam Sarkamta ehit ol- 1939 ylnda Korgeneral ve 1945 ylnda Orgenerallie mutu. Biz anakkalede yerden ykseldi. Tugeneral rtbesi ile avula mermi toplardk. Kilo9. Tmen Tugay Komutanl, Tmgeneral rtbesi ile sunu 60 kurua satardk, asanakkale Boaznn ylmaz elik bekileriyiz. Bu lkeye yan bakann kincisiyiz. 9. ve 57. Tmen Komutankere serbestti. Kemikler mevHele bakn bu ellere, l, Korgeneral rtbesi ile zideydi. Para para olmu Kim yan bakar bu yerlere, 2. ve 12. Kolordu Komutankemikler siperdeydi. Her yaAyak atan bu lkeye, l, Orgeneral rtbesi ile 2. lk admda der yere. r murda topran altndan bir Makineli tfeimi ben kuraym sahillere, ve 1. Ordu Komutanl geyler kard. Kemik, patlaanakkale Boaznn ylmaz elik bekileriyiz. revlerinde bulundu. , mam bomba, mermi, sng,
tfek, matara, cephe krei

3 Ocak 1949 tarihinde Kara Ka Kuvvetleri Komutanlna inin Biz 25 yllk anakkale Zaferinin kalntlar zerinde yeni bir savaa hazrdk. Her itimada atand. 1 Temmuz 1949 tarihine kadar ayn zamanda Genelkurmay Bakan Vekillii grevinide yrtt. 6 duygularmz gelecek dmana haykryorduk. Haziran 1950 tarihinde atand Genelkurmay BaBizi orada en ok zen ey uydu: 25 yl nceki kazandkanl grevinden 10 Nisan 1954 tarihinde kendi ismz zaferi bize anmsatan bir antmz yoktu. Sadece Mehtei ile emekli oldu.
met avuun kabri vard. Ama gvurlar antlarn tamamlam hatta parsellemilerdi. Nuri YAMUT paamz antlar iin ok urat. Maliyeden para talebinde bulundu. Ama

5 Haziran 1961 gn vefat etti.

lkede ktlk vard. Maliyeden olumsuz cevap ald. Bunun zerine stanbuldaki iki katl evini satarak ant ina ettirdi. Biz antn yapmnda altk. Ta tadk. Kemik topladk. Hatta antn altna binlerce kafatas kemii gmdk. Ant 1943 ylnda askeri trenle ald.

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

Yusuf KSTEK Kimlik Bilgileri

Aile ismi, yani lakap ve hreti Ad Babasnn Ad Anasnn Ad Doum Yeri Doum Tarihi KSTEK Yusuf Ali* Alime Fatsa 1337 Dini Mezhebi Meslek ve itimai vaziyeti Medeni hali Boy, gz, renk Vcuta sakatl veya noksanl ifti Bekr Orta, Ela, Beyaz Tam slam

Kimlik Bilgileri Sayfa 1

Vilayeti Kazas Nahiyesi Mahalle veya Ky Divan-i Trk Ky Soka

Kimlik Bilgileri Sayfa 2

Hane No Cilt No Sahife No

Ordu

Fatsa

Kumru

31

10

Kimlik Bilgileri Sayfa 3

Muvazzak devrine ait stun zin tarih ve mddetleri Hini terhiste beraber gtrd eya 1 kaput, 1 klk elbise, 1 potin, 1 amar Hesap Memuru Mevlt KSTEK Yalnz 4 kalemdir Ktann ne gibi hizmetinde istihdam edildii Tedbilhava tarih ve mddetleri Firarna ait vukuat Kolordu, Frka, Alay, Tabur ve Blk No Onba, avu, gedikli avu ve gedikli baavu muavini ve ba avulua ter ve emir Ta. Ve No. avu

Grd mcazatlar ve hkme mustenid ise hkm Ta. ve No.

Duhul tarihi

7. Kol. 7. Tmen Tank savar Tabur 2 BL.

Alay veya mstakil tabur K. 7. Tmen Ta. S. Tb. K. 2. Bl. K. Bnb. Yzb. 926-77 933-127 Kemal DONEN Selahattin Arayol MZA

../ .. / 19.. M.M.B. lnn 8.3.945 gn ve III 3 Ks 54583 Sayl emirleri zerine terhis yaplmtr. 2 Bl. K. Yzb. 933-127 Selahattin Arayol

* Ali: Yusuf Kstekin Sarkamta ehit olan babas.

28/Mart /945

Tank savar taburu 2. BL.

18/10/941

Terhis tarihi

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

TRKN KAHRAMANLIKLARIYLA ADLANDIRILDILAR 2

ilk gnnde mttek birlikleri bu vadiyi Bastn bu yerleri toprak diyerek geme e yukardaki Trk mevzilerine giden bir yol tan demiti Mehmet Akif Ersoy. Akifin n gibi kullanmaya almlard. Sava esnabahsettii bu yerler nerelerdi acaba? Kanlsrt, Krmzsrt, Korku Deresi, arapnel l snda vadinin dibinde ilerleyen sedyeciVadisi Ksacas Gelibolu Yarmadasnda a ler, mhimmat azk ve su tayan mttekahramanlklarn yaand yerlerdi.. Hepk askerleri bunun birer kantyd. Birinci hat ile sahil yolu arasndaki en nemli iksinin bir hikayesi mi vard acaba Akifin n mal yolu bu idi. Yani Yksek Srt ile Kanlszn dorularcasna. nk biz biliriz z arapnel Vadisi srt arasndaki tek ikmal yolu. Bunu fark ki srekli uruna savalan bu corafyada a eden Trk birlikleri de blgeyi youn aher ey adn, bir acdan, bir savatan alrm. Hatta trklere bile konu olurmu Hal byle olunca insan rapnel atna tutmutu. Vadinin bu az ksm ve giriinde budnmeden edemiyor; yoksa Kanlsrt adn gerekten o top- lunan mezarln ad ite bu olaydan, yani Trklerin yadrm raklar kana buland iin mi almt? Yoksa Krmzsrt karde- olduu ok saydaki arapnel mermisinden gelmektedir. lik mi etmiti bu davada Kanlsrta da bu ad vermilerdi ona, Vadinin giriinden yukarya doru uzanan bu hat, ileriki dYa Korkuderesi? Vatan koruyan yiitler korkmularmyd Korku nemlerde, buradan Bomba Srtna ve dier blgelere ilerleDeresinde, yoksa korku mu samlard? yen Anzac tehizatnn ulatrld bir ikmal gzergah haline Hi merak ettiniz mi? Ya da bu isimleri hi duydunuz mu? gelecektir. Birok Anzac askeri savan gerek yzyle yukaKimin dedesi lm, kimin babas gitmite dnmemi, hi rdaki blgelere tayin edildiinde bu yoldan geerken tanmt. Niye geldiklerini bilmeyen, blgeyi tanmayan, blgeyi rendiniz mi? lm arlnn kt evleri, cepheden artk iyi ya da tanmadklar gibi orada vatan uruna savaan binlerce gkt bir haber ama illa da bir haber bekleyen umutsuz gz- nl erinden habersiz Anzac askerleri, ite bu vadiden geerleri hi gzlerinizin nne getirdiniz mi? O evlere de bay- ken vadiye yamur gibi yaan mermilerin soukluunda hisram urar myd acaba, eler kimi beklerdi bayram namaz setmilerdi gerek sava Blgenin stratejik neminden dolay (ikmal yolu olmas) budnnde hi dndnz m? Bugn yaayan baz nineler var; beli bklm sa aarm. O gnlerden gitsin de raya hakim tepeler zerine, Trk keskin nianclarn yerletirilbir daha gelmesin denen o sava yllarndan - kalma stle- mesine sebep olmutur. Trk keskin nianclar ncelikle mtterine yapan baz alkanlklar var; tpk ocukluklarndaki k subaylarn hedef almtr. Trk keskin nianclarmzn baarl gibi hala her bayram sslenip kap arkalarnda onu bayram atlar, mttek subaylarn er kyafeti giymeye zorlamtr. Kesyerine gtrecek babasn beklemek gibi kin nianclarn blgeye yerleimi ve gsterdikleri baar vadinin Kimin babas gitmi, kimin eri yitmi, kimin ecdad ehit olmu mtteklerin kullanm asndan engelleyici olmutur. imdi bildiniz mi? Ksacas anakkaleye kulak verdiniz mi? Bugn bu vadinin zerinde sava srasnda yapmna baGelin kulak verelim Bir nceki saymzda balayan uruna nice lanm olan 85 er ve toplam 683 mttek askerinin defnekanlar dklp, metre kare bana 6000 merminin dt o dildii mezarlk bulunmaktadr. KORKU DERES: arapnel emsalsiz yerleri kaldmz yerden n Vadisinden kuzeye doru ilertantmaya devam edelim. leyen ve Kmrkuyu Deresi salme koarcasna, yarpandan Cesaret Tepeye ynercasna gidilen Halit Rza a len derenin addr. Peki, buraya Tepesinin, bir avu askerin n neden Korku Deresi denmileceklerini bile bile savuntir. Buray anlatrken arapnel duu epesinin hikayesini geVadisindeki olaylar tekrar glin birlikte paylaalm. zmzn nne gelecektir. AsARAPNEL VADS: Kk k kerlerimiz arapnel Vadisini idArburnunun hemen karsnda a detli top atna tuttuu srada yolun st ksmnda bulunan vadi i o vadiye uzanan Korku Deresi Halit - Rza ehitlii arapnel Vadisidir. karmann n de adeta cehenneme dnm-

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

tr. arapnel Vadisinden atlan mermiler sanki Mehmetiin yreindeki atei tayor ve o mermileri suyun kayna olan Korku Deresi bile sndremiyordu. Mermiler kvlcm oluyor, ate oluyor ve yangn oluyordu. Anzac askerleri bombardmanla birlikte Cesaret Tepeye gerekletirecekleri saldr iin Korku Deresini de kullanyordu. Yalnz karlarnda Cesaret Tepeyi korkusuzca savunan, dmann karsna etten duvar ren Trk askeri vard. Trkn korkusuzca savunduu Korku Deresine, dman askeri ise byk bir korkuyla bakyordu. Burada gerek bir ey vard: Trkler umuyorlard belki de ama Korku Deresi Yamalar korku sayorlard. HALT RIZA TEPES: anakkale Savalarnda ehit olan askerlerimiz neredeyse memleketin her kesine aitti. Siirtten ehit olan krk kii iinde 3. Kolordu 4. Svari Alay 5.Blk Komutan Mlazm- Evvel (st temen) Osman olu Ali Rza Bey gibi ya da Amasyal Abdullah olu Halit gibi. Dman 30 Mays tarihinde 19.Tmene bir saldr balatt. Ve elde 3. Kolordu 15. Svari Alayndan baka bir birlik kalmamt. Alay attan inerek, ahinsrtnda dmana kar saldrya geme grevi ald. Dman pskrtlerek grev yerine getirildi. Fakat cephe kanadn ilerliden korumak iin dier tepeyi de almak zorunluluu domutu. Dman bu tepede 19. Tmene her an yandan ate edebilirdi. 4. Alaydan 2 Blk, tepeye taarruz grevini ald. Bunlardan biri stemen Amasyal Abdullah olu Halitin komuta ettii 2. Blk, dieri ise Temen Siirtli Osman olu Ali Rzann (aile lakab Beytl saarn bakrc ) komuta ettii 5. Blkt. Her iki blkte tepedeki dmana kar ayr ayr kollardan saldrya geti. Sanki birbirleriyle yaryorlard. ikisi de burma bykl yakkl iki genti. kisi de sanki kanatlanmt ve iki blkte ayn anda tepeye ulamlard. anakkale Savalarnda kahramanca savarken ehit olan stemen Amasyal Halit Efendi ile Siirtli Ali Rza Efendinin burada gerekletirdii taarruzun unutulmamas adna bu tepeye Mustafa Kemal tarafndan verilen bir emirle Halit Rza Tepesi ismi koyulur. Bu iki ehidimiz atl svari olarak grev yapmalarna karn Arburnu muharebesinde 30 Mays 1915 tarihinde Anzaclara kar o zamanki ad Pilav Tepe olan mevkide piyade olarak gs gse savarken ehit olmulardr. Mustafa Kemal bu iki kahramanmzn ehit oluunu bulunduu yerden grm ve kahramanca yaptklar taarruz sonucu ele geirdikleri tepenin ismini Halit Rza tepesi olarak deitirilmesini, bal olduu 3. Kolordu Ar-

burnu Kuvvetler Komutan olan Esat Paaya nermitir. O tarihten itibaren tepenin ad binlerce askerimizi temsil eden o iki kahramanmzn adyla anlm ve bu vatan sevdals Anafartalar Ky giriine kucak kucaa gmlmlerdir. lme hi koulur mu? Evet. Yer anakkale ise hele de vatan tehlikedeyse koulur. Trkm, Lazm, Krdm, erkezim; batlym douluyum demeden koulur. Tpk biri lkenin en kuzeyinden dieriyse en gneyinden iki yiidimizin yapt gibi. simleri bugn bir tepede yaayan iki yiidimiz lrken bile ders vermiler adeta bize. Biri Siirtten dieriyse Amasyadan gelmi, karlarna dikilen dnyaya medeniyet dersi verircesine bu vatan bizim, bizse kardeiz demiler- ve kucak kucaa lmler. Tpk anakkale de ehit olan binlercesi gibi HANTEPE: Haintepe, yaklak 350 metre uzunluunda olan Anzac Koyunun hemen yannda bulunan tepedir. Peki, bu tepeye niin bu isim verilmitir? Yoksa bize hainlik mi yapm? Evet, imdi buraya neden bu isim verildiini sylediimiz zaman yorumu sizler de kolayca yapabilirsiniz. Bu tepeye bu ismin verilmesinin sebebi dman askerlerinin bizim topraklarmzda ele geirdii ilk yer olmas ve bununla da kalmayarak orada bu tepeyi savunan bir avu askerimizden sadece drdnn sa kalmas nedeniyle bu isimle adlandrlmtr. u anda bu yazy okurken gerekten hainlik yapm dediinizi duyuyorum. Bunun yannda ilgimi eken baka bir yn daha var. Sava srasnda bu tepenin sahile bakan yamac, Anzac Kolordu Komutan General Birdwooda ev sahiplii yapmtr. Yani bu kadar Trklerin aleyhine gelien bir yere de kahramanca isim verilemeyecei aka ortadadr.

Haintepe

te balkta da dediimiz gibi Trkn Kahramanlklaryla Adlandrlan bu yerlerde nice kanlar dklm, nice canlar verilmitir. Onlar vatann selameti iin geldiler, vatann kirletenleri kanlaryla temizlediler. Ahmet Vural ZTECK
KAYNAKA: Gnc, G, Aldoan, , Siperin Ard Vatan, 2. Basm, Mb. Yaynevi, stanbul, 2006. Eren, R, anakkale Savalar Gezi Rehberi

SEHITten KALEler

BIRINCI DNYA SAVASINDA LEN ALMAN ASKERLERIN KAYIP LISTESI

Birinci Dnya Savanda birok Alman subay ve askerleri Osmanl Devletinde grev yapmtr. Pek ok eserde eitli vesilelerle anlatlan ancak ne kadar asker ve subayn geldii, ne kadarnn ld bilinmeyen bir konudur. Bu bulgular konuyla ilgili tm bildiklerimizi yeniden gzden geirmeye ve hadiseyi yeniden dnp deerlendirmeye sevk eder bizleri. Bilindii gibi byk bir malubiyetle ktmz Balkan Harbi sonras Osmanl Ordusunu devrin sava artlarna elLiman Von Sanders verili bir hale getirmek iin Almanyadan Liman Von Sandersin nderliinde bir slah heyeti gelir. Ve bu yaknlama dier Avrupal devletlerin ve Rusyann Osmanl Devletine cephe almasyla 2 Austos 1914te imzalanan antlamayla bir sava ittifakna dnr. Birinci Dnya Savanda tilaf Devletlerine kar yaplan bu ittifakla birlikte, sava boyunca mttekimiz olmas hasebiyle Osmanl Ordusunda eitli mevkiilerde farkl rtbelerden pek ok Alman askeri grev yapar. Gerek anakkalede gerekse dier cephelerdeki harekatlarda Trkler kadar olmasa da zayiata urarlar. Birinci Cihan Harbinde Osmanl Ordusunda grev yapt srada hayatn kaybeden Alman askerlerine ait tek iz bu gn stanbul Tarabyadaki Alman Konsolosluunun bahesinde yer alan harp mezarldr. Buradaki listelerde, anakkale Cephesinde, Ruslarla kyasya mcadele edilen Karadenizdeki harekatlarda ve Mttek Denizaltlarnn Trk lojistik desteini kesmek iin Nisan 1915ten sonra balattklar Marmaradaki Denizalt saldrlarnda len 389 kiinin ismi yazldr. Birok yerde len askerler yllar sonra mezarlar tarabyaya tanmtr. Aada belirtilen 517 kiilik kaybn 334 20 Ocak 1918 tarihinde Gelibolu Yarmadas aklarnda mayn hattna dp sulara gmlen S.M.S Breslau (Midilli) haf kruvazrnde len denizcilere aittir. Aada bulunan liste de Birinci Dnya Harbinde Osmanl Ordusunda grev yaparken hayatn kaybeden Alman askerlerinin isimleri verilmi olup bunlarn isimleri, rtbeleri, grev yerleri, lm tarihleri ve nerede ne ekilde ldkleri ksaca anlatlmtr. Listelerdeki ifadelerde olduka nemli ayrntlar sakldr. Tm bunlara ramen Tarabyadaki mezarlkta yer alan bilgiler maalesef yeterli olmayp rnein Alman stihkm Blnden hayatn kaybedenler hakknda kesin bir say yoktur. Bu konuyla ilgili yaplacak bir alma da anakkale Cephesinde yaamn yitiren ve saylar en az 517 kiiyi bulan Alman askerlerlerinden yola klmaldr.

lm tarihi 28 Austos 1914 14 Kasm 1914 21 Kasm 1914 22 Kasm 1914 22 Kasm 1914 26 Aralk 1914 26 Aralk 1914 19 ubat 1915 08 Mart 1915 18 Mart 1915 18 Mart 1915 18 Mart 1915 20 Mart 1915 03 Mays1915 03 Mays1915 04 Mays1915 06 Mays1915 28 Mays1915 04 Haziran 1915 04 Haziran 1915 04 Haziran 1915 04 Haziran 1915

sim Re i t e r S ta h l , Pa u l W i tt ko p , W i l h e l m S ze r n i k , Ka r l 11 Alman denizciden Ze h n e r, Ka r l Berneth, Fritz Schwieelmann, Hans Bode, Hermann O st e r ka m p , F r i e d r i c h Wo e r m a n n , H a n s H i l g e n d o r f f, F r i t z B r i l l a , A u g u st S o m m e r fe l d , Pa u l S c h i l d h a u e r, E r i c h Radau, Wilhelm P r n t g e s , G e r h a rd D a t h e , We r n e r D re c h s l e r, Re i n h o l d Ku t n i c k , H i n r i c h S c h e l l i n g , Ka r l Haase, Johann G o r ze l s k i , Ed u a rd F l e s n e r, G e r h a rd H o h e i s e l , Pa u l

Rtbesi Src Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Deniz Eri Yok Kdemli Deniz Eri Marangoz Astsubay At Temeni Aba Aba Deniz Temeni Deniz nyzbas Baavu(deniz kuvvetlerinde) Kdemli topu eri Topu eri Topu Astsubay Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Topu Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Deniz nyzbas Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Deniz Eri Kdemli Deniz Eri

Grev Yeri Midilli (Breslau) Zrhls

Ksa fadeler Geliboluda ld, Tarabyaya nakledildi. Geliboluda ld, Tarabyaya nakledildi. Geliboluda ld, Tarabyaya nakledildi. Nakil srasnda ld. Deniz muharebeleri srasnda Karadenizde Yavuz (Goeben) Zrhls ld. Yavuz (Goeben) Zrhls Tarabyada gml. Batan Nilfer Gemisinde ld, Tarabyada Nilfer Mayn Gemisi gml. Torpido ve mayn ateleme zel komutanl Yavuz (Goeben) Zrhls Tarabyada gml Yavuz (Goeben) Zrhls Tarabyada gml Geliboluda ld, Tarabyaya nakledildi stanbulda bir otelde intihar etti, Tarabyada gml Geliboluda yaplan donanma hcumunda ldler, hepsi de Tarabyada gmldr. 18 Mart1915te yaralandktan sonra ld, Tarabyaya nakledildi Kerevizdere Muharebelerinde ld, Geliboluda gml. Kerevizdere Muharebelerinde ld, Geliboluda gml. Kerevizdere Muharebelerinde ld, Geliboluda gml. Geliboluda ld, Tarabyaya nakledildi Tarabyada gml

Orhaniye tabyas komutan Svey Kanal operasyonunda Hamidiye Tabyasnda topu Hamidiye Tabyasnda topu Hamidiye Tabyasnda topu Hamidiye Tabyasnda topu 2. deniz tmeninde temen aday 2. deniz tmeninde temen aday 2. deniz tmeninde temen aday 2. deniz tmeninde temen aday 2. deniz tmeninde temen aday 1. deniz tmeninde aday 2. deniz tmeninde temen aday 1. deniz tmeninde temen aday

Zndere Muharebelerinde ldler.

. . .

www.canakkalesavaslari.net

www.canakkalesavaslari.net
lm tarihi 09 Haziran 1915 09 Haziran 1915 11 Haziran 1915 11 Haziran 1915 11 Haziran 1915 11 Haziran 1915 11 Haziran 1915 28 Haziran 1915 28 Haziran 1915 01 Temmuz 1915 01 Temmuz 1915 13 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 18 Temmuz 1915 20 Temmuz 1915 01 Austos 1915 05 Austos 1915 05 Austos 1915 08 Austos 1915 08 Austos 1915 08 Austos 1915 08 Austos 1915 10 Austos 1915 15 Austos 1915 16 Austos 1915 16 Austos 1915 16 Austos 1915 21 Austos 1915 Eyll 1915 03 Eyll 1915 06 Eyll 1915 07 Eyll 1915 16 Eyll 1915 30 Eyll 1915 17 Ekim 1915 17 Ekim1915 06 Kasm 1915 07 Kasm 1915 08 Kasm 1915 11 Kasm 1915 16 Kasm 1915 21 Kasm 1915 28 Kasm 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 03 Aralk 1915 07 Aralk 1915 07 Aralk 1915 sim L a s s , Ro b e r t A u g u st L u d w i g S c h i r r m a c h e r, Pa u l L e o G u stav K l i t z ke , R i c h a r t Kra u , F r i e d r i c h M a c e i r z hy n s k i , T h e o d o r Seitz, Engelbert Wo i d e , Pa u l L e i pz i g , E r i c h v o n B ro c ke n , g e n . B r c ke rs , Pe t e r Hentschel, Fritz K l e e s a tt e l , A d a m Ka l ko w s k i , O tt o B o h n h o f, G u stav G a r b re c h t , R i c h a rd Hartmann, Emil Hein, Albert S t re n g e , Wa l t e r Igel, Fritz Kro l l , F ra n z Pe c h m a n n , Pa u l H e l l e r, H a n s , G e o rg Ec ke r t D r i n g , Ed m u n d Ku r t z Kre n z l i n , R u d o l f Denk H i l d e b ra n d t , O s ka r D a n k , M a tt h i a s Klaus, Fritz B u c h m l l e r, E r n st H u c k , O tt o Hispe, Martin P l i t s c h , E r n st L o rs k i n g , W i l h e l m M h l e n b a c h , Pe t e r Ka n t e r, F r i e d r i c h Pe h l H a m m e rs c h m i d t , G e o rg Pe t e rs , W i l h e l m Ke l b , W i l h e l m W i n t e r, H e i n r i c h Te m p l i n , Ka r l R a t h e r t , C h r i st i a n Kra f t , We r n e r D a n ke r, H e r m a n n Ka u f h o l d , H i n r i c h K n i g , F r i e d r i c h Ka r l Tre i n , H e r m a n n S c h o p h o f f, W i l h e l m Wa c h o w i a k , Pe t e r Va l e n t i n R ayd t Mallus Annes G r fe Vo s s Diessel C ze m p e r Wichert Ruebe Rudat, Johannes S c h m i d t , F ra n z Rtbesi At Gemi Subay Deniz Eri Kdemli Telsizci Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Albay Kdemli Deniz Eri Deniz Eri Topu Deniz Eri Deniz Eri Kdemli At Kdemli At At At Makinist Astsubay At Makinist Kdemli At Temen Deniz gedikli stavu Kdemli Makinist Astsubay Kdemli topu Astsubay Istihkam eri stavu Yedek deniz Temeni Deniz Eri Deniz Eri Yedek Kdemli Deniz Eri Topu Kdemli Deniz Eri Yedek topu Deniz Eri. Yedek topu Deniz Eri. Yedek topu Astsubay Deniz Eri Kdemli topu Deniz Eri Topu Astsubay Kdemli torpido Ats Kdemli Deniz Eri stihkm eri Topu Baavu Kdemli At Kdemli Deniz Eri Deniz Temeni Kdemli stavu Kdemli Deniz Eri Pilot Onba stavu Kdemli At Deniz stemeni Torpido Makinisti Kdemli torpido Makinist Astsubay Kdemli Torpido Ats Torpido Kdemli Deniz Eri Kdemli Torpido Ats Torpido Deniz Eri Yedek Kdemli Filo Teknikeri Yedek Filo teknikeri Kdemli aret Astsubay Kdemli Deniz Eri

SEHITten KALEler
. . .
Ksa fadeler Kumkale Muharebelerinde ldler. Karadenizde Rus Torpido Muhribiyle arpma srasnda ldler ve hepsi de Tarabyada gmldr Uzunkprde kurunland, Tarabyada gml. Zndere Muharebelerinde ld. ld, Tarabyada gml Geliboluda ld Geliboluda ld

Grev Yeri 3. Gemi at mfrezesinden 1. mfreze /I. Deniz tmeninden

Midilli (Breslau) Zrhls Alman Byk Eli Askeri Ateei 2. Deniz Tmeninde temen aday Alman Olga torpido losu komutan 6. blk 2. deniz at tmeninden 1. Deniz Tmeninden

Midilli (Breslau) Zrhls

Mayn arpmas sonras ldler, Tarabyada gmldr.

5.Orduya bal 17. Yedek Kara Topusu Alay (htiyat Alay), 2. deniz tmeni Yavuz (Goeben) Zrhls 9. Gemi topu birliinden 2 / istihkm eri (nc) alay. 31. Kpel nc komando 2. Gemi tmeni Midilli (Breslav) Zrhlsnn Src mangas temen aday 2. Deniz Tmeni temen aday 2. Deniz Tmeni temen aday 2. Deniz Tmeni temen aday 9. Gemi topu birliinden 1. Gemi topu birliinden 2. Gemi topu birliinden 3. Gemi topu birliinden 1. Deniz tmeni 9. topu birliinden 4. Gemi topu birliinden stanbul torpido losu 2. Deniz Tmeni temen aday Kpel ktas eri 1.blk, 2. tersane tmeni, zel komutanlk(kta) 2. deniz tmeni temen aday Yavuz (Goeben) Zrhlsndan temen aday Gelibolu zel komando(kta) 2. Gemi tmeni 5. blk, 2. deniz tmeni Aziz Stefano Trk pilotlar birliinden Gelibolu Alman topu zel kta komutanlndan Trkiye Alman topu komutanlndan General Gemisinden (vapurundan)

Tarabyada gml Geliboluda ld Tarabyada gml Yarasndan dolay ld Tarabyada gml

971 rakml tepede ld, deniz derede gml Gelibolu savalarnda ld, smail Tepede gml Gelibolu anakkale Savalarnda ld, Kurt derede gml anakkale Savalarnda ld, smailolu Tepede gml Yarasndan dolay ld, Tarabyaya nakledildi anakkale Savalarnda ld anakkale Savalarnda ld anakkale Savalarnda ld anakkale Savalarnda ld anakkale Savalarnda ld Yarasndan dolay ld Tifodan ld, Tarabyada gml anakkale Savalarnda ld, Haziranda ngiliz esaretinden kat, Kilya Tepesinde gml Tarabyada gml Dizanteriden ld, Tarabyaya nakledildi Takpr sava Gemisi (gambot) (arpmasnda) ld Tarabyada gml Geliboluda tifodan ld, Kilya tepesinde gml, Tifodan ld, Tarabyada gml Tifodan ld, Tarabyada gml anakkale Savalarnda ld Tarabyada gml. Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml

Yarhisar torpido muhribi

3 Aralk1915te Yarhisar torpido muhribinin batmasndan sonra kayp

Mayn Arama Tmeni zel Komutanl ntibah Mayn dkme gemisi

ntibah Mayn Gemisinin bir denizaltyla arpmas srasnda ld, Tarabyada gml

SEHITten KALEler
sim M l l e r, G e o rg E r n st K l h n , Wa l t e r S c h m i d t , F ra n z Klaehn Hecht, Wilfried Re i n e c ke , E m i l Fa c k , H a n s A re n d t , F ra n z W i e n ke r, H e i n r i c h D a h m s , R i c h a rd Nippelt, Fritz B e tta q u e , R u d o l f K h l e r, H e i n r i c h P re u n e r, L o u i s G a l l i n g , A u g u st R u n c ke , Pa u l B u rg s c h a t , F ra n z W i n t e r, G e o rg H n e r m rd e r, Pa u l Hartig, Egon S c h e u b l e , E r n st T p fe r, A u g u st We n d t , R u d o l f S c h o l z , Ka r l G r u b e r, G e o rg H a m p e l , Pa u l u s H e i l i n g , Pe t e r Ka r ko w s k i , W i l h e l m L c ke n , Ed u a rd M e ye r, Pe t e r N e i l i n g , Pe t e r W i tt , O tt o G u ga t , J o h a n n B ro c k m a n n , H e i n r i c h O s wa l d , H e i n r i c h D e i l e r, J o s e f Blumenau, Hermann Wu r m , Ku r t Bornemann, Carl S c h t z , O tt o Steuernagel, Albert Buss, Hans H e y s e , O tt o K l o c k n e r, R u d o l f P i c k , O s ka r G e b h a rd t , Ka r l H h n ke , H e i n r i c h L e n t s c h , F ra n z Wu l f f, A u g u st S c h t z l e i n , D r. Pa u l K h n , Ku r t B a c k h a u s , A u g u st G e d ra t , F r i t z L i n ke , A r n o Rudolph, Adolf S c h fe r, R u p e r t We b e r, F r i t z S u m m e r, J o s e f Scheidt, Wilhelm B e n d i xe n G a n t e r, J o s e f Ta u s e n d f re u n d , R i c h a rd B o d e , G u stav Wa c h t e l , C h r i st i a n Tintus, Max H o p fe , Ka r l Hepp, Wilhelm L e h r m a n n , O tt o

lm tarihi 08 Aralk 1915 10 Aralk 1915 10 Aralk 1915 10 Aralk 1915 12 Aralk 1915 29 Aralk 1915 30 Aralk 1915 07 Ocak 1916 21 Ocak 1916 26 Mart 1916 13 Nisan1916 07 Mays1916 29 Mays1916 29 Mays1916 02 Temmuz 1916 12 Temmuz 1916 25 Temmuz 1916 02 Eyll1916 13 Eyll1916 17 Eyll1916 28 Eyll1916 11 Ekim 1916 18 Kasm 1916 20 Kasm 1916 07 Aralk 1916 07 Aralk 1916 07 Aralk 1916 07 Aralk 1916 07 Aralk 1916 07 Aralk 1916 07 Aralk 1916 07 Aralk 1916 21 Aralk 1916 22 Aralk 1916 20 Aralk 1916 26 ubat 1917 07 Mart1917 13 Nisan 1917 14 Nisan 1917 15 Nisan 1917 15 Nisan 1917 17 Nisan 1917 18 Nisan 1917 18 Nisan 1917 18 Nisan 1917 20 Nisan 1917 20 Nisan 1917 20 Nisan 1917 26 Nisan 1917 27 Mays 1917 28 Mays 1917 02 Temmuz 1917 02 Temmuz 1917 02 Temmuz 1917 02 Temmuz 1917 03 Temmuz 1917 14 Temmuz 1917 18 Temmuz 1917 24 Temmuz 1917 03 Austos 1917 11 Austos 1917 19 Austos 1917 20 Austos 1917 20 Austos 1917 25 Eyll 1917 07 Ekim1917 09 Ekim1917 10 Aralk 1917

. . .

www.canakkalesavaslari.net
Grev Yeri General Alman mayn arama tmeni 1. boaz mayn arama tmeni 2. deniz tmeni temen aday 2. deniz tmeni temen aday Reit Paa hastane Gemisi Yavuz (Goeben) Zrhls Midilli (Breslav) Askeri diplomat Mayn arama tarama komutanl Yavuz (Goeben) Zrhls Aziz Stefano askeri uu istasyonu Akdeniz denizalt General vapuru 38 denizalts Yavuz (Goeben) Trk torpido losu Yavuz (Goeben) Zrhls (stanbul hava liman) K.O. silah grevi Alman General Midilli (Breslau) U 46 denizalt U 46 denizalt U 46 denizalt U 46 denizalt U 46 denizalt U 46 denizalt U 46 denizalt U 46 denizalt General vapuru Alman mayn arama tarama tmeni II. Alman General deniz tmeni II. General Deniz Tmeni 2. Gemi tmeni, N. Birlii Denizalt Kdemli ekirdek kadro Maden oca birlii. stanbul da Alman Prusyal sava bakanl Park Kpel kara tat Park Kpel kara tat Park Kpel kara tat Park Kpel kara tat Yavuz Goeben Park Kpel kara tat Park Kpel kara tat Park Kpel kara tat Park Kpel kara tat Kara tat Park. Kii (yiyecek malzeme) ikmal noktas Park Kpel kara tat Park Kpel kara tat I. Mayn arama tmeni II Deniz Tmeni, kiisel Bro Mayn arama tarama komutanl Park Kpel kara tat II. boaz mayn arama tmeni L.M. G. aziz Stefano eitim komutanl Yavuz (Goeben) Zrhls II. Mayin arama tmeni Midilli (Breslau) Zrhls Yavuz (Goeben) Zrhls Yavuz (Goeben) Zrhls Alman. General Breslau Trk. Torpido Gemi losu Kpel srcleri komutas Ksa fadeler 8 Aralk 15 de Marmara denizinde ld, nce Bandrmaya sonra Tarabyaya gmld Torpido muhribi arpmas srasnda ld, Tarabyada gml Gelibolu savalar srasnda ld, Kilya tepesinde gml Gelibolu savalar srasnda ld, Kilya tepesinde gml Yarasndan dolay ld, Tarabyaya nakledildi Tarabyada gml Tarabyada gml Bir patlama srasnda ld Tarabyada gml Geliboluda ld Tarabyaya nakledildi Tarabyada gml 16.5.te ua dt, Alman hastanesinde ld. Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Hastalktan ld, Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Nakil srasnda ld Karadenizin boaz girii yaknlarnda U 46 denizaltsnn mayna arpmas sonucu batmasyla ld, Tarabyada gml U 46 denizalt enkaz ( bat) u an stanbul Deniz Mzesindedir

Rtbesi aret Astsubay At Kdemli Deniz Eri At Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Deniz Eri Hekim yzba Makinist Astsubay Kdemli At Kdemli tfeki Vekil subay Deniz Eri Astsubay Deniz Eri Deniz Eri Kdemli at Deniz Eri Deniz Eri At Kdemli makine Astsubay Kdemli mhendis At Yedek areti Deniz Eri Kdemli makine Astsubay Deniz temeni Mhendis aday Makine Astsubay Deniz Eri Deniz Temeni Deniz gedikli stavu Kdemli Deniz Eri Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Makine Astsubay Sava yneticisi Src Src stavu Srcs Astsubay Src Src Src Src avu Yardmc avu Src Deniz temeni aday Kdemli Deniz Eri Kdemli At Kdemli torpido yedek Deniz Eri. Yedek Deniz Eri. Deniz Eri Yedek deniz Temeni Src Kdemli stavu NAN Piyade eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Kdemli At Kdemli At Makinist Astsubay Kdemli At Kdemli mhendis Src

Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Geliboluda ld Tarabyaya nakledildi Geliboluda ld Tarabyaya nakledildi Geliboluda ld Tarabyaya nakledildi Geliboluda ld Tarabyaya nakledildi Mayn taramas srasnda ld, Tarabyaya nakledildi Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Su Birikintisinde bouldu. Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Hastalktan ld Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml

10

www.canakkalesavaslari.net
lm tarihi 28 Aralk 1917 21 Ocak 1918 18 ubat 1918 07 Mart1918 08 Mart1918 27 Mart1918 06 Nisan 1918 09 Nisan 1918 22 Nisan 1918 26 Mays 1918 23 Haziran 1918 01 Temmuz 1918 04 Temmuz 1918 05 Temmuz 1918 18 Temmuz 1918 22 Temmuz 1918 26 Temmuz 1918 01 Austos 1918 08 Austos 1918 16 Austos 1918 17 Austos 1918 18 Austos 1918 08 Ekim 1918 08 Ekim 1918 18 Ekim 1918 20 Ekim 1918 30 Ekim 1918 31 Ekim 1918 10 Kasm 1918 sim H e yd e c ke , Pa u l Schilling, Wilhelm H a l l e r, Ka r l L i n d n e r, Pa u l M e rs c h , A r m a n a K rst , W i l l i S t o c k re i e r, J o s e f B ox h a m m e r, A l exa n d e r B e c ke r, Pa u l H a u i g , G e r h a rd Pe u s e r, Wa l t e r Ro h rs c h e i d t , F re i h e r r E r i k v o n Ebert, Willi Clemens, Johann Sa, Wilhelm J a m ro s c za k , J o s e f B i e l fe l d , M a x d e r, Pa u l F r h l i n g , J o h a n n B ra n d t , J o s e p h H a a r i n g , Ku r t Gerk, Josef G b l e r, E r i c h Kra m at h , Pa u l H i rs c h , A u g u st H a g e r, E r n st Ka t ze , H e i n r i c h Heide, Wilhelm Hild, Rudolf Telgraf Kdemli shhiye subay Temen Rtbesi Sava mahkeme heyeti Kdemli Makinist Astsubay Uu Astsubay aday Alman asker yurdu yneticileri sekreteri M.K. W. Ers. Res.( yedek) Yedek yazc Pilot- Deniz Eri Pilot- Deniz Eri Shhiye yardmc avuu Src Deniz yzbas Deniz Eri Ldstm Pilot- Deniz Eri Deniz Eri Deniz Kurmay Mhendisi At Deniz Eri Torpido Deniz Eri Yardmc (vekil)avu Deniz Eri M.K.W. lm astsubay Kdemli Makinist

SEHITten KALEler
. . .
Ksa fadeler Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Geliboluda ld. Tarabyaya nakledildi Geliboluda ld. Tarabyaya nakledildi Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Geliboluda ld. Tarabyaya nakledildi Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Hava sava srasnda midesine isabet eden mermiyle ldu, Tarabyaya nakledildi Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml Tarabyada gml

Grev Yeri Akdeniz Tmen Kurmay (yneticisi) 2 / III. Makineli topu birlii 1. deniz pilotu birlii Kpel alman asker yurdu Kdemli askeri shhiye subay heyeti Haydar paa nakliye birlii Alman General Hyg. Kpel kdemli askeri shhye subay danma heyeti kara tat kiisel malzeme ikmal noktas U 42 denizalts Alman Akdeniz Tmeni Haydar Paa Askeri Nakliye Birlii Yavuz (Goeben) Zrhls Deniz zel komutanl II W.D. silah grevlisi Alman Stenia Yavuz (Goeben) Zrhls Mar. Alman Akdeniz tmeni Birinci Gelibolu uak Bl Yavuz (Goeben) Zrhls Kpel bit temizleme takm Bykdere 1. mayn arama tmeni Trk torpido (halb) kk losu stanbul Garnizon komutanl Alman telgraf birlii Bakteri aratrma merkezi(yeri) Aziz Stefano Uaksavar Okulu

S.M.S BRESLAU (MDLL) ZIRHLISI ZAYAT LSTES

20 Ocak 1918 tarihinde Yavuzla mroz yaknlarndaki dman gemilerine kar giritii akn harekt srasnda dt mayn hattndan kurtulamayan Breslau (Midilli) haf kruvazrnde hayatn kaybedenlerin says 334 kiidir. Bunlardan 5inin cesetleri mroz (Gkeada) kylarna srklenmi ve burada topraa verilmitir. Bu askerlerin mezarlar da daha sonra Tarabyadaki harp mezarlna nakledilmitir.
sim Hippel, Georg von Weidemann, Wilhelm Homeyer, Otto Sell, Friedrich Freiherr von Mller, Dr. Viktor Eschenbrenner, Dr. Hugo Deetjen, Hermann Zwirner, Kurt Kehlenbrink, August Zahn, Otto Bothe, Hermann Sturm, Wilhelm Tscheschner, Otto Stetten, Hermann von Adomeit, Emil Bischo, Willy Gustin, Albert Meine, Heinrich Schmidt, Georg Schtt, Paul Antes, Wilhelm Becker, Guido Grning, Erich Heller, Karl Schl, Theodor Schrder, Wilhelm Hartmann, Wilhelm Knzel, Max Rtbesi Gemi kaptan Dmenci (ikinci kaptan) Donanmada Deniz Yzbas Deniz Yzbas Hekim Yzba Yardmc Tabip Deniz stemeni Deniz stemeni Kdemli stavu Kdemli stavu Kdemli stavu Kdemli stavu Ober-Stckmeister-Maat Ober-Stckmeister-Maat stavu stavu stavu stavu stavu stavu stavu stavu stavu stavu stavu stavu Kdemli Makine Subay Kdemli Makine Subay sim Drrbaum, Gustav Ernst, Johannes Grau, August Grimm, Alwin Heuck, Firedrich Hinrichten, Otto Kaschke, Franz Lderitz, Kurt Moreitz, Walter Pappert, Heinrich Rosenthal, Paul Scheer, Fritz Schnfeldt, Hans Sprunk, Franz Weie, Friedrich Thom, Oskar Schramm, Friedrich Zernike, Wilhelm Krger, Bernhard Richter, Max Sienknecht, Johann Behrens, Willi Mohr, Wilhelm Schulze, Wilhelm Buchholz, Richard Bergmann, Otto Bttcher, Walter Adolph, Max Rtbesi Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Kdemli dmenci astsubay Kdemli At Astsubay Kdemli At Astsubay Kdemli At Astsubay Kdemli aret Astsubay Kdemli nbeti astsubay Torpido Makinist Astsubay Makinist Topu Astsubay Makinist topu Astsubay aret Astsubay aret Astsubay Shhye astsubay Donanma teknisyeni astsubay

11

SEHITten KALEler
. . .
Rtbesi Kdemli Makine Subay Kdemli Makine Subay Kdemli Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Makine Subay Deniz Mhendisi Deniz Mhendisi Aday Torpido Ats Torpido Ats Torpido Ats Torpido Ats Yedek Donanma teknisyeni Yedek Donanma teknisyeni Yedek Donanma teknisyeni Maliye sorumlusu Yedek marangoz Yedek marangoz Kdemli yedek kundurac Yazc Kdemli kilerci Yedek kdemli marangoz Yedek marangoz Yedek ressam veya boyac Yedek Kdemli areti Yedek Kdemli areti Yedek Kdemli areti Yedek Kdemli areti Yedek Kdemli areti Yedek areti Yedek areti Yedek areti Yedek areti Yedek areti Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At sim Steen, Hans Wesemann, Paul Hempel, Fritz Witt, Paul Fiebig, Oskar Guchalla, Florian Falk, Peter Krause, Ernst Laux, Ernst Korn, Ernst Becker, Wilhelm Gareh, Otto Bormann, Ernst Machande, Paul Arnold, Hans Borgmann, Walter Grwell, Friedrich Rebehn, Karl Grabe, Hans Kledehn, Fritz Scholz, Martin Dix, Bruno Fiebig, Friedrich Knickrehm, Heinrich Langel, Josef Langlotz, Rudolf Mainczhl, Franz Martens, Willi Patelschik, Franz Rothkegel, August Schliewe, Franz Schramm, Franz Schuttler, Friedrich Sewerin, Walter Strube, Karl Teermann, Hermann Tetzlo, Wilhelm Urban, Eduard Weipog, Kurt Zander, Paul Zech, Franz Zimmermann, Jakob Fischer, Johann Freier, Friedrich Hartwig, Erich Heer, Konrad Hser, Karl Kayser, Karl Klose, Anton Babrucke, Otto Beckmann, Johann Bleser, Hans Brk, Bruno Eberhardt, Fritz Ermert, Karl Feidler, Friedrich Frank, Arthur Golgowski, Walter Hawener, Wilhelm Hirsch, Otto Hoika, Anton Klages, Gustav Koch, Willi Masche, August Nth, Friedrich Nieho, Rudolf Pfa, Friedrich Piachnow, Fritz Pmmerl, Franz Prochert, Heinrich Koppers, Johann Mller, Oskar Nauter, Josef Pakulla, Josef Pfahlert, Ernst Pleines, Hugo Probst, Johann Reinhardt, Arthur Rler, Erich Scheuemann, Gustav Gebralla, Florian

www.canakkalesavaslari.net
Rtbesi Donanma teknisyeni astsubay Astsubay Kdemli Torpido Ats Kdemli Torpido Ats Kdemli torpido Ats Kdemli torpido Ats Yedek Kdemli Topu Makinisti Yedek Kdemli Topu Makinisti Yedek Topu Makinisti Yedek Topu Makinisti Kdemli Makinist Torpido Makinisti Makinist Makinist Makinist Makinist Makinist Makinist Deniz Kurmay Mhendisi Deniz Mhendisi Aday Deniz Mhendisi Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At At

sim Wortmann, Adolf Jppelt, Hans Vierkant, Max Bukowsky, Franz Dreyer, August Dzink, Johann Gde, Christian Grenda, Hermann Herrmann, Wilhelm Hielscher, Fritz Jarren, Otto Kster, Paul Markfelder, Johann Neukrich, Richard Radtke, Otto Schfer, Erich Schnbrodt, Hermann Schwider, Wilhelm Unger, Rudolf Bler, Alfred Danschke, Richard Axen, Heinrich Friede, Karl Maholder, Franz Ulrich, Karl Preilowski, Franz Voigt, Hermann Sagebaum, Leopold Zilian, Rudolf Schler, Karl Sondberg, Rudolf Gebhardt, Karl Schlage, Friedrich Perske, Max Staats, Christian Gebauer, Reinhold Meyer, Heinrich Reichert, Erdfried Schulz, Paul Etzold, Emil Laetsch, Kurt Staden, Peter Kstermann, Anton Loocks, Walter Blmel, Richard Gthlein, Georg Speicher, Alfons Gener, Walter Kindereit, Karl Atulla, Karl Berndt, Felix Dittrich, Fritz Falk, Paul Filius, Gabriel Freier, Johann Haase, Alwin Hasselmann, Hans Henkel, Paul Jesautzki, Franz Klatte, Karl Klnder, Hugo Koch, Richard Langhof, Rudolf Lck, Max Marek, Albert Neidhard, Franz Piezt, Ignaz Schlicht, Georg Schmidt, Johannes Schulz, Rudolf Schwan, Walter Sosnowski, Wilhelm Suhrbier, Willi Tesch, Otto Trapp, Hermann Vierke, Willi Winkler, Arthur Zaretzke, Alfred Behrendt, Helmut Breitenfeld, Josef Fischer, Florian

12

www.canakkalesavaslari.net
sim Grytz, Richard Haselow, Rudolf Heinh, Erich Herbold, August Kilguhs, Johann Klohs, Otto Robakowski, Paul Schablitzki, Max Schulze, Reinhold Seifert, Karl Smolka, Ignatz Wehnke, Karl Werner, Artur Winkler, Albin Wol, Hans Altmeyer, Jakob Bauer, Karl Biber, Michael Brachnitz, Walter Brgelt, Kurt Ehrhardt, Heinrich Zander, Hugo Bhme, Erwin Schneider, Paul Trutnau, Wilhelm Mller, Oskar Wiemeyer, Gerhard Ostermann, Henry Augner, Daniel Brandt, Karl Brcker, Otto Blow, Robert von Friedrichs, Georg Gotthardt, Hubert Hrtel, Georg Hauser, Alex He, Felix Karsten, Robert Klhs, Otto Mangrapp, Gustav Mggenburg, Heinrich Nowack, Kurt Pauls, Willy Pippig, Bruno Reich, Wilhelm Schiefer, Gustav Sindt, Ernst Struck, Eduard Uhlig, Alfred Wernicke, Willi Witte, Johannes Wolter, Albert Bose, Waldemar Braun, Richard Brckner, Max Feuerriegel, Wilhelm Frh, Emil Hans, Robert Rtbesi Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At Kdemli At At At At At At At At At At At At At At At At At At Kdemli deniz eri-ynetim yardmc Torpido kdemli Deniz Eri Torpido Deniz Eri Torpido Deniz Eri Torpido Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri

SEHITten KALEler
. . .
Rtbesi At At At At At At Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Kdemli Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri Deniz Eri

sim Siegert, August Wackerow, Ernst Wei, Anton Widera, Karl Witte, Heinrich Erning, Gustav Hartmann, Hermann Matti, Ernst Nissen, Lorenz Panjas, Johann Philipsen, Max Pust, Franz Sack, Alfred Schipper, Kurt Stahl, Paul Szusries, August Wenderoth, Franz Witt, Otto Haz, Karl Jnemann, Wendelin Klingsiek, Wilhelm Lewinski, Leo Wittkop, Wilhelm Aufermann, Georg Brandenburg, Otto Fock, Jakob Holzapfel, Wilhelm Kiedrowski, Franz von Khn, Kurt Me, Wilhelm Otto, Fornelius Pietsch Runto, Gustav Schrter, Wilhelm Selewski, Ernst Sniatecki, Sigismund Ambrosius, Paul Brandt, Wilhelm Bieneck, Karl Bckmann, Louis Christo, Gustav Enchelmaier, August Herold, Hugo Karl, Erich Krieger, August Leitner, Kajetan Netzel, John Otto, Richard Prdel, Karl Schaller, Bruno Seidel, Richard Smolorz, Johann Springorum, Otto Beutel, Wilhelm Blmel, Wilhelm Brellert, Paul Doden, Mense

anakkale Muharebelerinde Alman Ordusunun yapt iler genel itibaryla Yavuz ve Midillinin, 5. Ordu Komutan General Liman Von Sandersin glgesi altnda kalmtr. Bunlarn dnda bu savata Almanlara ait pek ok anekdot bulunmakta olup gn yzne karlmay beklemektedir. Bu almamzla hep ayrntlarna pek o kadar vakf olunamayan bu mevzuu ile ilgili bir bilinmeyeni gn yzne karmay hem de bu konuyla ilgili yaplacak akademik almalara yol gstermesi temennisiyle... Haze KASAR
(Not: Bu aratrmamda emei geen hocam Sayn Katrin Wettstdte sonsuz teekkrlerimi sunuyorum.)
KAYNAKA 1. http://www.politikcity.de 2. Trkiyede Be Sene: Liman von Sanders. Bir Alman Paasnn anakkale ve Filistin Hatralar Askeri Tarih Encmeninin Cevaplaryla, Yeditepe Yaynlar, stanbul 2006. 3. anakkale Sava, Carl Muhlman, Tima Yaynlar, stanbul 2003.

13

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

Bir ibret yks...

ANAKKALE...
Dnyada bir emsali daha bulunmayan bir kahramanlk ve ibret yks: anakkale tilaf devletlerinin sayca ve teknolojik bakmdan ezici stnlne ramen kazanlm bir destan 3 Kasm 1915te Deniz Harekatnn balayp 18 Mart 1915e kadar tabyalarmz atee tutan itilaf devletleri muazzam gemi ve mhimmatyla nce boaz geip sonra stanbula geme planlar yapyorlard. 18 Martta bunu gerekletirmek iin ellerinde 18 zrhl, 30un zerinde kruvazr ve deiik tipteki muharebe gemileriyle yaklak 100 paralk ngiliz-Fransz birleik losu saldrya geti. Dardanos tabyasnda 4.000 top mermisi, 25 Nisan Erturul koyuna yaplan karmada 4.600n zerinde top mermisi atld dnldnde itilaf devletlerinin askeri stnl anlalabilir. Gzlerini kazanma istei o kadar brmt ki akllarnda ufack bir kaybetme endiesi yoktu. Sava tm plaklyla ve vahetiyle ortadayd. Nereye geldiklerini, kiminle savatklarn ve hangi amaca hizmet etmek k iin hi tanmadklar insanlar ldrmeye gelmi eit eit insan kaynyordu her yer ngiltere, Fransa, rlanda, Hindistan, Senegal, Yeni Zelanda ve daha saymadm birok smrge devletleri Bu kadar deiik renkte ve ekilde insann bulutuu bir tek ortak nokta vard. lmek ya da ldrmek. Bir yanda kahraman Trk askerinin; Siz hangi cretle ve hakla topraklarmza girersiniz? dncesi, dier yanda; Biz kimi niye ldryoruz? sorusuna sanki oyun oynamaya, spor yapmaya gelmi gibi glmseyerek cevap veren kum gibi binlerce insan te bizim medeni diye o zamanlarda toz kondurmadmz, rnek aldmz Avrupa tm irkin yzyle Mehmetiin karsna geip iindeki ziri dkm, yrekleri dalamt. Sava meydan adeta bir maher yerini andryordu. Artk ac szc beyinlerden silinmi, kahraman Trk askeri zik tesi birok olayla bile imannn ne kadar kuvvetli olduunu gstermi, gn gelmi siperlerde gld, alad, hasret ektii de olmutur. lme gz kapal hibir titreme rnei bile gstermeden giderken, aslnda birazdan ayn konumda kardeinin de olaca dncesi de iini yemi bitirmitir. yle ki, lleri toplamak ve gmmek iin savaa ara verildiinde askerleri tek para halinde yerden kaldrmak bile imkanszdr Fakat tm bu olumsuz koullara ramen Trk askeri hem kendine olan inanc hem Allaha olan inancnn verdii azimle kmt bir kere bu yola. Gl silahlara sahip olmann sava kazanmak iin yeterli olmadn gsterecekti. Sradan bir lm kalm sava olmamasnn yan sra, iindeki insan sevgisini de her koulda gstermi bir ecdattan bahsediyorum. Namusu inenirse, bayra gklerde dalgalanmaktan alkonulursa, nasl bakard aynada kendi yzne? Mehmet Akifin de dedii gibi bir hilal uruna binlerce gne batyordu, baharnn ortasnda yok oluyordu. Geriye ise birka eya ya da yazlm bir iki satr mektup kalyordu:

14

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

Yzba Kazm Efendi 21. Alay, 1. Tabur, 1. Blk Kumandan 27 Nisan 1915 (1331) Seddlbahir civarnda Selimbey iftliinden 18-19 ?M? 331 Kazm

Sevgili Kardeim; Ben vatan ve millet urunda bana den vazifeyi ifa ettim. Artk gerisini size terk ediyorum. Ben cmlenize hakkm helal ettim, tabiidir ki siz de helal edersiniz. Hemiremin, Ziyann kemali hasretle gzlerinden perim. Muhterem amcamn ellerinden perek dualarn her zaman beklerim. oluk ocuumu evvel Cenab- Hakka sonra vatan ve millete ve sizlere emanet ederim. Sevgili valideme, aileme, ocuklara gzel baknz. Tahsillerine himmet ediniz. Maalarnn tahsisi, icap eden muamelenin ifas iin arkadalardan alaymzn tabur katibi ve ayn zamanda naibi bulunan Hasan Efendiye yazdm. Bulunduum Frkann kumandan Miralay Remzi Beydir. Alay Kumandan Binba Halil Beydir. Bu isimler size lazm olursa kendileriyle muhabere edersiniz. Binbamz evki Bey de benim gibi tehlikede bulunduu iin sa kalrsa ona da mracaat edersiniz. Kolordu Kumandanmz malum olduu zere Esat Paa Hazretleridir. Hayvanm hakknda lazm gelen muamele iin de katip efendiye yazdm. Oradaki hakkm da ocuklarm iin ararsnz. Sana ok rica ederim, efrad ailemi, validemi hibir vakit zme. Daima rfk ile muamele et. Bana acmasnlar. Ben mukaddes vatan vazifem uruna terki can ettim, bahtiyarm. Cenab- Hak sizleri de bahtiyar buyursun. Baki cmlenizi Cenab- Hakka emanet ederim sevgili kardeim.

lmek iin o kadar nedeni vard ki Belki bir daha gremeyecekti sevdiini ve pemeyecekti anasnn elini Bayki elini Bay ramlar hi gelmeyecekti, baharlar hi gelmeyecekti Ama bakalarnn baharlar iin onlara k gerekti. Ezanlarn susmamas iin yreinin sesi susmalyd. Smeyra ATILMI

15

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

SEDDLBAHIR ve ANAFARTALARIN GIZLI KAHRAMANLARI

anakkale savalarnda ok etkin rol oynayan, ismi ok fazla anlmayan, Gelibolu ve Bursa Seyyar Jandarma Taburlarndan bahsetmeye alacaz. Evet, anakkalede fedakarlk rnei gstererek nerede ihtiya varsa oraya koan, kendi tabirleriyle cephenin demir ba olan birlikler yani Gelibolu ve Bursa emesine Seyyar Jandarma Taburlar bilinmemesine ramen, umudumuz olan anakkale Cephesinin bel kemii olmulardr. lesin kenin bir kar topra elden gitmesin diye en sevdii evlatlarn feda eden komutanlar, vatan uruna yok olan, eriyen taburlar ve onlarn gs gerdikleri zorluklar anlatmadan nce o gn dnyann gznn zerinde olduu anakkaleye bir gz atalm. Tarihler 1914 gsterdiinde dnya karm ve sanayi inklbn tamamlayan lkeler smrge arayna girmilerdi. karlar ortak bir smrgede aknca da dnyann gl devletleri pimi ekilmeye hazr bir bomba haline gelmilerdi. Beklenen olay Avusturya-Macaristan veliahdnn bir Srpl tarafndan ldrlmesi ve bunun zerine Avusturyann Srbistana sava ilan etmesiyle gereklemitir. Bu szde bahane ile patlamaya hazr bombann pimi ekilmi olur. Bylece kanlmas imknsz olaylar silsilesi balar. nk artk 1. Dnya Sava ilan edilmi ve lkeler karlar dorultusunda sratle bloklamaya balamlardr. tilaf Devletleri dediimiz: ngiltere, Fransa, Belika, Rusya, Karada ve Srbistan bir tarafta; ttifak Devletleri dediimiz Almanya, Avusturya-Macaristan dier tarafta btn dnyay kasp kavuracak olan iki kart blou oluturmulardr. Dnemin hasta adam olan Osmanl, tilaf Devletlerince paylalacak pasta konumunda olduu iin Savatan ka olmayan Osmanl ya paylalacak ya da paylaacak- haliyle ittifak devletlerinin yannda savaa girer. Bunun sonucunda 2 Austos 1914te lke genelinde genel seferberlik ilan edilir. Artk sava tellallar barmaya balam ve lke topyekun emsalsiz

18 Mart 1915te tilaf Devletleri armadalaryla, muazzam zrhllaryla boazn kaplarna dayanm ama boaz geememilerdi.

Osmanl devleti Deniz Zaferinin ardndan ayn baary karada da srdrbaary meyi hedeemi. Bu olaylar neticesinde seferberlik talimat p gereince, sabit jandarma birliklerindeki personelin te ikisi, tamamla sefer grevi verilen personel ile tamamlanarak Seyyar Jandarma birlikleri kurulmutur. Bu birlikler Ky Koruma Birlikleri, Demiryolu Koruma Birlikleri ve Seyyar Jandarma Birlikleri olarak e ayrlm, daha sonra bunlarn byk blm, piyade alaylarnn 4. taburlarn oluturmulardr.

bir savan hazrlklarna balamtr. hazrl 18 Mart 1915te tilaf Devletleri armadalaryla, muazzam zrhllaryla bomuaz azn kaplarna dayanm ama bod az geememilerdi. Bunun zerine geememile denizden destekli bir kara karmas planlam yapmay planlamlardr.

anakkale cephesinde seyyar jandarma alay grev yapmtr. anakkale ve Balkesir taburlarndan oluturulan anakkale Seyyar Jandarma Alay Anadolu Yakasnda, Bursa ve Gelibolu Taburlarndan oluturulan Bursa Seyyar Jandarma Alay Gelibolu Yarmadasnda, Beyolu ve stanbul Taburlarndan oluturulan Beyolu Seyyar Jandarma Alaynn stanbul Taburu Gelibolu Yarmadasnda, Beyolu Taburu ise Anadolu Yakasnda grev yapmlardr. Seyyar Jandarma birlikleri ky gzetleme, rtme ve koruma gibi grevler yapmlardr. Ancak Gelibolu Yarmadasndaki taburlar cephe savalarna da katlmlardr. Seferberliin ilanndan hemen sonra anakkale ve Bursa Seyyar Jandarma Alaylar Gelibolu Yarmadasnda, sorumlu olduklar blgelerde savunma ve gzetleme grevlerine balamlardr. Ancak Bursa Seyyar Jandarma Alay Karargah lavedildiinden, Bursa ve Gelibolu Taburlar balangtan beri mstakil olarak kullanlmtr. anakkale Cephesinde Bursa, Gelibolu ve stanbul Seyyar Jandarma Taburlar sava sresinde ve sonrasnda etkin bir rol oynamlardr. Peki, anakkale savanda bu kadar etkin rol oynayan Jandarma Taburlarnn burada ii neydi? Ya da sorumuzu

16

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

u ekilde deitirelim. Jandarmann savata ne ii vard, sava ncesinde ne yapard? Bursa ve Gelibolu Seyyar Jandarma Taburlarn anlatmadan nce isterseniz bu konulara aklk getirelim. Jandarma hepimizin bildii gibi ky ve krsal kesimlerde asayi ve gvenlii salayan bir tekilattr. Jandarma da bir asker olmasna ramen ordudaki askerler gibi direk savan merkezinde yer almazlar. Ancak Trk Jandarma Birlikleri 1. Dnya Savann balamas ve seferberliin ilan ile kara ordusu emrinde grev yaptndan, hemen cepheye intikal etmilerdir. anakkale savanda gsterdikleri kahramanlklaryla lke mdafaasnda ok byk ve nemli bir yere sahip olduklarn kantlamlardr. Ayrca Jandarma Taburlar; Sava srasnda geri blge emniyeti yannda cephede gsterdikleri baarlarla vatann btnlnn korunmasna ok byk katkda bulunmulardr. Seyyar jandarma birlikleri genelde gzetleme ve kylar kontrol ederken, karargahlarn bulunduu blgelerde byk kuvvetlerini bulundurmu ve dmann yapaca ambi harekatna kar onlar srekli eitmitir. En st seviyedeki birlikleriyle dmann kyya ulamas halinde ky balarnn ele gememesi iin kuvvetli bir savunma taktii uygulamlar (Bu Liman von Sandersin Gelibolu alannda uygulad bir harekat eklidir) Telefon ve tehizatnn olmamasna ramen dman kara karmasn bakomutann lk karargahna ilk bildiren a birlikler Seyyar Jandarma Taburlardr. Altepe, Kocaimen, Kiretepe muharebelerinde Jann darma Taburlar birok insan bilmese de snrsz fedakarlk ve feragat rnei gstermiler ve ok byk hizmetlerde bulunmulardr. e sterseniz imdi her yerde z okumaya alkn olmadmz bu konu hakkndaki n bilgiu den sonra Bursa ve Gelibolu Jandarma Taburlarnn kendilerinden bahsedelim. A BURSA SEYYAR JANDARMA TABURLARI s Seferberlik gerei Austos 1914te Geliboluya intikal l etmitir. O tarihten itibaren n e 9. Tmenin emrinde, Tekke Burnundan Ece Limanna ka-

dar olan blgenin rtme, gzetleme ve korumasn stlenmitir. tilaf Devletlerinin Boaz zorlamasyla birlikte, kara harekatyla balayan sre ierisinde, Koyun Limanndan Byk Arburnuna kadar olan blgede, duruma gre grev alann daraltarak ve genileterek grev yapmtr. Personel ve Malzeme Durumu: Dier seyyar jandarma taburlarnda olduu gibi silah, tehizat ve malzeme ynnden ok yetersiz olup, sava kymeti az olan Martin Henri tfekleriyle donatlmt. Tahkim edevat ok az, giyecek, gere ve donanmlar noksand. Bu tabur gney grubu emrine verilmi, SeddlbahirKirte Blgesi ate hattnda savamtr. 27 Nisan 1915te Hisarlktepeyi savunmakta olan bu taburun niformalar Franszlarn niformas gibi mavi olduundan Altepeden ilerleyen birliklerimiz bu taburumuzu Fransz askerleri sanarak 33 metre mesafeden iddetli bir atee tutmu ve bu vahim durum ok ge anlalmtr. Bu korkun durum neticesinde 1520 jandarma erimiz karde kurunla hayatn kaybetmitir. Bu birlik 26 Nisan 1915te Hisarlktepede 280 yaral 50 kayp ve 110 ehit olmak zere 440 zayiat vermitir. Bu durumu Tabur Komutan Binba Hasan Tahsin blge komutanlna yle rapor eder: Taburunun 12 Austos 1914ten itibaren blgede grev yaptn, iki buuk ay dman bombardman altnda siperlerde ok yprandn, 26 Nisan 1915te Hisarlktepede yalnz bana savatn, yal erlerden de meydana gelen taburun sz dinlemeyecek bir durumda olduunu, artk muharebe alannn demirba olduklarn, halen elbisesiz 300 ikmal erinin silah ve elbisesi de dahil olmak zere taburunu yeniden toparlayabilmesi iin dier blkleri yerinde brakarak uygun grlen bir yerde bir blkle karargah kurmak ve takviye taburu geldikten sonra geici bir sre dinlendirmek istemitir. Tm zorluklara ramen bu tabur muharebe meydanlarnda geri adm atmamtr. Bu tabur ksa bir sre geri bir blgeye alnsa da 1915te Anafartalar Blgesine gnderilmitir. Bursa Seyyar Jandarma Taburu kendini destekleyen birliklerle Anafartalar Ovasnda dmann perso-

Anafartalar Grup Kumandan Albay Mustafa Kemal Kiretepe Jandarma ehitliinde

17

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

nel, silah ve tehizat ynnden kat kat stn olan kuvvetlerine karlk, bizim iin hayati neme sahip olan Conkbayr ve Kocaimenin ele geirilmesine engel olmulardr. Tabur, kuzeyinde bulunan Gelibolu Seyyar Jandarma Taburu ile Anafartalar Ovasnn kilitlenmesine byk katkda bulunmutur. Kuzeyden gelen birliklere kazandrdklar 36 saat ile Gelibolunun kuzeyden kuatlarak koparlmasna engel olmada byk baar salamtr ve dmann eline geemez dediimiz noktalarn elde tutulmas iin canla bala savamlardr. Anafartalar ve Kirte Muharebeleri sonunda bu tabur mevcudunun 5/6sn yitirmi yani tkenmeye yz tutmutur. Byk yokluklar ierisinde olmasna ramen bu tabura Gelibolu Seyyar Jandarma Taburu ile birlikte Anafartalarda gsterdikleri kahramanlklardan dolay Bakomutan Vekili Enver Paa tarafndan tabur subaylar bir st rtbeye ter ettirilip madalya ile dllendirilmitir. Enver Paa: Anafartalara dman kt. On bin tfeklisine karlk sekiz yzer mevcutlu Bursa ve Gelibolu Jandarma Taburlar dman durdurdular. Geri bu tabur eridi fakat vatann kalp gah emindir.szleriyle ifade etmitir. GELBOLU SEYYAR JANDARMA TABURLARI Savan bandan sonuna kadar Anafartalar Ovas ve kuzeyinde rtme ve ky gzetleme grevinde bulunmu, birok kii tarafndan bilinmese de Kiretepe de bir destan yazmtr. ngilizlerin Anafartalardaki birliklerimizin kuzeyinden Kocaimene yapmak istedikleri taarruza bu blgedeki birliklerimize nclk ederek engel olmulardr. Personel ve Malzeme Durumu:

Cephanesi bulunmad zaman taburunu bir mddet yaral ve ehitlerinin cephaneleriyle idare etmi olan Gelibolu Jandarma Taburu Komutan olan Yzba Kadri bin bir fedakarlkla Anafartalar Sava sonulanncaya kadar Kiretepe Blgesini savunmutur. Ancak 15 Austos gn bandan yaralanarak kaldrld Yalova Sahra Hastanesinde ehit olmutur. Bu topraklarda 103 ehit 189 yaral ve 56 kayp veren Yzba Kadri ve Gelibolu Seyyar Jandarma Taburu bugn ok az insan tarafndan anlmaktadr. Gelibolu ve Bursa Seyyar Jandarma Taburlar bilinmemesine ramen harekatn bandan en iddetli dnemlerine gelinceye kadar nerede ihtiya varsa o tarafa gnderilerek kullanlm, dman birliklerinin 24 Nisan 1915 sabah saat 05.05te ve 03.30da Arburnu ve Seddlbahir sahillerine karma yaptn Bakomutanlk Karargahna bildiren ilk birlik olmutur. Buna ramen dzenli ordu gibi olmadklar iin bu en n saflarda savaan taburlarmz erimi yani bitmitir. Dmann Kiretepeden skp atamad Yzba Kadri ve Taburu (Gelibolu ve Bursa seyyar Jandarma Taburu) ansna, yine bu taburun gazilerinin sava sonras ehit olan arkadalarn gmdkleri yere, kullandklar top mermilerinin bo kovanlar ile bir ant yapmlardr. Bu ant anakkalenin ilk ant olmutu. Sava sonras bu jandarma taburlarn komuta ettiinden, onlar ok iyi tanyan Mustafa Kemal bu ilk ant ziyaret ederek nnde bir fotoraf ektirmitir. Bugn Kiretepede bulunan ehitlikteki kitabede u ibareler yazldr: 68 Austos 1915te Gelibolu ve Bursa Jandarma Taburlarnn kahramanca arpan bl, iki tugay gcne ulaan ngiliz kuvvetlerini Karakol Da ve Kiretepede durdurup Anafartalar grubunun kuzey yann korumutur.

Bu tabur seferberliini tamamlayarak grev yerine geldiinde ky gzetleme ve rtme grevine balaNice destanlaan kahramanlarmz a mtr. Greve baladnda taburda omuz omuza savamlar, silah ar. 872 personel ve 91 hayvan vardr. Kiretepe Jandarma ehitlii kadal yapmlard. Bu gn biz ise u Tabur Komutan Yzba Kadridir. Bu onlar anakkaledeki isimsiz kahratabur 712 tarihleri arasnda kenmanlar olarak tarihin tozlu sayfaladisine mensup blk ile Kiretepeyi savunuyordu. ngilizler stn kuvvetlerle taarruz ederken, Kiretepedeki kuv- rna hapsettik. Gsterdikleri kahramanlklara ramen isimlerinin ok fazla anlmamasna ramen yarmada zerinde bir vetlerimiz eitli mahrumiyet iindeydiler ve Gelibolu Seyyar avu toprak parasnda ismini yaatmaktadr. Jandarma Taburu ise hibir yerden yardm almadan mevziSerin ERDOAN lerini lmne savunmaktayd. ngiliz General Oglander bu durumu yle anlatmtr: 15 Austosta bile Trk birliklerinin telefon irtibatlar bile yoktu. Bu yzden leden sonraki olaylar srasnda Kiretepe srtlarndaki birlikler takviye ktalar gnderilmesi haberini Wilmerin 4 km. uzaklktaki KAYNAKA: karargahna elden gndermilerdi. Turun Kyndeki k- TRKEL, Adnan, ANAKKALE SAVALARINDA JANDARMA, Yksek Lisans Tezi, Tez Danman: Prof. Dr. Zerrin Gnal DEN talar derhal gnderildi ise de muhriplerden alan atele AKPINAR, Betl, ANAKKALE SAVALARINDA BURSA JANDARMA TABURU VE EHTLER, Tez danman: Yrd. Do. Dr. Muhammet ERAT bu ktalar durduruldu. Gece boyunca tepe zerindeki bir- Genelkurmay Harp Tarihi Bakanl Harp Tarihi Yaynlar, Birinci Dnya Harbinde Trk Harbi anakkale Cephesi Ambi Harekat, 5. Cilt 2. Kitap, Genelkurmay Basmevi, Anliklere hibir yardm yaplamad. kara, 1978.

18

www.canakkalesavaslari.net

SEHIT ten KALE ler SEHITten KALEler n L

. . . .

ESAT PASA
Balkan Savalarnda zellikle Yanya Kalesini savunmasyla tannan Esat Paann anakkale Savalar esnasnda gsterdii mcadelenin nemi byktr. tilaf Devletlerine kar verilen mcadelede savan kaderini belirlemede ok nemli bir yere sahiptir. Esat Paa 18 Ekim 1862de Yanyada domutur.* Yanyal Mehmet Emin Efendinin olu olan Esat Paa, Takentten g eden bir ailenin ocuudur. lk ve Ortaokul renimini Yanyada tamamlayp, 1884te Harp Okuluna girmi ve 1887de bu okulu birincilikle bitirmitir. Bir mddet Harp Akademisinde retim grevlisi olarak alan Esat Paa 1890da Almanyada ald staj eitiminden sonra yzba olarak stanbula gelmi ve Genelkurmayda grev almtr. 1897de Albayla ykselmesinin ardndan harp okulunda eitici olarak grev yapm, 1901de Tugeneral, 1906da Tmgenerallie ykselmitir. 1911de 5. Nizamiye Tmeni, bir mddet sonra Tekirda 2. Kolordu Komutanlna atanm ve 12 Temmuz 1914te de kodra Mrettebat Komutanlnda grev almtr. anakkalede
* Esat BLKAT, Esat Paann anakkale Anlar, Yaynlayan: hsan Ilgar, Baha Matbaas, stanbul 1975, s.298; Y. zzettin BARI, anakkale Savalar, en Matbaa, Ankara 2000, s.106

kara savalarnn balamasyla birlikte Nisan 1915te 3. Kolordu Komutan olarak Arburnu Grubu Komutanlna tayin edilmitir. Sorumluluu altnda ise Yarbay Zodenstern komutasndaki 5. Tmen, Albay Halil Sami Bey komutasndaki 9. Tmen ve Yarbay Mustafa Kemalin komutasndaki 19. Tmen bulunmaktadr. 18 Mart deniz muharebelerinde emellerine ulaamayan tilaf Devletleri Kara Savalar iin tm hazrlklarn yaptktan sonra 25 Nisan 1915 sabah Anadolu ve Rumeli yakalarna karma yaparlar.** Asl karma blgesi olarak Seddlbahir ve Kabatepe Blgesini belirlemilerdir. Fakat akntnn etkisiyle Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinden oluan Anzac Birlikleri Kabatepenin kuzeyinde bulunan Arburnu sahillerine karlar. Bu birliklerin hede Boazn en dar yerindeki tabyalar ele geirip boaz kendi donanmalarna ak hale getirebilmektir. tilaf Devletleri bunlarla urarken Gelibolu Jandarma Karargah tarafndan, Geliboludaki 3. Kolordu Karargahnda bulunan Esat Paaya Seddlbahir ve Arburnu Blgelerinde
** Emrullah Nutku, anakkalenin anl Tarihine Bir Bak, zyurt Matbaas, stanbul 1997, s.41; M. Kemal Atatrk, Arburnu Muharebeleri raporu, Yaynlayan: Ulu demir, T.T.K. Basmevi, Ankara 1990, s.21

19

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

dman gemilerinin bombardmana giritikleri karmaya benzer bir harekatn olduu ve on dokuz paradan oluan bir gemi kalesinin karaya doru yaklat haberi verilir.
*

sola sallandn grr. Bunlarn gzetlemeye yarayan aletler olduunu anlaynca aynsndan elli tane yaptrr. Saldrlar 18 Hazirana kadar devam etmitir. Temmuz ayna gelindiinde Trk siperlerine saldrmaya devam eden tilaf Devletleri bir sonu alamamalarna karn Trk kuvvetleri Gelibolu Yarmadasnn gneyinde ve kuzeyinde olmak zere iki blgede taarruza geerler. Conkbayr olarak bilinen bu taarruz alannda Kuzey Blgesinde Esat Paa, kardei Vehip Paa ise Gney Blgesinde grev almaktayd. 8 Austosta dman birlikleri Conkbayrn ele geirmitir. Bu tarihte 8. Tmen Kemalyerinde bulunan Esat Paann emrine verilmitir. Ayrca Cemil Conk Paann emrindeki birliklerde buraya takviye

Bunun zerine Esat Paa 3. Kolordu Komutanlnca Gelibolu evresindeki btn birlikleri uyarr ve harekete geirir. Esat Paann erkenden karar almasnn sebebi gneyden ald raporun neticesinde dmann ne yapacan tahmin edebilmi olmasdr. karma baladktan sonra dman askerleri ilerleme abasndayken, Trk askeri de ilerleyen birlikleri durdurma abasndayd. karma sonras ve Mays aynda Arburnu Cephesinde iddetli arpmalar yaanr. 8 Haziranda dman cephesini drbnyle gzetleyen Esat Paa siperlerin bir ksmnda amaya benzer bir takm srklarn saa
* Birinci Dnya Harbinde Trk Harbi, .C.V, 2. Kitap, s. 29

20

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

edilmitir.

Durumun son derece ciddiyetini anla-

gitti. 1918de yurda dndnde Bandrmada 5. Ordu Komutanlnda grev aldktan sonra 1919da emekliye ayrlmtr. 1952de stanbulda vefat etmitir. Sonu olarak, kesin gzyle baktklar, geeceklerini umduklar Boaz geemeyen tilaf Devletleri byk bir hayal krklyla geldikleri gibi geri dneceklerdir. Bu muharebenin kazanlmasnda Trk milletinin kaderini belirleyen komutanlardan Esat Paa, Mustafa Kemal ve Cevat Paann nemi ok byktr. Bu komutanlarla birlikte anakkalenin, her eyden nce bu vatann elimizde kalmasnn en byk mimarlar olmasndaki paylar phesizdir.

yan Esat Paann Kolordu Kurmay Bakan Fahrettin Beyin nerisi zerine Mustafa Kemal Paa Anafartalar Grup Komutanlna atanr. Albay Mustafa Kemal grevi devralmasyla birlikte dman geri pskrtm ve kayplara uratmtr.** Bu baarda Kuzey Grubu Komutan Esat Paann yapm olduu atamalarn da nemi byktr. Esat Paa anakkale Savalarndan sonra 1917de Dou ve Bat Cephesinde incelemeler yapmak iin Berline

Cemil CONK, anakkale Conkbayr Savalar, Erkan- Harbiye-i Umumiye Riyaseti Harp Tarihi dairesi Yaynlar, Ankara 1959, s, 21 ** BLKAT, a.g.e., 192, GRGL, a.g.e., s.60

Yldz ARAR

KAYNAKA: BLKAT, Esat, ESAT PAANIN ANAKKALE ANILARI, Yaynlayan: hsan Ilgar, Baha Matbaas, stanbul, 1975. NUTKU, Emrullah, ANAKKALENN ANLI TARHNE BR BAKI, zyurt Matbaas, stanbul, 1997. CONK, Cemil, ANAKKALE CONKBAYIRI SAVALARI, Erkan- Harbiye-i Umumiye Riyaseti Harp Tarihi Dairesi Yaynlar, Ankara 1959. BARI, Y. zzettin, ANAKKALE SAVALARI, en Matbaa, Ankara 2000. ATATRK, M. Kemal, ANAFARTALAR MUHAREBATINA AT TARHE, Yaynlayan: Ulu demir, T.T.K. Basmevi, Ankara 1990. GRGL, smet, ON YILLIK HARBN KADROSU 1912-1922, BALKAN-BRNC DNYA VE STKLAL HARB, T.T.K. Basmevi, Ankara 1993.

21

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

MIRALAY SEFIK AKER

Mehmet ek; 1877 ylnda Manastr (Makedonya), Kesriyede dodu. Selim Beyin oludur. 28 Mays 1984te Harp Okuluna girip 17 Austos 1896da Temen rtbesiyle mezun olmutur. Daha sonraki yllarda; 8 Mart 1900de Yzba, 18 Temmuz 1908de Binba, 29 Kasm 1914te Yarbay, 14 Aralk 1916da Tmen Komutan iken Albayla ykselmitir. Harp Okulundan mezun olduktan sonra 17 Austos 1896 tarihinde 3. Ordu 72. Alay ve 3. Taburun Debredeki 3. Blk Komutan olarak greve balam, Trk-Yunan Savana katlmtr. Daha sonra stanbulda 2. Alay 1. Tabur 3. Blk takm Komutan olarak grev almtr. 8 Mart 1900de 14. Tmen Kurmay Bakan greviyle gnll olarak Yemendeki atmalara katlmtr. 17 Mays 1903 tarihinde 2. Ordu Simav Alay 2. Tabur Komutalna getirilmitir. 25 Eyll 1905te Edremit Redif Alay 4. Tabur komutan olarak 18 Temmuz 1908de de anakkale Redif Tmeninin Bayrami-Ezine Redif Taburlarnn ayr zamanlarda tabur komutanlklarn yapmtr. 19111912 tarihleri arasnda Osmanl-talyan Savalarna, 19121913 tarihleri arasnda da Ezine ve Bayrami Redif Tabur Komutan olarak Balkan Savana katlmtr. ubat 1914te 9. Tmen 25. Alay 3. Tabur Komutanlna getirilmi ve Anadolu Yakasnda Kumkalede grev yapmtr. Daha sonra Ekim 1914te Gelibolu Yarmadasn savunmakla grevli 9. Tmen 27. Alay komutanlna atanmtr. Yarbay ek Bey bu grevi srasnda anakkale Destannn yazlmasnda ok byk roloynamtr. ncelikle Arburnu

Sahillerine yaplabilecek karma ihtimaline kar alnmas gereken tedbirleri, sebeplerini delilleriyle aklayarak bu konudaki n yargl grlerle mcadele etmek zorunda kalmtr. Yarbay ek Bey, 25 Nisan 1915 sabah anakkale Cephesi Kara Muharebelerinin balad gn, 2. Tabur komutan smet Beyin saat 04.25te uyarmas zerine 04.45te Eceabattaki 1. ve 3. Taburlarn hareket haline geirdi. Yarbay ek Bey 25 Nisan 1915 sabah hatralarn yle anlatyor: 9. Tmenin ihtiyat olan Maydostaki (Eceabat) 27. Alayn iki piyade taburuyla bir makineli tfek bl saat 05.45te ald emirle yrye geti. Mezkur hakim srta yaklam olan dmanla saat 07.55te karlat ve geni bir cepheyle taarruza geti. Dmann karmas ciddi idi. Bunun yalnz 27. Alayn iki taburuyla define imkan yok idi. Vaktin gecikmesi de tehlikeliydi. nk Topular Srt ile bu uzun srtn Kocaimen Da ile birletii ksm tekil eden Conkbayr dman kuvvetlerinin eline gemesi halinde anakkale Boaz sularnn en byk ksmna ve bu sulara kadar olan ola arazi parasna dman hakim klabilirdi. anakkale Savalarnn en nemli safhalarndan biri olan te 25 Nisan 915 (12 Nisan 331 Rumi) Muharebesi nce 27. Alayn ve takriben saat sonra da 57. Alayn -ki toplam be Trk tabu burunun seri ve devaml hcumlaryla akam karanlklarndan so sonraya kadar- 19. Tmen Komutan Mustafa Kemal Beyin ko komutas altnda devam etti ve neticede o gn akama kadar karaya kan Avustralyal ve Yeni Zelandal gibi hakikaten deka erli, cesur on be bin insan kuvvetini, donanmalarnn en ete kil korumas altndaki deniz kenarna pek yakn ve o kenarlara kili ba bakan hatta kadar geriye att ve sekiz ay sren muharebelerin sonuna kadar onlar kprdanamayacak kadar dar ve skntl bir vaziyete; daha o gn soktu. Dmann 25 Nisanda zape pettii Trk topu da ayn gnde; tam ve salam olarak 27. Ala Alayn saldrlaryla kurtarld. 27. 2 Alay Komutan Yarbay ek Bey Arburnunda Anzac karmasn ma karlayan ilk komutandr. karma gn gstermi olduu fedakarlklar yine muharebe sonuna kadar devam ettirecektir. fed karmann ilk gnnden Anafartalar Muharebelerine kadar her k daim da cephede askerleriyle birlikte bulunmutur. 8 Austos 1915 tarihinde Mustafa Kemalin Anafartalar Grup Komutanlna ta ata atanmasyla, 19. Tmen Komutanlna getirilmitir. 9 Ocak 19 1916da dmann anakkale Cephesini boaltncaya kadar Gelib libolu Yarmadasndaki grevine devam etmitir. 2 27. Alayn Komutan Yarbay ek Bey Gelibolu Yarmadasndaki ya yaanan bu byk mcadeleyi anlatt u szleriyle son veriyor:

22

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
.

Hatralarma son verebilmek iin 8 Austos 1915 tarihine kadar alaylarnn ve o tarihten muharebenin sonuna kadar tmenlerinin (19. Tmen) komutan bulunduum 27. Alay askerine irca-i kalem (sz yine maksada getirme) edeceim. Mhim olan ilk 25 Nisan 1915 Muharebesinde kendilerinden pek ok fazla dman kuvvetlerine kar korkusuzca atlarak vazifelerini fedakarane ve baaryla yapan bu kahramanlar; dmann bsbtn ekildii gne kadar hi istirahata ekilmemi, sekiz aydan alt gn noksan bir mddet Arburnu Cephesinde 19. Tmen kuruluu arasnda dmanla taarruz-i, savunmada, yeraltndan, yer stnden arpmlardr. Bu savalarn hibirisinde alayn erene leke getirmemiler bilakis o ere arttran baarlar ve galibiyetler kazanmlardr. Alayn sancana; Altn ve Gm Harp mtiyaz Madalyalar ile beraber suret-i aada srma ilemeli yazy havi yars yeil, yars krmz geni ipek kurdeleyi de hakkyla kazandrmlardr. Alayn srekli kayp vermi olan erat ve subaylarnn yaralananlarndan tedavi edilenleri tekrar kendi alaylarna katldklarndan alayn zn ve mevcudunun ounluunu yine Biga, Gelibolu ve Lapseki Kazalarnn erei oullar tekil ediyordu. ehit ve malllerin (Gazi) ksmen bu kazalardan ve ksmen Anadolunun muhtelif yerlerinden ve ezcmle (Balca) Karadenizin Ayanck Kazas halkndan gelen ayn kahramanl gstermi erat ile doldurulmutu. Bu kazalardan bilhassa Biga, Gelibolu, Lapseki Kazalarnn (Eceabat dahil) kyl ve kasabal halknn imdiki ve imdiden sonra gelecek evlatlar; anakkale Muharebelerinde 27. Alay sanca

altnda gsterdikleri kahramanl ve vatanperverlii nemle ortaya koyan okumakla gururlanabilirler. 23 Temmuz 1916da Yarbay Mehmet ek Bey 15. Kolordu emrinde 19. Tmeni ile Galiya Cephesine gitmitir. 7 Ekim 1916 zmir Tmeni Asker Alma Daire Bakanlna getirilmitir. 24 Temmuz 1917de 57. Tmen ve zmir Gney Cephesi Komutanlna getirilir. Ardndan 21. Kolordu Komutan Vekillii yaptktan sonra 19191922 tarihleri arasnda stiklal Savana katlr. Albay Mehmet ek Yunanllarn zmiri igalinden sonra Harbiye Nezaretine (Sava Bakanl) Kuvayi-i Milliye (Milli Kuvvetler) rgtlerini oluturmas iin teklif vermi ve almalar yapmtr. Daha sonra 28 Ocak 1924te Milli Savunma Bakanl 2 numaral stanbul stsubay Asker Alma Mahkeme yeliine getirilmitir. Ve bu grevde iken 25 ubat 1931de emekli olmutur. TBMM tarafndan stiklal Madalyas ile dllendirilmitir. Ayrca Galiya Cephesindeki baarlarndan dolay AvusturyaMacaristan ve Alman devletlerince kendisine nian ve madalyalar verilmitir. anakkale-Arburnu Savalar ve 27. Alay (1935) ve stiklal Harbinde 57. Tmen ve Aydn Milli Cidali (1937) adl kitaplarnda anlarn yaynlad. Kahraman komutanmz 1964 ylnda ise stanbulda gzlerini hayata yummutur. Albay Mehmet ek Aker harp tarihimiz boyunca deeri yeterince bilinmeyen nemli komutanlarmzdan sadece biridir. anl tarihimiz byle nice rneklerle doludur. Bu sebeple tarihini bilmeyen bir millet geleceine emin admlarla yryemez. Harun BAYKAL

KAYNAKA: YILDIZ, N, Efe, YILDIZ, Cemalettin, ANAKKALE ARIBURNU KAHRAMANLARI, EREN, Ramazan, ANAKKALE KAHRAMANLARI AYDEMR, M, (Nisan 2007) BEN BR TRK ZABTYM, 4. Bask, Denizler Kitabevi

27. Alay Komutan Yarbay ek (Aker)

23

SEHITten KALEler
. . .

~ BOGAZIN FEDAILERI
Asrlardr btn dnya lkelerinin gz hep zerindeydi. Asya ve Avrupay birbirine balayan en nemli geit noktasn oluturuyordu. stanbulun giri kaps konumundayd. Bu giriin kilidini aan, o aheser ehrin sahibi olacakt. Dnya haritasna baktmzda tam merkezde bulunan Anadolunun kk bir parasyd. Kendisi kkt fakat zerinde yaanacak olan olaylar yzyllarca unutulmayacak, tarihin sayfalarnda yerini her zaman koruyacakt. Btn gzleri her zaman zerine eken ite bu yer; anakkale idi. Yllar nce gzlerini Boaza diktikleri gibi yine ayn itahla, ayn mitle anakkale Boazna ynelirler. Artk, Trklerin Trablusgarp ve Balkan yenilgileri ile tamamen tkenmek zere olduklarn dnecekler ve bir srtlan kmesi gibi Trkn boazna eceklerdi. Bu saatten sonra onlar iin Trklerin sonunu getirmek ok kolay bir iti. anakkale Boaznn nemini Osmanl Padiahlar bildii iin Boaz tamamen kale, tabya ve bataryalarla donatacaklard. Boazda bu istihkamlar olduu srece de Trk milleti biliyordu ki; anakkale Geilmez! 3 Kasm 1914 tarihinde anakkale Boaznn giriinde bulunan Seddlbahir, Erturul, Kumkale ve Orhaniye tabyalarn bombardmana tutup Trklere yaknda Boaza saldracaklar haberini verirler. Bu saldry kesinletirdikten sonra da bundan 108 yl nce 19 ubat 1807de Amiral Duckworth tarafndan Boazn geilip stanbula ulalmasn yl dnm olarak kabul edecekler ve 19 ubat 1915te anakkale Boazn geme planlarna koyulacaklardr. 18 Mart saldrsna kadar durmadan istihkamlar topa tutarak maynlar toplamaya alrlar. 18 Mart 1915 gn daha yenilgi yz grmemi olan ngiliz donanmasnn gl Fransz donanmasyla birleerek dnyann yenilmez armadasn oluturacak, hedeerine ulamaya alacaklard. Fakat o gn; Trkn sabr, metaneti ve vatan sevgisi karsnda aresiz kalacak, Boazn fedailerine taklacaklard.

www.canakkalesavaslari.net

anakkalenin Geilmezliini tm dnyaya gsteren, son kalenin bekiliini yapan Boazn fedailerinden bazlarn sizlerle paylaacaz. HASAN-MEVSUF (DARDANOS) BATARYASI Dardanos Bataryas kydan 400 m. mesafede Boaza egemen bir tepenin yaknnda ok iyi seilmi bir mevziye yerletirilmitir. Merkeze 12 km, zmir anayoluna 1.5 km uzaklktadr. Batarya, II. Abdlhamit tarafndan 1892 ylnda boaz tahkimatn glendirmek amacyla Mareal Asaf Paann srekli almalaryla Topu Birlii iin yaptrlmtr. Kepezin gneyinde kurulan bu batarya, 150 mmlik seri ateli ngiliz Vickers toplarna sahiptir. Bunlarn ikisi Muin-i Zafer, Asar- Tevk gemilerinden karlan bahriye toplardr. Dardanos Batarya Komutan stemen Hasan Hulusi; 1886da Kilitbahir Kynde dnyaya gelmitir. Harp okulunu 1906da bitirmi, bir sene de 06da Mhendishane-i Humayunda dishane-i okumutur. Topu Ktur. k Zabit Mektebinde bit retmenlik yaparken menlik Dardanos Bataryasna os atanr. Bunun zerine bataryaya kabiliyetli rencilerini toplar. 1. ve 2. toplaplar. rn 21 yandaki Astemen Adil Efendi, 3. ve 4. toplarn ndi, da 19 yandaki Edremitli Zaandaki bit Vekili smail Hakk li Efendi kumanda etmekteydi. Nieydi. angah avuu ise Yozgatl Yunus avutur. tur. Bataryaya ya gzetleme me

24

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

subay olarak gelen Temen Mevsuf ise; 1893 ylnda Trablusgarpta domu, 1914te Harp Okulundan mezun olmutur. 18 Mart ncesi Boaza yaplan saldrlarda Dardanos Bataryas etkin ateleriyle stn baar gstermi, Birleik Filonun adeta korkulu ryas ve bir numaral hede olmutur. 18 Mart 1915 tarihinde Dardanosun balca grevi; Boazdaki maynlar dman mayn tarayclarna kar korumakt. Savan ilk saatlerinden itibaren sesini tm dnyaya duyurmak istercesine kkremeye balayan batarya, yapt isabetli atlaryla Agamemnon (3 isabet: ikisi gvertesine, biri arka bacasna), Queen Elizabeth (4 salvo yollad: gverteye, biri arkasnda su stunu kaldrd), HMS Prince George, HMS Triumph zrhllarna byk hasar verdirmitir. Ayrca yara alp lo tarafndan kurtarlmaya s allan HMS Irresisttble gemisinin batli masnda da nemli rol oynamtr.

salvosu siperin nndeki topra havaya kaldrp zerlerine rter. Topraklar elden geldii kadar abuk kaldrlsa da altnda kalanlar oktan ehitlik mertebesine ulamtr (3 subay, 3 er). Bu zamana kadar sesi kesilmeyen batarya geici olarak susmutur. Fakat bu susu uzun srmemi, kutsal nbet grevini devralan Yzba Muhittin, kahraman Mehmetiklerimizin olaanst abalaryla topu atee hazr hale getirerek atee yeniden balam ve tilaf Donanmasn akna evirmitir. Sava gemileri atelerini bu yne yneltseler de bataryay susturmay baaramamlardr.

Hasan Hulusinin savatan bir gn nce kz ocuu dnyaya gelir. Cevat Paa kendisine izin verip kzn grebileceini syler. Fakat stemen Ya ben gittiimde sava kar ve arkadalarm ehit olursa diyerek bunu kabul etmez. 18 Mart gn ise ehit olur. stemen Hasann vasiyeti zerine kzna Didar ismi verilir. Didar bBataryann saydkten sonra ylbahtan beri suslarca hi grmedii, may ve gemilere e tanmad babasisabetli atlar donn yatt ehitlie nanmann tm ategelir, anakkaledeki ini stne ekmitrenlere katlarak , tir. 18 Mart gn, babasnn ansn yaRumeli Mecidiye Tabyas Komutan Trklere ait 22 baatr. Didar hasretle Yzb. Hilmi Bey ve Mlazm Fahri Efendi mi tarya 2250 mermi beklenen, gzbebei harcarken, tilaf Fianlamna gelir. losu sadece Dardanos Bataryasna 4000 kadar mermi atstemen Hasann ehadetinden sonra Cevat Paa kabri banda u konumay yapar: Askerler! Burada Hasan adl bir arkadanz yatmaktadr. Fani mevcudiyetinden daha ok iler beklenirken ehitlik mertebesine eriip ebediyete intikal etti. Elbette bu zaferler bizi erei bir sulha kavuturacak. Hepiniz birer gazi olarak evlerinize dneceksiniz. Eer bir gn bir olunuz olursa ismini Hasan koyunuz ki, Onun iimizde yaayan kahraman ruhu ile beraber ismini de yaatalm. 18 Mart gn kahramanca savaan; vatan, milleti, gelecei iin ehit olan iki subaymzn saygn adlarna ithafen bataryann Hasan-Mevsuf olarak adlandrlmas; anakkale Mstahkem Mevkii Komutanl ekli 702 sayl yazsyla Bakomutanla nerilmi, Bakomutanlk tarafndan ekli cevab yazsyla kabul edilmitir. Bunun zerine Dardanos Bataryas, Hasan-Mevsuf Bataryas olarak harp tarihimizdeki onurlu yerini almtr.

mtr. Dardanos Bataryas ise buna kar 115 mermi ile karlk vermitir. Dardanos Bataryasna den mermiler bataryann grevini yapmasn engelleyememitir. Ne var ki leden sonra 4000 top mermisinden birinin telefonun bulunduu sipere dmesi zerine batarya bir mddet susmak zorunda kalmtr. stemen Hasan Hulusinin babas Emekli Yzba smail Beye verilen bilgiye gre olay yle olmutur: Bouvetin batndan sonra gzetleme yerindeki batarya komutanna telefona arld bildirildi. aran Tabur Komutan Nihat Beydi. Telefonun bulunduu siper gzetleme yerinden biraz uzakta ve dman mermisinin fazla dt bir yerdeydi. stemen Hasan telefona giderken arkasndan gelen Temen Mevsufa neden geldiini sorar. st ba toz topraa bulanm Temen de, ok susadn syler ve beraber telefonun bulunduu sipere girerler. Onlar sipere girer girmez dman

25

SEHITten KALEler
. . .

www.canakkalesavaslari.net

RUMEL MECDYE Kilitbahir Kynn 300 m gneyinde, Kilitbahir-Altepe yolu zerinde bulunmaktadr. Tabyann kuzeyinde Mecidiye ehitlii ve Ant, dousunda yol kenarnda ise Seyit Onba heykeli bulunmaktadr. Tabya, Sultan Abdlmecit tarafndan Krm Sava srasndaki gelimeler zerine ina edilmitir. Tabyada 24lk toplar 32 m, 35lik toplar 40 m aralklarla yerletirilmitir. Toplar zeminden 1 m ykseklikteki sehpa zerine konulmutur. Topun arkasndan bonetlere gemek iin eni boyuna eit bir kap bulunmaktadr. Bu kaplarn birinden mermi dierinden ise hartu getirilmektedir. Bonetlerin ierisinde karlkl iki oda ile birbirine dik iki koridor bulunan, dardan genilii 13, uzunluu 12 m olan cephanelikler bulunmaktadr. Tabyada dokuz adet bonet vardr. Tabya Komutan Yzba Mehmet Hilmi; 1884 ylnda Manastrn Knal Kynde dnyaya gelmitir. 1905te Harbiye Mektebinden mezun olmutur. Daha sonralar anakkale Mecidiye Tabyasna Grup Komutan olarak atanr. anakkale Savalarnda gsterdii baarlarndan dolay birisi Sultan Reattan, ikisi Almanlardan olmak zere madalya kazanmtr. 18 Martta atee ilk balayan tabya olduundan birok geminin atei buraya evrilmi ve isabetli atlar gerekletirilmitir. nce ikinci topun solundaki cephanelie bir mermi der. Daha sonra 3. ve 4. toplarn cephanelikleri delinir. Bir mermi de 2. topun sol koridorunu y

kar. Dier tabyalarn atee henz balamam olmalar Rumeli Mecidiyenin iini zorlatrm ve yaral ehit saysn arttrmtr. 18 Mart gn Fransz zrhllarnn ar hasara uramas sonucu saat 14.00te Suren Zrhls byk bir sratle dar kmakta, Bouvet de onu takip etmekteydi. Haf yara alan Bouvet, Mecidiye Tabyasndan Hilmi Beyin att merminin, geminin bacasna isabet etmesi ile cephanelii bertaraf olmutur. Ksa bir sre sonra Franszlarn Yarm Dnya dedikleri Bouvet batmtr. Gemi Komutan Rageot dahil 639 kiilik mrettebattan az sayda kii kurtarlabilmitir. Kurtarma srasnda ise Trkler blgeye ate amamtr. Ayrca hepimizin bildii Seyit Onbann, Nideli Alinin yardmyla kaldrd top mermisi, vin aksam bozulan topun namlusuna yerletirilmesiyle, ngilizlerin Ocean Zrhlsnn dmeninden yaralanmasna, zrhlnn Nusretin dedii maynlara arparak batmasna neden olmutur. 18 Mart gn byk baarlar kazanan Mecidiye Tabyas gn boyunca 93 mermi atmtr. Mecidiye Tabyasnda 16 ehit verilmi ve yaknna defnedilmitir. smi belirlenen ehitlerimiz: Ispartal Ali avu, vrindili smail Olu Mehmet, Mustafa Olu Sleymandr. Bu tabya 14 Kasm 1980de Kltr Bakanl tarafndan Korunmas gereken kltrel varlk olarak tescil edilmitir. Esra GRM

KAYNAKA MTERCMLER, Erol, Gelibolu 1915, Alfa Yaynlar, Melisa Matbaaclk, stanbul, 2005. GENCAN, M, hsan, anakkale Savalarndan Altn Harer, Bayrak Yaynlar, 1997. GNEEN, Fikret, anakkale Savalar, Mart 1986. AMOLU, emsettin, anakkale Boaz ve Savalar, Kutulmu Matbaas, stanbul, 1962. EREN, Ramazan, anakkale Sava Alanlar ve Gezi Rehberi, Zirve Basm Ltd. ti, stanbul, 18 Mart 2005. SANLITOP, Gazanfer, anakkale Geilemedi-Yzba Mehmet Hilmi, GOA Basm Yayn ve Tan. Hiz. San. Tic. Ltd. ti, 2006. SANLITOP, Gazanfer, Cepheden Cepheye Bir mr Yzba Mehmet Hilmi, Alfa Yaynlar, 2007.

26

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

ESIR DSEN
SANCAKLARIMIZ
Gnmzde sancak denilince herkesin aklna ilk 57. Alay sanca gelir. Hatta bu sancamzn anakkale Savalarnda esir edildii iddia edilmektedir. Duyarl birok kii tarafndan, ok deiik teebbslerle bu sancan lkemize getirtilmesi iin uralm ve imza kampanyas bile dzenlenmitir. Peki, bu 57. Alayn sanca gerekten anakkalede esir edilmi midir? Edildiyse de bu sancak nerededir? Veya nerede, nasl esir edilmitir? Bu satrlarda tm bunlara tm bu sorulara zm bulmak istiyoruz. bir altn kapl pskll krmz ipekten yaplmtr. Sancan bir kenarnda bir daire iinde Osmanl Sultan V. Mehmetin (19091918) altn kapl iple turas ilenmitir. Daire, drt alay sancann ilemeli ekilleri ve karglar, ift bal baltalar ve trompetleri ieren eitli askeri sembollerle evrilidir. Alt, be madalyann ilemeli ekilleri asl bir tomar yapraktr. Sancan dier kenarna ise yine altn kapl iplikle kelime-i tevhid ( La ilahe illallah Muhammedr Resulullah- Allahtan baka ilah yoktur, ve Muhammed Allahn elisidir.)nakedilmitir. Sancak tepesinde pirinten mamul ay ve yldz yer alan nikel kaplama bir diree balanmtr) Ayrca iki altn kapl ve krmz ipek ipler ve pskller diree balanmt.

Sancak nedir? Ve zelliklerine ksaca deinmek gerekirse; Sancak Trk ordusunun eref ve namus semboldr. Bayrak gibi, sancak da kutsaldr. eref timsali olan bir sancak birlii taraAvustralya Sava Mzesi kaytlarnda sank fndan byk bir tizlikle korunur ve sancak caklar hakknda verilen bilgiler unlardr. e ayakta selamlanr. Cepheye sancak birlikle n beraber hareket edilirdi. Sanca tayan sancaktar, yannda ise 2 sancak muhafz 80. TRK PYADE ALAYININ SANCAI bulunurdu. Bu askerlerin banda ise san80. Trk Piyade Alaynn sanca Sina Ficak muhafz komutan olarak bir subay y listin cephesinde 23 Ocak 1916da Magd80. Trk Piyade Alay Sanca bulunurdu. Bir sancan esir edilebilmesi si haba Savanda 2. Haf Svari Alay, AIF* iin ait olduu birliinin tamamen esir alnmas gerekir 404 Filo Karargh Svari avuu Dennis Ramsay Neki ancak yle ele geebilsin. Asker sancan yere d- edham Walker tarafndan ele geirilmitir. rmemek yahut dmana brakmamak iin lm bile - Magdhaba, Filistin gzerghn kapatan Trk kuvgze alrd ki, bunun iin nice kumandanlarn etmeksivetleri tarafndan savunulan Sina lnn kuzeyinzin lme atldklar bilinmektedir deki bir kydr.Sancaklarn zellikleri ise unlardr. Sancak, Altn kapl ip, Altn kapl tel; st ve alt kenarlarnda ve dalgasnda * AIF: Australia Imperial Force, Avustralya mparatorluk Gc.

,
27

SEHITten KALEler
.

www.canakkalesavaslari.net

Anzac da tmenine sabaha kar Trk k lenmi direinden ve ipinden karmaya abalayan bir Trk subayndan ele geirdi. e birlikleriyle birlikleriyle atmak zere Bu esnada sancak yrtld ve Walker onu n gece hareket emri verildi. El Arishten dier gece siyah iple onard.* geilerek yaplan 22 millik bir gece yrynden sonra, tm ble geri eSancan uan ki durumu ise sultae kilme emri verildiinde etin muharebe nn turasn tayan kenar a fazla . 2. Haf Svari Alaynn paras olan 1. maruz kalmaktan ciddi bir ekilde zaAnzac Deve birlikleri Haf Svari Tugay tarafndan bir sng rar grmtr. hcumuyla birletirildi. Bu blgeye ANZAC Atl Tmeni Sanca esir alan avu Dennis Ramsay Needham ve mparatorluun Deve Birlikleri tarafndan saldrld. Walker hakknda AWM kaytlarnda u bilgiler buDeve birlii doruca Trk mevzilerine doru ilerlediler. lunmaktadr: Atl tugay birlikleri ise Trk birliini arkadan evirdiler. Dennis Walker, 22. Svari Alayyla trompeti olarak 24 Uzun sren mcadeleden sonra deve tugay ve 3. HaAustos 1914te Goondiwindi, Queenslandde AIFye f Svari Birlii sng hcumundan sonucu bir siper kaydoldu. Walker anakkale Savalarnda Arburnunda hattn ele geirirler. grev yapmtr. Geliboludan sonra Ocak 1916da on-Bu harektn nemli bir noktasn oluturuyordu.bala ve bir sonraki ay Filo Karargh Svari avululeden sonra Magdaba dm ve ngilizlerin eline gemitir... Walker, 80. Trk Piyade Alaynn sancan onu i- * http://www.awm.gov.au

Sina Cephesinde Trk birlikleri

28

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. . .

una ter ettirildi. Kasm 1917de Filo Baavuu olarak atand. Geliboludaki hizmeti dnda Walker, Romanya ve Magdhabadaki savalara da katld ve Filistin, Suriye ve Trans-rdnde muharebelerde grev ald. Avustralyaya 15 Kasm 1918de geri dnd.

46. TRK PYADE ALAYI SANCAI

Bu sancamzn resmi AWM internet adresinde bulunmamaktadr. Bu esir 46. Trk Piyade Alay sancamz Binba Thomas Joseph Daly tarafndan 2 Eyll 1918 sabah Damascus (am) yaknlarnda ele geirilmitir.

Binba Thomas Joseph, Damascus (am) yaknlarndaki Khan Kusseirde gece iin Hangi alaya ait olduu belli olmayan bu u kamp yapm olan 9. Haf Svari Alayna asancamz amn kuzey dousunda yakla(LHR)*** komuta ediyordu. Sabahn ere k 9 mil Duma yaknnda 1 Ekim 1918de ken saatlerinde Khan Ayastaki geite, 9. AIF, 8. Haf Svari Alayndan, Temen H V Haf Svari Alaynn kamp alann bir mil Emmett tarafndan ele geirilmitir. uzandan Damascustan (am) ekilme 3. Haf Svari Tmene bal 8. Haf Sgiriimindeki byk bir Trk kuvveti gvari Alay geri ekilmekte olan Trk alaaam Yaknlarndaki Sancak rnr. Binba Thomas Joseph hemen yna saldrmt. Saldr sonucu Trk alay esir edilmi fakat esir edilenlerin says ise kesin olarak alayn yol ile tepenin yamac arasndaki Trk hattnn sol tarafna gnderdi. Avustralyallar, makineli tbilinmemektedir. fek hattn ele geiren bir grup Alman askerine yaklaSanca esir alan Herbert Vaughan Emmett hakknda mak iin kk bir kuvveti ileriye gnderdi. Bu arada AWM kaytlarnda u bilgiler bulunmaktadr: 9. LHRnin kk bir grubun Trk birliklerinin hedefe Herbert Vaughan Emmett, 18 Austos 1914te Birinci ulamasn nlemek iin tepelerden geme giriimleri Dnya Savanda grev yapt. ncelikle Ordu Tbbi Bir- baarszlkla sonulanmtr. Binba Thomas Joseph, liklerinin milis kuvvetlerinde grev alr ve Mays 1915te kuvvetin merkezine ulaana kadar atn srm. ki birliiyle Geliboluya karma yapan Emmett, B Blge- svari blnden; birini Khan Ayashtaki geiti kasinde, 1. Haf Svari Sahra Hastanesinde grevlendirildi. patmak iin, dierini de Kubbett I Asardeki yolu kaEkim balarnda tifo yznden Mudrosa* sevk edildi. patmak iin, ileri gndermiti. nc svari bl Daha sonra skenderiyeye hareket etti. Ksmi bir iyilesiper alp ve birlie ate atrmt. lk iki svari bmeden sonra, aylk bir dinlenme iin Avustralyaya l hedeerine ok abuk ulat ve Trk birliklerievine gnderildi. Emmett, 1917 balarnda dnd ve nin ekilmelerinin sona erdii grndnde durdu4.Haf Svari Sahra Hastanesine grevli bir subay olaruldu. Binba Thomas Joseph nc svari blne rak gnderildi. 1 Mart ve 15 Eyll arasndaki srede tekrar siper aldrmt, kk bir grubu birliklerin arve 19 Nisandaki Atawineh harektndaki deimez sakasna doru acele gidip kllaryla dmana hcum dakat grevi (1917) iin gnderilenlerde ad geti. etmek iin gndermiti. Avustralyal birlikler Trk birBu son tarih Gazann** ikinci saldrsn belirtiyor. Emliklerinin sarmtr. mett 1918de subay eitimi ald ve 20 Ekim 1918de Tm harekt bir saatten az srd. Harekt bittitemen olarak 8. Haf Svari Alayna katld. 1919de 2 Nisanda Avustralyaya geri dnd. Askeriyedeki g- inde sonu Trkler adna tam bir felaketti. 91 surevinden sonra, Emmett 1915deki ihtiyat subaylar bay, 318 svari, 1064 piyade ve 8 Alman askeri ollistesinde yer ald. Kasm 1915te 2/10 Askeri Birlikler mak zere toplam 1481 Trk askeri esir alnd. Ayrca Bln, Avustralya Krall Mhendislerine, komuta 3 sahra topu, 26 makineli tfek ve 46. Alayn saneden binba olarak grev iin arld. 1944 ubatta ca da bu mcadelede Avustralyal askerler tarafnda askerlii sona erdi. dan ele geirilmiti. ****
* Mudros: Limni adasnda bulunan Mondoros Liman. ** Gaza- Gazze *** LHR: Light Horse Regiment- Haf Svari Alay **** http://www.awm.gov.au

AM YAKINLARINDA ESR EDLEN BR SANCAK

29

SEHITten KALEler SEHITten KALEler n

.

www.canakkalesavaslari.net

Sonu Grld gibi yaplan aratrmalarda adet alay sancandan baka 57. Alay sancann Avustralya Sava Mzesinde olmad anlalmtr. Peki, bu alaymzn sancann akbetine ne oldu? 57. Alaymzn kahramanlklarnda dolay padiah tarafndan 30 Kasm 1915 tarihli iradeyi seniyyesiyle altn ve gm imtiyaz ve harp madalyalar ile dllendirilirmi olup. 26 Nisan 1916 gn Kean yaknlarndaki elebi Kynde yaplan trenle harp madalyalar sancana taklmtr. Yani alay sancann Geliboluda esir edilmesi kesinlikle sz konusu deildir. 57nci Alay, anakkale Cephesinden sonra, nce Galiya Cephesinde ardndan da mensubu bulunduu 19uncu Tmen ile birlikte Filistin Cephesine intikal etmitir. Kahraman 57nci Alay 29 Temmuz 1917- 23 Eyll 1918 tarihleri arasnda Filistin Cephesinde birok muharebeye katlmtr. Btn muharebelerde ar kayplar vermi, takviye edilmemesinden dolay da muharebe gcn kaybetmitir. Bu da Alay mevcudunu ok drmtr. Bundan dolay Nablus* Meydan Muharebesinde mevcudunun te biri ile savamtr. Bu muharebede ngiliz svari birlii birliliklerimizin zerine doru geldiini haber alnnca 19. Tmen geri ekilmekten vazgeip dman svarisine kar mevzi alr. Atele karlk verilir. Bir buuk saat iddetli bir biimde srp giden muharebenin ardndan dman svarisi hem erlerin hem de mitralyz blklerinin cephanesinin bitmi olmasndan yararlanarak zayf bir nokta da cephe hattn yarm ve mzrak hcumu ile Trk askerlerini esir alnmtr. Bugnk mcadelede

19. Tmen ve 16. Tmen birlikleri esir olmu dolaysyla 19. Tmen bal olan 57. Alay da 23 Eyll 1918de ngilizlere tarafndan esir edilmitir.** Esir dtkten sonra sancan akbetinin ne olduu bilinmiyor. 2005 ylnn Mays aynda Genelkurmay Bakanl bu konuda Avustralya Melbourne mzesine bavurmu onlardan 57. Alaymza ait bir sancan olmad cevabn almtr. Yapt aklamada ise: Trk ordu gelenei gz nne alndnda, Alayn ngilizler tarafndan esir alnrken, sancan teslim etmeyerek imha etmi olmasnn kuvvetli bir ihtimal olduu deerlendirilmektedir. *** demitir. Acaba ngiliz ve Avustralya Sava mzelerinde baka birliklerimize ait sancak var mdr? Daha hangi alaylarmzn sancaklar kayp? Bunlarn hepsi aratrlmas ve gn yzne karlmas gereken konular olup bir an evvel ilgililerin alakasn beklemektedir.

Ahmet YURTTAKAL

KAYNAKA
http://www.awm.gov.au Osmanl Belgelerinde anakkale Muharebeleri, l- ll, Ankara 2005 Bir Kahramanlk Abidesi 57nci Piyade Alay, Milli Savunma Bakanl Ankara- 2003 http://www.hurriyet.com.tr

Nablus gnmzde Kudsn 63 km kuzeyinde bir ehir.

** Bir Kahramanlk Abidesi 57nci Piyade Alay s.104 *** Hrriyet Gazetesi 2 Mays 2005

30

www.canakkalesavaslari.net

SEHITten KALEler
. .

Topluluumuzun kitab ANAKKALE CEPHESNDEN ANZAC GNLKLER

anakkale Onsekiz Mart niversitesinin en gzde topluluklarndan biri olan ve ad gibi aakkaleye ait olan akkaleye anakkale Savalar Aratrma Ve Tantma ntma Topluluunun ilk kitab olan anakkkale Cephesinden Anzac Gnlkleri adl kitap yaynlanmtr. Kitap; anakakkale Muharebelerine ahit olmu, orada rada savam, sava srasnda sava politik, siyasi ndan ynleriyle ele alan ksacas sava yakndan taumaktakip eden Anzaclarn gnlklerinden olumaktadr. Trkeye Datm aamasnda olan kitap orijiuturulmu, nal metinlerden Trkeye evrilerek oluturulmu, i Topluluun Akademik Danman Niyazi SEZEN ve Y Ynetim kurulu yesi smail SEZGNN editrlnde yayna hazr hale getirilen kitap at Kitaplar tarafndan yaynland.Kitapta bulunan gnlklerin ierikleri savaa ait kimi noktalarda baz soru iaretlerine bir soru iareti daha katarken ounlukla orjinal ierii ve zgn oluuyla zenginliini ve farkn ortaya koyuyor.Kitapta bulunan baz gnlklerin ierikleri u ekilde: 1. Avustralya mparatorluk Kuvveti adna savaa gelen Er A.J. Mcnaughtonun Msr da anzaclarn Lejyonerlik eitimi ald kamplardan biri olan Mena Kampndaki yksne tanklk edeceksiniz. Ayrca Mcnaughtonun 25 Nisanda anzaclarn karaya kna ahit askerlerden biri olarak o gn Bu ekilde, bir daha asla byle bir gne ahit olmak zorunda kalmamam iin tanrya dua ettiim gn bitti szleriyle ifadesine tanklk edeceksiniz. Avustralyallarn denizalts olan ve 25 Nisanda karadan geemeyen mtteklerin yerine gizlice ve derinden boaz ap Marmara aklarna varan AE-2 mreta tebatnd Albert Edward Knaggsn hikayesi ile tebatndan tam bi macera. AE-2 ile ilgili aydnlanamayan bir bir nokta olan AE-2 nin anakkale boazn no geti getikten sonra bir ka Trk gemisine saldrd rda bulunmutur. AE-2 denizalts 25 Nis sanda boaz gemesi 25 Nisan harekatnn kalcl iin etkili olmutur. yle ki mttek kuvvetleri 25 Nisann stn trk direniiyle glgelenmesi ve dier zorluklar dir dolaysyla geri ekilme dnlmt. Ancak AE2nin boek az gemesiyle Anzac kolordusu bir Avustralya denizaltsnn boaz gemesi cokusu ve Haydi Avustralyal AE-2 baard sen neden baarmayasn? gibi milliyetilik ve kkrtc ifadeler ieren szlerle Avustralyallara sava cokusu ve bir cesaret alanmt. Amerikal bir gazeteci olan Arthur Ruhl ise sava nceleri stanbuldan takip edip daha sonralar cepheye gelerek Akba limanndan,S oanldereye kadar birok noktay sava esnasnda grme imkan bulduu be duyduu her eyi kaleme alm.Ayrca Alman subaylarnn bulunduu blgelerde yapt izlenimleri de yazmay ihmal etmemi. Kitapta yer alan bir dier gnlk ise Britanya Krallnda yaynlanan Denizalt Mcadelesi adl derginin kdemli editr Edward C. Whitmann boaza hareket getiren n-

31

SEHITten KALEler
.

www.canakkalesavaslari.net

giliz denizaltlarn anlatt anakkale Boazna Meydan Okuma balkl gnldr. ngilizlerin E snf denizaltlarnn Marmaraya ulama abalarna deinen Whitman zellikle boaz geerek Marmarada Osmanl donanmasna ait 4 byk zrhly batran ve nitelikli keier yapan E-11den oka sz etmitir. E-11 in hemen hemen btn hikayesini anlatan Whitman dier bir E snf denizalt olan Avustralyallarn AE2 denizaltsnn 25 Nisandaki Boaz geiine de deinmitir. AE2 nin boaz gemesinin Gelibolu harekatna etkilerini ise u cmlede zetlemitir:Stokern raporu Gelibolu harekatn yneten ngiliz General Sir Ian Hamilton iin ok uygun bir zamanda geldi. Avustralya-Yeni Zelanda Kolordusu (Anzac)u daha sonra Anzac koyu olarak adlandrlan yere olan karmalar iyi gitmedi ve orada bulunan kumandanlar acil bir tahliyeyi neriyorlard.Hamiltonun niyetini zorlatran ve onu Anzac gcne siper kazarak mevzi almasn ve sebat etmesini emretmeye iten sadece AE2nin Boazlara girdii haberiydi. Avustralya mparatorluk glerinden 6. tugaya bal bir asker olan Onba Edgar Sydney Worralln gnl ise savan baka ynlerine k tutuyor. Geliboluya son kan askerlerden biri olan Worrall 11 Ekim 1915te karay knn ardndan zellikle merak edilen Gelibolu harekabolu tndaki k artlarn yaamyla tanklk k ederek anlatm.lk karn dnden n yattklar scack yeralt snaklarn n anlatm. Onba Worrall Kuzey blgesiesinin tahliye hazrlklar ve geri ekilme se

recinde Anzac sektrndeki depolarn nasl boaltld konusunda izlenimleriyle Kuzeyin Tahliyesi ile iligli olarak da bizi aydnlatyor. 12 Maysta karaya kan bi asker...3. Auckland Mounted Riesa bal New Zealand Expeditionary Force ( Yeni Zelanda Keif Kuvveti)nde grev alan Fredrick Dillin gnl heyecan verici.Gelibolu Harekat iin dnm saylan ve En Uzun Be Gn olarak adlandrlan 6-10 Austos muhaberelerini gzlemleyen Fredrick savan bu nemli srecini ve sonrasn bizlere anlatyor.Fredrick Dill Gelibolu harekatndan sonra ayn birlikle beraber Sina lnde yine Trklere Kar savam. Tam Kudse girerken gsnden yaralanan Dill 95 yana kadar yaamtr. Bir baika gnlk de avu John Wainwright gnl... John Trk Kuvvetlerinin byk kayplar verdii 19 Mays taarruzunu gzlemlemitir. Quinns Post(Bombasrt) blgesindeki 6- 10 Austos saldrlarn da irdeleyen John Gelibolu yarmadasnn tahliyesinden de bahsetmektedir. Kitapta ayrca Avustralyal sava muhabiri ve Avustralya sava tarihini yazan C.E.W. Beanin 17 Aralk 1915e dair bir gnl ve avu John Wainwrightn ei Lady Nige tahliyeden nce yazd mektup not halinde sunulmu. anakka anakkale Cephesinden Anzac Gnlkleri adl kitabmz kitabmz www.canakkalesavaslari.net web adresinde resinden topluluumuza ulaarak temin edilebilirsin bilirsiniz. Onur YURDAL

32

BARI YURDU ANAKKALE

anakkale! Duman kokan barut kokan anakkale Kulaklar sar eden toplarn kkredii dnya Analarnn koynundan kopup gelen, Az st kokulu genlerin can verdii yer. Bar ieklerinin yeerdii, Grnce binlerce sallanan asker bacan, kolunu ya da kafasn Boynunu een aalarn vatan, Yedi dveli dnyaya geldiine piman eden, Ayak bastna lanet ettiren yce toprak. lklar atas geliyor insann. Kim yapt bunu, kim vurdurdu kardei kardee? imdi papatyalar, gelincikler var onlarn baucunda. Barut kokusu daha yeni kalkt bu topraktan. Brakn artk, brakn bu a gzll, Brakn da glsn ahadet erbetinden imi yiitlerin ocuklar. Grsn btn dnya yaayabildiimizi NSANCA, KARDEE! Aye SALUR

anakkale Cephesinden

ANZAC GNLKLER
Bu kitapta; uzak diyarlardan anakkaleye macera, para, yeni yerler grmek ve tehdit edilerek getirtilen askerlerin yaam olduklar olaylara ahit olacaksnz. 25 Nisan 1915 gn yaplan karma gn hi beklemedikleri dik yarlar, sk fundalklar ve kararl Trk savunmas karsnda nasl dehete dtklerini greceksiniz. Karaya ktktan sonra yaayabilmek iin zor artlar altnda nasl siper kazdklarn, tneller atklarn ve snaklar yaptklarn izleyeceksiniz. Gn getike siperler arasnda len askerlerin o berbat kokusundan duyduklar rahatszlklara ahit olacaksnz. ki tarafn lleri toplamak iin yapm olduklar anlama ile aralarnda balayacak dostane yaklamlar fark edeceksiniz. Sadece kar taraa savan olmadn, hastalklarla, soukla, sineklerle ve susuzlukla da savaldn greceksiniz. Bir yandan da ekilen aile hasreti ve mektup zlemi ile de iinizin titrediini hissedeceksiniz. Sava alannda uykusuz saatlerin, top ve mermi seslerinin yaratt dehetin rahatszln anlayacaksnz. En nemlisi savalarn ne kadar acmasz olduunu fark edeceksiniz.

Klodfarer cd. Dostluk Yurdu sk. 4/1 Sultanahmet - STANBUL Tel-Fax: 0212 4589772 e-posta: info@catiyayincilik.com.tr