Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat

ve bu dneme ait 3 yazarn incelenmesi

Nisan 2012

Giri
2

 Osmanl Devleti'nin siyas, asker ve iktisad adan Avrupa'nn gerisinde kalmas devlet byklerini baz tedbirler almaya zorlam, bu alanlarda Avrupa'nn nasl gelitiinin renilmesi iin baz genler oraya gnderilmitir. Avrupa'ya zellikle Fransa'ya giden genler oradaki edebiyata hayran kalm ve dnlerinde, grdkleri yenilikleri Trk edebiyatnda uygulamaya balamlardr. Deiiklikler nce siyasi alanda grlmtr. Edebiyat alannda yaplan deiikliklerle belli dnemler halinde gnmze kadar sren yeni bir edebiyat balamtr.Bu dnemlerden biri de Cumhuriyet dnemi edebiyatdr. Cumhuriyet dnemi edebiyat, Mill Edebiyat 'tan kesin hatlarla ayrlmamaktadr.

 Mill edebiyat sanatlar, Cumhuriyet'in ilk yllarnda en nemli eserlerini vermilerdir. Yakup Kadri, Halide Edip, Reat Nuri, Refik Halit ve daha birou Cumhuriyet'in ilk elli ylna damgalarn vurmulardr. Ancak Cumhuriyet'in ilanyla ok hzl bir ekilde yaplan devrimlerle, Trk aydn takip etmekte zorland bir siyasi deiim yaamtr. Latin harflerin kabul, eski yaz ve yeni yaz kargaas ortal kartrmaya yetiyordu. Byle bir ortam, ncekilerden ayrmak iin 1923 yln hala devam eden bir edebiyat dneminin balangc olarak kabul edilir.

Cumhuriyet Dnemi Edebiyatnn zellikleri

5

Cumhuriyet Dnemi Edebiyatnn zellikleri

Cumhuriyet edebiyatnn temelinde stiklal Sava ve Atatrk devrimleri vardr. iirler, romanlar, hikyeler bu iki konu ile dorudan ya da dolayl olarak balantldr.Milli duygu ve heyecan gelitirmeye ynelik bu abalar Milli edebiyatn bir devam niteliindedir. Milli edebiyatla balayan halka inme, Anadolu'yu tanma abas bu dnemin edebiyatnda ana ilkelerden olmu, Trk halknn her kesimi edebiyata girmitir. Artk edebiyat stanbul'un snrlarn tamamen amtr.

Cumhuriyet Dnemi Edebiyatnn zellikleri

Yeni kurulan devlet ile yaplan baz devrimleri halka tantmak ve benimsetmek grevi Cumhuriyet dnemi sanatlarna dmt. Sanat, siyaset ile halk arasnda bir kpr olmu, devrimleri yorumlam, aklam ve savunmutur. Yeni dil ve eski dil tartmalar Cumhuriyet ile noktalanm, siyasi g, olay tekeline alm ve Trk Dil Kurumu'nu kurarak dilde geri dnlmez bir yenileme yoluna gidilmitir.
7

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk
8

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk

Cumhuriyet dnemi edebiyat Trkiye'nin gereklerine gittike genileyen lde eildi. Yurdun btn blgelerinde kentlerdeki, kylerdeki yaam ve insan ilikilerini, yurtdna gen iileri ele ald. Her snftan, her yaam biiminden gelen kahramanlar canlandrd. Onlar kuatan toplumsal bozukluklarn giderilmesi iin neriler getirildi. Dil devrimi, edebiyat yakndan etkiledi. Tretilen ya da canlandrlan szckler yannda blge azlarndan szckler ve anlatm biimleri de edebiyata girdi. Halk syleyileri, anlatm kadar dnya edebiyatlarndan trl eilimlerden, deneylerden izlenimler grld. Cumhuriyet'in kuruluunu ele alan yaptlar oluturuldu. Yakup Kadri yakn tarihte oluan, kendi tank olduu olaylara dayanarak toplumdaki deimeleri, siyasal yaamdaki alkantlar, atmalar ele alan romanlar yazd.

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk

Cumhuriyet'in ilk on ylnda Kurtulu Sava'na katlan halk ve aydnlar, yeni dneme ayak uydurmaya alan karclar ve ibirlikiler, bat uygarl karsnda geleneksel ahlakn ve yerleik deerlerin tartlmas, toplumdaki deimelerin, batllamay yanl anlamann ykc etkileri gibi toplumsal konulara bireysel sorunlar, ruhzm deneyleri eklendi. evket Esendal'n Ayal ve Kiraclar (1934) roman bakent Ankara'nn Cumhuriyet'in ilk yllarndaki yaamn canlandryordu. Deniz tutkunu olan Sait Faik, kendi yaad Burgaz Adas'nn Rum balklarn,kentin kk insanlarn geni bir insan sevgisiyle canlandrd. te yandan retim biimine, retim biiminde deimenin yaam nasl etkilediine dikkati eken ilk yapt Sadri Ertem'in krklar Durunca (1931) adl ky romandr.

10

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk

Sabahattin Ali, Kuyucakl Yusuf romanyla 20 yl kadar sonra geliecek ky romanclna nclk etti. Kylleri, dkn kadnlar, toplumsal snflar arasndaki elikileri ele alan ykler kaleme ald.

11

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk

nce Memed romannda 1930 yllarnda Toroslar'da yaayan, sua itilmi bir ekyann yaamn konu edinen Yaar Kemal bu yreyi ve ukurova'y tarihsel kkleri, doas, gncel sorunlaryla yanstrken anlatmdaki coku, betimlemelerindeki renklilikle dikkat ekti. Orhan Kemal, stanbul'un yoksul kesimlerinde yaayanlar, kyden kente nfus gn, ezilen ocuklarn, gen kzlarn servenini konu edindi.Kemal Tahir'in ky konu edinen romanlar ve kydeki gelimelerin geni bir panoramasn verdi.Samim Kocagz, Necati Cumal,Fakir Baykurt gibi yazarlar roman ve ykleriyle ky ve kasaba yaamna tanklk ettiler.

12

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk Ayn evreyi konu edinen Bekir Yldz, yurtdnda alan gmen iilerin yaamn konu edinen yazarlardan oldu.Gereklere ironi ile bakan ykcler bulunduu gibi toplumsal bozukluklar glmece ykleri ve romanlaryla ok geni bir okur topluluklar nnde tartan yazarlar grld. Kurtulu Sava'nn ve Cumhuriyet dnemini, toplumcu ve gereki yazarlara kart biimde yorumlayan yazarlar da oldu.

13

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk Ruhsal zmlemelere ynelen, bilialtn sergileyen yazarlar soyutlamalardan, kara mizahtan yararlandlar; geriye dnmlerle, armlarla beslenen, dilin olanaklarn aratran denemelere giritiler. Kadn romanclar ve ykcler evreyi, olaylar, kiileri konu edinirken ayrntlara daha ok indiler.

14

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Roman ve yk Bu yazarlar (Nezihe Meri, Adalet Aaolu, Pnar Kr, Fruzan, Sevgi Soysal, Tomris Uyar) bireyin toplumla ilikisi, toplumsal yapda ve kltrdeki deiimler, cinsellik gibi konulara ynelirken yerleik yarglara kar ktlar. Hzl kentleme, sanayileme olgular ky edebiyatnn ortadan silinmesine yol aarken, kentteki kaynamalar, kenar mahalle insanlarnn, yoksullarn, iilerin yaamndan ok aydnlarn, sanatlarn, siyasal eylemlere katlanlarn toplumsal ve ruhsal dnyalarn, onlarn tanklyla bireyi ve toplumu konu edinen bir edebiyat geliti: Erhan Bener, Demir zl, Selim leri, Orhan Pamuk, Latife Tekin, Nedim Grsel vs. gibi yazarlarn roman ve ykleri.

15

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

iir
16

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

iir iirde, Milli Edebiyat akmndan hece veznini devralan kuak (Kemalettin Kamu,mer Bedrettin Uakl vs) kk duyarllklar, doa ve yurt gzelliklerini konu edindi. Biim yetkinliine ,ar iire ynelen almalar folklordan (Ahmet Kutsi Tecer), tarihin yan sra psikolojiden (Ahmet Hamdi Tanpnar) beslendi. Simgelere (Ahmet Muhip Dranas) ya da gnlk yaamdan sahnelere, yaygn izlenimlere, duyarla (Cahit Stk Taranc) yasland. Hece veznini kullanmada ulalan ustala yeni kalplar, duraksz uygulamalar (A.M.Dranas, C.S.Taranc) eklendi. nsann i dnyasna ynelik aratrmalar, gizemci dnceler dile getirildi (Necip Fazl Ksakrek). Nazm Hikmet Ran'n vezni, geleneksel kalplar kran iiri, biimsel zellikleri kadar Marx gre bal ieriiyle de yenilik oluturdu. Bu yeniliki iir zamanla halk iirinden, divan iirinden, hatta ada Garip iirinden etkiler ald.

17

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

iir Garip hareketinin temsilcileri (Orhan Veli Kank, Melih Cevdet, Oktay Rfat) iirde sregelen ar duyarla, airanelie kar ktlar, vezinsiz iiri yaygnlatrdlar. Garipiler karsnda Nazm Hikmet'in iir anlayndan etkilenen toplumcu iir anlay ortaya kt. Bu iir geleneinin temsilcileri Rfat Ilgaz, A.Kadir, Ahmed Arif, Hasan Hseyin'dir. Toplumsal konular,imgeye ve duyarla daha geni yer vererek ileyen eilimin temsilcisi Attil lhan oldu. Doa, ak, yaam, sevgi, bar, zgrlk vb. konular ileyen ak aydnlk iirin (Bedri Rahmi Eybolu, Behet Necatigil, Cahit Klebi, Necati Cumal) karsnda; insann evrendeki yerini konu edinirken soyutlamalardan, bilinalt aratrmalardan yararlanan almalar yer ald. Asaf Halet elebi'nin iirine eski uygarlklarn, tasavvufun, folklorun katks grld.

18

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

iir Dnemin en retken airi Fazl Hsn Dalarca, insann tanr, evren, tarih, zaman karsndaki yerini yer yer karanlk imgelerle okura sezdirmeye alt. Garip iirinin ak anlatmna karn kinci Yeni ad verilen iirin temsilcileri Edip Cansever, lhan Berk,Cemal Sreya, Turgut Uyar, Sezai Karako ve Ece Ayhan, ada dnyann karmaas iinde bunalan insann tedirginliini, yer yer kapank bir iir diliyle anlattlar. Toplumsal eylemlere (Kemal zer, Ataol Behramolu), kentin yaamnda izgi d kalm kitlelerin temsilcilerine (Refik Durba), kltrel kaynaklara ve tarihe (Hilmi Yavuz) ynelen rnler kendini gsterdi. roni (Salah Birsel), toplumsal (Metin Elolu) ve siyasal (Can Ycel) yergi, duyarla kar iir kaynaklarndan birini oluturdu.

19

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Aratrma, Derleme
20

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

Aratrma, Derleme Trk edebiyatn uzun tarihi ve geni corafyas iinde bir btn olarak ele alan,dnemlerini belirleyen,eski yaptlar gn na karan yazar Fuad Kprl'dr.F.Kprl,siyasal ve toplumsal kurumlardaki deimelerin edebiyattaki etkilerini gsterdi.Onun izdii evreye bal kalarak gemiteki trk edebiyatn inceleyen aratrmaclar yetiti:brahim Necmi Dilmen,smail Habip Sevk,Agah Srr Levent,Mustafa Nihat zn,Nihat Sami Banarl,Kenan Akyz,Abdlbaki Glpnarl,Fahir iz bu alanda almalar gerekletirenlerden bazlardr.Deerlendirmelerinde dnce hareketlerini,yazarlarn psikolojisini,anlatm zelliklerini gz nnde tutanlar (Ahmet Hamdi Tanpnar,Mehmet Kaplan) oldu.

21

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Be Hececiler
22

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Be Hececiler Milli Edebiyat'tan etkilenilmi ve hece ls ustalkla kullanlmtr. iire 1. Dnya Sava ve Kurtulu Sava yllarnda balamlardr. iir dilinin sade ve sssz olmasn tercih ettier. nceleri aruz kullanmlarsa da, daha sonra hece lsn kullanmlardr. iirlerinde; memleket sevgisi, yurdun gzellikleri, kahramanlk ve yiitlik gibi konular ele almlardr. 5 Hececiler grubunu Faruk Nafiz amlbel, Enis Behi Koryrek, Halit Fahri Ozansoy, Yusuf Ziya Orta ve Orhan Seyfi Orhon oluturur.

23

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Yedi Mealeciler
24

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Yedi Mealeciler

Cumhuriyet dneminin balarnda bir araya gelen tek topluluktur. Yeni bir edebiyat kurmak, Bat edebiyatn takip etmek, zgn iir oluturmak adna ortaya kmlar, ancak Be Hececiler'in takipileri olmaktan kurtulamamlardr.Bu sanatlar; Sabri Esat Siyavugil, Vasfi Mahir Kocatrk, Yaar Nabi Nayr, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi, Muammer Ltfi, Ziya Osman Saba'dr. Bunlarn arasnda en dikkate deer isim Ziya Osman'dr.

25

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Garipiler
26

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Garipiler (Birinci Yeni) 1940 sonras Trk iirinde nemli izler brakan Garip akmn Orhan Veli kurar.Ona, Oktay Rfat ve Melih Cevdet destek verir. Bu akma gre iirde basitlik nplandadr. iir hayata yaklat srece baarldr. Vezin, kafiye, nazm ekli airin elini kolunu balayan gereksiz unsurlardr. iir serbest olmal, hayatn canlln yanstmaldr. iirin ahengini salayan bu balar deil szcklerdir. iirde mecazl syleyilerden kanlmaldr. Sanatlar, iire bu zamana kadar bir ey kazandrmamtr. iir, yksek zmrenin mal olmaktan karlmaldr. Yeni iirin beenisi mutlu snf oluturanlarn deil bir lokma ekmek iin didinenlerin iiridir. Onlara hitap edecektir.

27

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Garipiler (Birinci Yeni)
iiri en z, en yaln halde bulmak iin bilin altna ynelen Garipiler kendilerinin srrealist akma yaklatn sylemilerdir. Garipilerin iir anlay, iir dnyasna bomba gibi dm, eletirenler olduu gibi destekleyenler de olmutur. Ancak iirin bu kadar basit olmadn savunanlar sonunda hakl km, nce Oktay Rfat ve Melih Cevdet kapal, imgesel iire ynelmitir.

28

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

kinci Yeniler
29

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

kinci Yeniler Birinci Yeni, dier adyla Garip akm, iirsellii ve geleneksel kurallar, batac edilenleri yadsyarak iirde halka ve yalna ynelen, biim, z ve syleyi yenilikleri getirmiti. Ancak on yl sonra, iirde iirsellik, duyarllk, duygu, sslem ve imge aranr oldu. Bat'da gelitirilen "soyut", "imgesel" benzeri niteliklerle yazmak gibi yeni araylara gidildi.Bu, kinci Yeni'nin domasna zemin hazrlad. Balangta bir topluluk olarak ortaya kmayan, bildirgesi bulunmayan, kimi ilkeler zerinde birlemeden Birinci Yeni'yi yeterli grmeyerek iirde, herbirinin kendi aradn gzettii bu airleri "kinci Yeni" ad altnda toplamak gerekmitir. Bu grup ok uzun soluklu olmadysa da Trk iirine yeni boyutlar kazandrd.

30

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Hisarclar
31

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Hisarclar "Hisarclar, Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat iir ekollne bal olan air ve yazarlar topluluudur. Hisarclar ilk iirlerini naralt dergisinde, Garip akmna kar bir duru sergileyerek yaynladlar. Daha sonra 1950 ylnda yaynlanmaya balayan ve 1980 ylna kadar aralkl olarak 277 say karlan Hisar dergisi etrafnda toplandlar. Mehmet narl, lhan Geer, Mustafa Necati Karaer gibi airler, kuruculuunu yaptklar Hisarclar akmnn ilk temsilcileridir. Daha ok sanatnn bamsz olmasn ve Yaayan Trke'yi savunmular, Garip akmna kar kmlardr. Yenilemek iin, geleneklerin tmyle yok saylmasn doru bulmamlardr. iir ve yk dalnda Trk edebiyatna yeni rnekler kazandrmlardr.

32

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar

Hisarclar

Mehmet narl, Hisar dergisinin Aralk 1980 tarihli 277. veda saysnda dile getirdii: "Hisar'n sava, yabanc kopyas olmayan, gelenkelerinden balarn koparmayan, politik ve ideolojik basklara boyun emeyen bir sanat, halkn konutuu dille konuan bir edebiyat koruyup gelitirme sava idi."

33

Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat Yazar ncelemesi

Orhan Pamuk
34

Orhan Pamuk
Biyografi

Orhan Pamuk yazarla 1974 ylnda balad. 1979 ylnda ilk roman olan "Karanlk ve Ik" ile katld Milliyet Roman Yarmasnda birincilik dln Mehmet Erolu ile paylat. Bu roman ancak 1982 ylnda Cevdet Bey ve Oullar adyla yaymland. 1983 ylnda bu kitapla Orhan Kemal Roman dlne layk grld.

35

Orhan Pamuk
Biyografi Pamuk'un daha sonra yazd kitaplar da ok sayda dl kazand. kinci roman olan Sessiz Ev 1984 ylnda Madaral Roman dln kazand. Bu romann Franszca tercmesi de 1991 ylnda Prix de la Dcouverte Europenne dlne hak kazand. 1985 ylnda yaymlanan tarihi roman Beyaz Kale ile 1990 ylnda ABD'de Independent Award for Foreign Fiction dln kazand ve yurtdnda tannmaya baland. Orhan Pamuk, 2002 ylnda yaymlanan Kar kitabn, Trkiye'nin etnik ve politik meseleleri zerine kurulu bir politik roman olarak tanmlamaktadr. Kar roman Amerika'da 2004 ylnda yln en iyi 10 kitabndan biri olarak gsterilmitir. Yllar getike Orhan Pamuk'un Trkiye dndaki n artmaya devam etti. 1998 ylnda yaymlanan Benim Adm Krmz 24 dile evrildi ve 2003 ylnda rlanda'nn nl International IMPAC Dublin Literary Award dln kazand.

36

Orhan Pamuk
Biyografi Romanlarnn dnda, yazlarndan ve syleilerinden semelerin ve bir hikyesinin yer ald teki Renkler (1999) ve mer Kavur'un ynettii Gizli Yz adl filmin senaryosu (1992) vardr. Bu senaryo, 1990 ylnda yaymlad Kara Kitap romanndaki bir blmden yola klarak yazlmtr. Orhan Pamuk ABD'de yaymlanan Time dergisinin 8 Mays 2006 tarihli saysnn "Time 100: Dnyamz Biimlendiren Kiiler" balkl kapak yazsnda tantlan 100 kiiden biri oldu. 2007 Mays'nda yaplan 60. Cannes Film Festivali'nde jri yelii yapmtr.

37

Orhan Pamuk
Nobel dl Orhan Pamuk 12 Ekim 2006 tarihinde Nobel Edebiyat dl'n kazanarak Nobel dl kazanan ilk Trkiye Cumhuriyeti vatanda olarak tarihe gemitir. Akademi'nin 12 Ekim 2006 gn saat 14:00 civarnda yaymlad, 2006 Nobel Edebiyat dl 'Kentinin melankolik ruhunun izlerini srerken kltrlerin birbiriyle atmas ve rlmesi iin yeni simgeler bulan' Orhan Pamuk'a verilmitir. eklindeki basn bildirisiyle Nobel Edebiyat dl'nn Orhan Pamuk'a verildii resmen akland. Pamuk 7 Aralk 2006'da, sve Akademisi'nde Babamn Bavulu bal altnda hazrlad Nobel konumasn Trke yapt, Trke bilmeyen izleyiciler ellerindeki eviri metinden konumay takip etti, birok televizyon kanal konumasn canl yaynlad. Orhan Pamuk dln 10 Aralk 2006 gn Stockholm Konser Salonu'nda dzenlenen dl treninde sve kral XVI. Carl Gustaf'n elinden ald.

38

Orhan Pamuk
Romancl Orhan Pamuk'un romancl postmodern roman kategorisinde deerlendirilmektedir. Eletirmen Yldz Ecevit Orhan Pamuk'u Okumak adl kitabnda onun avangard romancln deerlendirmektedir. zellikle Beyaz Kale, Kara Kitap, Yeni Hayat, Benim Adm Krmz'dan yola karak bize kendisini ve olaylarn geliimini anlatr. Ayn ekilde edebiyat tarihisi Jale Parla da Don Kiot'tan Gnmze Roman adl kapsaml yaptnda, Benim Adm Krmz'dan hareketle Orhan Pamuk'un eserlerini karlatrmal edebiyat balamnda irdeler.

39

Orhan Pamuk
Romancl Parla'ya gre Pamuk, Trk romannn ald nemli dnemelerin sahibi olan bir yazardr. Dou-bat sorunsalyla estetik dzeyde hesaplamaya ynelen Ahmet Hamdi Tanpnar ve Ouz Atay gibi nemli yazarlardan birisidir Pamuk, bu sorunsal kltrel ve felsefi ierimleriyle edebiyatna tam, zellikle Kara Kitap'ta bu tema balamnda nemli, ok katmanl bir edebi metin rnei sergilemitir.

40

Orhan Pamuk
Eletiriler Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat dln kazanmas deiik tepkilerle karlat. dln Pamuk'a Trkiye tarihi ile ilgili demeleri dolaysyla verildii iddiasnda bulunuldu. Orhan Pamuk Nobel dln almadan on ay nce 19 Aralk 2005 Cumhuriyet Gazetesi'nde yaymlanan Erol Manisal'nn "Orhan Pamuk Nobel'i Garantiledi" balkl yazs Pamuk'un dl almasnn ardndan poplerleti ve Orhan Pamuk'un Nobeli hakkndaki olumsuz eletiriler bu ynde geliti. TRT'de Banu Avar'n hazrlayp sunduu "Snrlar Arasnda" adl belgeselin Pamuk'un Nobel dln almasndan bir gn sonra yaymlanan blmnde Pamuk, Nobel dlleri ve sve ile ilgili olumsuz eletiriler yer ald.

41

Orhan Pamuk
Eletiriler

Demirta Ceyhun hazrlad imza metninde Orhan Pamuk'un kitaplarn "Amerikan patentli postmodern romanlar olarak" adlandrm ve "Nobel dlnn Pamuk'a verilmi bir cret" olduunu sylemitir. Basnda Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer'in Orhan Pamuk'u kutlamadna dikkat ekildi. dle yabanc basndan olumsuz eletiriler de gelmi, dln siyasi sebeplerden dolay verildii belirtilmitir.

42

Orhan Pamuk
Orhan Pamuk Davas

Yazar Orhan Pamuk, Das Magazin adl haftalk svire dergisine verdii bir rportajda, "Bu topraklarda 30 bin Krt ve 1 milyon Ermeni ldrld. Benden baka kimse bundan bahsetmeye cesaret edemedi" aklamasnda bulununca hakknda TCK'nn 301. maddesinden Trkle hakaret davas ald.

43

Orhan Pamuk
Orhan Pamuk Davas 16 Aralk 2005'de ilk durumas yaplan Pamuk davas Adalet Bakanl'ndan beklenen yaz gelmedii iin 7 ubat 2006 tarihine ertelendi. ili Asliye Ceza Mahkemesi, bu tr davalar iin Adalet Bakanl'nn yazl izninin gerektiini belirterek izin verilip verilmediinin sorulmas iin bakanla yaz yazlmasna karar verdi ve durumay da 7 ubata erteledi. Durumann ertelenmesi kararna AB yetkililerinden tepkiler geldi. Dava gn ili Adliyesi nndeki Pamuk ve yabanc yetkililere ynelik protesto gsterileri, Trkiye ve dnya basnnda nemli yer tuttu.

44

Orhan Pamuk
dlleri 1979 Milliyet Roman Yarmas dl Karanlk ve Ik (iki yazar arasnda paylald) 1983 Orhan Kemal Roman dl Cevdet Bey ve Oullar 1984 Madaral Roman dl Sessiz Ev 1990 Independent Yabanc Roman dl (Birleik Krallk) Beyaz Kale 1991 Prix de la Dcouverte Europene (Fransa) Sessiz Ev (Franszca evirisi nedeniyle) 1991 Antalya Altn Portakal film festivali en iyi senaryo Gizli Yz 1995 Prix France Culture (Fransa) Kara Kitap 2002 Prix du Meilleur Livre Etranger (Fransa) Benim Adm Krmz 2002 Premio Grinzane Cavour (talya) Benim Adm Krmz

45

Orhan Pamuk
dlleri 2003 Premio rinzane Cavour (talya) Benim Adm Krmz 2003 International Impac-Dublin Literary Award (rlanda) 2005 Prix Mdicis Etranger (Fransa) Kar 2005 Alman Yaynclar Birlii'nin Bar dl (Almanya) 2005 Richarda Huch dl (Almanya) 2006 Le Prix Mditerrane tranger dl (Fransa) Kar 2006 Nobel Edebiyat dl (sve) 2006 Washington University'nin Sekin Hmanist dl (Amerika Birleik Devletleri)*23+ 2006 Commandeur de l'ordre des arts et des lettres (Fransa) 2008 Ovid dl (Romanya)

46

Orhan Pamuk
Fahri Doktoralar 2006 Tbilisi State University 2007 Berlin Serbest niversitesi 2007 Boazii niversitesi 2007 Georgetown niversitesi 2007 Tilburg niversitesi 2007 Madrid niversitesi 2008 Floransa niversitesi 2008 Beyrut Amerikan niversitesi 2009 Rouen niversitesi 2010 Tiran niversitesi 2010 Yale niversitesi 2011 Sofya niversitesi

47

Orhan Pamuk
Onur yelikleri

2005 American Academy of Arts and Letters Onur yesi (Amerika Birleik Devletleri) 2008 Social Sciences of Chinese Academy Onur yesi (in) 2008 American Academy of Arts and Sciences Onur yesi (Amerika Birleik Devletleri)

48

Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat Yazar ncelemesi

Necip Fazl Ksakrek
49

Necip Fazl Ksakrek

Ailesi Adn bykbabas Necip Efendi'den alr. Necip Efendi, o zamanlar Halep Vilyetine bal bir sancak olan Mara'n Mfts idi. Mft, bir gn Mara'a gelen Halep Valisi Salim Paa'y konanda misafir etti. Vali, zek ve terbiyesine hayran kald Mftsnn olu Mehmet Hilmi Efendi'yi, iyi bir eitim grmesi iin beraberinde stanbul'a gtrmek istedi. Bu teklife kabul etmeyen Necip Efendi'yi uzun srarlar sonucu ikna etti ve gen Mehmet Hilmi Efendi'yi beraberinde stanbul'a gtrd. Mehmet Hilmi Efendi stanbul'da yksek tahsilini yapt ve bir sre sonra Hariciye Mstearl ve Hariciye Nazrl'na ykselen Salim Paa'nn kz Zafer Hanm'la evlendi. Necip Fazl'n babas Abdlbaki Fazl Bey bu evliliin rndr.

50

Necip Fazl Ksakrek

Ailesi

Necip Fazl'n doduu emberlita'taki bu konakta, ite byle kkl ve varlkl bir aile ikmet etmektedir. Konakta aile fertlerinden baka "bir ah, bir ah yama, bir zenci uak, Bingazi muhaciri bir hususi hizmeti, iki arabac, bir sr halayk, besleme, kadn ii..." vard ve 40-50 yalarnda evlenmemi, babasna Franszca retsin diye tutulmu bir Fransz mrebbiye, tipik ve varlkl bir Osmanl ailesi grntsn tamamlyordu. 51

Necip Fazl Ksakrek

Ailesi Kendi gzyle "...her unsuriyle hassasiyetimi gcklayan koca bir konak, her ferdinin nereden gelip nereye gittiini bilmedii uultulu bir cereyan iinde, her n iniltilerle alp rtlen mrltl kaplar arasnda ve btn bir ses, renk ve ekil cmbn ortasnda, be hassamn snrn trmalayc ve ilerisini aratrc derin bir (melankoli) duygusundan ibaret..." "Muhasebe" isimli iirinde; yine bu katl bir ahap konan, deien yzlaan toplumun her kat, ayr bir dnemi ve nesli temsil eden (babaanne, anne ve ocuklar) iirselletirir;

52

Necip Fazl Ksakrek

Ailesi

katl ahap evin her kat ayr lem! st kat: Elinde tesbih, alyor babaannem! Orta kat: (Mavs) oynayan annem ve klar, Alt kat: Kzkardeimin (Tamtam) da lklar. Bir kurtlu peynir gibi, ortasndan kestiim; Buyrun ve maktandan seyredin ite evim!

53

Necip Fazl Ksakrek

Doumu ve Gen air Tarih 1904, Mays'n 26's. Perembe gn sabaha kar. Ailenin tek evldn, tek erkek evld. Ba gvdesinden byk ve doktorlarn yaamasna ihtiml vermedii bir ocuk. Necip Fazl, emberlita'ta bykbabasna ait, imdi mevcut olmayan kocaman bir konakta dnyaya geldi. Alddevle devrinin eyhlislm Mevlna Bektt Hazretleri'ne dayanan ve Osmanoullarndan daha eski bir beyki olan Dulkadiroullar'na bal, Ksakrekler soyuna mensup Mara'l kkl bir ailenin mensubu olarak. Tek erkek evldn, tek olu olarak Necip Fazl, zellikle soyunun ve nesebinin devamna byk nem veren ve olunda umduunu bulamayan bykbaba Mehmet Hilmi Efendi tarafndan sonsuz martlyordu. Kendisi de aile iindeki imtiyazl konumunun farkndayd ve bu imtiyazn pervasz ve snrsz bir ekilde kullanmaktan geri kalmyordu.

54

Necip Fazl Ksakrek

Doumu ve Gen air

Kafa Kad'nda; ocukluunun ok erken dnemlerini, daha sedef kakmal beiinde olduu zamanlarnda kustuunu bile hatrladn iddia eden Necip Fazl, 2-3 yalarnda iken stanbul'a ilk gelen ve bykbabasnn babasna ald otomobilin tahta takozlar zerinde iken oynad tekerleii ile alnndan yaralandn, konan amarhansindeki kire kayman yedini, babaannesinin armonikli piyanosundan "yrtc" sesler kardn anlatr ve yaramazlklarn iindeki merak duygusu ile izah eder.

55

Necip Fazl Ksakrek

Doumu ve Gen air Okumayla erken yalarda tanan, tutkulu bir okuyucu hline gelen ve yeni dnyalara alan bir srece giren Necip Fazl'n, mekteplerle ilikisinin iyi yrd sylenemez. Ana okulu yalarnda iken Kumkap'daki konaa yakn olan Fransz Frerler Mektebi'ne verildi. Ancak "Papazlar bana pek tadsz ve hain geldi" dedii bu okula uyum salayamad, srar ve itirazlar sonucu bu okuldan alnd. 1912 ylnda Amerikan Koleji'ne kayd yaptrld. Bu okula daha kolay uyum salamasna ramen Cinci Meydan'nda ata binmeyi ve Glhane Park'nda oyun ve elence peinde komay, bu uurda okuldan kamay tercih edince ok gemeden okuldan atld. Bunun zerine Bykdere'deki Emin Efendi isimli, sarkl bir hocann ilettii mahalle mektebine devam etti. Bir sre sonra da Serasker Rza Paa yalsndaki Rehber-i ttihad mektebine balad.

56

Necip Fazl Ksakrek

almalar 12 yanda iire balayan Necip Fazl'n ilk iir kitab daha 17 yanda iken yaynland ve iirleri M.E.B'in ders kitaplarnda okutuldu. Gen yata yazd tiyatro eserleri, dnemin tiyatrolarnda aylarca kapal gie sahnelendi. Paris dn yaymlad rmcek A ve Kaldrmlar adl iir kitaplar onu ok gen yata nl yapt. Henz otuz yana basmadan kard yeni iir kitab Ben ve tesi (1932) ile takdir toplamay srdrd. Bir ok kii tarafndan da ok sevilen air "stad Necip Fazl Ksakrek", olarak anlmaya baland. hretinin zirvesinde iken felsefi araylarn srdrp iinde yeni bir dnemin doum sancsn hisseden Necip Fazl iin 1934 yl gerekten de hayatnn yeni bir dnemine balang olur. 30'lu yalarnda bohem hayatn en koyu rengiyle yaad gnlerde Beyolu Aa Camii'nde vaaz vermekte olan Abdlhakim Arvasi ile tant ve bir daha ondan kopmad.

57

Necip Fazl Ksakrek

almalar

Bu tanma onun hayatnda dnm noktas oldu. slami kimlii ile ne kmaya baladktan sonra ders kitaplarndan iirleri ve fikirleri karld. Necip Fazl'n hemen tmnde stn bir ahlak felsefesinin savunulduu tiyatro eserlerini birbiri ardna edebiyatmza kazandrmas bu dneme rastlar.

58

Necip Fazl Ksakrek

Siyasi Fikirleri 1934 ylnda dahil olduu Nakibendilik tarikatndan sonra lkedeki siyasi gelimelerle ilgili deerlendirmelerde bulunmaya balar. 1943 ylndan sonra kard Byk Dou dergisinde yazdklaryla 1945 ylndaki Tan Olayn, 1955 ylndaki 6-7 Eyll Olaylarn desteklemitir. Bu dnemde fikirleri Mill Trk Talebe Birliindeki genler tarafndan sahiplenilmitir. Souk Sava dneminde Trkiye'de antikomnizm akmn nclerinden olmutur. Ayrca dnya bak erevesinde yakn tarihi de yorumlam ve bu ynde resm tarihin alternatifi olarak tarih yazmna girimitir.

59

Necip Fazl Ksakrek

Eserleri
Cinnet mustatili (Ylanl Kuyudan) Nam- Dier Parmaksz Salih Bir Adam Yaratmak ile Kafa Kd O ve Ben Yunus Emre - Kanl Sark At'a Senfoni Para - Mukaddes Emanet Sahte Kahramanlar - man Ve Aksiyon - zlediimiz Nesil slam Ve brleri Hazret-i Ali Tanr Kulundan Dinlediklerim htilal Moskof Tohum - Knye Aynadaki Yalan Reis Bey - Parmaksz Salih Bat Tefekkr ve slam Tasavvufu Babali Sosyalizm Komnizm ve nsanlk Hitabeler Peygamber Halkas brahim Ethem - Abdlhamid Han - Siyah Pelerinli Adam Hesaplama - Tarihte Yobaz Ve Yobazlk - Trkiye Ve Komnizm Esselam

60

Necip Fazl Ksakrek

Eserleri
Dnya Bir nklap Bekliyor Yolumuz, Halimiz, aremiz Ruh Muvazenesi - Her Cephesiyle Komnizm Hac Tarih Boyunca Byk Mazlumlar Trkiye'nin Manzaras ereve - 1 Nur Harman man ve slam Atlas Mdafaalarm Veliler Ordusundan 333 (Halkadan Prltlar) Benim Gzmde Menderes deolocya rgs Mmin Kafir - Vecdimin Penceresinden - Bir Prlt Binbir Ik Senaryo Romanlarm: Sen Bana lm Yedirdin Deprem (ile) - Katibim - Villa Semer - Vatan airi Namk Kemal - Canm stanbul - Ufuk izgisi - Son Tvbe - En Kt Patron le nen Nur Son Devrin Din Mazlumlar fke ve Hiciv Sabr Ta - Ahap Konak Ulu Hakan II. Abdlhamid Han Babu Velilerden 33 (Altun Halka) ereve - 2 Konumalar Rabta-i erife Doru Yolun Sapk Kollar Bamakalelerim - 1 Tasavvuf Baheleri

61

Necip Fazl Ksakrek

Eserleri
ereve - 3 Namk Kemal Hcum ve Polemik Rapor - 1 - Rapor - 2 - Rapor 3 Rapor - 4 - Rapor - 5 - Rapor 6 Rapor - 7 - Rapor - 8 - Rapor 9 Rapor - 10 - Rapor - 11 Rapor - 12 - Rapor - 13 Yenieri Reahat Bamakalelerim - 2 Mektubat Bamakalelerim - 3 ereve - 4 Gnl Nimetleri Edebiyat Mahkemeleri Dou Edebiyat - Dil Raporlar ereve - 5 Hadiselerin Muhasebesi . 1 Sakarya Trks Kaldrmlar Vatan Haini Deil-Byk Vatan Dostu Vahiduddin

62

Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat Yazar ncelemesi

Ahmet Hamdi Tanpnar
63

Ahmet Hamdi Tanpnar

Yaam 23 Haziran 1901'de stanbul'da dodu.1923 ylnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesini bitirdi. Liselerde ve yksek okullarda eitli dersler okuttu. 1939 ylnda stanbul niversitesinde Yeni Trk Edebiyat profesrlne atand. 1942-1946 yllar arasnda Mara Milletvekili olarak grev yapt. Bir sre Milli Eitim mfettilii yapt. Sonra 1949 ylnda Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmndeki grevine dnd. Genlik yllarnda Yahya Kemal ve Ahmet Haim'in talebesi ve dostu olmu, Bat edebiyatndan Paul Valry ile Marcel Proust'u kendisine stad olarak semitir. Bu yazarlar edebiyatta gzellik ve mkemmeliyete nplanda yer verirler. Onlara gre edebiyat, tpk resim ve musiki gibi "gzel sanat"tr. Onlardan fark, boya ve ses yerine, insan ve hayat anlatmada bu iki vastadan ok daha zengin olan dili kullanmasdr.

64

Ahmet Hamdi Tanpnar

Yaam Tanpnar iiri hayatnn en byk ihtiras haline getirmi, fakat asl kabiliyetini iir estetiine gre yazd mensur eserlerde gstermitir. lk iiri 1920de yaymlanmtr. Geni okuyucu kitlesi onu umumiyetle lise kitaplarna ve antolojilere giren "Bursa'da Zaman" iiri ile tanr. Altm kadar iirinden ancak otuz yedisi ile, tek iir kitabn lmne yakn kard: iirler (1961; Btn iirleri adyla geniletilmi olarak 1976). iirlerinde bir imaj ve mzik kaygs tad, hikye ve romanlarnda da, bata zaman temas olmak zere, psikolojik anlar, bilinaltn arad, yanstt grlr. eitli basklar olan eserleri Dergah Yaynlar nda toplanmaktadr. Enis Batur 1992 ylnda Ahmet Hamdi Tanpnar'dan Semeler adl bir kitap hazrlad. Yazar ile ilgili yaynlanm en son eser 2007 ylnn sonunda kan "Gnlklerin Inda Tanpnar'la Babaa"dr.

65

Ahmet Hamdi Tanpnar

Yaam Eser Tanpnar'n 1953 ylnda yazmaya balad ve 1962 ylnda vefatna kadar tuttuu notlardan olumaktadr. Hayat boyunca salndan ikyeti olan Tanpnar, 23 Ocak 1962 gn geirdii kalp krizi ile Haseki Hastanesi'ne kaldrld. Ertesi sabah, ikinci bir krizle hayata veda etti. Namaz Sleymaniye Camii'nde klnan Ahmet Hamdi Tanpnar'n cenazesi Rumeli Hisar Kabristan'nda, hocas ve dostu Yahya Kemal'in yan bana defnedildi. Mezarta zerinde ok bilinen iirinin iki msras hakkedilmitir: "Ne iindeyim zamann / Ne de bsbtn dnda".

66

Ahmet Hamdi Tanpnar

Eserleri Roman Huzur (1949) Saatleri Ayarlama Enstits (1962) Sahnenin Dndakiler (1973) Mahur Beste (1975) Aydaki Kadn (1986) Ayna (1950) iir iirler (1961) Deneme Be ehir (1946) Yahya Kemal (1962) Edebiyat zerine Makaleler (1969) (lmnden sonra derlenmitir) Yaadm Gibi (1970) nceleme XIX. Asr Trk Edebiyat Tarihi (1949, 1966, 1967) Hikye Abdullah Efendinin Ryalar (1943) Yaz Yamuru (1955) Hikyeler

67

3 Yazar

68

Dipnotlar
69

Dipnotlar
H. E. Advar, Vurun Kahpeye, 1923; R. N. Gntekin, Yeil Gece, 1928 H. E. Advar, Sinekli Bakkal, 1926 R.N.Gntekin, Yaprak Dkm,1930 Peyami Safa, Dokuzuncu Hariciye Kouu,1930; 4 c.1955-1987 Srdere, 1955; Krduman, 1957; Yedi nar Yaylas, 1958; Kyn Kamburu, 1962 Fazl Hsn Dalarca, ocuk ve Allah, 1940

70

Bilgiler
renci

Melih Erkin Saram 12/C 214 Mimarsinan Anadolu retmen Lisesi

71