ALANSAL DAVRANI, SOSYAL YOUNLUK VE YOUNLUK DUYGUSU Alansallk/blgesellik nsan blgeleri diye adlandr lan olgular n ou mahremiyet kavramnn

zelliklerini ierir (Ittelson ve Proshansky, 1974).Seim zgrl, bireyin fiziksel kurulumu zerinde bir kontrole sahip olabilmesi anlamnagelir ve bu balamda insan blgesellii kavramortaya kar. Benim kiisel zamiri, resmi yada normatif anlamdaki sahiplenmeden daha fazlasnkapsar (Lang vd., 1974, s.84).Blgeselliin sahip olduu temel zellikler unlardr: bir yerin sahibi olmak ya da o yer zerinde haklar olmak, bir alann kiiselletirilmesi ya da iaretlenmesi, mdahalelerekar savunma hakk , ve temel psikolojik ihtiyalar n kar lanmasndan bilisel ve estetik ihtiyalar n tatmin edilmesine kadar eitlilik gsteren fonksiyonlar n grlmesi (Lang, 1987,s.148).Altman ve Chemersa gre, insan blgeselliiu zellikleri ierecek ekilde tanmlanabilir:(1) bir mekan ya da obje geici ya da srekli olarak kontrol altna alnr, sahiplenilir, (2)mekan ya da obje, kk ya da byk olabilir, (3) sahiplenme bir grup ya da bir kiitaraf ndan gerekletirilebilir, (4) blgesellik, eitli fonksiyonlar n herhangi birine hizmetedebilir; sosyal fonksiyonlar (stat, kimlik, aile yaps) ve fiziksel fonksiyonlar (yiyeceklerindzenlenmesi, depolanmas) gibi, (5) blgeler, sklkla kiiselletirilir ve iaretlenir (Altmanve Chemers, 1980, s.122).Altman ve Chemers, blgeleri, birincil, ikincil ve kamusal blgeler olmak zere balktaanaliz etmilerdir (Altman ve Chemers, 1980). Kamusal alanlar, toplumun her yesine ak olan blgelerdir. Tezin konusu olan lobi mekan, sosyallemeye ak olan, toplumun her yesinin kullanmna olanak veren bir kamusal alan olduundan kamusal blgelerinirdelenmesi tezin konusu asndan nemlidir.2.3.3.1 Kamusal BlgelerKamusal blgeler, eitli zellikte insanlar n bir araya geldii, aynmekan iinde bulunmak ve aynmekankullanmak dolaysyla kendilerini dier insanlarla etkileim ve iliki iinde bulduklar alanlardr.Bazkesinlemisosyal kurallar gzettii srece, neredeyse herkes, kamusal blgeleri geici 29 ve k sa dnemli olarak kullanma hakk na sahiptir. Parklar, halk plajlar , bir otobs ve trendekioturma yerleri, restorandaki masalar, bir tiyatro salonundaki koltuklar kamusal blgelerernektir.Goffman, birka tip kamusal blge tanmlamtr, bunlar: Blmeler (stalls), tenis kortlar vetelefon kulbeleri gibi insanlar n geici isteklerde bulunma hakk na sahip olduklar kamusalmekanlardr. Byle yerlerde kontrol byk lde o yeri kullanma sresi ile snrldr. Turlar,sralar (turns), bazkaynaklara ulaabilmek iin bir dzen oluturur. Kullanlan alan, kiininetraf ndaki alana ilikindir, kiinin kontrol altnda geici olarak kullanlr. rnein, bir sanatgalerisindeki ziyaretinin ya da vitrine bakan bir kiinin nndeki alana tecavz etmek allagelmibir durum deildir; gelip geenler izleyici kiinin arkasndan geerler. Kamusal blgeler geicidir ve genellikle kullanclar nn hayatlar nn merkezi deildir. Bir toplumun yada alt gurubun neredeyse btn yeleri bazgenel sosyal kurallara uyduklar srece kamusal blgelere ulalabilirlik elde edebilirler; rnein, ou plajda insanlar giyinik olmaldrlar, parklara p atmamalya da korunan alanlarda doal malzemeleri yerinden hareketettirmemelidirler.Kamusal alanlar tm kltrlerde ortaya kar. Ne kadar kk bir topluluk olursa olsun, kiigenellikle o kltrn birok yesinin kullandalanlar bulur. rnein; merkezi bir market yada plaza, bir sokak, alverialanlar ve ilek caddeler dnyadaki hemen her topluluktamevcuttur (Altman ve Chemers, 1980).Sosyallemenin gerei ve sonucu olarak, kamusal alanlar her toplumda grlr. Sosyalleme,insanlar n bir arada bulunmasve birbirleriyle iliki kurmasdurumudur. Davranlar n bir dzen iinde ve belli kurallarla

olumasngerektirir. Blgeselliin zelliklerini anlamak bunoktada nemlidir.2.3.3.2 Blgesel Davrann Fonksiyonlar Edney (1976), blgeselliin insan yaamnn her seviyesinde; topluluklarda, byk gruplarda, bireylerde nemli bir dzenleyici olduunu vurgulamtr. Edneye gre, blgesellik, planlama, dierlerinin davranlar ntahmin etme, gvenlii salama gibi sosyal srelerikolaylatrma ilevine sahiptir.nsan blgeselliinin iki genel fonksiyonu vardr: (1) kiiselkimliin ynetilmesi, (2) sosyal sistemlerin dzenlenmesi.Blgelerin kiisel kimlii ynetmesi, birey ile dierleri arasndaki snr oluturmasyla olur. 30 Bir odaydekorasyon araclyla kiiselletirerek birey evreye damgasnvurur; kendiyerinin nerede balay p nerede bittiini dierlerine haber verir. Ayr ca blgeler, kiinin sahipolduu inanlar ve deerleri gsterir.nsan blgeselliinin ikinci fonksiyonu, sosyal srelerin dzenlenmesidir. Blgelerikullanmak, fiziksel ve psikolojik olarak mcadele etmeyi ve yaam fonksiyonlar ndzeniinde ve sistematik olarak yerine getirmeye yardmcolur (Altman ve Chemers, 1980, s.137).2.3.4 Kimlik ve MekanKiiselletirmeAltman ve Chemersa gre, insanlar kendi kimliklerini ifade etmek, kurmak ve srdrmek amacyla, kullandklar ve sahiplendikleri mekanlar kiiselletirme yoluna giderler.nsanlar mekanlara kiisel ynlerini sadece dierlerine kar ulalabilirliklerini dzenlemek iin deil,aynzamanda kendilerini dier insanlara tantmak, kim olduklar nve neye inandklar nifadeetmek, bu erevede kendi farkllklar noluturmak iin yanstrlar. Bylece, bir evreninkiiselletirilmesi yalnzca mekanlara ulalabilirlii kontrol etmek anlamna gelmez,mahremiyetin ynlerinin kendilerinin/dierlerinin farkllklar nkurmakla ilikili olduunu dasunar (Altman ve Chemers, 1980, s.143).Mekann kiiselletirilmesi sreci bilinli olabilir, fakat genellikle bilinsizdir. Davran, blgesel kontrol iin duyulan istein bir gsterimidir ve evrenin aktivite modellerine daha iyiuymasiin harcanan gcn sonucu olduu kadar estetik tatlar n bir da vurumudur (Lang,1987).Mekanlar n kiiselletirilmesi, bylece, birok amaca hizmet eder: Belirli aktivitemodellerinin ihtiyalar nkar lamak amacyla evrenin adapte edilmesi kadar, psikolojik gvenlik ve sembolik estetik amacyla da gerekletirilir (Lang, 1987, s.148).Sonu olarak, insanlar yaamlar ndevam ettirirken farklevreleri deneyimlerler. Kii, iinde bulunduu evreyle srekli bir etkileim halindedir; evreden bilgi alr ve tepki verir.evreden bilgi alma ve tepki verme durumu arasnda bazsreler gerekleir. Dier bir deyile, alnan bilgilere tepki verebilme, bazsreler sayesinde olur. Bu blmde ele alnanevresel alglama ve bili, evresel psikoloji kapsamnda irdelenen sz konusu srelerdendir.nsann evresiniekillendirmesinde etkili olan evresel alglama ve bili, bu sebeple evre