'm

^J-

"

.'' ''
'i

-.M

^.Ti-"

*
'

w^'
^^.

'r:-

:,

CHRJSTIANI WOLFII,
POTENTISSIMI SUECORUM REGIS, HASSI. LANDGRAVII CONSILIARII REGIMINIS MATHEMATUM AC PHILOSOPHIvB PROFESSORIS PRIMARII IN ACADEMIA MARBURGENSI, PROFESSORIS PETROPOLITANI HONORARII, ACADEMIifi REGIJE SCIENTIARUM PARISINit, S O CI ET AT UM QJJ E REGIARUM BRITANNICit ATQ^UE BORUSSICi^ MEMBRI,
,

MATHESEOS R U N V
I

EL

EM E NTA
E
S ^.
S,

T O
Qui

MUS
CUm
y

Q.U A R T U
:i

Ge OGRAJPHIAM

HrBJiOCRA^KIA
y

Gnomon icAM

Ptrotechniam
atque

ChRONOLOGIAM Architecturam
campU^itHr^

Mi litarem

Civilem

EDITIO NOVAj
PRIORI MVLTO AUCTIOR ET CORRECTIOR,

G E N E V Ms
Apud
P E L L I S S

A R
I

&

S o

c.

MDC

5C

KXy

II.

s.,

^u^.

R
\J

iE F
univcrfe

AT
loqultur.
,

I
ei-

JE in hoc quarto Elementomni Matliefeos

Tomo

continentur, ipfc Titulus

dem

pra:fixus

Hydrographia

Geographiam cum Chronologiam & Gnomoniredle refcrri,

cam ad Mathefin
Etenim
in

nemo

dubitat,

Geographia ubivis
,

reperire licet de-

monftrationes

ex principiis Mathematicis eo-

dem modo

Geometria conduntur, qux intelligi nequeunt nifi in Arithmctica &Geometria, TrigonoNoa metria utraque atque Aftronomia flieris probe verfatus.
contextas,
,

quo

in

&

itaque ofFert

nifi

Mathematicam Globi
alios

noflri terraquei cogni-

tionemjcujus ufus inprimis, ut

Globis Terrefbibus

taceamus, in conficiendis
:

&

Mappis Geographicis ckicet

is

quorum
inteL

conflru(5lio fine demonftrationibus praemiilis a priori

ligitur
,

non

nec a priori patet

quem

habere poiTunt &c

principiis

qucm nos
Arithme-

demonflramus, ufiim.
ticis.,

Hydrographia tota

Geometricis, Trigonometricis , Aftronomicis ^ 2,

&

Opticis
fupcr-

iv
fuperftruda
,

V K jE T

AT
quae in

O.

&

Ars navigandi

eadem docctur

tota

quanta ab iifdem pendet, ut, qui de ea alios inftruere voluerint, Aridimeticae Geometriae, Trigonometrix utriufque Ele,

menta cum

principiis

Aftronomise

&
,

Geographias eos ante docur Geographia

cere teneantur.

Atque ea

ratio cft

cum Hy,

drographia alium locum in Elementis noftris tenere non potuerit

,

nifi

ab Aftronomia
nifi

poftquam

id confilii

coepimus

ut nil
poffit.

tradatur,

quod ex

ancerioribus

rigide

demonftrari

Chronologia ex Aftronomia tanquam rivulus ex fonte derivatur , ut adeo tempora in ufum civilem nemo ordinare po/Iit nifi Aftronomus. Habenda vero ctiam in nonnullis ratio eft

eorum
igitur

qu3e in Geographia de Tellure demonftrantur.

Jurc

mum
cis
,

locum fuum in Mathefi tuetur & occupat. Gnomonica denique ex

a Geographia proxiprincipiis

Aftronomi-

Geographicis

&

Chronologicis unice derivatur

,

maticas admittit dcmonftrationes

in Mathefi

ac ideo poft

MatheChronologiam

&

locum fibi vindicat. Equidem non ignoro Veteres Geographiam, Chronologiam & Gnomonicam ab Aftronomia non diflinxifle, fed ad cas ipedrantia in hac tradidiftc nec nego non invita mechodo, Geographica Chronologica & Gnomonic.x Problemata fuo quaeque loco in Aftronomiam inferri pofle nil tamen obftat, quo minus ea ab Aftronomia feparcmus immo ratio fuadet ut faciamus. Poftquam enim dogmatum Geographicorum & Chronologicorum atque praxium Gnomonicx numerus fuit multiplicatus & Aftronomia
, ,
,

per
tur

fe
;

rerum

in ca

pertradandarum
,

admodum
,

dives

reperi-

nulla nos urget ratio

in

addifcendorum mole

nedum neceftitas ut Ledorem ftudio maxime diflPufo oneremus ac

,

ftudio per fe

difficili

attentionem ejus dcfatigemus ac conceptus

T
ceptus intricemus
eflficiamus
,

l^

JE F

A T
veriti

1 O.

non immerico
,

nc

fcientiac nobiliflimae

quos ipfa propria difficultas dcterret. Quemadmodum itaque ab Optica direfta haud improbanJo Caconfilio ob folam materiarum ubertatem Perfpeftivam
defertores
,

toptricam

&

Dioptricam fejunxerunt Recentiores

etfi

Veteres
in

&

Opita majore jurc Geographiam Chronologiam, tica docerent Gnomonicam tanquam diverfas ab Aftronomia difciplinas

omnia ad

vifus
;

cognitionem Mathematicam pertinentia

,

{pedare debemus.

Sed nemini ea de re litem movebimus

fi

cui aliter vifum fuerit.

Erunt autem

forfitan

qui mirabun-

tur

cur Pyrotechniam
,

&

Architefturam Militarem atque Ci-

vilem
in

pr^fertim cur Pyrotechniam

&

Civilem Architeduram

numerum

Scientiarum Mathematicarum retulerimus.

,

Non

ncgo in Architediura Militari occurrere haud pauca quae abfQui tamen attenta que principiis Mathematicis intelliguntur. nicnte Elcmcnta noftra perlegit, haud difficulter animadvertet, ea cflc principia, ab Arithmetic^ , Geomctrix Trigonometx\x perito fumenda , ut iis fatisfaciens muniendi Methodus invcniri poiTit ubi vcro Methodi muniendi explicandae, ibi quoquc cxplicanda veniunt principia, qu.x tanquam aliundc co-

&

gnita fupponi

minime

polfunt.
poffis
,

Quamvis

iraquc inter

Archi-

tedcs Militarcs emincrc

nius

ctiamfi Archimedcs vcl

Apollodi-

non

fis

ncc inter Gcometras Analyftas reccntiorcs pro

;

vino habearis

abfque aliqua tamen Arithmeticae, Geometriit ac

Trigonometriae notitia nihil

quic cx hifcc Scientiis

nego fumi poftc, numcro non adco multa pcifpcdta cfle deefficies.

Non

vulgo taciunt, qui folam praxin curx cordique habcnt. Ecquis vero jurc rcprchendet Archircduram Militarcm tradi eoloco, ubi cx antcrioribus non fine dcmonf,

bent,

quemadmodum

&

trationc

VI
tratione
trica

F R u F
fummitar
folutiones
?

AT

0.

Sane Allronomiis etiam principia Geome,

Problematum Trigonometricorum quorum ignorat demonftrationcs fumere iifque in rem fuam uti poteft^ non tamen ideo Aftronomia ex Mathefi profcribitur. Parum vero refert an muita an pauca fiimantur fufficit ejus, quod per affumta demonftratur non acquiri Scientiam ubi abfque
,

&

demonftratione fumuntur.
cft Architecfturre Militaris

Qooniam

itaque nobis propofitum

fcientiam inftillare

Elementorum noffuit.

trorum Ledroribus

cam quoque cum

Arithmetica, Geometria
in Py-^

& Trigonometria arcfbifiimo vinculo conncdli neceiTe

trantur; plura,

rotcchnia perpauca funr, qucxex principiis Geometricis clcmonf

immo

pleraque a Scientia Phyfica ubcriorem expec-

tant
tali

lucem

& ipfa inftar experimentor um m Phyfica experimen-

locum tueri poffunt, Enimvero in Pra:fatione eidem prsemilTa monui, quod plurimum lucis affundat Architedturcis Militari, vcl hoc nomine eidem pra^mittenda. Immo occurrunt inea, qure opem Geometrarum Analyftarum efllagitant, & in quibus artem fuam utiliter ac fumma cum laude exerccant nonnifi ad fublimia

& a communi

cognitione remota contcndentes.

,

Horum

igitur

attentionem excitari a nobis quis reprehendet

qui ad ulteriora

Lecftorem noftrum pr.^^paramus

Architecftura denique Civilis,
fi

&

qua

fit

eundum monftramus.

ab Arithmetica pradica

& paucis
&,

nonnullis, iifque vulgaribus Geometrix prafticct Problematis dif.

cefferis, nihil
fi
,

habet, quod principiis Mathcmaticis nitatur,

,

qua funt quorum certa ab iis pendet cognitio Geometrarum operam adhuc ckfiderant. Nec invitus largior, h^c minime
fufficere, cur illam in

numerum

Scientiarum Mathemancarum.
(

referamus
judicatur)

nifi

concedere velimus

quod tamen abfbnum merito

Phyncam omnem Mathcfi efleinfcrcndam,prQpterea quod

T R JB F
quod
ublvis locus
fit

J T

I 0.

vix
Ratio-

cognitioni Naturae Mathetnaticae.

nem

vero reddimus in Prnefatione Scientias utiliflimcT praemifTa cur hoc non obftante eam appendicis inftar Elemcntis noftris fubjungere vifum
fuerit.
:

Quodfi quis inftitutum noftrum damnet,

nobis
fufficit

per nos hoc faciat

latisfecilTc

illorum defiderio

qui

Mathefeos ftudio Architedurx Civilis ftudium conjunIn Elementis noftris Mathefeos univerfie non omgerc folent. nia fcripfimus omnibus ; id tamen nobis propofitum fuit ut

cum

fatisfaceremus fingulis.
rint

Seligat unufquifque,

qux ad fuum

fue-

Unicuin fupereft, de quo Leftorcm moneri conPropofitum nobis erat Tomo huic quarto fultum duximus. Elcmentorum Mathefeos univerfae fubjungere Commentationem de praecipuis Scriptis Mathcmaticis una cum Indice locupletillipalatum.

mo

in

omnes quatuor Tomos qui

,

Lexici inftar elfe polfit

rite

quas-

dam

etiam addere de ftudio Matheftos

inftituendo pro di-

verfo difccntium ftatu.

crcvifTet

Enimvero cum
huic jungatur
;

in

rtimiam
indicis

molem

cx-

Tomus

quartus, nec
,

commodus

una

pertinentis ufus
,

fi

ad ceteros confilium mutare mafit

Ceterum volumine ea tradituri. cum non dubitemus , Elementa noftra Mathefeos ita efte conlcripta, ut pro multiplici difcentium fcopo multo laboris, temporis compendio Iblida eorum , quae noffe juvat> cognitio acquiri poflit ; nil magis in votis habemus quam ut ex leftionc corumdem, quotquot ad eandem accedunt, eos percipiant fruftus quos Lc6tori attcnto atque affiduo abfque vanitate fpondemus Marburgi Cattorum d. iq. Septembris A. O. R
luimus
feparato a
reliquis

&

&

MDCCXXXyil.
BIBLIO-

^IS^^:

2c^^cg

BIBLIOPOL^
L E C T O R
N tiBy
wro
I

S.

LeBor Candidey Celei^emmWoLvn Mathefeos Elemcntorum Tomum Quartum > fui^ fnem anni /uperioris Halae excufum nunc
,

Typis nojlris, nitidiorem , fplendidioremy.

Tii^i

accuratiorem,

non
docuit

difplicuiffe

curas nof^
praceden^

tras expedita nos

^ facilis

Voluminum 'venditio , nec diffimilem quod cadem aut majori forfan ifiius fore fortem f^eramus diligentia adornatum exhtbemus. Quintum quod poUicetur Celequam hifce Tjpis hrrimus ^uthor non citius lucem afj?iciet Unum efl pr^terea quod Te monitum veli* txaratum habehis. Prodterunt fcilicet hujufce Operis Tomi priores ^nni^ rmr.
tium
,
,,

^^ noflra Tjpographia , quam illo temporef^ ex anno 1724. Marco-Michaeli Boufquet regendam commiferamusy fub ejus nomine five Marci - Michaclis Boufquet
ly^z.
175^.

^7]5'

&

Sociorum Nunc wro, ex menfe Martio ij]6. cum pr^ditus tam nofir^ Tjpographia , Boufquet extra omnem partem flt quam noflr^ Mercatur^ > penes nos remanfit omnis Libraria^ fupellex y CHJus copiam ex noftris Catalogis mufquifqHt ^iderc
:

potefi.

ELE-

GEOGRAPHI^
YDROGR AP
N
his

ELEMENTA
ET

IM,

PRMFATIO,
Geographi.^ Elcmentis ea tantum
tra-

dimus
exiftunt

qux
,

iVlathcmatic^

confiderationis
,

infuper habitis iis c\ux

,

graphiam Phyficam
runtur,

ad Geovel ad Pohticam rcfevel

tanquam

a foro noftro alienis.

Tel-

lurem adeo non aiia rationc confideramus, nifi quatcnus cum in fe , tum quoad affediones fuas relationes ad Univerfum menfurabilis. In his enim fundatur conftrudio Globorum Artiiicialium Mapparum Geographicarum ; in his continetur ratio variationum flatarum tem-

&

&

Woljii Oper,

Mathem. Tom.IV.

peflatis

z
peftatis

R
,

^
quam

A T
:

& longitudinis dierum atque nocftium

utilia runt.

qu,^

omnia

fcitu

non minus jucunda

Ekmentis

Explicata igitur in his

&: figuram Tclluris, lo-

invenies, qua^

magnitudincm

corum
parum

fitum &di{lantiam,

Glimatum &Zonarum
Et quia Hydrographia
principiis
,

diverfitatem

aliaque hujus generis concernunt, una

conftrucftionibus.

cumGloborum& Mapquae artem

potiffimum navigandi declarat, quatcnus

cis, pra.'icrtim

Aftronomicis

fuffulcitur,

Mathematicognata eft Geogra-

eandem huic jungere libuit, prxfertim cum, Aftronomia jam prolixe pertracfbata utramque Scientiam, ex hac alias bcne multa mutuantem ardlioribus limitibus circumQuotquot ergo ad Geographiae Elementa acfcribere hcuerit. cedunt iis autor fum, ut, antequam hoc faciant, primam minimum Aftronomi^ partem fibi familiarem reddant ita nimiphiae
;

idcirco

rum

nihil difficultatis

in ipfis deprehendent.

Ca^terum Geo-

graphia Mathematica facem prctfert ftudio Geographiae

reliquo,
poflit.
ita

omni

ut nec

Mapparum

ratio

&

ufus fine ca intelligi

ELE.

ELEMENTA GEOGRAPHIJlET HYD ROGRAPHIyE CAPUT PRIMUM.

De
I

Figara
I

^ Alagnitudim Tellurlf,
tur TcIIuris in

1.

DEF N T O /^ EoGRAPHiA
I

I.

omni

(itu

conica

eft ( .

468. Geom.
efi:

confcqiicnter iigura
( .

TcU
137

Scien-

\jr
in fe
3

luris

tia

Tclluris

quatcnus

cum
men-

propcmodum Spharica
;.

Optic.

tum quoad

affe^ciones fuas

Q^

e.

d.
I

furabiiis.

S c H o L
E F
I

o N

L
jpbieri'

D
2
tia

11.

4.

Dico
effe
:

TeUurem propcmodum

HjdrographU
j

cam
in fpecie cft

Scien-

ti

maris

quatenus pra^fertim naviga-

montes cnim perfefU fpbxricitaobfiant, Prxterea Hugenius (^) e^ Nevv^-

TONus

biie.

T
3.

O R

I.

(b) deimnflrarnnt , Tellurem [Nb yEquatore altiorem ejfe quam ad Polou Ra^ tio a motu vertigini^ dcfumitur , ut in Sole
ofiendimus (. 43 5 Aftron. metri majoris ad miKorcm
ut 578 ad 577.
;

TerriS figura

propemodum SphA-

Ratinem Diage n us
i

rlca

definit

eft.

Demonstratio.
Luna ab umbra TcUuris eclipfatur (.459. -^/r^.). ^^^ umbra Tclluris inftar circuli

^uxta dimenfiones graduuma Cassino/ Meridiano recentius

&

fa^as, fgura Ttlluris prorfus diverfa prodit , ita ut Diameter major tranfeat per Polos minor
parallelis
,

ab Ajlronomis Gallis

in

apparct(

vcrlus Ortum^iive verfus vcrfus Occafum vergat , ejufquc

ter

458 ), live Auarum. /Ive

.

vero
efi
,

fit

in Alquatore

Sub judice adhuc

lis

Diame-

decidenda per otfrvationes munificentia Regis Chrifiianiffimi prorfus fingulari fub

ipfo

pro diverfa Lunx' in eam ingredientis a Tcrra didantia niajor minorveexiftit,

^quatore

inftituendas.

major nempe
:

C-i) In Difcurf. de caufa gnvlr, p. 1^4.

i

minore

& feqq.
prop.

(^) In
19. p.

Piii.c.

Phil.Nat.

Muthtm.

lib. ;.

tcilibus obfervatioiiibus

Umbra

isi-

378. edic. kc.

R O

Li.

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGRAPHI^.

C
5.

R.

O L L A R

U M

I.

dentibus
feriores,

primum

radix

deinde partes infe

Rotiindiras aJeo Telluris permi/Tc

jaiii

tandem vertex

confpedui

eri-

ut ipfa
tiierir,

aliquoues circiimimigari po-

pere debeant.

COROLLARIUM
;

V.

SCHOLION
6.

11.

A. ijiP* pyi^t^s omniim FerdinaninteYvallo

1

dusMAGELLANEs
i

24.

dierum

A. 1577 FrancifciisDRACo ^^^///'^y intervallo 1056 A. \^j%6 Thomas Candisch , itidem Anglus y intervalh 777 A. 1590 Simon CoRDES Roterodamenfis s A. 1598
;

10. Qiioniam differentia inter Diamctrum majorem & minorem Telluris valde exigua eft (.4) in Geographia, citra errorem fen(ibilem inde metucndum, aftlimi poteft, Tellurem effe fphseram.

Sgholion
1
.

III.

0\W\Qn\xs^c>oKTyBatavus,intervallo 1077; A. \6i') WilhelcnusCorneliiis ScHouTE^r, A. i6i^ Jacobus Hereintervallo 749 ,

&

Eofdem in fuperficie Telluris circulos imaginamur , qnos fupra in fuperficie fpbarx mundanct delcriptos finximus. Niminobis

Johannes Hi'Genius intervallo MiTES 802 dierum, dlrecio conftmter ad Occidentem itinere ah Oriente in Europam rediernnt atque omnia phoenomena ccelefiia annotarunt , qu^ ex rctunditate Telluris confeqiiuntur.

&

rum

D
circa

E F

O
eft

1 1

L PQjTat
Tig.

12. Axis TellHris

rcdla

quam

Tellus

fpatio

diurno , motu

vertiginis rotatur

C
7.

O R O L L

A R

U M

11.

pars

neinpe
).

Afiron. ) , ( . 622 Axeos mundani (. 44

altcr

Qiioniam Terra direfto ad Occidcntem conftanter itinere drcumnavigari poteft, ita ut ab Oriente domum redeas Terram ab Occidente verfus Oriencem mare conthiiio tradu circumfluit.
;

Ajlren.

Poli funt punCta Axis ex-

trema P
citur

&

Q, quorum

P,

Pc-do

mundi nobis confpxuo oppofitus, diArBicHs

fcu Borealis
',

alter

vera
la^

C0ROLLAR.IUM
Tab.
I.

Q,
ttnti

qui fubjaccj: Polo trundi nobis

j

III.

Antarciicm feu Auftralis^

Terrx rotunditas obftet , quo Fig, i.minus radius AD ex radice montis aut turris , vel objedi eujurcunqtie alterius
8.

Cum

D
1

E F

IV.
P

ultra Terrae planitiem elevati CD,in locum A pertingat ubi radius CA ex vertice C du6t\is Tellurem tangit , adeoque vertex C

^quator mus cofdem cum

3

DA

efl:

circulus max?.

Tclkirc Polos

&

Q^

babens. Dlcitur
nofiiaUs i a naiitls

etiain Circulus ^qrn^

ex F in
incipiac

A
;

adveinantibiis

primum

L,inea.

videri

hinc iter in Terra facientihus

&

Corollarium.
14. Singula igitur ^quatoris puncSaa Polis Telluris quadrantis intervallo remo-

ad objeftum altum accedentibus primum vertex , deinde partes inferiores, tandera

radix
fe

confpicienda offerre debcnr.

COROLLARIUM
9.

ventur

. z^. Spbaric.)

IV.
iter fa-

lurern in

itquator Telhemifph^rium boreale APD at-

&

Eodem modo

patet

quod

que
ric, )

auftruie

AQD

dividit

( JJ".

i^. Spb(&-:

cientibus

&

ab objedo aliquo alto rece-

De-

i$!

Cap,

DE FIGURA ET MAGNITUDINE TELLURIS.

H F
I

D
I 5.

V.
maxi fub angulo
Solis

COROLLARIUM
25.

III.

Ecliptka EL eft fL/ilmus,' qui iEquatorem 23 29' recar.

circuliis

Cum
in
)
,

Meridies

fit,

quando centrum
fcseret (
1

DA

Meridiano
in

coelefti

24

Ajlron.

omnibus

Telluris locis

fub

COROLLARI
Definitio
1

UM.
Ecliptic^

eodem Meridiano confequenter cum

rare foleamus
,

\6. Exinit adeo in plaiio 6celeftis( . 16^. A(lron.).

fitis una meridies eft , horas a meridie numchorologia noftra in iis

eodem momenco eafdem

debent.

horas indicare

VI.

7. Troftcm

Camri E

eft circu-

CoROLLARIUM
24.
in iEquatore

IV.

lus

minor ^quacori parallclus , per prin. cipium Cancri tranfiens. Tropicus vero minor eft circulus Capricorm

Tot fuat Meridiani, quot diverfa

punda

concipi poflunt.

LN

COROLLARIUM
25.

V.
Mc-

i^quatori parallelus

per principium

Quoniam

Sol citius appellitad

Capricorni tranflens.

COROLLARIUM.
nis

18. Tropici adco terreftres funt in plaTropicorum cceleflium (jT.iSi Aflron.)

&

ab Ecliptica 23 19' incervallo diftant

Definitio
1

ridianum orienraliorem, quam occidentaliorem , in locis orientalioribus cirius quoque meridies eft , quam in occidentalioribus , confequenter li horas utrobique a meridie numerentur , eodem momento phyfico index horologii promorior effe debet in locis orientalioribus , quam occidentalioribus.

VII.
arBicus

9.

Circulus polaris

Definitio
rcliqui Mi^ridiani

IX.

eft circulus

minor

circa

Polum

ardi-

26. Aderidia^us primus eft, a quo

cum P

intervallo 2 3

29^ defcriptus.

ab Occafu verfus Or-

AmarBtcus vero RS eft circulus minor circa Polum antar^icum Qj^odem

intervallo defcriptus.

tum numcrantur.

SCHOLION.
27. Non omnes Geographi primum Meridianum eundem affnmmt quod non fa^ rum turbat tyrunes. Ptolomaus pro primo

Definitio

VIII.

20. Maidianus eft circulus Q^D per Polos Telluris P & Q^& cum quemlibct datum Z tranficns.

PA
lo-

affumit vicinitm Injulis fcrtunatis

tra eas nibil terrarum in plaga

quia ul-

occidentali

COROLLARIUM
tis(i". 58.72. Afiron,),

I.

cognitum erat

iflo

tempore.

Succeffu

tem-

21. Eftadeo in plano Meridiani calef-

COROLLARIUM
22. Ec Telliirem
T"ub

priSi aiiis regionibus deteBisj Geographi alii eimdem verfus Occidentem frrcmovernnt, ^uidam eundem duxerunt per Infulam S.
Ni-olai
,
,

11.

quoniam Meridiauus integram

centem
al
i

promontorio viridi Afi-ic adjaHondivjs per Infu ani S. Jaccbi

,

ambit ( J". 20 ) ; multa loca eodem Meridiano fita fuac.

per Infulara dej Corvo

j

qu

efl

A20-

ram una

recemiores

inprimis Belg<^per

ifc

ELEMEMTA GHOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI^.

Infiilim Teneritfam
,

qucz

eji

Canariariim
,

bafi

DC &

angul's ad
{ .

eandem>

und

montc

altijfimo
,

Pico

not.ibilis

alii

inveniatur
4.

DB

cit).

per Jnfiilam

Palmam
;

qu^

efi

itidem Cana-

alii per InfuUm Florum, riarum una Galli denique quiz efi FLindricarum una
;

Denique

datis in

triangulo

ADB
an-

lateribus

AD & DB
{ .

unacum
Trigon.

jujfu

Regis Cbrifiianijfimi
,

Ludovici
efi

XIII.

gulo intercepto
angulus
hinc

ADB,
40

reperiatur
)

per Infulam de Ferro

una,

qn^

Canariarum

DAB

&

D
&

H F

X.
j

tandem diftantia deftderata ABr. 36 7>/^^.).

E. ^rWillebrordus Snellius mEratofihene Batavo diftantiam inter turres Lugduni

28. Horizon feu Finitor eft circulus in dato loco fuperficiem Telluris partem coeli patentem a latangens
tentc

Batavorum

A&

Soeterwoudae B invef-

tigaturus diftantiam ftationum

fit

CD

aflum-

dirimens.

Vocatur

fenfibilis

pedum

3264-^-, reperitque angulos

,

ut

diftinguatur

a rationali^ per cen:

ACD
j

83 20'

DCB
58'.

81"*

29',

ADC

67

trum

Telluris tranfeunte
eft in

de quo
).

di-

44',

aum

Aftronomia (. 6l

Per
fu-

CDB CBD ^6

61

Ergo

CAD

53/, (Qd

ADB

28 5^' & 119'' 22', con^

Horizontem fenfibilem fubinde quoque

de/ignatur circulus
perficie
,

qui in Teliuris
,

fequenter Log. Sin.

Sin.

fegmentum determinat
Solet
is

quo

CAD CD ACD
AD

^^84^5 8 5 ^5137900
999705JJ 1351084^5 382^1852
5701-"^.

Vifus extenditur.

edam phjfiLocT.
I.

^
,

cus appeilari.

Problema
Tab.
fig'

cui in

Canone refpondent
Sin.

L
5
.

29. Im^enire diflantiam duormn locorum A c^ B magno intervalio a fe

Log.

CBD

CD
Sin.

DCB

P7782870 35137^01 99951844

invicem diffitorum,

Resolutio.
Ic

AiTumantur duse ftationes ex qiiibus urerque locus

confpici poteft
,

C&D,
A& B
DCB,

&
,

inftrumento

accurate divifo inveftjgcntur an.

guii

ADC CDB ACD

,

opc
2. Datis

vcro

deceraped.)? accurate

exploretur inrervaiium

CD.

angulls
latcrc

ACD duobus ACD & ADC una cum

triangulo

CD,

inveniatur

AD(S.

36

ITrigon.

3. Similiccr datis Xw triangulo

CBD

Cap.l
cui in

DE FIGURA ET MAGNrTUDINE TELLURIS.

2
^^7'

Canone refpondent

51*

Efl:

Semifum.

i5

19

ABD
Log.
Sin.

ergo F feu Log. t\6oo Log. 5

LM

19', confequenter 4:^344538

0^989700

ABD

9^75?93i

Summa
Log. 19

5'5HM8
5754(^7 ''^i
>

AD
Sin.

ADB

98882271
137
''44

Log. Periph.
eui refpondenc
>

124
cui in

^6%^.

Log. AB Caiione refpondent

40388^93
10^35.
II.

100

20000000

Summa
Log.
3
i

57546701 32577406
fere.
,

Problema
Fab.

4
cui ref-

30.

Data

diflantia

duortm

mon-

Lop. Diam. pondent i8ig1

Eft
liar.

Fig. 4. tifim

L M^ invenire Telluris F M.
1.

Semidiametnm

ergo SemidiaieterTclIuris 905 mil-

Germ.
S C H O L
I

Resolutio.
Curn perpcndicula montfum FL

N.
ex datis Ke-

&

51.

Hxc quidem fcquiintur

;

GM
rant
(i

in

centro Tclluris

F concur-

pLEKi
qu(2

qu.t non ^atis accuratafunt per ea^

38. Anatyf. infinit, ) ; ope inftrunienti cxadiiTime divi( .

evidentius

ojiend^.ntur.

Prodit

enim Diameter Telluris jufio major. Jmrno

obfcrvctur in
in

angulus

FEG

exempUm Kepleri
confi^ium
effe

faltem docendi grati.t

videtur.

&
2.

angulus

EGF.
fubtraut rclin-

Summa horum angulorum

hatur a

ProblemaIIL
32.

180 gradibus,

Datis duohus

locis

quarur anguIusF (.24oGV^w.).

3.

eodem Meridiano
rcflris

HlDFG

A ^ B fub Tah. L
fitis
,

in- Fig. 5.

Qtioniam cum
confpicuus

monsELcx
arcus

GM
i

venire quantitatem Semidiametri ter-

fit,

LM

a fubin-

AC

tenfa fcnfibiliter

non

diflPert

Resolutio,
1.

feratur

ut angulus

F ad 36O
fcu

feu peripheriam circuli integram,

ita

arcus

LM

Obfervctur elevatio poli DFin loco A, itenique in altero B

DG
:

in milliaribus

{' 147' Aflron.)

cum cnim

ar-

pedibus datus ad candem peripheriam in eadem menfura. 4. Data vero circuli maxi;ni Telluris
peripheria
,

cus

fg

& F G fint /imiles

)
3

(.138
diftercn-

Geom.
tia?

erit

arcusfg

elcvationijm poli in locis

inveniatur Semidia).

mcter
E. gr.

%.^29 Geom.

2.

IM

milliariiim

KtPLERus (c) , aflTiimpto arcii Germanicorum , ponit

la

B tequalis. Qnoniam A/== B^ =5 90 erit Abzz fg ( . 91. Arithm. ) ,

&:
.

confcquenrer ctiam
lise

AB

diffcren-

elcvationuiii poli

DF & DG
d^\i-

(c) la Epit. Aflron.

aequalis.
p. 28.

Invcftigeuir ergo

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHIi^.

tantia

locorum
:

5^

3.

Hinc

infersrur

B ( . 29 J. kwpula graad 360 feu

;

2.

Ea convertatur
toris
(

in

gradus
)
:

^quanimiin

Aflron.

ita

duuni arcus dati

AB

rum
3.

innotcfcet arcus
fcrupulis.
in

AB

gra-

periphcrjam intcgram
arcus in miliiaribus

Jta

idcm

duum

aut pcdibus
Telluris

Reliqua fiant ut
ccdente
( .

Problemate

prae-

invcnrus, ad

ambitum

32).

4.

eadem menfura, Data peripheria ^f gh

diairerer h f{%.

Problema
invenlatur
nire

V,

429 Geom.),
I

38. Data altitudine alicujus montisj, ad littus prxfertim maris A B , inve- f^

quantitatem

S c H o L Hac Methode cum ipfs oHm alii

1%.
:

o N.
funt

Semidlametri

ter

ufi

Arahes &<

reflris

BC.

fed

difficulter deter-

ResolutIo.
1.

minatur

utrum duo

loca propofita fub eo,

In vertice

montis
3

obfcrvctur an-

d^m

Aleridiano fita ftnt

nec ne.
I

gulus
I.
lis

C
;4'

O R O L L A R

U M

DAB quem radius vifuaAD Terram m D contingcns

perpendiculo
in

Quodfi altitndo ejiifdem ftellas in duobus locis fub eodem Meridiano fitis obfervetur , eodem modo quantitatem
Semidiametri
pofTe patet.
terreftris

cum

montis

AC
D

^efficit, dioptra

ftellam in

orientem
2.

dire(5ta.

inde determinari

Cum

COROLLARIUM
55.

II.
re-

angulus in D fit rciflus ( . 308 Geom.)y notus etiam erit angulus (.241 Geom.) : cu-

DCA

Immo eandem codem modo

die
,

periri pofle, ex diftantia Solis a vertice,

adeo fecans AC finu toto muldctur 5 iir altitudo montis

jus

BC AB
eft

eodem

in

duobus

locis fub

eodem
eft.

Meridiano

fitis

obfervata, evidens
I

m
tur
1

iftiufmodi particulis relinqua*

5

qualium

radius

S C H O L
5<j.

O N.
3.

siDONHJs

Altitudinibus flelU ufis olim eftVoidijiantiis Solis a vertice Era;

00000. Quoniam jam

tis

ratio altitudinis rron-

AB

ad SemidiamctruiTi TcIIu-

TOSTHENES.

Problema
Tab
y^fj^
I
I
^

risBCdatur,

&

prjeterea

alti-

IV.

tudo montis
Uhinlandicis

AB
,

in pedibus,e. gr.

B fub ^^' ^^^^^ duohus locis JEquatore fitis , tnvenire ambitum Tellnris,

&

nota

fupponitur

per rcgulam trium invenietur Se-

Resolutio.
I.

midiameter Tcliuris menfura.

BC

in

eadem

Obfervetur

ope Eclipfium

Luna59.

S c H o L
Hanc methodum
(d).

o N.

rium

in locis

A &

differentia
( .

proponit

Clavius
f.

horaria Meridianorum

979.

Afiron,

{d) Gcomer. pradt.lib.g.prop.S^.

m. 114-

Pro-

Cdp.l

DE FIGURA ET M.AGNITUDINE TELLURIS.

^)intnang'jIoDFG

Problema VL
ab.
^S'
I.

40. Invemre difiantiam paralklo'

pFG92S'2o''

7*

rum

j^(]uinocfiali circulorum

in qui-

DGF57.

34. O.

hus fita funt duo qu/zcartque loca quantovis intervallo a fe invicem

N^
e-

FGr2963h.3p. DG 25643

f)intrianguIoGDE GDE 128 9^30'/

GE31897
vel

ex

datis aliis

remota
ruere,

&

tnde ambitum Telluris

31895
/)
in

trrangulo

HFG
HG12523

Resolutio.
Methodus hxc Snelliana , fatis quidem operofa, omnium tamen cxadiffima, exemplo meh'us quam pra?ceptis Placet itaque eandem illufdocetur. trarc exemplo vero, quod debeturinduftria Picardi ah*orumque Academi<r RcgisB Scientiarum fociorum
juflTu
,

36 50/0* 104- 48. 30. ^)in trianguloHGI

HFG HGF

HGI 31^50'

30''

qui

HIG43. 39.30^)intrianguIo HIK HIK 49' 20^30" HKI53. 6.40.

i) in

GI 17562 HI 9570

LuDoV
antea

Magni
fuerat

accuratius

quam
I,

fadum

ambitum

Telluris dimenfi.

In

itaque

&B

ope quadrantis,

IK II683 IKL LIK^S^^I''^^* KLlil88.h.2p. IKL58.3I' IL II 186 ^)In trianguIoKLM

triangulo

femidiametro 3|
ti

pedum

obferva-

LKM

28" 52^30*'.

funt anguli
*

A540 4^35^&B

KML63.3r.
/)intrianguIoLMN LMN ^O^.^^fo"
29. 28. 20. 2jintrianguIoILN

LM6o36h.2p.

95 ^^SS" unde etiam innotuit tertius C f . 245 Geom.) 30'' 48^30''. Quare cum etiam diftantla

MNL

LN

1069 1

AB

per

fariffas

pra^Iongas

appHcatas inventa

effet

hexape-

ILNii932'4o''
)intriangulo

INI8905

darum 5663

reperta fuit

AC

LMO
55ioh.3p.

II 01 2 hex. 5.ped. Obfervati funt reperta

LMO ^S^^I^^O'^ MOL 68. 52.30. LO

o)\v\

a)

\n triangulo

ADC
o. 10.

DAC77-2 5'5o''
ADC55.
DCE40.
DCi3i2lh.3p.
^)intrianguloDEC

trianguIoNOL NOL 115'' 1/30*

ONL
NP0 PNO

27.50.30. N07l22h.2.p.

^)in triangulo

NOP
NP4822h.4p.

DEC749'3o''
34.

72 25^40"
67' 21.40.

DEsS70h.3

p.

c) in triangulo

DCF
DF2r653h.
I

q) \n triangulo

NPQ
30.

DCF113047/40'/

NPCi_8358Mo^

DFC

33.40.
Mathcm, Tom.
V.

PNQjo. 34.

NQj

161 h.4p.
2. in

W9lfii Oper,

10

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHIyE

N,
I,

,^

2. In loch

G& E

obfervatx

fiint

dcclinatiot/cs reiflarum

QN^

NI,

i^n ^ diflantiam inter Londinum Eboracum pedum Lonainenftum P05751 menjurando

&

IG
nrrrpe

>

GE a

Mcridiano

&
2^
I.

hinc repcrta.

diffaentiam elevationum Poli ^^ iS' objervartdo menjnram gradus unius coU

1

&

QNBi8\^5^
^Nl Gl/
EG<r
3.
9'iO'''

N^. I05 59h3p. N^. 18893- 3JfSivJg. 17 S60. 3. Ce.lh.ii/431S94>

legit 3 67 9<? pedum Londinenfiumfeu hexa-'ptdarum Parifienfium ^y^oc. Nos quan-

titate Picardiaaa in poflerum

utemur,
I.

9.

26
fumiTiarn

COROLLARIUM
42.
eft

QjodiJ

N^,N^,^^&
coll-gantur
h;

^^
,

in erit

iinam
ium-

Quoniam

quanticas unius- gradiis

ma 78V07

p. diftantia

pa-

rallclorum ciuxCna Jfa.

4. Obfcrvatis Poli aicitudinihus

N &E
,

m Q^
)

reperta eft

( .
,

32
in

dif-

tantia

N^

parallelorum

qui1

bus
S7"
57//.
$<,

fita
i

funt loca
diftafitia

N & E,
vero ha

1'

57060 hexapedariim feu pedum 342 3<ju ; erit ambitus torius Telluris io54ii$oo hexapedarum, feu ii^i^gGoo pedum Parinenlium, confequenter fi Terr ra Sphserica ponatur ( > )j Diameter ejus ^5^8594. hex. feu jpiji^^^^ ped. Par. Ec hinc Scmidiaraetcr (JJ^'419 Geom.). 3 265)25)7 hex. ieu 1961 5 78 i ped,
S C H O L
I

22^
in

O N

Qnare cum per regulam trium

unius gradus
,

cafu primo inveniretur quantiras

57064 hexapedarum 3 pcdum in altero aurem placuit 57057 hexapedarum

,

4?. Vulgo Semidiametro TeUuris tribuun^ hinc Peri^ pheri j^oo qui numeri cum adfupputantur {^60 milliaria Germanica
:

&

dum Jint
lege
,

valde tdonei, eos retinemus

fed ea

PiCA'RDO

&

{ociis afllimere

nu-

merum mcdium 6c uni gradui tribucre 57060 hexapcd^s feu 342360 pcdes.
,

Germanicum dffiniatMr nu-r mero pedum Parifienfium 128^4, qui nemfe^ prodit, quantitate unim gradu^ Picardiana ^/\.z^6o pedum per 15 divifa , quot graduii uni milliaria Germanica refpondent.
ut milliare

C
44.

O R o L L A R
Efl:

U M

II.

S G H O
,

7:.

O N.
itaque
fuperficies

Telluris

4 1 Vir Celebenhnus Dominicus Ca s siNi, A. 17 00, juffu RegiSi eundem laborem iHravit fpatium[eptem ac dimidii graduum in

&

5?288ooo miHiarium Germanicorum quafoliditas vero 2562560009 dratorum miiliarium cubicorum { , '^'^^ Geom.)*
;

Tellure dimenfus

, ut tanto facilim error fr<caveretur. Rcperit autem-quantitatem unius

:

P R

O B L E M A

VII.

gradus jyodi (e)

fentit

cum quo maxime

con-

PiCARDus.

glusyreferente

yOji Norwoodus AnNewtono (f), circa anmm

(O

SuJte des

Memoires de TAcad. Roy. de$

45. D4ta dijlantia LQ^paralleliTsi, quantitateTi,^ P ab ^ijuatore invenirt uniti^s gradfu in Alrjuatore

AQ^&

Sciei c. A. i7'8. p. m. ^oi. i/ ) in Princ Phil. Nat. Mith, lib. 3. prop. ly. p. 4i3ctiit. tcrt..

quantiiatem gradtis unius in paraUelo

o^

DE PIGURA ET MAGNITUDINE TELLURIS.

R
E S

ir

O L U T

O.

Fiat

ut Sinus totus

ad Cofinum

diftanti^

LQ,

ita

quantitas gradus u-

nius in

^quatore ad quantitatcm unius

in parallelo.
E. gr. Sit

LQ
tot.

=3

iEquacoris

1 5

milJ.

51, Qiioniamgradus Germ. ( /. 43) ^rit,

i

Log.

Sin.

Cofin.

LQ^

100000000. 97988718.

Log. 15.
Log. QUxC. rcfpondcnt
mill.

HJ60911.
105)74955
9:^5"^^ f.

1,

cui in tabuj

lis

9. ^^'

hoc

eft

yJI Quodfi jam hunc numcrum per 22824

prodibit quantitas unius ; gradus pro eodem parallelo in pedibus
mulciplices
Pariiinis.

Demonstratio.
Non
diffcrt a

Dcmonftratlone Pro-

blematis 3 partis fecundie AftronomiiB (^.547 A(lrom.),

S C H o L
4<j.

o N.
eji

Hac

ratione

conflruEict

Tah/da

fequensy in qua quantitas unicuique gradui refpondens in parallelis ad dijiantias fingu-

lorum graduum

in milliaribus

Germanicis
fimilis

&

eorum

fcrupulis fexagefmii exhibetur.

,

Nec
conf

diffcilim

ft

magis placeret

trui poterat in pedibus Parifmis vel nanis

Khe-

12

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHIiE,

rifinos (.

41

ita

fa<f^um eft

ohje^ftm vtderi debet

invemre

altitu- Xab.

quod

pcrcbatur.

dinem ejus

AB,
E s

ng,

E. gr. Sit altitiido oculi AB pedum $ , quam parum excedit alcicudo oculi pro
ftatura hominis
orciinaria.

o L u T

o.

Qiioniam

BC

19^15782

erit
vi

AC

19615787: angulus
Pitifci

DAB

reperitur

Canonis majoris

89o f/^ ^o"-

Eft icaque

DCB
1

five

arcus

DB

feu^^oo" cfficiant 342360 pedes Parifmos^DB 1 42<^5 pedum, feu dimidiam milliaris Germanici partem paulo excedit.
1'

3o'',confequenter

cum

convertarur in gtzI.Diftamia dus ( . 41 ) ita enim innotefcet angulus C (. 57 Geom,^, fubtraA Secante hujus anguli 2.

DB

AC
,

hatur Sinus totus

BC

ut rciin-

quatur
lis
5

AB
:

in iftiufmodi

particu-

qualium
ut

CoaoLLARIUM.
diftaatia

BC cft
1

locooooo.
va!o-

j.Inferatur

0000000 ad

determinari potefl ad qxiam objedum datae altitudinis AB videri poteft , & canfequenter cognofcicur , quanto intervallo adhuc diftemus ab objed:o notse altitudinis, dum ejiis faJftigium primum videmus.
48.

Eodem modo

DB

rem ipfius AB in particulis \^\\\(modi, ita Semidiameter Telluris

BC
rem

961 5782 (.42; ad valo-

altitudinis

AB in

menfura pe-

dum
jus

Parifinorum.

S C H o

G N.

E. gr. Qujeritur altitudo turris

faftigium ad diftantiam
Erit ergo

AB, cumilliarium
20'
,

49. IViilla hic habetur ratio refraElionis , quafpatii ampUtudinem in hoc ftmilibm

&

confpici polTit.

DCB

a.

cujus Secante

saftbm auget.

IX. 50. Data MJiamia DB^ ad quam

Problema

100001^8 fi fubducarur Sinus totus looocooo, relinquicur AB i68> quod adeo reperitur 329 pedum Parifinorum.

C A

P
,

U T

II.

De Locomm Longitudine Definitio XI.

5
I
.

Latitudine atque T>iflantiis\

Definitio
5^3.

XII L

T^
D

IJiamia locorum

eft

arcus

cir-

Latitudo
,

loci eft diftantia ejus

}^J culi
rnterje5li

maximi

inter

duo loca

ab i^quatore
ter

fcu arcus Meridiani in-

(.
E F

S4
1

Spharie,),
1

locum datum

&

i^quatorem

inrer

O
eft:

XII.
arcus
v^^lqua-

ceptus.

52.

Longitudo

loci

Meridianum loci dati atque Meridianum primuminterccptus.

toris inter
l

54.

Theorema Latitudo ZA
P H*

II.

loci

Z aquaturj^
Fii

ekvationi Poli

De-

Cap.lL

DE LOCORUM LONGITUD. LATITUD.

h. 17. 35'.
Efl:

&c.

13

Demonstratio.
Qiioniam loco dato
dct Zcnith
5

ergo differentia Meridia-

in

CoAo

refpon-

li

fuerit Zcnith

&

HI

norum 40' 30^, adeoque diftantia loo 7/ 10". Qnare ^\ Longitudo Parifiorum affumatur 24'' 50'j prodibit Longitudo RovciXy

Horizon
tron.)^

erit

ZH
P

==

90' {.61
Polus^

Af

utpote Orientalioris 34^ 58'.

Qiiodii in
i

fuerit

AD
57,

erit etiam JEquator 14), adeoqiie ZH

PA =2 90 ( . - PA (. 87 A( .

CoROLLARIUM
Cum

I.

lithm.).

Quarc

li

utrinquc aufcratur

PZ

crit

PH

=:

ZA

Arithm

).

CoROLLARIUM.
iiinorefcit , 55. Latitudo igitiir loci altitiido Poli obfervetur {. 147 Ajiron.
?\
)

differentia horaria Mcridiaitidem innotefcat , fi horologium norum ofcillatorium , juxta Meridianum unius ]oci indice diredio, in alium locum transferatur { j^. 125 Aflron. ) evidens eft ope horologii ofcillatorii fimiliter determinari
,

pofle

Longicudinum differentiam

confe-

qncnter, data Longitudine loci unius, Longitudines reliquorum.

Problema
56.

X.
loci.

CoROLLARlUM
fis

IL

Invemre Longitndinem

Resolutio,
1. Qiiseratur differcntia

QLioniam differenria horaria Meri5 8. dianorum quoque innotefcit, fi a diverobfervatoribus

eadem

no(5i:e
(

tulmina-

horaria Mcri-

tio alicujus flellsp obferverur

&:

134

Aflr.

dianorum
Jovis
locls

vcl per Eclipfes

Luna-

tempus

quo
;

contingit

res, vel per

Eclfpfes Satcllitum

25)9 A/iron.)

differentiiTe

fupputetur ( . quoque Longi-

eodem tcmporc in divcrfis obfervaras (5. 979 Ajiron.).

).

tudinum hac rarione

invefligari pofTuat.

P R O

B L E

XL
>

2. Ha'c diffcrentia converratur in gra-

dus i^quatoris ('.211 Aftron.

ira

enim

prodit Longitudinum

59. Data diflantia, duorum locornm nna cum eornm jLitittidinihits invC' nire differentidm Longitudtnum,

dilferentia ( . 52.).
3.

Resol utio.
Quoniam
rum
Latitudincs

Quam primum
ineo

ergo Longitudo u-

locorum
in

\n

nius loci habetur ex obfcrvatione

&

fub primo Meridiano una

i

Spha:ra Tcrreftri dcciinationibus ftcilain Ccelcfti

inftituta

facile

dcindc rcperirur
Longitudi-

& Longitudines
re<5lis

Tcr-

Longitudo aliorum quotcunque,

differentiam

reftri

afcenfionibus

in

Coelefti

ncmpe

rcfpondent

num ab

Orientalioris Longitiidi-

ne fubtrahendo, vel Longitudini Occidentalioris addcndo,

E. gr. A. 1705 d. 3 Jan.MANFREDus Romae obfervavit initium Eclipfeos Lunaris
h. 18. 15^
30'''
',

( . 75- I90 Aftron. Geogr. ) diftcrcntia? Longitudi52.53 Latitudinibus num cx datis diftantia
;

&

&

modo in Gcographia eodem prorfus Aftronomia di:invcniuntur, quo in datis fcrenticT afcenfionum redarum ex
diPtantia

Cassinus junior

Parifiis

&

deciinationibus(.

226

Af

tron.).

B 5

ScHO-

14

ELEMENTA
S C H O L
1

GEOG-RAPHI.f: ET
O N.
,

HYDROGR APHI^.

Nomina locorum
Tabu-

^o, Patent
las

jam

artificia

qHihits

Longitudinum

&

Latitudiniim locorum

confiruere licuit,

Prolixam ifiiufmodi Ta-

buLtm exhihet

(g) , [uppofito Aleridiano in /nfula Palma , quceefi primo Nos inde extrahemus fcrtunatarum una. breviorem , qUiX locorum Europs celebriimt
extcris paucls admifils
,

Ricciolus

Longitudines

& La^

titudines

hus , Ecce

fi

obfervationiy fed ex recentioribus corre^as , exhiheat. fieri potuit ,

tibi

eam

LatiCLi-

Longi"

do
50

tudo

Ca^.II.

DE LOCORUM LONGITUD. LATITUD.d-DISTANT.

15

Nomina locorum

16

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHIiE.

Latitu-

Nomina locorum
Roterodamum Rothomagus Gallia
Rupella GalliA
S.

do
51^

Longi tudo
2 6''

Nomina locorum

55'

50'

49

27 25
10
21

17 14 26

Salisburgum Germ. 47 Salmantica Hifpan. 41 Saragofa reuCsfar.augufta Hifpan. 41 Sedatium Gallia 49

44
I z

30
33
o
53

38
58

21

28
58

Sendomira Pvlonia
Stetiinum Pomer.

50
53

42 44

H
57

Stockholmium fcu Ho!mia Suecia

Strigoniam Hungar. Sturgardia Gerrm
Syracufa
T.

S9

50 40
^:

47
48
37

1-i

22
59

4^ 4 ^7

Taurinum feu Augufta Taurinorum 44

Tenerifa
,

50 30

5'

Infula For-

tunata
juxta alios

28

4i

Thoriinia Boruffi^

10 41

26

Tirolium

4^
45

38

40
50

Toletum Hifpan.
Tolofa GaUi(C

46 18 30
32
5

Tornacum

Belgii

Tra]( (5>um ad

Rhen. Treviri feu Angufta Trevirorum Gcrm, Tridcntum Tubinga Germania V.

V:i]cntia Htfpan.

50 5^

25

49 4^
55i

i7

49 46
48
i9

50 10

hP
j

^4

7 o
5<^

341^1
30 21

o
5

Vcp.etii
,

Vcroiia

Vicnna Aufiria
Viccntia

45 4^ 48
45 52
5.9

18155

35U5
22
i

57

.19

50
I 2

5i^';

Uitrajcdum Upfalium Sueci^

54 27

35

40
55

42
20

Uramburgum
\V.

Dani<c

55

54

Waifowia

Pclon.

O/./A

DE LOCORUM LONCITUD. LATITUD.

milliare

d-

DISTANT. 17
giio'
7 13', confe-

Jam cum

Germanicum

fit

-j?^

50^.
erit

Porroquia

AHi^^^' AL
IPK

unius gradus (. 45 ) ; reperietur milliarium cum dimidio.

ZM

5>5

HL

feu angulus

Problma
rab.
^ig'
I.

XIII.

angulum
Sph^ric.

quenter demiflb perpendiculo KM dividens I PK & bafin IK bifariam {, ^S'

,

l 63. Datis duorum locorum Longitudinibus 9'fub JE(juatore fttorum

H^

ut

fit

MPK

3 ^6'

30^ habetuc

Log.

Sin.

PK

p8o7^8po

AH &

AI

tnvemre dijlantiam

Sm.
Log.

eo'

MPK

279U969
*.85o(^2855>, cui in Ta2 18' 53'''

rundem.
fubducatur e Longitudo minor majore AI, quod rclinquitur IH, eft diftantja locorum (. 51), in milliaria Germanica ope regulcC irium facile

Sin.

MK

Resolutio. AH

bulis refpondent
Eft

ergo

diftantia

IK

4 37'

s^'*

feu

^9^% milliarium Germanicorum. S'\ Latitudo non cxcedat 20

ferentia

& dif.

convertcnda E. gr. Sub

( .

43

)
fit^e

u.'Equatore

funt Infula?

Sumatra & S. Thom , quarum iila habet Longitudinem AI iii, haec vero Longitudinem AH 170 lo'. Eft igitur HI 95"
50' , adeoque i^o/i milliarium Germani. corum.

Longitudinum fuerit exigua , arcus paralleli IMK ab arcu circuli maximi INK fcnfibilircr non diffcrt, adcoque pro dif antia affumi poteH:,

facile in milliaria

Germanica (. 43

convcrtendus.

Problema
65. Datis

XV.

Problema
fab.
^ig,
I

XIV.

JLatitudinibus

IH

^Tsih.l

I.

^4.

Datis duorum locorum l

KLdtiorum locorum
gttudinibus eorundem

I& K:>at^ue Lon-Fig''^'^*

o.

in eodem parallelo

tudinibus
titudine

AH & AL
IH

INK fitorum
,
i

Longi-

AH & AL,in-*

una cum Lainvenire

dif-

venire diftantiam I K.

communi

Resolutio.
Quoniam in triangulo I P K dantur I P complementum Latitudinis I H & PK complementum Latitudinis KL
( vel
,

tanttam eorundem

lAiK,

Resolutio.
Quoniam
latcra PI
in triangulo

PIK

dantuf

& PK Latitudinis

communis

fi

Latitudincs dlverfi nominis

IH
tcm

vcl

KLcomplemema

ad quadran-

aggregatum ex quadrante
tudinc
titur arcus

& anguius interceptus P, quem

Longitudinum datarum
\

PL
,

&
,

Lati-

me-

KL ) atque angulus P quem me-

titur
tia

diiferen-

HL ( . 33 Sphar. ) reperietur diftantia IMK ( . 63 Sphxric, in mil1

,

HL ( .33

Spharic.)

Longi-

tudinum datarum

differcntia (

52 J

diftantiaIKreperitur( . 163 Spharic).

E. gr, Latitudo Londini

liaria

Germanica per rcgulam trium

( .

convertenda
E. gr,

IH

eft

51 ^2',

43

).

Cum

AbbaviUa

Longitudo

fit

50 5' , Francofurti ad Adoenum 50^4'; utraque urbs in eodem fere Parallelo lita eft. Affumamus ergo PI & PK ^p^ 5 5/
Wolfii Oper,

Mathem, Tom.

V,

Longitudo AH 22 30^ Latitudo Medio' lani KL 45 20', Longitudo AL 31 56/. Ergo PI 38 28', PK ^^^' 40', HL feu angulus IPK 9 16', Demittatur ex J perpendiculum IN , erit Log. C

18

ELEMENTA GEOGRAPHI.^ ET HYDROGRAPHI^.

Snmma
LoR. Cofin.

Log. Cofin. P 999408 <^9 Cotang. PI 100999 134

Log. Tang,

PN

198908753 989^o>47

PN

bulis refpondent
^__^

^-.98941735,011! inTa38 5^ 14''

Sed PK

44 40

in

Log. Cofin. IK Canone refpondent

Eft ergo
8 =:
10''''

9994^606
81

cui

12-' lo'''.

Ergo

NK
Cofin. PI

~6^^' 46"

Porro Log. Cofin.

NK

Log

Summa

99971301 9893745^ 198908755

cum

mill.

&

IK 8 47/ $0^ , confequenter 120 mill. Germ. 48' = n |

z^ -^- mill. )

eadcm

diftantia

IK izi^^ milliarium Gcrmanicorum.

C A
De
66.

U T
Cancri

III.

Zonts

Tempeflatibus fiatis,
Circulum polarem comprehcnfa.

D^FINITIO XIV.

&

arcflicum

duobus Tropicis terminata.

z
C
(

Ona

torrida

efl:

fafcla

bum

terraqueum

Gloambiens

COROLLARIUM
71.
fif

I.

O R O L L A R
igitur
.
I

U M

I.

^7. Latitudo

4^

5 8'

8 ).

hoc
jj".

eft

Zonae torridas eft , 704^ milliarium

Germanicorum

43

).

Cum diftantia Poli ab itquatoreTab. 90^ {$. 49 Aflron. ), diftantia Tro-iv^, pici ab eodem 2?o29'(jr. i8)& diftantia huic sequalis Circuli polaris a Polo erit jatitudo Zonae temperatas {' 19 ) cum auftralis , tum borealis 43 2' , hoc eft, (^45! milliarium Germanicorum.
PA

PG

COROLLARIUM
352J 17.18.^7).

II.

COROLLARIUM
72.

II.

%, ^quator Zonam torridam in duas partes sequales dividir latitudinis 23 29/ feu milliarium Germanicorum ( JT.

Quoniam

diftantia

Circulorum po-

larium ab itquatore 66^ ix' {$- 14. 19 ), locavero, quorum Latitudo non excedic 23 29' in Zona torrida fita funt ( /. ($9)3

COROLLARIUM
<J9.

III.

evidens

eft

in

Zona temperata
3

fita

efle

loca omnia,

quorum Latitudo exccdit^jo

1^

Loca adeo

in

Zona

torrida fitafunt,

quorum

29', fed minor 66

Latitudo non major 23 29'.

Definitio
pico Capricorni

Definitio
mentum
|

XVI.
eft

XV.

73. Zonafrigida aufiralis

fuperficiei

kgvefu-

70. Zoria temperata aufiralls eft fafciaGIobum terraqueum ambiens.TroCirculo polari an tardijo terminata. Zona vero temperata borealis eft fafcia incer Tropicum

Telluris

Circulo

polari auftrali terminatum.

Zona

&

^ofrigida borealis
perficiei Telluris

eft

fegmentum

Circulo polari antar(^ico terminatum.

Co-

; ,

Cap.

IIL

DE ZONIS ET TEMPESTATIBUS
I.

STATIS.

19

COROLLARIUM
74.
lo
fit

nam
Po-

torridam in ratione finHs totius ad

L)

Cum
1? 19'

diftantia Circuli polaris a

(

fmum

Ad

latitudinis dimididi, L,

Q^

i".

19
5

latitudo

Zonarum

Demons

tratio.

frigidarum

eft

46
,

Germanicorum
torrid sequalis

704^ miUiarium adeoque lacitudini Zonac

8'

feu

6^

).

Eft enlm fuperficies Sphcer^e Intcgra ad fcgmentum arcu EL , fcu comp'c-

C O ROL L ARI UM

II.

75. Et quia Circuli polares ab^quatorcintervallo ^5 ji' diftant ( JT. 14. 19 ) loca quorum Latitudo major 66^ 31', in

menco dimidiae lacitudinis Zonx torriut EF ad ED da? L Q^ defcriptutn (.222 Analyf infn.) adeoque Hemi,
,

fphcErii

fuperficics

ad

fiiperficicm fcg-

Zonafrigida fitafunr.

menti

ut femidiameter

EC

ad

ED

(.

Definitio XVII.
76. ^flatis inimm cft di\^s^ qiio Sol Meridianus minimam a Zenith diftantiam habcc. Ejufdem^/^/V eft dies

183 Arithm,), Ergo ctiam

Hemifphaerii
eft
,

fupcificics

ad difFcrcnciam fegmenci ab eadem hoc eft, ad Zonam feu dimidiam defcripcam arcu

LQ
ad

quo idem mediam inter maximam & minimam a Zenich diftantiam acquirir.

Zonam

torridam

ut

EC

ad

DC

feu

LM

(.193 Arithm.)^ hoceft, ucSinus

tocus

Slnum

lacicudinis

dim*d"a

Definitio
77 Hiemis initium
xima.

XVIII.
cft

Zona? corrid^
,

(2

Trigon.)^ confecft

dies

quo
ma-

quenter fuperficfes TcIIuiis

ad Zo-

Soh's meridiani diftantia a Zenith

nam torridam^ut
laticudinls

Slnus tocus ad Slnum

Finis ejufdem inter

maximam

dimldLr

Zon^

torridtE(,.

& minimam media.

Definitio
78.
Veris initium eft

184 Artthm.). Q^e.d.

XIX.
dies
,

Corollarium
quo
8r.

I.

SoHs meridiani a vercice dftantia quotidie crefcens med'a eft inter maximam & minimam. Finis ejufdem coincidit

LM
cies

CumLQ^fic 2?o 29'(i. (J8)& hinc fpperfi^9848 vi Canonis Sinuum

,

Tclluris eft ad

Zonam

torridam

uC

100000 ad ?948,
perfit-ie^

&

in

e.dem

ratione fu-

cu(n initio

a^ftatis.

dam

Tevx: dinudia ad Zonam torridimidiam exiftit { 1 84 Arithm. \

II.

Definitio
'J^.

XX.
eft dfcs
,

Corollarium
quo
ris

Atittmni inititim

^2.

Quoniam
eft

icaque

fuperficies Tellu-

Soh"s meridianl a vcrcicc didanria quori-

dimidia

4(^44000 milliarium Ger;

die decrefcens media

fic

incer

maximam

& minimam.
cum
rab.
I.

Finis cjufdem coincidit

initio hiemis.

eric manicorimi quadiatorum ( . 44. > Zona corrida dimidid 18 50^4 1 nilliaTinm quadratorum ( . 81 ) > conrequenter integra 3701082,

Theorema
80. Su^erjicics Tellnris

III.
eji

S C H o L

o N.

ad Zo*

3.

^i

declinationem

maximam

Eclipj'

ticA

20

ELEMENTA GEOGRAPHI.E ET HYDROGR APHIy^.

,

tica 1 j 30' affumimt

iis

ratio
efl

Zmit

torri-

ut
ris

EC

ad

KN

ita

fuperficiem Tellu-

da ad fuperficiem TellHrh ^unm nos eandem facimm

paido majort

M M A

dimidiam ad compofitam ex Zona & ex temperata. Ergo etiam cft ut EC ad differentiam Sinuum
torrida dimidia

84. Sifueritut antecedens primA ddfuum confequentem C, ita antecedens

A
5

LM & KN
midicE
defcriptce a

ita fupcriicies Sphser^e dv-

fecundA d^ ut

ad fuum confequentem

idem antecedens prims A ad alium confequentem , ita idem antC' cedens fecundd B ad alium confequentem F erit etiam ut antecedens communis primarum A ad antecedentemfe-

ad dilferentiam Zona^ arcu LQ_ Zona arcu KQ^defcripta (.84), feu ad Zonam arcu KL dcfcriptam , hoc eft , ad Zonam tcmperatam. Q.e.d,

')

C
%6.

O R O L L A R

U M

L
51/

Quoniam LQ,i3 29/,KQ^^($o

cundarurn

By

ita dijferentia confequen-

tium primarum

ad differentiam soafequentium fecundarum DF>

CE

(. <58,7i); ericLM 59848, vi Canonis Siiiuum, adeoquc

KN

KN LM

9171S

Demonstratio.
Si

51870, & hinc fuperficies Terr^ dimidia ad Zonam temperatam , ut 1 00000 ad 51870.

enim

fuerit
erit

C=B D & A
C:E

=B:Fi

etiam
;

= D: F
F
:

COROLLARIUM

IL

(
:

87. Qiiia dimidia fuperficiesTelluris eft

= D-F: D
vero etiam

196 Arithm,) confequenter C E C (.193 Arithm.\ Eft

Ergo

A C
:

A:C = B:D E =:B D

:

per hypoth,
( . 1

4644000 mi'liarium quadratorum {S.%z); erit Zona temperata 240S842 milliarium. (ivS^). V.

Theorema

Arithyn.

confequenter

A B

=C

88. Superficies Ferra dimidia

e(l

ad

E
Tab.
I.

D- F (. 173 Arithm,), Theorema IV.

differentiam

jQ. e. d.

Zonam frigidam

in ratione Sinus totius

ad Sinum uerfum ZonA EK.

dimidia.

latitudinis

^i^-^^i-^^Zonam

85. Superficies Ferr^ dimidia efi ad temperatam inratione Sinus tc-

Demonstratio.
Eft enim fipcrficics Tcrra? totfus

tius

EC ad

ad

tudinis dimidi<&.

Sinuum lati" Zona. torrid.z L>Q^(^

ex latitudine Zoni&
latitudine inte-

fupcrHciem fcgmcnti arcu

fcu ad

EK
ut

dcfcripti

arcus

QK compofiti

Zonam

frfgidam

Diamcrcr

EF

ad Sinum verfum EI arcus

infinit. ).

EK

(,
difri-

torridd dimidia

LQ^d*
N
S

222 Analjf
gidam
,

Ergo etiam

gra iemperata KL^,

midia fupcrficics Tcrr^ ad

Zonam
( ^.

DMO
Efl:

TRA T

O,
ita fuperf?-

ut fcmidiamctcr

EC

fcu Sinus

enim ut

EC ad LM,
( .

totus ad

Sinum vcrfum EI
Q,
e,

183^

cics Tclluris

dimidia ad

dam do 5 quo

dimidiam
in

Zonam torrieo^to mo80)

Arithm,

).

d,

&

COROLLARIUM
89.

'

. cit,

dcmonflratur

efle

QuoniamarcusEKijO

2.5)/(.74)>

Cap.

IIL
erit

DE ZONIS ET TEMPESTATIBUS STATIS.

Sinuum atque .
,

2i

&

VI Canon.
j

2.

Trigon.

ut

40 ad
ad
( .

>

EI 8183

dimidia fuperficies Terras ad

ut
1

ratae

frigidas ut
1

Zonam

frigidara

ooooo ad

828

ad 2

1 3 & tempead 85 feu 13 52 Arithm. ). Q. e. d.

feu

o ad

COROLLARIUM
;

II.

Theorema
93.

VIII.

90. Qiiare cnra dimidiafuperficies TerXX fit 4644.000 milliarium quadratorum

Jn Tropicis Sol per

annum
,

fe

Zona frigida 584^(^1 millia(.44) Germanicorum quadratorum, rium

erit

mel

in locis Zona, torrida his

nis frigidis
'vsrticalis.

&

Zonunquamfit temperatis
in

Theorema
9
1
.

VI.
,

feratA

^o frigidA mbnmam temmaximam fuperficiei Tellitris

cri

D
&

M O N

T R A T

O,

Tropici coelcftcs pcr principium Can-

partem occupant.

Capricorni tranfcunt
i

& /Equato).

Demonstratio.
Etenim
fuerit
1
fi

riparallcli funt ( .

Afiron.

Ciua-

intcgra
,

00000
(^.

Tcrr^ fuperficies Zona tcmpcrata eft

rc

cum

dcclinatio Solis ad Tropicos

39848

8l),tcmperata?funt 51
frigidie

870

(.86),

autem 8283

( 89).

Binae igitur Zona?

fuRt torrida
,

temperatit majorcs

&

binis frigidis.

multo adhuc majorcs Quaraobrem frigida: mi-

promoti intra 24 horas ultra I 5 fecunda non muretur ( . 198 Aflron. ), fcmidiamctcr autcm apparcns Solis nondum fit in Tropico Cancri 16, in Tropico Capricorni 17 fcrupulorum pri-

morum (.553
Quoniam
dic,

Aflron.

Sol intra

24

nimam

temperatje

maximam

fupcrfi.
jQ. e. d,

horas Tropicos coeleftcs non

lcftium contincntur

rclinquir.

ciei Teiluris

partem occupant.

itaquc terreftrcs in planis coe(. IS)

atringit
,
i

Theorema VIL
92.

Sol eo

quo Tropicum
co
fitis fit

Zona

torrida eft frigidarum

,

fi-

locis in

verticalis,

omnibus Scd pcr

mul fumptarum fere quintupla

ad

annum ad Tropicum unum

nonnifi fe-

temperatas vero firnnl fumptas propemo.

10 ^^ 1 3, cir temperatA adfri^ gidas funt propemodum ut l^ ad 2

ut

dum

Dem onstratio.
Etcnim
fucrit
1

fi

intcgra tcrric

fuperficies
cft
(i-

mcl defertur ( . 155. 1 1 ) A/iron. ).. Ergo in Tropicis peronnumnonnift feQuoderat unum. mclfit vcrticalis. Qiiia Sol bis quotannis i^quatorcm ingrcditur {^.l')^ Afiron,) Sc duopun0.a.

00000, Zona
( .

temperata

Eclipticse a Solftitialibusaequaliter

39848

81

tempcrat^ amba:

rcmota candem dcclinationem habcn

(.

mul lunt SI870(. 86), frigidas autem 8283 (.89. Quamobrcm torrida eft ad binas frigldas (imul fumptas
8 , feu 5 ad i i ad binas vero temperatas fimul fumptas
ut

198

Aftron.')'-

codem

prorfus

,
=

propemodum

40 ad

quo ante , modo patec, Solcm curn fub -^quatorc, tum in omnibus parallclis intra Tropicos fitis , adeoque m
omni Zona
torrida ( .

66

bis pcr.

annura*

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGRAPHI^. Problema XVII. Quod erat verticalem. annum

22
fieri

al-

terum

Denlqiie

cum

Sol

extra Tropicos

nunquam excurrat(. 159. 181 Aftron, ),

95. Determinare locaSolis in Eclip' ticadr anni dies qnibm SoL in loco Zo'
,

Zon;K autem temperarie

(ita'

& tri70.
erat

n&

torrtdx. dato

mediam a

verticedifian

gidce extra Tropicos

tiam habet,

(int ( .

73

in

Zonis temperatis
fieri

&

frigidis
I.

Resolutio.
Si locus fuerit in

Sol vcrticalis
tertium,

nequit.

Quod

Problema
94.
tica

XVI.
in

Determinare loca Solis in Eclip,

Tropico alterutro fitus,diftantia Solis a verticemaxima cft sequalis Tropicorum diftantia' , confequenier cum mini-

& anni dies

quihm Sol toco

o.

ZoII. Si

ma

fit

media

cft

Sole in K.-

na

torrida datofit verticalis,

quatore exiltcntc.
locus fuerit in
diftantia
3

Kesoluti
1.

^quatore

fitus

Quoniam Latitudo

loci eft declina,

verticc

maxima

e(t

tioni Solis aequalis

quando

ei-

dem

in

meridie

fit

verticalis { .

75 Aflron. e^

53- Geogr. j,
,

&
tus

ex liypothefi conftet
,

utrum
fi-

23 29' quanta nimirum eft declinatiomaxima Eclipticic (.I68 Afiron.), Hujus adeo dimidium 11 44' 30'' eft diftantia Solis a
vertice

in parte boreali
/it

an

mcdia, quse cum

in

hoc

in auftrali
;

locus datus

loca Solis
rc-

cafu

fit

declmationiSoIis irqualis,

eam declinationem habcntia periuntur (. 203 Ajiron.).

2. In

rcpericnrur loca Solis

ni,

&

dies an-

Ephcmcridibus cvolvatur dics

quo Sol
in

in iifdem locis
,

exiftit:

iidcm cnim erunt dies

loco dato
fit

quo Soi

quibus Sol in iifdcm h^ret, ut Problemarc praxedcntc(.94). III. Si locus fucrir extra /^quatorcm declinario Solis vcrricalis , hoc
in

eft>
verticalis.
6"^

Lariiudo loci (".75 4/^r<7. 53 Gcogr.), addarur dcclina-

Aliter.

tioni

maxima? Eclipric^

2329S

Qiia?rantur in Tabulis dcdinationum Eclipticaeloca Ecliprica:,

clinarioni refpondcant
,

ut habcatur diftanria Solis a vcrtice

fit

qux

datae defiant

& reliqua
S.

maxima. Cum enim minima o, erit fumma? dmidium difQj-iod

fi

ut ante.
ylugKdini prope BrafiliaiTi habet iiixta Ricciolum declinationem auftralem 8 1 5' cui refponE. gr.
:

tantia mcdia.

inde Lati,

Promontorium

tudo
dcns

loci fubtraharur

relinqui-

tur dcclirario Solis

in

cidcm relpon(i
,

dent2i<)24^
r^Oftobris
in

8" 53/ ^6* >(. adeo So! A. 171? die 27 Februarii

&

fcmicirculo oppofiro;
.

Fuit

&

die

vero cidcm addatur

codcni

illopromontorio

vcrticalis*

modo

diftanrite

medice in

codem
fit

C<ip.

fit

DE ZONIS ET TEMPESTATIBUS STATIS. locus, ne fumma declmationcm CoROLLARIT7M III.

1JL
in

23

maximam
E. gr.

Tropico exccdat.
S. yiuguflini

Promontorium

cum
e-

habeat Latitudinem auftralem 8 15*5

rit diftantia Solis

pp. Stib Latitudine adeo minore quam 7o 49'4o"j Sol perannum quater ; ftjb Laticudine autem majore nonnifi bis ad

a vertice

maxima

in o
:

mediam a vertice

diftantiam perveniet,

g^
qua

1 44'

adeoque media 150 52'

Theorema
100.
tempejlates
his

X.

fubtrahatur Latitudo loci 8 15', relinquitur declinatio Solis 7 37'. Huic

fi

S^b j^quatore finguU anni

recurrunt,

vcro refpondent

15) 25)/

2^

&io3o'

58"

Auguflini diilantia Solis a vertice

fuit d. 9 Aprilis

ergoA. 1713 inpromontorio^. media

Demonstratio.
Sol enim bis
ibi

&

d. 4.

Septembris.

dum nempe

in

Theorema
96. hi parallelo
,

fit verticalis (^.93) -^quatore verfatur ,

IX.

cujus Latitudo ejl

adeoque duajfunt ^flates(.76). Qnod erat unum.

Sol
in

fuhtripU decUnationis maximd EcliptiCA SoL in Tropico froximo diftanttam

,

utfoque

Tropico eandem
vertice diflantiam

camque maximam d
habet
fS.

wediam a

vertice hahet.

\%2Afiron.)^ adeoquc dux

( .

Demonstratio.
Qjoniam
clinationis
erit diftantia

funt hiemes

77).

Quod
efl:
,

erat fe-

cundum.
Diftantia Soh*s

latitudo parallcli cft} de-

medfa

quando

maximse ^Q\\^t\Q2iper h^jpoih.

declinatio Solis 11 34' 30''

(".
,

95)

maxima a vcrtice} ejufdem, adeoque, cum minima iit o, media f

.

quod cum

femcl accidat interea

dum

Sol ab ^quatore ad Tropicum alteru-

Ergo

latitudo loci \ ik diitantia

trum movctur
aeftates

adcoque

inrer fingulas

media

Solis a vertice f iimul funt dechnationi Solis maxims ^equalis, con-

&

hiemcsi duo ibidem autum-

fequenter Soi

in

Tropico proximo me-

diam habet a

vertice diftantiam. Q.e.d,

I.

CoROLLARIUM
a vertice diftantiam habet ^ cifuerit 7 ^^9' 40*".
fi

97. Quia declinatio maxima Eclipticae 25 19' i Sol inTropico proximo mediam

Quod erat tertium. ( . 79 ). Deniquc cura Sol habeat quoque declinationem U34'30'', dumaTropicis ad -^quatorem regreditur , hoc eft: inrer hiemcs & a?fl:ates ; duo quoque illic locorum verna tempora funt
ni funt
,

Latitudo lo-

(.78). Q:^.^.

COROLLARIUM
diam diftanriam nancifcatur
illa
(

CoROLLARIUM
II.

I.

98. Quare cum fub eadem Latitudine Sol in fcmicirculo altero bis adhuc me-

101. Sunt ergo fub ^quatore reftatis initia Sole in o y* vel in o =a. exiftente.

Latitudine Sol ter

95) ; fub per annum habebit

jT.

COROLLARIUM
loi.
Sole in o

II.
initium
eft

Sub^quatore hiemis

diftantiana

mediam,

vel in o

Op

exiftente.

C o-

24

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGRAPHIiE. pico Capricorni h^ferit, in Hcmifpha?COROLLARIUM III.

10 j. Ec quia Declinatio ii 34' i^'

eft,

Solc iti 14,' 5'' b* , ip 45' 55" 5" 111,29045/55/' ^:^ cxiftente;e14' runt autumni fub^quatore, dum Sol in
14' 5" b' &niexiftit

majorem a vertice diftantiam habet, quam li idem ad Tropicura Cancri acceflerit & contra. Quare cum
rio Boreali

majori intervallo nuUibi a vertice

dil^

dum

in 29 45'

5" ^ & ^

verna tempora
verfatur.

cedere

Theorema

XI.

Tropico remotiore (. 1 59. 18 1 Afiron.)i in locis omnibus extra ^quatorem fitis hiems nonpofllt
in
nifi

quam

unica

eft.

Et quia maxima Solis a

104. Loca in Zona torrida inter Tropicos fita duas haJEquatorem

&

vertice diftanria eft in Hemifphaerio Boreali

,
;

Sole in Tropico Capricorni ver-

bent

ctfl-ates,

fantc
cipit

tunc temporis ibidem hiems in*

.

Demonstratio.
lis

77 ), Eodemque modo patet,

enim Sol

bis per

anniim

fit

verti-

in

93 )> adeoque ^funt (.76). 5 ^- ^'

calis ( .

SEftates

du;^

Hemifph^rio oppofito hiemis initium ede , fi Sol in Tropico Cancri fuerit.

Q.
e,

d,

COROLLARIUM
105.

I.

COROLLARIUM.
eodem adeo Hsemifphaerio ubique locorum eodem die hiems incipit.
108. In
;

Quoniam

diverfis anni

diebus in
ajf-

<3iverfis parallelis Sol verticalis exiftit

catum initium fum.

in fingulis parallclis diver-

Theorema

XIII.

COROLLARIUM

II.

X06. Quia tamen determinari poteft anni dies , quo Sol fit verticalis (.94 ) it^
5

109. Loca ZondL torridtz quorum Latitudo efl infra tertiam declinationi^ maxima EcitpticA partem , duo habent

verna tempora
unicum.

fed

autumnum

nonnif'

^dato quolibet locoaeftatum initium dehnii\ poteft,

Demonstratio.
In
iis

Theorema

XII.

locis

Sol quacer

mediam
89
).

a ver-

107. Locaomnia extra j^quatorem fita hiemem nonnifi unicum habent^ nempe in Hemtfphario Boreali.fi SelinTropico Capricorni verfatur
;

tice diflantiam

habet

( .

Qjjare

cum du^ibidem

nntarftates (.

104J

in Auflrali

hiems nonnifi unica (.107)5 nonnifi femel contsngit,ut ab h^eme ad mediam

diftantiam pcrveniat, in

vero fi idem inTropico Cancri extiterit.

duobus vero

Demonstratio.
Dato
cuilibct loco cxtra

cafibus ab a^ftare, in uno,

dia diftantia ad
currit

duma

me-

Tropicum vicinum ex-

y^quatorem
adeo-

& inde rurfus ad

Tropicus unus vicinior

eft altero,

tiam rcvertitur.
effe

mediam diftanPatctadeo,autumnum

que Sol

in

uno a

vertice
fi

remotior

cjiiam in alteroo

Nempe

Sol in Tro-

tantum unum (.79)5 vernatempora duo, quorum unum durat, dum Soi

Op.IIL

DE ZONIS ET TE MPESTATIBUS STATIS.

acccdit in

25

per eanSol a medla dlftantia dlgrcirus

Zona temperata
,

6c frigfda

dcm ad minimam
Q.
e,

revcrtitur

(.78
I.

).

Scptentrionali
rit

quam
eftas

fi

in

o 25

exif-

d,

(.

18I AJiron,), Ergo tum temibidcm

incipit { .

COROLLARIUM
110. Qjiando
titudinis
(ic
iii

poiis

76

).

loco quolibetdataeLa,

Qj4od erat unam,

autumni
,

quando vernorum
in

Eodcm modo
c(fe,
fi

patct, initium

a^ftatis

temporum

initjum

invenirur per Problc-

Zona tcmperata
Sol in

&

frigida Auftrali

ma

17

95)

X) extiterit.

Qioderat

COROLLARIUM
111. Ex

II.
infer:

alterum,

demonftratione fimul

SCHOLION.
T
f

1. tur , ordinem tempeftatum hunc efie ver, 5. scftas, hiems,2.\er, 5. aeftas, 4. 6 autumnus.

?.

Qut luBcnus

de tempefl^itibus flatis

TheoR-EMA XIV.
112.
in
In

Zona temperata
difiaiis
;

& frigida
efi

Septentrionjili

imtium

Solc

ex principips JJironomicis demonflrata fmt , non plura infinuant, quamquod Solpro diver^ diverfo ab eodem re* fo ad verticem acceffu ceflunmc mafiii calefaciaty n"ncminus: remoti^s nempe obflacnlis inferius commemorandii, CavenJ/m itaque, ne pru omnibus Terra lock

&

exiftente

in temperata vero

^ f^^gida
fame,

Aujirali eodem in

'^^^-

Demonstratio.
Sol cnim non propior ad verticem

decre* culoris imrementa eadem frigi)ris menta imaginemur, dum tempeflates flatas iif' dem nominibus inftgnirnus. Sane in Zona torrida non glacie ac gelu fxvit hiems qnemad,

&

&

Sed frigidis. modum in temperatis patebit. rum rerum ratio infra demum

&

ba^

C A
De
Definitio XX L
l^./^Lima cft: pars
\^_j luris duobus
ri

U T

IV.

CUmatihus,

De
Tclparalielus

Ni T

XXIT.
efi:

fupcrficiei

115. Initium Climatis

,

circulus
cfl

circulls Mcn yiLquatoita ut dies

paralleh's terminata
in parallclo

longir

brcviftitnus

quo dics longlftlaius per totum Clima.

in

fimus
.<iicm

Polo

vicirfiore

exccdat

Definitio
116. Ftnis Climatls
rallclus
eft
,

XXIII.
efl:

longiflimum in parallelcEquatori propiore, definita quadam temporis partc 5 ncmpe hora dimidia , quamdiu
,

circukis pa-

in

quo

dies longiilimus anni

maximus per totum Clima.

tardius crcfcit
:bus intcgris,

hora inregra

immo dlc-

quando

celerius crefcit.

De
117.

FI N

XXIV.
cft circulus

Medium

Climatk

W&lfi Oper, Mathm.Tom. IV.

26

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGRAPHI^E.

,

parallelus
eft

m quo

dies longl/Iimus anni

Si

alicubi

lojcorum Spha?ra re^flai

medius inter maximum & minimum diem longiflimum in eodjm Climate.

i^quator Horizontem ad angulos rectos fecat(, 119), adeoqne cum (it

circulus

Definitio XXV.
11 8. D/es hic denotat temporis fpa-

maximus
).
,

(.

48

Afiron.
( .

per

Polos Horizontis
Spht&ric.

dum

quod

metitur
:

mora

28. 29 Sed Poli Horizontis tam

tranlit
,

Solis fupra
,

Horizontem
metitur

Nox

vero illud
infra

quod

rationalis

mora ejufdem

Horizon-

quam fenfibllis funt Zen-th atquc Nadir ( . 6 1. 67 Aftron. ). Currj

adeo per Zenith tranfear ^flquator,
cus fub
lo-

tem.

^quatorc

fitus

eft

Definitio XXVI.
1

(^.58

Af

tron,

Qjiod erat alterum,

9.
,

SphAYA reBa dicitur

ibi

loco-

TH

OR

XVI.
efi

rum

ubi ^Equator

Horiiontem ad an-

gulos redtos fccat.

123. Sub utroque Polo Sphara

lela eft

Definitio XXVII.
120. SphdraparalleU dicitur ibi locorum 5 ubi iilquator fenfibili Horizonti eft

parallela^& ublterrarum Sphara paral^

5

ibi efl Polu^,

Demonstratio.
Siib

parallelus

& in plano rationalis. Definitio XXVIIL

Polo Polus

mundi

in

Zenith

conftitutus

(.58 Aftron.^y adeoquc

Horizontis coincidit

cum Polo
tionalis,

cum ra-

121 Sphara obliqua vocatur ibi loeorum,ubi ^.quator HonzonEcm obli-

que

iecat.

tum fenfibilis (. 6r. 67 Aftron, ). Scd idem Zenith eft Polus N.quatoris ( . 48 Aftron. ) crgo hic Ho;

Theorema
Sfharam re^am

XV.

rizonti rationali
( -

&
)

fenfibili parallelus

122. Locafuh JEquatore Jita habent

42
( .

Sphar.

), immo quia cum ^qua,

^ contra
S

tor
I

49

Aftron^

tum Horizon

ra-

DHMON
Si locus fub
yfl

TRA T

O.
,

62 Aftron.) quadrantis intervallo a Zenith diftat, j^quator prortionalis (%.

juatorc

fitus

j^qua-

fas in
tit.

plano Horizontis rationalis cxit1

tor per

Zcnth ejufdem
.

tranfit

(.58

Eft igitur Sphaera paralleia (.

20).

Aftron. )

adeoque per Polum Horizontis. C S 6 1 Afiron ). Quare cum circulus maximus /it ( . 48 Afiron, ) Horizonrem ta.n rationalemf^, 61 Af-

Quod
la
1

erat unttm.

Si alicubi terrarum Sph^era paralle-

tron. & .

28

Sphxric. )

lem (5. 9 1 Aftron. . ad angulos rctftos fecat,

tUT fub

&

quam fenfibi30 Spharic, )

Sphscra
).

ji^quaror Horizonti parallclus (. 2o).Habcnt crgo ^^quator & Horizon eofdem Polos(. 42 Spharic. ), adeoquc Poli /flquatoris,hoc eft mundi(.

igi-

^ luatore re<^a (.119

48

Aftron. )

coincidunt
.

cum
),

Zenith

Quod

atq^ue

Nadir (

Aftron,

er^t

unum^

Locus adea

Cnp. IV.
?ideo Telluris fub

DE CLIMATIBUS.
Polo mundl
fitus

27
^quator AQTab.
T.

(.
eft

In

Sphsera obliqua

58 Aftron,

adeoque Polus Terro!

Horizontem

HR

oblique rccat( \2\).^^Z'^h

(.12)*

Qjiod erat alterum,

Eft vero clcvatio Poli

Theorema

XVII.

tuin elevationis yEquatoris

124. hoca extra jErqtiatorem c^ Polos ftta habent Sphdram obliquam,

Aftron.)

& AH

PR complemenAH(. 97

metirur inclinationem

iEquatoris

AQ ad

Horizoiucm
,

HR

Demonstratio.
Aut
enirri

nempc angulum AOH

Qiiare elevatio
Poli

(.
cft

00 Aftron.).
complemcnad re<5lum.

Sphccram

obliquam ha-

bent, aut reiSamj aut parallelam. Sed nec parallelam , nec re^am habent , a-

tum hujus inclinationis Quod erat tertium.

Theorema

XIX.

Polo { yEquatore (. 122). 123)1 Habent ergo Sphaeram obliquam. Q^e.d.

lias

enim

/ita

efTent vel fub

vel fub

126 In Sphdra re^a toto anni tempore nox diei aqualis eft.

Demonstratio.
In

Theorema
125.
elcvatio
j

XVIII.
,

Sphxra

rcdia

Horizon HRyEriua
rciftos

b.

T.

^t^

Sph^ra rc5ta nulla

in parallela

liqua tnqualis

eft VoU maxima in ob' e(l complemento ad re^tum

torem
r .

AQ^ad

angulos

recati^^.i^,

119), adeoqne per hujus Polos

wcUnationis jEquatoris adHorizontcm,

Demonstratio.
In Sphaera reifla ^quator Horizontem ad angulos re(5tos recat(. 1 19^ adeoquecum uterque fit circulus maximus (.48. 61 Adron.^^ Horizon per
eft, per
tranfit.

(.28 Sph^ric). Sed cum c*rculi diurni Solis & IK ob Declinationis intra 24 horas mutationem Semidiamctro apparente Solis minorem (. 198. 5 53 Aftron.) iEquatori
tranfit

MN

cenferi queant (.75 Horizon etiam per Polos Aftron. ) j circulorum diurnorum IK 6f tranparalleli

AQ^

MN

Polos ^quatoris(.28 Polos mundi (

Aftron.
).

J/^^^r/V. )
.

hoc

fit

( .

42

S^haric,

&

hinc eos bifa-

A(lron. ) Nulla igitur eft Poli elevatio

48

riam fecat {%.ioSphAric.). Quoniara

itaque motus primus sequabilis ponitur (. 2
1 1

(^.99

Q^od 120)

erat

primum,

Aflron.

Sol tanto temlaict

In Sphccra parallela yfiquator Horizonti parallelus (.

poris fpatio fupra

ratur
,

Horizontcm commo-

habet ergo
(

qu.-nto infra

eundcm
diei

(.

uterque circulus eofdem Polos

Spharic.')
,

42
a-

22 Mechan.).
aequalisC^.
1

confcquenter Polus -/Equa-

Nox adco 18). Q^e. d,

pcrpciuo

toris eft in Zcnith (.

58 Aftron.)-,

COROLLARIUM.
127. Qiioniatn intervallum temporis a meridie prajfente fque ai fubfequenteiii elapfum in 24 horas dividitur/ in Sphxra horarefta nox atque dies perpetuo

deoque
Aftron.

ejus akitudo quadrans (.

).

49

Sed

nulla altitudo

quadran-

te raajor efTe poteft.

parallela altitudo Poli

In Sphxra igitur

maxima.

Quod

ruin exidunCt

crat fecmdftm

Theo'

28

ELEMENTA GEOGRAPHI.^ ET HYDR0GRAPHI.5:. in Sph.Tra parallela yflquator Theorema XX. \n pla^

fit

128
nox

/-'?

S.hAra
unica
.

par.^ilULi
ef?

dies

^
5

no Horizontis
tium
tcnte

rationalis f.

120),

ini>

nonrjifi

annis fmgulis O.

matutini

finis

vefpertini cft

longitud nis

frefe cjlris, M O NS T a A T

Solis dcclinationc
I

20 graduum

cxif-

In S[ h.na parallcla vflqnator

cnm
i

natio
Solis

{%,J^,J^ Ajlron.). Scd dccli20 graduum requirit diflantiam

a

Horizontc

laiionali coincidit (,.

8))

pundis ./^quinodlJalibus 60
Aflron,).

confecjucntcr

unu^ Edipticce fcmicir-

( 198
guli:>

culus conftanter infra

tet
5.

alter

Horizontcm lafupra eundcm permanct (*

Q^iamdiu
vcrfarur
:

dicbus
in

Quare cum Sol finunum propemodum gra-

dum

Ecliptica conficiatj initium cre^

IJ2 Aflrcn.), uno fcmicirculo

r^um p.'rcurrit
,

'gitur Sol in
,

pufculi matutini

fub Horialtc--

^onte conftanter latet

cpamdiu

fuper Horizonte pcr--

petuo coramoratur.
parailcla diws

In Sph^ra adco nox nonnih unica (. 1,18 ) 0^0 d erat unum, Quoniam vero Sol utrumque femlcirculum Ech'ptica; a^quah* propemodum tcmpore percurrit ( diffcrcntia enim nondum ofto dicrum efl, . 65 5 Aflron, ) cum nox tum dies femeflris

ortum Solis antcccdit, finis vero vcfpertini occafum fequitur intcrvalio 60 circiter dicrum. Quodfi ergo dies bis 60, hoc efi:, 120 a fpatio fcmeflri 1821 dierum fubtrahasj rclinquctur caligini

&

dierum
dir.

nodurnx fpat.'um 62\ quod duos mcnfcs vix exce-

0^e,d.

S c H o L I o N. jyuorum ifiornm menfium fpatio pluf. quam dimidio Lunafplend r caliginem tempe"
1 31.

rat

ut adeo tenebra fub Polis fint rariores^.

in rcliquis Terra. locis,

quam

fcrc eft longiiudinis. Qaoderatalierum,

CoROLLARIUM.
2-29.

Theorema
J

XXII.
uhU
nox
diei

QLioni.im propter radiorum Solalis

3 2 Sole in j^quatore exijlente^

rium

Atmofphaera denfinrima Sph^er^e parallcIaeSol fuperHorizonte elevatuscernitur , antequam in ^flquatorem ingreditur, ncc minus fuper eodem apparer, quanin

vis terrarum extra Polos

ejl.

^qua-

De monstratio.
Sol in ^quatorc exihens dercrlbit:

do jam infra^quarorem

defcendit

(jT. 5 3 3

circulum

yEquinodialem

Aflron,)', dies femeftri fpario longior,

uox

(.54 Af

yero eodem brevior evadit.

Th
I

O RE M A XXI.

tron^^Q^x cumineodcm planofitcum i^quatore (./. j, ab Horizonte ra

tionali ubivis

30. 1n Splmra faralleU caligo noc-

tcrrarum cxtra Polos bi-

turna vix per duos menfes darat, E M O N S T R A T O.

fariam fecatur
re

(.83 AJlron.
fit
,

).

Qua-

cum motus primus

sequabilis, di-

Qiiando cnim Sol 20 circltcr gradibus infra Horizontcm deprcfTus , crepufcuh matutini initium efl , finis vcro
vefpertini i^,'^^^ AJlron.),

midio tcmporis fpatio

quo iEquinoc,-

tlalem percurrit, fupra

dimidio, infra

eundem
aequalis

cxiflit

confcqucntcr nox diei

Quarecum

(.118). ^/.^.

SCHO

Op. IV.
S C H O
133. Hinc

D
L
I

C L

M A T

S.

2:9

O N.
^quinoftii

Demonstratio.
Ek demonfiratione Thcorcmatispra?ccdcnt.s patct, Sinus difFercntiarum af-

i^qiiino(ftialis ir

manavit denominatio.

TH
134, I^
jor
eft
,

KE M
5

XXIIL

ccnilonalium

cffc ut

Tangcntcs Latitu-

locis

quorum L>atitudo ma-

dinum.

dies longijfimus anni major

&

Lititudo

hrevijfimus minor efl

quam
:

in ilUsy quo-

Yum minor ejl Latitudo

idemque lalet

adeo in eodcm parallelo eadem (.53)i differcntiie quoque afccnfionalcs e^dcm erunt. Quare cum h metiantur cxceiTum diei
flt

Cum

de die quocunque reliquo,

fupia

12 horas atque defcvflum a 12

!

DSMONSTRATIO.
Ubivis terrarum
cft, ut Sinu-s totus

horis (.2 3 Aflron.)) h'dcm anni dics in

codcm
1

pan:lIclo a^qualcs funt. Q.e.d.

aJ Tangcntem Latitudinlsj itaTangens declinationis maximse Ecliptica: Tcu dimidia? Latitudinis ZoncC torrid.r ad Si-

P ROB LE M A
36.
ticne

XVIIL

Vata Latitudine loci

,

& dccUna-

maxima Ecliptic^
diei

invenire longi-

num

difFerenticE

afcenfionalis fS.

206
in

tudinem
vijfimi,

longijfimi

itemque bre*
O.
elevationi

Aftron,

&

6^Geogr.).

Sunt ergo

duobus

locis diverfit Latltudinis

Sinus
I.

O L U T

differentiarum afcenfionalium ur Tan-

Cum

Latitudo

t^equalis fit

gentes Latitudinum (. x^^Arithm.)^ adeoquc, Sole in Tropico cxiftentei iub

niajore Latirudine major cft afccnfionalis diifcrcntia

Poli f^. 54): qUcTratur diffcrcntia aficnfionaiis, Sole in Tropico verfan-.

te (5.

206

Aflrcn.).

quam fub minorc

(.7

2.Ha.'c rcpcrtajinvcnicturporro longi-

Trjgon,dr .149 Arithm.). Qi-iare cum duplum differentice afccndonalis mer^atur exceftum
diei long'iri;ni fupcr
1

tudo

diei

tam

longifflmij qiiam bre-

viirnrii

(213

Aflron.).

2
I

Problema

XIX.
diei longi[fi'

horas

&

defedtum breviilimi a
i

2 horis

37 Data longitudine

(.213 Afhon. )

dies longlilinus fub

majore Latitudine major & breviflimus minor eft quam fub minore. Quoderat

mi^ invenire Latitudinem loii, R E S O L U T I O.

1,

longitudine diei longlfiimidlmldiaja^^

,

j,

unum.

fubtrahantur 6 hora^
,

&

rciiduura/'}^.i j,
(.

Eodem prorfus modo patet diem qucmcumque alium anni elTc fub Lititudinc majore majorcm
dies crcfcunt,
,

convertatur
211 Aflron.)
afccniionalis

in
:

gradus i^quatoris

ita

prodibit diflcrcntia

ii

utrobique
fi

OD

minorem contra,

dc-

2. Datis

jam,
,

in

triangulo

(.213 Aflron ). SOD ad

crefcuntj

quam

fub Latitudincminorc.

rcdtangulo
tlone

Quod

erat alterum,

( . 76 Aflron.) maxima Ech*pticeSD

dech*na<&diffc-

Theorema XXIV.
135. In eodem circulo pardLlelo iidcm dnni diesfunt inter je ^quaks.

rcntia aiCcnfionaH

OD,

invcnicrur

angulus

SOD,qucm

n ctitur

AH ( .
PK
(.

100

4/^r^/?.) elevationis Poli

a^

97

30
97
dfnis

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI^.

Aflron. ), confequenter Latitu-

Canone rcfpondent 4p4'

Laticudo
qusEiita.

54'-',

quse

eft

AZ

(.

54)complcincnrumad
1

quadrantcm (^.
E. gr. Sit

6 Sfhxrk. ). dies longifTimus t<$ h.erk

2

ScHOLTON
I

I.

OD

?o4'^^''.

C^iare
'

cum DS 25

2p' (^.

16S J/iron.) erk Log. Sin. OD Tang, DS

Log. Cocang.

Per /?oc Prohlema con/irmturTabu^ la Climatum,qualcm ca^ Varenio (h) ad declinationem Ecliptic^ 15 ^o' fupputatambic
? 8.

1.97000475
9<^ I.

xhiberelibet:quoniam nobis nonfuppetit fpa~

i7 95(^^

tium ex dedinatione i^zq' eam fupputandi,

00'<52cpi^,cui in

{h)

Geog.gener.

fe6t.

S.c.i^prop.ij.p.m.^ip-

Tabula Climatum.
Climata.

Cap. IV.

DE CLIMATIBUS.
1

31

S C H O L
tur ultra
gijfimus
'fuit
i

O N

II.

clinjtione

Solis

maxlma

^ (juantitate ^^*
anni,

^*

139. Communiter Climata non extendun-

refra^ionis HorizontaUs Tl^^invenire

^^*^^*

vigefmHm quanutn

ubi dies lon-

longitudinem diei

maxima

ejt

Jine

24 horarum.

Aio
,

vero

quam frolixe exponit Ricciolus (/;. Notandum vero in ordinandis Climatis nuUam baberi
iimatum ratio apud Veteres
rationem refra^ionis,

Resolutio.
1.

Quonlam

in triangulo
,

tria latera

nempe
,

ZP V dantur PZ clcvatio-

Problema
b. I.

nis Poli

XX.

PR

atque P V declina-

tionis

140. Data quantitate tnaxima diei

tum

maximir V I complemen& Z V aggregatum ex qua-

\'^l*& elivatione P&li invenire declinatto-

drantc
Sph^ric.

ZT &
)
,

refradione

TVj
I

nem maximam

Ectiptica

invenietur angulus

ZPV

{. 168

RfiSOLUTlO.
1.

cujus mcnfura

dlmidia die longiffima fubtrahantur 6 hora?.

33

Sphdric. ), eftarcus femidiur-

nus,feu ab ortu Soh's ufque ad

me-

ridiem pcr Meridianum tranfiens.

2. Qi.Jodii
(.

2.

Reliduum convertatur ingradus-/Equatoris, ut habeatur difterentia

afcenlionalis

ergo

is

in

tcmpus convertatur
,

OD

quemadmoprEcedence

211 AJlron.)
dimidice

prodibit quanlongiflfimiE
,

dum in Problemate (. I37>

3.

tiras

dici

qualis

ob

refra5tioncm Solis ob-

Cum

adeo

in

trlangulo

OSD ad D
)
,

fervatur.

reftangulo

{,7 6

Afir,

pra'te-

Problema
143.

XXII.
diei longijji-'^^*
I*

rea detur angulus

O
j

cujus

men-

furaeft elevatio yquatoris

(.

AH

Data quantitate
l

ma^refra^fione Solis Horizontali TJ/(j;'

declinatione Tropici

^^i'^'^*

100 A/irm,

rcpcrietur deSph<&rtc. ).

invenire eleva*
loci.
'

ciinatio

DS

( .

124
I

tionem Pli feu I^atitudinem

S c H o
141. Altitudo Poli
tio Sclis
eji fatis

o N.
declina1.

E S

O L U T

O.

{^.iii)&
ratione

maxima hac
accurata
, ,

inventa non
,

tiuia Solis

refi-a^io

fane

Dimidia quantitas dfei longfffimae convcrtatur in gradus i^quatorfs

AJlron. ) arcus iEquatoris
(. 2
1 1
,

Tion

Cstntemnenda

negligitur.

J^are ft
,

&

ita

innotcrcet
intervallo
,

'

^uantitattm diei
ex iUa data
^uente.

longiJfim<;e

fub data l&ct La-

AI,

titudine accuratius computare

ham
,

&

&" vice verfa

ifto

pcr Meridfanum tranlicns

dtclinationem Ecl>ptic<e
eji

elicere vobieris

utendum

Gonfcqucnter angulus
Spharie.
2.
).

API

methodo

T^.

33

fe-

Problema XXL
142 Data
aititudine Poli

Quoniam

prjeter

hunc angulum,

triangulo

PH,

de-

dantur larera dedioationis maximae VI cample-

ZPV

PV^

CO

Geograph.Reorm.Ub.7.C4J.f.

itfS.

& f^<l.

32

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI.^.

Aftron.) ex quadrante Zf {. aggregatum rc{raaionc TVi 62 Aftron.)

mcntum (.79

& ZV

tem temporis

quo Sol non occidit

&

quo non oritur.

&

ResoLUTIo.
1. Si

rcperictur latus

ZP

ric.)y clevationls

62 Sphx( Poii PR coml

nulla habcatur ratio refradionis,

complemcntum
Tropici

PC

dcclinationis

plcmcntum {^.62 Aftro.)*

Q^C (^.79

A/Iron.) fub-

Problema
1 Tab. I. Fig>\l'Vatione Poli

XXIII.
loct

trahatur ab clcvatione Poli PR!>

ita relinqLictur

CR,

ulterius fub*

44 ^^t^ Latitudine

PR^

feu eledeclinatione Tropici

ducenda ex dcclinatione maxima

CQ^,

ut reiinquatur

dcclinatio

[V &

quantitate dlei longijfirna per ob

Soiis QJR. in dato loco oricntis

Jervationem^ invenire refra^ioncm Horiz,ontalcm Solis,

vel occidcntis.
refi adtionis ratio

Si
,

vero habcatur

h^c a dcclina-

Resolutio.
1.

tio~ne
pric-

modo

invcnta ultcrius fub-

Convcrtatur ut
tas
dici

in

Problematc
in

ducatur, ut rclmquatur declina^

tio Solis in

cedente (.143) dimidia

longiflim^
,

qiianti-

Horizonte per refracSolis inveniantur

gradus
2.

tioncm
loca in

vi(i.

^quatoris
2.

ut

habcatur angutriangulo

Data dcclinatione
illo

lus ZPV. Quoniam prccterea

femicirculo Ecliptic^e,
tangit, eidem ref-

in

ZPV
3.

quem Tropicus

dantur latcra
tionis Poli

ZP

& PV
IV

elcva-

pondentia (.198 Aftron^.

PR (.62

Aftron.) Sc

dcclinationis Tropici

(.79

Aftron.) complcmcnta; reperietur latus ZV f. 163 SphdiricX Inde aufcratur quadrans ZT (.62 3.

Aftron.): quod rclinqnitur

refra(5lio

cft

4.

Computccur tcmporis fpatium, quo Sol arcum EclipricijE intcr loca ifta intcrccptum pcrcurrit ; quod erit a^quale quaeiito quo fupra Horizontem commoratur. Quodi] hoc tempus a quantitate an,

Horizontalis Solis
I

T V.

ni aufcratur
ris

rclinquetur tcmpo-

fpatium
oritur.

quo Sol

in loco

dato

S c H o L
14.^.
lis,

o N.
Solis effet fenfibi-

non
E. gr.
Sic

^odfi paralhxis
tamen non
efl
,

altitudo

Poli 76.

Qiioniam
ne-

qualis

(i. S98

Aftron.);

CQ

zi''!^' ,txit

PC 6^3i'adeoque,

TVforet refra^io apparens , qualis nempe npparct i pojiquam parallaxi fnit mulctata.

gleda refradione , CR ,9 29' & hinc QJl 14: cui in Semicirculo Boreali ref-

Problema XXIV.
Tab.

146. Data elevatione Poli fupra HoriFig-i^i-decltnatione Tropici

I.

PR &

pondent b* 7" ^V ^' & 2z 3<J/ 5^''^ Quodfi ex QR fubtrahatur refradio Horizoncalis 3z'j relinquetur declinacio 15**

CQ

iV\
14'

cui refpondent b'

ij'''.

zontem extantis^ determinare quamita-

24** 5^45/45" Ex Ephemeridibus ^dco inno-

&n

tefcic

Cap, V.
tefcit in

DE ILLUMINATIONE TELLURIS
utroque cafu tempus, quo Sol a

ATQ. UMBRIS.
PR

33

elevationis Poli

rubdu61:a relinquit re-

dato pundo b* ad datum

pervenit.

pundum

fradionem horizontalem.

S C H O L

O N.

COROLLARIUM.
147. Quodfi ad datum tempus , quo Sol oritur, quafratur locus Soiis (^.7^0 jiflron.) & indc porro declinatio ejus {.

148. Per Problemata hacienus tradita Tabula climatum accuratior computari t?otefii

ratione nimirum habita qualem dedit R i c c i l u s {kj

hic exhibitam.
(

refi-a^iiunis

in

compendio
igr.

19%

Aflron,)'-,

hscc

Q.R complemcnto

k) Geogr. Reform. lib.7.

c. ii. f.

Clim.

34

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI.^.

Definitio
XXXI.

/Z & TZ
vcro

dlftantla?

vcrtlcc.

Eft
elc-

AZ

utpotc

complcmcntum

155. Heterofcii funt , quorum umbra merldlana conftanter vel verfus Auftrum, vel verfus Boream tendlt.

vatlonis ^quatorls

AH

ad quadran-

CoROLLARIUM.
155. Qiioniam Incolis Zonarum temperatarum, quorum Lacicudo minor 65'^
54^ Sol quotidie oritur

tcm (.62 Aflron.) altltudlnl PoH f. c)y Ajlron?)^ adeoquc etlam Latitudlnl locl (.54) a?qualis. Ergo diftantla
a vcrticc in cafu priore
dlfFcrcntla

SZ

vcl

/Z

cft

dcciinationis
;

&

Latkudinls

&

occidit(j[. 148),

adeoquemeridianus in Auftrali conftanter verfus Boream, in Boreali verfus Auftrum,

a vertice
rofcii
diftat
(

i". 5?5 )

erunt

illi

Hece-

cognominum In poftcrlorc TZ aggregatum ex decllnatlonc & Latirudine dlvcrii nominls. O^ ^* ^'

( JT.

155)-

Theorsma XXVL
XXXII.
quorum umbra?
omncs
1

Definitio
1

60. In omni

Zona

umbra

re5fa

57. Perijcii funt,

uno codcmquc
lasas tcndunr.

die iucce/Iive in

CoROLLARIUM.
158. Quoniam in Zonis frigidis Si locis nonnullis tcmperatarum, ubiLacicudo 6^"^

ejl ad aititudincm corporis Tangen r dijferentia declinatio" nis Solis d^ I^atitHdinis cognominum (^ ut Tangens aggregati ex declinatione ^y L,a'itudine diverfi nominis ad Sinum

meridiana
opaci , ut

totum*

54' non minor, Sol integris diebus non

-

Demonstratio.
B, altltudoT opaci AB adeoquc umbra rcda ^Q^h {.IS9 Optic.): crit ut Tangcns AC
Sit Zcnlth In
,
,

adeoque fuccelTive ia omnibus pl igis per diem confpicitur, unibra vero cjus continuo in plagam oppofitam dirigicur(. ^25 Optic.) i Incolce illorum locorum Perifcii funt ( . 157).
occidit {. 148
)
,

Sol

anguli

Theorema
Tab.

ABC
j

fcu

BCD

(5.233 Geom.)y

XXV.
meridiani a
declinatione
,

hoc

eft

diftantla? Solls In

a vcrtlce

159 Difiantia
^

Solis

iv^.i^. vertice

in onini

Zona

^uatur aggre-

totum , Ita longitudo 5 ad Sinum umbra' rcifia? AC ad akitudlncm opaci

gato ex Latitudine

loci cjr

AB
lis

(.40 Trigon.).

Scd

dlftantla So-

Solis diverft nominis ac dijferentia de-

meridiani a vcrtlcc a?quatur dific-

clinationis c^ l^atitudinis

cognominum.

rcntix' dcclinatlonis

&

Lacitudinis cog-

Sit

Demonstratio. HZQ Meridlanus, HR Horizon,

,

nomlnum

&

aggrcgato cx dccllnatlone

&
tia?

Ergo umbra

Latitudine divcrfi nominls (.l 59). rcdta mcridiana cft ad al,

AQ_^>qintor
in

Z
in

Zenith

So!

prlmum
In

titudincm opaci
dccilnatlonls

ut

Tangcns

diffcrcn-

S vcl ctiam
\:\

Zona

torrlda
,

/,

&

Latitudlnis cogno-

deiridc

T:

crunt

AS

A/& AT

minum

&

ut

dcclinatloncs cjus (.76 A/Iron.)^ SZ,

clinatlone

&

Tangcns aggrcgatl cx dcLaticudine diverli nominis

Cap.V.
nis

DE ILLUMINATIONE TELLURIS ATQ^UMBRIS.

xidx.
lis
fit

35
sequa-

ad Sinum totum (%.l67 Arhhm,).

e.

declinationi Solis
;

maximx
,

Q^

d.

{.66)

umbra reda meridiana

efl:

in Sol-

CoROLLARIUM
1(^1.

ftitio ffflivo
I.

ad

Gnomonem

ut Tan-

gens

dilferentiae dimidise Latitudinis

Zonse
dati

Eftigitur longitudo opaci ad

umde-

torridjE

&

dimidix Latitudinis

loci

bram verfam, ut Tangens differentis

clinationis

& Laritudinis cognominiim & as^resatum ex declinatione & Latitudine diverli nominis ad Sinum rotum {. 1^5 Optic.) , confequenter umbra verfa ad
ut

ad Sinum totum , umbra vero meridiana in Solftitio brumali eft ut Tangens aggregati ex dimidia latitudine Zonx torridae & Latitudine loci (, 160) ; umbrae verexiftunt fae contra in contraria ratione
(. i^i).

opacum

ut Sinus totus

ad Tangentem

iftam {. 1 69 Aritbm.).

SCHOLION

II.

CoROLLAlllUM
b.
T.

ir.

if^i.

Quia

crefcenre

Latitudine

AZ,

7.15.

cum aggregatum TZ> tum differentia SZ umbraj mericrefcit , Z/ vero decrefcir dianse reftae eodem die fub eodcm Meridiano cum Latitudine loci in Zonis teni,

1^5. Hinc facile ccnflruuntur Tabula umbrarim Sclflitialium pro diverfis parallelis <& umbrarum meridianarum in eodem parallelo

ad ftngulos Ecliptiac gradus.

P R O

B L E

M A

XXV.

peratis

&

frigidis,

&

quando

iii

torrida
noii

declinatio

cognominis Latitudinem
,

166. DataL,atttudine locit invenire anni dtemy quo umbra mcridiana alti"
tudini corporis aqualis.

fuperat, continuo crefcunt (.204 Arithm.

&

JJ.

160 Geogr.)
in

fed

umbrse verfe

&

quando

Zona

torrida declinatio Solis

1.

Resolutio.
Quoniam
id contingit,

fuperat Latitudinem , etiam reftae , Latitudine crefcente, decrefcunt (jr.204 Arithm.

qtiando

alti(

& JT. 1^1

Gcogr.).

tudo Umbi Solis 45 cxifHt & ob datam 148 Optic.)

,

loci

S c h'o L

o n

I.

Latitudincm
datur
( .
i

aititudo

ylquatoris

1^5. In his quidem nulla habetur ratio Semidiam^ tri apparentis Solt^y quam tefle Canonc tangentium contemnere licet , quamdiu
centefima pars altitudinn fuerit parvitatii conternnenda , Solis nimirum femidiametro

97

Ajiron.

&

54

Geogr.)

altitudoitquatoris

cum

refradione giadui quadragefimo

quinto convcnicnfc
tur a

&

Semidia-

apparente %6 minuta non cxcedente {^.')')l Aftron ). Enimvero ft Gnomones fuerint majores
;

nietro apparcntc Solis fubtraha-

tmn

fubintelligenda
Solis

efl

decHnatio fe-

midiametro

mul^ata , ubi fvrmo fuerit de umbra re&a , fed eadem auBa , ubi de 'verfa. Utrobique autem in omni cafu utendum efl declinatione refraBa , refradionem nempe a declinationc vera boreali fubtrahendo
,

45"j vel, i\ akitudo ^Equatoris major extitcrit , ab ea fubtrahantur 45" & refradio addatur cum Scmidiametro Solis relinquetur in cafu piimo dcclinatio
,

Solis Borealis
tralis

in pofleriori

Auf-

ad auflralem addendo (^$".552 Aftron.).

Corqllarium
i<^4.

III.

prodibit (.76 Aftion.). 2. Qiiaerantur loca Solis declinationf-

Cum

dimidia latitudo

Zon

tor-

bus

ifiis

rcrpondcnria

198 Af3-1"

tron.).

26
3. In

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHIi^.

Ephemeridlbus cvolvantur dles,
lis

( S.

720

AJiron,

&

inde ulterius
eft

quando Sol loca ifta Ecliptica? attingit. Sic fadum cft , quod petebatur.
E. gr.

eruaturcjusdeclinatio (. 198 Ajlron.)..

Quoniam enim Sol

dccllnatlo inventa
titudine

ibi verticalis
1

,
i

ubi Incolar Afcii funt (.

Latitudo 510
3
3

2 S Optic. )

HaU

1'
(

^o

a-

eadem

erit

cum La-

deoquc clcvatioitquatoris

8 28'. Porro

locorum leu

diftantia Paralieli

refradio i' 11" 3 femidiameter Solis apparens 5 1 ' 40'' circiter ( . 117 Aflron, ). Er-

ab -/Equatore qufita.

go

declinatio Solis Borealis qu*efica 5 59'

k^''

Problema
rifciijiunt,

XXVIII.

^" y cui fere

^ & 14

rtp

Ergo hoc anno 1714 umbra

Aprilis

fuit

rcfpondenc. corporis

169. Dato quolibet anni die^determinare Paralleltm 3 in quo IncoU Pe-

alcitudini aequalis in ipfo meridic die

&

die 10 Septembris.

Problema
Solis

XXVI.
die
^

Resolutio.
Quoniam
quo
cii

Incolae alicujus loci Perlfipfis

167. Ddto quolibet anni

Tab

fiunt

meridiani altitudo fuperat 45

quando Sol primum

i

determinare momenta diei , quibtt^ um-

occidit (.1 58)

non Fig. Latitudo locorum feu

,

elevatio Poli determinari debet

ubi

bra altitudini corporis aqualis,

Circulus diurnus Solis Horizontem in

Resolutio.
1.

pundo
ergo
1.

infimo

tangit.

Quseratur

Quodfi ex 45 fubducatur refra(5lIo conveniens & Semidiameter SoHs

apparens
,

Ut

in

Problemate pra?cedente dc-

relinquetur

altitudo

clinatio Solis

AI
i

feu

QH.

vera centri Solis ad illud

momencorpo-

2.

tum quo umbra

,

altitudini

Quoniam PQ^=3 ZR == 90 C.49. 62 A/iron.) ex 90 fubtrahatur

declinatio inventa

ris 3equalls.

QR

erit

enim

2.

Ad datum

diem fupputetur locus

ZR

QR =! PR

r.88 Arithm.),

SolIs(. 'jloAJlron. )
Ajlron.

&

inde

qucC eft elevatio Poli fcu Latitu-

3. Qiia?ratur dcclinatio Solis ( .

)
5

198

doloci qu^fita.

qua data
1

Problema XXIX.
btts

4. Reperietur tempus qua?/itum(.2l6

A/lron,

).

Problema XXVII.
1 68. Dato quolibet anni die , deter^ minare Parallelum , in quo IncoU Afcii

70. Determinare anni dies , quiIncoU i dato Zonoe frigida loco

Perifciifunt,

Resolutio.
Ex
refoiutionc Problematis prajce-

funt,

Resolutio.
Ad diem datum fupputetur locus So-

dcntis patct, invenicndos efte anni dies,

quibus Sol ibidcm non occidit

ciinationem Solis

&

de-

QR, quando primum non

Cap.V.

DE ILLUMINATIONE TELLURIS
& qiiando
(i
,

ATQ. UMBRIS.

37

non occidit

rurfus occidcre

torridae,

incipit, haberi,

clevatio Poli

PR

cx 90 fubducatur feuLatitudo loci daSolis, in

quamdiu declinatio Solis Latitudinem eorum cognomincm excedit, umbra bis per diem fit retrograda.

t\{.SA\ Quare 1. Qusrantur loca

Problema
calis,

XXX.

quibus dc.
( .

clinationem invcntam habet

173. Data qualibet hora diei^ inve- Tab. II. nire locum Telluris y cui S0I eji verti'Fig'i9

198
2.

Ajiron.).

Ex Ephemcridibus evolvantur dks,

quibus Sol ad
pervcnit.
illa

Resolutio.
1.

Echptica? loca

Ad

datam horam fupputctur locus

Toto enim tempore intermedio ibi non occidet, adeoque Incolx Perifcii crunr.

Solis (.

720
:

Ajiron,

&

inde

porro ejus declinatio

AJiron.)

DS

(.198

qu^ eadem

erit Lati-

Theorema XXVn.
ib.II.

tudo
2.

loci qu^fiti.
refi-

17 [,
tudine

Dum

Tempus ufque ad meridiem

Sol tn

Z'^^*cltnationem
loci

AM majorem hahet Lati'>

Zona

torrida de-

duum
fum
)

( vel a meridie prseterlap-

convertatur in gradus

M^
qui

AZ-^ fed eidem cognominem

pofi

Sol ante

&

quatoris (.
crit arcus

212 Ajiron.)

meridiem

Jit

retro-

AD feu

Meridianoruni

gradus,

diftantia.

Demonstratio.
Ducatur vcrticah*s ZGN, qui Circulum diurnum Solis MGL tangat in G, & alius per Solem in O orientem evidcns omnes verticales intermedios bis fecarc diurnum Solis ; prima nimirum vicc in arcu G O , altera in arcu GM. Quare cum Sol per ar-

3.

Quarefi locus S Orientalior noftro Z , Longitudini noftrse addatur

diftantia

modo

reperta

ft

Occi-

ZON

dentalior, dematur; itanimirutn

prodibit Longitudo qui^fita

( .

56;. Data vero ioci S Longitudinc

^

D & Lavel

titudine

DS

dabitur per

Giobum

cum

OG

afcendit

ad verticales
:

ulte-

Mappas

locus ipfe,

riores continuo appellit

fed ubi per

,

arcum

GM

COROLLARIUM.
174. Quoniam omnia Meridiani femicirculo fita habent ( . 2 j ) , per hoc una decerminantur loca,
loca fub ejufdem

afcenfum continuat
,

ad

verticalcs priftinos regreditur

adeo-

que ante meridiem aliquo tcmpore retrogradus fpe(ftatur quod idem eodem
.

fimul mcridiem ipfum Problema ubimeridies eft,

modo poft meridiem

ditur.

fieri

debere often-

quacunque hora

diei alicubi data.

Q^.e.d,

Problema XXX L
175. Data alicubi qualibet hora diei , determinare loca quotcunque , ubi
Sol oritur vei occiait.

C0R.0LLARIUM.
171.
lis

Quoniam umbrain oppofitum

So-

tendit (.125 Optic,); in locis Zonae

R-

38

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI^. Resolutio. vationi /Equatoris AH in

S
,

loco

Tah.II. I. Invcniatur locusTelluris

JFig.20.

cui

tum

Sol verticalis
2.

cxiftit (.

173).

Quoniam Sol occidens

Horizon

a Zenfth,

100 Aftron. ) 5 hoc eft, complemento declinationis Solis AS(^. 172 j ^qualis, ob datuni
dato S
( .

vero rationaljs

HR

latus

pundo S undiquaque
intervallo diftat
tranfibit
,

quadrantis
)i

rum

O Longitudinum D & O diftcrentiam

I
,

loco-

repe-

( .

62 AJron^

rietur Latirudo

Df
S

ejufdem loci

\s

per Zenith

omnium

lo-

D(. 116 Sphric,\

4. Si Latitudinem loci
verticalis
,

corum ubi Sol oritur vel occidit, adeoque fi Longitudini Aloci dati S addas quadrantem JEquatoris

ubi Soi

hoc

eft,

declinationem

Solis fubtrahasex quadrante

SH,

A O,

prodibit locus fub

,

relinquetur Latitudo

AH

vel

QR
ubi

^quatore

ubi

Sol occidit

locorum
ridiano

H&R
cum

fub

eodem Me,

(.56).
3.

loco S fitorum

Addatur cidem Longftudini A arcus quicunque quadrante minor AI habebitur Longirudo loci D
i

Sol occidit.

adeo funt loca quotcunque Telluris O , D, E, R &c. ubi Sol ocInventa

,

fub Meridiano
dit (.f/V.).

PD

ubi Sol occi-

cidit

& eadem ratione reperiuntur loca

Telluris in altero

lum
( .

DIO

fit

(^are cum trianguredangulum ad I

quotcunque

Hemif-

pha?rio, ubi Sol oritur, Longitudinibus

76 AJlron. )

&

angulus

ele-

nempe per fubtradionem

determinatis.

C A
De
Ntoc'i

P
,

U T

Antcecis

Pericecis

^
&

^ntipodilpus.

Definitio XXXIIL
eandem Longitudinem & Latitudincm , fcd diverfi nomin is habent.

Definitio XXXIV.
qui

'"A

funt

\nc0\2e

178. Peria^ci funt Incolje , qui eancognominem Latitudinem, fed dem

Longitudines oppofitas habcnt.

COROLLARIUM.

COROLLARIUM.
177. Sunt adeo Antocci fub ejufdem Meridiani femicirculo (jr.52) & hinc fimul ineridiem habent , horafque diei reliquas

179. Sunt adeo Perioeci in ejufdem

Me-

ridiani diverfis femicirculis (.51), hinc uno in loco media nox eft, dum in altero

&

meridies

exiftir.

Definitio XXXV.
1

cafdem

(jj".

13).

80. Antipodes funt Incol^e diame-

tralitcrfibi

mutuo

oppofiti.

Co-

Cap.VL

DE ANTOECIS3 PERIOECIS ET ANTIPODIB. 39 CoROLLARIUM rls & aurumni inltium cum ingreflfu
I.

181. Quia Tellus rotunda

figurae

&

propemodum

Sphsericae (jr.3);

quidem An-

tipodcs dantur.

COROLLARIUM
182. Antipodes funt
in
,

iny^quatorem conncditur^^^.^g. 79), dum in illo ver efl: in hoc autumnus exiflit & contra (. cit. ). Sed
Solis
,

II.

Antoeci

ejufdem Meri-

diani femicirculis diverfis

& hinc

uno

in

Hemif^hxxns h^ibirant (. 176. I80) ergo ctiam tcmpellates anni contrarias hain diverlis
:

&

Antipodcs

loco media nox eft , dum in altero meridies exiftit, horafque contrarias numerant Antipodcs.

bent.

Q^e.d,

Theorema XXIX.
187 Antaeci

COROLLARIUM
COROLLARIUM
iKir.
'

III.

& Antipodes Polos diLatitudincs ^equa( .

i8^ Habent adeo Longitudines oppofitas (i. 50IV.

verjos (&qualitr elevatos hahent.

Demons tratio.
Antoeci habent
\^^
,

184- Ql'i2 Horizon a Zenith ahcujus ,>'ip*loci intervalio 90 diftat (.52 J/iron);

fed diverfi nominis

176

).

Sed

punda
des

oppofita Z

&N

hoc

eft

Aiitipo-

(j5".

180), eundem Horizoncem

HR

Latitudo a-quatur clevationi Poli cogno. minis (. 54): crgo Antocci habcnc

Polos diverfos a^quahter clevatos. Qjiod

erat

habent.

CoROLLARIUM
185.
alterius

V.
alceri

unum, Quonirim Antipodcs communi Ho-Tab.IL

Dum
nox

ergo uni Sol oritur,

.
1 1

rizonte

HR

utuntur (.184),

PR

eft^^is-ip

occidit [^.ipJJiron.) atque hinc uniusdies

eft
(

elevatio Poli in

& HT

in

N. Quare

}.

cum

Poh' intervallo fcmicirculi

PNT
Meri-

Theorema XXVIII.
186. Antxci Antipodes Zonarum temperatarum (^ frigidarum tempejiates anni contrarias hahent , nempe cum uno in loco hiems efi^ in altero aftas
exiflit i cum in uno ver efl , in autumnus exiftit contra,

diiient

(.39)

&

Horizon

HR
j

&

dianum
Aflron,
4-

= TH (.91
terufn.

RT^HT -^RT, confcquenter

Arithm.).

HZNR bifariam dividat (.72 & . 20 Spharic, ) crit P R

PR
Quod
erat ai-

altero

&
S

CoROLLARIUM.
188. Habent adeo Antipodes Latitudines sequalcs, fed diverfi nominis (.54)^

D EM ON
Cum
Boreali,
A(lron,)y

TRA T

O.

enim o 0

^t in Hemifpha?rIo

o X> dum

in

Aufirah*

(
,

in illo seftas eft

in

173 hoc
X)

Theorema XXX.
1

89. Antceci

^ Antipodes diem ion,

hiems

exiftit

(.107.112), coniequen-

giffimttm dr hreviffimum anni

imm&
dies

ter quia decHnationes

o 20

& O

dies ac nccies acjuales oppofito tempors

^quales (.182 Aftron.), adeoquc ve-

hahent

nempe quando uno

loco

longif"

ELEMENTA GEOGRAPHI.^ ET HYDROGRAPHIiEv Theorema XXXII. in altero brevijjimm & longiffmus

40
,

efi

comra.

193.

QuA ftelU
-i

dato loco

nunquam
ejufi

Demonstratio.
Antoeci & Antipodes Polos dlverfos a?qualiter elevatos habent (.I87)>

occidunt

dem

^ Antipodtbus nunquam oriuntur & contra,

Antoecis

Demonstratio.
Antipodes eundem Horizontem habent (.184): ergo qua uni nunquara
occidunt
ftellee, alteri

adeoque

in

locis
iint

Ecliptica?

oppofitis

cum eaedem
tia?

declinationes

f.l98

Aftron.)-> ejedem reperiuntur difterenafcenlionales (.2o6 AJlron.)^ con-

nunquam

oriun-

fequcnter dies ac nodtes oppofitas a?quales

funt (.

213

4/^/tf/?.)
5

&
e.

hinc

uno

Quoderat unum, Horizontes 7-3^, Porro iint ^r & Antoecorum. Quoniam zh & AP qua-f/g^
tur (.19 Aftron.).

HR

in loco dies bre 'i/Timus

quando
cL
f.

in al-

drantes funt
5sA

tero longiifmius

exiftit.

Q^

COROLLARIUM
ipo. Unius adeo
tibus aequales.

dies funt alterius noc-

PR (.54).- ergo AZ(. i76) /^Pi=PR (^,S7 Arithm.). Qux igitur

intervallo

= ^P (83 Arithm. =
PR
circa

{%,62A9 A/irom.)
).

crit

Sed-2:A=:

Polum P

revol-

COROLLARIUM
ipi.

II.
crefcunt

Cum

dies

iti

uno loco

in altero decrefcunt.

ftellcE , adeoque in Horizonte non occidunt , ea?dcm in HoriHR zonte hr non oriuntur f.I9 Afiron.),

vuntur

TheoREMA

XXXI.

Eodem
las
5

prorfus

modo

oftenditur

ftel-

192. Antoects in jEquino5iio Solftmul occidit , fed reliquo tempore oritur

&

uni

cititis ,

alteri tArdius.

pr circa Polum p revolvuntur, adeoque in Horizonte hr non occidunt , in Horizonte HR non

quas intervallo
oriri.

Demonstratio.
Tab.IT.

Quod

erat aiterum.

Antoeci fub

eodem Meridiano

iiti

Th EOREM
toris

XXXIII.

//^.21.(^.177), adcoque yl.quator

Horizontis utriufquc

AQ^per
^r inter-

HR &

194. Si Anta^ci faciem ftbi mutuo oh'vertantyvet Antipodes eandem adJEqua-

fedionem O traniit (.874/^^^0-Sed tcmpore ^flquinoftii Sol in y^quatore

h^ret (.132).
cis

idem punEium convertant

,

fidera

uni oriuntur a dextra

alteri aftniftra,

(imul oritur

Ergo tum Sol Antce& occidit. Quod erat

Demonstratio. Sint enim Antoeci in Z & ^

tuti

confti-

j^j^

unum. Sed dum Sol verfatur in iignis Borealibus , citius ad Horizontem H R ,

qviam alterum hr pervenit; contra vero in Auftralibus citius ad hry quam

eodem Meridiano {.177)' fig. Quodii ergo (ibi mutuo faciem obverfub
tant
,

dextra unius in z Sc

iiniftra al-

terius in
ortivis hr

Z opponentur

Horizontibus

& HR
Z
in

(.60 Aftron). Quse

HR

adcoque uni loco

alteri.

citius oritur,

igitur uni in

a finsftra oriuntur iide-

quam

Quod erat

aiterum

ra

ea

alceri

^ a dextra

oriuntur

(.19

C^.Vl
{%.\<)

DE ANTOECIS, PERIOECIS ET ANTIPODIB.

rum Ccedem

4r

A/hon.^.H^c abfimili modo idem de Antipodibus oftendirur. Q^e, d,

repcriuntur difFerentf^ afccnfionales (.26$ A/hron.). Ergo Lon-

A XXXIV. 195. IncoU in Mqudtore non ha^ Veriosci eorum iidem hent Antoecos

TH EOREM

& mora ftellarumfupra Horizontem cadem

(

gitudo diel atque nodis (^.213. A/hr. )

.

&

268

Aftron,).

Quod erat fc"^

eadem;

funt qui Antipodes,

cundum ac

tertium,

Demonstratio.
eandem Longitudinem & Latitudinem pariter eandem kd diverfi nominis (. 176). Quare
Antoeci habent
Sc

Similiter quia elevatlo Poli

per demonftrat ay^mpWtudo ortiva

& oc-

ciduaeadem (.206
ftcllc-e

Aftron.).

Soladeo

in

eodem

Horizontis gradu

cum

in^^quatore nulla

iix.

Latitudo(.

oriuntur acoccidunt(. 195 Aftron,),

53Ji nulii quoquelncolarum in eodem funt Antoeci. Quod erat unum,

Perioeci

Quod

erat quartum,

COROLLARIUM
197. Stellse, qiix

I.

habent

Latitudinem ean,

dem

&

ejufdem nominis

fed Longi-

tudinem femicirculo ( . 178). Qiiarecura in^Equatore Latirudifferentem

loco Paralleli femper latent vel patent,inaIioquocunquc ejufdem fimilirer femper lacent vel pacent
in
( j^. '2'77

uno

^flron.).

do
i*n

fit

nulla fcu infinite exigua (.53ji

Corollarium
Quoniam
Periseci in

IL
Paral-

ip8.

Pcrioeci

Incolarum iquatoris erunt

eodem

lelo habitanc (.

178

), fingulos anni dies

i^quatoris

pundo
,

femicircuii intcr-

vallo

remoto

hoc

eft in

pundo

dia).

metraliter oppofito (.

135 Geom.

lidem crgo funt cum Antipodibus

( ,

nodcs .^quales & Polum cundem aequaliterelevatum habent Sol ftella;esdem in iifdem Horizontis gradibus ipfis oriuntur ac aequali tempore fuper Horizontc
:

&

&

180). Q^e.

d.

commorantur (.
ftella?

ip^^),-

cardem denique

Theorema XXXV.
196. IncoU ejufdem Paralleli eun.

iifdem femper latenc, femper patent {. 197).

Theorema XXXVL
199 Incola ejufdem Paralleli hork iifdemfeu ejufdem nominis^ Solem ^ftel*
las

dem Polum aque elevatum

anni dies

fingulofque
,

& no6fes

aqualts habent

finguU JheLU fupra eorum Horiz,ontes

^quali temporis intervallo commorantur-i ac in iifdem Horizontis gradibm oriuntur occidunt.

eafdem aque f^pra Horizontem eU"

vatas velinfra eandem deprefas habent,

&

Demonstratio.
Incol^e ejufdem Paralleli

Demosstratio.
Incol^ ejufdem Paralleli eandemLatitudinem eamque cognominem habent
(. 5 3)
:

eandemha-

bent Poli ejufdem elevationem (.19 6). Ad horas igitur eodem modo a merid\t unius cujuslibet loci numeratas al-

ergo eandcm quoque Poli

ejuf-

dem eIevationetP(. 5 ^\Quoderat unum,

Qiiia elevatio Poli

tltudovel profnnditas Solis atquc

ftel-

larum eadcm
200. habitenc

eadem

per de-

COROLLA
Cum
(i".

300

Aftron.

).

Q^e. d,

RIUM.
eodcm
f
Parallelo

rnonftrata^ in iifdem puntftis Eclipticc-e

Pcrioeci in

(. 206A/Iron.),
li^lfii

earundem ftellaOper.Mathem, Tom. IV.

&

178); idem quoque de Pe-

rujqcis valet.

Scho-

42

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI^,

S C H O L I O N. in lor. Non habetur hic
nonaginta gradibus ab i^quatore in eopvitcedents
,

&

dem

Hemifphaerio diftant

(.

14)

Poli.

Tbeoremate ratio exigujc dijferentii2 e^uat ex mutata Solis dedinationejuxta nonnullos oritur ( jJ". 1(^7 Aftron. , in prafente nimirum
negotio non attendenda

Perioecos habere nequcunt..

Quod erat
fiti

unum,
Antoeci fub
funt (.177)

eodem Meridiano

Theorema XXXVII.
202. ificoLt ejufdem Paralleli omnes anni tempe/lates eafdem d^ eodem tempcre habcnt.

& Latitudinem eandem/ed

Quare eodem Meridiano fitl Latitudinem eandcm

diverfinominis habent (^.176).

cum
fint

Poli etiam in

Demonstratio,
Solis
lis

enim meridiana akitudo finguin

f. 20) & ncmpe 90"^, fcd divcrfi nominis habcant (.l4jj Poli funt fibi mutuo Antoeci..

,.

diebus

locis

(Ingulis

cadem

199). Scdadiftantiis Soiis averticefeu

altitudinibus
ejus

mcridianis variatio

tempeftatum ftatarum pendet (.76

feqq.) In

&

Quoderat fecundum Poli denique fibi muruo diametraliter opponuntur (. I2 ) : fibi mutuo igitur Antipodes funt (^. 180). Q^od
erat tertium

eodem igitur parallelo tcmpcftatcs eodem tempore ea:dcm \.\xs\l.Q^e.d^ CoROLLARI UM.
203, Ergo Perioeci tempeftates ftatas eodem rempore eaidein habenc {. 178).

Theore ma
206.

XL..

Periceci unius loUfunt Antoeco- Tal

rum

ejufdem Antipodes ,

&

Antipodum

fi^

Theorema XXXVIII.
204.
merant.
Vcri(sci horas

Antceci^.

comrarias nu-

Demonstratio.
Sunt cnim
in

Mcrdiani cjufdcm femii^.

1

T R A T l O. Perioeci ^ Antoeci i8rz ejufdem loci Zfubeodemmeridianohabitant(.i77. 179). Jam fi AQ^fit ^quator crit AZ
E
S
,

M O N

clrculis oppofitis

78) atque uni meridies eft, dum altcr mcdiamno(ftem habet (.179). Quare cum /Equator per
Meridianijrn utrobique a^quali celcritate

=A.2,=Qi(.i76.i78;.ScdAPQeft fcmicirculus {. 4); ergo eriam z P i fe1

micirculus

eft ('^.

1 5

Arithm,

confe-

qucntcr

fibi

mutuo

diametraliter

movcatur(.i36 Afiron.)\ hor<K a mcridie

unius loci
horis a

numerata^ coincidcnt
noiflc alterius

cum
ratis.

mcdia
d.

numc-

Q^e.

Theorema XXXIX.
205. Foli non hdbent
Perioecos
-i

fibi-

^ue mtituo fu?n Antceci cr Antipodes,

Demonstratio.
Perioeci cnim Latitudincm candem <5c cognominem habent(.i78). Scd cum prigter Polos non dentiir punCta, quie

opponuntur (.135 Gcom,), Sunt adeo Pcrioeci / loci Z ejufdem loci Antoecorum z, Antipodcs ( ^. 180 ). Quod erat unum Antipodes L & Perioccii ejufdem loci Z fub eodcm Mcridiano fiti (.179.182) Qiioniam vcro QL=r:AZ=Qf (.178. Perioeci/ loci Z I88)i Antipodcs candem Laritudifiem , fcd diverfi nomi-

L&

habcnt (.53). Srnt adeo Pcrloeci i AntipodumLAntoeci(.i76).i/^^^^''^^

nis

altcrum

C A P.

af.

Vll

DE PLAGIS, VENTIS ET TEMPESTATIBUS VAGIS.

43

C A
IDe Vlagis
,

U T

VII.

Vmtis

Tempejlatilpus vagis.
Sunt vel primaria^ quiE
scquali

DefiNItio XXXVI.^
207.

angulo a

Y^Laga
tis

cft

interfedio Horizon
verticalis.
I.

& Circuli

COROLLARIUM
208-.

duabus Cardinaiibus remotse, \^\fecundari , ea?que aut primi ordinis ^ quie aquali angulo a Cardinali & primaria

Tot adeo funtplagae, quot Horizontis puncfca, hoc eft, numero infinita*. S C H O L I O N.
209. Intcrdum quoque Plaga fumitur pro
interfe^iioue circuU verticalis

quadam
nis
,

vicina didanti zwxfecundiordi"

quse a:quali angulo a

6:

quadam Car-

dinali vel primaria

fecundaria primi

&

ordinis removentur.

circuli cujuf-

unque Hori^onti paralleli i immo a nonnullis pro fegmento verticalis inter Meridianum Hori^ontem vel circulum eidem parallelum

&

CoROLLARIUM.
adeo primarix a Cardinalibus diftant angulo45 graduum; fecun2
1

4. Collaterales

interceptOt

COROLLARIUM
diquaque

IL

& primaria collateralivicinaangulo 2 23o';fecundariae

dariae primi ordinis a CardinaJi
laterali

210. Plagas indicanrur per redas ex pundo in plano Horizontali aflumro unin infinitum excurrentes.

fccundiordinis aCardinali vel primariacol& fecundaria primi ordinis i ii 5',

Definitio XXXVH.
211.

Definitio XXXIX.
215. Ventus eft

motus

aeris fenfibilis.

PUg Cardinales

funt interfcc-

tlones Horizontis

&

Dividuntur venti

in

Cardinales

& colla-

Meridiani atque

tcrales VQXprimarios-^ \Q\fecundarios pri'

Circuli Verticalis primarii.Ncmpe inter-

fediones Horizontis

& Meridiani vocan-

mi

8i Auficr,iSvD)y Polo feptentrionali , hxc meridionali vicina interfedio Horizon-

xm Septentrioi^OKX))
quarum
tis

illa

ortivi

& Vcrticalis

2iC fecundi ordinis pro diverCnsitc plagarum, ex quibus fpiranr. Nomina Germanica ventorum pariter ac plagarum collateralium primariorum componuntur ex nominibus Cardinalium , ita ut

primarii Or/e/is

(Ost)

interfcifiio

Horizontfs occidui

&

Septcntrio

& Aufter praeponatuti nomi-i

nomen
Cardinalis prx-

Verticalis primarii Occidens

(^ESTJ.

RO L L A Rl U M. 212. Goincidunt adeo cum Cardinibus Mundi (i", 80 4/?ro.) & intervallo quadrantisfeupogradu^mafeinvicemdiiiant {.\i6 Afiron.).

Co

na fecundariorum primi ordinis ex nominibus Cardinalis 8c priraari.^e adja-

centium
ponatur

ita ut

nomina denique fccundario-

rum

fecundi ordinisex nominibus Car-

dinalis vel prifjiarise adjacentis dinalis

&

Car-

Definjtio XXXVIIL
213. PlagdL collaterales vel intermedia.

ta, Latinis

proximv vocula ad (gen) adjccnomina peculiaria funt: qu^e

adje^^ta manifefta funr.

funr, qua; imcr Cardinales intcrjaccnt.

omnia ex tabula

F 2

Nomi-

44

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGR APHI.E.

Nomlna plagarum
ventorum.

&

|Plagarum,:
|DIftantIa?
j

Nomina plagarum
vcntorum
Germanica

8c

Plagarum
Diftantiae

Germanica
i,Nordy
2.
Afit-

Latina
j

a Septcnt.

Latina

a Meridie

Septentrio 0
vel Boreas

7. Siid

ternacbt

Mittag
18. Slid gen

AUSTER, NOo tus Mer idies

Hypolibonotus, Alfanus
!

Nord gen ;Hyperboreas

0/ien
\

11

15'

Hypaquilo
Gallicus

Wejien
19. Siid- Siid-

^.Nord-Nori' Aqiiilo
,

iir

5c r\

Weji

O/l
4.

Libonotus, Nocolibycus , Auflf o - Africus

21''

30'

Nord

OJi

Mefoboreas
Mefaquilo
Siipernas

gen Norden
I

35

45'

20.

sUd-mji

Melolibonotus

J53"

45'

gen Siiden
4-5'

5.

Nord

OJi
j

Ar^lapeliotes
Borapeliotes

liTlild^mji Notoz^ephy- I^S** rm, NQtvlihycus

i

Gmcm
6,Nord-Oii Hypocsecias
gen OJien
j

Afr'i ciiS
5
\

,5^
67**

M
50^

11. SUd-lFeJi Hypol]bs,Hy-

S"^

15'

gen Wejien
lefijontius
,

patricus, Sub-

7. OJi

Nord- lC^cias.Hd^

vefperus
23.

0-Ji

mji-Siid-

Libs

67

3q'

^.OJigenNor- MefociEcias
den
5>.

7^"*

^S':

Weji
24. Weflgen

Carbas.

OJi

SoLANus,|ab
Suhfolanus
Jpeliotes.
i
'

oriente
o'|

Siiden

Mefolibs , Me- 78^ fozephyrus

vonius.Occidens 0

45^

o'

25.

mji. A- Zephyrus,F4- ab
bend
Wcfi gen

occid.
o'
S'
.

_
IV
15^;
!

10, Oji gen

Siiden

Hyoeurus vel Hypereu

rus

16.
[

Hypargeftcs

[11
,
j

Norden
27.
J^^y?-

Hypocorus

II. Ofi-Si^d.
OJ}

E:rus, vel Vulturnus

22

30^

Nord-Weji

ArgeftcsjCaurus, Corus,Ja-

zr

50'

pyx
55
45*"

\t> SUd

Oji

Meleurus
:NotiJpeliotes

4?!
;

gen 0/icn
13.

SUd-OJi
^/{f - (?/?

o^]

33" z8. TVortf-^^^ Mefargefles Mefoco rus ^f t^^f^ Zephyroboreas |45* Z(j. Nord"
i

45'

'

Enroau/ier
14.

Weji
J^'^

Borolibycus

Hypophcenix
Phcenix,PhGE,
1

15^
3 o.
\

Olympias

15. SUd- Siid-

67*^

30-'

OJi

niciaSjLeuco-

Nord-Weji Hypocircius Hypothraf^e Norden. cias, Scirem

.

notus

Gan78^
45'

3 1

NordA'ord gen

Circius

67'

30'

Stticus
16. Siid gen

No rd-Wefl
3
2,
I

Thrafcias

MefophoEnix

Merociicius

78^

45
I

'

OJien

Weflen

Sc.io-

Cnp.Vll

DE PLAGIS, VENTIS ET TEMPESTATIBUS VAGIS.

S C H O
L
I

45

O N.

nicis

ii^. Nomina, Latina aptavimm Germaexemplo Riccioli ( / ) , non qHod olim eofdem ventos pracife defignaverint,fed qncd
venti per eos dcfignati proxime
"jeniant.

cum

iis

con-

Vitruvius (w)

ve?itos

nonnifi

24 numerat
Nominj
.

alioqne ordine plagas difpcnit,

frout ex tabula fequente apparet.

ven-lDiftaHtia
(a

torum

Septeau

46

ELEMENTA GEOGRAPHIyE ET HYDROGRAPPII.^, qni nnhes vehunt dherfos ah inferioriCoROLLARIUM.

,

effc

biis

ijia agitantur. ^uan7obrem venti fuperiorcs ex motu nubiurn dif cernendi , qu^ dum in contraria^ plagas fe,

a quibus fabelU

221. QLioniam venti humidi aercmob-'

nubilanc
,

adeoque magnam radiorum

fo-

runtur

ventos in diverfts aeris regionihus

:

id quod aftivo temvore obfervare licet , quando aer inferior fcrenus , non turbidus, quemadmodum hieme.

diverfos fpirare agnofcitur

Jarium partcm refle<5tunc, ut ad terram pertingere nequeanc ; quo minus Sol integris viribus

corpora

terrcftria calefaciat,

impediunt.

Theorema

XL.

Theorema XLL
222. ytnii per terram cominentem
fpirantes ficci funt
,

220. Ventus per maria fpirans humidus efl^ Afiatefrigidns^ hieme-i fi aqua marlna in glaciem non abiit , caltdHs*

^ftate calidi

hie^

me autem frigidi^

Demonstratio.
Quoniam ex aqua conftantcr afccndunt vaporcs , (quod vcl cxinde colligitur, quia aqua? in vafe
titas

Demonstratio.
Ex
dunt
j

tcrra pauciores

vapores afcen-

quam

ex occano, adcoque aer

fupcr terra contincnte confiflens paucioribus

tur.

apertoquanradiis fola-

quoque vaporibus impra^gnaex tcrra

eliciti

aliquot horis elapfis imminuta de)

Accedit , quod vaporcs magna catenuiores fint

^

prehenditur

prsefcrtim
;

fi

loris vi

ribus exponacur

aer mari incumbcns

adcoque minus

fcnfibilcs exiftant.

Sed

vaporibus multis impra?gnatur.

Scd

ventus per terram contincntem fpirans

vcnti per maria fpirantcs aercm iftum

advehunt advchunt ergo multos vapores y adcoque humidi fLint. Quod erat nnum, Porro aqua eodem temporis Inter:

vallo

minorcm calorem
terreftria
,

concipit,

quam

corpora
tina

iifdem

radiis fola-

aerem cidem incumbcntem advchitj adcoque paucos vapores eofque tenues Quod erat primum, fecum vehit. Porro terra seflate magis calefit quam aqua iifdem radiis folaribus per idcm temporis intcrvallum expofita. Quare cum acr calorcm corporis contigui participet
i

ribus expofita
,

quas in

hieme autem aqua maglaciem non abiit , minus

terra glacic obduifta
,

qui a^flate terra? con,

tincnti

incumbit

magis

calcfit

quam
Quod

frlgida

quam
tc(5la.

vel

qui fupcr aquis confiflit.

Vcntus adco
calidus,

nivibus
ri

Quare cun^aer corpo-

altcri

contiguus calorem

&

aerem calidum advehens

erat fecundum

frigus
i

cjus patticipct, cxpericntia tcfle

acr

Eodcm modo
tertium,

oflcnditur
clfc.

eordcm
crat

aquis marinis non conglaciatis conti-

vcntos hicme frigidos

Quod

guus hicmc calidus , arftate frigidus exifl"t. Vcntus adco cundcm advchcns C)uod arftate frigidus, hicmc caiidus.
erat aUermn<

CoROLLARIUM.
21 j. Qiioniam venti ficci aerem ferenanc ( . 2ii ), adeoque radiis folaribus liberum

Cap.VlL

DE PLAGIS, VENTIS ET TEMPESTATIBUS VAGIS.

ac frlgoris

47

libcrum per Atmofphxram tranfitum concedunt , quo minus Sol viribus fuis integris calefaciat, nifi impetuori f^ierint, non
impediunt.

&

humiditatis ac ficcitatis

gradibus variant.

SCHOLION,
refery quod alia aftas ifi eodem Telluris loco calidior , alia minus cali-. da ; hiems alia gelu f(viat > alia minus &-

S C H O L

O N

228.

Huc nempe

214. Ventos impetuofos calori contrarios Ratio non ejfej ipfa experientia loquitur.
una,

ita porro.

Aerem enim calefa^um abigunty

fri-

Theorema
funt vcnti.

XLIII.

gidum advebunt )

radiis folaribus particulas

Atmojpharicas calefaciendas nimis cito fubducunt \ calorem ex corporibus terrefiribus motum , qui ad naexpirantem dijfipant

229. Tempejlatum vagarum cauf^

&

tmam

caloris requirltur

defiruunt.

Sed ea

Phyfica eonftderationis cum fint , a nobis difiinUius hoc loco expouenda nonfunt^

Theorema
uhi dfim ingens
,

XLIL
i

D E M O N S T R A T l O. Tempeftatum vagarum cauf^ rationes continere dcbcntj cur ftat fingufcd caloris & h's annis non fint caedcm
;

frlgoris, humiditatis

& ficcitatls gradi).

225. Venti per regionem fpirantes^

caltdi funt

bus varient r. 227- 228

Sed venalii

fpirantes
,

torum

alii

cahdi,

ah*i

frigidi, alii hurni

autem per

terras gelu rigidas

frigidi,

di, aliificci (. 220,

222.225);

Demonstratio.
Parum differt a Demonftrationlbus Theoremarum prsecedcntium.

avlionem radiorum folarium impediunt (.221.224); alii minus r. 223). Venti adeo tempeftatum vagarum cau*
fe funt. Q^e. d,

CoRoLLARi
12^. Hinc idem ventus,
calidus vel frigidus.

\J

u.

SCHOLION.
prtsdici

tempcftate ftata, noo fingulis annis

eadem anni que

Definitio
i\on fingulis annis

XL.
i

2;o. Ventorum variatienes cum haUenus nequeanty nec omni in 7erra tempeftates vag< quxnam dato tempore fmtj inda" gare liceat ; tempeflatum quoque pr^dictions^ cert nondim in potefiate funt Con^
jecluras nuUo

227. Tempefiates vaga (\mz ca?dem , fed

qujt

caloris

fundamento nixas vana Jfiro^ logorum turba relinquimus.

C A
De
De
23 !
FI N

U T
charta

VIII.

Glohi Tirrejlris artijicialis conjlruSiiom

ufu

itio
cupro

XLL
,

aut materla alla confcda,

f^
VJJ

Lobus
ra cx

Terreftris Q^k Spha?-

orichalco

cujus fuperficie loca Tciluiis prscipua intcrvalhs carundcm didantiis propor-

48

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGRAPHr^.

quos
ohliquam
occiduam
ritur
,
,

tionatis dcpicfta, iina ciim Circulis,

in Spha^ra Tcrrcftri concipimus.

amplitudinem ortivam atque Az,imuthum , tempus quo 0*

,

S c H o L

1*0 N.

&

occidit
,

longitudinem diei at"

cre'

que no6iis

altitudinem vei profundita,

252. Globi Tenejirei eum in finem conftruuntnr , ut , qux de diverfts Telluris locis hiiBenus per calculum Trigonometricum eruere docuimus
ticis
,

tem
|

Solis

ad horam datam initium

fufculi matutini

& finem vefpertini,

pcndet ab /^qua-

vel

demonjiravimus
y

ex principiis Mathema, citra molejiiam etiam

ignari [unt, folo

Resolutio.
Quoniam
tore
folutio

ab

iis

qui

Mathcmatum

intuitu cognofci queant,

&

Ech'ptica in fupcrficie Giobi de-

Problema
vel orichalco conflruere.

XXXni.
>

lineatis

atque a Meridiano

& Horizonqui

te circa

cum

combinatis
Coelefti

233. Globum Terrejirem ex cupro

omnes

circuli in

Globo
fe

&

Terreftri

Resolutio.
Quoniam
in

eodem modo

habent (.23 3.234)

a rcfolutionibus Problcmatum 40.45,

Globo

Terreftri iidem

46. 47. 50. 66> Af}ron,Sphdric. (.3 1 3.

delineantur circuli, qui in Coelcfti (^.

af1 1 j & locorum Longitudines cum cenfionibus reftis ftellarum ( . 190

318.320.321.325.304)

nondiffert.

Problema XXXVL
2 3 6. Data Solis aititudine^ invenire

Aftron.

&

S^^Geogr.), illorum Ladeclinationibus

.

momentum

temporis.

titudines

cum harum
(

conveniunt

75 Aftron. & . 53refolutio non differt a refoGeogr. ) j lutione Problematis 36 Aftron, Sphxric. ( .

Resolutio.
Ob
eft
5

rationcs in Probiemate praece-

dente allatas rcfolutio prjefentis cadem

quse Probi,
5 i

30S

).

Aftron, Spharic.

Problema XXXIV.
234. Glohum Terreftrem ex char^ ia compnere,

(.326).

Problema XXXVIL
237. Loci in fuperficie Globi depi5ii Longitudinem (^ L>atitudinem , Perix'
cos
5

Resolutio.
Per rationes ad

Antoecos

Problema

prsece-

& Antipodes invenire. Resolutio.

:

dens
cft,

allatas relblutio prc^fentis

quc\'

eadem
I.

Locus datus ducatur fub Meridia-

?robL 37 Aftron, Spharic,

num
rem

arcus inter

eum

& ^flquato-

(^. 309).

interccptus erit Laritudo cjus

Problema XXXV.
235. Data elevatione Poli
,

tina

inter

cum loco Solis mrn reclam

invenire ejus afcfnfio-

(.53)5 arcus vcro i*Equatoris Meridianum loci dati & primum interceptus Longitudo
(.52).

&

obiiquam

defeenfionem

2.Quot

Cap.
2,

Vllh

DE GLOBI TERRESTRIS
efl

ARTIFIC. CONSTR.
dem

& m\J.

49

Quot graduum
ti 5

Latftudo loci

6^z-

tot in

Mcridiano numerentur
Latitudo
ita

ab altera i^quatoris parte, nem-

Meridiani femicirculo fubjeda tum contrarias numerant (.175). 182).

mediam nodem habent, horafque

pe verfus Auftrum
loci dati Borealis,

fi

COROLLARIUM
241.

IV.

&

contrai

Omnia

lub Meridiano dcprehcndctur lo-

ni Antoecis

3..

Antoecorum (^.176}. Notentur gradus Meridiani loco dato & loco Antoecorum imminentes & Globus circumvolvatur, donecgradus yEquatoris opcus
pofitus (ub Meridiano conftitua-

bent dies

loca per gradum Meridiaimminentem tranfeuntia haomnes anni nodibus loci dati

jequales (JT, i5>o),

Problema XXXVIII.
242. Dato
eidem
loco in

Zona
,

torrida

invenire duos annt dies

fit

qaibus

Sol

njerticalts^

quod perinde eft ) index horarius ad horam duodecicur

,

aut

Resolutio.
1.

mam

Locus datus ducatur fub Meridia-

in

primo

fitu

applicatus ho-

num, notcturque gradus Mcridia2.

ram duodecimam alteram monf^ tretj tum enim gradui priori rcfpondebit locus Perioecorum (.

cidcm Tcfpondens. Globo circa Axem circumvoluto

ni

notentur duo
ta
,

illa

Ecliptic^ punc-

178)5 pofl:eriori autem locus Antipodum (.206}.

qua! per

gradum

iftum tran-

fcunt.
3.

COROLLARIUM
,

I.

Ex Ephemeridibus evolvantur
quibus Sol in
tis
illis

dies,

qua; per 238. Quoniam omnla loca idcm Meridiani piindiim rranfeunt, G!obo circa axem fuum circumvoluro eandem Latitu.dinem habent (^".14.5^), hoc efl: in eodem Parallelo fita funt loca om;

Eclipticcie

punc-

h^eret:

his ipfis
fit

enim diebus

ioco dato

verticalis.

Corollarium.
luris

quibus ea , conveniunt, quae de Incolis ejufdem Paralleli fupcrius demonftrata funt (jr.197. ipS. 200, 204).

nia Telluris manifefl-a erunt

243. Qiiodfi notentur quoqiie loca Telper idem Meridiani pun(5tum tran:

COROLLARIUM
mukas Antoecorum, Perioecorum

II.

patebunt locaZonse torridx, quibus Sol iifdem anni diebus fit verticalis, fimulque apparet, quibusanni diebus IncoIcB in loco dato Afcii funt ( $". i 50),
feuntia

Z39. Ipfa etiam Globi circumvolutio

& AntiI.

Problema XXXIX.
244 Invenire ea
loca Zon<x, torrid^y

podum
240.
fiib

proprietates manifefl:at.

COROLLARIUM
Omnia loca , ebdem Meridiani
,

II

qutbtts Sol dato die jit verticalts.

quae

cum loco dato

I.

Resolutio.
Ad
dtem datum qna:ratur locus Soh*s in Ephemeridibus , vcl fuppu"G

femicirculo conlli-

tiiuntur

fimial

vero

cum

meridiem habent ; loca Antipodibus & Perioecis ei-

Woljii Opcr. Maiijem, Tom-.

IV.

2.Gra-

50
2.

ELEMENTA GEOGRAPHI.^ ET HYDROGRAPHM.

Gradus
Ectiptlca?, in

quo Sol

haeret,

cum

ducatur fub Meridianum.

3.

loco reperto in micirculo exiftunt ;

eodem Meridiani

fc-

Notentur loca Telluris, quas Globo circumvoluto tranfeunt per iliud

Meridiani pun^flum
Solis
,

hac rationc patet ^ quaenam dato temporis momento meridiem habent 3 & femicirculus oppofitus MeridJani monftrat loca , in quibus media

quod loco
lunt

nox

eft.

immmebat: ea enim

PROBLEMA
248. Dato
non
Oicidit
loco in
,

XLI.
Zona
frigida
^

loca qu,T(ita.

COROLLARIUM.
24J. Hac rationeadeo etiaminvenitur, quiiiam ln:ol^ dato die Afcii fint (. 1 50}.

inven re dies armi

^uibus Sol eidem

& quibus etdem

90"^
,

non

oritur,

Pr-oblema XL.
246. Determinare locum Telluris , tiht Sol d^ta alicubt quacunque diei ho'
5

1.

Resolutio. Quonlam PQ^= 90 .

ZR =z
ci

ta^eji verticalis^

ZP= QH
cidit

( .

( 14 62 Aftron. )
,

) '^'Tai

erit

Bi

Resolutio.
I

hoc eft diftantia loaPolo aequatur declinationi Solis,quo primum nonamplius ocac rurfus occidere incipit
>

Locus Solls ad dlcm datum, ut In Problemare prsecedente repertus, ducatur fub Mcridianum & Index horarlus ad horam duode-

confequenter etiam ob rationes

eafdem declinationl AH Solis primum non ampllus orlentls & pri-

cimam , noteturque pun(5lum Meridiani

illi

mum
tur

rurfus orlentis.

Numeren-

rcfpondens.
,

2. Si hora data fucrlt antemerldlana

adeo tot gradus in Meridlano ab y^quatore verfus utrumquc

ex

2 horis fubducatur

& Glo2.

Polum quot
,

eft diftantia loci

da-

bus verfu5 Occafum promoveatur, donec horam reliduam monftret

ti

a Polo.

Globo clrcumvoluto , notentur pun6ta Eclipticie per

Index horarius

ita

nlml-

rum
(5to

locus qua^iitus erlt fub pun-

(5tum in

utrumque punMeridiano notatum tranita

Meridiani paulo ante notato

fcuntla

innotefcent arcus

conftitutus. 3.
Si hora fuerit pomcrldlana,
fimih'ter vcrfus

Globus Ortum promovea:

quos Sol motu proprio emetitur, interea dum non occidit atque

non
Solis

oritur,

ipfaque

punda
non

loca
occi-

donec Indcx horarius ho, ram datar. ir-onftrct itadenuo

tur
lot us

non

oricntis vel

dcntis fub initium

& finem

nota-

qua^itus relpondcbit punc3.

bunt.

roMcrid'ani ^aulo ante notato.

Quare
iliis

fi

o R o l l A R

u M.
,

vantur anni dics,

qua:

ex Ephemcrldibus evolqu'bus Sol

247, Quodfi fimul notcntur loca

commoratur dehdcratum conftabit.

locis

tempus C o-

ap.

VI 1 1

DE GLOBI TERRESTRIS ARTIFIC. CONSTR & USU.

.

ji

COROLLARIUM
nc in

I.

numerentur

quot

fupra Horlzontem

249. Quodfi declinationem Solis,quam habe: ad diem datum, ex Polo cognomi-

Meridianum

verfus

-^quatorem

transferas;

Globo circumvoluto, per pun-

, & pun6tum gradui ultimo imminens in Meridiano notetur \ Globo circumvoluto, omnia Telluris loca per id tranfibunt, in quibus datus

elevatus deprehenditur

xftum inco hac ratione notatum tranfibunt

anni dies datarum

horarum

exifi:it,

omnia loca , quibusSoI datodie primum non occidit. Si idem fiat circa Polum diverfi nominis, eodem modo dctegentur loca , quibus Sol primum non amplius oxitur.

SCHOLION.
55. Climata

Hac

ratione fuperficies

Glohi in

dijpefci pote/i,

Problema XLIIL
254. Invenire Latitudinem locorum

CoROLLARlUM
quomodo

II,

150. Patetergo,

inveniatur

tcmpus, quo
rifcii ,

Incola: dati loci fimt Pe-

ZonA frigidji in quihus rum mimero non occidit,

,

Sol dato

die-^

& quomodo

doceri po(Tit

quinam
1.

Incolse dato quolibet die fint Perifcii {.

Resolutio.
Numerentur
tiale

PROBLEMA
Latitudimm locorum
anni dies
ejl
,

tot

gradus a Tropico

XLII.

vicino verfus pun(!^um >quhioc-

251. Invenire elevationem Poli feu

in cjuibus dafiis

alterutrum, quot funt uni-

tates in dimidlo

dierum datorum

datarum horarum,
E
s

numero
fingulis
conficit.

quia Sol motu proprio

R
1.

o L u r

o.
2.

fcrediebusgradum unum
Eclipticie
Ita

Ad

diem anni datum qua?ratur locus Solis in Ephemeridibus , vel

( .

Punclum

repertum Ilab. L
erit ejus fig'^^*

ducatur fub Meridianum:

fupputetur
2.

720

Aftron^

).

a Polo diftantia IP elevationi Poli

Locus

Solis

ducatur fub Mcridfa-

num
3.

&

Index horarius ad horam

do-

PR
lis,

feu Latitudini qusefitie^quavi

eorum
L
E

duodecimam. Globus circa axem volvatur

quse fuperius (.

248)

demonftrata funt.

nec Index horarius monrtret ho-

PROB
255. Data
hora
loca
9
3

M A XLIV.
vel no5iis

ram
4.

vel ortus, vel occafus.

qtialibet diei

Hinc Polus attollatur ac deprimatur, donec locus Solis in Horizonte vel ortivoj vel occiduo ap.
pareat
:

benejicio

quihus Sol oritur

Globi oftendere omnia quibus oc,

&

ita

enim Polus

erit de-

qu meridiem vel mediam nocfcmy quA diem vel noBem habent,

cidity

center elevatus.

RfiSOLUTIO.
I. Inveniatur locus Teliuris
,

COROLLARIUM.
tore verfus

ubl Sol

252. Quodfi ergototgradusab iquaPolum elevatum in Meridiano

dato tempor is artkuio

calJs

cft vertl'

(.246).

i.

2.

Lo-

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI^, conftiruatur Zenlth 2. Locus Problema XLVI.

52
illc

in

ip-

/lus Horizoiitis lignei

ita

feu Polus
illius

elcvetur, prout loci

La-

258. Data declinatione fleiU aut Phcenomenc alterius , invenire loca Telluris
,

titudo poftulat.

Loca
erunt

m
,

quibus fit vertica/is.

Horlzonte ortivo

confritiita ca
,

Resolutio.
Numercntur tot gradus in Meridlano ab ^quatore vcrfus Polum alterutrum , quod graduum eft declinatio data , nempe vcrfus Borcalcm , ^\ declinario Borealis
,

quibus Sol occidit

,

in
;

Horiquas

zonre occiduo
funt

quibus oritur

iMcridiano fuperiore, meridiem;

in inferiore,

qua: funt

mcdiam nodcm
Hcmirphierio
fu-

habent.

Dcnique

in

periori dics, in infcriori

nox
I

verfus Auftralem
,

C\

efi:^

hxc
iM,

Auftralis fuerit

Co R OL L
2
5

& Globo

circum-

A R

voluto, per extrcmum arcus

qua^fita

in Mcri.

6.
ilt
;

Luna
teft
,

pofito

, tempore medisE Eclipfeos gradu Eclipticae loco Solis opper prspfens Problema definiri po-

Cum
in

diano notati puni5lum tranfibunc loca

quaenam Telluris loca videant Eclipfeos mediu:n , & quibus eo tempore oc-

Problema XLVIL
2 59-

Determinare locum Telluris

cidat, quibus oriatur.

Problema XLV.
257* ^^f^
,

uhi fiella aliqua aut aliud Phosnomenor^

coelefie

nots declinationisy data. alicubi

qi4oLihet
,

anni

die^ inveni-

dici hora eft verticalis,

re loca Telluris

quibus Planeta datus 5

verticalis
1.

Resolutio.
Polus elevetur prout poftulat Lati-

gr.

Luna ft
,

Resol utio.
1
.

tudo
2.

ioci

a cujus meridie vel me-

Ex Ephcmeridibus
gitudo

exccrpatur Lon^

dia no6te hor^e numerantur.

&

Laticudo Planctie
(.

vel

fupputetur
bi

4 Afiron,),

2. Hfs datis locus ejus in fuperficie GIo.

Locus Solisaddicm datum repertus ducatur ad Meridianum & indcx horarius ad horam duodecimam.
Globi de=
)

Terreftris
,

delignetur

eodem

3. Stellce Jocus in fuperficie

modo
lcfti

quo

loca ftellarum Coe-

terminetur

(.305

Aflron.
is

&
fub

infcribuntur (.305 Aftron,),

Globus volvatur, doncc

Mcridiano compareat
,

3.

Locusillc ducatur fub Mcridianum,

ita

indcx

notcturque
4.

pundum

Meridiani

ci-

horarius monftrabit dilfercntiam

dcm imminens.
Globus circumvolvatur notcnturquc
loca pcr pun>5lum iftud tranfcuntia
:

temporis inter appulfum Solis ac

ad Mcridianum loci dati, Notetur vero pundum Meridiani

ftclli^e

ha:c

cnim crunt quscnta.

loco ftelL^ immincns.

4. QuaTancur loca Tclluris,

qu^ hora
data

Cap. 1

DE MAPPIS GEOGRAPHICIS.
&
Cum
bet

53

data meridiem habent (.244) index horarius applicetur hora?

adeo jam Globus artlficialis cundcm ad Solem fitum habeat, quem haipTa

duodecima?.
3.

Telius

ea quoquc cjus pars

Volvauir Globus verfus occarum , donec index horarius emetiatur inrervallum temporis inter culnii-

illuminabitur,quae inTerra illuminatur.

COROLLARIUM
i6i.

I.

Globo

ita

conftituto, lucenteLu-

nationem Solis ac
denti acquale
:

ftell^ interce-

na

patebit quibufnam Terrac locis luceat.'

ita

fub Merid/ani

COROLLARIUM
Problema

II.

pundto notato conftituetur locus

Telluris, ubi fiella eft,
verticalis,

hora data,

16 2,. Patebit etiam,ubi Sol&Lunadata quovis momento oriantur, & ubi occidant

XLIX.
lo'
de^^

CoaoLLARi
dat,

UM,

160. Inde adeo porro reperitur , quibusnam ftella data hora oriatur vel occi-

264. Invenire diflantiam duorum

coriim in ftiperficie Globi Terrefiris

&

ftiper

quorum Horizonte

confti-

ft^iorum.

tuatur (^.^52).

Problema
26
r
.

XLVIII.
tta confii-

1.

Globum Terrejlrem

tuere in loco datx Latitudinlsy ut Sol om-

nes eas regiones tlluftret

qudt in ipfa

2.

Tellure illuminantur,

O L U T I O. Pedc circini uno in loco uno pofitOj pcs a:ter ad locum alteium promovcatur. Circino ad ^quatorem applicato y innorcfcet arcus clrculi maximi

O L U T

O.

intcr

loca

data intciccptus
).

( ,.

1. Polus decenter elevetur pro Latftu-

2 88 Geom.
3.

dine loci dati, locufquedatus

ftib

Quare cum
erit

is

ftr

diftantia

qu^fita
:

Meridianum ducatur.
2. Inveniarur in plano

(. 51 )> pcr 15 multiplicetur

li-

Horizontah*

fadum

diflantia in milliari( .
I

nea Meridiana {%,i2oAfiron.)Sc

bus Germanicis

43 ).

Globus

ita

conftituatur, ut

Mc-

S c H o L

o N.

ridianus seneus, vel h*gneus

eidcm

immincat. Poteft etiam ope pyxidis magnetlca:

ad Cardines

Mun-

2(55 Beneficio Glohi multa quoque adoculum oflendi poffunt Thecremata, qu fu-^ perius demonfirata funt fed hac , ne pra:

di dirigi

ter ncceffitatem prolixi

fmus

pmterimus^

C A
De
D EFIN
266:
I

U T
Tclluris

IX.

Alappis Geographicis.
,

XLIL
cft figu-

vel

quandam
fi

ejus partem recft

Jpfa Geographica

prafcntanSj aut

navis,
in

Hcmiftuisi

ra plana vel Heniiff ha^rium

ihacrium Tciredre

Pianum projec*

ELEMENTA GEOGRAPHI^E ET HYDROGRAPHI^. Problema L. tum vel pars qui^dam fuperficlci Globi
54
Tcrreftris in

Planum
1

projc^ta.

272. HemifphArium
no projicere
,

Telluris in

PU"

DEF

T lo XLIII.

oculo in Polo
,

267. Mapp.t univerfales funt, qu^ duo Globi Terreftris Hcmifphferia in

rii oppofiti conjlituto

HemifphAhoc efl , a Plano

projeciionis Semidiametri Terreftris in-

Planum projedla cxhibent.

tervallo in axe Telluris remoto,

DEF

XLIV.
eft
3

Resolutio.
qaas
1.

268. Mappa parttcularis regionem aiiquam exhibct.

Ex

centro

C,

intervalIoquocunqueT;^b.

CA
rcprcTfen-

defcribatur circulus hDViEFig*'-

Definitio XLV.
269. Projecfio Sphdra
cie SphsercT
eft:

feu Planumproje<5llonis, qui erlc

i^quator

quia

HemifphaTium
,

Teiluris prajiciendum

[n cujus

tatio fingulorum pun^ftorum in fuperfi-

affumtorum & circulorum in ea defcriptorum , prout oculo in data diftantia fupcr Tabula vitrea inter

medlo
2.
ius

eft

Polus

Ex eodem
alius

centro

14 ). ducatur circu,

concentricus

exiguo

eum

&

intervallo a priori diftans,

&

in

Sphaeram collocata appaI.

360 gradus limbus

tur.
3.

plani dlvida-

rent.

Sgholion
270. Confer
jeiio
,

qu<2

Tom.

5.
)
:

de PerfpeBiva
efl

diUa funt {.2. Perfpe^t

Spharid
tiva,

enim ProPerfpec-

cafns particulciris

Quoniam circuli cum oculo in codcm plano exlftcntes inftar rcifiarum apparent (.275 Optic.),omnes autem Mcridiani per Polum
tranfcunt (.2o) adeoque oculus
in

SCHOLION

II.

communi

intcrfcdlone confti-

271. Solet autem ProjeUid Sphara diviStereographicam. di in Orthographicam Stercographica dicitur fi oculus in f/iperficie Sph^ra confiitntus fupponitur ; Ortho^raphica vero, fi infiuita , hoc efl quantalibet diflayitia ah eadem remotus affnmitur. Fundamenta hujus artis continentur in Op-

&
,

tutus per hypothef. in plano

om-

nium Meridianorum exiftir,- per centrum C & denos quofcunque (aut ft Planum projedionis majus
fuerit, per quinos,

immo

fingulos

tica

& Perf^eftiva

gradus

nos non trademus nifi

ducantur reto AB,

DE

ad Mappas univerfales applicatam. Notandum vero , quod , qux de Mappis Geographicis doccntur , eadem ad Jflronomicas
^uoque
,
i

4.

qualium univerfales vulgo venales

particulares

&c. qui Meridianos rcpr^fcntabunt j quorum primus fit AB. Regula ad pundum E applicata ad denos (aut, fi Planum projedioad quinos, immo fingulos) gradus quadrantis
nis

proflant

in UranoFirmamento SoKevelius in metria biefcianOj nec non Flamstedius in Atlan-

Bayerus

&

majus

fuerit,

DA

te QoAi:{ii dederunt i applicari pojfmt

ducantur reche occult^

E 10, E 20j

Cjp.IX.

DE MAPPIS GEOGR APHICIS.

&c.

55
Pla-Tab.II.

E 20, E 30,
interfck^ionum

&

per pun(5la

'

phtTrium projicicndum

A^^/B,
a

reto

AC,

nem-

num

projcdionis fcu^^.quatoris AEBDj-^''^'^'^*

in

pe \Oi 20, 30 &c. cx centro

&

oculus

Axc ed

Plano projcc-

delcribantur circuli concci.trici qui erunt circuli paralleli feu La-

tionis dlfiet Scmldiametri intervallo tC.

Sit ji?mParaIleIus

projiciendus^/.

Quo-

titudinum per fingulos denos gra-

dus dcfcripti.
5,

Loca quorum Longltudo

.

& LatltuIn tot

pundi ^ cft in 10, niam ubi radius eg per Planum proje6ionis tranfit (-269) i erit A 10 proje<5lio
projcvflura

do

datur

ita

infcribantur.

arcus meridlani

hg

(.

275 Optic.)^
Qiia

^.quatore

ADBE numerentur

(cu Latitudfnis Paralleli (.53).

rc

gradus, quot Latitudo data exiftit & regula ad gradum iftum ,

e. gr.

cum

circulus Plano projciftfonis pa

rallclus inf^ar circuli

{%.2Z60ptic.)

&

60.

&

pundum E

applfcata,
:

ejus

piumbagine ducatur redta E 60 ex centro C , alia C 105 ad gradum Long;tudinis 105. Deniquc ex C, intervallo Ca^ intcrrcccrur

centrum c in ccntro circulus cx ccntro C pcr

apparcat,

pundum 10

defcripius erit projc^io Parallcli ^/.

Quodfi jam cogitcmus circuium ehdh circa axcm AB rcvolvi, doncc alteri

105

in /;

crit i

locus de-

AEBD
g

congruat,
,

pundum

in

E,

fidcratus.

6.

Quodfi

Longitudini fubftituas

af-

= A^.
ni

in

G cadct
j

erirque

AG=A^ & AE
Parallcli

Idem crgo pundum 10 ^c^

fi

cenfioncs redas fingulorum gra-

tcrminatur

diflantia
,

AG
fe*

duum

femicirculi EclipticiE &:

La-

aflfumitur in

y^quatorc

&

cx pundo E
Mcridia-

titudini dcclinationes

corundcm

ducatur rcda projcdioncm

codcm
ta

artJficio

notabuniur punc-

AB

fcu

Diamctrum i^quatoris
Q.e,d,
I.

quotcunquc Ecliptica:>pcr qua?

Eclipticam rcpritfcnunivcrfalis unius
,

cans in 10.

duda curva
tabit.

SCHOLION
di

Hac

ratione

Mappa
erit

Hcmiipharrii

confcda

<&

coucm

modo

conficics

Mappam

Hemirpha.^rii

alterius.

Demonstratio.
Tab.II.
<z^i4'

273. Hc Mappas univerfaks defcrihen" methodus tmnium faciUima. Sed pnefc' runtur tamen Mappce, qua oculum in plano ^quatoris cvnjtitutum jupponunt. Poj^eriO' res fane fub majori fcrma parantur ah artificihus ; priores jub minere forma per mo-

dum
reftat,

appendicis adjiciuntur

ut fpatia inter
in-^

^o"

^^j"^

dcmonflrandum

duo Hemifpharia intermsdia fuperne ac

ferne rel.^a repleant.

Fig.ij.quam quod
centnci per

circuli ipfi

AEBD

con-

punda interfedionum io>

defcripti repf^rentent Pa-

SCHOLION
^74'

II.

2o

30 &c.

^'jniam

fitus Ecliptic<

ad TeUii"

denos gradus in fuperficie Telluris du(^os. Sit Hemifrallelos pcr fingulos

rem
cie

mtmentis mutabilis ; in fuperfi^ TcUurpSi fi r?n ad rigvrem exigasj Ivcum n.m

fingnlis

56

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPKI^.

D
iim
pcr fingulos vigefimos gradus
rc(ftas

^ualis aliqiio diei

von invenit. Ita tamen in ea de'ineari folet momento fitus ejus ad Telluejfe folet
,

ducas

Da

^,

U^y Dc &c.

rem

& Lihrdi interfeCiionibus primi Meridiani & ^quatcris, Problema LL

fint in

nempe ut principium Arietis

habebis

facilius in linea

CB arcu-

D 10 Ej &c. cencra.
ex

20 Ej

30 E

5.

Eodcm modo

B ad

fingulos de-

Tab.II.

275. HemifphdriumTelluris inVla^

Fig.1^.^0 projicere
conflituto

ocuio in plano ^cjuatoris

O' Semidiatrietri 1 erreflris intervallo a Plano projeEiionis remoto,

nos (auc quino.s)gradusquadran-. tum & AE ducantur vtQtx ,

AD

ut Meridiani projedio

DE

in gra^

duscompetentcs dividatur,
h.-cc

&

pcr

Resolu
1
.

rio.

pun^fta interfcolionum atque

Ex

centro C, radio quocunque

AC,
qui

gradusMeridiani rcfpondentes dacancur uc ante arcus

(

defcribatur circulus

ADBE

294

ficprimus Meridianus(5c fimul Pla-

Geom. )
6.

qui erunr Paralieli.

num

projcdionis

&

oculus in

Cum

arcus in Meridiano

10

Polo primi Meridiani conflirutus

concipiatur(.2 860/)//V.&.2o).
2.

20j A30
eft
,

&c. rcfpondeant

decli-

nationibus Parallelorumi evidens

Ex codem

centro

ducatur circu-

cadern methodo Tropicos

&

lus alius conccntricus

exiguo

in-

Circulos polares delineari poffe.

7.

tervallo a

priori

diflans

&

lim-

Quodfi Ecliptica ponatur ^quato-

bus
3.

in

360

gradus dividatur.

rcm

fecare ibi

ubi oculus confin

Ducatur reda AB, qUcT ^quatorem

dcfignabit , alia ad angulos reCtosED, quas unum ex Meridianis
,

tituitur:

ocului

plano Ecliptic^

&

exiflct

adeoque

Ecliptica repr^-

fentabitur per re^flam

NL

alias

cujus Plano

oculns

vero punda quotcunque defigna-

cxiftic, repra.'rentabit (.
tic. ),

275 O/-

buntur cx afrcnfionibus redis

declinationibus datis, principio
rictis in

&
A-

critque
in

in

initium y^quaPoli.

toris

4.

fingulos denos gradus quadrancum & DB (vcl ad quinos immo fingulos , fi Pla-

E& pundo E ad
, ,

D erunt

A fuppofito, eodem
,

pror^

fus artificio

quo cx

datis

Longiloca

AD

tudinibus

& Latitudinibus
cxhibentur.

codcm Piano
S.

num
"

projcclionis
retfta?

majus

fijeric )

Hax
ra

igiturexhibiturus, in Meridfa-

ducancur

10, E2O5

E30
&

ni primi fcmicirculo

ADB nume-

&c.

&
E,

pcr pun6la inccrfedlionum

rcd.x

AB

acquc Polos

dcfcribanrur arcus

10 E,

D D

20

30 E &c.(.294 Geom.):
Quodfi cx

Longitudinem A 120, ducaturquc rcda E I 20 & pcr E, i & D Meridianus D/E. Porro in quadrante AD numcra Latitu-

qui crunt Mcridiani.

dincm

10

<3c

duvfla rc(5ta

B 10
per

Cn/^.IX.
per

DE MA

PP

O G R A P H I C I S.

57

lo^m^ 170 defcribatur Pa. Communis rallelus 19 w 170. intcrfediio O erit loci qucefiti repra^fentatio.

leli (.

Demonstratio.
Priaio

269). Efl: vero OK^reaus(. Geom. ) & ODL itidem redus ( . 143 ODL 3 1 7 Geom. ) , adeoqne O K ^ (. 145 Geom. ). Quare cum DCO=: DLO (.315 Geom. ) & angulus DOK utrique triangulo ^OK & DOL com-

quidcm oftendcndum

cft

munis

projedtiones Meridianorum

&

Paralle-

2^(iGeom:) DQO
\

erit

etiam

DLO = O^K (.
:

{%.^7 Arithm.)^

lorum
rab.
III.
f^.zd.

efle arcus

circulorum.

conrcquentcr ob

Sit

AOBL

circulus, tranfiens per

156 G'^^?^.)^^

^HD =^QHc (. :HD= HC Hc

y

centrum K Plani projcdionis , cujus Diamcter /it AB. Sit circulus quicunad Planum projeilionis quoque

CD

modocunque
erit

inclinatus

& oculus in Oi
circuli

= DH. HC (.327.377 Geom.) Hr = dH.Hc(S.S7Arithm.).

ergo projed:ura
circuli

{. 267 Geom.) &h!nc^H. Hf D FL H ( . 378 Geom. ). Sed H

=
P
Eft

ergo

cd Diametri
ba(i

^ cMdl

Pro-

jedura.

Secetur conus

COD
:

DMCI
,

circulus

plano

(%-377AnaLJin.).

Quod erat fecundum,

in

quod erit circulus ( . 468 Geom,) unde IH^ EH. HF ( . 327. 377 Geom, ). Quoniam angnlus OKB re<ftus eftjquia
parallclo,

EMFI

CD

Quod
jeClioncs

vcro punCla

quibus Pro Tab.ir.

Parallelo- /7^.25,

Mcridianorum

Sc

rum

fecant Projeduras ^quatoris

AB

ejus

menfura quadrans

OB,

&

Meridiani

DE

ea ratione determi-

(. 143

Geom. ) Sc ODL itidem redus (. 317 Gcom. ) erit OKB ODL(. 145 Geom. ),& qnia KO^ utrique triangu;

nentur,

quam

in refolutione prarfcrip-

fimus; ex Demonftrationc Problematis

prspccdentis manifeftum eft.

Quod

erat

lo

O^K &

ODLcommunis,
)

OLD(. 246^^^^.
et*an
:

= OCD(.3
,

O^K

=
i

tertium.

Geom. )OEF (.233 C7f^/.).Quarecum ^Hh ^FH^f 1 55 Geom.) erlt EH cH HF r . 267 Geom, ) & hinc EH. HF==H^. ^^(.378 Geom,), conrcq.entcr Hd. Hc^lH"- per de-

]am cum Projcifliones Meridianorum lint circuli, ^i demonftratorum per

Polos

D&E
in

HV=

punda

interfe^aionum (.20) i^quatoris Projedura dcter:

&

minata tranfeuntes

Parallelorum vero
>

Projediones
jC(5lionis

circuli

'vi

demonjlratoPlani pro-

monftr.

Efl:

igirur c iVl^I circulus

rum^ pcr gradus oppofitos

(.

327' 377 Geom.). Quoderatumm.

^

ADBE &

interfci^tionum punc-

ta in
,

Eodem

prorfus

modo

oftenditur

Projedura Meridiani DE detcrminata dudli ; patet non alia re opus

eile

:ab.
[ir.

circulorum Parallelorum eHe circulos. Sit enim

Projediones
circulus

ad Meridianos
,

&

Parallelos in Plaut

DMCI

no projiciendos
bantur.

qnam

per

tria

P-rallclus ,l.\7'
toris

&

ocuIusO

in

plano yEqua-

pundta data circulorum arcus defcri-

OL,

erit

dUc\

projcdura ParalI

Quod

erat quartum,

WoljU Oper, Mathem. Tom.

V.

Deni-

5S

ELEMENTA GEOGRAPHIi^ ET HYDROGRAPHI^.

Dcnlquc curn cx
interrexflione Cir-

2. Radiis Paralieiorum duplis, triplfs^

ciili

Parallcli

&

Meridiani

locus quili-

quadruplis &c. quibus iidcm in

bct in fupcrficie Sph^rie dcHgnetur ; evidcns eft cundern in Plano projectionis detcrminari

Mappa

univerfali dcfcripti

funt,
,

dcrcribuntur Parallcli

CD

EF

pcr intcrfc^^ioncm

proje6iurarum Parallcli Sc Mcridiani.

GH, IK &c. ad num gradus f\

,

(ingulos Latitudi-

majorcs fuerint.

Quod

erat quintum,

3. In Parallelos transfcrantur ex
I

Map-

S C H O L

O N

I.

tantiir,

pa univcrrali Meridianorum difducanturque pcr pun<Sa

in
iis

176, Dantur adhuc alix Sphdcr^ proje^ione$t in quibus Meridiani finnt arvus Elliptici, fed cnm minus ufttat ftnt artificihus , qui

dcrcrminata Mcridiani.

4.

Loca

infcribanrur
in

eodcm

arrificio y
ufi

Mappas univcrfales conjiruunt, eas hic ut ponam operac pretium hon effe videtur*

ex-

quo

Mappis univerfalibus

fumus.

SCHOLION
truere

IL
:

Problema
fed
cir-

lhl

277. Solent equidem fuhinde artifices confMappets univerfales reBilineas

,

cum
cu'i

nulluspolfit Hngi oruli fttus

in

quo

279. ^A^.ppam pariicularem conf^ truere qud regionem aliquam exhibeat^

ad Planum

projeSiionis inclinati injlar

,

R
1.

linearum reLiirum appareant nuUum quoque methvdi eas conflruendi ia Geographia

L U T

Q,
re-

Conftruatur parallclogrammum
pae defcnbend^r.

ja!
l"V

locum merentur,,

dangulum prj magnitudineMap2. Latitudincs

par^-

ProBLEWA LIL

Fig.^

AC & BD
xqualcs
,

dividantur

278.

Ai.tpf^as particulares ntafores

,

in tot partcs

confiruere
tes
,

(jUx
,

quatuor Tel uris

duum
fjta?
5

ert:

quot graLatitudo regionis qu^redta^ ipfis

Europam

Afiam

Africam CT

ducanturque
parallcfa?.

AC

A/nericam referant^

& BD
I

Cum

cnim

R
Tab

OL U T

O.

gradus Latitudinis fint gradus Meut pars

ridiani
luris
5
;

IV.

Non
^^*9"^

al-a re

opus eft,

quam

feu circuli
inrer

maximi Telfe

H^Vs

Mappje

univerfalis

fub majore
Meridiain cujus
,

omnes

equales

'forma dclineetur.
I,

Nimirum

funt
iinea
, ,

&

Latitudo regionis pro

potefl:
,

Ducatur

linca rcifla

AB

reda affumi
ratio valet
,

quia

num

loci repra?fentans

nonnifi aliquot

graduum
de

arcus.

plano oculus conftituitur

&

in

Eadem
rallclis

circulis

Pa-

eam ex Manpa
fcrantur

univerfali trans-

qui per lineas re6tas re-

diftant^T
,

Parallclorum
,

pr^efcnrantur.
3.

duplicat^
catiE
<Scc.

triplicata?

quadrupli-

Ex

pro magnitudine

Mapl

pa?,

quain delideras.

itemque cx A in B transferantur gradus Longitudinis rcgionisj qui cum fint ParaU

in
,

Icloruia

ap.lX.

DE MAPPIS GEOG R APHI CIS.

hiic illijcque vertatur,

59
in latcribus

lclorum gradus , gradibus Latitudinis minorcs funt atque inter Facile autem ex fe inajquales.
gradibus Latitudinis
tione

doncc

AB & CD eundem gradum

abfcindat.
11.

COROLLARIUM

AC &

ra-

eorumj adgradus Parallelorum datie Latitudinis ( . 46 J eorum inagnitudo dctcrminatur,

iSi. Loci in Mappa delineati Laritudo habetur , fi reguJa ad eum applicata huc
illucque vertatur, donec in latcribus &:BDeundem gradum abfcindat.

AC

4, Per gradusLongitudinis refpondentcs agantur reto priores interfe-

CoROLLARIUM
282.
Si

III,
intervallum

circino

capiatur

cantcs

qui erunt arcus Meri-

dianorum.
5,

duorum locorum IK & ad Scalam miliiarium applicetur , diftantia eorum in milliaribus

Loca
in

quorum Longitudo & Latitudo datufj eodcm modo , quo

j

Germanicis innotefcct.

S C H O L

O N.

Mappis univcrfalibus ufifumus, per interfcfliones Mcridianorum

2 8 ^ FIhvH , montes fylvte ex defcriptionibm regionim petuntur fuis in locis

&

&

Parallclorum

dctcrmincntur.
Latitudini

deliheantur.

Per

figtta

E. gr. Fiant
loci arquales

DE & CF
,

comfcndivfa in fine

ducaturque

rcda

A/app explicata indigitantur , qu^nam nO' tatu digna circa loca notabiliora cccurrant^

occulta FE.

Fiant porro

AG &
GH.

CH
Ubi
pe
6. Porro

Longitudini loci dari a^qua-

Dextro fignorum ufu A/appa reprafentare V alent , quicquid in Geograpbia naturali

&

politica

nvtatu dignnrn

cccurrit

quatenus

IcSjducaturquc reda occuita

non ultra generdia progrederis,

fint arbitraria

hctcpriorcm intcrfccat, nem5

&

aliqua
efi

Signa cum eorum pajf^m jam

de
iis

in 1

ibi eft

locus qusfitus.

obvia
docere,

nofirum non

jpecialiora

data vcrfus

diftantiaalicujus
aliis

plagam daram loci L a duobus

dclincaiis
,

Problema
re
-i

LIV.

K&
ex
I

in

Mappa

locus ipfc
fat5ta

in

cadcm exbibetur,
intervallis

284 Mappas fpectalifjrmas CQnflruequA exiguam regionis partem exhi*

& K

datis

bent,

vcrfus plagam datam interfc(5tio-

Resolutio.
1. In loco

ne

in

compuratis

milliaribus

ncmpe i 5 pro gradu uno (.43).

,

edito

collocetur

Men-

fula Gcoda^tica

& tx pundo in co
C, D, E,F
cxhiberi dc-

xab. IV.

7. In fine adjiciarur Scala milliarium

alfumto per dioptras coIiincario^-f^-J^'

at
in

intervallo unius gradus Latitudinis in partes

loca fingula
in

quindecim cTquales

&c. qu

Mappa
rc^flce.

divifo.

bent, ducanturquejuxta rcgulam

I.

COROLLARIUM
4o

dioptrarum
2.

i8o, Loci in Mappa delineati Longiriihabetur, fi regula ad eum applicata

Mcnfula cx

in

alium locum
p

tdU
re

tum B

transfcratur

cujus a prio-

60

ELEMENTA GEOGRAPHI.^ ET HYDROGRAPHI.^.

re diftantla in

eam

transferenda

Dico punola

interfe(5lionum

exhibcre

(iquidein ex ea de
tantiis

locoram
;

dif-

loca defiderata in

Mappa.

judicare

volueris

ope

Demonstratio.
cum Deraonflratione Problematis 48 Geometridi, ( . 367 Geom )y a quo nempe non differt.

pyxidis magneticae in fitum priori

fimilem collocetur,

&

Eadem

efl:

coUinca-

tio

denuo

fiat in

loca fingula

D, E 5 F
alice

dcc. Ducanturque redse

S c H o L

o N.

juxta

regulam dioptrarum

priores interfccantes.

185. Alias methodos fuppeditat Geodieftas qHaminBlementi^Geometriie una tradidimns

C A
De
286.

U T

X.

Pyxide Nautica,

Definitio LXVI.

mo Boream
rifque

altero
locis

J^
corum

O
&

tamen

Auflrum , in pleTeiluris non preeci-

Hombi

funtCirculi vertica,

fe, oftendcns.

lcs loci dati

aut

, (i

mavis

S c H o L

o N.

Horizontis interfe^5tiones.

COROLLARIUM.
187. Coincidunt adeo
di [, 207}.

cum plagis MunO N.

acuum nia291. Hanc effe magnetis gneticarum proprietatem infignem , ut conf tanter altero fui extremo verfus Boream , altero verfus Auflrum dirigantur , in vulgus
notum
efl.

&

S C H O L

Nec minus
Telluris locis

noflro tempore mul,

tiplici experientia

comprobatum

in paucis
effe

288. Hinc h Nautis iifdem nominihus ventodeftgnantur , qua fupra plagarum

&

admodum

declinationem

rum

effe

diximus {. 215

).

eonullam , in plcrifque autem aliquam , diverfis deni tempcre in locis diverfrs ,

&

&

Definitio
Tab.II.

XLVII.

lig.zi.^gmz.

289. Kofa Nautica efl circulus feu NOS^, in qua lineae 32 Rhomdefcrifttc-e.

PriCtemporibus in loco eodem diverfam. terea in nonnidUs locis declinatio fit in Or'

tum ,

alihi in

Occafum,

borum

Definitio XLIX.
293. Decltnatio acus magnetic efl angulus,quem ipfa libere fufpenfa cum
Linca Meridiana
zontali.
eflicit in

S c H o L

o N.

290. Nautiz in magnis navigationibus Rhombos 6^ numerare folent

plano HoriL.
efl

Defini tio XLVIIL

291. Acffs Magnetica efl acus chalybcamagneti affricta; altero fui extreangulus

DEF
,

294. Imlinatio acus magneticA

quem

ipfa libere fufpenfa

&

ante-

Cap.l.

DE PYXIDE NAUTICA.
verticali.

61

anteqiiam magneticc excltaretur, ^^quiad librata eflicit ciim linea Rhombi ,

quem

declinat

in

Plano
I

minato imponi polTit, circa cujus apiccm cxiguo acumine chalybco inflrudum (quia chalybs in tenuius

S c H o L
reali fit verjus
;

o N.
in Aujirali verfns
:

295. Inclinatio luc in Hemifph.mo Bo-

acumen efformiari potcfl: quam orichalcum) facile moveri qucat.

3.

Boream ;

Pars acus fcptcntr-onah's

bet aufkali
ut,

in

noflro
dc-

Aujirum alibi major , alihi minor aiicubi tamen nulk eji , nec eodern in loco omni tempore eadem,

HemifphcTrio paulo lcvlor

,

ficri

dum

magnetice

excitata fubfidit (5-293), cumauf-

Definitio

LI.
4.

trali

xquilibrctur.

296. Pyxis namica fcu wagnetica fupcr efl: pyxis, in qua acus magneti a
ccntro Roilt nauticiE a?quilibrata &:
li-

Ut

vcro tandcm acui verticitas magnctica , hoc efl:, vis fe dirigendi vcrfus Scprcntrionem , communicetur
i

bere fufpenfa. Vocatur etiam ^erforium

cum mora
dudus
fiat

aliqua affrican-

&

da

efl

Polo
ut

alterutri

magnetis

ita

CompalJus nauticus,

pROBLtMA LV.
297.

tamcn
parte

per Polum

mc
,

ridionalem verfus Scptentrionem

acus feptcntrionali
fi

Acum magneticam

parare.

primum

Resolutio.
1.

applicata,

h^cverfus Scptentrio-

Ex optimo
vis
,

&

puriflimo chalybccu,

nem

dirigi dcbet.

Quodfi duotus

rab.II.

di curetur arcus

non nimis brc-

iterantur,eodcm fcmper
rentur ncccflt
contrarius
,

modo

ite-

quia longior

Rhombum

efl:

in

quoniam dudus
noflro cafu a

CLijus planoexiftit,

accuratius monf-

v. gr. in

traci nec

dens
fit;

tamen fcx digitos excene gravitas volubi.itati ob-

Scptentrionc vcrfus
tus

Auflrum

fac-

tenuis prcTtcrca,

tem mclius ritcrafTai ncque ornatus

cubi foraminibus
tutis

cum verticitaconcipiat, quam (i fuegratia

ali-

vim magneticam acui pcr priorcm communicatam rurfus adimit.

pofl:

5.

Quodfi

affri^ftum

acus

a^quili-

pertufa.,

quia

vir-

magnetic-E

difFufloni

obflat

brium tollatur , ope limae aliquld auferatur, doncc ad cTquilibrium redicrit & tum dc-

a partc

graviori

ornatus iftiufmodi.
2. In

nuo magneti

ut antc afFricctura

medio

acus perforetur, elqiie

Sc HO

o N.

capitellum orichalceum

(ferrcum
,

enim

volubilitati obcft

cum

fer-

rum magnetice excitatum

intus

trahar

aliud fcrrum) afferruminctur,

qnod

298. Acus ijiiufmodi magnetica intracavitatem in bafi fidcri Globorum Cdejiium uP Tcrrtfirium ejformatam ccqtalibrari folet , verGlobi , cfuantum ad praxcs ifias fufficit ,

&

habeat
^

fus Cardines

Mundi

dirigi prfjint

qt^od inliquet.

cavitatem

conifbr-

mem

terdum neceffarium effe.ex fuperiGribus

ut ftylo orichalceo ac acu-

Pro-

62

ELEMENTA GEOGRAPHl^ ET HYDROGRAPHIyE.

PR
O B L

MA

L V I.
conjlruere.

Problema
magneticdi,

LVII.

299. Pyxidem nauticam

302. Obfervare declinationem acus

Resolutio^
1. Fiat

pyxis lignca, quadrata vel rofit

RESOLuno.
1.

'

tunda, cujus latitudo

crallirics

aut 6

Inveniatur LineaMeridiana ('.120

Aftron.),

aut

digitorum.

2. In cencro pyxidis perpcndiculariter

2. Stylo e

medio

ejus erctflo impona-

infigatur flylus orichalccus in

tur acus magnctica

c\x(-

& ducatur
eric

linca

pidcin tcnucm deiincns*

3.

rcc^ta^ cui

imminet.
quantitas
mani"^

Huic

imponantur capicellum acui magnctiCcU affcrruminatum ( . 297} , aut nc vacillatio navis iiturbet, loco acus adhibeatiir lamina

Ita declinationis
fefta

(.293<^Alitero

Tah.II. Fig.^i*

tum acus
Rhoiiibi

Quoniam modus
,

ifte

inveniendi depa-^

chalybea

in

figuram

ACBD

clinationcm acus magneticae Nautis

efformata, cique

Rofa nautica (.hartacea (^.289)

aggluc nccur.
inur
dis
,

rum utilis ideo excogitati /unt alii quorum pra:cipuo5 hic commemorare
libet.

Si iimplici

acu uta-

Koia nauticain fundo pyxiin

defcribenda,
ufu

I- Filum
in

4. QuoJii

contingat, ut alia

loca delati
clinari

parrcn akcrucram inGbfervemus, pani Icviori

eft

2.

adjiciendum

aliquid cera?

Hi-

plumbo onuHum pyxidiinagnetic;:e ita admoveatur, donec umbra per centrum Rofr tranfeat. Obrcrvctur cum fumma attcntionc Rhombus, qucm umbra fiii attingit
,

paniccT ,doncc a?quilibrium rcdcat.

5.

dum minima

cfl-.

Deniquc pyxis tegatur vitro fatis pcllucido, quod pice & rcfina aggiutinctLir, ut motus acus vcl Ro(ae
nautica:

Quoniam enim tum

Optic.
)

mcrid'esefl: (.151

&

umbra
in

in

Lineam Mcridia-

nam

cadit {^.l^AAflyon.); dcclinatio

commodc
I

obfcrvari polHt.
I.

acus ab

eadcm

aprico ponctur.

S c H o L

o N

Aliter.

?oo. In c^nflriiBionc pyxidis magnetic/ follicite prcavendits efl omnis ferri ufus ,
magnetica d ferro trahitur 3 adco^ue i fitu fuo naturali emovetur
^uia
actis

Obfervetur

Rhombus,

in

quo Sol

&'StelIa aliqua oritur

enim arcum

inter

^ occidit. Quodfi ortum ^ occafum

;

intcrceptum bifariam dividas

Lincam

SCHOLION
^oi.

II.

Mcridianam habebis
perictur pcr
apquales
vatas.

adcoqiic

&

derc-

Pyxis nautica ideo contra omnem

clinationem acus ab eadcm.

Idcm

aeris externi acceffum probe muninirj ne acus

facile mobilis e fitu fuo emoveatur.

duas

altitudines

(idcris

cadem

no(5te

vel

die obfcrAliter,

Cf/'.

X,

P Y

DE NAUTICA.
C3C,

63

hoc

ciT-,

diftanria Lineae Mcridian,ie

1.

Obfcrvetur Rhombus,
aut

quo Sol

xidis a Linca
cile

Rhombi

pyMeriJiana vera (j^.295), faomnes in pyxide corri-

ftella oriuir vel occidfr.

gimtur.

2.

Suppureiur ex Latftudtne loci obfervata amplitudo ortiva vel occidua

^o<7.

SCHOLION
Ut com?node

II

obfervari pojfit y in qu(y

fiella aliqua confpi-

Rhomho
Dlfferemia

pyxidis Sol aut

enim inter amplitudinem ortivam vel occiduam & didant^am

obfervati a

Rhombi
pyxidis

Rhombo

orlcntah'

fub limbo ejus fiant du fene/Iells vitro pruhe terfo mufbi mutuo oppoft nit , quarum alteri addatur dioptraj In alteciatur
,

&

eft declinatio qUc-^lita

(5.293)-

rafiium tenue extendatur,

Altter.
ab.II. !
!;g,5

Problhma LVIIL
ftelL^e
,

Obfervetur altitudo Solis ve!

307.

Obfervare inclinationem acui

3.

SI

cujns dcclinatio n^ta

fit
,

&
cui

magnetica

notetur

Khombus
in
,

in

pyxide

Resolutio.
1.

tunc tempotis refponder.

2.

Qiioniam
Poli

triangulo

tria larera

netrpe

ZPS dantur PZ elcvationis

DS,
(.

Ex

lamclla orichalcea

fiat

annuIusTabJL.
gradus/^/g.34o.

circularis

ABCD

in 3

60

PR, SP

declinationis

^
2.
;

exadc

divifus^

ZS

altitudinis SI

complemcnrum

Per dimidium annuli utrinque aptetur regula orichalcca

rcperietur

angulus
cujus

Sphxric.)

168 contiguura A Z S

PZS

&
ut

in ccntro^

annuli intra has regulas fuper ftylo

metitur
Differentia

Azimuthum
adeo
inter

HL
&
3.

orichalceo

acuminato
,

sequilibre-

Azimuthum

tur acus magnetica

kk

facile

diftantiam
.

Rhombi

obfervati

abAuftro

attollcre ac demittere poffir.

eft

declinatio qua^flta.

S c H o L

o N

Inftrumentum utrinque tegatur vitro plano & bcnc terfo , ut fitus

acus optime dignofci
pcflit, ipfa

503. Patet adeo Tabulas amplitudinum ortiz'arum& occiduarum Solis, nec nonfieUa-

vero motu
emoveatur.

aeris c

fitu

fuo noR;

rum infigniorumj

ufui ejfe Naucleris.

SCHOLION
dduam
da
efi

11.

4. In annuli Zcnith

affcrruminctur

304. Quodfi amplitudinem ortivam ocaccurate computare voluerisj haben'

ratio refra&ivnis
iis
,
:

&

uncinulus, ut inftrunienium libcre

iufpendi queat.j

^uafatis manifefia
fimili cafu

Quoniam enim tum

fttu horizontali;,

regular
in

AC crunt m

funt ex

qu^ fuperius in

di&a

acus

funt (^.141 &feqq.).

GoROLLARIUM.
105.,

fecans cufpide fua in

dicabit

ccntroeosdcm lin bo annuli \nr

gradum

inclinaiionis quseinuiBi

Data deelinatione acus magneti-

(.

294>
S C H 0-

64

ELEMENTA GEOGRAPHI.^ ETiHYDROGR APHI.^.

S C H O I
I

O N.

immo

conflanter aliam aVamque reperiri , circumvolvcndo inflrumentumjupra a iam

&

ft

5o. Inclinationem acus magnetic ohfer' ^aturus eam non fupra l.ineam meridianam Muudi y fed magnetis difponere debet notavit enim admodum R. P. NotL (n)j fnper vera Linea Meridiana invcniri inclinatitoneoi ^ gradibus a vcra differentem,
:

aliam lineam
\

colloces,

Idem

qidoque obfer-

vavit,

quemadmodum

cufpis acus

Boreafuam
,

habet inclinationem a Polo Boreo

liter cujpidem

ita frmi-

to

&

Auflralem, inverfo infirurnen^ fuam habere inclinationem a Zenith ak

^)

illa

fane diverfam.

C A
De
309.

U T

XL

Loxodromia,

D T
I

E F

LIL
linea

COROLLARIUM
^13.
inter"

IV.

Oxodromia
^

cfl:

navls in toro curfLi

quam eundem
,

Cum
A

in fuperficie Sphaera? via brc-

Rhombum
cribic.

coilateralem

lcquens

def-

O fit arcus circuh maximi duo Joca A & O incerccptus ^. 55 Sphicric. ) Loxodromia non eft via ab uno
vifTima ex
in
( i

Joco ad alterum breviirima.

COROLLARIUM
;io. Qiioniam

I.

Theorema XLIV.
3
1

Meridianos

fiib

Rhombus idem omnes eodem angulo fecat .

(

4. Si

Meridlani

PAy PB^ PC,

Ta
II
^^c,"

287

Tclluris

Loxodromia omnes Meridianos fub eodem angulo fecare debeL

PD
cem

(^c. exiguo internjallo

diflent

Loxodromta

A l HG

a fe invtper
,

CoROLLARIUM
Tab.
III.
f^^3

n.

j^qnatorem

PA, PF , PG ^c. fuerint Al ^^quator , & Loxodromia 5i.AO ponatur circulus alius SphaTa: maxi51
T.

AiF
BI
y

(^Liodfi
,

Meridiani

KH FG
5

NG &c,

AD

cv"

Paralielos

LE

aqaalihm intervallis &c. a fe invicem dif-

tantihus in partes ^quales dividitur,

mus; erit PBO>PAB [%.6fi Spb^r.) ^ eodem modo pater , quod PKO > PBK, adeoque ctiam major PAB & ita porro quod cum flt abfurdum (.? 10) Loxodro;

Demonstratio. Qnoniam AD ^quator & LE,MF, NG &c. Parallcli & in P Polus com,
,

mia

ABKMO
C

circulus maxinuis Sphasrse

munis, PA,
r. 28.

PB

PC, PD, &c.

Mcrirccli

cffe nequit

diani per hypoth. anguli

I

B, K, F

O R O L L A R
C\

U M

III.

312. Quare
fit

navis ab

initio

direda

= PHG
ob

30^/^/^4:r/V.)&PAG=PIG
,

verfus

& in
,

cuiTu fuo eideni Rhoiii-

bo conOanrer inriftat, ad locum E nunab Mquam pcrveniet fed ad lociim

quatore
(rj)

adcoquc ctiam corum complemcnta ad rcdos GAD, GIE GHF {. . cit. ) a^qualcs f . 3 1 ) dcnique
, 1
,

AI

arcus

remotiorcm.
Mathemat.

AB, BC,

CD

valde cxiguos

per hjpoth, triangula

AIB5 IHK,

HGF
pro

In Obfcrvar.

& Phyf.

p. iiS.

DE LOXODROMIA.
pro TCifiilineis haberi

65
partcs

= IH=HG
AG
rum A

poflfunt

erit

AI

xodromias
Trigon.

AI , IH

HG ad

La-

(.

255 Gcifm,), Q^eJ.

I.

titudinis mutata?
).

IB^HKjGF^S.
asquales fint
(

33
.

CoROLLARIUM
func ut Latitudines

Quamobrem cum

anguli

?i$. Partes adeo Loxodromiar

AI

&

PAG, PIG,PHG

AL & AN
Arithvu
).

loco-

&

G.

i".

67.

3 II j > erit ut Sinus totus ad Cofinum anguli Loxodromici AI IB IH:

=
,

COROLLARIUM

II.

HK=HG:GF.

+ HG
ad IB

hoc

eft

316. Quoniam , vi demonftrationis , arcus AB, IK, HF, aequales funt magnitudine, adeoque numero graduum mxquales ; fumma arcuum corum non eft Jocorum A difterentiae Longitudinis

-I-

HK

Ergoetiam Al-f IH Loxodromia AG , eft +GF, hoc eft mutatio-

nem

Latitudinis

DG
e.

ut Sinus totus
( .

ad Cofinum anguli Loxodromici

AD

187 Arithm.)Q^
3Z0.

d.
I.

&G

aequalis.

Definitio

COROLLARIUM
LIII.

Dato

igitur

Rhombo

una

cum

317. Latus Adecodynamicum eft aggregatum ex arcubus exiguis diverfo-

mutatione Latitudinis in

milliaria convcr-

rum
a
(c

parallelorum a?qualibus intervallis

invicem diftantium

AB, IK

HF.

Ta ( .40j pcrRegulam trium invenitur longitudo Loxodromiae , fcu itincris 3 loco A in G in codem Rhombo perfi-

ciendi.

Nonnulli idem Milliaria Longitndifi vocanr.

COROLLARIUM
jii.
cft ris

II.

DlFlNITIO
318. Angultti
xodromicHs
eft

LIV. Loxodromia ku Lo,

Dato Rhombo,

navigatio, una

confedi in

juxta quem fada cum quantitate itinccodem Rhombo , fcu lon-

angulus

quem

efficit

Rhombus cum Meridiano , Teu linca Rhombi in Rofa nautica cum Linea Meridiana vera.

gitudinc Loxodromiae , per Rcgulam irium invcnitur mutatio Latitudinis

in miUiaribus
,

AG

DG

in gradus circuli

maximi

(.45) convertcndis,

Thiorema XLV.
Tab.
III.
efi

COROLLARIUM

IIL

3 '9*

Longitudo Loxodromia ad mutationem LatitHdinis

,

AG
in
Co-

gzi.

Data mutatione

in milliaribus,

&

Latitudinis longitudine Loxodro-

DG

GD
ad

mix

AG,

^ig.iS.eadem mtnfura

ut Sinus totus

angulus
(^.118).

per Regulam trium invcnitur Loxodromicus , confequcnter

pcr

finum anguli Loxodromia,

Rhombus ,

qucm fada

cft

navigatio

DlMONSTRATIO.
Efl:

COROLLARIUM
^

IV.
ad Sinum

enim
.

in triangulis

AIB

HK

jij.

Quoniam Cofmus
,

cft

& HGF

ut Sinus totus ad
,

gulotum B AI

KIH,

FHG
ita

Sinum an, hoc eft ,

totum

ut Sinus totus ad Secantcm {$.i6

Trigon,); mutatio Latitudinis

GD
,

cft

ad

adCofinum

anguli Loxodromici

PAG,
Lo-

longitudinem Loxodromiaj
(^. 1 67* 1 69 Arithm.),
I

AG

ut Sinus

PIG , PHG (,318);

totus ad Secantem anguh Loxodromici

partes
I

WqI^I Oper, Mathem, Tom.

V.

Theo-

66

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGR APHI^.

THEOR.EMA
XLVr.
iti"

Tab.
III,

324. Ljongitiido L>oxodroml& feu

neris in eodem P^hombo

AG

^^^'^^'tus

MecodjnamicHm

AB -f

eft ad L>a' IK-^ HF^

ut Sinus totus ad Sinum anguli Loxo"

dromici

(.319) patet, efte ut Slnum totum ad Tangentem anguli Loxodromici AIB, ita IB ad BA HK ad KI, GF ad FH ( 40 Trigon.), Ergo etiam ut Sinus totus ad Tangentem anguli Lo,

GAP,
N
S

T R A T I O. Ex demonftratione Theorematis 45 ("319) patct, efTe ut Sinum totum ad Sinum an^uli Loxodromici , ita AI ad AB , IH ad IK: , HG ad HF nempe
:

DEMO

xodromici , ita IB 4- HK -f- GF , hoc eft mutatio Latitudinis ad AB , -f- IK 4- HF, hoc eft, Latus Mecody-

GD

namicum

(.

87 Arithm,), Q^ e,

d,

CoROLLARIUM.
528. Datis itaque

cum

lAB

fit

complementum anguli
ad rectum

Loxodromico
tudinis
tur

Loxodromici

GAP

PAD

GD

feu angulo mutatione Latiper Regulam trium inveni-

Rhombo

PAG, &

& ob reflum B etiam AIB fit con> plcmentum ipfius lAB ad redtum (^. 241 Geom.)^ AIB angulo Loxodromico PAG ajqualis. Eft igitur etiam AI

Mecodynamicum , & contra Rhombus exLatere Mecodynamico & muLatus

tatione Latitudinis.

Theorma XLVIIL
329. Latus Mecodynamicum
\-lK-\~
inter

AB

+ IH4-HG,hoceft
4-HF
32^. Dato igitur

AG,ut AB+IK
f.

(^.1^7 Arithm.), Q^e.d,

1] efi medium proportionale aggregatum ex Loxodromia AG Fig,

HF

i^^

COROLLARIUM
Rhombo

feu angula

dr mutatione Latitudinis differentiam earundem.

Eft

GD

atque

Loxodromi^ {.1 18) & longitudine itineris in eodem Rhombo feu Loxodromia AG (.305)); perRegulam trium invenicur Lacus Mecodynamicum in milliaribus ,
hoc eft in tali meafura mia ditur.
326'. Similiter
,

Demonstratio.

in

qua LoxodroII.

Geom,

enim Al^ IB^^AB^- (,417 adeoque A I +- I B AB , ) AB AI IB(.86 Analyf.infin, .299 -^riz-^w.). Quarecumeodem mo:
:

&

COROLLARIUM
AB+IK-fHF
navigatio.

dato Larere Mecodynami-

do oftendatur IH HK,

&HG + GF:HF = HF:

efle

IH

+ HK IK=I K:
:

co & Loxodromia feu itinereconfedo AG,invenitur per Regulam rrium Rhombus , juxta quem fada
eft

HG-GF,- eritetiam AI4-IH+HG 4-IB4-HK-f GF ad AB4-IK+HF, ut AB4-IK-fHF ad AI + IH4-HG

IB

Theorema XLVIL
Tab.
jl^
Fig,
3

^^^* M.itatio Latitudinis efi ad Latus Adecodjnamicum AB-^-lK

GD

= AB-MK-f-HF: AG-GD.
CoROLLARI
GD & Loxodromia AG
peritur Latus

hoc

eft,

HK GF {. 92 Arithm.y AG4-GD: AB-MK4-HF

1

Q.e.d,

(3,

+ Lfi'
Ex

ut Sinus totus

ad Tangentem
vel

UM.
eadem

anguli Loxodromici

PAG

AIB.

5JO. Datis adeo mutatione Latitudinis

in milliaribus, re-

DfiMONSTRATlO.
demonftrarione Thcorematis 45

Mecodynamicum
).

in

menfura(. 301 AYithm,

De-

Cap.

XL

L O X O

D R O M
tas in

A.
,

67
UC

Definitio LV.
331. TahuU Loxodromicd vocantur 5 in quibus ad dena fcrupula prifingulorum graduum quadrantis quse Latitudines locorum mctiuntur
titas itineris

loco finiftimo deleatur

habeatur Logarithmus miih'ariuni

Longitudinis feu arcus Paralleli IK
in

ma

quadrantibus milh*arlum Ger-

,
,

exhibeturmutatioLongitudinis&quanconfecli in quolibet

4.

manicorum fupputati (. 324). Huic Logarithmo addatur Logarith.

Rhom-

mus
vi .

3 600

&

fumma

aufcratur

bo

feu

Loxodromia.

Logarithmus quadruph* milliarium,

COROLLARIUM.
rab.
[11.*

46

uni gradui ParalleH in da.-

ta Latitudine refpondentis
di-

quod
diffe-

35^' Quoniam Rhombi oppofiti in reftum jacenc adeoqiie Loxodromia

,

reHnquitur,
rentiae
lis

eft

Logarithmus

ca-

a.i^.
'

dcm,

five

ex

G in A, five ex A

in

Longitudinis

navi-

in fcrupu-

gesj prxterea
ter diftantes

Rhombi a Meridiano sequalieundem angulum Loxodro-

fccundis.

micum efficiunt (^. 5 10 ); Tabulas Loxodromicas pro uno quadrante conftrui fufficic.

5, In altera columna Tabula? ponantur Longitudines Latitudinibus fingulis

in

prima comparentibus refponden-

Problema
333. Tahulas
truisre,

tes

LIX.
conf-

& ex

differentiis

modo
tertia

inventis

aggregata?.
6. In

Loxodromicas

columna denique

ponatur
per con-

Resolutio.
rab.
I
.

longitudo

itineris confe(5li

tinuam additionem arcus AI vel IH

fupra reperti (.314). E. gr. Qujeratur in Rhombo fecundo , qui cummeridianoefficit angulum 21 50', quantitas itineris IH ad mutacionem Latitudinis 10 minutorum H K & difFerentia Longitudinis B C in parallelo vigefimo primo, ubi gradus unus eft i^ milliarium Germanicorum (i".4<^) feu 52 quadrantum.
Erit

lil.
^3^'

Tabula pro quolibet Rhombo dlvidatur in tres columnas & in earum prima fcribantur dena fcrupula pri-

ma
2.

initio faclo

&

fine in gra-

du 70. ExanguloRhombi &diftantiaParallelorum

HK, 10 minutorum
IH
,

qua?-

ratur iter confe(5lum

fubtra-

hendo nempe
rii

Logarithmo dena,

unitare aucto

Cofinus anguh*
,

II 0000000 Log. To aud. I. Log. Cofm. 11 ^qI P965615?

Rhombici Logarithmum
quatur Logarithmus

ut reh*n-

Log.

.1

^
10'.

1^45847
95^28^ 9^
3 5

>

cui refpondent

itineris

confe-

io-||J,
^___

di IH in quadrantibus miUiaris Germanici ( . 319 ) aut miHiaribus ItahVis , quorum 60 conficiunt

3.

Log.Si n. 21

Log. IK Log. 1600

= ^

*o6i72243
56^02^
5
^

Summa
Log. 52

gradum, fupputati. Logarithmo huic addatur Logarithraus Sinus anguli Rhombici & uni-

Log.

BC =
I

41735268
17 1(? 00 5

24.575^35'
z
Eft

cuiincanone rcfpondent 287

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHIif:. ergo BC^'^?''' Teu 5^quam proxiAD inter initium Loxodromia AG in me. Et lo. 8i4 per rnucationem Latituj^qnatore A & Meridianum datum dinis feu Latitudinem in Parallelo
62
Efl:
fi

Tab
\^^
<S*^

vigefi-

mo primo ad
eft,

fcrupula dena

redu&am, hoc

PD interceptum^
R
E s

per 126 multipUccsi prodit Loxodro-

o L

t;

O..

mia ab itquatore ufquc ad Parallelum vi^ gefimum primum I j^4 quadrantum niiU liarium Germanicorum , feu milJiariara
Italicorum.

Slt arcus iEquatoris

AD = x,

erlt

cjus d!fFcrcntiaIe=^;f.

ridianus

PD

qui

Quoniam MeLoxodromiam in G

S C H o L
(

N..

fccat

datur pcr Latitudincm Parallcli

fit

354. Tabulas Loxodromicas exhibeniKiC'

NG;
cjus

Sinus

Latitudinis
,

^jf
(
I

cric

ciOLUs ), Herigohius (/> ) atqueDECMALEs(^). Nobts (ufficit fundamentum

difFercntiale

Latitudinis

inftantanca

=^
,

feu mutatio

.-

y^)

earumdem

clare atque dijiinie expofuiffe,

(.153 AnaL
nit.

infin. )
,

&

cjus Cofinus

Problema
Tab.
1

LX.

radius Parallcli

ad qucm navis pervey^)

335. D4f<i Latere Mecodynamico /AT 4" HF-i tnvcnire Longitudi' ^'^'^^*^em AD. R E S O L U T I O.

== V

(^.16

Trigon.
alteri

).

AB +

Quodfi jam Meridianus

r=.dx

PD

PC

intelligatur infinitc propinquus,

critCD
Et

&

GF^^jy:

Rcfolutiohujus ProblematisatStu jarn

continctur in rcfolutione Problematis
prajcedentis.

niam arcus
hyfoth,

GO

V (l-^")'
erit

parallclus ipfi

^^^ HF per

arcus infinitc parvi habcntur

i

Nimirum.

pro
multiplicepri-

lineolis rc*5lis

angulus

HGF
an-

Mutatio Latitudinis
tur per

GD

angulo Loxodromico feu Rhumbico

ut

ad dcna fcrupula

GHO
fi

ajqualis.

Quamobrem cum

ma

rcducatur.

gulus ad

F redus fit (. 3 8

Anal.injin.)^

2. Per fa^iim dividatur Latus

Mecodymilliaria

differcntiale Latitudinis

GF

fumatur

namicum

ut

prodcant

Longitudinis mutationi Latitudinis

deccm fcrupulorum

rerpondcntia.

pro Sinu toto, crit arculusparallcli HF Tangens anguli Loxodromici(.7.7>igon. ) > confcquenter , fi Tangens dicatur/,

J. Milliaria hsec Longitudinis in quoli-

&
5

Sinus totus feu radins ^Equareperltur

bet Parallclo convertantur in diflfe-

toris 1

W==tdy: ^J{\-y^\

eo praecedcntc Problcmate
rentias Longttudlnis
\ ,

,
.

qucm

in

Sunt

vero

cxpofui-

./Equatoris
li

Paralleli H F & CD inter fe ut radii Paralle

arcus

mus modo atquein unamfummam

colligantur.

& yEquatoris f^.

itaquc
I

138. 41

2.

Gcomy

Habcmus
LXI.
arcum
^quatoris

Problema
4

tdy

336* Invenire

:V(l-/)=<*^:

V(i-/)

C> Geogr. Rcf irm. lib. 10. c. 19. f.477 (/) In Curf. Mathem. Tom. 4. p. 454. ( ) in Mundo Muthem. Toin. 5. f. jii
<f

& feqq. & feqq.

c fcqi^.

confequcntcr

dx= - J^.
Cmii

<?,.?.

Cap.

XIL
fadla

^STIMATIONE
reperiatur
^
'

Cum
in

divifionc

ITINfERIS,&c. Theorema XLIX.

j

69

infinitum

( .

dx==^r^y 4- /f ^jy
tLQ.

^"^ ^^*' dy -^tyUy 4- ty^ dy 4-

45 A^hf'

Um

339. Si nAvis fer E^hemhum auflra^ vel feptentrionalem defertur Adedefcribit

;

ridtanum

fi

vero per R^hom^

,

Quare cum
in infin.

t fit

conftans (.3 lOJ;

bum

orientalem aut occidentalem

dt--

critx=/;+}//+i/;^ + ^//+J//
&c.

fcribit vel

Mquino^talem

vel

VaraU

Uium^

Demonstrati o.
I

C
&

R O L L A R

IT

I.

337. Dato igitur angulo Latirudine Paralleli invcniri poteft muLoxotatio Longitudinis ab interfedione itquatoris (.53<J). Quare fi id dromix & loco ad qucm, vefiat in loco a quo & in

Loxodromico

& feptentrionalis funt communis interfcdio Meridiani &

Rhombus
auftraiis

Horizontis (.2

1^.
in

Navis ergo fecunplano ejufdem Me-

dumeumdelaca,
dianum

ridiani conftanter ha?ret,

percurrir.

adeoque MeriQusd erat primum.

,

& G> fubtradione arcuum AB & AD a fe invicem rcpeiEquatoris rietur mutatia Longitudinis B D a loco a
luti in locis I
,

Eodem modo
fub iliquatore
percurerre

patet

(i

navis folvat

& per Rhombum orieneam

erat

quo ufque ad locum ad quem fada^

talera vel occidentalem fcratur,

^quinodtialcm. Quod

COR.OLLARIUM
3
?

II.

frcundum,

S.

Si

itaquc in

v ; BD=2 tv-^ty + ^tv^ ^ ry' + ^tv'^ ^tv^ ^ity^ +^tv^^-y^ &c. -\ty'
f
,

in

=r

Sinus Latitudtnis crit mutatio Longitudinis,

I

Si navis in Parallelo folvat

&

pcr

Rhombum
lem feratur
cnira

orientalem vel
,

occidenta-

evidens

eft

quod

Paral-

lelum iftum defcribere debeat.

Qui
fecat

v-y

v'-y'

V-f
y

t'"-/,

v*-y\
5^

Rhombus omnes Meridianos

=/r-?-

Datis igitur Latitudinibus terminorum a quo & ad quem ^ una cum angulo Loxo-

adangulos redos^^^.^io;, neceflario linea, quam navis defcribit , ad anguloi reitos itidera eofdem fecat , adeoquc
itquatori paralleia
tium.
eft.

dromico
tudinis.

inveniri poteft

mutatio Longi-

Quod

erat ter^

C A
De
340.

P
,

U T

XI L
Atam.

jftimatione Itineris

Latitudine ac Longitudine

Problema LXIL

Rbsolutio.
ohfer^

Atitudinem
vare.

Jiiaris

Cum

Latitudo Maris

fit

diftantia lo-

ciinuiandatiab ^quatore, adeoque

\
j^

eleva*

70

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI^.

cant
5

elcvatloni Poll iequivalcat (. 54)^ eo-

h. e.

de clara pofteriorum
)

in cau

dcm modo
Maxlme

inveniri potefti
in

quo

Latitu-

da UrfiE minorls

concipiatur in
Sit Itaque.

32

do locorum

Terra datorum (.55). huc facit merhodus , qua ex alftcll^e

Rhombos
circulus,

divlfus.

AEQF

quem

clrca

Polum

defcribit

titudine Solis vel

meridiana ob( .

ftclla Polaris

aut clara Cuftodum. Conf-,

fcrvata elevatio Poli

erultur

154

plciatur ftella in

Rhombo CL

erit ita-

Adron, ). Solent autem Nautce ftellis aliis In hoc ncgotio prjefcrre Polarem , quonlam eam in Mcridiano exiftcre conflatj fi pcrpendiculum. oculo admotum fccct una cum Polarieam qua^ In cduvflionc cauda? Urfe majorls comparet, & altcram, quse femur CafTiop^eas occupat. QLiodfi enim ilia fuerit fupra, haic infra Polum in hoc fitu, ftella Polarlserit& Jnfra Polum; &contra. Qua,

Polo fecundum redtamML, pofita E F pro Rhombis feptentrionali

que

altior

& auftrall. CLM ad M

Quare cumj
redangulo
j

in

triangulo

angulusLCM Rhomfit bi ECL ad re<5tum,adeoque ML ad CL,

complementum
inclinationis

ut Cofinus inciinatlonis

Rhombi ad

Si-

num totum (.33

fit

Trigon.^^

CLvero

re(5taj

Polo

in
fiat

re

cum
;

dctur diftantla

ftclla:

Polarls a

EC

fecundum quam Meridiano feu plaga auftrali ut Sinus totus ad Cofinum in-

ftella alrior

Polo

data altitudine ejus Meridiana,

clinatlonis

Rhombi

in

quo

datur quoque elevatlo Poli feu Latitu-

parct

ita diftantia ftellae

coma Polo ad exftella

do

maris.

cefiiim

altitudlnis ejus fupra

altitudi-

S c H o L

N.

nem
inJiitHere ob

Poli.

541. luoniam Nautis non femper com-

S c H o L

o N.

modum

efl

candcm ohfervationem
,

tempeflatem nimis variabilem

cogitati funt

ideo plures ex-

dcm cxaBi
inflituto
3
:

modi idem pr^flandi , minus quiquam reliqui, Nautarum tamen

prafertim meliorumyfuf,

in defe5iu

ficientes

quos

nc

quicquam

praitermifijfe
libct.

vidcamur ,

in fequcntibus

exponere

\Al . Per analogiam hanc computari pO" tefl Tabula in ufum Nautarum , qua indicet quantum altitudini flelU Polaris vel etiam clara Guardiarumtfeu Cuflodum , in quolibet Rhombo ftt addendum vcl fubtrahendum , ut habeatur altitudo Poli. Solent etiam confflruere infirumcntum , quod fme calculo excef

Problema

LXIII.

fum

vel

defcBum

altitudinis clarte

Cuflodum

342. Data altitudine JlelU Polaris una cum E^hombo , in quo comparet , in'venire Latttudinem maris.

fupra altitudinem vel ab altitudine Poli, una Nodurlacum hora nociurna , monflrat

&

bium

appellatur.

Conflru^iionem pariter ac
(

ufum tradit Fournierius

).

Resolutio.
Tab.
I,

PROBLEMA

LXIV.
'^^'
c-

ClrcuIusquemftcIIaPoIarlscIrcaPo-

Hg.

S.

lum dcfcrlbit (idcm valct dc aliis ftclIIs Polo vlclnls c. gr. de clara Guardiarum feu Cuflodum^ quam Nauta? voj

344. Obfervatis duabus ftellisST ^ quafimul oriuntur vel occidunt , invenire Latitudinem loci,

Reso-

&

(r) Hydrogr. feqq.

lib. lo.

c, 21.

&

feqq-

f.

Si^

Cap.

XIL

DE iESTIMATI ONE ITINERIS,

ric.) elevationis Poli
in

&c.

71

Resolutio.
1.

PR

comple-

Quoniam
latera

triangulo

SPT

dantur

mentum ad quadrantem

( .

41

),

SP

& TP

declinationum

SB
an-

Problema
invenire Liatitudinem

LXVI.

& CT complcmenta, una cum gulo S PT quem metitur arcus

quatoris

i^-

347. Datts plagis y in ^uihas dua Tab* (leU S y T^ una oriuntur vel occidunt , ^}^"
loci.
I

BC
j

afcenfionum redarum

^^^'17
o,

diffcrentia
( .
1

rcpcrietur angulus
).

PST

e s

o l u T

6 S SphAric,
,

2.

Quoniam jam

in

trianguloPSR ad

Ob

plagas S

& T datas datur

T
,

quo-

redangulo ( . 84 AJlr, ) dantur angulus S & hypothcnufa PS i reperietur elcvatio Poli PR ( . 1 6

quc arcus Horizontis S

re

quaeeft

amdc-

plitudinum ortivarum difrerentia. Qua-

cum

pra?terea dcntur

SP

& TP

Sph^r.

qua;
(

eadem
54
I

eft

cum

Lati-

clinationum

SB

& TC
( .

complementa;

tudine loci

).

rcperietur angulus
ric.)

S c H o L

o N

&

PSR (. 168 SphdLhinc porro in triangulo

84. Aftron,
)
,

PSR
) ele-

ad
eft

R rcdangulo

545. Si refra&iionis habetur ratio y a[fHmendcefuntfielU tanto intervallo fupra Horiz^ontem elevatiS , q^uanta eji refra^io Hori3:,Qntalis.

vatio Poli

PR

( .

116 Sph^r.
.54).

hoc

Latitudo

loci {

Problema LXVIL
348. Data plaga^ in qua ftella orifur, invenire Latitudinem loci

Prqblema LXV.
rab.
1

346. Dato tempore inter ortum uel

occafum dtiarum ftellarum intercedente-^
invenire Latitudinem
loci.

1.

Resolutio.
datam plagam S , datur ampliQuare cum praetetudo ortiva OS. rea in triangulo SOB ad B redangula (%'76 Aftron. ) notum fit latus BS ftell^e
orientis declinatio
,

'Z'^7'

Ob

Resolutio,
1.

Tempus

inter

ortum ftellarum
( .

M&

S interccdens convcrtatur
dus ^quatoris
2.

in gra-

2 Aftron. )

reperietur angulus
cle(;.

qui conficiunt arcum

MO.

O f^.
41
)

Arcus

MO
adeo

fubducatur cx afcenfiodifferentia

vatibnis Poli

26 Sphar. ),quem arcus C^R PR complementum

).

num redarum
relinquatur
3. Datis

MB,
ad

ut

metitur (.33 Sphar.

OB.
triangulo

in

SOB

Problema LXVIIL 349. Data altitudine Solis ES &

ejus decLinatione

TabJ
^
^

ret^tangulo ( .

bus

OB &

76 Aftron.) BS ( quod pofterius

)
i

crurieft

AdS ad datum
O L U T
I

tempus^

'*

invenire Latitudinem loci

AZ.
O.

'^'^

ftell^

S declinatio

invenietur

angulus

SOB

(^.

126 Sph^ric.)^
I.

quem metitur arcus QR (. 3 3 S^hi.-^

Tempus ad meridlem refiduum

vel

ab

72

ELEMENTA GEOGRAPHI>^ ET HYDROGRAPHIi^:.

ab eo pra?tcrlaprum convcrtatur fn gradus i^^quatoris (.212 Aftron.)^
ut habeatur arcus
tur

dum
rati

deglomc* multipliccs per i20j prodibit

,

flucbat Clcpfydra

AM

qui meti6.

quantitas itineris horarii.

angulum ZPS

2<

Quoniamadeo
ter

SphAr. ), ( -3 3 in triangulo ZPSprse-

Quare

fi

candem operationcm
obfervatur
i

rc-

petas, quoties mutatio aliquain celeritate navis

angulum cognominem dantur latera ZS & PS altitudinis ES & declinationis MS complementa i reperietur ZP(S. i62 SphAric) , Latitudinis AZ compiementum,

quanti-

peradi dato aliquo emporc xftimare licebit.

tatem
itineris

S G H o L
552.

o N
:

L
utuntur

Hac methodo cemmuniter

,

S c H o L

o N.

Nautx

prafertim ^ngli

ut tamen calcul

350. Quodfi akitudo fleUx defur^ inveniri debet punclum jquatoris culminam ad tempus datum ( . 298 Aftron. ) quod ex af

opus non fit , ita divifionem funiculi infiituunti ut ex numero nodorum deglomerato-

rum
illam

quantitas itineris horarii flatim innoFacile vero apparet

,

(cnftone reia

MfielU

in parte Cceli orientali

tefcat.

afiimationem

obfervat fubdu5ium relinquit arcnm

AM

admodum lubricam

ejfe^

^odft /lella
cenfio reCia

M expunBo culminante AfubduAMrelinquatur,

Reli-

fuerit in parte occidentali > af-

SCHOLION
353,

II.
la-

cenday ut idem arcus

ViTRuvius (s) fuadetyutper

,
,

quafiunty ut in refolutione Problematis,

tera parietum navis trajiciatur axis

ha-

bens extra navem prominentia capita

includuntur rota
,

in

qu

Problema LXIX.
351.
Itineris

circa jrontes affixis pinnis

,

quAntitatem in mari

aquam

tdngentibus

ut circumvolutione fua

indicent quantitatem itinerts aliquo tempore

tite dfitmare*

dato emenft, Idem nuperrime fuaftt

CU M e l-

ResolUtio.
1
.

Funiculus

in

700 circiter

orgyias di-

Lius. Enimvero quotquot ferede Arte navigandi aliquid litteris prodidere inventi illius nuUitatem ofienderunt,

vidatur,eique navicula lignea plum-

bo

onufta alligctur.

Proble M

LXX.

2. Funiculus circa cylindrum in puppl

354. Invenire Longitudinem maris*

volubilem circumvolvatur

& navi.

RiSOLUTlO.
Si Horologiis

cula mari committatur, (5uamprimum20circiterorgyi2efuc3. rint dcglomeratae , Clepfydra invertatur,

pendulo inftrudis cam

,

pcrfec^ioncm conciliare licerct

tatio navis

ut agi-

qu feminutum horarium,

motui ejus non officeret ; Longitudo maris corum opc optimc inveniri potcrat(.57).

fcu 30 fcrupula fecunda mctiatur. Numcrentur orgyiae nodis a fc invl4.

Equidem Tycho DE Brahe (/) Clcpfydram cx argento

( '
)

cem
ris

diftin(5la?

quae intcrca tcmpoArchited. lib. 10. c. 14. ProgymnaftD. Tom. L c.

deglomerantur.
funis intcrca
(r
)

5.

Quodfi longitudincm

i. p. \\9*

Cap.Xll

DE .^STIMATIONE ITINERIS,
,

&c.

73

gento vlvo excogltavic

L.us (1/) naucleris
ipfe

quam Du;

commcndat

fcd

Tycho non
Si

fatis

fidam ad Aftro-

nomicas
fcvftam

fubtilitates

perfcrutandas de-

prehendlt.

Lun^ Theorlam perhaberemus , per eam quoque

,

Meridianorum diftantia confcquenter maris Longitudo , reperiri poterat monftrantibus LOxVGOMONrANo {x) atque Keplero (jy) enimvcro eatam
:

56). Addunt methodos ah'as eandcm reperiendi ex obfervato tempore inter lumen vifum & fonum auditum interjeifio, vel ex angulo, fub quo videtur bombain maximaelevatlone(^). Enimvero cum methodi illse omnes parum refpondeant voto Nauclcrorum , ideo hoc modo problema fol vere folent. 1. y^Lftimant itera loco, unde navis folqult(
.

exada n jndum habetur

tuto infervire podit.

ut huic

infti-

2.

vlt 5 confedlum (.351 ). Obfcrvant Latitudinem loci ad quem

Sunt etiam, qui

declinatio-

navis pcrvenlt (.

340& fcqq. ).

ut

Longitudlnem marls per

habearur mutatlo Latitudinis toto

itinerc facta,
3. Invcftigant Latus
( .

nem acus magneticse detegere allaborarunt ; fcd irriro hadcnus conatu.

Nuperin Anglia Dittonus & WnisTONUS novam prorfus viam ingrcdi
funt.

330

Mecodynamlcum quod etlam ex angulo

licct

Loxodromise invenlre

citra

Suadent nimirum

ut paffim per

marc firmentur naves

&

in fingulis ipfo

momento
jor five

medias

no(5tis

ex mortario

Latitudinem obfervatam (. 328). 4. Inde tandem difFercnriam Longitu-" dinis erunt ( 33 5 )

perpendiculariter ejiciatur granata ma-

S c H o L
;5
5.

o N.
ejl

6440 pedum Anglicanorum afcenfura ibidemque diiTilitura. Qiiodfl cnim ena,

bomba

ad altitudincm

Alodus hic

admcdnm lubrku^

ita ut integro

gradu

& amplius

a vero Aleri-

vi per

mare
;

lata obfervetur gi-anara af-

futis

cendens
ter

illico differcntla

horaria in,

diano aberrari pojfit. Neque enim Rbombus accurate determinatur per pyxidem ob acus declinationem ; neque iter fatis exaBe
i^llimatur,

Merldianum navis
plano
in

&

Meridianum
,

^ujodft vero cadem accuratione

loci obfervari poffet t
(

in cujus

ipfa afcendit

innotefcit.

Longitudo

qua Latituda

Quod/I porro
cis

Mappis Hydrographi-

notentur loca, ubi granat^ ejacu-

. 34 & feqq. ); adjummam perfc^ionem perdu6fa effet Ars navigandi , cum locus navps exa6fc determinari poffet i".
haberipotejl
(

-lantur,

&opc
Mappa

pyxidis nauclca' dignof-

catur plaga ,unde lumen emicet,ut lo-

cus in

inveniri pofTit
latere

Longi

Unde non mirumt quod cUm Angli 1 375 Belgxftnguli 0000 florenorum praGalli mium.conjiituerint ei, qui veram Problemat
).

&

'y

tudo maris qua^fita

amplius ne-

tisfolutionemfit exbibiturui.
(

(9) lib. I. dearcanis tnaris. (v) Allron. Dan. lib.Theoric. Lf.

)

rC)

Vid.

A newMechod
at

Longitude both
517.

for difcoverlngthc Sea aiulLand.London 1714 in 8.

In Rudolphin.

f.

^o.

Wcljii O^er.

Mathm, Tom.IV.

Ca-

74

ELEMENTA GEOORAPHI^ ET HYDROGRAPHI.f:.

C A
De Mappu
Definitio
356.\
LVI.

U T
,

XIII.

Hjdrographicis

fm
,
:

Marinis,
faliic

pa plana
feu

navis videtur fcrri per circulum

maximum

quod tamen

K Appa
marls
in

i".

311

}.

Hjdrographici

S C H O L
%Gi. Etfi autem
i/iiusmodi

xV.

j\/J^ Marinji funtProjedio

tis alicujus

par-

Plano

Ptolemaus

in

Geo'
in^

in ufuni na-

graphia ob mQvos commemoratos

rejecerip

yigationis.

Mappas

Henricus tamen

S c

II

oL

o N.

ventor {.-i,^7)eas in Arte nautica utiks

judicavit ,

& ufus
F
I

ipfe

earum utilitatem com-

557. Primus Adappas Hydrographicas invenit Henricus , filius Joanmis Rcgis

Lufitanijs
{

probavit,

).

Mnltim autem

dijferunt

D
dii[tioriis

L y II I.

Mappis Geograpbicis , de quibus fupra dixi' mus 3 qu in Arte navigandi nullius funt quemadTnodum ex fubfequentibus pateufus hit. Sunt etiam Mappa Marina non ejufiem generis fed alitxfunt plame ; aliaper Rhom-

&

,363. Mapp.e
per redas verfus

redHcid, feu Chartari'^

funt^qua? Merid-ianos exhibenC

Polum convcrgentes

,.

&
las

Parallelos per redas inter fe paralle3

bos

<(T diflantias

compofifa

ali^ deniqne re-

fed

in^f quales.

DEF
358.

L \^ I L

5(^4.

U M I. Corrigunt adeo na;vos Mapparum

I
(

O R O L L A R
.
3

MappA

plandtiwvM^ in quibus

planarum

><? 3^;o

).
I

Mcridiani parirer ac Paralleli exhibentur per redasinterfe parallelas.

o R O L L A R

U M
;

II.

COROLLARIUM
555).

I.

3f^5. Sed cum Paralleli fccare debeant Meridianos ad angulos reftos in eo deficiunt , quod exhibeant Parallclos ad Me-

Cum omnes
;

eoeant

in

Meridfani in Polis" Chartis majoribus per redas

ridianos inclinacos.

S C H O L
^6(3.

O N.

parallelas

perperam repra^fentanrur.
Hinc aliud adhuc
;

CORO
5 <^o.
ris

L L A

U M

Mapparum
efl
,

II.

di^xmvc^genus excogitatnm
diani fnnt paralleli

in quo

reduMcri-

Mappa planae exhibent gra-ius fingiilorum Parallciorum gradibus/Equatoajquales,

fed gradus- habent in^"

:

quales , verfus Polos continuo crcfcentes

qua

adeoque

diftantias

locorum

MappsB Mercatoris

appeliari [olentt

jufta majores.

Definitio
I

LIX.

O R O L L A R

U M

1.

361, Retento

eodem Rhombo
lib.

in

Map-

367. AiappA compofttA per Khombos diftantias funt illa?, m quibus

&

(4) Fournier Hydrogr.

14. c. 3. f. (*47.

nuUi Meridiani ac Paralleli, fedfoI^E

linese

Cap,XllL
line^B

DE MAPPIS HYDROGRAPHICIS
Scala
millia-

SEU MARINIS.
G

75

Rhomborum cum

rium comparent.

inter ParalJelos SEquidiftantes interceptx partes F i , i 2, 2 fmt a?quales ( JT. 2 5 r

Problema LXXI.
368. Mappa?n H^drogra^hicam pU'

Geom.), & intlinacio redae FG ad omnes Meridianos feu reftas ipfi ABparallelas ea, dem {. 2 313 Geom. ) redia FG Loxodro;

nam

confiruere

Resolutio.
"ab.

miam vere reprasfentat { . 505). 519). Immo eodem raodo pacet, quod Latus Mccodynamicum
vere exhibeant
( JT,

317,

II.

l.Ducamr reda AB,in toi partes ^qualesdivifaj quot graduum latlcudo

portionis maris in
d^cxiflit. 2. Jungatur
ipfi

SCHOLION.
371. Apparet adeo , Mappas planas ejje ad navem dirigendam utilesy modopracaveatur errcr in dijiantiam locorum

^59

Mappa

cxhiben-

ad angulos redos
in tot partcs
,

re-

F&

irre^

pens.

da
fc,

alia

BC

6d inter
,

&

Problema LXXIL
res

prioribus a:qualcs divifa

quot graduum longitudo cjufdem

portionis maris exiltit.
3. Parallclogrammum
plcatur

372. Scalam conjlruere qu^ erro* diflamiarum in Mappis planis cor^

ABCD
&

comarea in
:

rtgat.

(.339 Georn. )

R
1.

E S

O L U T

O.

areolas quadratas rcfolvatur runt

lic
rei5tr5? ipiis
j

e-

In

redim AB ex Mappa
quinque gradus
,

AB & CD
qUc^e

paralle-

tur

&

transferan- Tab. in 75 par- I H.

Mcridiani

vero
,

ipfis

AD
2.

tes a^quales, fcu miiliaria

Germa- -f^ig^o

& B C parallclie
rallcli

funt

Circuii Pa-

nica dividatur.

(. 3,56).
,

Supcr ca dcfcribatur femicirculus

4. Littora

portus, infuIcC
,

frcta

fi-

A CB
Quodii jam

in

90

partes irqualcs dSMV*

nuSj fyrtcs, pulvini

ex data Lon-

dcndus.
fcire de(idcrcs
,

gitudine 3c Latitudine

do
pra

in

eodcm moMappis dclinccntur quo fu,

quot miU

liaria conficiant

gradus quinque in Pa-

in

conficiendis
ufi

Mappis Gco-

graphicis

fumus,

50 lum B 50
feratur
ficus
,

railelo

circino capiatur intervalin

CoROLLARlUM
5(^9.

diametrum AB trans^ ubi numcrus milliariura quse-

&

innotefcer,

Dara Laticudine

&:

Longitudine
Efl
II.

navis locus in

Mappa

exhiberi poteft.

D
pius

i^l

O N

T R A T

O.

COROLLARIUM
,

enim arcus

AC

Latitudinis du-

570. Datis m Mappa plana locis F & G a quo & ad quem navigandum reda FG ab uno ad alcerum duda cum Meri,

& BC

complcmcntum duplum La-

titudinis

diano
ni

AB

effrcicangulum

AFG

incHnatio-

Rhombi quakni

{, 318), cumqiie
i

ad quadrantcra ^cr conftrs^iEf^ adeoque angulus ABC Larirudini ^ CAB cjus compicmcnro ad quadrantem sequalis T ^. 3 1 4 Gccm, ). Eft adco AB ad K 2

76

ELEMENTA GEOGRAPHI> ET HYDROGRAPHIi^. AB ad BC, utSInus totus ad Cofininr. La3. Per E ducatur reda CD
Ipfi

titudinis (5-33 Trigon.)

confequcnter

parallcla

ira ut

CE

flt

ad
in

AF
,

In

ut gradus y^quatorls ad totideai gra-

ratione gradus Parallcli niinoris in

dusParallelI(.45)- 0^^-^-

E
M.

ad gradum majoris

vel

O R O L L A R

117

gradum
divldatur

v^Lquatorls (.

372),

&

37? Qiiodfi ergo navigetiir per Rhombum orientalem auc occideiitalem txtra itquatorem; milliaria gradibus Longicndiiiis refpondentia repei iuntur ut in rcfo-

CD

in tot partes a:qua

4.

les , quot AB. Ducantur rcda'

ipfis
alia?

CA & DB, &

AB & CD
punda
,

cum
qua:

pcr fingula pundta divi*

lutione Problematis pr.^cepimus (.371): navigetur per Rliombum quemfi vero cunque collateralem , navigatio fupponenda eft fada per Rhombum occidenta-

(ionls rc(5larum

crunt Mcrldfani.
5.

Denlque pcr

fingula

dlvifio-

lem

&

oriencalem in Parallelo
loci

intermedio
folvic
,

num EF
rallelae,

agantur

rcL^c^e Ipfi

AB

pa*

inter Parallelum

unde navis

qui erunt Circuli parallclL

Aliter,

&

Parallelum loci ad

quem
I

pervenit,.

S C H o L

o N.

574. Bquidem reduBio per Parallelum Arithmetice medium accurata non efl ; fokt tamcn in praxi adhiberiy ut vu^gi Nauclerorum captul fit accommodatx. Senfibiliter

Q^ioniam nonnKi veram proportioncm

re(5tos fecanc

Parallell

ultimi

inter fc fervant

neque omncs Mcridlanos ad angulos

;

ideo confuliius

eH:

ut

autem vix aberrabitur , fi totus curfiis in partes dividatur , quarum fingultz gradum
jtnum non excedant: unde confultum efl , ut Diapeter Semivirculi AB non nifi unius gradus ajjumatur
i

Mappce
tur.
1.

rcduCl^s

hoc modo conUruan-

&

Ducatur
divifa
,

rcifla

AB

In partes cTqualcsj^j^f

in

60 quadrantes

millia-

qui

gradus LongitudinIsf>^ij

rium Germanicorum dividatur,

repraefcntar, vel in i^quatore, vel

in Parallelo, in

Problema LXXIIL
375. Adappas redu^ias
csnjlruere,

quo Mappa termidivl/ionum

,

nari dcbet.

Resolutio.
Tabo
III.
1.

2.

Ex

(ingulis pundtls

eri

Ducaturreda AB, qua? arcum Parallell repr*efentat , cum quo Mappa inclpit , aut arcum ^quatoris ,
fi

gantur perpendiculares

quit

ridianos dcfignent,ut llnca?

borum

feccnt

omncs fub

MeRhomcodem

ibidem terminctur
longltudo

& in tot pardebet.

3.

angulo (^.^S^.^BsG^^tfw.)? adeo-

tes

cTquales dividatur, quot graeile

duum
ris

2^E medio F
FE
tot partes

erigatur perpendlcula,

que Loxodromias repriefentenJ:; (.310). Jam ut gradus Merldianorum veram

rationem habcant ad gradus Parallclorum
j

arbltraria? longitudinis

In

a?quales divifa

quot

amplificandi funt

quia
paral-

graduum
ritur.

latitudo

Mappce requi-

hi t^quales

permanentj ob

lelifmum

Op.
Tab.
III.
'^M'-*

XIII

DE MAPPIS HYDROGRAPHICrS, SEU MARINIS.

77

lellfmum Meridlanorum. Intervallo itaque unius gradus in ^quatore

= CD
CD
(.

CG
67

(. 2 67

Giom.
,

).

Qiiare

gradus Circuli maximi ad gradum Parallcli in

I

CD defcribatur quadrans CDE & D erigatur perpendiin

Latitudine

DL

cft ut

CG ad

^m/};;^.). Q^e.d.

cularis

DG

Fiat arcus

tudini Paralleii sequalis

DL Lati& per L

COROLLARIUM.
?76. Scala adeo milliariLun in Mappis rediiftis func gradus Meridiani , quorum
quilibet valct 15 milliaria

ducatur CG..erit

CG

gradus Me-

ridiani amplificatus.
:ab.V. 4.

Germanica

feii

'^.43.

Gradus Meridianum EF
ip(i

amplificati transferantur in

6q

Italica,

&

fuo Parallelo refpondet,

&

per fmgula di^

parallcL-E

ScholionL
feu

viiionum pun^ta agantur

AB,

Circulos parallelos rcpr^e-

?77. AIapp.<, redu5ix pojlerlorls generis Mercatoris omma ad Artemnavigari'

,

fentantes.
5.

di necejf^iria bene repreefentant

& hinc

nti-

Rcliqua

fiant

ut in

Mappis
J

planis

li(pjn<

omniim

Spatia tamen verfus Polim

(368). DEMON
Tab.
III.

T RA T

O.

Nil denionftrandum reftat , quam rationcm habeat ad quod

majora exhibent , qnamfimiiia verfus /Eqitatorem , quibus minora ejfe debebant. Solet autem h.tc redn^io vocari Redudio per Latitudines

CG

CD

crcfcenres.

Et me non monente

^^^^gradus Circuli maximi ad

ralleli in

gradum Pa-

eandern quoque adhiberi pojfe , /i Alappis planis utamur. Accuratiores funt

apparet
ChartiC

Latitudine

DL. Ducatur
erit

ML
Co-

redu^x ,

ad

EC

perpcndicularis, qui

gradifs , fed

non per ftngulos finguU dena prima ducantur,

fi

paralleli

fjnus

Laticudinis

DL

(. II Tr/go?f.).

SCHOLION
^78. MrppiC
flanrias
,

II.
di-

Eft igitur gradus Circuli

maximi ad

qux

per

gradum

Paralleli inLatitudine

DL,

ut

componuntur,

& a Galiis

Rhombos &
in
,

Mari
ex
con~

CL

ad

ML

Trigon.).
lela (5.

(.45 Geogr. & .33 Sed cum ML ipli CD paral-

prc^fertim

Meditcrraneo
ut adeo de
iis

ufurpantur

Naucierorum obfervatioKihus ruditer

flruuntur
,

= MLC
De

^S^G^^^w.)) adcoque ( lilGeom.y, erit ML:LC

LCD

hic dijjerere fupernifi

Ufum non habent fluum videatur. minoribus. navigationibm

in

C A

U T
,

XIV.
quam

Navigatione , tam plana

Mercator
Me r c
3

Circtilari.

Definitio LX.
379'

Definitio LXL
5

"^^T

'^^ig^tio plana vdcatur

J^^

qua^

fit

Loxodromice ope

380. Navigath
pellatur
,

Mapparum pianarum

qua?

fit

to r /5 apLoxodromice ope
i4

Longitudlnis exhibebit

quam

pro-

xime.
E. gr. Sit Longitudo unius loci 5 5,altcrius47; eric diftancia Meridianorum 12, Sic Latitudo primi 4, pofterioris 8" , erit difterentia 4, adeoque a quarto parailelo ufque ad odavum navigacur. Dividantur adeo 12 per4, & quotus 3 reducatur ad milliaria in parallelis 4j 5 , (5 & 7 prodibunt ( jT. 46).
:

43.

Op.XlV.
3.

DE

NAVIGATIO NE TAM PLANA,

iter

&c.
vera.

79

Hinc^porro Loxoflromia fcu

ficiendum (.,323).
Aliter.

con3.

Tabnlaris confent*at

cum

Rhombo

vero invento, cx Tabulis excerpantur itinera dacis Latitudinibus refpondentia

,

b.V. ! Pyxis nautica applicetur termino a quo a in Mappa rcduda , ita ut ^.44,

&

minus ex

majori auferatur
iter

ut relinquatur

ccntrum Rofaj eidem immineat

linca Auftralis

&

quasdtum.

&

Borealis

fit

aiicui

PaOBLEMA LXXVL
re confecio-i (^

Meridianorum parallela. Notetur Rhombus pyxidis, \n quo 2. hoc enim elt terminus ad quem h erit in navigatione utendum.
:

385- Dato I{homhoy una cum itinetermino a quo ^invenire Longitudinem dir Latituainem loci^ ad
navis.

qmm pervenit
1.

3.

Idem Rhombus

invenitur,

(1, dii(5^a

Resolutio.
Ex
datis in venfatur differentia

reda a termino a quo a ad terminum ad qnem b^ ope Inftrumenti

tranrportarorii inveftigetur inclinatio

La-

titudinis

terminorum a quo

&

ad
La-

Loxodromi^e ah ad Mcridia,

quem (.321),
titudini termini a

qua? addita

num quemcunque
(.286).
4. Quantitas itineris
plicata parte ai
a(?

quem

fecat

dem

lubtrada

linquit

a?ftimatur

ap/-/,

quo , aut ab eaaggrcgat vel reLatitudinem termini aJ

,

ad iky 12 ad

quem.
2.

2h ad Im,
Aliter.

Ex

Mecodynamicum {, 325) 5 & indc tandem Longitudo tcrraini ad

iifdem inveftigetur Latus

In

Mappis

planis

Rhombus eodcm

quem

eruatur (. 335).
Aliter.

modo

invenitur &quantitas itineris re-

ducitur

modo

fupra expohto (. 383).

Alitcr.

1.

Pyxis nautica

ita
,

collocctur fupcrj^-ib.V.
ut

Mappa redu(5ta
ope Ta-

Idem Problema
1.

folvl poteft

centrum Roftiv^.^^ loco a immincat & Linea Meridiana feu

bularum Loxodromicarum.

Nimirum
2.

Rhombus
ftt

Auftralis atque

Rhombus ad arbitrium fub eodem in tabulis

tes

rel!gaturj&

Borcalis

Mcridianis Parallela.
pun(5to a

Ducacur ex
gruens
cft

reda con-

2. QucTrantur

Longicud mes refpondcn,

Rhombo,
h,

juxta

quem

faCla

Latitudinibiis datis
(i

quarum
difFe-

navigatio a

diifercnt"a

coincldt

cum
:

3. Iier confe(ftum fumatur pcr partes

in partibus

rcntia

Longitudinum

datarum

Meridiani ik
erit c
,

/-/

&c.
gr.

(In mialfumatur alius magis aut mi^ aus obiiquus , donec diiferentia

Rhombus bcne
,

eledtus eft

& in
ex a

XQd.2in\ah transferatur,
in c
;

e.

nus

locus

ad queni
Siudo

navfs pervenic

cujus adeo Lati-

80

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGRAPHI.^.

tudo

&

Longitudo rcpcritur

in

3. In gradusCircuIi
( .

Mappa(^. 280.281).
Aliter.
1. In

maximi converfum 335. )ekhibet Longicudinum

Aliter*

differentiam quc^fitam,

TabuHsLoxodromicis, fubRhom,

bo dato
ris

qu^raturquantitas

itinc-

1.

Pyxis nautica fupcr

cetur
3

Mappa

collo-

refpondens Latitudini tcrmini a quo 5 itineri dato vcl addatur ,

ut in

Problemate prcEce-

&

dente.
2.

vel

dematur , prout Latitudo tcrmini ad qucm vcl major vel minor Latitudinc a quo.
,

Ducatur ex termino a quo a lineaTab.

Rhombi ab juxta quem naviga- -^^S'' tum eft, doncc fecet parallclum da,

2.

Sub eodem Rhombo ultcriusdefccndc vel afcende

tse

Latitudinis in 2

erit

2 locus

donec occurrat
3.

quantitas itincris corrccta.

3. Latitudo cidem in prima Columna refpondens eftLatitudotcrmini ad

qucm navis pervcnit. Unde Longitudo cjus rcpcritur

ad

( .

383^5.^ quantitas ^2. (. 384).

Aliter,
1.

itinerls

confedi

qucm.
4. Exccrpatur ex Tabiilarum Columna fecunda Longitudo refpondcnsLatitudini tcrmini a quo , tum etiam
altera,qu2e convcnit Latitudini tcr-

Ex Tabulis Loxodromiciscxccrpanturtum LongitudincSj tum quantitatcs itincris

,

datis

terminorum a

mini ad

qucm

eortim enim diffe2.

quo

& ad

quem

LatituJinibus refitincra a fe

Longitudinum tcrminorum a quo & ad quem.

rentiacfl differcntia

pondentes.

TumLongitudincs, tum
invicem fubtrahantur
nis
:

prior cnira

Problema LXXVIL
YUm a
386. Datis h,atitud'tnibt!^s terminO' cjuo ad ^uem^ una cum R,ho'fnbo ^ in quo navigatum efl^ invenire iter

diiferentia cft mutatio Longitudi,

poflerior quantitas itineris con-

fc(5ti.

Problema LXXVIIL
387.
i^^''^ Latitudinibti^s

onfeium

d^ dijferentiam L>ongitHditerminO'

num,

Resolu
!.

rio.

rum a quo
confeBo
,

ad cjuem una cum itinere mvenire RJhombum muta^

,

&

Quoniam mutatio Latltudinis a tcrmino a quo ufque ad terminumad qucm datur una cum Rhombo
reperietur quantitas
itineris
(

&

tionem L/ongitudinis,

Resolutio.
1.

Ex mutationc
(. 323).

Laritudinis

&

itinere

2.

320;. Ex iifdcmdatis codynamicum

confc(^o datis repcritur

invcnitur
{.

Rhombus

LatusMe328) quod
?

2.

Ex

iifdem datis porro invenitur LatU5

O/^.XIK
tLis

DE

NAVIGATIONE TAM PLANA,

f . 3

^'c.

8r

Mecodynamicum

30 )

vcl

titudine termini
confecio
^i

alterutrius

(jr

itinere

etiam cx

Rhombo modo invento &

(

invemre Rhombum

Lati-

mutatione Latitudinls
vcl dcnlque cx
confc(5to

328 )>

tudtnem termini alterius,

Rhombo

Sc itinere

(.325)Ex Latere Mccodynamico tandcm

eruitur Longitudinis rautatio ( .

Resolutio,
1.

Differcntla

Longitudinum converta(5.

turinmilliariaLongitudinis fcu Latus

335)Aiiter.
).V. 1.
.4.3.

Mccodynamicum

383).

2.

Ex

datis Latcre

Mccodynamico

&

Ducatur

in

Mappa

Parallclus

CD

itincrc
,

confcdo, quseratur Rhom-

ad qucm
2.

pervcnit navis.
itineris

bus(S. 326).
con3.

Reducatur inicrvallum
fcifti

Ex eodem
dinis

Latere

& Rhombo modo

&

in partcs rcfoluti in gradus

invcnto invenietur mutatio Latitu-

Mappx
quo a

proportionatos C

376

).

3. Intcrvallo rcdu(5lo

^ 2 ex rermino a
paerit 2

(%.Z27): qua, & Latitud"ne termini unius data Latitudo altc,

defcribatur arcus fecans

rius latere amplius ncquit.

ralleluiTi

CD

in 2

locus in
re1.

Mappa

cujus

adeo Longitudo

Aliter,

peritur(.375).
Ai/ur,
1. Latitudinesdata.' a fc

Per locum datum a ducatur , inxab.V. Mappa, rctfta EF Mcridiano AHf/^f.^j,

parailela,

Invicem fubtrafub quo

2.

fiatque

FL
ipfi

Longitudl-

hantur

&

in

Tabuh's Loxodromicis
,

num
lela

difterentiie irqualis.

quseratur

Rhombus
dat^
;

iter

Ex L ducatur
,

LM

EF

paral-

confc(5tum rcfj:)ondet mutaiioni Latitudinis

tus.
is

qui

erit

Meridianus, ad quein

enim

eft:

qua^fi-

pervenit navis.
3.

Ex
iti

4 intcrvallo

itineris confe(5i:i

ac
erit

2.

Longitudo fub eo Rhombo refpondens Latitudini tcrmini ad quem ,

inrerfccctur Mcridianus
c locus qua-fitus.

ML

& altcra,
a
fc

quje (ub

codem ponitur
4.
;

Quodfi fuper Mappa pyxis nautica

rite

e rcgione Latitudinis termini a quo,

inviccm fubtrahantur

collocetur (.

384)
,

>

lin^a

diffe-

rentia cft mutatio Longitudinis quo^fita.

Rhombi ipfi ac congruet que Rhombus innotefcet.

5.Denique
fi

adeo-^

Problema
Wjplfii Opcr.

LXXIX.
,

per c ducatur
:

NO

ipfi

AB
La-

parallela

eric

NA

Latitudo

388. Datis differemia Lofjgitudi-

mm termimrtim a quo ^ adquem

loci qucefita.

Matkffj.Tom. IV.

'Alitsr*

82

ELEMENTA GEOGRAPHIiE ET HYDROGRAPHI^.

Aliter
2.

Ex

Latere

Mecodynamico atque
invcniatur itcr confcc-

Rhombo,
1.

AiTumatur Rhombus ad arbitrium in Tabulis Loxodromicis fubcodem cxccrpatur Longitudo & iti-

&

tum

(.

324).

3. Q;iceraturex iifdcm datis ( .

327

),

neris

quantitas

dat

Latitudini

refpondens.
2. Iter

vel ex (^.323) mutatio Latitudinis: qua data, ob datam Latitudincm tcr-

Rhombo

& itinerc confe(5to

datum
i

itineri in
C\

Tabulis inven-

mini altcrutriusj datur etiam Lati-

ab i^quatore navito addatur, getur vcl ab eo fubtrahaturj fi ad

tudo

alterius.

cundcm
3.

navis tendat.
vcl differcntia in Tabuh*s
,

Aiiter.

Summa

evolvatur

&

I.Pyxisfupcr Mappa HydrographicaTab

rite

qux juxta eam com-

collocctur

(.384)

&

juxta^'^^-

paret Longitudo a Longitudine fupra inventa fubtrahatur, vel contra.

Rhombum datum
dromia ab,
2.

ducatur Loxo-

Qaodficnim
'

refidua fiatLongitudi-

num diftcrentia data,Rhombus bcne

alTumtus
rit
;

Ducarur
fcrenti^

Meridianus
Sc

E F

per lodif-

fin

minus, mutandus e-

cum datum a

intcrvallo

in

pro

re nata

magis vcl minus obliquum, eadcm opera, donec

dilTerentia

Longitudinis

F L

altcr

L
ut

-ad

qucm

navis

pcrvenit
j
,

tione repetita

Longi-

in
is

Problemate pra^ccdcntc

tudinum rclinquatur.
titudo
in

Tura LaCohimna prima itineri

erit

iibi

Loxodromiam
locus c
,

intcrfccat

ibi

eft

ad

quem

navis

refpondens
alterius.

Latitudo termini
3.

pervenit.

Qnare

fi

per c ducatur
i

NO

ipfi

Problema LXXX.
389. Data dijferemia hongitudtnum > una curn hatitudine termini alterutrius
,

A
do

parallela

erit

NA

Latitu

illius loci.

4. Quantitas itincris a c rcducatur

ad

milliaria(.

376

).

ati^ue

BJjombo

invenire

iti.

neris quantitatem

&

termini aiterius
1.

Aliter.

Latitudinem,

Sub Rhombo dato

quseratur Ftcr

Resolutio.
l.Diffcrentia

&
reducafeu

Longitudinis
in

mutatio

refpon-

dens

Tabulis Loxodromicis La-

Longitudinum

titudini datse.
2. Si navigatio
fit

tur ad miUiaria

Longitudinis
( .

verfus

Polum, Londinum

Latus

Mecodynamicum

383).

gitudinis mutatio addatur Longitu-

Op.XIK
dinum
In

DENAVIGATIONETAMPLANA,&c.
differentl^E
,

83

dat^

-,

fi

verfus

HT(.3i Spharic) Longitudinum

tariim

>Equatorem
3.

fubtrahatur.
vel in
in

H &T

dad fferentia (".32); rcpe-

eadem Tabula dcfcende,

,

pofteriori cafu afcende

priori

donec

aggregatum

in

pofteriori

difterentia ifta in

Goiumna Longi-

tudinis occurrat.

PMN (^.165 Splmric.). Problema LXXXIL 392. T>ata latitudine HM ^ longitudine H tertnini a quo My una cum
rietur angulus itineris quantitate
loci

4. Latitudo

quce eidem in
,

Columna
:

&

latitudine

LS^

prima refpondet eft qua?fita iter vero huic Latitudini conveniens in

priori cafu

ad

qtiem navis in navfgationt

circulari pervenlt

invenire Lcngitu-

muldandum
,

cft itinerc

fupra excerpto

in pofteriore au-

dinem loci via navis

L & angulum
A4L

PLM:, quem

cum Meridiano

PS

tcm ab itinere ftipra cxcerpto auferendum eft iter hic repertum. Ita
prodibit itineris quantitas.

comprehendit.

Resolutio. In triangulo PML datur PMLatitudinis

S c H o L
590.

o N.

HM

Latitudinis
f\

Ex

his

Problematum nautlcorum

via navis

complementum & PL LS complemcntum. Quare M L arcus Circuli maximi

,

(olutionibus manifeflum ejl , quccdam facilius per Mappas , quadam per Tabulas Loxodromicas jolvi , Mappas redu6ias praferendas ejje planis , quoniam in planis dijlantia non in ipfa Mappa , fed per Scalam pecu-

(381) convcrtatur
toris

in

gradus yfiqua-

&

(.43); reperietur angulus

,

MPL
158

r.
'

l6^Sphric.)

qucm Longitudinum

difFcrcntia

HS

metitur (.31 Sphizric.\

liarem reduci debet.

atque infupcr angulus

Sphdtric, ).

PLM
O N.

(5.

ProBlema LXXXL
b.
II.

S C H O L

391 I^ata Latitudine ac LongitU'

dine terminorum a

quo

4^'^uem

N,

&

ad

invenire angulum

Aitquem

via navis HiO^ in navigatione Circulariy cum Msridiano termlni a quo

comfrehendit,

39^. Eodem modo folvi pcffunt alia Problemata nautica , fed cum prn/iet Loxodromice 3 quam circulariter navigare , ea ulterius exponere non libet
i

PM
dan-

Theorema

L.

Resolutio.
KQuoniam
in

triangulo

PMN

394. Qui Tellurcm circumnavigant ah Ortu verfus Occafum continuo progredienteSi domum reverft die uno abuH'
fed qui ab Occafu verfus OrturA excurrunt 5 eodem itinere pera6l9 j diei
dant
:
^

tur Latitudinum datarum

HM & TN

complementa angulo

PM & PN, una cum MPN5 quem metitur arcus

unius jaBttram fecerunt.

De-

84

ELEMENTA GEOGRAPHI^ ET HYDROGRAPHI^. intcrvallo fum verfus excurrat Demonstratio.

,

%
a

Ponamus enim navcm

prima Januarii
meridiana.
, ,

folvcre die

graduum promota meridiem habet

hora duodecima (eu

cum

in

loco

ex

quo

folvit

hora.
>

Ortum graduum prointervallo excurrit 5 mota meridiem habet cum in loco ex quo folvit , hora undecima anremeridiana exiftlt C.2 5) Eodem modomeridiem denuo anricipathora una, /i ulterius 1 5 graduum intervallo procefferit. Qiiare cum peripheria integra
Qi^odli ergo verfus
i ,

prima pomeridiana ty\^\i ( . 25 ) adeoque unius horcT jaCturam facit,

utique in
viginti

inrcgrum

diem feu
,

horas
toto
erat

quatuor

excrercentem

Telluris

ambitu percurfo.

Quod

alterum

Co R O L L
3Py. Quare
bi
re
C\

A R

U M,
in

Telluris contineat gradus 360jhocefl:,

duae naves

mari

fi-

quindecim vigefo quater toto itinere pera^lo, meridiem 24horis, feu

;

mutuo obviam fiunt , notabiii itincjam perado duobus diebus m diariis

:

fuis a

die integra

anticipavit.

Qiiare
i

Decembris
yi
C^aodii

domum

revertitur

2S in na(1

26 numeratur. Quod erat unum. vero eadem navis Occa-

debent , e. gr, Oricntem cxcurrir, , numerac 15 Junii altera^ quae ad Occafum tendic , numerat decimum tertiuniu ejufdem menlis.
fe

invicem

diflPerre

dum

ea

qua; verfus
j

Elementorum Geogra^hU

^ Hydrogra^hU.

ELE-

TLo:

G^eooT^. Txl6:I

Eq:ii>

^,^v

T/

5,,
A'

^C

1'

iLj-GaojrilabJL

Fu;: 0'cv(p:

Tah:lll

Fl^:

2<T.

Fiu:(ri^ch//-:Ja/K-lV.

Ji^:iS.

Fio:

Geoc/n Tab: Y:

Fl^: 4^).

^^

rt

ELEMENTA

CH

OLOGI/E. FKJEFATIO.
3
Nf

parwni

difficultatis
,

habet Studium Cliroin

nologicum
induxeris
toritate
,

fi

nil

admittere

animum

nifi

quod demonftratione
:

&

auc-

probata nitatur

requirit

enim non
Geometrix

modo

Allronomi.^ atque Gcographi.^, conctiam

Arithmeticae
,

fequenter

Elementaris

& Tri^onometrix
^
,

utriulque cos;-

nitionem

mmime

vulgarem

numentis vetcrum excutiendis

fentis inftituti ratio

verum etiam multam in Moafliduitatem. Enimvero prx-ut

eas
difficultates

non

permittit

enoSufiicit

dem

quie in Parte

Chronologiae

Hiftorica occurrunt.

86
ficit

P R yE F
mihi
ea cxpofuifTe
,

A T

O.

quas Mathematicae funt confidera-

tionis

&
,

quorum ope

ex

Monumcntis

veterum

diverfie

Anni formae atquc Epochic apud diverfas Gentes conftitui aliorum fide hac quidem vice a nobis commemopofiiint Suadeo autem ut quis Algorithmum vulgarem ex randx.
,

Arithmctica addifcat

&
,

terminos quofdam Aftronomicos ex

prima praefcrtim Aftronomiae parte una cum Globorum ufu antequam ad hxQ Chronologi^ Elefibi familiares rcddat

menta perlegenda

accedat.

Alias

enim obfcura videbuntur

ac plane
,

&
De

difficilia

(\ux

revera perlpicua

obvia cxiftunt.
cft
:

Chronologiae

utilitate

ut dicam
,

opus non

dudum

Chronologiam alterum eflc HiC ita ut Hiftorici confummati titulum non mereatur Geographia^ ac Chronologi^ rudis atque ignarus. Ufum ctiam praebet Theologis cum in Scripturae quibufdam locis

enim agnovere toria; oculum,

Viri praeclari

interpretandis

tum

in Hiftoriae Ecclefiafticce Studio

rite per-

traftando.

4l iL xi*

87

ELEMENTA CHRONOLOGI.E,
C A
Z)e

U T
,

MU
,

M.

Die

^
I

cjus

^artibm
I

Horu nempe
t

ac Scrupulis horariis.

E F

N
.

T
I.

I.

70^ JJiron.)

&

earum
5

inarqualitas

de-

tcrminatur (5.7

AJlron.).

Definitio
tempora
5.
i

III.

CHronolo^ia.

cH:

Sclcntla

Dies naturalis

eft

Temporis

/pa-

mctiendi ac dillingucndi.

tium ab ortu Solis ufque ad ejus occa-

S c H o L

o N.

fum clabcns.

2. TempHS eji Ordo in fuccejfione Phceejus , qHam havomenor/m in Univerfo bemus y ideain Ordine perceptionum fuccefSed cum notione Tempofivarum confifiit. ris in fuhfequentibus non ntamur; eam Meta-

Alii cum Joanne de SaCRO Bosco anijiciaUm dicunf.

&

CoROLLARIUM.
6.

Data

igitur Laticudine loci, quantitas

Diei naturalis ad

quemcunque Diem
A(iron.),

crvi-

fbyficis confiderandam relinquimus

<?

),

lem determinatur (jT.zij

DE
3.
,

T
efl:

1 1.

S C H O L
fpa7.

O N.

Dies

civilis

Temporis

Dijlin^io
,

Dierum
eji

tium, quo unica revolutio Soiis circa TeJIurem (aut , (i fecundum rei verita-

mur
de
iila

antiquior

altera

quam nos fcquiquam Joannes ,

:

Sacro Bosco
Censorinus

invexit

Utitur enlm

(r),

tem loqui ames go ) abfolvitur.

unica Telluris verti-

Joannes de

S aq^o
8.

Definitio
Nox
cft

IV.
>

Bosco
t^iicu

{b) 8c qui cum fequuntur Diem naturaiem appellant. Grseci i^vx^^Jvocant.

Temporis intervallum

quo

Spl fub Horizonte commoratur.

COROLLARIUM.
<).

CoROLLARIUM.
4.

Eft igitur

complementum

Diei natu-

Dies adeo

ralis

civiles insequales funt (

/.

ad civilem (/.3.5), adeoque data

(JT. <$)
,

quantitate Diei naturalis

Nox
i

(a) Vide Oritologiam noftram

i^) In
Traiftrtcu

etiam datur.
.

S71.&

fe^^l

de

Sphu

c.

DE
(c)

I-

De

die natali

c. 15.

88

ELEMENTA CHRONOLOGI
DEF
10.
I

v^.

V.
i5.

SCHOLTON
Nimirum Diem
inci-

IL
i.

Iftitium feu

Epocha Diel civiprcTccdens ter-

aujpicati funt
,

ab

lis cft

rcrminus
in

quo Dies unus

ortu Solis olim

Babylonii

Pcrfse

Syri

pit

&

quo proxime

minarur.

plerique populi Orientaies ; Damafceni Grseci hodie IncoU IrifuUrum Balearium & Norimbergenfes i. ab occafu Solis olim
,
:

&

COROLLARIUM
11.

L
,

Athenienfcs & Juda^i , nec non Auftriaci hodielldi' Bohemi , Marcornanni, Silefii
;

Ut

igitur difcerni po(TiC

in

mo-

li

&

Sinenfcs

5.

^ meridie olim

Umbri
:

at-

mento temporis conflicui debet, quo Sol

locuni Cceli facile dircernibilem occupat.

COROLLARIUM
II.
,

IL

4 que Arabes ; a media nBe olim ^iigyptii , atque RomaGalli, ni hodie Hifpani, Lufitani , Ang'i prout ex Plinio, CenBelg^E & Gcrmani,
;

hodie Ailronowi plerique

ComTiodje adeoEpoch?c funt momenta, cjuibus Sol tranfit vel per Hori2onrem vel per Meridianum.

N o , A c R o B o alHfque s o R probat KicciOLvs (d).

1
;

Autoribus

DE
17.
vilis,

VI.

C O RO L
i^ Quoniam
.

L A R

U M

IIL

Hara

q{\:

pars aliquota Diefcl;

nullum moinentum per

Obfervationem accuratiusdeterminari poteft^quam quo Sol Meridianum fuperiorem traifit {. 124 yjfiron. , cum ortus & occafus Solis per refradionem turbentur,

commuuircr vigefima quarra

In priori
j

raro ciuodccima.
citur fimplcx
in

calu di-

poftcriore compofita*
I

S c H o L
I?.

o N.

&

rarius circa

Horizontem coelum

fic

a nubibus liberum (.54-^. 34P Aflron.): oprima om.nium Epocha cft: meridies , C\ Temporis exafla habenda ratio ( ^. 1 1 ).

I^oris aqualihus compofitis olim ufi

funt Babylonii atque Graeci, tejie

Herodo1

To
jsE

COROLLARIUM
(i".

&

utuntur jjlroncmi ChataIgura^, referente Bhv ereg o ( f ), qui

)

e^

hoiiie

IV.

14. Et quia Dies naturalis cum ortu Solis incipit atque in occafu ejus finitur

Horain quamlibet Chag vocant fmgulis Chag nomen pecu iare ab animali quodam imponunt ita ut prima dicatur Zeh mus ,
,

&

5.)* prsetcreaque tranfitus Solis per Horizontem vulgo facile obfervabilis

fecunda
ta

Chm bos
lepus
,

tcrtia

Yem pardus
eqi'us
,

quarfcxta

Mau
,

quinta Chin crocodilus

quantum ad ufum civilem fufficit ; Epocha Diei civilis in ufum civilem optima vidctur ortus vel occafusSolis (^. 11
).

Sixferpens
ovis
(ina,

feptima

Vou

OBavaVi

undeiirna

nona Schim fmia f dccima Y ou Gal~ Sou canis , duodccima Cai

SCHOLION
1 5.

porcHs,

I.

D
,

1.

Curn adeo non defint rationes

cnr

iO.
a!qua'cs
iis,

Dies

civilis five
,

a tranfitu Solis pcr A-Icri-

H
,

:>}'.-

B^ly/0ic funt

Hora?

di.inum

five a tranfitu per Horiz^outem vel

:

qua^ numerantur ab ortu So^

mirum ortivnm , vel occiduum inchoctur f.me non eji , cur Populi diverfi diverfas Epochas ccvjiituerint.

conrinua ferie 24.

f
?4.

D ETom.
i.
c. 4. . S- P-

(rf) In Almag lib. i. c. iSLib.2. if) 1.1 Inluc. Chronoi. I. i.

(O

'4-

C4p.

1.

DE DIE HORIS, ET SCRUPULIS

VIII.
I |

HORARIIS.

89

Definitio
20.
les,

Hor halicA

funt Hora? a?qa-

Diei naturalis atque Nodis (.a>. Ajlron.) & utraque per ii dividatur ; prodibic

qUcE numerantur ab occafu Solis

continua ferie viginti quatuor.

Horx tam no<5i:urnae,quam diurns (. 24). E. gr. fit longicudo Diei 15, adeoquc Nodis Horarum p erit quantiquantitas
;

Definitio

IX.

tas HorsE diurna:

i|, nodurn^e

umus

21. Hora Aftronomic^ /unt Hor^ aequales , quse numerantur a meridie

continua ferie viginti quatuor.

HorsE Europaeae.

Definitio XIL
28. HorA Horimhergenfes funt Ho-

Definitio
22.
les a

X.

HorA EuropA

funt

Hor^ asqua-

quarum HO(5lurnce ab occafu, diurn^ ab ortu Solis numeranrse

asquales

tur

quarum media , duodecim inde usque ad meridiem , duodecim vero h meridie usque ad mediam nodem fubfcquentem numeranno(5te fupputata?
tur.

longitudine Diei naturalis atquc

Nodlis non fecundum veritarcm Afironomicam , fed ex decreto Senatus detcrminata,

Nimlrum

ante reformatio-

nem
git
,

Calendarii, quj: A.
erat

1700

conti-

COROLLARIUM.
2j. Horae adeoEuropae^ pomeridianar coincidunt cum Aftronomicis.

Definitio
24.
vel

XI.
,

HorA JudaicA feu PlaHctariA AmiquA funt partes duodecimae

Dieinaturaiisatque Nodis.

COROLLARIUM
15. nodii
in

I.

Quoniam

nonnifi

temporc vEquieft (

Nox

Diei nacurali a^qualis

);

132 GeogY.

Horx

Judaicae diurnae nonnifi

rtmr.

iquinodio nodurnis asquales

CoROLLARIUM
turales

II.

26. Et quiaextra i^qiiatorem Dies na-

tinuo crefcunt

usque ad certum terminum condeinde ufque ad alium ,

rurfus decrefcunt
ris alterius Diei.

Judaicse unius Diei

(.215 Aflron. ); Horse non funt asqualcs Ho-

CoROLLARIUM
tum Diem
Wolfii

IIL

S7. Quodfi data Latitudine loci , ad dacivilem qusratur longitudo

Opcr.Mdthm, Tora. IV,

9a

ELEMENTA CHRONOLOGI.E.
Dki
naturalis ajlimetur

quando Ingitudo
dfltarum Horarum.

E. gr. Sit data, die 1

Martii

quandov

Problema
in Enropaas

30. Horas Afironomkas convertere

& contriU Resolutio.

locum non habct,
feu
nift

longitudo dimidia Diei naruralis 6 Horarum , Hora Babylonica p erit ea Aftronomica ^ diei 21 Martii. Sed fi detuc Babylonica-quarta, erit eadem Aftronomi-. ca 22 diei ^o Martii.
;

diana?

Qnonlam Hor.t Etiropa^ pomcrlcum Aftronon^icis cointidLinr( .

)j convcrlio

23

Contra Hor^e Aflronomkra? datae addatur Longitudo dimidia Dici naturalis, & a fumma abjiciantur 24, fi hoc numcro major extiter t j ita habebitur
in cafu

in Europ^ris anrcrr.cridianis,

cum

priori
5

Hora Babylonica

ejusfe-

Aftronomic^ plures cxiftuni quam I2. Ab Horaitaque Afironon ita data fubducantur 12) ut rclinquatur Hora Europiea dici fcqucntis.

dem

diei

in pofteriori'

v^ro diei

quentis*
E. gr. ^\t data, die 2
1

Martii

Hora A-

Contra.Hor^e Europa'e anremeridian^eaddantur i2,utprodeat Aftro-

nomica
E* gF.

ftronomica ? , eric ea Hora p Babylonicaejufdem diei ; fed (i detur Hora Adronomica 21 diei zo Martii eric ea Hora 4^ Bubylonica diei 21 Martij.
,

diei praxcdcncis.
Si

detur Hora 20 A^rGnomka diei 17 De.embris ^erit ea Hora 8 matutina Europaa diei l8 Dtcembris. Con^ tra (1 detur Hora Europara 7 matutina diej i^ Decenbris ; erit ea Hora Aflronomica
i.p

C
32.

O R O L L A R

II

M.

Convertentur ergo Horae Babylo-

nicx in EuropEas.& contra Europxae in Babylonicas, (i prius Bibylonicae vel Europcee

iii

Aftroiiomicas convertancur (.30),

dlc

1 8

Deccmbris.

S C H O L
II. 35.

O N.
3

Problema
i Afironorticas

Idem quoquefacilins pmfiatur

Ho^

31. Horas Bahylomcas

convertere

ras Bahylonicas inmediate in Afirvnomica^

contrdi

convertendo

& contra
B

id

quod Problemate

RhsOL UTIO.
Qiioniam
bylonicas
difrcrcnria inter

fequente exponimus

P RO
d midia
convertere

M.A ILL

Horas Ba^
ef^

&

Afironomicas

34. Horas Bahylonicof inEuropdAS'

qpantiras D-ci naturalis

^ Hor^

Baby.
1,

^ contra,
s

lonic^ antcmeridiana? ad diem civilera prxcedenrcm rcfcrendv {. 19. 21 ):

Quaniiras dimidia Dfci naturalis fubtrahatur ab Hora B bylonica dara , auCla 24 Horis, (i illa ii^inor cxtitcrit, ut
relinquatur
priori
lis

o L u

o,

Qua?ratur tcmpusfenino6lurnumad Diem c-vilem datum fub eIevatio<^

ne Poh* data
2.

( .

n A/lmn.

).

Hoc tempus
datur.
.

Horis Babyionicis ad-

Hora Aftronomica
,

in

cafu

Qj^iodli

eJMsdcm

in poflcriori

diei civi-

12 Hotis minus

aggregatum fuerit , Horas Europxas

aftte-

priEccdcntis.

Cap.l

DE DIE, HORIS ET SCRUPULrS HORARIIS.

:

9f

antemcrldianas exhlbebit
ut relinquantur

/in

ve-

prodcant
ptCc^

Hor^

pomerldianit Euro-

ro majus, Hor^e I2 inde abjlciantur

,

Diei prafcedcntis.

Hoxx Euro-

pseas

E. gr. Sit

pomerldianse f . 19. 22 ). tempus femino^Surnum Ho-

rarum

7,

Hora Babilonica 4

erit

Europaca antemeridiana 11. Sed (\ Babylonicafitp, erit Europaea pomeridiana^..

Hora Hora

E. gr. quserarur, 21 Martii,cum rempus feminofturnum eft 6 Horarum , HoraEuropcca refpondensftaiica; 9 reperietur 5 matutina ejusdem Diei civilis. Sed Horar Italicae 4 refpondebit Europjia pomeridiana 10 diei 20 Martii.
:

Contra ab Horls EuropcEis antemeridianis fubtrahatur tempus femino(5lurnum, ut rch'nquanturBabyIonic^: Europaris vcro pomeridianis addatur tempus femidiumum
BabyloniccE
,

Contra ab Horls Europ^Is pomerifi fuerint tcmpore femidiurno majores, fubtrahatur tempus fcmidlurnum ut rehnquantur Italica; diei fe-.
dianls,
,

quentls.

ut prodeant

Horce

( . cit, ).

pra?cedens facilc huc appliEcenim ii ab Hora Europjea antemeridiana 1 1 , fubtrahatur tempus femiHofturnum 7 Horarum, relinquetur Hora 4 Babylonica Si vero pomeridiance Europaex 4 addatur tempus femidiurnum j Horarum, prodibit Hora Babylonica p.
catur.
:

Exemplum

Horas vero Europaias antemerldianas addatur tempus feminoifturnum & ad pomeridianas tempore femidiurno minores prijetcrca I2,utin
urroque cafu prodcant Hora: cjufdem Dici.
Italicae

Ad

Problema
35 vertere
.

IV.

Horas

Italicas in

Europnas con-

& contra,
R
E
S

Exeinplum praecedens facile huc trahiEtenim fi ab Hora 10 pomeridiana diei 20 Marrii fub:rahacur tempus femidiurnum <5Horarum , reiinqnctur Hora 4 Italica diei 21 Martii. Si vero Hora- 3 matur.

tutins Europ^T^ diei 21 Marrii addatur

I

O L U T

O.

tempus feminofturnum 6 itidem Hora-

1.

Qu.rratur tempus fcmidlurniim

&

rum

prodibit

Hora

Italica

diei

21

Martiio

fcmino(5turnum ad

Diem

civilem
16.

C0R.0LLARIUM.
Cum Hora
facile
,

datum fub elevatione

iXI.Aftr,).
2.

Poli data (.

micas
fubtrahatur tem5

Europsea; in Aflronoconvertantur (jr.3o;,' nec *X\i-

Ab

Horis

Italicls

f cile
tere

cft

Italicas in

Adronomicas convcrE

pus fcmino(5lurnum
tur
fi

ut rclinquan-

&

contra.

Hor^ Europ^a? antcmcridianar,

duodeclm pauciorcs; pofi

PROB L

M A

V,

fuerint

meridlana!,

plurcs, adjedlls nera-

pe ulterius 12 (. 20. 22). 3. Quodfi Horse Italica? dat^ fuerlm: minores tempore femIno(f^urno ,
addatur tempus fcmidiurnum
,

37 Horas Judaicas in Eurapdas 0^ Europ&as tn Judaicas convertere,

RESOL
1

U T

O.

Ad Dlcm

civilcm

datum fub

cleva-

ut

tione Poli data qursratur tempus ortus 2

93
do Dlei

ELEMENTA CHRONOLOGIiE.
ortus Sc occafus Solis dc longltunacuralis atquc noulis (5.
E. gr. fi detur Hora nona Europ^ar inde ablatum tempus ortus relinquit 5.

2 1 3 Aflron^,
2. Longitudo Dlei naturalis divldatur
in

Quare

^\

dividas per \\\ prodibic

Hora

Judaica

3 J.

12 partes

seqiiales

quotus

erit

COROLLARIUM.
Horas Europsese in AflroBabylonicas (.34) &. Italicas (^".35) converti polTunt ; JudaiciE quoque in Aftronomicas , Babylonicas Italicas facile convertuntur & contra.
?8.

quantitas Har^ejudaicce unius diur^

nas

Quoniam

(27).
ducatur
in

nomicas (jT.jo)

3.

Ea

igltur

numerum Ho-

rarum Judaicarum datum

&

fac:

&

tum addarur
ita prodibit

teropori ortus Solfs

meridiana

Hora Europcea ^\ aggrcgatum

i^di
1

antefuerit
ra?

Definitio
3-9.

XIII.
eO: pars
fi

Adinntum primum

12 Horlsminusj
abjedls ulterlus

pomerldiana,
fuerit majus.

aequalis fexageiima:

quod

Hbdenuo

2,

fi

dlvidaturin partes 60j prodibit i^/>;*

4. Quodii longitudo Nodis in 1 2 partes icquales divldatur ,vquotus erlt

tum fect4ndum

& fic
I

in infinitum.

DEF

XIV.
Talia
eft y^I^ fcrupula

quantitas Hor.T Judaic^ unius noc-

40. Sirupulum Chaldaicum

unius HorcT ^qualis.

unde ope temporfs occafus Soiis, ut ante, invenitur Hora Europaea vel cjufdcm diei , vel dlei fequcntis , {\ nempe aggrcgatum excefferit Horas 1 2.
turniT
:

dicuntur etlam ab Hebraeis

HcUkim,

S c H o L
Arabes
,

o N.

4T. Vtuntur iftiufmodi fcrupulis Jadxi,

aliique

popuU

Orientaies,

longitudo Diei naturalis \6 Horarum , erit quancitas unius Horae Judaicae i j Horae Europaeae & ortus Solis
E. gr.
Sit

Problema
inminma
horaria

VI.

42. Scrupula Chaldaica convertere

Qiiodfi er4. antemeridiana. go defideretur Hora Europaea, quas od;avae Judaicae refpondet ; reperietur Hora pomeridiana 2I. Sit longitudo nodis 8

continget H.

& contra,
ig:

Resolutio.
Quoniam
fcrupula halda!ca

Horarum
Europseae.
tur

erit

quantitas Horae Judaicje ^

Quodfi ergo

5|=:2|

adda-

Hora

prodibit 10 1 Europa?a antemeridiana refpondens Hora: 5 Judaica? nodurna?,

Si Hora? Europa?a? in Judaicas con-

occafus Solis

feu Horae 8

minuto prlmo (.40j j per 1 8 divifa abeunt in rninuta horaria, horaria vero per 18 multiplicata
^BquipolIent uni
in fcrupula

Chaldaica degcncrant.
quot minuta horaria 500? Re-

E, gr. Qu^rritur,

aequivaleant fcrupulis Ghaldaicis

vertendce

ab

iis

auferatur

tempus

perientur ^s^^^^^ij4^6"

Z^^^i^ ^6" \^=ii'

reiiduum dividatur per quantltatem Hor^E Judaicie fupra

inventie
:

quo

Sol oritur,

&

^o"\ Contra 30^ 15'/ refpondere deprehendes fcrupula Chaldaica 5^4^

quotus indicabit

Horam

Ju-

daicam quselitam^

CA-

O/r. /7.

DE HEBDOMADIBUS, MENSIBUS ET ANNO.

93

C A
Dc
43. I

U T
,

II.

Hchdomadikis

Mmfihus
delitefcit.

^
.

u^nno.

Definitio XV. f Ebdomas fcu Septiwana

S c H o L
I

per totam
eft

intervailum leptem dierum

4
ut

Aflrologi enim regimen Hcrarum HebdGmadem inter 7 Planetas i cf j O ita ? 2 j C diflribuerunt regimen Hora prima Diei primi cederet
-j^

o N.

Saciirno

44. Hehdomades antiquiffmis temporibus Judsi ohfcrvarunt : unde ad alias gentes earum ufus dimatiajfe creditur, Eflo quod Dio Cassius {g) ab ytgyptiis eas dcducat

atque

cuilibet
,

FLineta

regimen fecundxjovi > ftc povro, Diei nomcn impofuerunt a. qui Hor<2 primiC prjifidet obfer,

&

vato nimirum Planetarum ordine paulo ants

&

memorato
Poft

&

htiic

verficulo inclufo

ginem

a feptenario Planetarum numero earum oriderivet Hodienum tamen PerfiC gen-

SIM SVM
Luna

fequitur, palHda
fubeft,

tiles referente

Beveregio

(b),

& quidam
:

Indix. incoU, narrante

domades ignorant.
Oioadibus
des
ufi funt,

(/) , HebRoinani etiam veteres

nec

Wafero

non Hebdomadibus

SV quo littera majufcuU S 1 L Planetarurn initiales. Addit i o funt C A s s I u s rationem alteram ab Harmonia
in

M & D

Grxcis veteribus
(i).

not^e

fuerunt Hebdoma-

DfiFINITlO XVI.
4 5 Dics Hcbdomadum nomina for. tiumur a Planetis, ita ut prima dicatur
.

obfervata nempe fuit HarCoelefli defumtam monia diarelfaron, magni in re Muftca momenti^ confiflens in ratione ^ ad 3. /ta e, gr. a Saturno progreffus fit , ad Solem , quia a Saturno ufque ad Solem planeta funt tres 3 a Sole ad Lunam quatuor,
:

Dies SoUs , fecunda

iisy

Lun^

tertia

Aiar,

SCHOLION

II.

quarta Mercurii-i (\mnid, Jovis

^

fexta Veneris

feptima Saturni, Stylo

47. i^thiopes, Arabes , Syri atque Per^Zy Chriftiani omnes Hebdomadis Dies Sab-

Ecclefiaftico dicuntur Feri&^ addito

ad

diftinguendum pronomine ordinali ,ita ut Dies Solis e. gr, dicatur Feria pri-

bat appellant , addito diflin^ionis gratia pronomine ordinaliy ita ut Dies Solis dicaturSabbat prima &c.

wa

SCHOLION
fe

D
I.

E F

XVII.

4^. Planetarum nomina ab ^gyptiis fuifDiebus impoftta^ Dio Cassius autor

Menfis Solaris eft Temporis fpatium 5 quo Sol fignum Ech'ptice

48

>

unum

percurrit.

^fiil), Ratio denominationis in Afirokgia

C
rum

KO

L L A R

U M

I.

Cg) ih)
()
p.

Lib. ^7. Hiftor. Rom. Irftic. Chron-.l. Lib. I. c.6. p. m.i^. Defcription of the Illhmus of America.
Ir.

4p. Quodii ergo ad motiim Solis ve-refpicimus, Menfcs Solares funt in-

14].

ter fe insequales.

(^) Dio Caflius loc. ciu

Q)

JLoc. ci:

GoRoLt

94

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
COROLLARIUM
IL
ret
;

50. Quoniam Edipticx figna diiodecim exiftunt {,$.160 Aftron.) y fi quantita-

dem

Menfis Illuminationis non conftanter quantitatis.

eft

ejuf-

SCHOLION.
prima Phaft A/enfem incipiunt 1 %1* adeoque Menfibus Lunaribus utuntur Arabes atque Turcas.

tem Mcnfis
jeftimare

fccundum mocum mcdium

;

volueris

quancitas temporis
,

quo
eft

Sol Eclipticam percurrit

dividenda

per 12.

Quodfi crgo

cum Cassino

atque Philippo De la Hire eandem aflumas $65 D. 5.H. 49'y prodibit Menfis Solaris quantitas 30 Dierum , 10 Ho-

Definitio
ralis cft

XXI.

larum,

19'

5^

58. Aienfis AfironomicHs feu natti' qui cxado intervallo motui 5

Solis refpondcnte menfura-.

DeF INITIO XVIIL

5 I
.

Lunse vci
tur.

Aie/i/is

quantitas TeniporiSj

Lunaris periodicus cft quo Luna ad idem

reftituitur.

COROLLARIUM.
59. In vita

Zodiaci pundtum

non
vili

licet,

adeo civili eum obfervare ubi Menfcs cum aliquo die z\-

COROLLARIUM.
52. Eft ergo
jijiron.
).

27D. 7H.

inchoari debent.

& cum
I

aliquo etiam

finiri

45' 8*'(i.825

E F

XXIL

Def
53.

o XIX.

Aienfis Lunaris nxr ^^ox^jy "C di(5lus5 feu Menfis Ltmaris fyaodicusy
eft

60. Menfis Civiiis eft aliquod in. tcgrorum Dierum intervallumaad Mcn-

Temporis intervallum

inrcr

duas

rem

fem aliquem Aftronomicum five Luna, five Solarem proxime acccdens.

conjun(5liones

Lun^ cum

Solc fcu

duo

COROLLARIUM
^i.

I.

Noviiunia proximaj intercedcns.

COROLLARIUM
adeo quantitas eft zp D. i^ H.4V3'' 11"' iS' 835 AJlron.),
54. Ejus

Quoniam Menfis Lunaris fynodicus D. 12 H. 44./ y" 11'^'; Menfes civieft 2p lcs alii 19 j ^lii jo Diebus conftare debenc, fiquidem eoruni cum motu Lunse concordia confervanda.

DEF
5 5
.

O XX.
eft

COROLLARIUM
TemPhafi,
6i. Q^ioniam
alternis 2p

IL

Adenfts Mluminationis
,

poris intervallum

quod a prima

gua Luna poft Novilunlum confpicitur, ufque ad primamPhafin, qua poftNovilunium proximc fequens denuo apparct, interccdit.

tamen, fi Menfes civilcs 30 Diebus conftent, fingulis Menfibusnegliguntur 44.' 3*11'", qui elapfis 948 Menfibus conftituunt Menfem 29

&

ad concordiam cum mocu Lunx conrervandam, elapfis 94,8 Menfibus adjicicndus eft Menfis integer 29 dierum.

Dierum

COROLLARIUM.
5<>.

COROLLARIUM
6^. Vel quia excefius 44'
3 5
3'''

II

Quoniam Luna
ckius,
alia

poft

Novikmium

ii^' intra

aunc

vero vice tardius appa-

Menfcs

efficit

Diem integrum cum

appendi-

Op. 11

DE HEBDOMADIBUS, MENSIBUS ET ANNO.

tri|

95
),

pendice 13' 39" U^' J Menfis qiiilibet gefimus tertius Diebas 30 perinde ac gefmius fecundus conftarc debet.

30, quinque vero Dierum 31 (^.6^

tri-

De
.

XXVI.
,

COROLLARIUM
64.

IV.

Cum

tervallo

Zodiacum percurrac m-' Dierum 5 U.^9'{^.67 1 ^Jlr,\ 365

Sol

7 1 Anm4s Solaris Bisfextitis eft , feu Die uno qui 366 Diebus conftat
ahundat. Dies
tur intercaUris
ille
^

quo abundat

dici-

quantitas uiiius Menlis civilis ad

motum

item Bisjextilis.

Solis compofiti erit 30 Dieruni ( $. 60 ). Quoniam tamen 5 Dies re(idui funt ; menfes

E F

XXVII.

quinque

31

Diebus conftare debent.

COROLLARIUM
6^. Er

V.

72. Annus Lunaris Coeleflis Q^Styftcma duodccim Mcndum Lunarium

quia porro intra 48 Mcnruim appendix 5 h.49' in ^S Horas & decurfum 16. minutaprima excrefcit, in quarto fere duodecim Menfium fyftemate menfes 30 & 3 dicrum arternanL.
1

fynodicorum.

CoROLLARIUM.
73. Conftac ergo J8" ii"'(jr. 54].

354 Diebus

H. 48^

D
66'
(lcma.

E F

XXHI.
Ci

De
|

TIO XXVIII.

z^/?;?//^ cft

aHquotMcnfiiim Sy,

Dicicur F/xus

cjus iniriuiTi
;

eidem Anni tempertati affixum

vcro 5
(i

j^^gi^

74. Annus Lunaris civilis ifque Communis eft, qui 12 Mcnfibus LunaErnboHmjLus r!bus civilibus conftat
:

principium per omncs Anni ccm-

veroeft, qui ex 13 Menfibus Lunari-

peftaces vagatur.

bus civilibus conftat,

I

De
percurrit.

Ei N

10 xxrv.

COROLLARIUM
y^. Eft igicur

I.

67. Anfj/4S SoLiris eft Temporls Intervallum , quo Sol integrum Zodiacurn
Dicitur Civilis
^^

Communis Dierum
I

5541

Embolimaeiis veco Dierum 384.

fi

ex integris

CoROLLARlUM

Diebus

conftat.

Co
6%.
cft

R o L LA R
H.
45^

u M.
Tropicus

Quoniam Annus
s

Solaris
(

7^. Qnoniam differentia inter Annum Lunarem civilcm communem; 354 Diernm &: Annum Solarem Tropicum eft 11 Die-^ rum , 5 Horarum & 49^ ; fi Anni Lunares

16

Dierum

$. 371 AflronM

critCivilis 365

cum

concordia Coelo confervari d^bet, fere quartus

, fi

Dierum

&

quiiibet 166,

D
lur, qui

XXV.
dici-!

concordiam redirc debent, loo Annos Lunares intercalandi funt 34 M.nfes Dierum 30 & 4 Dicrum ? i , reftaate adhuc appendice 4 Horarum & 1 1 ', qux intra 6 fere Secula conficic Diera
Solari in
intra

cum

uiium.

69. Annti^ SeUris communis

S C H O L
77,

O N.

365 Diebus

conftat.

COROLLARIUM.
7.0.

Hm

quidem Menfium

&

Annorum

H^bet adeo Meiifes /epcem Dicium

rati^vji i qujtcnus a principits Jflron<micis pendentt ^t inde dijudicand^ funt diverfs^

96
Annorum

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
form^i, quas apud diverfas Gentes

Problema VIL
84 Annos datos data Efocha, revO"
care

vel olim obtinuijfe veterum

fide conjiat, vel

monumentorum
nobis disenda

hodienum obtinere comperi-

mus
funt,

de quibus nunc

quadam

ad Annos

altcrius

Epoeha

fimili-

D
lls

ter data,

E F

XXIX.
civireli-

Resolutio.
1.

78. Prmcipium Anni eft Dies a quo numerantur Dies Anni 5

Conftituatur ah*qua

Annorum Peomadeo
fit

qui.

riodus, cujus initiumEpochas

COROLLARIUM
ad

I.

nes antecedit

ut

veluti

y^. Quoniam principium illud a reliquis Anni Diebus optime dircerni debet; fi

receptaculum Epocharum
2.

omnium

ftatuendum erit in ingreflu Solis in pundum aliquod Cardinale in pundis enim Solftitialibus Dics cft brevidimus vel Iongi(Timus ( . 213 jijlron. ) , in pundis i^quinodialibus Dics
Solis refpicias,
:

motum

commune. Omnes Epoch.^

tet
rit
5

reliqua? reducantur

ad hanc Pcriodum,

ut

nempe

conf-

qui hujus Periodi Annus fue-

Nodi asqualis

JT. 1

52 Geogr.

).

CoROLLARIUM
80.

Epoch^E cujufcunque primus. Annus datus addatur ad Annum Pe3. riodi, cum quo Epocha ejus connecflitur.

II.
, fi

Ex eadem

ratione patet

Anno

4.

Lunari utaris, initium ejus optime conftitui in aliqua Phafi notabili Lunse.

Inde auferatur annusjcum quoEpocba alrera dara conncclitur.

Ira relinquitur

Annus datus ab Epocha

Definitio
81. Epocha five JEra

XXX.
eft

altera numeratus.

terminus,
8
S
'

S c H o L
Quomodo
talls

o N.

a quo Anni numerantur.

Pcriodus optime conf-

COROLLARIUM.
82.

tituatur

&

quomodo omnes Epocba ad eanin fubfequentibus docemiis,

dem reducantur ,

Cum

nulla ratio Aftronomica fua-

^eat

cur hane potius,

conftituas
arbitrii
;

quam

aliam Epoconftitutio

Defini tio XXXL

86. Seculum
eft

cham
mcri

Epocharum humani eft.

l

Annorum ab Epocha
S C H O L

Syftema ccntum aliqua numcraM.

O N.
omnium fere Gen^

torum.

85,

Mnc

non miru7n, qucmadmodum in

,

Co ROLL A RIU
87. Qiiodfi

fubfequentibus docebitur

tium diverfas

& olimfuijfe, & bodienum ad'

rentur

Annus
a

huc

effc

Epochas^

novum
fpcftatc

adeo Anni currentes numcSecularis non ad Seculura fcd ad altcrum, quod finiturs

CA-

C^. 117.

DE VARIIS ANNORUM CIVILIUM FORMIS.

97

C A
De
88
cx
'variis

U T

III.
liiverfas

jHnnomm Civilium formis apud

Gentes,

Definitio XXXII.

Mnus veterum J{omanorum

fuit

conftitutione
,

Annus Lunaris primum R o m u l i nonnifi de,

cem Menfium
lus exhibct

quos fequens latercu-

Nomina

98

ELEMENTA CHRONOLOGIi^.
nis exiftit
\

Pontificim permiffa fnerit , ijui a puhlicanis corrupti ; o ) , vel affe^/t erga Magijlratum
concitati

fed

366

fi

Bisfextiils,
'>

quf

quartus quilibet

elfe

folet

conftans

[p)ex mero

arbitrio definivers

Mcnfibus duodecim hac ratione ordinatis

quod inviolabilis erat

neccffitatis.

Defi
95.

ITIO XXXIIL
cnjusllbct

Pnmo McnHs
crat
,

Diei

Nomina

Calendarum
lii
,

Maii

julii

&

nomcn; feptiino MarOaobris quinto ve,

i

ro

reliquorum Nonarum

Octavo au-

ceflfit. tem a Nonis Idutm Mcnfium Dics rcliqui numerabantura

appellatio

Calcndls mcnfis

proximi
vcrficuli.

prout

fe-

quentes docent

Prima Dies Menfts cujufque

Calendae

efi

dicla

Sex Majus Nonas, Oiober, ^ulius

&

Mars ,

^atuor

at reliqui

dabit Idus quilibet

0^0.

Inde Dies reliquos omnes dic

das.

effe

Calen-

Numerabantur autem Dies tam a Nonis , quam ab Idibus & Calcndis ordine retrogrado ita ut e. gr. primus poftCalcndas feu Dles fecundus Mar,

tii

Nonarum primus pofl: Nonas odavus Iduum,& ita porro.

diccrctur fextus
,

S c H o L
9(fr.

o N.

Mirum

abfurdam hanc numerandi

,

Menfium Dies rationcm, cujus rationem ipftmet fcr ptores Romani ignorant adeo placere
hodienum nonnHllis
,

ut nefcio qua

ditionis ^lria addu6ii

vana erueandem ccmmuni

&

nunc apud nos recepta praferant.

Definitio XXXIV.
97.
larij,

Annus Jultanns cft Annus SoDierum 36 S ^i quidem Commu5

C") Macrobius
( p )

loc. cit.
c. ix).

Cenforiaus de die natali

Op. III
tiomi
fitj

DE VARIIS
:

ANKORUM
4

CIV^ILIUM FORMIS.
Annus proxime
3
:

99

& Chronologi

cum enim error notus

metuendum^

E. gr.

inftans

i7^5 per
Bisfextili

qui ex quantitate ejus paulo majori emer-

divifus relinquit

efl:

ergo a

git nihil inde periculi

tertius.

Aft fequens \7\6 per

:

divifus ni-

DEFrNiTio XXXV.
lOI. Annus Gregortanus cft Annus Julianus corredus, hac quidem ratione, ut tres Anni Secularcs, qui juxta

hii refidui facit

cft
I

crgo
i

Bisfextilis.

De
fareus

XXXVI.

106. Annus y^gyptiacus Nabonafeft Annus Solaris Dierum 36S in duodecim Menfes 30 Dierum & quinque Dics epagomenas feu intercalares in

JuLiUM C^sAREM
debebant
,

BifTcxtiles elle
,

fint

Communes
Biffextih*s.

quartus

fine

vero S^ecularis

adje^as diftributus

prout fequcns

COROLLARIUM
,

laterculus docet
I.

loi. Quoniam mtra quaruor Secula exCcHus Anni ^ulianiQ^ 3 Dierum, i H. 20' Annus Gregorianus adhuc peccat {98) in exceflfu intra 4 Secuia i H. zo', adcoque intra Secula 72. Die integro.

Nomina
Menfium

COROLLARIUM
10?. Elapfis quatuor Seculis

11.
,

princi-

plum Anni
retrocedit
3

^uliani a Grcgoriani principio

Diebus.

S C H O L

O N.

104. Cuin adeo a Conciho Nica?no ufque adA. 1700. dijferentia ijia ad 1 1 Die-

tum
tes

intervallum excrevi[fet,StatusProteJian-

Imperii
,

Annum Gregorianum

recepe-

runt

ne

flyli diverfitas

commercia amplius

turbaret.

Problema
&
iis) necne,

VIII.

105. Invemre utrum Annus Julianus Gregorianus datus fn Bisfesti^

Resolutio.
Annus datus
fi

dividatur pcr 4.

Quod-

diviiione facla nihil rehnquatur, Bisfin aliquis numerus fuperidem indicat, quotus a Bisfexti:

fextiHs eft
fjicrit,
X\ fit

Annus

propofitus.

lOO
alHfque,

ELEMENTA CHRONOLOGIi^
:

Hinc Annum dnodecumefirem 5^0 Dierum fecere dem m Aseth -^gyptiorum Rex trigefmns fecundus quinque Dies

epagOiuenas infine

adjecit.

SCHOLION
jugati fuerant

IIL

110. Pofiquam i^gyptii a Romanis fnbJiilianum recepere ^ y aliqua tamen cum differentia.Ketinuere nimi-

Anmm

rum Menfes Nabonaflareos cum quinque quarto quovis Anno Diebus epagomenis ,

&

Diem

^9 Augufii: neque intercalatio eodem anno fa5ia efiy qm in Juiiano , [cd proxime pr<&cedente. Deninique initium Anni refpondet 29 Augufii Anni Jiiliani. Caterum Annus Julianus ad for?d? NabonaiTarei accommodatus Aftiacus
appellari [olet
,

intercalarunt inter zS

&

quia haud ita multo pofi vi-

Sioriam
ptii.

A^iuam

eodem uti ccepermt. i^gy-

Definitio XXX VIL

I

n. Anmts

j^thiepicus

eft

Anntis

Solaris prorfus conveniens

0-, nl(i

cum ABia'

quod alia fint Mcnfium nomina. Incipit cum A^iiaco & Nabona[fareo A*e 29 Augufti Anni JulianL
Menfium

Cap.ni
driennio
,

DE VARTIS ANNOR;UM CIVILIUM FORMIS.

demum
Annus
kt,

lOl

deinde femel quinto

hic In fpecie Atticus vocari fb-

Anno
feu

faCla,

&

qui Gelaleus vocatur.

Definiunt

nempe Annum Tropicum

mm

infertus dicirur

Menfis intercalaris poft PofideoAocahm fi feu Po'

pofterior.

Aftronomicum 365 Diebus 4 H. 49^ l5''o'M8''.

fideon

COROLLARIUM
COROLLARIUM
noftia in

I.

DEF
118.
cft

NI TI o

XLL
antiquus

114. Annus Ye^^degerdicUs idem NabonaJJareo ( i. 106 ).

eft

cum

Anms M^cedomm
nominibus

II.

Annus Lunaris ab
niii
:

Attico non diffe-

115. Annus Gelaleus Solftitia

&

^qui-

rens

&

ordine

eodem

dierecinet, tefte calculO;,

ftum

primus enim Macedonlcus

&

motibus Solaribus optime refpondet

Mcn cum

J\d<tma^erione Attico convcnir.

(i.(J8).
1 1

^.

S C H O L I O N. Omnwm Annorum civilium formam

Optimam habet annus Gelaleus , prd/Iantior pe G-egoriano, in cfuo commoda ifliufmodi intercalatione

Nomina
Menfium
K^nsJQ^xioi

Num.
Dier.

Nomina

nonfuntufi ejufdemautores^

30
AvS^vuoc^iOf

Definitio
r
1

XL.
fuit

7.

Annus Gracorum
,

Lunaris

ex duodecim iMenfibus
ginta, poftea altcrnatim

primum tri30 & 29 Dle-

19

A"V'
z,i^udrriCf

i-9

rum compofitus

a prima Phafi

Lun^

computatis, addito mcnfe Embolima^o

30 Dierum
16
ni

in

Annis 3,5,8. 11, 14?

5

&

19 Cycli decemnovennalis

ut

Novilunia

&

Plenilunia

ad eafdem AnInitium

lempeftates

affigerentur.
in Plenilunio
, ,

Anni ftatutum

ftitium aeftivum

quod Solprimum d. 8 Julii, poftea d.27 Junii excepit. Menfium

hoc
eft

ratio

ex fequente laterculo patet

Dier.

Nomina
Menfium

Nomina
Meniium
Tx(A,ljXlMU

num.
19 10 29

Dien num.
29 30 29

Audsg-fjgmu
EX<x^>jfioXtuu

'S>OI)^fO(A,tOtU

M.ixx(A.aimijQLoau

30

Msuvji^mu
@x^ytjXiKU

50
19 30

Ylvxvs-^tuu
I
{

YlcaaS^eMU
II.

30

g_

11.11

jj.1,.1,

102

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
Menfes Paphiorum.
Menfes

MenfesSyro-l

Macedonum.

Af>^oS^hiQr

A^o^ovmcs
KnssXKxlQr
AvS^vvxlQf

Aivmcs
llxQr
KxiaxgiQ'

AvgfQ'
z.xv^mo$
A^rsfAjffios
Axicr/cf
IloCVSfACS

'EsS'xg'cs

AvTOHpXrCQLfiOS
AtjfAXfX.^lxffiQ'

^Xfj^vrxTQr
A^X'^^vs

Awos
Tc^wx^ios
VoofA.ixiQ^

OpAV. DE CHARACTERIBUS CHRONOLOGICIS.

Nomina Men.
fium.,

103

Dier.

Norina

nnm.
30 29 50 29 3C 29

Tisri

Marchefvan Casleu

Tebcth
Shebat

Adar Veadar

in

anno 30

Embolinna^o

104
tificiales

E L E
vocantur

M
,

NT A

C H

N O

L O G

^.
Dominicakm

qui arbitrio homi-

intercalarem

fecuta Literam

num conftituti funt.

aliam habet,

SCHOLION.
1
5 r
<

CoROLLARIUM
&
1^6.

Tcihs fnnt Cydits Lutn

j

Cyclm

gorianus

Indiaionnm

de quihus
I

mox plura,
I

P7.

Quoniam Annus ^ulianus 5c GrC' communis efl: 365 Dierum (jTloi ) , adeoque ex 52 Hebdomadi-

E F

XLIX.

132. Cbara^leres Hiflorici funt , qui tcftimoniis Hiftoricorum nituntur,

certa

bus & Die uno componitur,- principium Anni in Anno quovis communi retrogreditur Die uno , e. gr. fi hoc Anno incidat in Diem Solis , fequente incidet in Diem Saturni. Litera ergo Dominicalis

quxdam

fadla certis
,

cujus annis aHigantium

fa fa^^a

vcl

Epochx aliduo diver-

Anni fequentis
rit

efl

fi

prsefentis

fue,

A.

ad idem tempus referentium,

COROLLARIUM
5)7.

IL

L.

12,7. Similiter quia Annus ^ulianus Sc Gregorianus Biffextilis efl 3d(> Dierum )$,

133. Quodfi
dine
quoties

h*tter^ Alphabetic^je

A,

B^CjDjEjFjG,
j

repctlto totics or,

fieri potefl:

juxta Dies

Menfium defcribantur i iitcra que^ , per totum Annum datum, Diem SoJis

lOi), adeoque ex 52 Hebdomadibus & Diebus duobus componitur i principium Anni a Biirextili primi retrogreditur duobus Diebus. Unde h fub initium Anni Biflextilis Litera Dominicalis fuerit

erit

eadem

in

Anno

a BifTextili

oftendit

Liura

Dominicalts di-

proximo

F.

citur.

C0R.OLLARIUM

II

SCHOLION
134.

138.

Quoniam

intercalaris cft

m iifdem Annis Dies 24 Februarii {.cit.) &

&
quarrus ea,

^uod in Anno communi eadem Liomnes Dominicas indicare debeat fatera SinguU enim Dominica fepcile apparet.
tem Dierum intervallo a fe invicem dijiant eadem vero Litera non redit nifi feptimo quovis loco.

tum Dies

vigefimus tertius

dem

vigefimam quartam Februarii Litera Dominicalis uno

litera

notantur
,

poft

loco retrogreditur
fuerit

nempe

fi

ab initio

A,

erit

poflea G.

SCHOLION
Biffextili

IL

COROLLARIUM
13P.

IV.
fic

Cum

Annus

quilibet quartus

ijj. Aliter vcro fe res habet in Anno ubi ob Diem intercalarem vel , Liter per totum Annum poji eundem e fede fua dimovcndx , ita ut e. gr. Diei fecundiC AJartii rcfpondcat
,

Bisfextilis {.cit.)i Litersc

(

vero fintfeptem 133)3 idem Literarum Dominicalium ordo non reflituitur nifi 28 Amiorum intervallo.

qu<e

antea pf{-

7n convenicbat
,

vcl Dies intercalaris ea(

DEF
140
Cyclus
j

LL
intervallum

dem qua pnecedens , Litera notandus

cenfultius judicatur
,

quod

Solis

efi:

atque hinc Dormniae

AnnoruRi

quibus

elapiis

Dies Domi.nicss

Cap. IV.

DE CHARACTERIBUS CHRONOLOGICIS
cat
^

&c.

ros
datus.

nic^ rcftltuuntur fucceflivc ad eafdem Menfium Dics , fcu idcm redit LiteraDicitur rum Dominicalium ordo.
etiam Cjclus SoLis

quotus in Cyclo

fit

Annus

Corollarium.
141, Eft igitur
(

Annorum

viginti o<9:o

numerus

qui indi-

i. 13^).

106

ELEMENTA CHRONOLOGIil.
S C H O L
r

N.

cilii

Nicani

haefcrat ): Litcfa
illo

Do^
tran-

minicalis

144. ^oniam Tabula Literarum Dominicalium Gregoriana fuperim exhibita tantum temporaria eji ; ne quid deeffe videa^

ipfo

Anno
,

fiit

in

C. Septima cnim Odobrisj

cui convcnit Litera

er:'t

Do.

quomodo Tabula , unde particulares , pojftt , quoties opus efl , defcribantur , vel etiam qu> artificio particulares conflruantur novaf quoties mutatione opus eflo
tur
,

ofiendendum nobis

minica
tera

perpetua condi

adeoque quarta cum LlDies Jovis & decima quin,

ta

cum

Dics Vencris

tandera-

que decima feptima cum

minica.

C
in

DoTaLite-

PR
145.

O.B L E

MA
Solis

X;

Subftituatur ergo bula Juliana pro Litera

ra

Vato Cyclo

JuiUm

&

liquas

ad Cyclum Solis 23 reCycli LiteriE huic conveIta prodit

&

Anno

reformationis GregorianA

I582j

nienter mutentur.
clus Solis valens
iifqu''

Cy-

condere

Cyclos Solis particulares Gre,

ab Anno 1582.

gorianos

valituros, in Ssculis datis

-i

Qhx\{\.o nato

a atque inde Tabulamper'

Solis 0*

ad A. 17QO..

3.

Cum

tres

petuam Cyclorum

I^iterarum

fextiles

I)ominicalium componere,*^

munes
o,

Anni Seculares, qui Bif-efte debebant , fint comcadem LitelOi ) ( .

,

ra Dominicalis per totos iftos an-

R E so

L u TI

nos valet, qux in Juliano duplcx ciTc debebat unde eodcm , quo
:

1. Inveniatur Gyclus Solls ad

Chrifii

Annum

ante,

modo

fit
,

mutatfo Cycli pro

fi

1582

(. I43)>: qui crit

Scculo novo

Annus
l;

Secularis

23

&

cui in

Anno

Juliano refpon-

communis
ordinis

fuerit.
eft

E. gr. A. 1700?
,

det Litera Dominicalis G,

2.

Gyclus Solis
primi

adeoque

vi

Quoniam ex Decreto

maximij AnnodatOjC Menfe Odobri cxemti funt Dies 10, iia ut poft
Pontificis

Litera Dominicalis
B..

Duplex
no
ra
:

C &
,

Sed ob omiffum
Lite-

Biftextilem

valet pro toto an-

quartamOcSobris oumeraretur decima quinta , ( quo fcilicet i^quinodium ad Diem 21 Martii reducerctur, in

ergo

Anno fecundo
erit

Dominicalis porro.

B.

itai

quo tempore Con-

HiS: obfervatis

prodlt.^

Tabula^

Cap.

IK DE CHARACTERIBUS CHRONOLOGICIS,
Tabula Literarum Domlnicalium
perpetua.

^c.

107

Cyckis

108
S C
14^.
docet.

ELEMENTA CHRONOLOGI
HO
L
I

JE,
1

O N.

nium

incidilfct in
,

Hor.

Calendarum
redeunte,

^^oddiM

Orlo prMer bos feptem

Literi&

Januarii

eodem Cycli Anno

occHrrere ne^ueaty ippt conjini^ionfs ratia

Etenim Anno ijoo

Solis

Domini,

calesyvi Ordinis l^IIfmt

<r

Cyclo

H. 10, 32^ 28^^ 5'^'antemeridianam feu H. 22, 32^ 28^^ ^'" Qtioniam itaque anAftronomicam.
incidet in
ticipatioin una Cycii revolutione fa(^a
eft

nempe

Sed Cva1 7 exijiente (. 142 ). per totim AnuHm , qnia Dies B^sfextilis let omittitur : ergo Cyclo Solis 18 rej^ondet
hoc Seculo Litera Dominicalis B. Redit ergo Ordo primns.

fcrupula tertia unius 31 II 5^/^ Diei funt 5 1 84000; reperietur (.302

&

Definitio LL
147. CycU^s

Lrwx ed
elapro

intervallum

Annoruin
ni Juliani

qua

Ncvilunia &:

Arithm. ) elapfis Annis 3 1 2 Cyclum Luuc^e non amplius reftltuere Novilunia Plenilunia mcdia ad eundem Anni Juliani Dicm, fcd integro Die aber-

&

Plenilunia reflituuntur ad

eundem An-

rare

adeoque non valerc

ni(i

per An-

Diem.

nos Julianos 312.

Quod

erat alterum,

Theorema
148. Cyclus Lun^ AnnQYum Jultanorum
nonnifi per
efl
:

L
novemdeclm valet tamen

Definitio LIL
149. Numerus aureus eiinumQXUSy qui indicat , quotus Cycli Lunas Annus
fit

Annos 312.

Annus

quilibet datus.

Demonstratio.
Etcnim 19 Anni Juliani conficiunt Dies 6939 & Horas 18 (. 97) Sed 23 5 Lunationes comprehendunt Dies

Probl em

XL

150. Dati Anni pofl Chriftum na^ tum invenire Numerttm aureum^

6939.Horas 16,32' 28'^ 5-''^' (^. 54): ergp intra 1 9 Annosjulianos complentur quam proxime 23 5 Lunationes.Unde claplis 9 Annis Novilunia & Plenilunia media redeunt ad eundem AnEft ergo CyclusLuni Juliani Diem.
1

Resolutio.
1.

Quoniam Cyclus Lunae incipitcum

ti

Anno primo antc nativitatem Chrif' Anno poft Chriflum natum da=
j

to addatur
2.

i.
:

Summa

dividaturpcr 19

qui

facfla

nsB

59 Annorum

( .

147

).

Quod

e^

divifione rclinquitur, eft

Nume-

rat umim

rus aureus.
tur
i

Quodfi

nihil relinqua'

Enimvcro quia Anni 19 excedunt

Numerus aureus eft

19.

235 Lunat'oncs h. i. ^^^' 31^^ ^^''^^ i Plenilunia ^ Novilunia non reftituun.

jur ad candem Diei Horam & idcm ejufdem Hora? momentum fcd potius
:

E. gr. Qiiasritur
1
1

Numerus aureus Anni

[9<i

erit

1715
I

ip)

171^
171

tantointervallo retrogrcdiuntur
Ca

ita

ut

171^

Numenis

aureus.

gn

ii

primo Cycli Anno Novilu-

Defi-.

Cap.lV.

DE CHARACTERIBUS CHRONOLOGICIS, &c.

LIII.
ferics in or-

109

Definitio
bem rediens, cujus cum Anno tertio
nim.
Solet ctiam
3

Definitio

LIV.

151. Cjclus Indiclionum cfl quindccim Annorum conftanccr

initium conned:itur

ante Chrijium
ita

na-

vocari numerusj

154. Veriodm Califpica eft fcries 76 Annorum pcrpctuo in orbem redicns, quibus elapfis Novilunia & Plenilunia media ad cosdem Anni Solaris
Dies
reftitui

qui indicat

quotus Cycli annus i^ AnI o N. Cyclm Indiclionum tempore

putavit Califpus.
I

nus datus.

S c H o L
S c H o L
155.
ccndidit
Scilicet

o N.

centum annis ante

15?
,

Metok

152.
c(eperit

^Q & qnetn in finem

Periodum

Annorum quam Me-

a Roinanis

excogi-

tatui fucrit 3

inter Chronologos nonconvenit:

ni folaris

ronicam vocant , affumens quantitatem An\6^ d. 6 h. 18' $6^ 50*" 51''*

34^
}

unde nobis confultius videtur ^ cum Petavio rem admodum dubiam in medio relinquere.
Sufjicit
tis

& Alenfem Lunarem

30'.

47'' ^6"^ 48"''

exvulgari computo Annum nativitaChrifti fuijfe Cycli tertium efio quod

y
:

adverteret ,

d. 29, h. 12. 45' Sed cum Calippus quantitatcm Anni Sdaris Meto-

demum ab Anno CoNSTANTiNi / ufum

Chrifti

312

pofl

tempora

rcccptus fuerit.

nicam non effe exaEiam , Periodum MetoN 1 s per 4 multiplicavit , atque adeo cnata e/l Periodus 76 annorum j qu Calippica appetlatur.

Problema

XII.

CiCtfrum facile apparet

cffe

ex Pcriodo

153. Dato Auno fofi Chriftum natum 3 invenire Cyclum lndi6lionum.

Metonica enatum

Cyclum Luna.
I.

COROLLARIUM
156.
Eft

Resolutio.
1.

Anno

poft Chrijinm
3.

natum dato ad,1

rum 2775P

adeo Periodus Calippica Diei. 97 ).

dantur
2.

Summa dividatur
quirur numerus
,

per
eft

qui relin-

CoROLLARIUM

IL

Cyclus Indireiiduum
Indi(5tio-

dionum.
fuerit
5

Quodfi
erit
1

nihii

Cyclus

157. Qnoniam Cyclus Luns comprehendit Lunationes 235 ( . 148 ) &Periodus Calippica eft ejns quadrupla ( . 155)5
haec erit

Lunationum

5^40.

num.
E. gr. Quaeritur Cyclus
ni

Indidionum An158.

Theorema

II,

1715

eric

Pcriodus Calippicd Plenilunia

rr.edia

1715
3

15) 1718 (114.

15

^ 'Novilunia
nos 22S

nonnifi intra an'

refiituit.
I

^d

eandern

Diem

5718

2S 15

DEM

ON

TRA T

O.

Cum enim AnnusSoIaris

^8

/it

365 Die

rum,5 H. 49^(5. 671

riodus vero Calippica
.
i

Afiron.), Pe-

Cyclus Indi-

dionam.

Annorum 76 cadcm Aftrcnomice 154 ) ( 27758 Dierum, 10 H.4^ Porro cu|n

erit

\0

>

quan

IIO
44/

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
COROLLARIUM
161. Eft

quantitas uniusLunatlonis Cit29<^-12 h.

IL

11'//

^.
d.

54

>

940

Lunacio-

adeo

18 h. adeoque excedunt 76 AnnosSolares 8

ncsfunt

27758

9'52/'20^^^
in fingu-

Pcriodus HipparchI
ijcj),

Dierum IH035

( jT.

COROLLARIUM
Th e
lunia

II

I.

h. 5' 52'^ 20"'

Jis

confequcnter

Periodi revolutionibus Plenilunia

&

Novilunia media tanto intervallo

cipantur.
tra

1^5. Eadem compreheadic Lunationes 37<Jo( jT. 157).

anti-

Quare cum
fere

exceflfus ille in-

o re m a

IIL
refiituit

Annos in Diem integrum Pleniluexcrefcat ( . 302 Arithm. ) nia & Novilunia medla Intra 225 An225
i

166. Periodus

Hipparchi NovU

& Plenilunia media non

Demonstratio.

ad eundem Dtem per totamfui revolutiO"

nem,

nos integro Dle anticipantur. Q^

e.

d.

SCHOLION
fl40 loca.

I.

159. Vtitur bac Periodo nonnunquam Pt o L E M ^ u s . De ejm Epocha dicemus infi-a

Cum
fit

enim Annus Solaris tropicus 365 D. 5 H. 49/(. 671 Aftron.)',

quantitas Perlodi

erit

Hipp archi

SCHOLIONI
j6o.
SnppofMit autem

IL

Calippus quan-

Aftronomica IIIO33 D. 16 H. 16'. Porro cum Menfis Lunaris /it 29 D.

Menfts titatem Anni s^5 dierum 6 h. h. iz. 44^ ii" ^%'" fereyadeoLunaris 29 d. que utramque jufto majorem.

&

Definitio
161.

LV.
In>

Penodus HiP?ARCUi eft tervallum Annorum Solarium 304

pius in

fe-

orbem

rediens

&

\V'^ (. 54) 3760 Lunationcs funt 1 1 1035 L>. O H. 39^ 29^^20'"'. Anticlpantur adeo Novilunia & Pienllunla Intra unam Periodum I D. 8 H. 23/ 29" 20'^', & hlnc non tota rcftitult eadem ad eundem Diem Anni Solaris. Q^e. d.
i

12 H. 44'

Novikinia ac

Plenilunia
ni folarls

mcdia ad cundem Diem Anreftituens, juxta

De

F I

n iTi o

LVL

Hlppar-

CHUM.

CoROLLARIUM
S C H o L
i^J.HiPPARCHus
lari^ affumfit
I

167. Periodus Fi^foriana eft intervaUum 532 Annorum Juiianorum Novilunia & Plenilunla media ad eundem

Anni

Juliani

Diem

juxta

Fictorinum
I.
aliis

161. Oriturcrgo, fi Periodum Calippicam per 4 multiplices.

conftanter reftituens.

o N.
i(j8.

SCHOLION
Victorinus
hic

ab

Victo-

quantitatem Anni Soh. 55/ ii"

3

j^5

d.

fibique

perfuafit intra "^o^

Annos a Calippo committi errorem intcgri Diei. Unde eandem Pea produBo riodum per 4 multiplic.Lvit

a patria Aquirani Rius appcllari folet Floruit temporeHiLAcognomen accepit. Rii Pontificis maximi,

&

&

SCHOLION
i^^. Sunt qui

IL
SiO

DierHm Diem integram

abjecit

candm PeriQdum DiONY-

DE CHARACTERIBUS CHRONOLOGICIS,&c. Defin T 10 LVII. sio ExiGuo acceptam referunt, & hinc PeCapAV,
I

iii

riodum Dionyfianam appellant. Vocatur etiam Cyclus magnus Pafchalis , quia ad somputandum Tempus Pafchale injiitutafuit.

175. Periodus Juliana eft intervallum Annorum Julianorum ortuin ex

Cyclis LuncTj Solis atque Indidionum in fc invicem dudis cujus Epocha pri,

COROLLARIUM
:

I.

170. Quia Cyclus Luna- efl Annorum 19 ( . 148 ), Cyclus vcro Solis Annorum Periodus Vi^oriam feu 14.^ ) Z-8 ( . Bionyfiana prodit, fi Cyclum Luna^ per

ma

di\z^

Januarii

Anni

Juliani.
I.

CoROLLARIUM
ly^.

Quia Cyclus Lunse 19

(i*.

(jT.

148

),

Cyclum Solis mukiplicaveris. 28. ip=i53^..

Eft

nempe

Cyclus Solis z8

141

& Cyclus

Indi-

dionum
II.

15

COROLLARIUM
Julianos ref^ituit.

riodiis fjuliana

171. Periodus adco Vi^oriana eofdem Cyclos Lunae arque Solis ad eofdem Annos

C
(U".

Annorum (. 151}; eric Annorum 7980. O R O L L A Pv U M II.

I

Pe-

177. Pcriodus ^nliana prodit 3 i^ t^^i^orianam feu Dionyfianam per 1 5 mulciplices

Co RO L

170).

L A R

III.

COROLL
178.

A R

172. Juxra VicTORiNUM quoqueNoilunia & Plenilunia conftanter ( . i 67 ) 4d eandem Hebdomadis feriam refliuiit.

Quoniam

quilibec

U M III, Annus in Pe-

C
1.5)4313

O R O L L A R
;

U M
eft

IV.

riodo ^uliana proprios fibi Iiabet Cycios , Solis atque Indic^tionum , e. gr. folus pnrimus Cyclum Lunse i , Cyclum SoLunsc
lis
I ,

Cyclum Indidionum
Periodi
a. fe

17^. Periodus ViBoriana

Dierum

ni

hiijus

i omncx; Aninvicem accurace

;

Lunacionum 6580

(Jf..i48).

diftiiiguuntur.

TH
174.

ORE M A

IV.

S C H O L
ut ejft

O N.

Periedus Vidoriana non om(jr

179. Tianc Periodtm invenit ScALiG^Jii

Novilunia media ad eundent Diem Anni jfaliani per totam

nia Plenilunia

fui dHratienem refiituit,

DE

MON

T R A T

O*

Qaia quantit.^s unius Lunationls eft 29 D. 12 H, 44' y^ \\'ff {%. 54 )i 65 80 Lunaiioncs funt 1 943 1 1 D. 7 H. 58^ 6'' IQ"'. Scd Periodus Vi&oriana
eftDieruni 194313 j(. 148), adeoque excedit 658oLunationes i D. 1 6H.
^' ^'^"^ol^^Fieri

commune Epocharum receptaculum. Annorum Epocha datad annos Epocba alterins fimiliter datos. Convenit autem cum eadem Periorlus feu Epocha Conftantinopolicana, qua utim' tur Gr<ci , nifi quod Cycli Solis , Luna atque
ad ficilitandam reduBionem

Jndi^ionum
nus
fit

aliter

nnmerentur,

& primus an-

diverfus

aprimo anno Periodi Julianaf.

P R O B L E M A XIII. Dati anni in Periodo Juh*ana 1 80 invenire Cyclos Lnna Solis atque Indi^
,

ergo ncqu"t
Novi!un''a

ut

Siionum.

fub

finem

durationis

O L U T 10.
dividatur per r9
;

Plen.lunia

ad

Picin

reilituac.

eundem Anni Q^ e. d.

Juliani

Annus datus

per

2.8, aique per 15

quod

in

primadiviiiQAS:

112

ELEMENTA ChRONOLOGI^.
efl:
,-

Cyclus Lunx quod in alcera, Cyclus Solis quod dcnique in terria refiduum fit , Cyclus
vilione rellnquitur,

Eft

Demonstratio. enim 4200 = 28. 150=

IJ.

Indi(fHonum. Sl
erit in cafu

nihil

rcfiduum fuerit,
5

primo Cyclus Luna? 19 in altero Cyclus Solis 28 in tertio Cyclus Indiclionum 15, ( . 140. 147,

280=19.221 + 1, 4845=19. 255=15- 323=28.173+15 6916 =19.364=28. 247=15-461 +1.

Quare i\ 4200 ducas in Cyclum Lunae datum 7 i fadum dividi poterit exa(5te per 28 & ISj fed per 9 divifum relinquet Cyclum hunx datum 7 eft nempe in noftro cafu 4200. 7 28. I 50.

151.175)E. gr.

Datiir

Annus Period!

^.

Julianae

,.

i8pn
S-o!is

reperiecur Cyclus
j

Lunsy, Cyclus

II

Cyclus Indiaionum 15.

PK.OBLEMA
,

XIV.
,

181. D/ins Cyclis Lunx, Selis atque \ndiclionmn invenhe Annum Periodi julian^j cui propriipnt

1050=15. 280. 7=151960=19. 221. 7 + 7=19. 1547 + 7

7
28.

Eodcm modo
CQS per

patet,

(i

4845

multipli-

RESoLUTIO.
1.

Cyclus Lun*e ducaturin 4200, CyclusSolisin ^845 ^ Cyclus denique Inddionum

in

69

6.

Cyclum Solis datum 1 1 , factum exade dividi poftc per 19 & 15; fed per 28 divifum relinquere Cycluiii Soiis datum n. Denique eodem modo evidens eft , (i 6916 per Cyclum
Indiiftionum multiplicetur, fa^flum dividi poffe per
1

2.

Fada fummam.

partialia colligantur in

unani

.5e

28

fed per

3.

Wxc
cat

dividatur

per798o

qui fada

divifum relinquere

divifione relinquitur numerus,indi-

Annum

Periodi J uliana? quiefi-

rum.
E. gr. Sit Cyclus Liince 7
lis

Cyclus Soj

Cyclum Indidionum. Quare fumma horum fasflorum divifa per 19 relinquit Cyclum Lunaei divifa per 28 refiduum facit Cyclum Solis divifa per i 5 vero Cyclum Ini

II

Cyclus Indidionum 13

erit

didionum.
meri
qua^fiti.

4100
7
25)400

4845
II

<>9^
I J

Habct ergo requ:fita nuSed cum Periodum Ju-

itanam

4845
_4845__

54580 6^16
103740

176

798O Annorum excedat (. fi eandem per 7980 dividas ,

,

quotus indicat
qui

quot Periodos
erit

Julia-

5529? 103740 29400

nas integras contineat; numerus vero,

relinquitur
,
,

Annus Perio-

7980)

18^4.55
1

(^5

di currentis

confequenter qusefitus.

59(5o

(Xe.d,

"T^835
23 940,

SCHOLION.
Annus Periodi
Jul.

182, Aliter idem Problema ab aUis

vitar,

fol-

2895

CAPUT

ap. V.

DE EPOCHIS VARIARUM GEMTIUM.

iij

C A
De

U T

V.

Epochis 'variartim Gentium.

PROBLEMA
nati
j

XV.
re-

Periodi ^uliam^ dato

relinquitur

Annus
;

Pocham vulgarem Christi

qua nunc utimur
;

currens a Chrifio nato. E, gr. ex Anno Periodi ^uliana 6^s>6 Cubduc 4713 reJinquitur

Annus

Chrifii

juxta JEvam vul-

ducere ad Periodum Julianam

h.

e.
,

in-

garem kjS^.

venire

Annum

Periodi JuIiaiitT

quo

CoROLLARIUM
187. Si auferas ex

IV,
natum Annus Pe-

Christus
'vulgarem,

fuii natus juxta computum

Annum
4714
;

ante Chrijltm
relinquitur

Resolutio.
1.

riodi ^ulian^

eidem refpondens. E. gr, odavus ante Christum natum Annus eft

Quserantur Anni prlmi a

Christo

4.706 Periodi ^kliana.

nato CycHSolis

(.150), & Indc eruatur Annus Periodi Juliana 2. (5. 181).

Quoniain itaque A nno primo a Chrijio naco Cyclus Solis fuic 10, Cyclus LuiiiE eric Annus 2, Cyclus Indidionum 4 primus Chrijli 4714 Periodi ^idian^,
;

I43)> L'Jf>a? Indidionum (.IS3)( .

CoROLLARIUM
188.
ras ex
Si

V.

Annum

Periodi ^idiana aufe-

( quo numero minor fupponitur) y refiduus eft Annus ante Chridum natum. E. gr. Annus Periodi ^ulianoi 870 fublatus ex 4714 relinquit 3844 antc.

4714

Chrijium nacum.

SCHOLION
189.

I.

COROLLARIUM

I.

184. Quia Christus natus fiipponitur Die 15 Decembris, & Annus primus incipic a circumcifionc ejus ; Christus natus fuit juxca computum vulgarem D.

Computi vulgaris au6ior efl Diowtf^/owe Scytha, fed Abbas Romanus, Panodorum Monachunt

NYsius ExiGuus,
fecutus
,

Gr;rcum
ruit.

qui fub

Justiniauo floi

Falfo

Bedam
NYsii

tamen eundem interpretatum effe [s)i quem fequimur , ex ipfts D o-

25 Dec. anni 4,71} Periodi ^ulianie.

CoROLLARIUM

TI.

18 J. Quodfi ergo Anno Chrijli juxta if!ram vulgarem dato addas 4713 > prodibit Annus Periodi ^ulianx ei refpondens. E. gr. Si Anno praefeoti 1715 addas fumma 6418 eft Annus Periodi 4715 ^idianA cum eo convenicns.
;

Petavivs (t). A/Vmirum Dionysius Cyclum fuum inchoavit ab Anno Periodi Julianse 4711 ; Epocham
Epijiolis probat

vero ab anno '^yi

natum natum fupponit vulgaris /Era Qui crgo juxta <Lyram vidgarem eji Annus primus CHRisri ; juxta Dionyfianam efi
fecundus,

&

i j

quo

Christum

incar-

COROLLARIUM
18^.
Si

P
( s )

Schof.

HI.
Anno
Lib. de
tit>. li.

contra 47

1 5

fubtrahas cx

rmone temporum

c. 4?. dedo(S;rina temporuiu c. i.

iti

Woljii Oper,

Mathem, Tom. IV.

,14

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
scHoLioN
n.

COROLLARIUM

n.

ipo.
garis

^amvis

Annorum

vero certa fit Epocba vnlChrifti , quos nnmeramus

ejl
,

non tamen aqne certum

riodi ]i\\imx vere

quo Anno Pe-

195. JuxtaiEram vulgarem Christus natus fuic Anno 4715 Periodi Julianseljr. 184.); ergo juxta Epocham RuflTorum

&

natns fuerit

(), Sed verus Annus cumin Chrono1o.:;ia nHlUus efl utilitatis, vufgaris per 9 Secu-a que haBenus Epocba fuerit , non fine tcmeritate abrogxve'
nativitatis

Christus Christi

Grsecorum Annis Mundi

5308.

conditi completis

COROLLARIUM
COROLLARIUM

II

I.

in ufu

tur

etia?nfi

vcrus

Christi Annns tandem

,

in apricum pvoduceretur

ne turbx prater

vulgaris 1^6. Primus adeo EpochcC C hr i/ii Anniis coincidit cum Anno 5509 Epochfc Graecorum & Ruflbrum.

rationern darentur.

IV.

S C H O L
19!.
nohis certam
>

O N

IIL
,

Ad Epocbam

adeo vulgarem

tan-

197. Quodfi ab Anno Grsecorum & Rufforum fubcrahas 5508, relinquitur An-

omnes EpoJKi reliqu quam quamvis eartm fere nulla revocari folent, Tanta tempofit , qux controverfiis careat. ! Nos eas ad Periodum Jurum incertitudo

nus JErx vulgaris Chrifli. E. gr. Annus inde fi fubtrahanprsfens Ruffis eft 7223
:

rur

5508

relinquitur

Annus

Chrifli 1715.

COROLLARIUM
198. Contra
fi

V.
Cbrifli da-

lianam ab

aiiis

redu&as exbibmus

Definitjo

ad

Annum

LVIII.

192. E&ocha mundi conditi Grdco-

tum 17 15 addas Annos 550S; fumma 7215 eft Annus Epochae Grascorum & Ruftbrum.

rum recentlorum er Knjforum eft Annus 795 anrc VcnoCiwm J(ilian.tm incipiens a Calendis Scpceaibris Anni
^

SCHOLION
199.

I.

Hac Epocha

ufi

funt Imperatores

Orientales in Viplomatihus fups, vocaturque

hinc Civilis

Grascorum

JEra,

Juliani.

SCHOLION
JuliauiiTi receperunt.

IV.
bodie

SCHOLION
Annum
I.

II.

19^. RulTi ab aliquo tempore Calendarium

Unde

aufpicantnr a Calendis ^anuarii.

200. E/i vero bc Epocba eadem cum Epocha Periodi Conftantinopolicanae , de k qua diximus fuperius { $. 179 ). Vnde

&

COROLLARIUM
& Raflfonim d.ito 7i)s
:

nonnullis

Epocha Periodi Conftantinopoli-

tanae apeliatur,

194. Quodfi ergo ab Anno Graecorum rubtrahas, reiinqui& fi concra tur Ainus Periodi ^ulianiC

Definitio
.

LIX.

Annum Periodi Juliana addas 79 5 j fumma eft Annus mundi condici juxta Epocham Graecorum & RufTorum. E. gr.
ad
Ru(Tis

20 1 Epocha Mundi conditi GrAcerum Hifloricorum eft Annus ante Periodum Julianamj^j,

Annus

projfens

cfl;

7223

inde d fub-

COROLLARIUM
102. Differt adeo
civili

trahantur 79 Ji relinquicur Annus Periodi

Julianae ^418.
(

u) Vid. Ricciolus Chronol, reformat.

501

lib, 8

ab Epocha Mundi Grascorum 6c Ruftbrum Annis8 {3^ 191)^

conditi

c. 3. 4- f.

& reqq.

SCHO-!

Cap.V,

DE EPOCHIS VARIARUM GEKTIUM. CorollariumII. ScHOLioN.

2op.

115

io^. Epochiehujits autorfmt JvLius AFRicANus, qi(i eam ex Hifioricis collegit :

fed

cum

in

ufmi civilem reciperetur 3 oBo an,

Annum Chrifii addas 5493 ; fumma eil Annus juxta Epocham Alexandrinam. Ita prsefens Annus
Quare
fi

ad

nis au6ia

eji

ut quilibet ejus annus per

5 di-

Chrifii
drintie

vifus

Indi^ionem exhiberetj qua Imperato-

1715 7208*

eft

Annus EpochcC

Alexan-'

resOrientales in Diplomatibus fuis utebaniur.

COROLLARIUM

III.

Hinc apparet , Periodum Conftantinopolitanam, ejfe Alundi pochamfi6lam{^*ioo),

COROLLARI UM

II.

210. Contra fi ab Anno Epochse Alexandrime fubtrahas Annos 54.93 ; qui rehnquitur eft Annus Chrifli , a cujus 2p Augulii incipit

Periodi 104. Qiiodfi ergo ad addas 787 prodibit Annus hujus ^uliana Epochx: contra fi ab Anno hujus Epoch.-^ dato fubtrahas 787, prodibic Annus Peiiodi ^Hlianae,

Annum

Annus propofitus.
L
I

S C H o

O N.

211. Hanc Epocham excogitavit PanoDORus , ^gypti Monachus i in tifum Computi facri feu Pafchalis
:

unde a nonnuUis

COROLLARIUM
;

III.

JEra.

Graecorum

Ecclefiafiica appellatur

205. Quare cum Annus nativitatis Chri^^coincidat cum Anno 471^ Periodi ^u^/<i^(. 184) AnnusEpoch^ hujus 5500

Definitio
2
1

LXI.
ccnditi Judm-*
cft

Epocha I^Aundi

idem eft cum Anno ta -^ram vulgarem.

riim five
riodi

nativitatis Chrijli jux-

Annus PeJulianA 953, incipiens a D. 7

jEra Judaica

COROLLARIUM

Ociobris.

IV.
cUim

COROLLARIUM
213. Habet crgo
Soiis
I
,

I.

106. Facile igitur Anni hujus Epochae reducuntur ad Annos Chrijli & contra. Nimirum f\ ab Anno Epochse hujus dato, veluti

Cyclum Lunje 5 , C7Cycium Indidionum 8

II.

{.^.180).

72

1 s ,

fubtrahas 5500; relinquitur an-

Arx vulgaris Chrifii 171 5. Si Annum Chrifii 17 15 addas 5500

nus

COROLLARIUM

vero ad prodit ;

Annus Epochae hujus 7215.

fubtrahas

Definitio

LX.

207. Epocha Adundi Alexandrina eft Annus ante Periodum Julianam 7SO3 incipiens cum D. 29 Augu(ti. ^E^

Quodfi ab Anno Periodi f}uliandt Annos 952 ; refiduus efi Annus T^rse ^udaicA , qui ab Autumr.o intipir. E. gr. Annus pracfens Anni f}u\iani dati eft '<$428 Periodi ^nlianxy adeoque juxta
254.

^ram

^iidaicam

cum Autumno

inJpiec

Anaus Si76.

COROL L A R
208.

COROLLARIUM
215.

III.
vul-

U M

I.

Cum

adeo Annus primus JErx

fit

Cum
fit

Annus primus JErx vulga-

garis Chrifii
not

Annus 4714 Periodi Julia'

^uliana (.183); Annus Epoch^e Alexandrina 5494 eft idem

iisChrifii

4.714- Periodi

cum Anno primo

Yulgarein,

Chrifii juxta

Epocham

[.\%i)\ erit Annus Judaicus 37^2 i?, qui incepit Anno primo ^rse vu^j^arisj feu C H R I s T u 5 natus eft Anno ^udai^
co

S7^l*

C0R0L;

116

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
COROLLARIUM
IV.
ab Autumno antecedente (\ vero ex Annis Mundi Eufebianis majoribus quam 5200 fubtrahas 515)9 > relinquuntur Anni
ti
:

2T<j. Hinc fi Anno Chrifii dato addas ^761; fiimma eft Anniis [fudaicHs , qiii in

codeiTi incipit.

E. gr.

i7[5 adjicias 1761 , daicHs,qm Autumno hituro incipiet, ^^T^". Nunc ergo , dum hxc fcribo , eft Annus
^Hd(ticus S47S'

Anno prasfenri prodit Annus ^uli

vulgarem. E. gr. Anrefpondet Annus ante no Eufebiano 5120 Chrijium 80*

Chrijii juxta

^ram

S C H O L

O N

I.

C0R.0LLARIUM
217. Contrafi

V.
au-

225. Hujus Epocha Chronicon Eusebii

&

notitia opus efi, fi

Martyrologium

ab

Anno ^ndaico dato

Romanum

legere libuerit>

feras 3761, qui relinquitur, eftAnnusC/?r(P ?/, fub cujus Autumnum ineepit ^ndaicHS, E. gr. Si ab Anno JuJaico pra^rente 547 5

S C H O L
di

o N

II.

auferas 37(^5 , reiinquicur Annus fuperior 1714, cujus Autumno^(f<i/V/^j 5475 coepit.

224. Recenfuimus haCienus varias mun^ Epochas , gUiC vel hodienum in ufu funt 3
ft

vsl ignorari nequeunt-i

cjuis

Monumenta
,

Hijiorica

pr^fertim Ecclefiaflica

tvolve-

S C H O L
liS.

O N.

re voluerit.

^^inam
,

vero

ftt

verus Mur^'

Hdc Epocha

hodie HtHntnr Juda?i

di conditi annus
tuit

ha^enus

certo definire pO'

unde ejm notitia Hfnm habet non contem-

nemo.
eft

nendum,

conditus

^uxta Scaligerom Mundus Anno Periodi Julianx 7^4 Di

E F

LXIL

219. Epocha Adundi Eufehiana cft AnnusPeriodi JuUan^ 486 > incipicns

ab Autumno.

O R O L L A R

U M

I.

16 Odobr. ut adeo ab jra Chrifti vHlgari difiet ortus Mundi Annis ^p^p. Fundamentum hujns Epoch defumitHr partim e?^ Sed Hifioria facra , partim ex profana. magna hic difcnpantia efi inter Codicem HebrHm Interpretum; Grcum Gracum tamen feqnuntur Scriptores facri

&

LXX

^lianx, fubrrahas 486 , relinquetur Annus Miiudi EnfebianHs y qui Aiitumno Juliani
220. Quodfi adeo ab
Periodi
ihcipit
:

Anno

JVovi Fcederis
Ecclefia.

plerique Patres primitivtt Sane Ricciolus (at), poflquam

,

&

7 o opiniones differentes recenfmfiet

tandem

&
,

das 4<^

C\ contra Anno EMfebiano adr prodibit Annus Pcriodi ^klia-

contendity intervallum i)iter

ti

Mundi

& Chrif
Seniores

nay

cuji^is

Autumno

Eufebianus incipit.

ortum juxta Codicem Hebri&um effe non majus A.nis 4330, nonminus 370^'j prO'
babilius

CoROLLARlUM
2:11.

4184

at juxta

LXX

II.
Chri/ii

Quoniam Annus primus

eft

juxc?
fi

JErim vuigarem

aldas 4S<^ , Muiidi , Aiino nativitatis JEtx vulgaris refponJea?.

eidersi

4714 (. 18O/ prodit Annus 5200

Co ROL

L A RI

UM

III.

nonmajus 5904 , mn minus 5054, pro^^tbiliHs 515^4. SuiDAs idemflatuit SocoAn* norum Alphonfinx Tabulae omnium maximum exhibent apud Mulerum , nMiPe <j984; fed omnium minimum facit R^bi Nasson apud GBtiE&RAKDVM 3 nimirum 3740 Annorum
;

12 2. Quare fi Annos Mundi Enfebianos sriin>res 5100 fubtrahas ex ^zoo^relinquuntur Aaniance ChriftHm iiauiajiinchoa-

De(x) Chronolog. Reform.

1

lib. 7. c,

z.

f,

zyj.

&

&

5?

2^4

Cap.V.

DE EPOCHIS VARIARUM GENTIUM.

LXIII.
Quod/i vero Annus
|

117
fit

Definitio
225. Epocha
Periodi JtdiariA
j

Gratfa?

fecun-

D iffcfefu/^a c{\ Annus

qui in

da^ vel certisE Periodi

in cafu priore

adde ulrerius i Perlodum unam Dienyfeu

29

Augufti.
:

4997 incipfens a D. Vocacur criam^r^ Mar,

fianam

feu

t^rum

j^ihiopes

Computls

1064
terti^e

ut

532, in pofleriore duas Annus Chri(ii prodear.

Hccleflariitis

cadcm utunjur , Afnios Annos tamen fuos Gratid appellant non in continua fcrie ab hac Epocha numerant , fcd Pcriodo 534 annorum ( qua? eft Diof^yfiana . 1 69 ) ad finem perduda numcrationem ab inftro repetunt, ita ut Annus 535 dicai ,
.

E. gr.

^\ ad Annum Gratix 115 Periodi addas 28? & fummse 398 porro

10^4,- prodit

Annus

Chrifli 14.61, juxta

JEram viilgarem.

De
ham^nedica

TIO LXIV.

rur rur/us prfmus.

227. y^ya Hegirakw Epocha Mri^ efl Annus Pcriodi Juliand 533 5 > incipiens a D. 16 JuHi , in
incidit

Pkoblema

quam

fuga

Muhammedis Mec^
coa(5ti.
I.

XVI.
,

ca

Medifiam aufugere

226. Dato Anno Chrifl:i contra. Annum Graiix

invenire

&

SCHOLION

Resolutio.
1.

Qnoniam Annus primus Chri(}i eft 4714 ( 183) Annus vcro I^\x Dioclefianx, 4997 Perfodi JuliancZ
225), ab Anno Chrifti dato eft diffcrentia 283 Annus Epocha? DiocUtiand^ incipiens a D. 29 Aug. Anni Chrifti dati & idein Annus gratia: ii
( ^.

228. Hac Efocha Htnntur hodie Turcjr atque Arabes, immo omnes , qui [acra Mahammedis profitentur. Eam primusin-roImperator, diixit Omar III. Tiircarum

Alfraganus Albategnius j Alphonsus C^Ulugh Beigh fugam Muhammedis ad 15 Julii refermti fed populi
^(ironomi
,

aufcrantur

qui kac Epocha utttntur y k , eandem deducunt, ^ulii

univerft

),

CO

R.

O L L A R

U M

I.

2.

minor 532. Qaodli vero

dividatur
tur
, efl:

Annus
,

Diocletianus

22 9. H"abet ergo primus Epocha? A;i~ Cycios venus Cyclum Indi(5lionum 10 ro Solis Si Lunae 15 (JT. 180).
;

excedat 532,- per hunc

:

numerum
relinquiti

COBLOLLARIUM
i-!o.

ll.

quotus

qui

Idem

coincidit
(jT.
I

cum Anno
185).

Chrif

Annus

Gratice quirdtus.

622 JEiz vulgaris

Ei gr.

Si
,

ab Anno praefente 1715 aufe-

S C H O L

O N

IL

ras %%i reiinquitur Annus Diodetianus 14,52 , qui (livifus per 5^2 relinquic An-

num Gran>
Si

4<^S

Periodi

nempe

terciae y

D. 2p Augufti Anni ^Hliani inchoandum.

Annus
eidem

2? I. ^odfi Annui Turcarum ejfet fix'^is; j4nni Hcgirse eadem faeilitate in Annos Chrifti converterentur qua pnulo ante aliarum Epocharum Annos ad eofdem reduximm,
>

Grati^e prima? Periodi daa

Enimvero cnm
bimus^

is fit

vagus
eji
,

jj~.

125

ma*-

tur

dantur

283

fumma

eft

jore difficultau opus

quam
5,

infi^i

enoda^

^nus

ChriftL.

V&iM-

118

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
Definitio LXV.

Resolutio.
An1.

232. Epocha Oljmpiadum

nus Periodi

Q.^

Ab

Olympiade

data

fubducatur

Juliam 3938

incipiens a
2.
3.

unitas.

Novilunio, quod

Solftitio irftivo pro-

Reiiduum multiplicetur per4.

ximum erat. Eft autem Oljmpias quatupr Annorum intervallum. S c H o L o N.

I

Produdo addantur Anni completi

ultra

Olympiadcs,

fi

qui dantur.

4.

Ab

aggregato

fubtrahantur

anni

775
tur

25^.

H^c
:

valde celebris

Epoeha in antiqua Hifioria ufi enim eadetnfunt Graeci.

aut (i illud minus fuerit , 5 iplum cx 776 auferatur: relinquein

cafu

priore
,

Annus

poft

Deducitur a Ludis Olympicis , quinto quovis Anno ineunte eA'IPHiTi infiituto celehratis,
Certitudinem babet infignem ob plures Chara5ieres Chronologicos Aflronomicos
nobilitata,
,

quibm

natum in quo incipit Annus Olympiadicus, in pofteriore autem Annus ance Chriflum
Chrijlim

natum.

COROLLARIUM
234. vulgaris

L
(

E. gr, Qu;Eritur

Anno
Annus

tertio

Annus Cbrijii refpondens Olympiadis toi, Reperietur

tertio

Qiia primus Anniis Chrijli irae eil , 4714 Periodi ^'ilian<x, 18^); Epocha Olympiadica diilat ab ^ra vulgari Annis 77 ^j hoc ed , A. 77<5 ante
Chrifium ccepit.

a Chrijio nato 27.

Simihter

anno Olympiadis 50

Annus ante Chrijium 578 rcfpondere deprehenditur. Vidc typos exemplorum.

201

10
I

COR-OLLAHIUM.
2:^5.

IL
diilare

Eodem modo

liquet,

eam

200

ab Epocha mundi conditi ^udaica Annis 4()S5 {, 112).

4
800
1

49 4
19S

COROLLARIUM

II L

i^G. Primo Anno Chrijli jiixta y^ram vnlgarcm refpondet Annus quartus Olympiadis 194 ( JT. 254. 132 ).

802

15)8

775
27
'

77(S

COROLLARIUM
Chrijlum
veniunt.
;

IV.

578

257. Anni adeo Olympiadis cuiufcun-

Contra

I.

Annus ante Chrifltm

quc minoris 194 refpondent Annis ante

Anni vcro Olympiadis majoiis cum Annis poft Chrijiura narum con154
2.

datus fubtiahatur ex

776

Anno

vero poft Chrijium addantur 775.

Refiduum

pariter

ac

aggregatum

Problema XVI
Chrifti

dividatur per 4.
I.

3.

Quotus

&

qui relinquitur numerus

erit prior

238. Annos Olympiadum datos connjertere in Annos EpochA AnnortiYn

augearur unitate:
pias, pofterior
reiis.

Olym-

Amus

ejufdem cur-

^ contra.

Cap.V,
E. gr.

DE EPOGHIS VARIARUM GENTIUM.

Anno
C/;ny?/ prcEfenti
5

II9

pondcre deprehenditur A.
61^.

171 5 re^Olympiad."

En Typum exempli.
1715 775

R O L L A R U M IV. 24.5. (^ioniam Annus Chrijii primus eft 4714 Periodi ^uliantX, (Jj".i83) erit Annus U;bis conditaj eidem refpondens juxta V A R R o N E M 753; juxta Faflos CapitoUr
;

CO

nos 752.
(

2490
4)

6ll
I

COROLLARIUM,
Olympias.
1

V.

24

623

244,. Qiiodfi adeo Anni Urhis conditar fuerint pauciores Annis754, ex 754 vel 75? fubJudi relinquunt in cafu primo

A miim
10
8
in

a.atQ Cbrifl/im juxta

VARRoNtAi,
VI.

fecunJo juxta Fafios

Capitolincs.

COROLLARIUM
245. Contra
fi

rint plares Annis

Annus.

753 naco

vel

Anni Urbis conditr fue754; fubtrahantur inde ut prodeant Anni k LbriflQ 752,

in cafu priore juxta

]\ix.i3.

Varronem
VII.

in

D
EONiMj
tolinos.

F I

LXVI.
eO-.

polieriore,

Faflos Capitolinos.

239. Epocha
vel

IJrhis conditdi.

AnA^/iR-

COROLLARIUM
246. Si

nus Pcriodi Julianx, 3961 juxta

Anno

poft Chriflum natuni da3

to addantur 75

vel

5^; fumma

eric

3962

juxta /v/?^/ C^/>/Apriiis.

I.

Annus Urbis condits

in caili priore juxta

Fafl^os

Incipit

autcm adic 21

VaRRoNEM
Capitolinos.

in

pofteriore |nxta

COROLLARIUM
240.

Habet itaque juxta

i

Varronem
,

Annus pr^efens 1715 juxta Varronem eft 2468. N I T I O LXVII. E F

E.
gr,

Cycium Lunas p, Cyclum

clum Iiididionum
linos

Solis 15

Cy-^

Cyclum Lun^ Cyclum Indidionum

linxza Fa^fios Capito10 , Cyclum Solis 14,

1

247.

Epocha Nabonaffarea

cft

An-

ms
a

Periodi jHlianA

3967

>

incipicns

(.180).

D. 26 Februarii Anni

Juifani.
I.

CoROLLARlUM
241. Q^iod dantur juxca
fi

II.

COROLLARIUM
jjxta

AnnoUrbis conditx ad^960

3 ;

Varronem

248. Habet ergo Cyclum Lun^ 15, Cyclum Solis ip, Cyclum Indidionum 7,

Faji-js Capitolinos 35/61

iumma

eft

Annus

S C H O L
249. Nass Aro

O N.

periodi ^uliame,

Bm
,

CoROLLARIUM
242. Contra
fin^ fi

III.

ma

exiflit

Epocha deducitur a NabocertijfiB ibyloniorum Rege Ptolem^us multas quoniam

&

ab Anno Periodi ^:4iavel 3,961

jr.xr.:!
-,

Obferv.ttiones

Aflronomicas

recenfet

buic

fubtr^iii^s

^960
j

reiiaquiciir

EpochA aUigatas,

Annus Urbis
in cafu priore

conditae

Varronem
Capitdinos in

COROLLARIUM

11.

juxta

F.ijiiis

pofteriore.

250. Coepit Av3L Nabonaffari mno 747 ante .Chiiftum nauuii (i8i).

Pro-

120

ELEMENTA CHRONOLOGIiE.
P RO
B

XVIir.
in-

principium Anni Nahona(Jarei{%. \(yj)

251* 2)^/^ Anno Nabonaflareoj

venire

Annum
is

Periodi Juliance
,

^uo
Ju-

currente
liani
>

incepit
ceepit,

&

Diem Anni

a quo

Resolutio.
^nnus Nabonaffareus non excedit 227 adde 3966 ut habeatur Annus currcns in quo incipit Annus Periodi
Si
;
5

fumma verocx 146 1 & 227(it 1688, & fumma ex 1688 atque 1461 fit 3149 &c. cvidens cft^abAnno 146I ufque ad 1688 addcndos cfTe Annos nonnili 3965, ab Anno I688 ufque
ad -3 149 nonnifi 3964. &c. ut prodeat AnnusPeriodi JuUanA, Quod erat alte' rum, Ut porro DIcs inveniatur, a quo

Juliand eidem refpondcns. S\ non exccdit i688i adde 3965

Ut

Annus Nabonaffareus Eum divjde pcr 4

trahe ex 57, vel
:

datus incipit;

Annus Periodi JuUanx, prodear. Ab Anno 1688 uP-]ue ad 3149 adde 3964) uc Annus Periodi Julian^
obtineacur.
E. gr. Aiinus NabonaJfareNs i^p cccpit

fi

quotum fubmajor fit quam 57,

&

numerus refiduus eft Dies a ex 422 Calcndis Januarii fupputatus , unde

Annus Nibonafjareus
E. gr.

incipit.

Anno
di

Periodi jfulianie 4105. Similirer An~ nus Nabonajfareus 355 coepic Anno Perio-

& quotum
Januarii.

^idian^^y 10.

Anniim datum 135 divide per 4 34 fubduc ex 57 qui relinquitur numerus 25 eil: principium Anni dati. CcBpit adeo Annus Nabonajjareus D. 25
:

M O N

T R A T

O.

Similiter

Annum
5

555 divide per 4

:

&

Qiioniam principium Anni Nabonaijarei quatuor An nis Julianis integro die retrogreditur ( ^. 106 )j intcrvallo

quotum 88 fubducex^za
ell:

qui refiduus

numerus
.

^4 principium Anni exhibet

a Calendis Januarii fupputatum.

Quare

228 Annorum
Scd
inter

anticipatur.

atquc
tur,

Januarii

dj DicbuS 26 Februarii Dics 56 intercipiun,

'

cum
Dies
ccEpit

ufque ad
fint

Novembrem complecum

334; Amms Nabonaffareus 355 Die ukimo Novembris.

&

Annus primus Nihonafjareus

Si

Demonstratio.
enim

D. 26 Februarii coepit( . 247 ) ^^' go quamdiu Annus Nabonajareus non cxccdit 227, principium cjus nondum
migravit ex Fcbruario vel Januario in

Annum datum

per 4 divi-

das

quotus indicat, quotquadriennia

a primo

datu(n efflaxerint.

Anno Nabonajjareo ufque ad Quare cum initium

retrocedat

Deccmbrem. Hoc igitur in cafu addcndi funt Anni 3966, utprodeat Annus Periodi Julian.z Anno Nabonaffarco
dato refpondcns. Quoderat unum,

Anni

fingulis quadrienniis

in Anno Juiiano Die uno, primi initium autcm a principlo Anni Juliani hoc eft diftet diebus 57 fi quotum,
->

Jam cum

intcrvallo

l46oAnnorum

per orancs Anni Juliam dies mlgret

Dierum intervallum quibus interea rctrogre.(rum eft principium Anni Naho'

,

nafjareiy

Cap.V.
naffard-,

DE

EPOCHIS VA RIARUM GENTIUM.

Dies colledi 127 Dies collcfti 3^4

121

ex 57 diebus, audls, fi opus fuerit, inrervallo Anni intcgri feu 365

Kimo

Nabonaff^

in Aniio ^///^o

Dierum fubtrahas
,

bonalfarei dati

Anni Na^ a principio Anni Julia,

diftantia

Summa ^61
Refiduum 460

ni relinqui debet. Q^e, d,

Problema
bonaflTarei
j

XIX.
Dies Anni ^nliani
Marr.
5)5

252. T)ato Die Adenfis Anni Nainvenire

ei

Diem Adenfis

in

90
5
Apri!.

Anno

Juliano

refpondentem.

RESoLUrlo,
1.

Dies

Inveniatur Dics Anni Juliani^ a

quo
25;:?.

S C H o L

o N.
coUe5fis

Annus Nabonaffareus
2.

feu primus

Ouoniam Diebus Menfium

cjus Menfis Thot inciplt (.25 1 J. Quia omnes Menfes Nabonaffirei

opus habemus in refolutione Problematis pra"

fentis

funt

rus

30 Dierum (. 106 ^ numeMenfium completorum multi;

eos hic cum pro Menfibus Julianis, i tum pro Nabonaflareis exhibere libet

Menfes

plicetur per

30
,

&

produdto adliierint refidui.

dantur

r)ies

fi

qui

3. Dies Anni Juliani ufque ad principium Anni Nabonajfarei completi

addantur numero
4.

modo

invento.
,

A fumma
refiduum
(extili

fubtrahe
,

unitatem
fucrit

erlt
In

C\

minus
3

365

Anno communi
3

vel

366
,

in Bif-

Dies qusefitus

kd

a Ca-

lendis Januarii

computatus.

Sln

vero 365 vel 366 T>\qs excefferit, hos inde aufer , ut idcm Dles rellnquatur.
E. gr. Qujsritur
liani erit

cuinam Diei Anni ^urefpondeat 7 Tybi Anni Nabonafarei

50

35

Dies unius Menfis

Numerus Menfium

4
120
7

Ii7
U^olfii Oper,

Mathm, Tom. IV.

122

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
PROBLEMA
XX,
NabonafTa-

S C H
258. Veducitur

O N.

254. Datum
reuai in

AnnHm

Annam

DEGERDis

nltimi

h.tc Epocha a morteY ezPerfarum Kegis a Sarace-

Chrifti converttre*

nis inpralio interfe6li.

KfisoLaTio.
Annus Nabonaifareus fuerlt minor 747,cluabas unitatibus mul^atus
Si

PROBLEMA
259.
vertere in
relinqueSi

XXI.
con'^

Annum Perficum datum Annum Chrifti.

lubducatur cx
tur

Anno 747

ita

Annus ante Chrijlnm natum. Annus Nabonafareus 747) fcd minor 1688
unitas
:

Resolutio
Annus datus
fuerit
1

Si
jor

fuerit
',

madematur

minor 670,;

cidem addantur Anni 63

fumma
quo

eft

ab eo
tur

& a re/iduo

Annus

Chrijli currens

in

incipie

porro aufera-

Perficus,
S\ Annus datus fuerit major 670 > eidcm addanturanni 630i fummadenuo cft Annus Chrifli currens, in quo

747
SI

reliduus erit

Annus poft Chrif

tum

natusrn.

jor

Annus Nahonaffareus fuerit maI688j ft^d minor 3149; fubcrahantur ab eo Anni 2,& a refiduo porro auferatur 747 qui rehnquitur, eft An*

Tezdegerdicus
E.
gr.

incipir.

nus poft Chrijlum natum.

Nahonaffareo 554 refpondere deprehcndicur 195 ^nUanHs i 6c Nabonajpireo 859 ^ulianus iir.
Ita

Anno Perftco 410 refpondere deprehenditur Annus Chrifii 105 1 , Perfica 85o,Aiinus Chrifii 1480.

Anno

Demonstratio.
Quia Annus Tezdegerdicus fcu Per^ ftcus eft Dierum 365 (. IlBJintervallo quatuor
jus in

DE M ONSTRAT
partis

O.

Annorum

principium e-

Facile fntenigitur ex Demonftratione

Anno

Juliano rerrogrcdirur Die

igitur
Julii

primx Problematis

uno.

praeccdentis.

Definitio LXVIIL
255. J^ra Tezdegerdica cft annus Periodi JuUanji 5345 inclpiens a 16 Junii. Vocatur etiam j^ra Perftca,

piat a

Annus primus inci(.255), adcoque principium cjus a principio Anni Jw liani diftct 167 Diebus Annus 668
D.
1

Cum

Tezdegerdicus coeric a CalcndiS Januaril, 670 vcro ab ultimo Dcccmbris.

CoROLLARlUM
,

I.

Quarc,

fi

1^6, Habet ergo Cyclum Solis ij , Cyckim Lunae 6 Cyclum Indidionum 5^

Anni

Chri/li

Annus Pcrfcus cft minor 67O5 63 1 , qui ad primum

,

CoROLLARIUiM
cidit

Perficum ufque clapfi funt addcndi ut habcatur Annus Chrifli currcns,

II.

257. Annus primus J^rx Perfica coincum Anno Chrijli ^32,

quo coepit Perfcus, Annus 670 major

cefTit in

S\

vcro idem hic

an-

initium ejus rctro-

Decembrem Anni JuUam

teriorisj

Cap, V.
teriorls,

DE EPOCHIS VARIARUM GENTIUM.

123
I.

adcoque nonni/i 630 Annl eldcm addcndi, ut Annus Chrijii proQ:j.

d.

COROLLARIUM
2(52.

Coincidit ergo

cum Anno 45
II,

ante

deac.

Chrijlum natum (. 184).

PROBLEMA
2 60.

XXII,
,

CoR-OLLARIUM
i6i. Quare fi Annis tum addas 45 fumma
;

Diem Anni Jullanl a quo datus Annus Perficus incipit.

Invenire

poft
erit

Chri/iumMAnnus ^ulia-

nus
nis

Resolutio.
1.

fi vero ex ^jfuliaeidem refpondens demas 45 relinquitur Annus |_oft

:

Annus datus dividatur per 4

tus Tubducatur ex

& quo{\

Chrijium natum.

167
:

aut

ma-

S C H O L

O N.
ipfo

jor fucrit, ex

532

ita

rclinqui-

164. "DcducituY h^c yra non ab

An^

tur Dies Julianus a Galendis Januarii fupputatus.

no reformationis Calendarii Romani a Julio QK.SKKh fdB^y quem Annum Confufionis

vccari fupra

2.

DiesMenfium colledilnde Iubtrahantur,prodibit tandem Dies Anni JuUam dcfideratus. Si Annus Tez^degerdicus exccdat 433,
Quare
{\

jam monuimus {$. ^9)i

fed

proximo ineunte.

Definitio LXX.
265. ^^^ Hifpanicat^ Annus Pcriodi Juliana 4676.

&

poft divifionem nihil vel unitas

;

relinquatur

quotus unitate mulc-

CoROLLARIUM
te Chriflum

L
38 an-

tatus fubtrahi dcbct ex

167

vel

532.
E. gr.

i66. Coincidit adeo cum natum (. 18} ).

Anno

Annus

Yex^degerdicus

vifus dat 105, qui

420 per 4 dinumerus ex 167 fubdueft Bilfextilis.

COROLLARIUM
267.

IL
Cbrifli.

Unde
3

fi

ab Annis Mroe Hifpamca

dus
liter

relinquit 61. Ccepit igitur Annusifte

fubtrahas

relinquitur

Annus

D. 2. Martii, quia Annus

fus

Simi-

Annus Ye^degerdicus 849 per 4 dividat2i2 & relinquit i. Quotus ergo unitate muld^atus fi 6x532 fubtrahatur,
refiduus
eft

Definitio LXXL
268. ^ra A0iaca eft An nus 46 8 Juliand Perlodi, incipiens a D. 29 Augufti.

Dies 521

hnm
,

^nliani a Cacui Dies

lendis Januarii fupputatus

17

Novembris refpondet,

S c H o L
i6^.

o N.
jam
fupra in-

Demonstratio.
Parum
dlffcrt

^ra

hujus originem

dicavimus.

Dcmonftratlone
).

COROLLARIUM
Anno

L
50
ante

Problematls 18 (. 251

Defi N

LXIX,

^70. Coincidit cum Chriflum natum (.i8j )

26 1. Epocha Juliana feu Annornm Julianorum eft Annus Perlodi JuUanA 4668.

COROLLARIUM
271. :o
;

IL

Unde

fi

ab Annis Miacis ^h]\c\&^

refidui fiunt

Anni

C/;n/?/.

Ct 2

A-

124

ELEMENTA CHRONOLOGI^.

Nomina Feftorum

Op.Vl D E C A L E N D A R
Oblatio Marias

O C HR

AN

O.

I2S

126

ELEMENTA CHRONOLOGIy^.
Calendarium
Jullanum

perpetuum.

<

Cap,

VL

DE CALENDARIO CHRISTIANO.

127

12S

HLEMENTA CHRONOLOGI^.
SCHOLION
II

L
287.

S C H o L

o N.
opus hahcn
faci-

283. Nnmeri aurei j quas Literii Romanis indigitavimns , mon/irant Dies , in Novtlunia juxta cadunt ferpetuo iffias

^uoniam hac Tabula

;

mus ad Computum Pafchatis ^uliani litandum eam hic exhibere libet.

cum hoc anno Nnjuxta Calendarium rnerus aureus fit Vly ^ulianum Novilunia cadent in 28 jfan. 26' Februar. 28 Martiiy i6 /Iprilis &c. quod
i

oNY

s I

u M.

E. gr.

Num.

tamen falfum

ejfe

patet inde
intervallo

quia Cyclus
z

decemnovennalis

3 i

Annorum

Novilunia anticipat Die uno {. 148 ). ^odfi Plenilunium defideres y Diei Novilunii addendifunt
fis
1

jumma
ft

abje^is
)

Menindi-

Diebus completis,

opus fuerit

cabit

Diem

Ploiilunii.

E. gr, hoc

An-

no juxta Calendarium ^ulianuMy

nia cadunt in
i

Plenilu-

o Februarii , 1 1 Martii , 10 Aprihs, &c, Efi nempe decimus quartm

a Novilunio 3 &c.

De

LXXV.

284. Termim Pafchaies funt Dics, quos incidunt Pienilunia i^iquinocin tio vernali proxima.

COROLLARIUM

I.

285. Quoniam tempore Concilii Nicmi ^quinodium vernale hs:(\t in 21 & juxca mentem Dionysii Martii
,

eidem Diei Anni Juliani conftanter affi^um manet ideo in computo Juliano nullum Plenilunium habetur pro Pafjhafequitur Diem 11 \\ , nifi quod proxime
;

Martii.

COROLLARIUM

I I..

1^6. Quare fi qnseruntur Pleniiut.ia Diei 21 Martii proxima pro fingulis Nuhabebimus Tameris aureis {. 283) bulam terminorum Pafchalium , in qua nempe Numerus aureus monilrat Dicm
;

Menfis
cadit.

iii

quem

Plcnilunium

Parchale

C/^
qti^

VI

DE CALENDARIO CHRISTIANO.
legitime

I29
eji

cuin

minica
Aprilis.

habeat Liferam B , ipfa Doefi: , adeoque Pafcha Julianum

exhibeant

corrigere

conatus

Gregorius
mus
j

XIII

Pontifex Maxi-

celebrabitur

odiduo

poft

nempe 17

S C H O L

O N

I.

289. Cum in hoc Computo fupponatur JEquino^ium vernale affixum ejfe Diei 1 1 Martii CycUm decemnovennalem fcu Nu-

Aloyfio Lilio A, i fuadente ex O^iobri 10 dics eximere juffit, 1582 ut AlqiiinoEiium in fedem prijlinam , Diem nempe 2 1 Martii retraheretur , formam anni Grcgorianam ( . loi ) introduxit , ut jquino&:ium in D. 21 Marqui
,

&

tii

onfianter retineretur.

Plenilunia vero
l
1

&

&
tore

Novilunia media
,

eodem L i
,

o au-

meros aureos confianter

kgitime

indicare

indicari
,

voluit

non per

Noviluniorum ac Pleniluniorumfedesj utrumque autem fallat (jl.98.148) y nullum fane Pafcha ^ulianum legitimum efi , nifi quando cafu interdum legitime celebratur. Nimirum ut ratio crroris manifefiior evadat
,

aureos

fed per

in finem pcr

pofita funt

EpaSlas > qui Calendarium Gregorianum difquemadtnedum per ^ulianurn'

Numeros adco eum

Numeri

aurei difiributi

eain

ad

plicare

libet.

Hoc

Pafcha anni pnefentis apitaque anno vEquinoc-

Definitio LXXVL
quod
291. Cale',7darium Grcgortanum efts ope Epa6tarum per fingulos Mcnfes lcgitime difpofitarum Novilunia & Plenilunia atque adeo etiam
Pafcha
no.

tium vernale incidit in decimum Martii , Pleniluadeoque anticipatur diebus 1 1

.

nium Pafchale

hinc incidit in 7 Aprilis a Cyclo pvfiponitur tribus diebus. Pafcha igitur , quod i o Aprilis celebrari dcbebat , die 1 7 demum celebratur errore hac vice in fola pofipofitione Lunte latente
,

&

cum dependentibus

indeFcftis
Grcgoria*

ob

vitium

Cycli

decemnovennalis.
1 1

mobilibus indicat in

Anno

,^uodfi Pleniluniurn incidiffet in

Mar-

tiii Pafchatis dies fuiffet 13 Martii adeoque crror ab anticipatione /EquinoCiii profe^us alterum pofipofitioni Lun^e debi-

SCHOLION

I.

tum

infigniter

auxijfet*

S G H O L
290. Errores hos
multiplicandos
,

o N

IL
temporis adeo

292. Differt adeo Cakndarium Crego* rlanum a ^uliano tum Anni forrna { JT. 27 i ) tum quod in locim Numerorum
,

aureorum

fubfittut<s ftnt

Epa^

de qua-

rum
fuccejfit

difpofitione ac ufu antequam dicafnusj

libet

ndlum ampUus Pafcha

ipfum Calendarium hic exhibere

JFolfit

Oper,

Mathm. Tom, I V,

Galen-

130

E L E

N T A
Greg

C H R O N O L O G

.E.

Calcndarium

Cap.

VL

DE CALENDARIO CHRISTIANO.

131

Julius

132

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
SCHOLION
TL

295. TJt: Cdendarii Gregoriani ratio ufus appareat ; de Epa^is quisdam nohis
funt dicenda.

&

De

Fi

NiTio LXXVIL

294. Epa^iAmenJlrudi funt excellus Menfis Civilis fupra Menfcm Lunarem. S c H o L I o N.

dijje
eji

295. E. gr. Ponamus Novilitniim acciD.i ^anHariii quoniam Menfis Lunaris 19 D. II H. 44' 3" ( JT. 54 ) , ^annarius

Jirua

vero 31 Dierum {j^.97) ; erit Bpatla menI D. II H. 15^57^'.

Def nitio LXXVIIL

I

296. Epa5l.^ annuit funt exceflfus Anni Solaris fupra Annum Lunarem. Co Ro LL A RI u M L
297. C^ioniam Anniis Julfanus cfl 3(^5 D. 6 Horarum (. 97)^ Annus Lunaris vero JT. 73 );eric Epada 5 54 D. 8 W.^%< iP annua 10 D zi H. 1 1^ 22", hoc eft, Die{

rum

iii

COROLLARIUM
rum
,.

11.

298. Ergo Epada Anoorum duorum 12, Annorum trium ?; feu potius 5 Diequia
?
,

o Dies conficiunt
&: ica

Menfem Em-

bolimseum

porro prout fequens La-

tercuJiis exhibet.

Ordo

Op.VL D E C A L E

Kf

DAR

CHR

TIAK

0.

1-33^

Tabiila

jgpadarum

expanfa.

Numeri Aurei.
3|

4|

5l

lO

II

12 13 14 15

16 17 18 19

Epaclc'^.

.134

ELEMENTA CHRONOLOGI.E.
Tabula aequarionis Epadarum ex Anno 1582 decem Diebus exempcis

lo
o

Anni

B
I
!

Chrifti

w o

r-l

N
P
I

o a

^20 Soo
I

BiflT.

BiC
Bilf.

o o

O
0'

-.

1400
1582 \i6oo

BilT.

iodieb.detr.

5'd

Bi(T.

C 1700 C 1800
B 1900
!B

2000
2.

BifT.

100

Z200 2300 2400

Biiri

2500 2600 2700 zSoo

Bi(r.

Op.VL
2.

DE
j

CALENDARIO CHRISTIANO.
&
qui rclinquiLun.^^

135

Per
tur

30

dividatur,

numerus

erit Epa(5ta qua?/ita.

3.

Quamdiu
(auL^a,

anticipatio

Diem
,

non fupcrat, ab EpaCla Juliana

fi

opus

fuerit

30)

fub-

ducatur
fidua Ht
E. gr.

diftantia

principii

Anni

Grcgoriani.a principio Juliani; re-

Epada Gregoriana
prjefente

Anno

13^
hida,

E L E

N TA CH
in

R O

N O
1

L
1 8

O G

^.
Paf.

Epaciarim cxpanfa appareat , Cyclo occnrrere pojje EpaBas 2^

luti in Cyclo

eodcm
jve-

nus Pafchalis
chatis 2

ApriL C, unde Dies

&

i')

Aprilis.

in Cyclo

nequeat
diio

ut intra

&c. fieri tamen ip Annos in eundem Diem

h^

S C H O L

O N,

Novilunia cadant y ideo EpaUa 25 alio chara^ere etiam adfcribitur Diei prMedenti, eaque toties utendum, quoties EpaB^ i4-& 1 5 una in eodem Cyclo occurrunt. Talis au2$ combitem confufio ex EpaUarum i6 quia in eodem Cyclo natione non metuenda , 26 una locum habcre nepa6i 24 25

315. ^amvis vero Calendarium Gregorianum ^uliano utique ftt prdsferendum ; omni tamen vitio non caret. Num cum intercalatione Gregoriana impediri nequeat
,

quo miA/artii

&

nus interdum yquinoctium a Die 1

in

D. i^

recedat

& nonnunquam in

D. 25.

&

306 ), queant ( 25 una occurrunt , utendumeft EpaBa 25, quis cum altera 24 eidetn Diei adfcribitur, EpaUa denique 1 9 ultimo Decembris adjun3'.
eir'

QH0ti.es vero Epad:<z i^

; Plenilunium ,qucd in 20 Martii interdum Pafchale ejfe potefi , nec tamen a Grcgorianis pro Pafcbali habetur : contra Gregoriani Plenilunium D.ii. Martii contingens pro Pafchali habere poffunt

excurrat
incidit,

gitur Epati

quia Novilunium in ulti-

mum

pondet

Decemhris cadit , qmties EpaBa igrefNumero aureo 1 9 quod quidem rarim accidit. Deinde ita difpoftta funt Epaticz^ ut Novilunium uno fcre Die tardius indicent ex ufu Ecclcft, ne fcilicet [ ut habet Clavius ( y ) ] accidat aliquando, Lunam XIV Pafchalem , quam Cyclus offert, tanto fpatio Plenilunium medium praecurrere,ut Pafcha ante ipfum, contra Patrum ac
:

quod tamen ante jquinoBium accidens Pafchale non e/i. Pafcha adeo cclebrant in pri-

mo

cafu in

Menfe impurorum

in altero vero

intra

unum Annum

Ecclefiaflicum ferias Paf-

chatis bis agunt. Similiter

clicus

cum Computus Cy-

fundetur in Pleniluniis mediis , quie vera aliquot horis antevertere , interdum etiam confequi pojfunt : Plenilunium Pafchale in Diim Sdturni incidere potefl quod tamen a
,

Cyclo in

Diem

Solis refertur

&

contra

un-

Concihorum decreta

celebretur.

de in primo cafu Pafcha crlebratur ociiduo tardius , quam par erat , in altero vero ipfa
Plenilunii
die

Problema

XXV.
i

cum

ffud/zvs

&

H/^reticis

312. Dato Anno C\\x\?d Tafcha Gregorianum,

invemre

Resolutio.
1. Q[icTratur

Quartadecimanis contra decretum Omcilii Nicmi {. zJ^i ). Aiia vitia ex ofcitantia Autorum Calendarii Gregoriani commiffa demonflrant Jofephus Scaliger & Scthus

Calvisius
riani.

in Elencho

Calendarii GregO'

Litera

Dominicalls

( .
1

143 j
2.

& EpadaGrcgoriana (^^.3

o).

De
in

Ft N iTi o

LXXIX.
dicitur,

Epada evolvatur in Tabula Terminorum Pafchah^um & enotetur Ter-

314. Calendarium corre^um

qiio

fub'ato

omni

Nuinerorum

minus Pafchalis cidem rcfpondcns cum Lircra cidcm adfcripta. 4. Reliqua fiant ut fupra ( .288).
E. gr. Litera Dominicalis Anni prsefentis

aureorum , Epadarum & Literarum Dominicalium apparatu, -^quino(5lium cum Plenilunlo Pafchali ac dependcntibus inde Feftis mobilibus per

Com-

2715

eft

F , Epada

XXV
c.

adeoque Termiii. . s^
f.

putum Aftronomicum

juxta

Tahnlas

ij

Calendar. Greg.

m. 107.

Ktidol^hinas abfolutum determinatur.

SCHO-

Cap.FL

DE CALENDARIO C H R
I

N 0.

137

S C H O L

O N.

itemque CrepufculGrum ( . 404 necnon Plat^etarum adAflron, )

:

Prote315. Hoc Cakndarium a Statihtis Anno 1700 inflantibm Sti.Romani Imperii troduBum , Diebus 1 1 cx Februario expunBis , ita ut A, 1700 Diem 18 Fcbruarii

fpete(.
Lunse

^^(^.Aftron.

).

6. Notentur etiam fuis in locfs Pha^es

primaria:
(

nunc Stylm corprima Martii exciperet confentiat. Receperunt rcElus cum Gregoriano

&

936.

670

autem hunc infinem ad tempus Anni fyrmam Gregorianam, donec,vera Anni Tropici quantitate accuratius

Aflron.)^ ingrcfius Solis in punda Catdinalia , hoc eft , SoKtitia oc.^quincdia , una cum ortu

&

&

per Obiervationes cognita

cafu Planerarum, Fixarurrquc

ii

fi-

in

commodiorem intercalationem cum

ipfis

gnium 5 pra fertiiTi Hciiaco

271. 293 Aflron.).

.270.

confentiant Pontificii.

Problem
R
1.

XXVI.
confcribere.
I

316. CaUndarium
E
s

7. Appendicis loco fubjungantur difcurfusde quatuor Anni tempeftati-

o L u T

bus
o.

de Ech'p^ibus

ah'isque Phae-

nomenis Cceleftibus.

Supputentiir ad {ingulos Anni Dles

loca Solls

&

Lun^

Aftron.

vel

720. 863 ex Ephemeridibus

(

SCHOLION
ad

I.

517. Apparet adeo , Calendarii conflrU' 5iionem nihii dijficuitatis habere , fi quidem

excerpantur.
2.

manm fuerint Ephcmerides

alits

motuumCceief"

Qu^ratur Litera Dominicalls ( . 1 43 j & cjus ope Calendarium pcr-

tium ab

fupputata.

SCHOLION
?i8.
vejj)erti}}i

II.

petuum

in

Septimanas diftribuatur

(.282.292).
3.

Supputetur Pafcha (. a die Pafchatis aste

288.312)

Solis

& & longitudine Dierum

defcribitur
y

Duratio Crepufculorum j fcu finps initium matutinij una cum ortn

atque No6iium
reli-

&

& retro FefMeninfcri-

ex Calendario unius Jlnni in Calendariis

ta mobilia ordinentur

4. Hinc Fefta immobilia

( . 277 ) cum nomini-

quorum

quia dijfercntia, quae an9

nis diverfis deprchenditur , adeo exigua efl

ut in vita civiii prorfus contemni debeat.

bus Martyrum

quGe finguh's
,

fium Diebus propria funt bantur.

5. Singuh*s

SCHOLION

III.

Solis

&

Diebus adfcribantur loca Lunap una cum ortu & oc( .

319. Pradiciiones Aflrologic^ ex Calendario corfeio penitus exularc debent : folent tamen nonnuUi Calendariograpbi , ut fuper^
flitiof

placcant plehi

eas hodienum reti-

cafu utriusque Luminaris

214.

nere

pnefertim qux, tempeflates vagas con-

270. 271. Aftron,). & longitudine Diei atque No6tis ( . 2 1 6 A/ir&n.)

cernuntv

Wolfii O^er.

Mathsm* Tom. IV.

CAPUT

138

ELEMENTA
C A
.

CHRONOLOGI.^.
P

U T

VII.

De
I

Cdendariis Judako

^ Muhamedam,
COROLLARIUM
L
32^. Quia Menfis Aftronomicus Jud.neoeft 29 Dierum,i2 Horarum & 793 he.
(

320.

D E F IN Tio LTTT. \ H Olad Tohu eH: NovIIu-

ante creationem accidiire a Juddis

girur,

nium

quod Anno uno

fin-

rum

Jakim

nempe D. 7 Odtobr. A.
5.
I

9^

LEMAUs

quantum nempe ruppofuic PtoCharader Menfis eft Dies feu )

;
,

Periodi Julian^j Hor.

helakim 204.

Feria i, H. 12

hel.

79 ^

S c
511. Epocha

Ho

o N.
3

COROLLARIUM
2^.

IL
fir 12

nimirHm Mmidi condlti Hehrorum feu Epocha jfudaica ex opinione ipCorHm antecedit ortum Aiundi anno uno.

Cum

Annus communis
ille

Men<>

fium, Embolimseus vero Menfium \%{

125
)j

Definitjo LXXXL
322. Enneadecaeteris Judaica eH: Cyclus 19 Annorum Judaicorum incipiens a Molai Tohu\ & fxpius in or-

554 D. 8 Hor. %l6 hel. hic vero ^85 D. 21 h. ^89 hel. erit charader Atini communis 4, F. 8 H. %iG liel. Embolimxi vero 5 F. 21 H. 589 hel.
(. 3^4).

^deoque

C0R.0LLARIUM
527.

II

bem

rediens,

quorum

tertius, fextus

Unde cum

Enneadecaeteris ex 12

undccimus, decimus quarrus, decimus feptimus l^ decimus nonus

oiftavLis,

Annis communibus
mafis conftet

&

feptem Emboli-

funt

Embolimxi

rellqui

vero com-

322); ^\ charafterem ( . Anni communis per 12 & Anni Embolimcci per 7 multiplices, atquc a produdlio-

munes.

rum

integris

Hebdomadibus muldatorum,
hel.

CoROLLARrUM.
313. Annus JudaicuscommuniseO ? 8 Hor. %7(> iiel. Emholimseus ^g^? D. i\ Hor. 589 hel. adeoque Eiineadecaeteris JuJaica eft dierum <^9^p, H. i<5,hel. 59f confcqueater a Jtiliana <59}9 D. 18

3 F. 9

H. 7P2
9 F. 16

&

fumma

H.

85)5 hcl. abjicias

relinquitur

charafter

d H. 883 hel. 7 Dies Enneadecaeteridos

F.

D.

feu Cycli 2 F. i^ H. 595 hcl.

COROLLARIUM

IV.

H.

( JT.

97

dertcic

H. 48

hel.

528. Annus Periodi Julianae , quo Molad Tohu contigit {. 320 ), habet Cyclum

Defi

Tio LXXTIL
,

324- CharaBer Aienfis Anni

En'

neadecaeieridoi $cc. eft cxcefTus quantitatis Menfis Anni, Enneadccacteridos &c. Aflronomic.Y ex mcnte Jadmum
,

Sohs I ( JT. 180) & hinc Literam Dommicalem menfe 06iobri F ( JJ". 138 ). Fuit adeo 7 Odobr. cujusHor. 5,hel. 204 contigit Molad Tohu, Feria fecandz Hebdomadis {. 282), confequenter charader Mo'ad Tohued 2 F. 5 Hor. 204 hel. JT.
(

fupra integras

Hebdomades.

Defi-

139 Op.Vll DE CALEND. JUDAICO ET MUHAMED. Definitio LXXXVII. D E F N T I o LXXXIIL

I
I

eft qu Dicrum , fi fuerit communis 3843 fiEmbolimaius.

329. Annus ordinarius

3 5
,

eft

kd

COROLLARIUM.
330. Prioris adeo charader
rioris
eft 4,

pofte-

337. Tekuphx, funt tcmpora , quibus Sol a Pundlo Cardinali uno ufque ad proximum progrcditur. Solcntctiam ita vocari momcnta, in quibus Sol in Pundum alfquod Cardinale ingreditur juxta Hypothcfes Judaicas.

( JT.

^4

Definitio LXXXIV.
331. Annus
deficiens eft
,

SCHOLION.
quo
Fahulantur Jiidaei, referente MunsSoli ) , quod per /tngulas Tekuphas fpecialis deputetur Angelus director in illo momento , quo Sol ipfe priorem complt-T.it Tekjipham fequentem inchoat , pri'ffquam uniis Dire6ior alteri locum cefferit , Dxmo3 ? 8.
{

in

TERO

Mentis CisleuQd 29 Dierum.

<,

Co.
332.

ROLLARIUM.
deficiens

&

&

Quoniam adeo Annus

&

commiinis eft 353, dcficiens vero Embolimazus 383 Uierum ( i. 315?) i eric charader dericientis communis 3 , deficientiS Embolimari 5 ( jj". 524.).

nes

omnem

dem.
aquie

poffint in

quis in
,

illo

Unde momento vel

aqua exercere tyranni' dicunt , quod 3 fi

tantillum biberet

Definitio LXXXV.
333. An/ius abundans eft, in quo Meniis Marchefvan eft 30 Dierum.

hydropem vel aliam gravem infirmitatem evadere non pojfet. Hinc efi , quod illarum
quatuor Tek^pharum initia tam fuperfiiofe
cufiodiant,

COROLLARIUM,
Quoniam adeo Annus abundans communis eft 355 abundans Emboli334.
,

Problema XXVIL 339. Dato Amo Judaico invenire

,

JSleomeniam T\{x\

hoc

efl

maeus 385 Dierum . 529 abundantis communis eft 5

(

charader abundancis

luniiy a quo incipit primm

Tifri.

Diem Movi^ Anni Adenfis

EmboHm^i

7.

Resolutio.
I

S C H o L

o N.

1.

Annus datus dividatur pcr 19 quo;

33^. Cur Anni quidam fint abundantest quidamvero deficientes t ex Calculo ^udaico

tus indicabit

Cyclos a Molad To^

hu elapfos

&

Numeius

rc/iduus

mox patebit,

Annum
N
I

currentem Cycli currentis.

De

Tio LXXXVL
Feria?

Eft

336. Dies rejicuU vocantur

enim Molad Tohu Epocha CalcuU Judaici , fixa in Hora fexpomeridiana Meridiani Hieroro-

Hebdomadis
cari

a quibus

Annum

ta

aufpi-

incidat.

nolunt Jud^:, ne Pafcha in eardem Kebidi, vcro funt Ferice Hebdo-

lymitani.
2.

madfs, a quibus
Jud^is,

Annum

aufpicari licet

Charader Cycli multiplicetur per Numerum Cyclorum a MoUd Tohti S 2

:;;.)

In Calendario Hebraico.

I40

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
fa6lo abjiclanut pro-

Tohu eIaprorum,& a
tur

Hebdomades integrjE ^ dcat charadler Cyclorum

elapfo-

Quodfi is dividatur per 5475. quotus indicabit 288 Cyclos a Molai Tohu elapfos & numerus refiduus 3 AnnuiTi Cycli 289 currentem.
prsefentis

19

rum.
3.

Charafler Cycli
diftin-

Anni pr^ter Cyclos completi

guantur
in

2F. i5Hor. ^gs 288

F.
1

hel..

communes

&
,

Embolifin

micos

6c charaiter

communis

Charader Cy clorum 4
elapforum Charader Anni

4 Hor.
8

7i

hel.

numerum communium chara(5ler vero Embolimaei in numerum Embolifmicorum ducatur.

4. Utrinque abjiciantur
integrae

F.

Hor. 87^
2

hel,

communis
Charad. Annorum elapforum Charad. Cyclor.
1 F.

17 Hor. 672.

hel.,

Heb-

domades
(fteres

ut relinquantur chara-

4
2

14
'5

72.

Annorum communium

&

Charad.MoiadTohu
Charaa. Neomen.
Tilri,

204
Hor. 9+8
Feria
hel.

Embolifmicorum elapforum.
5.

F.

Omnes charaCteres hadenus rcpertl una cum Molad Tohu colliganrur in unam fummam & Hebdomades
,

Propcer

Jdu Neomenia cx
cransfertur.

pnma

in

fecuadam

Coepic adeo Aniius

integr^

inde abjiciantur
charai^ter
,

ita

re-

Judaicus 5475 Feria fecundA Hebdomadis.,

linquetur
Tifri
5

Neomenlse
incipit

CO
pofici per

R O L

A R

U M

I.

feu Fcria

qua

Annus
in-

Judaicus datus.
6.

540, Quodfi poft divifionem Anni pro15^ relinquatur unitas ; evidens

Quodli
neat

hic chara(5ler ultra

DIcs

rcgros Horas 18
i

&

amplius conti-

eft, fadum ex charadere Anni in Numerum Annorum elapforum effe nullum,, quia Annus nullus elaplus eft, ulcra Cy--

vcl in

diem rcjiculum, Fe,

;

clos incegros.

riam nempc i 4 & 6 incidat vcl in Anno communi 3 F. 9 H. 204

hel.

CoROLLARlUM
candus
te
eft

11.

amplius, in Embollmaeo 2 amplius fueF. 15 H. 589 hcl.

&

&

341. Si poft eandem divifionem nihil remanferic, characrrer Cyclorum multipli-

per
,

numerum Cyclorum
quia Cyclus
mcipic

unica-

Neomcnia Tifri transfertur in Feriam proxlmam & indc ultcrius, fi ob caufam rcccnfitarum aliquam necineadem figi poflit, diciturque
rit
i

miautum

ultimus non-

dum
ni

inceger prseterlapfuSj fed

Annus

ejus

ulcimus

demum

refidui vero an-

in

primo cafu transiatio fieri propter Jah^, in fecundo proptcr Adu , intcrtio propter Gatrad^ in quarto propter Batu thakpat,

18* praeter Cycios completos elapfi ,, ducendi funt in charaderes Anni communis & EmboIimei,

Problema
in

XXVIII.

342. 1/ivenire Diem Anni Juliam^

Anni

E gf Quaeratur

Neomenia

Tifri

quem

incidit

Neomenia Tiiiu

Reso

Cai^.VlL

DE CALEND. JUDAICO ET MUHAMED.

&
Annus CycU
D. o
H.
i

I4l

Resolutio.
1.

clorum a AloUd Tohu completorum 288

currentis
hel. 48?
3.

Annus propofitus

dividatur pcr 19
Exc.
Jul.

quo prodcat numerus Cyclorum comut in Problemate prxcedentc,

288

Num.

Cycl; Cycl.

numcrus Annorum Cycli currcntis completorum.

p^ttorum
2.

&

H. 17 D. 5) 10 D. 21 H.

36hel.

204hel.ExcJul. Anni
2

Numcrus Cyclorum ducatur in ccfTum Cydi dcccmnovcnnalis

.

ex-

Num. Ann,
hel,
iiel.

Ju-

21

liani

fupra Judaicum

D. Oj H.
Cyclos
dif-

D. 18 H. D. 9 17
39 D.
i

408
36

|.

I,hel. 485Anni complcti

tinguanturin
lilmicos ( .

pr^eter

communcs
322
)
,

&

Embo-

H. 67 D. 2j H,

44.4 hel. io8ohel.Diesai5)0(5}:.

numcrus cxcclTum Anni communium per Juliani fupra Judaicum communem D. 10, H. 2 1 3 hel. 204. numerus Emboh'miPorum per cxcefium Judaici Embolifmici fupra

&

ufqueadi Aug,
28 D. 20 H,
Incidit ergo
ti.

55^

hel.

Juh'anum

D.
4.

>

H.

1 5

hel.

589 muItipH-

cetur.

Neomenia Tifri in 29 AugufSed hsEC cum fit Feria prima Hebdomadis, NeomeniaT//r/ propcery^J^ translata unde Annus 5475 Jufait iii fecundam daicus coepit D. ;o Augufki Calendarii Juliani feu 9 Septembr. Calendarii Grego-:

Fadum
tur
3

riani.

poflerius e prlori fubtrahaut relinquatur

cxceffus
pristcr

norum Julianorum
cos.
5.

AnCyclos

Problema

XXIX.
Tolad.

completorum fupra totidem JudaiHuic ergo

cxceflui

343. Data Heomenia feu Tifri, invenire fpeciem Anni,

Re solutio.
addatur exceflus
1.

Cyclorum Juhanorum fupra

daicos ante repertus.
6.

Ju-

Annus propoiitus dividatur pcr 19 j

ut ex nuuicro rcfiduo innotefcat
5

Aggregatum fubtrahatur ex 7 Octobris

,

iitrum

flc

Communisj
fuerit,

an

Embo^

addito Septembre intcgro

,

lifmicus,
2. Si

imo Auguflo

fi

opus
,

fucrit

ira

communls
i

relinquetur Dies

in

quem

cadit

ri

addantur Dies
fi

Ncomenia
lationc in

Ttfri

obfervata rrans-

876
21
j

Problemate pra^cedente praefcripta , & corredione per Feriam ibi inventam inftiiuta.
prodibit numerus Cy-

hcl.

Neomcni^ Tif 4 , H. 8 j hcL Embolimseus , D. S H. 589 3 ut habeas Molad

,

anni fcqucntis,.
3. Ffgantur KebicT
(Sta fi

Neomenlaruna

fa-

opus

fiieriti

translatione ( ^

E. gr. Si annus Judaicus praffens 54.75

diyiUaturper

15),

336. 339
S. 3

4.

Kcbk

142
4.

ELEMENTA CHRONOLOGI/E.
fe Invicem fubtrahantur
cft chara^flcr
,

Keblx a

rcfiduum
po(iti ( .

Anni pro11 H.
tranf-

324

).
1

Julianum, eftque Annus Emboh^mseus deficiens (. 343 ). unde Cislen habet Dies 29 & poft Adar intercalatur Veadar. Supputantur ergo initia Menfium reliquorum

E. gr. Tolad Tifri A. J475 efl: 948 hel. ( jj". ^39) qiiod propter
fertiir in

F.

hunc

in

modum
Tifri
Tifri

Adu

Fcriam feciindam
fic

JT.

cit,),

ut

Neom.
Quant.

D. 50 Aug,
30

1714

St, v.

adeo Kebia
eft tercius
jT.

2.

Quoniam Annus 5475

adeoque Embolifmicus , Molad Tifri fcquentis 7 F, ( 9 H. 457 hel. & Kebia Feria 7. Ei^ adeo charadter Anni 5 , confequenter Annus prsefens eft Embolimarus deficiens 385 Dierum {. 331]. Habec nempe CisleHdies
Cycli
eric

322

Summa

PROBLEMA XXX.
344. Data Neomenia
Tifri
,

inve,

ntre Neomeni.ts reliquorum Aderffium

Jeu Dief Anni JuUam j cum quo incipit quiUbet Adefis,

Resolutio.
1.

Dcterminctur fpecics Anni

iitrum

nempc
dans
nis
5
,

fit

ordinarius
,

vcl

abun-

vcl dcficicns

/ive

commu-

2.

Emboh'ma:us ( . 343 ) Dici Annijuiiani,inqucmcadit^^<?lad Tifri (. 342 ), addatur quanlivc

titas

Mcnfis Marchejvan

qua: eft

Dicrum 29.
3.

Inde aufcratur quantitas Menfis Juliani

,

in

quo contigic Moiad

cfl:
,

Tijri

qui rclinquitur
liani

Dics Menfis Ju-

fequentis

in

quo

incipit

Mar-

chefvan,

4.

Eodcm modo
nl Juh^ani,

inveniuntur Dies Ancum quibus rch*quorum

initia

Menfium Judaicorum
ncduntur.
E.
jrr.

con-

cocpic

547^ D, 30 Augufti A, 1714 juxta Stylum

Annus Juda:orum

ciirrens

Op.VU.
Quanc. ejus

DE CALEND. JUDAICO ET MUHAMED.

143

144

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
PROBLEMA XXXI L
j

Dies a Neom.
elapfi

Tifri

ad Diem datuin

231

nire

346. Dato Die Anni Juliani ^ inve' Dtem Anni Judaici cidem refpon-

Dies CoIIefti

in fine

ob

Cisleu

is>

Veadar Dicruni

106
25

dentem,

RESOLUTro.
1.

Dies Anni Judaici, Nifan,

Invcniatur Anniis JudaicuSjquI An-

Problema

XXXIII.

no Juliano

currenti refpondet ( .

217).
2.

_.

Annijudaici invcnti qusev^tm

ToUd

347. Dato Anno Judaico-i invenire Pafcha Judatcum,

T/frii. 339)' 3. Ex Tabula dicrum complctorum fine Mentium Julianorum (.253)

fupputentur Dies a
ri

Resolutio.
1.

Qua^ratur

Neomenia
fequentis.

Tifri

Anni

proxime
2.

ufque ad

Neomenia Tif Diem datum completi.

Cum
1
>

Pafcha inde

diftet

Diebus

4. Detcrminctur fpecics
ut

Anni(.343 ), deMen(ium Marchefvan & Cisfieri poffit

63 fubtrahantur ex MoLad Tifrelinquetur dies Pafchatis. ri 163

:

E. gr.
ri ei\

Anno Judaico 547^ Neomenia

17

Tif-

leu quantitate judicium

D.

Aug.

&

Sryli Juliani.

Ergo ex Dio*
2

Dicbus

in fine

Adar completis

bus Anni

Jul. colledis

19

quanticas Menfis Veadar in anno

fubduc
Diftanria Pafchatis a

Embolifmico addi queat.

5. Dies
collei5li in fine

6S
59 7 Mart.

Menfium

Judai.

corum

hantur a Diebus ab

proxime minores fubtrainitio Anni uf-

Calendis Januarii Subduc Dies colled. Febr.

Pafciia

que ad Diem datum completis 'vi num. 3. Ita rclinquitur Dies Men(is

Judaicum

PROBL E M A XXXIV.
348. Dafi Anni Judaici Tekuphas
tnvenire,

Judaici

qui in Larcrculo

Men-

fium proximc fcquitur. E. gr. Qn^rirur Dics Anni Jiidaici , qui refpondet D. 17 Aprilis A. 1715. Anniis Judaicus eidcm refpondens repcritur 5475, qui eft Annus Embolifmicus deficiens, & Neomenia lifri figitur in D. 30 Aug. A.

Resolutio.
1.

Annus Judaicus propofitus divldatur per 19, uc quotus oflendat

Cyclos iMoladTohu clapfos & refiduus numcrus, quotus Annus da-

1714

Sr. V.

Dics Anni Juliani ufque ad Ncoinen. Tifr i coWcdii

"

Annus

Julian. 1714.

241 365

tus Cycli curreniis

/ir.

2. Pcr

Dies a Tolad Tifri ad fin. Anni Jul. 124 Dies Mcnfium A. 171 5 complerorutn ^o
DiesAprilis

numerum Cyclorum completorum multiplicctur cxcefTus Anni

hel.

Juliani in

17

&

33i

Cyclo o D. I H. 485 per Annos currentis Cycli com-

Cap.VlL

DE CALEND. JUDAICO ET MUHAMED.

Anni
JuL-ani

145

complctos cxcc/Tus

fupra Judaicum 10 D. 21 H.

204

hd.

unam fum3. Produ(fla coHigantur indc auferanrur 12 Dies mam,

&

20 H. 204. hel. Rciiduum indicat Dicm 5 in quem cadic Tekupha

TifrL
4. Qiiod/i

ni Juh*ani

ad Tekupham Tifri addas Anquadrantem unum 91 D.

7 H. 540 hel. vel quadrantes duos 182 D. I S H. vel tres 273 D. 22 H. 540 hel. prodibit in cafu primo
Tekup-ha Tebeth^
\\\

fecundo Teku'

pha Nifan^
muz,.
E. gr.
ExcclT.

tcrtio

Tekupha Ta-

Annus prsefens Judaicus 5475 dat Cyclorum 17 D. p H. jd hel.

21 18

Annorum

408(1.542)

146

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
Resolutio.
1.

VI. in Menfe Nifan. Sabbathum magnutn , quod prxcedic

Pafcha

Ab Anno

Chrijli dato fubtrahantur

D. 15 Pafcha. D. 21 Finis Pafchatis. D. 30 Rofch chodefch.

VII. in

2.
3.
liar,

621. Refiduumdlvidatur per 33 & Quotus addatur cidcm rcfiduo

Menfe

fummacft Annus Hegirae

E. gr. Quseratur

qujefitus.

D, 18 Dies Beomer.
VIII. in

Annus

Hegirae rerpon-.

Menfe Sivan,

dens

Anno

Chrijii praefenci

1715
35

D. 6 Pencecofte. D. 30 Rofch chodefch.

I X, in Menfe Tamuz. D. 17 Jejunium fradioais Tabularum

Annus

Chrifii

fubduc

1715 6il

33) 1094 99

Legis.

Refiduum Quocus
AnnusHegirae

1094
35

104 99
5

X. in Menfe Ab. Id. 10 Jejunium Templi a Rege Chal dseorum incenfi. D. 15 Dies gaudii. D. ^G Rofch chodefch.

1127

Demonstratio.
Epocha Hcglrse
coepit h.Chrifti
C\

622

Omnibus

iQ^is csLrentMarchefvanScElal
Ci^leu.
fi

(.230

).

Qiiare

ab Anno Chri/Ii

nujlum ex Lege habet

Jejunium poft Legem infticutum

in

dato fubtrahas Annos Chrifti fub ejus initium complctos 621 i rcfiduum indicat

Sabbathum

incideric, transfertur in

numcrum Annorum
/f!ra

Chrifti feu

Feriam fequencem. Celebrantur pr^cerea Neomeniae in prin cipio cujuslibec Menfis & Sabbacha
feu Feriac

Julianorum ab

Hrgirae ufque ad

Annum

Hebdomadum

feptimae.

pr^fcntcmelapforum. Jam cum Annus Juh'anus (it 365 D. 6 H. ( 97), annus vero Hegira? 354 D. 8 H. 48'
('
finguh*s

De

Ti o

LXXXVIIL

350. Triacontaeteris Aiuhammeda' na cft Cycliis trigfnta Annorum , In quoanni 2. 5. 7. 10. 13. 15. 18. 21.
24. 26. 29 funt Embohmcei feu Die-

rum 355, rum 354.

cajteri

communes
I

feu Die-

351 )j annus Hcglr^e anticipatur Annis Juhanis 10 D. 21 H. 12 '3 adeoquc intra 33 annos 359 D. 3 H. 3 6^ hoc cft Anno unoj 4 D. 1 8 H. 48^. Quare fi refiduum fuperius per33 dividasi quamdiu appendix ifta 4 D. 18 H. 48' Annum non cxcurrit,
,

S c H o L

o N.
Muhammedanus

quod

noftro
)
,

&

proh's noftra? evo

non

contingct

quotus indicat numcrum

ultra Julianos clapfof\

Jji. Nimirum Menfts eji D. 29, //. 12, hel. 791

funt

& hinciiMenfes
48.

Annorum Hcgir^
rum.

D.

Eum
^

adco

ad Annos Juiianos

54, Hor. 8,

hel.

Problema XXXV.
352. Invemre
fjui

addideris
y

habebis

Annum

Hegira? de-

Annum

fidcratum.

fKed,

Tfircarum

date

Anno

refpondet.

Cap.VlL

DE CALEND.
M
A

UDAICO ET MUHAMED.
De monstratio.

147

PHOBLE

XXXVI.

353. Invenire Feriam Hebdomadis^ qua Anmi4 Hegira, datus imipit.

Resolutio.
1.

Anniis datiis dividatur per 210, numerus re(iduus denuo dividatur per 30.

&

Quoniam Cyclus Annorum Hcgfrie eft 30 Annorum ( . 3 50 ), Fcria? autem Hcbdomadis 7 funt idem ordo principii Annorum in orbem redic Ani

nis

2IO. Quodfi ergo

Annum

propo-

fitum per
5

2IO

dividas, quotus indicat,

2.

Quotus multlplicetur per du(^um fervetur.

&
in

pro-

quoties

ifta

Periodus fuerit elapfa

& nu-

3.

Numcrus

refiduus poft alteram divi-

merus refiduus oftendit, quotus Annus propodtus fit in nova Periodo. Si nU'.

fioneni unirate mul(5tetur

&

An-

merum refiduum porro

per

30 dividas,

nos Embolimceos atque

diftinguatur
4.
( .

communcs
multipii-

350).

Numerus Embolimseorum
cetur per S 3 nium per 4.

quotus prodit triacontaeterides completas ultra Periodos & numerus refiduus Annos triacontaeteridis currentis.

& numerus
. 2
).

commu-

Jam cum triacontaeteris contineat 19 Annos communes 354 Dicrum, & 1 1

Annos Embolimseos 355 Dierum , adeoque in univerfum Dies 1063 1 i intra eam complebuntur Hebdomades 1518 & praeterea Dies 5, Quarc fi

5.Utrumqueprodu(flumadjiciaturprodu(5lo fuperiori
6.
(

SummcC addantur Feri^e 6 gatum dividatur per 7

divifionem relinquitur

&
:

aggre-

qui poft
,

numerus

'E.

Feriam indicar. gr. Annus Hegirae

,

numerum rum pcr 5

triacontacteridum completamultiplices
i

prodibunt Dies
triacontaeteri-

praefens eft

1127:
,

ultra feptimanas in

iftis

reperitur eigo Feria

qua incepit

Iioc

dibus completi.

Eodem modo
,

patet

modo.
7
I

quoniam Annus communis

ultra

50

Hebdomades
(

continet Dies 4

Embo-

***7 **o

(5

^7
3^0

limaeus vero 5 , fi numerum Embolimieorum ultra triacontaeterides com-

lo

pletorum per
10

numerum vero commultiplices

,

Num.Annor.Embol.

<?

Num. Comm,

munium
tis

per

4
,

prodire

4
40

dies, in Annis triacontaeteridis curren-

completis

uitra

Hebdomades elap(.

30

40
10

*2

fos.

Porro Annus Hegirce primus ha-

bet

Cyclum

Solis

1 5

229 )&
( .
,

hinc
)
,

Literam Dominicalem

141

confequenter Fpocha cjus

qUcT cuni
)? in Fe-

%6
Ccepit ergo Feria Lunae.

16
feu Die

Julii

conneditur

( .

227

Hebdomadis 2,

riam fextam feu dicm $cadit (i.282). Quodfi T 2

148

ELEMENTA CHRONOLOGI^.
ultra reptlmanas

Quodfi Itaque Dlebus

tls,

rum JuIIanorum
gir^ continenr.
3. Fiat ulterius
;

ultra

Annos He

in trlacontaeterldibus Periodi

curren-

& In Annis trlacontaeterldis currenaddas 6

;

tis completis ultra feptimanas fimiliter

elapfis

&

aggregatum per 7

numerus refiduus indicabit Dies ultra Septimanas ab initio Hegiras elapfos. Patet ergo , qua Feria Annus
dividas

Anni 30 ad difFcunam triacontaeteridem Hegir^ & unam Julianam feu 7836 Horas ita Anni completi
ut

rcntiam inter

triacontaeteridis currentis

ad
( .

diffe-

rentiam

ipfis
).

debitam

302

propofitus ineat.

Q.

e.
I

d,

Arithm,
4.

S c H o L
554

o N.

Wxc numero Horarum

invento addatur,
erit

paulo ante

aggregatum

Aflronomo^ fecnti Epocham Begir^ a Die i 5 ^/ulii deducunt {. 2 1 8 )> eam in Feria Hehdomadps quinta figunt , hinc principium Anni Die uno anticipant cateracontra confuetudinem Tiircarum

<^^

&

numerus Horarum , quas totidem Anni Juliani , quot ab inltio Hegiree ufque ad Annum datum elapfi ,

&

pra?ter

Annos

HegircE

conti-

vum Gentium , qu /ra

Hegirtt utuntur,

nent,
5. Dividatur ergo hlc

Problema XXXVIL
355. Arjni Aiuhamedani dati principium in Anno Juliano reperire.

merus,
ris, feu

C\

Horarum numajor fuerit S766 Ho-

Resolutio.
1.

Annf Heglrae completi

qul

non

diffcrunt a dato unitate muI(5tato)

dividantur per 30; quotus indica-

ab initlo He& numerus re/iduus Annos completos triacontaebit triacontaeterides

gira?

36 Dicrum, 6 Horarum, per 8766: quotus indicabit numerum Annorum Julianorum , quos , pr^eter Annos Julianos clapfos continet numerus Annorum Hegira: completorum. Q^iotus tamcn uni,

intcgro anno Juliano

completas

tate

augendus

efl,

fi

quotus

fu-

perius n. 3 inventus cxccflcrit 196

6. Subtrahatur

teridis currcntis.
2.

quotus

modo

invenfj

Quoniam

differentia

Inter

Annum

tus, ifque unitate audus,

fuerit
gircT
,

opus

Julianum 365 D. 6 H. (,97) Annum Hcgirae 354 D. 8 H. 48'

{,
eft

&

numero Annorum Hecomplctorum refTduum cfl

a
;

351)
,

cft

10 D. 21 H.

12',

hoc

26i Horarum

intervallo

I2S adeoque 30 Annorum 7836 Ho-

numerus Annorum Julianorum ab initio Hcgir^ elapforum. Qiiare cum Epocha HegiriE connec7.
tatur

rarum

triacontaeterides comple-

cum Anno

Chrifti

622

(%

XX multiplicentur per 7836 , ut prodcat numerus Horarum , quas totidem triacontaeterides Anno-

230); erit Annus

1111622 ad)iclantur,fumma
Chrifli
,

in

qucm

cadit

principium Anni

Hegira: propofiti.

S.Dura

Cap.VIl
8.

DE CALEND. JUDAICO ET MUHAMED.

149

Dum

numerus Horarum , quas ^xxter Annos Hcgira? continent Anni Juliani numero totidem , quot Anni Hegiras i principio hujus Epochx elapfi , reducitur in Annos
Julianos, n. 5. qui relinquitur numerus , ulterius per 24 divida-

Dierum numerus quoto fcilicet unitate audo , fi ( numcrus re/iduus fucrit major
tur, ut prodeat

quam 12),
Anni
9.
dati

quibus

principium

receflfit

a principio Anni

primi Hegira?.

Quoniam

itaque principium

Anni

primi Hcgir^e a Calcndis Januarii

196 Dierum intcrvallo diftat (. 227 )j inde auferatur numerus Dierum modo invenrus , additis
5 fi alias fubtradio fieri nequeat, 365 diebus ; ita relinque. tur Dies , cum quo Annorum

prius

Hegirce completorum ultimus

tur.

fini-

10. Quodfi Dies Anni primus hac me-

thodo inventus
Feria
,

noti

concordet
vi

cum
,

36 (353) cadit Anni principium ad eam reducendus eft.

in

quam

Probl,

E. gr.
ejus
ita

Annus Hegir^e currens eft 1127 : adeo principium in Anno Juliano

1116 90

invenitur.

30)

(J7

Triacontaeterides

ii6 ExcefT. Anni Jul. 7S36 210 fupra Annum Heg. 37

Anni

16

Excein

jn

150

ELEMENTA CHRONOLOGI.E.
Annus prasfens Hegirae 11 27 coepit Decemb. A. 1714 Scyl. vet. quaericiir D. 27
E. gr.

Problema XXXVIIL
356. Dato
dati in
princjpio

Anni HegirA
refpondente
,

initium Menfis Kajab.

Init,

Anno

Juliano

ipfi

anni 17

Decemb.
poftcr,

invenire Dies anni Juliani 3 in quos cadunt initia Menfium reliquorum,

177 Dies colled. ^omada

Resolutio.
1.

204
3 1

Diftantia

Rajab a Calen-

lendis

Decembr.

Ad Diem
cidit

quem inNeomenia Muharram feu

Anni
Juliani
,

in

Decemb,
dift.

initium Anni Hegirae dati

tur Dies colledi

addan-

175

Menfium completorum Muhamedicorum.

2.

151

Raj^b a Cal. Jan. Dies Colleft. ufque ad

Jun.

Ab

aggregato auferantur Dles col-

ImuRajah 21

Junii

Menfium completorum Julianorum , quorum numerum illorum numero proxime minorem efle
lecti

COROLLARIUM.
in

(.253).
det

oftendit Laterculus fupra exhibitus Numerus refiduus oftcn-

Dato initio Menfis Muhamedani anno Juliano, haberi etiam poteftDies Anni Juliani refpondens Diei cuicumque
357.

Diem

Menfis Juh*ani

in

quem

Menfis

Muhamedani

dato.

cadit initium menfis dati.

Elmentorum

Chronologitx,

ELE-

E L E

E N

TA
I

G NO M O N
LER
I

iE.

PR^FATIO,
Qjj E

Autores
,

qui

de Gnomonica

commentati funt
varias
tunt.
Qiflrufi,
,

Praxes

tantum tradunt

Demonflrationes prorfus pr:Ktermit-

Quidam
5

in

dcmonftrando adeo func

ut vel patientilfimi attentionem fati-

gcnt

quidam
,

rationes

quafdam

attulifle

contenti

quae a forma verarum Demonftra-

tionum procul abfunt. Nos cum in antecedentibus rigorem veterum in demonflrando obfervaverimus ? quantum fieri potuit Elementa q loque Gnomonices perlpicue demonftramus
,

ut adeo folidam Aitis cognitionem ex

iis

haurire Jiccac.

Quoniam

A T

O.
,

nec fubfidianiam tamcn Gnomonica ad praxin tota tendit riam Theoriam aliis Difciplinis fubminiftrat a rigore fummo , quo in Arithmecica inprimis & Geometria ufi fumus, confulco abftinemus > ne Scudium Gnomonicum in fe jucundum t^diis implicecur, Monemus aucem, ne Demonltrationes difficultatem faceifant, Elemcnca Sphsericorum & Parcem Allronomije Sph^ricam accuraca induftria ance evolvi debere ancequam ad Gnomonicam acceffus concedacur. Ha:c cnim a mocu primo
,
,

Siderum, praefercim Sohs, feu diurna vercigine Telluris tota pendet motus vero primus Siderum fine dodrina Sphaerica inceHigi nequic. Quodfi tamen ahcui hbuerit fblas Praxes ad,

difcere

is

Demonftrationes per nos omittat

,

eas

enim ut

in

Difciphnis rehquis
tis

ica in

Gnomonica quoque
:

a Praxibus fajucundicacis
,

manifcfto diftinximus.

ucihcacis

habet

Mulcum aucem & Studium Gnomonicum unde

,

&

ne hac quoque

inre

meam

defiderari paterer induftriam, varia

porcaciHum gcnera
berc libuin
Sufficit

quse ab Arcificibus

Horologiorum fabrefiunt? una defcri,

Quoe ex Chronologia fupponuncur pauca funt enim Caput ejus primum de vario Horarum difcrimine

perlegiifc.

Imo cum nos Elcmenta

^
,

noftra in gratiam Euro-

p^orum unice confcribamus fuperflua fere judicanda qux de Horis Babylonicis Judaicis, aliifque Horologio
tcrico infcribendis paffim pra^cipiuntun

funt
Scia-

ELE-

153

ELEMENTA GNOMONICE.
CAPUT PRIMUM.
De Horologm
Solarihus

prmariis.
,

D
I.

E F

L
Si-

perficierum figura pendct buntur,

in quibus defcri^

Komonica cfl: Sclentia dcilncandi i

in

dcrea
variis

Horologia Solaria atque Plano quociinque dato

datis.

Definitio
5.

IIL
,^

&

corporum Superficiebus

Horologium Mcjtunociiale eft quod in Plano ^quino<5tiali defcribitur. Vocatur fuperius , fi Zcnith refpicit
i

S c H o L
2.

o N.
,

tnferius

autcm

f\

ad Nadir

Vocatur etiam Sciaterica

qula medif-

converiitur.

diante

Umbra

alienJHs

Gnomonis Horas

tinguit,

lant

NonnuUi Photofciatericam quia etiam mediante Luce Solari

difcernuntur.

appelinter^.

COROLLARIUM
rem

I.

dum Hor

Quidam

denique

Quoniam Sol fuperficiem fupcrioPlani ^quinodialis illufirat , quam-

Horologiographiam

dicunt.
I

D
3.

E F

IL

Boreali

diu apud nos , in Hemifphafrio ncmpc declinationem Borealem habec ,

(/.75.173

y^Jircn.)]

Horologium

-<^qui-

Horologium SoUre feu Sciateridefcriptio linearum

um

in Plano dato aut in Superficie corporis cujufcunque data , ea ratione fada , ut

eft

nodiale fuperius Horas rantum indicare valet vere atque asflate (jT.yS.i 1 2 Geogr.),

COROLLARIUM

11.

Umbra Gnomonis
cjus

7. Similiter quia Sol fuperficiem Plani

vel radius SoWs per

tranfmifliis

foramen aliquod

data

i^quinodialis inferiorem illuflrat , quamdiu apud nos declinationem Auflralem

Hora

lincas datas attlngat.

habet ( J^. 7^.17 ^ ^Jiron.) ; Horologium i^quinoftialc inferiusHorastantum monf

trat

S c H o L
^

o N.

autumno atque hieme

).

(jJ".

79. 107

I>iverfjtas

adeo Horologiorum Sola-

Geogr.

rium a diverfo Planorum fitUy& diverfa Su8.

COROLLARIUM
Quare
fi 1

111.
rologii

Wolfii Oper,

Mathem.loxn, IV.

per integrum annum Ho-

154
fuperius

ELEMENTA GNOMONIC^.
ufas
efl:

rologii ^quinoflialis

effe

debet

duodecima ufque ad fextam

moiif^rat.

cum

infcriori

conj.ungen-

dum.

Definitio
quod
in

VII.
verticalis

COROLLARIUM
9.

IV.

16. Horologium Septentrionale eH:,

fuperficie

Circuli

Quoniam

Sol per diemintegrurn al-

terutram Plani iquinO(3:ialis fuperficiem illuftrat; Horologium ^quinofliale omnes diei naturalis horas nionftrare valet,

primarii, quce Septentrionem refpicit > defcribitur.

CoROLLARIUM
17.
tuftret

I.

Definitio
10. HoYologium

IV.
efl: ,

Cum
,

Sol fuperficiem iftam

non

il-

HorisiontaU

quod

in

Plano Horizontali defcribitur,

Co ROLLARIUM.
Cum Sol Planum Horizontale omAnni temporc illuftrare poflTit, quamdiu fuper Horizonte exiftit Horologium Horizoncale per tocum annum omncs diei
11.
ni
;

ab Ortu ad Circulum verticalem primarium vel ab eo ad Occafum tendit, in Verticali autem primario hora fexta ante & poft meridiem exiftit i". cit, Aflronom. ) ; Horologium Septen( trionale monftrat horas matutinas fexta
ni(i

dum

aiiteriorcs

&

vefpercinas fcxta pofteriores^

Co ROL L ARI

naturalis horas monftrare valet

S C H O L
12.
defiderari nequit.

O N,

Perfe^ius adeo Horologiim Solare

1 8. Quia Sol autumno hieme ante horam fcxtam matutinam non oritur, ante fexram vefpertinam vero octidit Horologii Septentrionalis toto ifto tempore
;

M &

II.

E F

V.
efi:,

ufus hullus eft,

13. Horologium Verticale

quod
li y

CoROLLARIUM
defedum
ejus fupplet
I (

III.

defcribitur in Plano Circuli verticalis,

19. Quodfi tamen jungatur Meridiona.

DEF
14.

V I.
efl: ,

15. 17

HoYologium Meridionale
in
,

Def
20.

ti o

VIIL
eft >

quod

fuperficie

Circuli

verticah's

Horologium

Orientale

prlmarii

qu.T plagam meridionalem

quod

in

fuperhcie Meridiani, quce

O-

rclpicit, defcrib.'tur.

rientem refpicit, defcribitur.

CoROLLARIUM.
i^. Qiioniam Sol
ticalis primarii, qua?

COROLLARIUM.
ii.QuiaSol Planum Meridiani
Orientem
illuftrat
;

planum Circuli verMeridiem refpicit,

a Verticali pri-

tum Jemumilluftrat , cum

qua , meridiem Horologium Orientalc rantum

refpicit, nonnifi ante

ad Mcridianum vcl inde rurfus ad jllum tendit iii Circulo autem verticali primario <^ anre vel poft meridiem horis
;

m irio

horas antemeridianas oftendit.

De
22.

IX.
eft
,

cxiftit(jr 89.71. 87 Ajiron,)

lem ^(luatoris motum

rid'oniIe

ob arquabiHorologium mepoft

Horotogium Occidentale
Meridiani
,

quod

in fuperficie

qu^ Oc-

horas ante meridiem a fexta

ufque ad daodecimam

&

mepdicm

cidcntem

refpicit , defcribitur.

CoROL-

155 DE HOROLOGIIS SOLARIBUS PRIMARIIS. sraduum Intervallo a fe invicem didanCOROLLARIUM

>.

7.

I.

Quia Sol Planum Meridiani , qua Occidentcm refpicit , nonnifi poft meridiem illuftrac Horologium Occidentale tancum horas pomeridianas monftrat,
25.
,

tes.

COROLLA
25).

RIUM.

feunt

COBLOLLARIUM
24. Qiiare
Ci

11.

jungantur Horologio Orientali, omnesdiei horas per totum annum addifcere licebit,

Quia per Polos itquatoris tran. 48 Jflron. ), cundem ad angu^. ib Sfha^ric. ). Eft los redos fecant adeo diftantia eorum arcus A^tatoris 15 graduum ( jT. 54 Spbaric),
(
(

Problema
rius defcribere,

I.
T.
"

D
2
5.

E F

X,

30. Horologium Mquino^iiale fupe- Tab.

^^*

in

&

Horologlum PoUre cft , quod Plano defcribitur pcr Polos Mundi cardines Orfentis atque Occidentis
fi

Resolutio.
1.

Ex

centro

defcribatur

circulus

tranfeunte. DicItury^/^mV//,
rcfpicit
j

Zenith

ABDE &
BE
fe

per diametros

AD atque

inferius

fi

adverfus Nadir

mutuo ad angulos redos

in

dirigitur.

COROLLARIUM

fecantes dividatur
I.

quadrantes

AB,BD,DE&EA.
2. Quilibet quadrans ulterius fubdividatur in fex partcs sequales per

2^. Inclinatur adeo ad Horizontem fub angulo elevationi Poli sequah*.

CoROLLARlUM
|l.
,

II.

re^as

Ci

C2, C3 &c.

erunt ha;
Stylus ad

27.

Quoniam Planum Polare POQS

0)

rcctte Linea; horaricT.

[.per cardines Orientis

tranfit (.2

O & inter ipfum &

Occldentis S

3.

Pcr centrum

C trajiciatur
&

Meridianum

quadrans itquatoris intercipitur { . 88. 8p Aflron. ). Confequenter fuperficies fuperiora Sole illuftratur ab hora fextamatutina ufque ad fextam vefpertinam; inferior autem ab ortu ufque ad horam fextam matutinam, & abhora fexta vefpertina ufque ad occafum. Monftrat adeo Horologium Polare inferius horas matutinas ah ortu Solis ufquc ad horam fextam & vefpertinas ab hora fexta ufque ad occafum fuperius autem Horas a fexca ufque ad fextam vefpertinam,
:

Planum ABDE perpendicularis. Dico 5 fi Horologium ita elevetur ut

,

fit
fic

in

Plano ^^quatoris,

Linea

12

pundLimque A in Plano Meridiani , Auftrum refpiciat, umbram Styli monftraturam horas

&

antemericiianas,

&

pomeridianas vere

&

aftate.

Demonstratio.
Qiioniam Circuli Horarii arcus N.quatoris quindecim graduum inrcrcipiunt(' . 29 ) 5 Planum vero

ABDE

Definitio

XI.

in

Plano ^quatorisexiflir/^^r hjpoihef

circuli

28. Circuli Horarii fcu Horarum dicuntur circuli maxirni per Polos Sph^rix mundanas tranfcuntes quindccim

Circuli quoqtjc Horarii arcus quinde-

cim graduum
piunt.

ABDE
V
2

intcrci-

&

Quarc cum

anguli 12

Cllj
II

156

E L E
menfuram
partem
linea?

N T A G N O M O N
R
E
s

i^.
r

ilCiO) I0C9
utpotc
quadrantis

Scc, fint

15 graduum habentes fextam

y

o L u T

o.

Non

differt defcriptio

hujus Horo-

per conflru^io,

logii a defcriptione Horologii ^quino6lialis fuperioris, nifi

nem

>

Ci2

Cll, Cio

C9

quod

ultra Li-

&c. funt interfcciiones Circulorum Horariorum & Plani y^quino(ftialis. Porro cum Stylus pcr ccntrum C tranficns fit Axis Mundi quoniam cjus a centro Tcrr^ diJlantia parvitatis contemnend;^ {%. 146 Aftfon, ) & Circuli Horarii communem hanc diametrum umbra cjus tcget habeant ( . 28 )
,

neam

horae fcxtse
( .

nullsB

deiignentur

Linea horariae

).

Problema
verfale conftruere

in.

34. Horologium j^quino^iAle uni-

Resolutio,
1.

Conjungantur duo Plana eburneaT,

vel orichalcea

horam C 1 2 fi Sol fuerit m Mcridiano feu Circulo Hora? duodecimcB

,

ABCD & CDEFf

ad angulum mobilem.
2. In fuperiori fuptrficieTlani

C C
fit

1
I

fi
fi

fucrit in circulo
in circulo

undecimsc

ABCD
I

O
in

decimje extiterit &c.

,

defcribatur Horologium ^quinoctiale fuperius (.

Plano

ABDE ita collato

refpiciat,

ut Linea C 1 Plano Meridiani punt5tumque A

30)

in inferiori

inferius (

33

&

per centrum

quemadmodumpra^Monftrat igitur Horologium cfpitur. horas on^nes antemeridianas & pomeridianas

Auftrum

Stylus debite trajiciatur.

3. In

Plano DEFCexcaveturpyxis, eique immittatur acus magnetica G.

ad idcmQtiadransorichal-'
ceus

9 ) , fed nonnifi vere ^ftate(. 6;. (ke,d.

(

&

4. Firmetur

S c H o L
elevabitur

N L

ji. "HoYologium /E(\uinoBiixle cptime ita ut in Plano jquat-.ris exijiut, ,

HL in fuos gradus accurate divifus & tranficns per foramen in Plano ABCD excavatum.
Cum
ita

enim ipfum ope acus magneticae

fit

ft triangfdum re&angulum ex ligno exfcindaturj cujus angulus oHiquus ad bafm fit ele-

conftitui poffit, ut Iineal]2

in

Plano Meridiani,
ita attoili

&

ope Quadrantis

vationi /(juat-

ris acjualis

at'jue
:

HorolO'
ut vero

gium
iinea

queat

ut angulus

ejus hypothenufa applicetur

BCF fit
:

AD in
).

Planum Meridia^i

redigi queaty
(

elcvationi y^quatoris a^qualis

Horopo-

Linea Meridiana inveniri debet

Aftron.

. 120

logium ubivis Terrarum ufui

teih

e.fle

Q^e.d,

SC HOL
^2.

O N

L
^5.

S c H o L
cillime defcribuntur

o N.

Circa yquino&ia, quando Sol pro-

fe yquatorem movetur , Horologia /EquiTtoclialia a Sole collu/irari nequeunt.

Horologia yquino6iialia omniumfa&, quia Linea horarix

quales angulos comprehendunt.

Problema
33. Horologium
fcritis defcrihere^

IL
in-

Problema

IV.
circuli)^'
J[:^uit

j^quimSfiale

36. Opc Horelogii {feu

Ca^.

7.

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS PRIMARIIS.

PUno
quovis Horo-

157

JEqulnociiales in

PROBLEMA
here,

V.
?.

logium defcrthere.

RfiSOLUTlO.
f.

38. Herologium Horizontale defcrU'^^'

^^Z,*

5*

I. Slt e. gr.

Horologium

In

Plano Ho-

Resolutio.
1.

\,

rizontali ddcribcnduin.

Tum

in

Plano

ABDC immob

11

invcniatur

Linca Meridiana GF {. I20 Aftron, ) , vel in Plano mobili pro

arbitrio aflumatur.
2.
2.

Ducatur Linca Meridlana A B in Plano dato immobiii ( . i2o Ajlron. ) , vcl in mobili ad arbitrium
afifumatur.

Ex

Opc

trianguli

EKF

ad

ad lubitum

aiTumto erigatur

redanguli,

cujus balis

Lincce Mcridianie

GF
3.

congruat, HorologiiMii i^quinoctiale H ita elcvetur , ur Indcx GI

(it

CD & fiat angulus CAD elevationi Poli Eequalis. In D fiatitidem angulus CDEa^qua
perpendlcularis
lis

elcvatloni Poli
ip/i

ducaturque
occurrens.

rc<ila

Axi

mundano
fi

parallclus

( id

DE
B

quod
fuerit

obtinctur,
elcvationi

angulus
Poli

KEF
Ho-

AB

in

4. Fiat porro

arqualis

radio
,

ED & cx centro EB EB dcfcribatur quadrans

in fex partes arquales di-

atquc Linea hora' duodecima?

Plani aut bafi trianguli.
3.

ELF
5.

&

rologii immineat Lincae Meridiana:'

vidatur.

Pcr

ducatur reda

GH

fccans

AB

Quodfi no6lu candela accenfa Axi GI ruccclTive ita obvcrtarur, ut

ad angulos redos (.2I2

6.

(7^<?w.)

Ex

umbra

Indicis feu

Styli

GI

Linci^

horaria? uni poftalteram congruat,

umbra eadem

in

Plano

ABDC
7.

punda divifionum quadrantis EF punda ducantur rcto B^, B^, Bf, B^,
ccntro

pcr fingula

BH
Ex E

occurrentes
<?,

lincje

GH

in

Lineas horarias dcfienabir,

pundls

^, f j

&

H.
transferantur

Quodfi ergo plumbagine notcntur in umbris punda , & per ea m G poftea ducantur rcd^, Indcx in G juxta angulum IGF infixus ad luccm Solis horas

in re(5tam

EG

intcrvalla E^, E^ &c, ncmpe E/ cx E in e-, E^ ex E in /, E^ ex

E
8.

in

g &c.

umbra

fua indicabit.

Ex

centro

dcfcribatur circellus:

S c H o L
eali fit

o N.
^quinoBiali

37. Quodft HoYGlo^ium in Plano Verti-

A & punda divlfionum ayhjCidi H 6c e^fyg-y h^ G,

regula ad

&

defcribendum

circulo

appHcata

ducantur

rcda?

Ai

>.

ut

ante debite elevato , iatur , donec Pfx J

Jndex

GJ

prctru-

Aio, A93A8, A7
A3, A4, A^.
9.

&
66

Al, A2^
>

Planum

attingat.

^uodft Plana fnerint ad Hori^ontem inclinata , qmerenda ejl elevatto Poli fuper iifdem , huic angulus trianguli I^EF aqua-

Pcr

ducatur

rctfla

ad

AK
lyJB.

&

pcrpendfcularis.

hi fiat neceffe

eji^.

10. Re<^a

A7

contlnuctur ultraclrccl-

158
lum
in

ELEMENTA GNOMONIC.E.
7> A8
in

S,

A5

in

&
,

cadct

in

ELF

Lnie^eque horarljr Ho-

A4
II.

in 4.

Totum Schcma

figura quadrata

ovalijvel circulari circumfcribatur.

produ(5tE adhuc fecabuntLincam conringentitein iiidem pundis ( . 179 Gecfm. ). Patet ergo

rologii y^quinodtiaiis

J2. Denique

mA

Indcx horarius

in-

pun(5ta interrev^lionum in Linea conringentia: habcri

, fi

gatur facicns

cum Linea

Meridia-

fiac

EB

ipfi

ED
,

feu

na

AB

angulum
i

DAC
vcl in

elevationi

radio circuli ^qulnodialis a?qualis

&
a-

Poli iequalcm

Stylus pcrpendicularis
qualis
i

ip(i

C erigatur CD
3(it

hoc radio dcfcripto quadranre ELF atque in 6 partes ;;equales divifo, per fingula divifionum pun6ta ex centro

vel

ad

AE
,

firmetur lamina qua:

triangularis

ADE
,

ad Pla-

gantur rectx Linea: contingcntia?

<;,c^

in

a^L

num
Dico

Horologii perpendicularis,

ScH

occurre; tes.

Q.

e,

d,

lineas

Aii

Aio, A9 &c.
:

effe

SCHOLION
triangulum

I.

Ai 5 Lincas horarias antemeridianas omnium &c. pomeridianas A25 A3

&

iftorum Indicum
debere.

umbram

horis datis

Lincas horarias convcnientes attingcre

ipfo Pla-Ti 57. ^odfi no Horologii delineare noUeris , feorfim conf- Fi trui potefi. Fiat nempe triangulum ad reiangiiliim , ita ut angulus E fit elc'

ADE in

AD
J".

vationi yquatoris aquali^s

erit

A
&

elcva'

Tab.

I.

Fig. 6.gi

DEMONSTR.ATIO. Cogitemus triangulum ADE ita eriut fuper Linca Meridiana AE

,

tioni Poli aqualis

241 Geom.

97

Aftr.

).

fi

Horologium Horiz^ontale

dcfcrihcre volucris,hypotbenufa trianguli

AE
fj

fit

transferatur in
Hori<.ontalis ex

Lineam Aieriiianam Plani

ad Planum Horologii Horizontalis

pendiculare,

per-

A in E

&

radius circuli

&

in

Plano juxta angucir-

yquino^ialis
in

E D in

eandem Lineam ex

lum DEA inclinato defcriptum efTe culum /tquino5tiaIem in 24 horas

arcus a?quales divifum
LincsE Horologii
,
:

B.

feu

COROLLARIUM
38. Qiiodfi fuper extremitatc

T.

erit

AD

Index

IK Ho-Ta

Horologii i^quinodlialis (.3o).Q^iodfi

ejufdcra

horaricB

Horizontalis erigatiir ad angulosiv & Index redos Planum Verticale horarias AL Horizontalis Horologii IKOP
rologii

IKNM

producantur
contingcntia!

doncc occurrant Lincce

GH
GH

Plani

Horizontalis

donec Plano Verncali in , L occurrat, tandem cx L ad Lineam conproducatur

tingenti^E

VQ^di yEquinodialis GI: patet Lincas, cx A per punifla intcrfcotionum Linese

contingcntiie
cTudlas
3

IK ducantur

reftce

ubi a Lineis
:

horariis Horologii Horizontalis fccatur

cire

Lincas

erunt csdem Lineae Meridionalis ( jf. 14 )

horariae Horologii

& AL

Index

utriur-

horarias Horologii Horizontalis.

Po-

que Horologii communis.

namus jam Planum

i^quinosfliale

GI
EB

SCHOLION
magneticii

IL

dimitti, doncc coincidat cum Plano

Horizontali

PQ>

tum

ED

cadct

in

59. Hac ratione vulgo conflrui folent Horologia Solaria portarilia, qua ope acus

jf/a,'

c',& quadians unus circuli /Equinodialis

ad plagas Mundi dirlguntur

plo

Cap.
filo

l
circa

DE HOROLOGirS SOLARIBUS PRIMARIIS.

,

159

Indicis

vicem aheimte

ut cpcrculum

COROLLARIUM
4.6.

VI.

JMA/K.

JI^

'vohihile

ad pyxidem

JHOP dcinittl pojjit.

Qiioniam itaque
jj".

ex reda

ED

five

COROLLARIUM
l^

EB
II.

aflLimta, linea;
(

EC & CA

inveniri pof-

funt

40. Qiiodfi

EB

rumatiir pro Sinu toto,

zontalis

44. 45 ); Polus Horologii Horiper calculum determinari poteft.

j[erunt
'

E^, E^, Ec, Ec/, EH Tangenres, Angulorum , quos Circuli horarii cum Mefeu angulorum horidiano intercipiunt
,

COROLLARIUM
E

VII.

rariorum in Horol;^gio iquinodiali {. 30). Unde data reda EBinvenientur E^?, E^, Ec, Ecf , EH per Trigonometriam {^

47. Similiter cum in triangulo AEL adTab.lL' red:anguIo angulus A fit elevationi Vo\i Fig* S a^qualis, fi AE fumatur pro Sinu toto, erit

40

Trig.

).

SCHOLION
Ui
in linea
,

EL Tangens elevationis Poli (J".7.Tn^o.), adeoquefi AE in 1000 particulas dividatur , per Canonem Tangentium dabitur
quoque EL
in iftiufmodi particulis, confe-

III.
,

41. TJt punBa' interfeUionim a

co?itin^entia per

b;,

c, d,

cakulum deejl
,
:

terminentttr

conjidtum inprimis

fi

Ho-

quenter Polus Horologii Meridionalis L Qiiodfi AL pro Sinu facile determinatur. toto fumatur , erit AE ad EL , ut Cofinus
elevationis Poli
gon.
).

Yologia m.tjora defcribere

"jolueris
,

neque

ad

ejus

Sinum

( jT.

21 1

T-

enim alia datur Methodus sxaUior haheri po(fit.

qua

infcriptio

SCHOLlON
ficio dividuntur,cjuo

V.

COROLLARIUM

III.

4S. LinciC in particulas 1000 eodem artiScaU Geomctrica paran"

jT.

4z. Immo quia angulus EB^ 15, EB^ |o,EBc4>, EB(f^o,EBH7 5; fi EB

dividatur in particulas 1000, erit per Ca-

tur (

277 Geom.).

COROLLARIUM
laris

VI IL

nonem Tangentium Ea z6j , ^577, Ec

1000, Ed 17^1

EH

5732.

49. Quodfi altitudo Styli perpendicu-Tab I CDaflumatur, obangulum A eleva-/^^ 5*

SCHOLION
tingentia

IV.
q

tioni Poli

^qualcm, reperietur

AC

Trigcn. ),

& hinc porro CE

'^.327

. ^6 Geom.
(

43. Hanc ego optimamjudico LineamcoH'

GH dividendi Methodum.
IV.

atque ED{.-^6 Trigon.), tandemque dividetur ( $. 40 ).

GH

COROLLARIUM
^
,

Problema VL
50. Invenire angulos horarios EA^/^f^^
^a

44. Quodfi ED fumatur pro Sinu toto EC Sinus anguli CDE feu elevationis Poh, & Sinus anguli CED feu elevationis i^quatoris, adeoque per Canonem
erit

DC

EA^3 EA^ &c.

tali,

in Horelogio Horizon'^^^" ^"

Sinuum dantur EC & particulis, quarum ED

CD
efl:

in

iftiufmodi

RfiSOLUTIO.
Inferatur
:

looo.

\Jt Sinus totus

,

COROLLARIUM
4J. Porro

V.

clevarionis Poli

ita

ad Sinum Tangens anguli

cum

redangulo $ 1 7 Geom.
periecur

fit
;

CA (

ACD ad C C.D ad AC ur EC ad CD . datis EC & CD ( re44

in triangulo
(
Jj".

horarii in HoroIogioi^.quinodiali EB/Tx

vcl

EB^

vel EBi-

&c. ad Tangcntem

) ,

anguli horarii in Horizontali

EA^,

vei

JF,

502 Jrithm,

].

EA^3VclEA<r&c*

D E-

l6o

ELEMENTA
D^MONSTRATIO.
BE^, BE^, BEcy &c.
vel

G N O M O N I C .E. COROLLARIUM

II.

In triangulls

eftEBadE^, vd E^,
rii in

Ec

8cc,

ut

Sinus totus ad Tangentcm anguli hora-

52. Quodn iam \\\ Plano Horizontali ducatur Linea Meridiana At2 ( ^. 120 A^ firon.), ope Quadrantis in gradus accurate divifi anguli horarii E/V^
,

EA^

EAt

Horologio jequinodiali EBa^ vel

vcl

&c.

facile

transferuntur

confcquentei:

EB^5

EB^,

6cc.

40

).

Aft in
eft

EA./, EA^, EA^ 6^c. Ea, vclE/^, vel EC &c. ut Sinus totus ad Tangcntcm anguli horarii in Horologio Horizontali EA</, vel E^^, vel Eac &c. ( . 38 Trigon. ). Quamobrem cum , vi Canonis Sinuum atquc Tangcntium, Sinustotus utroblque ponatur eadem lincai erit ut AE aJ EB, ita Tangens anguli horarii in Hotriangulis

nullo negotio Horologium Horizontale hoc pafto defcribitur , Indice infigendo

AEad

quemadmodum
5
?
.

fupra (.3^).
I

S C H o L
rolflgia

o N.

Atque hoc modo defcribi poffunt /Tominora , qualia plerumque (unt Hori:

^ontalia

in

majoribus enim pneferenda

( jJ^.

efi

dtera paulo ante commendata

43

P RO
near^,

L E M A VII.
deli^

54. Horologium Aleridionale

rologio ^quinodliali
vel

EBa

vcl

EB^

EBr &c. ad Tangcntcm

angnli ho1.

ResoLutio.
In Plano Circuli verticalis primaribl

rarii in

Horologio Horizontali EA^ , vclEA^, vcl EAc &c. r . 199 ^rithm.

).

Eft vero
.

EB = ED

quo Auftrum
neaMcridiana

refpicit,

du^atur Li-J
A/lron.)
arbi-

/^^ de-

AB

(.

128

monftr.

36

).

Ergo etiam

AE
in

ad

&

aftumto intcrvallo
,

AC ad

ED,

Fangcns anguh* horarii rologio T^quinodiali EB^ &c. ad Tangentem anguli horarii in Horologio
ut

Ho-

trium

pro magnitudine

futuri

Ho-

rologii,

m C

erigatur perpcndicu-

laris indefinit.Y

magnirudinis

CD,
oc-

Horizontah'

thm.

).

168 AriQuodli jam,in triangulo A E D

&c.
( .
,

EA^

fa<floquc

angulo

CAD
,

clevationi

>^-quatoris a^quall
^'

ducatur rcda

ad

rcc^angulo
erit

AE

fumarur pro Sinu

AE) pcrpendiculari
currcns,

CDin D

toto,

ED

Sinus anguli elevationis

Poli

EAD (
).

. 36 Geometr.

&
,

2 Tri-

2. Fiat

porro

in

D
E.

angulus

CDE

iti-

gon.

Eft itaque ut Sinns totus

num

anguli clevationis Poli

in

gcns anguli horarii

ad Si\' Tany^^quinodiali ad
!ta

dcm

clcvationi ^flquatoris acqualis,

ducaturquc rcv^a
ridianam
3. Per
in

DE

fecans

Mcfe-

Tangcnrcm
tali

anguli horarii in
0.

Horizon-

ducatur

rcifla

GH,

qujp

corrcrpondcntcm.

e. d,
1.

cct

Mcridianam

AB

ad angulos
radio dcfcri-

COROLLARIUM
51.
guli

rcdos.
4. Fiat

computari polTnnt anhorarii Horologii Horizontalis fub

pafto

Hoc

EB

= ED & hoc

batur quadrans EF: rcliqua ut in

data elcvatione Poli.

Problemate prcecedente abfolvantur,

Cap,

l
nifi

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS PRIMARIIS.

quod
hora? pomeridianjE
,

i6i

tur,

bent.

verfus dexreram

antemeridiance

vcrfus finiftram infcribenda:, prout

Ultra horam fextam vero nulla comparet alia , quia horas monftrare nequit mane ante fextam , nec indicat
vefperi poft fextam (.i 5).

ex Schemate inreHigitur.
5. In

punclo A infigatur Stylus obliquus, fub angulo elevationi i^iquatoris a?quali

;

COROLLARIUM

I.

vcl in
ipfl

Stylus per,

pcndicularis

CD

sequalis

vel

dcnique lamina triangularls

ita

ADE
fit

erigatur fuper

AD,

ut

ad

Planum

Horologii perpcndicularis.
Indices

55. Ciim linea contingentise iti Horologio Meridionali eadem prorfus ratione dividatur in partes E<r, E^, Ec, &c. qua in Horizontali dividicur (5.38); fi EB in 1000 particulas fecetur , erit Ea 267, E^ 577 , Ec 1000, Erf 1752, EH 3732

GH

(jr.4i).

Dico omnes hos

in
effe

umbram fuam
,

COROLLARIUM
$6. Qiiodfi
cularis

11.

Lineas horarias datas, datis horis

projcsfluros.

Demonstratio. Quodfi cogitemus, GH efic lineam contingcntise Plani iquinodialis &

Verticalis primariij
inclinari
no(5tialis
,

magnitudo Sryli perpendiafTumatur ut data; obdatum angulum elevationiitquatoris a;qualem , reperietur AC & inde porro CE, randemque EB , uc fupra (.44 &:/^^'7)

CD

CAD

&

illud

ad hoc
in

ita

ut Index

Horologii ^qui-

adeoque denuo omnia ad declinationein Horologii neceflaria per calculum determinari poflunr.

AD

Plano Verticali
fit

oc57.

S C H o L
logia rnagna delineanda
,

o N.
,

currat

ipfum vcro

inclinatum ad
elevationi Poli
pri^-

idem fub angulo

aequali
5

DEA
Quod

Calciilo utendura efl

quoties

HorO"

quia accuratius om^ per confiruBionem

demonftratio Problematis

nia

reperiuntur

quam

cedentis in demonftrationem pr^fentis

facilc

mutabitur.
in

vero hor^e po-

Geometricam , ubi exiguus circa quantitatem angulorum commijjus error ingentem fane errorem in divifione linea contingentia
<j

Horologio Meridionali verfus dextram comparcant ^ qusE in

Horizontali verfus finiftram infcribun-

meridian^

H inducit,
Problema VI ir.
58. Invenire angulos horarios EA</, Tab.
I,
.9.

Horologiorum pendet cum enim dexrrum Horologii Meridionalis latus Orientem refpiciat, umbra vero corporum in locum Soli oppofitum (.125 Optic. ) adeoque ante meridiem verfus Occidentem tendat , horie antemeridianiE
i

tur

&

contra

a diverfo
:

fitu

E A^

EAr &c*

in Horologio Aieri- fig-

dionali.

Resolutio,
Inferatur
:

ut Sinus totus ad

S*num

elevationis /flquator is

EAD
97

feu Cofi-

omnino

num
ita

elevationis Poli

( .

Aftron.)^

, pomeridian^ autem verfus dexteram comparere de-

verfus finiftram

Tangens anguli

horarii in

Horoloanguli

gio i^quinocliali

EB^ ad Tangcnrcm

Wci/fi

Oper.Adatkm^TomAV.

162
anguli horarii

ELEMENTA GNOMONICi^.
m
Horologio Meridlo(

. 277 GGom.
illa

ope Canonls Tangen-

nali correfpondcntis EPia,

tium, ex

fcalain reftam

GH
:

transfer-

Dhmonstratio.
In triangulis

EBa

& EA^

eft

ut

EB

ad Ea

ita

Sinus totus ad Tangen-

&c. conferi poflunt redae E 4 , Meridionalia majoris quenter Horologia formae facillime conftruuntur quodidem in Horizontali fuccedit ( ^. 52 ).

Eh, Ec

tem anguli

horarii
,

i^quinodiali

&

EB^ in Horologio ita ut E A ad E/^

,

S C H O L
,

o N.

Sinus totus ad Tangentem anguli hoHorologio Meridionali rarii EPia in

( .

40 Trigm* ) confequenter EA Tang. EB^ Tang. EA^ (^.199 EB ED (. 54). Arhhm. ) Sed EB Ergo EA ED =^ Tang. EB^; Tang. EA^ ( . 168 Arhhm, ). Enimvero cum angulus ad D in A EAD fit recut Sinus tus (. 54j> EA ad BD

{ . 55 ) quod ibidem Scala paretur radium circuli ^quinoBialis EB dividendo in hoc pa^o a calculo angulo1000 partes, rum horariorum EA^, EA^, EAc &c. //beremur ; fit ita quod re^iam AE , qu^s in prcefente modo pro arbitrio ajfumitur , per

6\. Methodus Imc ab anteriore

dijfert in eo

&

Calculum eruere teneamur

( JT. 5

<^

).

Problema
neare,

IX.
delt*

63. Horohgtum Septemrionale

totus ad

Sinum anguli
( .

EAD

fcu elc1.

vationis -^quatoris

Ergo,

ut

33 Trigon.). Sinum elevaSinus totus ad

Resolutio.
Ducatur Linea Meridiana

AS

.^

tionis yEquatoris
tion'S poli, ita

Cofinum elevaTangens anguli horarii

feu

128
2. Fiat

A/lron,

&

cx

defcribatur^

radio arbitrario circellus.

Horologio /quinodtaIi ad Tan. gentem anguli horarii EA^ in Horolo-

EB^

in

ad

angulus

i^quatoris a?qualis
3.

DAC &

elevationt

gio Merldionali

( .

167 Arithmet.
f.

).

Ex

pro

at^bitrio

afFumto erigatur
quas occurrat

perpendicularis

COR.OLLAR.lUM
quacunque elevatione
Poli.

CD^

ipfi

AD

in

D.

59. Per hoc Problcma conftrui poteft Tabula angiilorum horariorum fub data

4. Fiat

angulus

CDE
in

itidem clevationi

i^quatoris arqualis , ducaturque recta

COROLLARIUM
^o.

DE ipfi AE
I

II.

5.FiatIB
6. Per

= ED.
B
,

occurrens.

Ope

huju5 TabulsB conftrui poteft

,

agatur rcda

Horologium Meridionale

quemadmo7.

dum
52).

Horizoncale conftruere docuimus(^.

cans ad angulos redos

GH ipfam &
>

SB

fe-

Ex

centro

radio IB

defcribatur

COROLLARIUM
6\. Quodfi

III.

quadrans
videndus.
8. Per

in fex partcs a^quales dx'

erunt

^,

AE fumatur pro Sinu toto, E />, E c &c. Tansentes angu,

duo extrema divifionum

pun(fla

lorum horariorum.

Quare
iii

fi

AE pro

ar-

ex ccntro

ducantur

re<5i:a?

B^&
d^
H,
fiatque

bitrio aflfumta dividatur

1000 partes

BH ipfi GH

occcurrentes

in
^

163 DE HOROLOGIIS SOLARIBUS PRIMARIIS. pertinse verfus /inlftram comparcre dcfiatque I/. = I^&IG==IH. bent cum umbra in plagam Soli op9. Applicata regula ad A & ^atqucH, pofitam tendat (^.124 Optic, ^ atque G, ducanitemquead A & tur reClaf A 5 A 4 itemque A 7 COROLLARIUM. &A8. ^4. Quoniam omnes trianguli DEA Linese & anguli iidem funt, qui in delniea10. In A infigatur Index obllquus AD
Cap.

).

>

faciens

cum Linea Merldiana

in

Plano Meridiani anguium DAE elevationi ^quatoris icqualem ; vel

Index perpendfcularis
aiqualis
i

in

C ipfi CD
,

tione Horologii Meridionalis occurrunt ; per Calculum quoque eodein modo determinantur , quem /upra ( JT. j5. j6) cxpofuimus.

vel Indicis loco affigatur

S C H O L
65.

N.

laniina triangularis

EDA

ita ut fic

^mdfi

in Horologio meridionali /L/.Tab.ir.

fuper Linea Meridiana

EA ad

Pla-

neas horarum

num

Horologii perpendiculaiis.

H ultra Fig, 4 C^ 5 , itemque 7 Lineam 6 A 6 continues triangulum ADE circa polum A vertas donec AE ipfi

&

&

9.

DIco, A4, A5,

meridianas
nas
, ,

A6 efle horas ante A6 5 A7 Ag , pomeridia,

Aii

in direCium jaceat

evidens

eft

,
,

&
,

eas ab

umbra
,

Indicis five ob-^

6 5 ) Horolugium modo obferventur

tione Qjiendimus,

Septentrionalc
qu<e de

haberi

horarum

infcrip'

liqui
cari,

five redi

dvQ. triangularis indi-

PROBLEMA

X.

Demonstratio.
Quodfi cogitemus Planum cum Horologio ^.quinodiali
Septentrionale
,

6 6 . HoroUgium Orientale delineare,

Resolutio.
1.

ita

inclinari
e/ficiat

ad
an-

In Plano Meridiani,

quod

Orien-Xab.II,
Ho-jp/^.ii,

ut

cum eo

tem

refpicit,ducatur rcc^a
,

AB

gulum

DEA

elevationi Poli a^qualem

rizonti parallela

eique jungatur

&
in

Stylus per centrum ejus

D tranfiens
S4)
3

AK facicns cum
2.

ipfa

angulum

KAB

eidem occurrat

eodem modo
^

elevatloni ^quatoris sequalcm.

quo

in antecedentibus ( 36.

patebit, rcdas ex

per

&

H,

icem-

que ^ & G dudlas effe Lineas horarias, numero quidem nonnifi quatuor, quia Donnifi quartam & quintam matutinam, & feptimam atque ocfiavam vefpertinam monftrare valet Horologium Septemrionale f . 17). Qiioniam vero finiftrum Horologii latus Orientem, dextrum vero Occidentem refpicit j hor^ matutince verfus dexteram , vef-

Radio DE dclcribatur circulus , per centrum D ducatur reda EG ad A K perpcndicularis , ut in qua-

&

tuor quadrantes circulus dividatur,

3. Singuli quadrantes dividantur ulterlus in fex parres a^quales.

4.

Ex centro

per di vifionum punifla

ducantur reda? D4>

5. In

D 5 D6 D7
,

>

D8, D9, Dio, Dir.

Dcrigatur Stylus radio

DE ctquavel

lis

&

ad planum perpcndicularis

164

ELEMENTA GNOMONIC^.
vel fuper binis fulcris in

& C perra-

ex fuperioribus (
tcrum,

1 ).

Quod

erat

aU

pendiculariter infixis

&

eidem

dio

DE
ipii

cpqualibus fimetur

virga

COROLLARIUM.
67. Si

ferrea

EC

paraliela.

DE fumatLir proSinii toto,- erunt

,

Di :o

utrumqiie Indicem horis

in

datis

E7

E8
,

E9
,

umbran projicere 44 j 5S>66&c.

Tab.II.

lineas

horarias

ED7 ED8 ED9

reftae

&c. cangentes angulorum &c. confequencer divifio

,

EG eodcm

quo

fuperius

5 4^

Demonstratio.
Cogiteinus enim Planum cum Horof^lg.ii.logio^quinoifliali ita appHcari ad rec-

modo,

per calculum abfolvitur.

Problema
68.
neare.

XI.
deli-

Horelogium Occidentak

tam FG,

ut

fit
i

ad Planum Meridianl
crit

perpendicularc

Horologium JE^

ResoLutio,
Conftrudio prorfus eadem
Horologii Orientalis
inverfus
quee
,

quinovfliale in /itu

conveniente

& Index

qu^ej^
lit
:

179 ^^^' met. ). Qijodfi Linea? horariae Horologii yEquinodialis producantur , donec tQdx FG in4> 5 6,7, 8, 9) lO & erunt eadem punda , in 1 1 occurranr quas cadit umbra Indicis parallcii horis
ejus paralielus h"nec^

EC

(.

nifi

quod

litus

f/

&

hora? aliter

infcribantur

omnia ex

infpetflione figur^ icvi

aitentione adhibita manifefta funt.

>

Problema
fcrihere*

XII.

4>

Sed fi cogitcmus 6, 7, 8 &c yEquinodiale ita dcmitti , ut Planum dum fuper Mcridianum cadit , Linea
S
j
,

69. Horologium ?olare fuperim de

Resolutio.
1
.

horae fcxta?, fcu d*ameter cjus congruat

redla?

CE

Linea,'

horari^ Horologii
iis-

Ducatur reda AB Horizonti parallela 5 &fi Planum fuerit immobile,

inveniatur Linea Meridiana

-j

iEquinod"aIis producla^ adhuc in

CE.

f/j-

dem

FG. Cum enim lincse DE, & E7, E8> E9 &c. in utroque iitu Horolog^i csdem fint & angulum rcdum DEG intcrcipiant erunt quoque hypothenufit cognomipunt5tis

occurrent re^tx

2. Dividatur
les
,

EC

in

duas partcs ^equa-

& per C ducatur re^a FG ip(i

parallela.

AB
3.

Ex centroD.intcrvailoDE,
batur quadrans

defcri-

&

in fex partes sc-

nes

in

utroquc cafu

D7, D85D9 &c.

quales dividatur.
4.

&

anguli

cognomines
( .

ED7

ED8

ED9

&c. a^quales

179 Gefim,

).

Patet adco Lineas Horarias rede

fuifTe
in-

Ex eodem centro D per fingula divifionum punda ducantur re<5tae Di, D2, D3, D4, E)5, & inter.
valla

determinaras

&

Indicem dccenter

Ei,E2,E35E43E5
quoque
10, 958
in

transfe-

fixum. Qnoderat w/ium.

rantur

oppofitum ex E
cxci-

Quod
liuic

vcro

nnlla' hori^

pomcridianae
;

in II,

& 7tentur

Horologio

infcribi

queant

patet

5. Expun<5ti

5>4) 3>2,I &c.

Cap.L
^:.

DEHOROLOGIIS SOLARIBUS
re<flse

PRIMARIIS.

165

tentur perpcndfculares

FG in

in pun3tls cognominibus occurrentes.

produ5ia pun^ium , in c^md cadit umbra ante meridiem h. 6- ?o', a meridie h. 5. ^o^

Et eodem modo
.

6. In

D
,

in

erigatur
ipfi

Stylus perpendiculaa^quahs, vel fuper biin

altera hora fext^e medietas Horologium inferius transferri potefl^

ris

DE

Problema

XIV.

nis fulcris

ejufdem magnitudinis

74. Etdem Trunco omnta Horologia

Solaria primaria una infcribere,

E & C
Dlco
.

eredtis

firmetur virga fer-

rea tranfverfa.
1

Resolutio.
22,
33
j

I r

&c.

cfle

1.

Sit

Planum

ABCD
,

Lineas horarias conveniente tem-

fitu

Horizontale

vero Truncl Tab. eique adco inf- IIL

in

pore ab umbra
trandas.

indicum monf2.

cribatur
(. 38).

Horologium Horizontaieiv^.ij,

Demonstratio.
Demonflratio cadem, qua: Problcmatis

Ducantur red^
parallela?
,

EM &

FL

ipfi

DC
EM

qu^ adeo

erunt in veparallclce,

ro

fitu

10

Trunci Horizonti

(. 66).
I.
,

COROLLARIUM
70.
ta

Planum angulum

BNMC

faciat

cum

elcvationi Poli a?qualern

Data quantitare

reflse

DE

fegmen-

CME
3.

eique infcribatur Horolo-

Ei, 12, 2^, &c. reft^

AB
(

per calculum,

utfupra, determinantur

jr.42}.
I.

SCHOLION
fttu differt

gium Polare fupcrius (^.69). Planumoppofltum ADE faciat cum EM angulum elevationi ^quatoris

71. Horologium PoUre fuperius nonnifi Horarum infcriptione ab Ho-

a^qualcm

DEM

eique

infcri-

&

batur

Horologium

rologiis

Orientali

&

-/tquinoctiale

Occidcntali juxta, duc~

tnm Line hora

fext<e combinatis

fuperius ( 30J.
4.

CoROLLARlUM

11.

72. Quodfi deleantur horse antemeridianx 9> i ^) 1 1 & pomeridianae i , 2,3, cum ipfa Meridiana 12 , reliftis tantum

Planum KLH faciat cum FL angulum clevationi Aquatoris E..]ualcm HLF, eique infcribatur Horologium
i^quino(5tiaIe
inferius

antemeridianis
8
;

4 & 5 , pomeridianis 7 & habebimus Horologium Polare infe(

(.33).
5.

rius

, 27

),

SCHOLION
73.

II.

Planum oppofitum FG faciat cum FL angulum elcvationi Poli ^qualem GFL, eique infcribatur Horologium Polare

^oniam

Sol

Mttingit flatim poji

Planum Pokre fuperitts horam fextam matuti,

6.

Planum
/it

MNKL
FL

inferius (.72).

&

oppofitum
,

EF

hora ftxta vcfpertina ; fi pars fexta quadrantis fuprema hifariam fecetur , linea ex centro per
,

nam

nec prorfus relincjuit

ad

perpcndiculare

iftique

nift

Horologium Meridionalc,
tentrionale* infcribatur

huic Scp-

(.54.63).
defcriba-

pm^m.

divijionis

dHcta defignabit in

AB

7.

Tandem

in

Plano

EMLF
3

mt

166

ELEMENTA CNOMONIC
tur Occidentale (.68;;
in;

JE.

Plano

ridionalis
lis

oppofito Orientale (^.66).

MNKL; horx diei artJficiaomnes quavis Anni tempcrtate Iq

Sc H o L
I

Quodfi Truncum

kz.

conflituas

ut

piuribus Pianis una indicabuntur.

Planum Auftrum refpiciat & Planum Meridiani cum bifariam fecet pcr Lineam Hora? duodecimce Horologiorum Horizontalis ABGD & Me-

MNKL

o N.

modo fieri pojjint Trunci

rcL

75. Afe non monente hinc intelligiturj ^0aliiy qui duo vel plu-

Horologia primaria data recipere pojjent.

C A
De
Horologiis

U T

II.

Solarihus fecundariis.
te verfus Zenith attolli
,

Definitio XI L 76. HOrologta Declinaniia

quas vel

altera vero verfus

,

funt

ticaUs primarii
tale

Planum Circuli verPlanum Horizon, ad angulum obiiquum fecant.

vel

Nadir deprimi concipiamus circumvoLutum circa Lineam ex cardine Orientis in cardinem Occidentis du6iam*

Definitio
clinaris

XIV.
,

80. Horologia Reclinata funt

deiincanrur in Planis verfus

quas
in,

S c H o L
77.
in

o N.

Boream

^odfi

concipiamus Planum Circuli

rotari aliquantifper
,

majore vel minore angulo

Polare.
I

verticalis primarii circa re5lam ex Zenith

quam Pianum

Nadir duElam
,

Pla-

num
diano

evadet declinans
fed a Circtdo

nec amplius a Meri-

S c H o L
.

o n.

quodam

verticali per

flagas intermedias tranfeunte ad angulos rectos fecabitur,

siontale dcclinabit

Eodem modo Planum Horifi circa Lineam Meri,

Planum Reclinatum habebimus , ft 81 Planum Polare altera fui parte verfus Zenith attolli , altera vero verfus Nadir dcprimi cogitemus , gyratum nempe circa lineam ex
cardine
Orientis
in

dianam circumvolutum
tifper vcrfus
'uerfus

altera fui partc tan,

cardinem

Occidentis

Zenith attoUatur

altera vero

du6iam.

Nadir deprimatur,

Definitio XV.
82. Horologia Deinclinata funt, quic

Definitio XIIL
78. Horologia Inclinata funt, qua^ delineantur in Planis verfus Auftrum inclinatis fub angulo majore vel minore,

&

dcclinant

&

inclinantur vel recli-

nantur.

SCHOLION
85.

T.

quam Planum

^Equinodiaie.
I

Ponamus Planum

aliquod fecare Cir-

S c H o L

o N.

culum verticalem primarium fub angulo 30

&

Planum

Horiz^ontale fub angulo 24

7p. Habcbimus Planum ijliufmodi inclimtnmi fi Planum yEquatorps altera fui par-

elevatione Poli exijiente

graduum 52

Ho'

rologium in hoc Piano

delineatum dicetur

VeincUnatum

Scho-

G;.77.

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS SECUHDARIIS. Uj

II.

SCHOLION
adium
,

an

njero inclinetur

84. Horologiorum declinantium vcrticalium creberrimus eft ufus , quia parietes

in quibus Horologia Solaria delinea,
:

in cafu pofleriori

ad Herizontem 5 d^ quamitatem inclina,'^

tionis determinare,

ri folent

plerumque a plagis cardinalibus

inclinatorum vero

decUnant

&

reclinato-

Latus

Resolutio. BC Inftrumenti declinatorii

Planum
in

Tab.

rum

ac inprimis deinclinatorum ufus ra-

ABCD
planum tem ED
rit, erit

appllcetur ad

propofi-

I^L

rijfimus.

tum. IL:

quodfi pcrpendiculum FG-^^^*^^"

Definitio

XVI.

fecet femicirculum
erit

AED

pun6lo

85. Inllrumentum declinatorium vocatur , quo mcdiante Pianorum dcclinatio

in

Horizontale ; fi quadranpumfto quocunque G fecueangulus inclinationis. Si

&

reclinatio inveftigari poteft.

Problema
flruere.

XIV.

latere

Planum appllcato quadrans fecetur in E , Planum eft Vcrticalc

EFG AB ad

S6. Jnjlrumentum decitnatorium con^

Demonstratio.
Quonlam KL
talls

Resolutio.
I.SupertabuIa Igneaquadrata
defcribatur feraicirculus
f.

fupponltur Horizon-

ABCD
cuin

perpendiculum

FG

continuatum

AED,

jus

duo quadrantes

AE & ED
,

90
ra

gradus dividantur

fadto initio

numerationls in

prout ex figu-

eandem fecat ad angulos redos in H {. 212 Mechan. ). Quare cum etiam FEC rcdus fit & anguli verticales ad G aequales ( . I S 6 Gecm. ) erit etlam EFG(^.246(7^^w'/r.). St^ HLG
,

manifcftum

eft.

EG
centro

eft

2. Si inclinatio vel recllnatio Planl exa-

minanda

clavo

in

defixo

clrcumllgetur

filum

cum appenfo

Geom. ) IL inclinationem ILK metltur (^. I42i Geom ). jQ. e, d,

:

mcnfura anguli EFG ( . 57 ergo idem arcus ctiam Plani

3. Si

pondere G. vero decllnatlo Planl ad examen revocanda , eidem clavo inferatur

reguia lignea
lubilis

O R O L L A R

U M.

HI

circa ipfum vo-

cum pyxide magnetica K (.299 Geograph.y S c H o L I o N. 87. Hoc Injirumento declinationes , Inclinationes
ri pojfe
,

89. Si quantitas anguli inclinatlonis conferacur cum elevatione Poli atque JE" quatoris; facileinnotefcet, utrum Planum fic inclinatum (.7 8) , an reclinatum i.8o)i

ProB

L E M A

XVI.

& reclinationes Planorum examinaProblematafequcntiadocent.

90. Examinare Vlanum propofi' ium , an a Aderidiano vel Orculo njer^

ticali

primario declinet

&

fi

declinet

P RO BL EM

XV.
'vel

angulum
Latus

declinationis determinare.

88. Examinare Vlanum propofitum-i

sttrum fit Horizvntak

Vcrttcak

Resolutio. AD Inftriimenti decllnatoni

ABC

168
Tab.
III.

ELEMENTA GNOMONICi^i
applicctur ad
5

ABC
tum

Planum propoil-

rae

fextse

MN &
G

rcgula
circa

ivjj.^S.magnetica

cum Pyxidc ccntrum F huc il-

FG

Horologiumdelineatur,
marii {^.66.6%)'

feu interfedio Plani , in quo Vercicalis pri-

&

lucque moveatur, doncc acus fupcr

linca decllnationis

PROBLEMA XVIL
94- Horologium Verticale ab Auftr
in

'

Quodfi regula in Planum fecct in E

i

magnctic^ quickat. hoc iku quadiantcm

crit
:

Ortum vel Occafum

data

declinans defcri-

vel Meridioii
;

bere^

PUni

declinatiene.

nalc, vcl Scptcntrionalc

intcr EX
Ci

&
A
1.

R
talc
5

E S

O L U T

O.
]

dcch'nabit in Occafura

intcr

Defcribatur Horologium Horizon-

d^Eiin Oitum, anguli GFE.

quantitate

quidcm

Linea contingcnti^e Plani

Ho-

rizuntalis

DEMONSTRATro. Sit PQ Planum Vcrticalis prlmarii Auftrum rcfpicjcns & MN ab co dcOrtum quantitatc anguli NFQ. Quoniam rcgula FG cft Linea? Mericlnet
in

cum
,

y1iquino(ftiaIi

exif-iv"

2.

GH. Pcrpundum E
tcnic

diana
rc(ita

AE
IK

quo Llnca Merleandem (ecat , ducatur

in

faciens

cum

GH
GH
i

angudc/ig-

diana? parallela

fi

acus magnetick fu-

lum ^qualcm.
lis

HEK

dcclinationi Plani dati

Nempe cum

pcr iinea declinationis magnctica? qufefclt

;

net interfcdionem Circuii vcrticaprimarii

fccabit lineam

Orienris

&

Occi-

dcntis

PQ^d
).

& Horizontis
GE

crit

angulos rcdos

( $.

126

AJiron,

ad Sed FE etiam fecat angulos rcdos per conftruct. Eft itaquc NFE GFQ^( .145 Geom,^^ confequentcr ( . 91 A-

NM

interfc(5lio Plani dcclinantls

&

IK Ho,

rizontis.

Unde

etiam intell"gitur
attolli

partem lE fuper
rcj
(\

dcbe-

NFQ^=EFG
Q.
e.

planum datum-in Occafum

riihrnet.

).

d.

Definitio XVI L
91. Lifiea fuhJIyUrls d citur llnca
rc(5ta
5

3.

candem vcro infra GE deprimendam effc , fi ipfum in Ortum dcclinet. Ducatur in ipfo Plano dato feu mudeclincti

fupcr qua erigitur Stylus feu In-

ro reda Horizonti parallcla

ipfi

qu2B

dex Horologii.

IK rcfpondcat,
ipfi

&

in

ca affum-

CoaoLLARiUM
5)

L
Sep-

to punifto

rcfpondentc transrccfla

2.

Iii

Horologiis ^tquinodialibiis, Po,

fcrantur in

candcm cx

IK

Meridionali & efl Linea hoduodccim^, feu incerfedio Plani , in rae quo Horologium delineatur , atque Merilaribus, Horizontali
tencrionali Linea fiibftylaris

in charta defignata

intcrvalla ho-

raria

Ei, E^, E3, ^q. (.38).

4.

Ex
ris

pun(5to

erigatur perpendiculafit

diani (i^.^o.^g.^S.^^.^^

EC,

quse

epqualis diftantiae

CoROLLARIUM
pp.

centri Horologil Meridionalis a LiII.

Horologiis Oricntalibus & OC' cldenulibus I-inea fubnylaiis eft Liaea hoFn

nca contlngcntiiE ejus

gii

&

Horolo-

Horizontaiis (.38).

C//. 77.
5.

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS SECUNDARIIS.

Lineceffaria acicula pertundantur
,

I69

Ducantur indead punda horaria ncas horaria? C 1 5 C2j C3 &c.

rologii Horizontah*s

ita charta

inverfa in facie averfa exhibcbit Horelogium

6 Dcmittatur in charta ex centro

Ho-

defideratum.

ad Lineam
9S.
tur

SCHOLION
^iot
3

II.

contingenti^

pcrpendicularis

horas Sol in Plano propofito in-

AD, &

indein

murum

cx pun(5to

dicare pojfit , ipfaquoque experientia addijci'

fi

transferatur intervallum

EDj

erit

CD
7.
i^'

Linea fubftyUris.
fi

no6lialis

Quare

AD & DC
jungas
;

redum

erit

ad angulum hypothcnufa

& quota idem rurfus SCHOLION

5)9.

nempe cbfeivamus, quota DieiALqui" hora lumen Sdis Flnnum attih<Jt 3

relinquit.

III.

AC
lum

Index obh'quus juxra angu-

^iodft Planum ah Aupiro vel Septen^

j

DCA

muro

in

pundo

in-

trione valde declinet

non inttgrum htrdoIndice ninds

,

figendus.

gimn cum centro C

&
:

lcftgo in

murum
S C H O L
I

transferri debet

quia monfirofam

O N.

95. Ratio delineationis patet ex iis ^ qu fupra ( JT. ^ 8 ) de communi Indice Horologii Uori^ontalis , earundemque verticalis

&

commnni Linea

contingentiee dila funt.

habiturum figuram fed fufficit Linearum ho^ rariarum partem quandam re6iangulo ccmLinca fubliylarts parti immiprchenderc nentem portioncm Indicis obliqui hinis fulcris debitam raticnem inter fe habintibus

&

Problema XVIIL
96. Horologium Verticale a Stptentrhne in Ortum vel Occafum declinans
deUnearet data Plani declinatione,

quam

ope trianguli

ADC fdcile determinaIV.

raus )

tantum adhibere.

SCHOLION
^em

Resolutio,
Quoniam Horologia
lia funt

100. Si de acus magnetic declinatione non accurate conjiit , confultum cfi , ut declinatio Plani verticalis methodo minus fallain finem addimus Proci invefiigetur.

Septentriona-

blema fcquens,

MeridionaHa inverfa (.65);

Problema
lis

XIX,

dcfcribatur
clinans

Horologium Verticale de-

ab Auftro & invertatur , ita uc centrum C refpiciat Horizontem <& pundtum E Zenith, qua:que a dextra
erant horsE
,

101. Declinationem Plani verticaabfque pjxide wagnetica explorare.

Resolutio.
1. In

verfus
,

fjniftram transfe-

Plano Horizontali juxta Vertica-

rantur

&
,

contra
quiE

omiflfis

prorfus Lineis
ifto indicari

cale

eredo

infigatur Stylus perpcn-

horariis

in

Plano

dicularis. 2.

nequeunr.

Ope

Horologli automati ad
( .

motum

SCHOLION
fmgula pun5ia ad translationcm Welfii Oper,

I.

Solis dompofiti

I2S Aftron.)
Styli in princi-

97. Inpraxi confultum e^, f , Horolo^ glo ab Auflro declinante in charta dclineatOy
in

obfervetur

umbra
,

pio Horce fext^e

&
Y

notetur

in ea-

murum

dem

pun(5lum.

Quodfi enim pcr

ccn-

Mathm, Tom. I V.

ijo
centrum

ELEMENTA GNOMONICi^,
,

in qiio

Stylus ercLtus

[Resolutio & DemonsT R A T

I

&
3.

punvflum iftud ducarurlinea recPlani Horiprimarii.

1.

O.

ta, crit ca intcrfectio

zontalis

& Vcrticalis

Quoniam

anguli horarii qusefitl com- 1

Quodli crgo pcr ccntrum porro ducatur rc(5ta Plano Vcrticali parallela
i

putanrur a reda
contingentiae
tc
lis

AD

ad lincam

IK

in

Plano

dcclinan--^''

angulus, qui prodit, declina-

cx centro Horologii Horizontaperpcndiculari, cvidens

horarios
,

tioncm Plani Vcrticalis d Vcrticali

primario indicabit
Aliter.
1. In
( .

eft

an-

76

gulos
).

vcluti

horarium

tertium

Plano Horizontali juxta Vcrticale

horariis in

poiito collocctur
rizontaie.

Horologium HofextcP,

difFcrrc ab angulis Horologio Horizontali, veluti horario tcrtio EA3 , quan-

DAj,

tirate anguli

EAD.

2. In principio

Hor^

quod

be-

que angulus

ncficio Horoiogii automati ut ante

AED

cum
)
i

EAD DEG fcu

EAD

Quoniam itacum AED &

angulo decli(

innotefcit,

huc illucque vcrtatur HoroIog'um Solare , doncc umbra

nationis

efficit

rctflum
ipfi

241
ae-

Geom.
qualfs

crit

DEG
).

Gnomonis
incidat
:

in

Lineam

horse

kxtx

(.91

Arithm.

Quam-

erit

Linea horaria fcxta

oLrem

interftdio Circuli vcrticalis primarii

ii angulum inclinarionis & angulum horarium Horologii Ho-

&

Horizontis.

Unde

rizontalis a fc

inviccm aufcras
,

re-

3. Declinatio

Plani Verticalis detcgl-

linquetur angulus
intervallis a

qui refpondec

tur ut antc.

Linca fubftylari

CD

Horologium quoque Solare ope

tomati
cct
iia

au2.

in

Linca contingcnti^ computatis.

patct, angulos refpon-

collocari potcft

in

Plano

Eodem modo
dccimam
periri
,

Horizontali hora quacunque, ut indi-

dentes ultra Lineam horariam duo-

Horam datam

&

Linca horaria
Circuli

fexta indicabit intcrfc^flionem

Verticalis primarii

&

Horizontis.

DAE

Mcridianam AE re* ft angulum inclinationis addas angulis horariis in Hofeu

Adhuc
1. Invcftigetur

aliter,

rologio Horizontali.
Verticalis
( .

intcrfciflio

3. Qciodfi jam

radio
;

AD

dcfcribatur

primarii

&
).

Horizontalis

i26

arcus circuli
raria
in

patet intcrvalla hoconringcntia?

effe

Aflron.

Linca

2. Reliqua pcragantur ut ante.

Problema

XX.
decli-

102. Invemre intervalla horaria in

Tangcntcs angulorum modo invcntoru'n,& diftantiam Linea? Meridianse a Subftylari ED cffe Tan-

Linea contingentia. I K Verticalis namis a Lineafuh/i^lari CD.

gcnrcm anguli

inclinationis

EAD

(^.7

Trigon,).

SCHO-

Cap.Il

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS SECUNDARIIS.

5 c H o L
I

171

S C H O L 1^0 N,
IC5,

o N.

Hoc modo faciUime

defcrihi pojjunt

Horologia verticalia declinantia majora,

105. Horologiorum a Zcnith decUnan^ tinm rarijfimm eji ufns. Nonnift animi gratia

Problema

conjlruuntur

rariffime

ulla

nectjfitas

XXI.

ad eerum conftruBionem nos obligat

104. Dclineare Horologium declinans a Zeniih in Ortum vel Occajum,

Problema XXI L
106. Delineare natum,
Horologium
inQli-

Resolutio.
Horizon , PR clevatio Nadir loci dati Poli Z Zenith & ii. in quo Horologiiim dcclinans dclineanzo dum i Planum noftrum Horizonrale HR parct elTe Verticalc loci a dato
Si
fiicrlt
,

HR

Si

Resolutio. Planum Inclinatum DC

ter
,

cadat

in-

Tab.

Planum yquinod^ia!e CE & ni. VcrticaleCB ita ut angulus incli- -^^S^-f

nationis

quadrantis ijucrvallo
Vcrticale

ZR

diftantis

&

DCA

fit

major tlevatione
delinca-

ZN

loci dati eflc

loci iftius
in

i^quaioris
tur

ECA ,-fupcrius

alteriusPIanum Horizontale,

eodem

vcro hoc loco elevationem Poli

PZ

cfTe

Hcrologium Scptentrionale inferius autcm Mcridionalead elevationem yEquatoris , qu^ fit a:qualis aggrcgato ex elevationc -^quatoris loci dati

complcmentum elevatiunis Poli in loco dato PR. Unde liquet, (i ad complementum clevationisPoIi data' conftruas Horologium Horizontale , idcm fore Horologium Meridionale loci dati & contra \i\ quod ctiam manifcdum tll,
:

inclinationis

complcmcnto ad quadrantcm ^ (

63.54).

Demonstratio.
CG ad DC pcrpcrdiculaerit CG Planum Horizontale refpondens Verticali DC & ECG clevaDucatur
:

fi

conftrudiones Hoio!ogK>rum Hori-

zontalis

&

Meridionalis fupra traditas

rls

inter fe conferre volueris.

Quodfi

ita-

que ad complementum elcvationis Poii datse conftruas Horologium Verticadcciinans (. 94); eritid ipfum Horologium declinansa Zenith fub elevale

^quatorls fuper Piano CE (it perpcndicularis ad

tio

CG. Cuni
\

CDE + CGD
re(fto

atquc
{^.

LG erit ECG + CGD

^

ctqualis

24T Geom.)

^
Et

tione Poli data.

CDE^ECG
CBA
codem

CcTterumexcademratlonepatet ope
Horologii Verticalis ( quod ncmpe eft Horizontale fub complcmiCnro clevationis Poli data^
)

(. 91 Anthm.). quoniam etiamob rcctumBCAangulus

a^qualis ipfi

ECA,

feu clevationi
)

prorfus

modo

conOrui poffe Horologium a Zcnith dcclinans

,

= DBC
erit

-^.quatoris d^x^ {. , cit.

-i-

& CDE
i

quo

fnpra ope Horizontalis

) ECD (. 230 quoquc ECG = E)BC + ECD

Geometr.

Verticale
nius.

(.87 Arithm.), Q^e.d.

declinans

delineare docui-

11. Si

'7 9

ELEMENTA GNOMONIC^.
Si

IL

Planum inclinatum

CF

cadat

in-

BCH

tcr Horizontalc
tiale

CA &

^quinoc-

minor diftantia Poli a Zenith BCI ; \^ eo defcribantur Hofit

EC,

ita
fit

ut angulus inclinatio-

rologia Verticalia Meridionale

&

nis

FCA

minor elcvatione
i

M-

Septentrionale ad elevationcm ^Equatoris

tisE
,

quatoris

ECA

defcribatur

Horo-

qua^

fit

^quaiis diftcrcn-

logium Horizontalc ad elevationem Poli 3 qu^ (it a^qualis aggregato ex

elevatione Poli loci dati
tione Plani
( .

inter

elevationem ^quatoris

loci dati

&

angiili reclinationis.

& inclina-

IL

Si

38).

DEM0NSTR.ATI0.
ris

KC inter Poiare IC & Horizontale CL cadat ita ut angulus reciinationis BCK

Planum reclinatum
iit

major
;

diH-antia

Poli a Zcnith

Qiioniam ECFcn: elevatio ^quatofuper Plano CF & angulus E rec;

ICB

eo defcril^atur Horologium Horizontaie ad elevationem

in

tus

erit

CFE

a?qualis elevationi Poli

Poli,
inter

qu^

(it

^equalis differentic^

fuper

eodem

Plano

CF

(^. 241 Geom.

Eodem modo pa(^ .97 A/lron), elevationem Poli fuper Plano tet,
feu in loco dato ti^Q cTqualem

CA

angulum reclinationis & elcvationcm /Equatoris in loco dato.

angulo

Demonstratio.
Quoniam ICL eft loco dato & B ejus
,

CAF.

Quare cum

iit

(.239 6"^^;!^.)' ^^ pro Plano Horizontaii , clevatlo Poli illius loci ^qualis erit aggregato ex elevatione Poli loci dati
Piani.

+ FCA

EFC === FAC CF fumatur

elevatlo

Poii
erit

Zenith,

ICB

diftantia Poli a Zenith in loco dato.

^tdi
ii ,
(1

HC

fumatur pro Plano Vcrtica(it

&

inclinatione

ita ut

Zenith

erit

ICH

Poli

Quod e,

d,
I

a Zcnithdiftantia.
li

Ergo

diftantia I^o-

a Zcsiirh

S c H o L
107.

o N.
nift

eO

a^qualis difterenria^

inter diftantiam Poli a Zcnith ioci dati

HorohgU
modo
;
,

adeo incUnata eodemde-

fcrihuntur

qno primaria
ftt

quod
an-

&

angulum

rcclinationis

HCB,

confit

Jndex infigendus
gulo

in cafu priore fub

fequenter

cum

eievatio Aquatoris

&

ADC
FC.

in pojleriore fub angulo

DFC,

a^qualis Poli a Zcnith diftantiar

(-97
recli*

dijiantia ccntri

Horologii a Linea con-

Aflronf)^ diffcrcntia! intcr elevationem

yiiquatoris loci dati
nationis.

tingentcc fit in priori cafu

riuri

DC

in pojie-

Qjiod erat

& anguium unmn,

Problema XXIIL
108. HoYologia reclinata defcribere

Similiter h

KC
erit

fumatur pro Plano

elevatio Poli fu-

Horlzontaii

,
:

ICK

Tab.

Si

Resolutio. Planum reclinatum HC

ter T^lanum verticale

per

eodem

quce

anguium
cadat inPolare
trata)-i

ICB,

adeo relinquitur , fi hoc eft> elevationem

^^quatoris

HK
^i^-^i-

BC &

in ioco dato ( per demonfab angulo reclinationis

KCB

IC3

ita

ut angulus

rcciinationis

fubtrahas.

Q^md

crat alterum*^

Cap.Jl

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS SECUNDARIIS.

XXIV.
de]is

173

PP.OBLEMA
lineare,

Corollarium
minat, quam cum
datis in triangulo

I.

109. Horologtum deimlinatum

111. Quia Sol Planum Circuli Verticanon pluribus horis ante meridiem illii-

Resolutio.
Quoniam Horologiis deinclinatis carere polTumus (.84^5 corum vero
conftrudio Geomerrica

m
&

eodem
ad

oritur; ex

OMS

redanguio-

anguio O3 qui elevarioni ^flquarorisjrqualis

[.100 yljiron.)

latere

OS, quod

admodum
(1

in-

tricata; ideo confultius eft, ut,

quis

jrquatur declinationi Plani ab Auftro iii Ortum , reperietur differentia arcenfionalis

OM
,

(jj.iiy Spbccric),

animi gratia Horologium deinclinatum

conftruere
voluerlt
,

qua
in

addita qua-

dranti

AO & cum

utatur

Mcthodo

verfa dcfinic

tempus conmaximum horarum intervalSole illuminari poteft

eodem

Mechanica
(.36).

univerrah*

fupcrius tradita

lum

quo Planuma

PRO
1

B L E

MA

XXV.

Corollarium

IL

0.
j

Data Plam

Verticalis decli'/>a-

tione

declinatione Solis

&

elevatione

i.Poli,

determinare

momentum anteme^
illuftratur,

112. Eodem modo paret, fi Planum ab Auflro in Occafum declinet , in triangulo ITO ad T redangulo reperiri difi-crenriam afcenfionalem TO, & inde porro

ridiamm^ quoprimum a Sole

arcum i^quatoris AT in tcmpus convertendum , ut habcatur tempus illuminationis Plani

Resolutio.
Qiionfam, declinatfone Plani dataj.

antemeridianum.

S C H o L

o N.

Azimuthum Soh's HI quando primum ipfum flluminat , confequcnter angulus AZS (.62 Aftron. Spharic.)^ flve PZS (^. 43 .33 Sphdric, ) ac prc^ftcrea notum eft clevationis Poli PR compkmentum PZ, iina cum complemento dech'natfonis
datur
,

II ^. f-Joc modo per Calculum Trigonome' tricum detcrminari pojjhnt hora Horclogiis:
verticalibus declinantihus infcribendiC.

&

Problema
,

XXVT.

Solis
vei

Signo Eoreali aggregato cx declinatione TI quadrante PT, C\ fuerit in Slgno Auf3

fi

PS

fuerit in

1 4. Dato P/ano a Zenith 'verfuf Occafum declinante in^venire numcrum horarum antemeridianarum , quihus k

&

Sole illuminari pctefl,

R
dcclinans
tale
,

O L U T

O.
a Zcnlth

trali

reperietur angulus

{%a6^

Sph^ric).

PZS vel ZPT Quare cum angulum

Quoniam Planum quodvis

cfl alicubi

iftum metiatur arcus i^quatoris

AM
is

& AT
in

{%,^i Spharic); convertatur

\

quseratur
ifto

terrarum Horizonad eIevat'onem Poli

ortus Solis

tempus {%. 21

Aftron.)-,

quod

fuper Plano
in-

(.214

dicabit

numerum horarum
,

AJlron.)-,

dianarum

antemeriquibus Planum propolltum

qui indicabit tcmpus illumi-

nationis quctfitum.

Sole illuminaturo.

Y3

CA-

174

E L E]M,

ENTA GNOMONIC^.
C A
P

U T
centro
,

III,

De

Horologm

SolaYihus /Ine
redia

iis

qm

in

Splura

parallela conjlruuntm.

DE
HS

NI

10 XVIII.

Problema XXVIL
119. Horologium Horiz>ontMe fme
centro defcribere,

Orologia fme centro dlcuntur

j

qLiJB

Lineas horarias ha-

bent convergentes, lcd adeo lente, ut centrum, ad quod convcrgunt, in Pla-

Resolutio,
1
.

Ducatur Linca mcridiana

AO & per
reda

no propoiko

delignari ncqueat.
I.

pundum quodcunque E
qucC defignet
,

GH,

COKOLLARIUM
Tab.
Fzg*
I,

Lineam conringentia?^

\\6,

Quoniam

in rriangulo

^.midiametro Circuli dem manente, crefccnte angulo AED feLi elcvatione.^quatorisA contra decrefcente CAD feu elevatione Poli jT. 241 Geom, ),
(

ADE fei^quinodiaiis DE ea-

Plani yEquino(^ialis
2. Fiat

& Horizontalis.

angulus
Circuli

toris ^equalis
lis

AED elevationi/Equa^ radio i^.quinodiaED pro arbitrio affumto

denrttatur perpendicularis
erit

CD

>

line^

EA & DA

crercuut

diftantia centri

Horologii a Liuea contingentias EII & longituJo Indicis ob!iqui AD in nimiam excrefcit,
(i

CD

Index perpendicularis

( .

38).
3.

elevatio Poli fuerit valde exigua.

Transferatur

DE

in

EB

&

dividatur

Horologia
exigua.

igicur Horizontalia fine centro confrrueada funt fub elevatione Poli valde

GH

in intervalla horaria ( . cit, ).

4. Erigatur

ad

DE perpcndicularis DF
longitudinis
(
:

arbitraria

qu^

erit
").

COROLLARIUM
Tab.II.
^^S>*

IL
5.

pars Indicis obh'qui

vi. .

cit,

jiy^

Eodem modo

apparet, crefcente

Erigatur dcnuo

in

perpendicularis

^'angulo

Horologio Verticali ieu elevatione Po!i, adeoque decrefcence elevatione /Eq-iatoris EAD ( , 241 Geom. ) crcfcere AE & AD,- confecjiieiuer Horoin
,

AED

FL
C

Linea? Mcridianje in

occur-

rens: quc-e
.

cum

iit

parallcla Ipfi

DE

256 Gcom,

), radium Circuli

-/^quino(ftiaIis in
bit.

pun6toL exhibe-

logia Verticalia (inc centro conftruenda

fe fub elcvatione Poli valde

ef-

magna
II

feu
6.

elevatione

^quatons
L L A R

percxigua.
1

Ducatur ergo pcr

perpendicularis

CORO
1

U M

L
Horo-

MN, & LF

in

LO

translara,

MNin
poftc-

18.

Nec

abfimili

modo

intervalla horaria dividatur( 38).

liquet,

logia Horizontalia fine centro conftruenda

7. Intervalla horaria priora

cum

eHe,

C\

elevatio itquatoris fuerit valde exi-

rioribus per lineas obliquas decenter conne<5lantur

:

gua, feu elevatio Poli nimis magna.

quie erunt Linc<B

Op. JJl

DE HOROLOGIIS
convergcntes.

SOLARIBUS SINE CENTRO/&C.

175

nCcT horaria: vcrfiis

d'fiiriim
8.

ccntrum procul
|
j

CORCLLARIUM
|

H.

Dcniquc
cris
5

in

& L

fuper binJs filarqualia,

|

qiuT rcdis

ED & LF

arque ad Planum
diculaiia funr
,

GHNM

perpenj \

crigatur virga fer-

rea

DF:

qua?

erit

Indcx HorologiL

Demonstratio.
Ponamus centrum Horologii
S
:

cfTe

in

12!. Similiter quia fuper Plano inclinato CF, qiiod inter .^quincdiale CE & Horizontalc CA cadit, Horologium Horizontale conftruicur (i. io(J); fi elevatio iEquatoris luper Plano inclinato fuerit valde exigua, hoc eft , fi Planum inclinatum CF exiguo angulo infra itquinodiale CE deprimatur, conftruendum eft [. \ \ %) Horologium inclinatum fine centro ( JT^

quia

ED

ipfl
:

ftrua,

crit

SE

LF SL

119

parallcla per con-

= ED

LF

268 Geom.) confcquentcr ob EB

^LO LY perconflruc7.SE:SL=EB:
LO
). Porro cum in LOIad E & L rcdantriangulis EBi & gulis per confiru^. anguli B & O a quaEi: Ics (int (. 38 )i crit EB: LO LI ( . 267 Geom. ) , confequenrcr ob SE SL EB LO fer demonEi LI ( . 167 flrata. SE SL Arithm, ). Recla igitur Ii ad pundum
( .

= ED

( .

Problema XXVIII.
|

122. Horologium Verticale Aieri^

dionaU fme centro

j

conftrttere,
I

I68 Artthm,

R
Qiioniam
coincidit
ftruitur

O L U T

O.

Horologium
Horizontali
,

Verticale

cum

quod con-

ad comprementum elevationis

Poli data! (.

104

conftruflio ea-

dem,

qua: HorizontaIis(ine centro ( ^

il9).

centrum Horologii convergit ( , 268 Geom. ), & hinc Ii linca Horar'a exiftit. Idcm cum codcm modo dc 11neis obliquis reliquis demonftrerur ;
fcu

CoROLLARIUM.
ter Verticale

li^. Q^iia in Plano reclinato quod inBC & Polare IC cadit , Ho

Horologium fine centro rite tum effe apparet. Q^c, d,

roloizium Verticale defcribitur ad elevationem yquatoris, quae difterentiae inter

conftruc-

angulum

reclinationis

HCB &
(

diftantiam

Poli a vercice
I.

ICB

^equacur

JJ".

io8

fi.

CoROLLARlUM
quod

lao. Qiioniam in Plano reclinato KC , inter Polare IC & Horizontale LC .fitum, conftruimr Horologium Horizontale ad elevationem Poli, quje eft ^equalis
differentisB

Planum reclinatum HC exiguo angulo ICH fupra Planum Polare attollitur , Horologium Verticale fine centro in eodem delineari debet ( jj". 117) juxta Problema
28
(

i". 1

2z

).

inter

angulum
differentia

reclinationis

Problema XXIX.
124. Horologium Hortzontale fuh Sph^ra reUa defcrihere,

KCB,&
io8

diftanciam Poli a vertice

ICB

(.
fi

), ha?c

aurem

exigua

eft,

exiguo angulo infra Planum Polarc IC deprimiturredinatum KC; ideo in hoc cafu conftruendum efl ( ^. \\6 ) Horolo-

Resolutio.
Qula fub Sphcera
re(fla

gium (fcdiiiamin

Poli Horl-

iine

tcntro (i", ii^

}.

zond

176

ELEMENTA GNOMONIC^E.
Sphara reBa efl Horologium /Equlno^iale hori^omi ad angulos reCios inftjiens.

zontl incumbunt ( . 125 Geogr,) ; PJanum Horizontale ibidcm per Polos tran(itj adeoque cum Polari coincidit. Delineandum itaquc qH Horologium

Problema XXXL
129' Horologium
Horizontale fuh
Sphicra parallela delineare,

Polare fuperius (5. 69^.

COROLLARIUM
dato angulo elevationis Poli obJiqua elevatuiru
in

125. Horologium adeo Polare efl: Horologium Horizontale Sphaeras redse fiib
Sphsera

Resolutio.
In Sph^ra parallela i^quator

cun
)
i

Horizonte coincidit

(120

Geogr,

delineandum itaque ibidcm

COROLLARIUM
12(5.

Plano

II.

Horizontali Horologium yEquino^^^iale

( .

Horologium

30). Sed quia Sol

ibi

per 6 meni

igitur

Polare

unifcs
ra^

verfale ell,
tionis Poli
iietiir
:

modo

fub dato angulo eleva-

tificio

ad Planum Horizontale incliquod optime prsElliatur eodem arin portatilibus Polaribus , quod fu-

non occidit f . 1 2 8 Geogr. ) 24 eidem infcribendie.

Ho-

Problema XXXIL
130. Horologium Verticak Sphdra parallela delineare,

pra ad univerfalitatem Horologio Mqmnodiali conciliandam commendavimus

Problema XXX.
SpJjAra

Resolutio.
fuh
In Sphsera Parallela Polus unus
Zenith, alter in Nadir conftituitur

127 Horologium re^a delineare,

VerticaU

( ,

Resolutio,
Sub Sphsera
nith traniit (.
re5la

123 Geogr, ) , atque adco Pianum Verticale

pcr Polos tranliens

cum

Polari

^quator per Ze^

coincidit.

Dclincandum
( ^.

igitur cft

Ho-

122 Geogr,)^ adeoque Planum Vcrticalis primarii cum ^quinocliali coincidit (.72. 86 Aftron.) i ciclincandum itaque cft Horologium
-^quinoifliale ( . 30.

rologium Polare

^ 9).

Scholion.
131.

33
I

).

Nimirum HorologiumVerticalefuh
HO'

Sphicra parallela eji Horologium Polare

S C H O L
128.

O N.

ri^Qnti ad angulos reCios inftfiens*

Nimirim HorologiHmVerticale fub

CAPUI

O^. IV,

DE SIGNIS ZODIACI, LIMEIS LOKGITUD.

&r.

177

C A
Dc Signid
Zodiaci
lis
,

U T

IV.

Limis

longttudinis

Dierum

aliifqHe Circu-

Sph^r^ Horologiis Solarihm infcrihendis.

XIX.
Inflru,

Definitio
132

ANalemma
mencum
,

vocatur
feu figura

cujus
Ita

-H in g norcntur Signa h vero n <?f ^.

,

clfnatlo

n n

&
-{^

Jii^

atque

di

^ y\n

ope Horologiis Solaribus Signa Zodiaci & Linex longitudinis dicrum inlcribuntur
,

Analcmna figniferum
S c H O L
I

erit conftruc-

tum.

ut Horologia

pr.Ttcr horas

o N.
Horohquas

locum Solis in Ecl^ptica & nem dierum una monftrent.

cafu in fpecie
pellari fblet.

longitudi-

?4.

Ope

hujui Analemmatis in
Sole in
,

In primo

giis

Solaribus defignari pojfe curvas,

Jndicis t

Analmma figmferum
l e

umhra

Signnm aliquod Ectip,

ap-

tic ingrediente

defcribit

ex fequentiUus

apparet.

Prob
133.
truere.

ma XXXIIL
figniferum

Probl em
conf

XXXIV.

AnaUmma

Ffori135. Horologio Verticali zomati tnfcrtbere parallelos Signotum >

h. e. lineas
,

&

Resolutio.
I.

^Utt6

umbra

Indicis re6li

Ducatur rc6ia^^
tudinis

aibitrarla?

longl-

fuh ingrefum Solis in Signa EclipticA

defribit.

&

ex centro a intervailo
in

hujus rcct^ defcrioatur arcus c dj

ponanturque
2. Fianr anguli
ni Eclipticas

b Signa

cab^bad dccbnatiomaximae fcu Tropico,

&
,

Resolutio,
Sit

ADE

trlangulum

cujus

ope Tab.
,

centrum Horoiogii Horizontalis

dius Circuli yEquinodialis
lus re(5tus

ra-

v,

rum xquales

nempe 23 30',

ED &
( .

Sxy-Fig.i').
).

pun(5to c adfcribatur Signuii

CD
AB

dctcrminatur

33

3.

punCto vero d Signum 2d ( i65 Adron. ). Fiant porro angull eah Sc baf 1 1 30^ , quanta nempe eft declinatio

Sit

porro

Linca hor^' duodecini^,

y!iquino(5tiaIis.

& GH
I.

Linca contingcnti^ Planorum

Horizontalis

&

Continuctur
vallo in

DE

arbltrario

Intcr-

>

111

^P?

&X

atquc
ni
>

in

fcri-

F,
i

&

circa

DF

deff riba-

bantur Signa
4. Fiant

X &

in

autcm

tur
( .

Analcmma
133)
5. 6> in

fignifcrum

DKFI
2, 3
>

erunr

punda

i ,

dcnique angnli ?^ab bah 20" 12', quanta ni nirum eft deWoilii Oper, Mathem Tom. i V.

&

E,4,

rum

quibus paralleli Stgnofecant Lincam Horje doode-

ciai^

178

ELEMENTA GNOMONIC^v
3

dmx AB

fcu in qulbus
red^i

uir.bra

tiali

erit

quoque

AD ad DM perpenCum
adeo
angulus

Meridiana St}li
greflum Solis
minatur*
2.
in

CD

fab

in-

dicularis
in

( .

484 Geom, ).

Signa Eclipcica!

tcr-

triangulo
fit

ANM
,

itidem

redus
pun(^a In Linea hararia
lis

{^^-iyi^

Geom.)

& AN=^AD
vero triangui

Ut

/imilia

per conjlruclionem

AM
S

qu;icunque alrcra
fuper portionc

AL

lovcniantur,

AM

intcr

centrum

A&
in

lincam contingeniice

G4
ip(i

in,

tercepra dcfcribatur icr.icirculus

A N M & A D M communis DM NM 2 3 Geoyn. Quare cogitemus triangulum ADM poni pumftum D N fuper altcro ANM
( .
).
fi
,

erit

in

eoque applicctur

AN
in

AD
con-

cadct
in

&

hinc

Analemma
,

fignifcrum

a^qualis.

Tandem

c^rca

NM
O

ita

applicatum
ipfi

ut Linca v^quii

tinuatam pro arbitrio

dercri-

noaialis

NM

congruat
dividit,

horariam
a radiis
diverfis

bitur,ut anre, Analemma rigniferum

AL eodem modo
parallelis

quo
ex

pun^a

2,3^ M, 4j 5>6 dclidcrata dcterminatur-um ( , 133)*

I,

per apicem Styli rcdi

CD

Zodiaci

ductis

dividitur.

QHod

erat alterum^

Demonstratio.
Ponamus triangulum
per linea

SCHOLION
1

I.

ADE

erigi fu1^.

Non

opHs

ejje in

Praxi, ut integmm

ad Planum HoroQiioniam angulogiipcrpendiculare.

,

AB
eli:

ut

/it

Analemma
cere
,

figniferum delineetur
defignetur
,

fi

arcm Il\

&

fed
in

fuffi-

eo ar,

lus

DEA
,

.rqualis elevationi
;

^qua-

cus decinationn Signorum debite noteutur

toris f^.
=0=

38^

ii

Sol fucrit in

o
,

^'^^

me non monente

apparet.

radius verticem Indicis rcdi

CD
fultius eji

SCHOLION
y

IL
i

Plannm attinget in E adcoqucumbra ibidem termin.ibitU! in Diebus yEquino(5t"i. Eodem modo patct, eanden terminari dcbere in 6 ? fi Sol ^ in I fi ficrir m o 5 fuerit in o X)
ftringcns
'

157. Si tlorologia fuerint minora

ut Line^
traiisferantur.

con-

\
],

Horari in Signiferum Nimirum Linea /Equino^iali ^,

applicetur ad anguios
reBos

Signiferi
reCia

a b
,

ak
,

&

a:qualis

qua fit indici obliquo Horologii quoniam ad eundem yqui}^oCtialis

(i". 1
5

ita

porro.

Partdia igitur

2, 3

>

S'gn ft ri perpendicularis
trurn

'.

Intervallo
feu Cen-

&c.

in L''nca hora?

duodecimi?

rite

de-

portioni^ Linea horaria inter

Polum

terminata funt.
In

QHoderatunum*

eodcm

trangu'i

ADE

Hcro ogii ejus /EquinoBialem feu Lineam contingentix intercepto ex k inter'

a.

&

fitu,

Sole

fecetur jquino&i.ilis Signiferi

in

m
/e-

in puni^^o^fiquinodiali exiftenre,

um-

ducaturquc per k dr
horaria
cabitur.

re6lay

qu^

erit Linea

perringet ad bra Indlcis cres^i coviem in Ttopicis cx'ftcnte ad i & ad DE pcrpen6 5fC. Qtion-am

CD
AD

&

a Signifero decenti ratione

&

Problema XXXV.
138. Horologtis Polaribifs aliifpe
centro carentihus
infiribere.

dicularis

3R

& DM
,

in

codem cum
^quinoc-

D Plano

exiftit

nempe

in

Parallelos Signorum

R^"

C^p,

IK DE SIGNIS ZODIACI, LINEIS LONGITUD.

to.

179

RESOLUTia.
Slt

umbram
,

in I termirantis.

Unde ex

GH

Llnea

yEquinodialfs

AB

Subftylaris feu Linea horie duodecimiB

demonftratione Picblematis pra^cedentis manifeftum eft 3 fi Hat LI IF

'Horoiogii Polaris,
1.

fore in
reclo
sequalis

L centrum

Signiferi

fiat

ED

Indici

&
A:

MN
Quod

horaram
dviiuri.

in

gradus Gnomoniccs

pundlo

applicetur Centruin
figniferi
ipfi
,

erat alterum,

nalcmmaris
rcita?

ita

ut

ejus

SCHOLION.
1^9. Hhic pono mamfefitm effyft in Atialemmate fignifero, fiat an Jndici rvHc dcqualis,

^quinodialis

DG

congruat

EA & EB

Tab,"
III.

interfecabuntur in

puncflisj per qua: tranfeiint Paralleli

&

hi ducatur ad

zb perpendicularist
,

Fig.14,

S''gnorum.

fore h

2. Fiat

itidem EF, Indici

^qualisj
fitque
,

redoHoro-

logii

MN
e.
,

Linca
I

Lineam fubjiylarem in graditi Gno- Tab, monicos divifam. Si vero tlex a in o trans- IV. feratur, pq ad 2ib perpendicidaris duca- Fig.iS^ tur , fore pq Lineam horariam in grai

&

MN

horaria quaecumque

gr. tertia

dus^nomonicos
nienter divifam,

parallelis

Signorum convC"

pomeridiana. Transferatur FI cx
in

crit

pun(5tum

in

quo
5

Problema XXXVL
140. Horologio Alquino^iali
ralUlos Signoru?n infcribere.

cenrrum

Signi-feri

applicandum

ut

MN dividatur
DI
MON
S

in ratione qua:fita.

Va*

T R A T

O.
efl:

Resolutio,
Qooniam Sol ^quatori Paralle^os xaK motu diurno Paralleli Sl lil. gnorum defignabuntur per circulos R- Fig.2.4*
defcribir
;

Quoniam Planum yEquino(5tiaIe ad Polare perpendiculare ( . 49 Af tron. ), adeoque Sole in pundo ^quino(5tiali exiftente umbra hora; duodecima? in bafin Styli cadit
;

quinodiali concenrricos.
tur radii
,

Ur
:

rcper'andcfcri-

Analcmma
eft
,

quibus Parallcli
fignifero

ifti

figniferum

ita
fit

applicandum

ut ccn-

bendi ex centro Horologii

trum
laris,

ejus

in

apice Styli perpcndicu-

nalemmate
dicularis,

ejus y^quinodialis eidem conQuodfi itaque cogitemus portionem figniferi , qux a Plano Polari refecatur, demitti, ira ut centrum ejus

&

&

fiat in Aar ad ab perpcnmolis extguce, Indici rcdo

,

gruar.

Horologii i^qualis
rs
ipli ai?

ducaturque
:

re^fta
?

parallela
qua:fitj.

eruht

reCta: rl

r2 &c. radii

cadat in

Di
(i

erit

ED
in

altitudini

Styli

redi a?qualis.
Similiccr

Quod
Sol

crat

unum,

S c H o L

o N.

punuto y^quino-

diall verfetur

Planum
dii

friangulum IFE ad Horologii pcrpendicularitcr

longitudo raIndicis reCti ftringentis

&

erigi concipiatur, erir FI

14T. ^iia Sol Planum /EquinoSliale non illujirat , niji quamdiu in dimidio Ediptic femicirculo verfatur ; ideo Horologium yEquino^iiale nonnifi dimidium Signorum nu~

apicem

&

merum

comple^itur.

Pro-

180

ELEMENTA GNOMONIC^.
Pro
B

EM

XXX V!L
Solari

clinatlonum neceffariarum ad prMipuas

elcvationes
bic exhibere lihet
:

PoU

142.
ducere
,

Horologio

Lineas
,

uhi

tamen

monemus
efl

ut

eam contrahere
(.

liccret, omif.
y qua e^ in quo

qua4 umbra indicis percurrit

farn effe quantitatem dici yEquinoUialis

fi longitudo diei artificialis fuerit data^ rum horarum Sol data hora oceidat

\z

hvrarmn

131 Geogr.
;

&

Soiis declinatio

nulla

diebufque longijfmis
effe

vel oriatur,

ac brevijfimis non

fubje^am

declinaiio-

Resolutio,
Tab.
III.

nem

Solis

quia

tum

in Tropicis exiflcns de2

clinaticnem
{

maximam ^nempe
).

3i, habet

I.

Ex
do

data cicvationc Poli quGeratiir

^. 155 Aftronom.

declinatio Solis,

Fig.2.z

diei eft dataruin

13) 14 1 tam elevationem Poli

gulus

quando longituhorarum e.gr. 15 ^^' Nimirum ob da,

Elev.

Poli

datur an-

TOI

quem
,

erficit

iEquator
(

AQ^cum
100

Horizonte

HR
ob

97-

Aflron. )
diei
(

&
T

longitudi-

nem

diflPerentia

afcenlionalis
).

TO
cum

213 Afiron.
)
;

Qiiare

angu!us ad

rcdus (\t{.j6

Afironom,

reperietur
( .

TI

feu de),

clinatio Solis

I24

Spharic,

Eodem modo
lo

ex datis

in triangu-

OSM,

ad

M rcdanguio,
MS,
,

anguSul

lo O & diftlrenria afccnfionali OM,

reperitur
fucrit in

declinatio

fi

Signo Boreali.
conftruatur
prorfus

2. Declinationibus datis

Analemma eodem
quo
fupra

modo

Signifcrum conftruere
).

3.0pe

docuimus { I 33 Analemmaris
tranfcunt

determlncntur
,

pun(fta in Lineis horariis

per quas
,

Line^ dcfidcrata?

eoin

dem

prorfus

modo

quo ante

iifdem rcpcrimus puncfia, per quas

Paralleli Slgnoruin tranfeunt.

S c H o L
145,
A^ip calculo

o N.
Tabulam
de-

opus fitj

OpJV. DE SIGNIS ZODIACI, LINEIS LONGITUD.&c.

'

i8I

valla horaria in Linea contingcnti^

GH
dif,

'reperiuntiir, afTumatur arcus

tantia^

EL

148.

SCHOLION II. & Meridiani una ^cdfi

Paralleli
,

Mcridianoriim

data?

sequalis

in Horologio defignentur

ex Mappis Geo'

&
in
t!

ex B per
/.

QLiodd ergo pundum

ducatur re6ta fecans / cadat

GH
in,

graphicis univerjalihus omnes Terrx regiones ififcribere licct Horologio Solari,

qu

ijlis

a Lincas horarias antemeridianas

&

locus fuerit noftio Oricnraliori

tur
cis

ducaIndi-

Meridirnis ac Parallelis comprehenduntur : unde apparebit per nudurn Ho/ologii Sole illufirati intuitum , quccnam loca dato quoli'

reda

A
,

/,

quam

ubi

umbra
Sed
fi

artingit

mcridics erit in loco dato

Linea^

adfcribendo.
,

locus

fuerit Occidentalior

&
in

Linea: horaride

momento meridiem haheant , qumam fit uhinam Solfitwerticalis <& a quorum venicibus recedat , ad quorum vertices accedat
het
uhivis Terraru?n hora,

pomeridiana? fuerint
ta
;

Hat

Ew!2

parte oppofi-

Problema
149. Horologio Solari

XL.
horits

E/j eritque

Aw

Meri-

Bdlj-^

dianus qua^fitus.

loniciU dr Italicjs infcribere,

S c H o L lO N.
I4S. A^eridiani aliorum locorum idco Horologiis Solaribus irifcribuntur, ut conjiet, libinam locorum fingulis horis meridies fit ,
adeoque
differentia
1.

Resolutio.
Dcfcribatur Horologium

cum
( .

horis

Tab.

Europxis feu vulgaribus

30

d^"*

I^*

Terrai locis quovis

horarum in prxcipuis momerao patefcat,

2. Delincentur in

Problema
Sol^ri infcrtbere^

XXXIX.

MN &
tiali

eodem duo tropici KL cum Linea yiiquinoc.

HG(

I3S

& feqq.).
ut innotef-

146. Paralklos locorum Hordogio

3. Inveniatur

hora Europitaj qua Sol oritur, ubi in Tropico Cancri cxiA

tit

Resolutio.
Cum
diOantia Parallelorum terref-

(.
5

214 AJlron.)^

cat

quota hora Babylonica coin-

trium ab Aquinodtiali coincidat

cum
i

cidat

cum hora duodecima

apud nos, ubiSol

vulgain
^

declinatione Parallelorum coeleflium

ri, e. gr.

Tro0(5ta-

codem modo
135

Paralleli

locorum Horo4.

pico Cancri hora

oritur

logioSolariinfcribuntur,

&

fiqq,)

quo fupra (. Parallclos Signorum

Cum

coeleftium cidem infcribcre docuimus.

va (.19 ChronoL ), Solc in -^quarore oriente octava hora Babylonica cum fecunda pomeridiana vulgari coincidat (oritur enim hora fexta antemeri-

SCHOLION
nam
populis Sol dato

I.

1 47. Paralleli locorum Horologiis Solarihus infcribuntur , ut inde appareat , quibuf

die fiat verticalis

&
5.

re^a per ^ & ^ duita hora Babylonica odava.,

diana)
;

erie

quomodo ab aliorum 'verticibm recedat , vel

ad eojdem accedatf

Connedantur

hora?

fequentes

per

lincas obiiquas, uc

cx infpcdionc
figr

182

ELEMENTA GNOMONIC^.
f]gurie'Iiquet
, Sc obtlnebuntur hor^ Babylonica: reliqua\

Tropico exiflens occid it

h*ca

ut hora Ttacoinci-

cum duodecima

vulgari

Quodd hor^ Icalicce infcribendse , veniendum eft tetnpus , quo Sol

in-

dens innotefcat.
te.

Reliqua

fient ut au'

in

C A
De
Horologiis Solarihus
>

U T

V.
Superji'

(jua in

imriorum Corporum

ciehm defcrihuntur.

Problema
150.

XLI,
152.
dri

Problema
Horologium SoUre

XLII.
deferihere

Orologium Solare in Super' JL Ji*fi<^is Glohi defiribere.

T T

In Superficie convexA Cylin*

R
ry^^
I. In

E s

o L u r

o.
1.

Resolutio.
Cylindro ligneoj eburneo vel
chalcco
,

fupetHcie Globi aflumantur di]o

ori-

y
j

lY
/7^.28.

punCta diamctraliter oppolita

A &
deli-

cujus
5

diameter unius

B,

qu,i?

Polos deflgnent.

circiter digiti
iis

altitudo digitorumf/^

2 Intcrvallo

90 graduum ex

trium

aptctur capitellum

CD
,

in

ncetur in fuperrtce
circini

Globi

opc
)

omnem
que

partem volubile

eidemcujus

criiribus

curvis infirudti

infigatur

Index

DE

circulus /qu'nod!aIis

CD &
,

in

longitudo
2.

mox

determinabitur.

24
3.
li

parres cTquales dividatur.

ira

Ex

elcvatione Poli loci dati

&

decll-

Cobus

conftituatur, ut ejus Porefpicianc

,

natione Solis in principi^s Signo-

&

B Polos mundi
(\i

rum

Ecliptica?

fcu ut Axis cy\s

parallclus,
fccec

Axi mundano
loci dati

gulas

computcntur ad findei horas altitudines Soiis

y^fir. ).

&

Meridianus
pcr Polos

G'obum

A &

B.

3.

(.215 Quoniam

radius Solis

EF

tranficns

4 Puntfi^o divifionis fub Mcridiano adl^

cribatur hora fcxta, dc

pcr apicem Styli

C&D
cabunt.

hora 12

medio intcr indeque nume-

DHF

altitudlni Solis

DE cfficit angulum GER a^qua-

rentur rcliqua:.
Ita confinia lucis
<Sc

lem (.156 Geom.) ; erit longitudo umbrar DF Tangens altitudinis Solis.

umbr^E horas indi-

Ergo redse HI

qu^e

ipfi

DB

arqualis eff, jungatur alrera LI,

i?r.
cialis it-1

S c H o L I o N. ^UQmodo Globus terreflris^

coUvcari
pojjit
,

facienscum ipfaangulum
artifi'
'

HILcom-

ut Horologii Solaris
(

plcmento lis in Tropico Cancri

altitudlnis

Meridiana^Soexif^cntis a?-

munere fmgathr
docHimnf,

in

Geographia

i".

i<5i

qualem

&

in

ci^citetur pcrpen-

dicula-

Op.y.

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS
eldem

ALIIS.

183

dicularls
erit

m L

occurrcns

imminet, incidat

extrcmitas umbra;
%

LH

longitudo Indicis.

horam defideratam monftrare debet

aleft.

4.

Ex

centro

L,radioLHj

defcribatur

prout ex ipraconftriiclioncmanifeftuiu

quadrans

HM & htio arcu HN

quam hora
j

titudini Solis,

data ob-

SCHOLION
paraUelogrammum
delineari

I.

tinet, aquali
erit

ducatur reda

LC

HC

vi demonftratorum longi-

15?. ^iia parallehgrammHm in Super^ fieiem Cylindricam complicari poteji; vidgo

folet
,

tudo umbrit , quam Index in Cylindrum hora data projicit , ex pun6lo adeo D in redtam DV> transferenda.
5.

qnod

acfuatur Cylindri lignei fuperficiei (JT. 51^ in eo defcriuitur Ilnrologi/m ex' Geom. )

&

Solis altitudinibns

ut ante docuimus

quo.

Quodli adeo hac ratione reda

in

DB
in

futio

charta Cylindro agglutinatur,

gradus Gnomonicos
a^qualcs

fucrit divi-

SCHOLION
154.
vifio 7icn arrideat
',

11.
di~

fa,

peripheriaCy ifidridividatur
per rcclas

^odfi Geometrica Parallelorum

Index

fex partes

ad

DE

dividatur in

bafin pcrpendiculares

&

h*neis iftis

10 vel 100 particulas aquales {.2.yy

Geom.)

Signa Zodiaci ordine adfcribantur.

6.

& in
SoIjs

Canone Tangentium evolvantur partiTangentibus altitudinum

,

cul refpondentes

Omnes
te in

ift^Lineae dividantur ut an-

ad boras datas

qu/t longitudines um--

g^adus Gnomonicos

&

(in-

br^ ex Indice

in Parallelos hcris datis proji*

gula pun^ta etdcm horse rcfpondentia

eiendiC determinabunt.

per Hneas curvas connedantur,

SCHOLION
155. In gratiam eorum
,

III.
qui vel Compw-

horarumque numeri adfcribantur.

Qiiodn capitelKim CD circumvolvatur, donec Index DE refpondeat Parallelo
,

tum Trigonometricum ncfciunt , vel ejus tae^ dia fugiunt, Tabulam exhibemus pro altitudinibus Solis in
fir.gulis horis

in

quo

Sol verfatur,

&

fub quibufdam

Cylin-

Poli elevationibus.

Notandum

vero, nume-

drus verticaliter eredus vertatur, do-

ros vulgares denotare horas antemeridianoia

rec umbra

Indicis in Paralle'um

cui

Rcmanos vero pomeridianas.

Wqxx

184

ELEMEMTA GNOMOKIC.^.
Elcvatio
Poli

44

HoFce
Xil.

25
69. 66.

a n
30 66.
5

12

XI.

X.
IX.
VIII.

48.
58.

4 137.
5

Vii. VI.

26.

22 36
5

6116.
7I
6.

V.

Op.KDE HOROLOGIIS SOLARIBUS, ALII5.

Elcvatio
Poli
52*

i8S

Hor:^

186

ELEMENTA GNOMONIC^.
,

mina trajfciatur tam monftrabit.

Unio horam

qnsed-

3. In

Tropicos &ParaIle!os Sjgnortim

Solis
f\

transfcrantur Cotangcntes altiiudi-

Demon
In ifto enim

stratio,
Quadrantisperpen-

num
aut
,

ad fingulas

diei

horas

Sinu toto majores fuerinc

fitu

diculum fecat Parallelos omnes in eo gradu 5 qul altitudini Solis refpondet

(.109 AJlron.). Quarecum Uniofit
Parallclo
,

earundem fupra Sinum totum exceiriis

ciculis

in

{. I 5 5 ) in iftiufmodi parqualium baculus eft 100 ,

in diver-

quem

Sol defcribit,

&

pcr
4.

vcl

1000.
Parallelis fpedtantia connedtan-

gradus altitudinis, ad
horarisei
tendit.

quam

Soi hora
(int

Punda ad eandcm horam

fis

qualibet elcvacur, dcfcriprce

Lineas

Unio horam
d,

prcefcntem of-

tur curva,

Q^e.

Quoniam haculo
I.

LH fupra

Horizon-

SCHOLION
&

tem. perpendiculariter

158. Dioptrarum loco alii infigunt Indicem perpcndicularem quadrantem Soli ita obvertunt , ut umbra lateri congruat: qucd ufum Injlrumenti faciliorem reddit. id

dines

umbrarum
)
-y

HC, HI

eredo, longitu&c. funt ut

( .

Cocangentes altitudaium Solis

Optic.
ultra
ft

149

AC

longitudo umbrae aut ejus

baculi
exceftus

longirudinem

S C H O L
,

O N

II.

transferatur in Parallelum diei praefentis,

159. Sunt etiam qui nimia accuratione fepoftta t Lineas horarias vel per arcus circulii vel pcr linetts redas repr^fentant citra er-

hoiain delideratam indicabit.

Problema
ejtts jit

XLVI.

rorem

fenfibilem.

Problema XLV.
160. Horologium in baculo
bere.
defcri-

161. Cjltrjdro ad Horizontem fuh elevatione PoU ita inclinato , ut Axis

in Plano

lAendiani

Horolo'

gium

injcrihere.

Resolutio.
1.

Resolutio.
pri1.

Secundum
cantur

baculi longitudinem du-

linea:

fepcem

quarum

Bahs Cylindri tam fupcrior

AB,
,

ma

Tropico Cancri , uitima Tropico Capricorni , media five quarta ^qumo^ftiali , fecunda n & Q, ,
tertia
^^5"

quam
rc5las

infcrior

CB

dividatur pcr

ex ceniro ad peripheriam/

duCtas in
2.

24

partcs a-quales.

& ^

quinta

fcxta denique -^ d^

m& X

Punda
feriori
rccxis

in peripheria fupcriori

&

in-

>

refpondentia connedantur
pcr longitudinem Cylindri

deftinetur.

2. Baculi longitudo d/vidacur in partes

decem

sequales,

&

fumma earum

dudis.
Qj^jodfi

fubdividatur in decemalias, qua-

AC

fumatur pro Linea

hora

alias

rum una denuo f fi fieri poifit) in dcccm adhuc fubdividacur.

fcxtse, lucis ac

umbra: confinia horas

indicabunt.

SCHO-

Cap.V,

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS
SCHOLION.
/

ALIIS.

187

diametri arbitrari^^iatitudinis ve-

s<?i.

Suadent
,

alii

ut circulo circa Cy-

ro tantcT
radius

ut diebus Solftitialibus

lindrum voluhili
projicit,

horam indicdturus

Tum

Index ere^us , quando nullam umbrara vero hora duodecima erity qu

ajfigatur
,

Solis

per

foraminulum in

antea erat fexta.

pROBLiMA
163. Crucem
truere,

2.

XLVII.
conf-

mcdio fadum illapfus Annulu.oi non egrediatur. Diametro Annuli AB defcrlbatur circulus, per locum foraminuli A
ducatur Tangens
tro

Tab.
:

'

Gnonwnicam

CD, &

ex cenper cen-

^^'^^*

femicirculus

CED

Resolutio,
1.

trum Annuli
partcs a?qu3les

E
,

tranfiens.
ifte

Quovis angulo Crucis A vel B affumto pro centro radio A6 vci B6

,

3. Dividatur femicirculus

2.

deftribatur quadrans in fcx partes

iTqualcs dividcndus.
2.

I2 ad iingula diviiionum punda ducanin

&

ex centro

tur rccfta?, qua: intra c|avltatcm

An-

Ex eodcm angulo
la
cis

per

punda
re^^ac

fingu-

nuli

punda

horaria 5. 4. 3. 2. &c.

divi/ionum agantur
parti
vicinrc

Ctu,

dcfignabunt.

occurrcntcs

&

pundis occurfuum adfcribantur hor^E eo ordine , quo id in Scheniace

3.

fadum
ita

cile

apparet.

Crux

fuper Linea Mcridiana verfus

inclinetur
,

Auftrum
Horizonte
tioni

ut

cum

Quodii Annulus fuper Linea Meridiaita elevetur, ut diametro AB eidem foraminulum vero A fit in Axe iniiftat mundano, hoc efl, fub angulo elevaHorizontem tionis /Equatoris fupra elevatum, radius Solisper ipfum illapna
,

efficiat

anguium elcva-

fus

horas indicabit
,

^quatoris a?qua!em.
anguli Crucis funt velutf cen-

tebit

quod faciie pamodo cogitemus , Solem d^Q"

:

id

Quoniam
umbras
dicare
in

tra circulorum

^quinodialium

patet
in-

bus ^.quinot5tiaIibus dcfcribere pheriam centrum in A habcntem

pcri,

reli-

Crucem projcd:as horas debere ( . 30 ).

S C H O LI O N.
Cruces Gnomoniae portatiles
ope vero

quo autem tempore

ralielas.

peripherias

i(ti

pa-

Aliter,
con1.

1(54-.

Ex

/Irui folent

& ope Pyxidis magnetiae ad pla,

circuli

lamina orichalcea parentur duoyab.V. CFEG medio- /7:^.34.

ABEDC &

gas mundi diriguntur

debite eltvantur,

^^adrantis

cris latitudinis

limbum habentes
,

quorum unus Meridianum

A

alter

Problem
165. Annulos
conjiruere.

XLVIIL
univerfales

Solares

ira

Unde iiquatotem repraefentat. combinandi, ut interior CGEF

ad

in fitum

ABD

perpendicularem
in

Resolutio.
X.

d^^^:..!

poflir.

Ex lamina

orichalcea

fiat

Annulus

2.

Quadrans BCdividatur

nonaginta

Aa

ISS

E L E
fufpendcndus
in

N
,

T A
ex quo

G N
re
ft

NIC

^.
Solis

ta gradiiP, ut filum
eft in

AL

foraminulum decIInat'oni
llgnifcri

praxi Annulus,
poflit
,

convenienti intervallo

fquodope Ana) at-

ea diftantia alligari
Zenith

quiE

lemmatis
tollatur
i

dcterminavimus

elevationi Poli feudiftantiae

toris a

^qua-

radius

AC

quatur.

lem cader.
raminuli
fitu

dcnuo in^iflquinocftiaAnnulus itaquc in hoc foSoli

ita

3. Circulus /Equinodialis

CGEF divia?qualcs

obverfus

ut ra-

datur

in

24

partcs

&

dius pcr ipfum tranliens in iEquinodia-

pundum E

hor^e

duodecimx Me,

lem

CE

incidat, erit in Plano

ridianas alTignetur

indeque horie

toris, conrequcntcr radius

AquZ" horam lcgi-

reliqua? utrinque numerentur.

time monftrabir.

Q.

e,
I

d,

4. Circa femidiamctrum yEquinodialis

S c H o L
1^5.

o N.
modo prion

defcribatur
(
1

Analemma Signiferum
i^

33

)>

Annulm
,

poflerior non
,

^"c ^)^^ exciterur

,

longe prtx^ferendus
ficuUatis habet

perpcndicularis

ut

obrineantur

quia ufus ejus nihil dif cui ufus alterius obnoxiusi

eleva'

Tangentes declinationis Signorum.

fr

verum etiam Annulis ad datam Poli

tionem
conflructis^
;

Tangentes transferantur utrinque in aptatam laminam BD polis B &

Licet

adeo

hifce

tuto

carere pofjemus
termiftffe

ne tamen quicquampranobis dicenda funt,

&
(it

crena inftruiflam,
in

ita ut

initium

videamur, deiflo quoque Annulo"

rum genere nonnulla

medio

crense

adfciibantur-

que Signa
6.

coeleftia fingulis

pundis
it

Problema XLIX.
167.

convenientia.

Anmlos SoUres addatam

conftruere

Ptf-T

Intracrenam

fiat

curfor mobilis exi-

eUvationem

guo foraminulo inftrudus P.

Quodft Horologium ex Zenith
in

Resolutio,
libe-

Annulos
Artifices.
1.

vulgares

ita

conftruunt
par-

re fufpenfum Soli obvertatur, ut radius

y^quinodtialem cadat

&

foraminu-

Ex lamina

orichalcea

Annulum

lum ad Signum adducatur , in quo Soi commorarur radius Solis per hoc illapfus horam in i^quinodiali indicabit.
;

vum

parant,

&

in ejus periphcria

aftumco

pundo

quadrantem

ABC
2.

defcribunt.

Demonstratio.
Ponamus Solem
cfte in

Quadrantis periplieria

CB

in

90

i^quatore

gradus divifa
caro
in

vel ad

centrum

& foraminulum
ubi
Y' =i=.

in

mcdio

lamince
in

B D,

Inftrumento tranfportatorio appli)

,

Radius ergo Solis

y^qui-

cam ex

verfus

B trans,

46 CJ^/zV. ). Qijodfi foraminulo immoro Sol fupra ^quatorem atrollatur, radius infraJE^
)6tialem

EC

incider (.

ferantur alritudines Solis ad fingulas

horas Dici iflquinodialfs

&

regula ad

A&

fingula divifionum
,

qu'nodiaIem cadct

aberrans

an^ulo dcclinationi Solis

ab eo ;^quali. Qua-

pun(5ta applicata

notentur

in

arcu

C12

pun(^a horaria 1,2, 3 ^^*

3.

Ex.

Op.V.
3.

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS ALIIS. lU

transremntur delfna-

Ex

A vcrfus D

idem ^qualls
Sole
igitur

faflus altitudini

SoHs mC'conftruSt.

Signorum b* "'1?> II & 2d j verfijs B autcm declinationes duplae Signorum ill X^ +> & '^, nempe 2 3% 40' 26/, 47.
tiones duplse

ridianiE in die

^quinodii vi
,

in

^Equatore vel
radius

prope
per io-

eundcm
ramcn

conftituto
illapfus

SA

horam duodecimana

4. In

medio Annuli
ambiat
,

fiat

crena

EF

&

legJtimc monftrat.

eum

latitudinis

muito cujus ope foramen ad

alius

minoris

modo

oftenditur,

Eodemque prorfus quod radius AQ in

fole-

Sfgnum quodvis adduci

poteft.

quacunque alia akitudinc per idem ramen A iliaprus horam , e, gr. 3 ,

gitimc indicare debeat
,

Quodfi foramen adducatur ad Signum, in quo Sol commoratur, & Annulus cx ita fufpendatur, ur AB iit ad Hoii-

quia nempe
,

QAR

efl altitudini Solis a:qualis

fed

vcrticalis

zontalem
( id

lineam Bi2 perpendicularis

obtinetur,
fi

quod

ex

filo in
)

D altani

^equalis (.156 Geom, ) ergo etiam altitudini Solis ad datam horam tertiam Diei -^quinodialis

CA3

eidem

ligato libere

fufpenfus tenetur

ex conftrudione a;qualis. Quoderat

dcmque foramen
lis

Soli obvcrtatur

So-

radius pcr ipfum illapfus circa

M^

unum. Porro quia

lis

CR
;

ipfi

Bl2

parallela

quino^tia horas omnes, reliquo tempo.

re

per demonftrata

horam meridianam accurate

horas
indi-

Meridianae

A12B altitudini SoSAR Die .^quinoutii leScd cum

ar-

vero
cabit.

ca^teras fine notabili errore

qualis

(.233 Geom. ).
fit

Demonstratio.
Quoniam Annulus
tur,
libere

duplus declinationis Solis fer conflru6i, erit angulus E12A declinationi ipfi^qualis (.

cus

EA

fufpendi-

314 Geom.\
meridiana
habentis^

&

centrum

graviratis

centro

magn'tudinis habet
)
,

idem cum 141 ( .

Efl

ergo

E12B akitudo

Soh*s dcclinationcm

E12A

Aiechan,

linea dire(fb*onis

DG

erit

ad lineam Bi2 perpendiculans(. 291 Gcom, ). Scd eadem ad lineam Horizontalem perpendicularis ). 212 Adechan, ) : eft ergo B 1 2 Horizonti parallela,

Quare fi foramen fucrit in E ^ radiusEi2 horam duodecimam legitime in<^ dicabit. Quod erat fecundum
Denique cum angulus
Sc hinc
h's

E3A

fit

dc^^

clinationi Solis a:quaIJs/>fr demonftratay

confequentcr

cum

AB
per

fit

ad

E3H

AC &
B12
(

exccdat altitudinem So-

B12
.

perpendicularis

con^

Aquino(ftiaifs hora tcrtia

A3H de*
.,

Jiru^ionem ,2idco(\nt

AC parallela ipfi
), crit

clinationis integr^e quantitate ^ h^ec au

230 Geom.

quoque

tem
I

diifcrentia
i

AC
232
ipfi

non

fit

five

Horizonti paraliela ( . Geom. )& hinc angulus SAR alEft

AR

accurata (

titudini Solis ^qualis.

veroCAl2
)

radius E3 pcr foramen E illap54 ) fus horam tertiam & cieteras prieter. meridianam omnes non accurate indicar.

SAR

qualis

( .

156 Geom.

&

Quod erat

tertium,

Aa

190

ELEMENTA GNOMONICiE.
Aliter.

SCHOLION
i<$p.

II.

Enorem Annuli

vulgaris emcndatu-

Immo

fi

dimidiam retianguU lami-Ti\

partes Aquaies divi-Fi
ita

fus his rcgulis utatur.

1
.

na lcngitudinem in 180 das{$. 177 G&om. )

i

ut

pnguU

fin-

In ruperHcle concava Annuli defcri-

bantur fcprem
picis

circuli
,

quorum meTro-

gulos femiperipherU gradus defignent ; in lineas re6ias, anteqnam in peripherias in-

curventur

dius iliquinocljali
,

cxcremi

punBa
Sit

horaria transferre

licet,

Atque hac

pojieriore rnethodo utuntur ple-

intermcdii Parallciis Signo-

rique autores.
quales divifa.
itifiruatur crena

nempe

ABCD

hmina

rum
2.

intcrmcdiis deftinentur.

metallica per reCtam

HG

in duas partes a-

Quoniam hora duodccima ab Annulo vulgari Icgirime indicatur Sole in quovis Signo verfante
,
;

Pars lamin altera

HGCB

Ef & ulterius
j ,

bijccetur per

rei^am IK^
figna

ubi cr^nafecatur

adfcribantur

pundum
3.

^ & ^.
in
iritercepta

Inde utriuque

quemadmo,

2 in

omnibus Signis dc-

dum

Problemate pracepimus

ex Scala
declinatid-

terminatur ut antc.

modo parata transferantur dupia

nes Signorum
(it

Jam cum

arcus

3 I2 dimidius

& intervalla

inter bina proxi-

menfura anguli 3A12 (5. 314 Geom.)^ hoc cft, differentia: inter altitudincm mcridianam CAl2 &
altitudinem hora tertia

ma

dividuntur in tres

partes,

Poffunt etiam Signis adfcribi dies quando Sol ea primum ingreditur,

altera

AHGD

menfium In parte lamin^ aver' reBa HG di^

CA3

fiat

viditur in 6 partes aquales,

& per fingula

quis

di-

arcus

312

in

quolibct

Farallelo

vifionum

punBa ducuntur
paralleU

linea re^ie lateri'

,

duplus

dilterentiie

altitudin's

hora

bm

AH & DG
y

Parallelos

Signorum defignant, nempe media cedit /'

quinoHiali

data ab alcitudine meridiana.

ultima Tropicis deftinantur 3

in-

Quodfi itaque Annulus libere fufpenfusita detorqneatur, donec radius per foramen illapfus incidat in Paralielum Signo , cui admotum efl: , refpon. dentcm hora quitvis lcgitimc indica;

Cum ex dC' termcdia Signis intennediis. monfiratione Problematis conjict punEia ho,

rx duodecim< pro omnibus ParaUelis effe in linea HG > inde ex Scala transferuntur dupU dijferentia altitudinum pro horis datis ab
altitudinibus meridianis Solis
{

. \67

&

bitur;
cft

qucmadmodum

fatis

manifefhim

punHa per Curvas

legitime conneiluntur,

ex Deinonftrationc pra?cedente.

Problema
verfale defcrihere,

L.

SCHOLION
1^8.
licd recldn<iula

I.

170. Horologium Horizontale uni'

metal-

^uoniam Annulus ex lamina

paratur
;

peripherice CirculQ-

R
I.
lia

S^O L

U T

O,

Yum

in eo defignantur per lincas reBas late-

Dcfcribantur Horologia Horizonta-Xa

ribus longioribus reBangulis parallelas. Punc-

ad dcnos clcvationum Poli

gra-iv;

ta vero hvraria in cas transferuntur

Circutis
iu charta
delincatii

uti in

ante fuerunt

dus, nempe lo, 20, 30 &c.

( .

inventa^

38).
2. In
'

Cap.V.
2. In

DE HOROLOGIIS SOLARIBUS
&
defcribantur circuli concen1.

ALIIS.

191

CD
tro

lamlna mctalllca dudls AB ad anpulos redos , ex cen-

Resolutio.
Ducantur recl^
gulos reClos
tionls
I

E
,

AB & CD
ex pun(5to

ad an-Tab.V.
Interfec-JF/g.jSa

quorum primus cedat Pafecundus 10 graduum Parallelo graduum vlgintl, & ita
trici

&

ralleio

radio
In

drans

ICK
fi

IC defcribatur quadenos vel quInos(impoffit

,

porro.
3. In

mo
2.

fierl

In

fingulos )

Horologils
Polis
iftis

refpondcntlbus cx
deicribantur
a^quales.
circuli

gradtis dlvldendtis.

eorum
4.

Parallells

AOfumta AI pro Ilnea yEquino6Hali ( cui ideo Signa yEquinot^ialia

Arcus

inter Lineas horarlas In

uno-

&

r}=

adfcribantur

fiant anguli

quoque Horologio
verfalis.

intcrcepti trans-

EIA

&

FIA

declinationl EcJipticcB

ferantur in circulos Horologii uni-

&
In diver-

5.

Punc^a ad eandcm horam

fis

maxima? feu Troplcorum qualesj In E notetur fignum 05 , in F vero X)

trlangulum

Parallelis fpedtantia

connedtan^

3. Intra

EIF

conflruatur

tur

Curva,
circulorum

6. In centro

applicetur

figniferum ( %. 133 ) ita ut fimul ex dcclmo vigefimo

Analemma

&

Index obliquiis communis, ifque

volubilis
:

cujusquc Slgni gradu

ope
I

Inftru-

qui

fi

ita

elevetur, ut
eleva-

menti transportatorii ad

appllcati
iftls

cum Piano
;

efficlat

angulum
umbrce

&
do

declinationum

gradibus

tioni Poli a-qualem,

&

Pa-

competentJum
)

faclle
recla?

derermlnanverfus cen-

ralleli regionis data? intcrfeLtio

ho-

ducantur
I,

ram prodct.
S c H o
L
I

trum

non tamen ad Ipfum ufque

,

producendee

fi

confufjo linearuni.

o N.
4.'

inde metuenda.

iis,

171. Ratio conJiru6iionis manifejia ejl ex qua fupra de Horologio Hori^ontali de-

monjhavimus

Regula ad centrum I & fingula divifionum punda quadrantis ICK applicata,

norentur

pun<51:a

5, 10

:^.

Problema
bula

LI.

172. HoYologium univerfale in Ta-

15 5 20, 2S 30, 3>'5 40 &c. ia quibus EC a regula fecatur.

5.

ebumea defcrtbe/e ad
nern
,

lignea

vel' metallica

Eadem

transferantur In re<5lam op-

qtiamLibet

Poli eUvatio-

pofitam

DF &

regula ad bina qua:-

quA complementum declinationis maxima Eili^tica. non fuperat , velu'

ti

vis refpondentia applicata,

ducan

tur red^e intra Signiferum EIF,'quiE

45.

elevationem Poli

feu Latitudincs

iocorum compleniento

declinatio-

192
nis

ELEMENTA GNOMONI C
maximae
Solis

^^.

non majores de-

termlnabunt. Ntimeri adeo eievationem Poli indicantes ab utroque

laccre Signiferi '^dfcribendi.

atque Unionem eo ufque protrudas tandemque Inftrumentum Soli ita obvertas

5

ut radius

luminis per urriuf-

6.

Quadrans ICK compleatur in circulum, & ejus peripheria in 24 partes a^quales dividatur
,

que Dioptrse X Unio ex filo

&

Z foramen

tranfeat,-

libere pendula

Lineam

horariam quasfitam attingct.

&

regula

Quodfi Inftrumentum
conltituatur
iecet

in

hoc

fitu

ad punCta divKionum a diametro

ut

filum

cum ponderc
j

CD

a^qualiter

remota
1 1 ,

applicata
3 3 ? 44 horaricE
>

ducantur redx

22 ,

ortus

GH ad angulos rc6tos & occafus indicabit.

horam

&c. erunt ill^e Lineas , horas antenumerique fuperiorcs

meridianas
,

SCHOLION
dines

I.

inferiores

vero po173, ^uodfi eadem SoIps obfervandas

TabuU
uti

ad

altitU'
,

meridianas indicabunr,
7. Aflfumta

volueris

ex

ID

pro /Equinodiah'

ex
in

centro a defcribatur quadrans occultus ,

&

D
Ad
,

in

M& N
Signiferi

transferantur divi-

per ejus gradus ex centro eodem ducantur re^ b c in partes fecantes, ^uodft enim

fiones

rcfpondentes
latitudini

extremum
a
,

brachioli

adducatur ad

pun^um
9

Analemmate EIF
S.
latus

45^
bra-

radio Selis per Dioptras

tranfeunte

EF
in

aptentur

Dioptr^

filum in latere b c
fecabit
niet
, (

gradum

altitudinis re).

tandcmque
chiolum
bilibus

A
ex

JT.

lop
fiat,

Aftron.

Idem

eve-

firmctur
articulis

fi

per Dioptras coUineatio in fieUas

PQ.RS

mo-

vel

Lunam

compoiitum

&

ejus extre-

tno S alligetur filum Unione infl:ru6lum cum pondufculo T.

V
dus

SCHOLION
&

II.

Quodfi extremum S brachioli SRQP ad Parallelum Latitudinis , e. gr. 54, & quidem ad pun(5tum , ubi fecatur a linea Signi , in quo Sol commoratur, adducas5& filum ufque ad

174. Similiter fi ex cetitro b per graquadrantis ex eo defcripti ducantur f c ; altitudines reref ad latera e f rum terreflnum eodem infirumento metiri
licebit
,

apice

nimirum brachii ad b ad-

du^oy
neante.

&

Qculo per dioptras

&

coUi-

idem pun<^um

Signiferi

MN extendas

CAPUT

C4p,

VI DE HOROLOGIIS LUNARIBUS ET SIDEREIS.

193

C A
De
.

U T

VI.

Horologiis

Lunarihus
3.

Sidmis.

Definitio XX.

175.
hx3

T T Orologtum Ltmare eft, quod

Dics completi multipllccntur pcr |? qui enim prodit , numerus cft

ITJ. ope luminis Lunaris vel unnin codem ab Indice proje(5tee horas

horarum ab urobra dendarum , ut hora

deat.

indicatse ad-

qujefita pro-

no(5turnas indicat.

E F

XXI.

4. Quodfi numerus excedat 1 2 , inde fubtrahenda? funt hor^ 1 2 , ut re*

hnquatur hora defiderata.

176. Horologium Sidereum feu AJlra* le eft Machina , cujus ope nodturnas horas ex Stellas alicujus obfervatione
addifcere
licet.

E. gr. Si quarta die aetatis Liina? Index monftret Iioram fextam ; adde eidem 4^
cric

ergo hora 8J.

Definitio XXn.
177. Horologium norturnale dicitur,

Demonstrati
Luna enim
lunio
fingulis

o.

diebus a Novi-

quod horas nodlurnas indicat, Commune adeo Lunarium & Aftralium no-

&

Plenilunio tardlus ad

Circulum horarium accedit

tribus hori]e quadrantibus
,

eundcm quam Sol

autem

men

ipfo

eft.

Novilunii

&

Plcnilunii dfe fimul

cum
Plcni-

Problema LIL
178. Horologio Solari tanquam Lunari uti -^hoc
eft
^

Sole in
Circuli

eodcm

conftituitur

ctfi

lunii die in partibus oppofitis

cjufdem

utrumquc

Sidus

reperiatur.

ope Horologii Solaris

cujufvis^ Jplendente
addifcere.

Luna^ horam m6lis

Quoniam itaque umbra ad lumcn Lunx ab Indice proje<Sa indicat horas ab

appulfu LunsE ad Meridianum computatas

RfiSOLUTlO.
1.

(quasLunares appellarelibct) & fadum ex | in cPtatcm Lunas fit differentia intcr

Obfervetur hora,
dicis in

quam umbra

In-

Horologio Solariad
indicat.

fplen-

larcm

fi

horam Lunarcm & Sohoc fadlum horac a Luna in

dorem Luna?
darioj

2. Inveftigetur aetas Lunse

.

ex Calen-

Horologio Solari indicatse addas aggregatum eri: hora Solaris quaefita.

&
Mathcm, Tom. IV.

Q^e.d.

Wolfii Oper,

Bb

ScHO-:

194

ELEMENTA GKOMONIC^S C H O L
I

O N.

lyp, J^odfi horam facilius

tius noffe defideres
j

&

accura^etatis

fingulis
,

Diebus
quiX

Luna iifqne

ineimtibus adde

Tabula

fe-

quens addenda exbibet

lia

DE HOROLOGIIS LUNARIBUS ET SIDEREIS. 195 Horologia SoUria quavis aeodem ABCD medlocris n^agnitudinis in Lunaria converti & cjus peripheria In duodecim partes arquales pro numero MenProblema LIV.
(Cap.Vl
artificio
pojfe.

(ium Anni Solaris dividatur.

168. Horologium Lunare

portati-

2. Pars qu.^Iibet

duodeclma fubdiviEclipticje, vel

.-

defcrihcre,

datur in

30 gradus pro nun:ero

Dies menfis

Resolutio.
V.
^o

graduum Slgnorum
etlam
in

quo

in

I. In plano,

quod fecundum
)
3

elevapotefl:

cafu intcgra perlpheriain

tes jequales dividitur.
3.

365 par-

tionem y^quatorls clevari

C ^*

34

defcribatur

circulus
in

AB, &
2.

Ad decimum
pii

tert'um

gradum Scor,

ejus peripheria

29

partes i^quales dividatur.

Ex eodem

centro

defcribatur

Diem Novembris quo Soi in eodcm hitret , a/figatur manubrium B quia hcec eft lonfeu
,

circulus alius

mobilis

DE

in

24

gitudo

Stclla?

lucldioris

poftre,

partes itquales feu intervalla horaria

marum
4. Orblculo

in Plauflro

mlnore

qua

dividcndus.

ad indagandam horam utlmur.

3. In

centro

erlgatur Index

Horo-

immobili affigatur
mobllls
,

alius

logii iiiquinoCtialis

more

folito ( .

conccntricus
pheria
in

cujus pcri-

30).
Quodii Horologlum ad fitum decentem componatur ( . 34 j & hora duodecima ad dlcm xtatis LuniE completum adducatur ; Indicls umbra

24

partes ^qualcs feu

incervalla horaria dividatur , ut hon^ palpando in tcncbrls de-

&

prehendantur ad (ingula intervalla

aptcntur denticuli longlores

Horam Solarem
178).

unde numerandi inltlum fumitur,

horas duodecima; appllcata.
5.

legitime indicabit (.

S C H O L

O N.

182. Hoc Horologii Lunaris genus faeillime conflruitur , caterifque ob fmvlicitatem fuam praferendum,

Addatur denlque rcgula GH circa centrum G mobilis ipfum vero centrum perforetur.
j

Quodd
decima?
vel

denticulus longlor

hor^ duo,

Problema
irale conflruere,

ad

Diem Men/is adducatur

Ecliptic^ orbiculus
in

LV.

ad

gradum
,

quo
Ita

183. Horologium Sidereum fiu af

Sol

h^rct

&

oculo

R
I.

o L u T

o.

admovcatur , ur per foramcn Stellam Polarem refpiclas , ex qua ductus radius fit ad Planum Inflrumenti

Pareuir

ex

orkhako

orbiculus

perpendicuiaris

tandcmque regula
2
circa

Bb

196

ELEMENTA GNOMONTC^.
i

circa centrum vertatur , donec Stellam lucidlorem poftremarum in Plauftro minore attingat dentium inter regulam & denticulum majorem interceptus numerus horam qucefitam

Quoniam adeo Stellce moventur per ^quales an^ulos circa centrum Inftrumenti G a^qualibus tcrnporum intervallis
i

regula

StcIIam attingens ab-

indicabit.

Demons tratio.
Cum
enim
,

Stella
fi

polaris

fit

Polo

Stella? horariam a Quod(i denticulum ho ras duodeclmse ad Diem Menlis vel locum SoHs in Zodiaco adducas ; numerus denticulorum inter eum <Sd

fcindit

diftantiam

Meridiano.

valde vicina
eft in

eam

per foramen

refpicimus, diameter Inftrumenti

G AGB

manubrium
Solarem
,

interceptus prodct

Meridianoj ipfum vero Inftrumentum in Plano ^quino6i:iaIi , quia radius ex Stella Polari ad centrum du(5lus , hoc eft , Axis mundi eft ad
ipfum perpendicularis
( .

qua Stella Merld^anum accedit.

horam poft Solem ad Numerus adeo

denticulorum inter longiorem

&

re-

gulam feu Stellam , eft numerus horarum Soiarium a meidie vet media

49

Aftron,)^

node

elapfarum.

i^. e.

d.

Elmentorum

Gn0monicA^

ELE-

Fuj.G/huni ^ii :77//."/.

Fia: Liiic ^nii >n 2a 0:11

/ u/.d/win,

'11

:Jci/>: ill

//(/."

LTnoinon:Tuh:l \

Fig-.GiionionTah:

V.

ELEMENTA

PYROTECHNIiE
PRjEFATIO.
T
S
I

pauca
in

fint

qu^
;

ck

Mathefi

afEi-

muntur
quia

Pyrotechnia

eam tamen Ar>

chiteduras militari pracmittere decrevimus

hujus fundamenta

fine

illa

penitus

cognofci

nequeunt,

Suo nimirum
efle

loco

oftendetur muniendi
liminibus aptandam

formam hoftium mo>

quae hodie maxiigitur

mam
teris
,

partem Pyrotechni^ debentur.

,

Ea

potiffimum
;

explicamus

qu3e certam

in bello

utilitatem
,

fpondent
prorfus
haec
,

cx-

quae jucunditati
vel

unice ferviunt
Proderit

vel

praeter-

miilis,

parcius

traditis.

etiam

Elemema
Pyro

Bb

198
Pyrotechnic^
ratione

P R
evolvere
,

JE
fi
,

A T
oras

0.
I

quis de Negotiis
vel ad

Militaribus

cum

dilferere

voluerit

peregrinas exciirrurus

Munimenta

Armamentaria invifere in animum induxerit* Non ingratam itaque operam me multis pra^ftitifle confido, quod Pyrotechniam non equidcm ad DemonRrationes Geoinetricas ad rationes tamen tolerabilcs revocavcrim quas vulgo ab Autoribus fine rationibus tradi folet. Caetcrum
,

&

cum
pura
,

negari

non

polfit,

varia

occurrere in hac Arte

;

qux
|

Ivlathematicam

accurationem admittunt

fi

quis

Mathemata

qux Tomo primo tlementorum noftrorum abundc

dedimus

cxplicata

genii fui vires

animo probe comprehendit ipfemet inperichtari poterit utrum Problematum Pyro,

, ,

technicorum demonftrationibus Geometricis inveniendis fuffinec ne , non exiguam cx fucceifu voluptatem perciant
,

tamen fpeciminis loco unum alterumque cxemplum addere, ut patcat , qua via fit incedendum.
cepturus.
Placuit

ELE-

T99

ELEMENTA PYROTECHNI^,
CAPUT PRIMU
De
Pulvere
Pyrio.
redaifta
,

M,

DE
1.

F I

r.

rumque

qu^ ubl
gaudet.

incenditur,

vi elaftica infigni

JT^Trotechnia

eft

ScJcnrfa

Tgnmm
,

J_

artificialium

tam

fcftivorum

Problema
5.

I,

quam
primis

bcllicorum ad

Munimentorum
in,

l^ttrum defdtcare

& in pulverem-

oppugnationcm

&

cxpugnationcm

r^digere..

necefTariorum
>

atque Inftrurequi1.

ResoLutio.
Nitrum
vel Sal petrse tripedi Rd\\t

mentorum
runtur.

quse ad

eorum ufum
o N

aut lebcti immittatur.

S c H o L
2.

I.
:

2.
(juam-

Affundatur aqua fontana, quantum

multis Artilleria vocatur

eidcm folvendo
3.

fufficir.

vis hac voce magis indigitetur Injirumento-

Tripcs

vel

lebes fuper

igne leni

rum ad ufum Ignium bellicorum neceffariO' rum defcriptio* Sunt qui Pyrobologiam
apfiellant,

conftituatur.
4.

SCHOLION
5.

QLiamprimum ebuHit aqua , AIu* mcn in pulverem redadum adjiciatur (

fit

II.

vero ratio Aluminis ad

i

Pyrotechnia Puheri Pyrio origincm

i

Nitrum
5.

ut

ad 128)

& pauculum
ita

1380 a Monacho quodam Colonknfi Barcholdo N i g r o invsntus effe fertur. Unde primo emnium loco de eo ut agamus fas efi.
iehet

qui vulgo circa

y/.

Aceti afiundatur.

Spuma
iis

cochleari cupreo foraminu:

j?ertufo aufcratur

nimirum
era^^

D
4
ti*o,

a
E F
I

fjecibus purgabitur.

Quod

II.

prirnum.
6.

Pu/vis Pyrius
Sulphurc

&

eft maflfa cx NiCarbonibus invicem

Nitrum

ficcefcens tudlcula
,

Ifgnca

tudiculetur

ne inardcfcat.

Tamfuper.

commixtis compolita

in

granula plc

diu autem tudiculari debet^donec

200
catum.
alterum,

ELEMENTA PYROTECHNIi^.
fupcr igne lenl prorfiis fueric eKf^ctcr

expe(5lationem

tantus fiieric;
conjiciat

Hac

ratione

iii

pulvercm
erat

ut Sulphur in

flammam

candidum

redigitur.

Quo^
I.

mox operculum

ferreum
,

tripedi

vel lebeti fuperlmponatur

&

tri-

SCHOLION
6,

pes ab igne removeatur

ut flam-

ma

extinguatur

qulppe qu nonfuerit

interdum iterari folet , qnomnm Nitrum bene defacatum nihil fordium relinquit , ubi Pulvis pyrius accenditur , claterem majorem habet. JJnde defacatione
"Defaecatio

nl(i in

libero aere confcrvari potefl:.

&

3.

Quamprimum

liquefa(^um

Sulphur, defpumetura
4.

&

inprimis opus

eji

ubi vis elajiica

maxime

habenda

ratio.
,

tallifationem

Dcfjicatur etiam per cr}fqua de re le^atur B u c h n -

Defpumatum per linteum dupllcatum urgearur. Hac ratione pu-

Ru s

xum

obtinebitur.

(4

).

S C H O L
7, Indicium
ti
i

O N

L
1
.

SCHOLION
henditur

I.

eft

Nitri fuffcienter defacd'

in

fi

admoto carbone candente

flammam

Sulphur optime def^catum ejfe depre^ duas laminas , ft injiar cera inter

abiens fordidum nihil relinquit,

ferreas calidas ftne fatore liquefciti

relinquitur
,

&

quoi

ScholionIIL
%,

coloris rubidi appareat

SCHOLION
to
,

11.

liat

QHodfi vero cum fragore aliquo dijjlmultum Salis communis eidem permix'ejl.

12. Si Sulpimr defcecatum Nitro def<eca'

tum

SCHOLION
51

IV.

& liquefa^o adjiciatur in flammam & nocivam Nitro pinguedinem abfumit^ Pr-Oblema IIL
1

abit,

Solet
,

fa parari
brofts
,

autem Nitrum ex terra nitrequx ex cavernis aliifque locis um,

3.

Carhones ad Pulverem pjriun.

Jiabulis prafertim eruitur

ubi urina

cmjiciendum idoneos parare,

boum
fuit.

fuum frequenter hume5iata i ovinm Interdum etiam moenibus fornicibks

&

&

Resolutio.
1.

(ellarum Jponte adharefcit.

Problema IL
10.

Circa finem Maji vel Inltlum Junli; ex Corylo vcl Sallce refecentut virg^, quarum longitudo
fit

triurr

Su/pbur depurare

circiter

pedum

diameter
fuerlnt,

verc

Resolutio.
1.

unius clrclrer digltl,

2.

Sulphur
ignl

in

tripede

fidtili

vel lebete
Sit

Ubi
vel

decortlcatas

&

me-

ruperimpofito
ignis lenis,

liquefiat.

dulla remota, in fafclculos collciflx

autem
abcar.

ne in flammam

ad Solem , vel

in clibano Qy.f\C'

centur.

2. Quodfi tamcn calor

- ('*)In Theoria II. feqq.

prunarum prxTom.
5.

3.

Exficcata?,

hleme prajfertlm, m acervum cumulentur, & admota

/laQima inccndantur

&

&

Praxi Artilleria:

4.Poft'

/.

DE PULVERE PYRIO.
terra
tur.

201

4.

Poftquam
madefacta
fuffocato

in prunas abiere,

cooperiantur,

ut igne
^

fertbus terra

Ubi enim in prunas abiere , fovea afhumida onuflis tegipeteflj neefl

,
,

Carbones relinquantur

que periculum
trahant nocivas
peditur etiam

ut Carbones fordes con'

diffculter feparandas.

a fordibus purgandi.
5,

Im-

ne

ligwi rnultum in cineres

Terra a Carbonibus non removea-

abeat

vel in Carbones non fatis convertatur,

24 calore nondum
tur,
nili

horis

elapfis

ne

prorfus extindlo,

ExPEKIfiNTIA
17.
Si

I.

in libero aere

ignem denuo conci-

Nitrum

cochleari

inditum
\

piant.

carbonibus candentibus admovetur

Aliter,
quefit
,

li'

fed non incenditur.

,

Sed fi

Car^
in

S\

exigua

Carbonum

bonibus adfpergitur
quantitas de-

cum

[trepitu

Jiammam

expanditur,
II.

/ideretur,
1.

Ligna
gilla

quce carboncfcere debent

EXPERIENTIA
18. Si Sulphur Carbonibus
candentibus
Ltquefacium incenditur

in fafciculum collecfta luto vcl ar-

cechleari inditum

obducantur

&

admovetur

2.

Per aliquod temporis (unius circiter

horee
)

& lenta cceruleaIdem accidit ^

adfperfirii,

intervailum igni vehementi

que flamma abfumitur,

fi

immittantur.
3.

Sulphur Carboni candenti

Inde ubi extrada fuerint , argllla vel lutum removeri non debet,

EXPERIENTIA
19. Si
corpus

III.

candens

Carbonihus
,

antequam

frigefa^ta fuerint,

ob

ra-

in pulverem contritis admovetur

ignis ficintilluU ex ftltcis
iifiione elicita

vel

tionem paulo ante indicatam.

&

chaljbis col^
;

14. Si
fecerit
,

SCHOLION Corylorum & Salicum

I.

in

eum

decidunt

pulvifi
ite"

copix de,

culi

Carbonibus
,

Alntis
,

Fraxineis

rum extinguendum,

quidam ignem concipiunt , Idem fit

mox

^fiijiam-

Populeis
tis

Tiliaceis

immo

in cafu necejfita'

ma

eidem puivcri admovetur,

etiam communibus utuntur.

SCHOLION
1 5

EXPERIENTIA
&
corpiis

IV.

ir.

20. Si JSiitrum puiveri Carbonario

C^duntur autem ligna menfe Majo

,

permixtum Carbonem candentem

candens aiiud
,

vci

^nnio

utfacile decorticari queant.

SCHOLION
1 6.

contingit

flam^

III.

ma

concitatur

reiiBis fiordtbus extin-

truunt
potefl.
effoffa

',

Nonnulli Fornaces carbonarias confde quibus Buchnerus (b) confuU

efl
,

gitenda,

EXPERIENTIA
tum

V.

Optimum intus muro

'

ft

fovea intra terram

,

iateritio cingatur

eidem-

que ligna in Carbones convertenda immittan( ^ )

21. Si Suiphur in puiverem contri' commifcetur cum carbonibus in

In Theoria

& praxi ArtilleriafTom.^.f. i^.

Maihcm, Tom,
I

puiverem itidem reda6iis drns mixtuYA admovetur

& corpus can"

i

aiiqua Sui'
phurts

Wi^lfi;

Oper,

V.

Cc

202

E L E

E
^

T A
ftamma

Y R O T E C H N

^,

fhuris pars mcenditur

lenta

confumenda
Jalvis
,

pulvifculis
,

CarbonarVts

Qnodfi exficcato carbonem canden^ tem admoveas , vel unica rcintilla ope
filicls

exceptis paucii

qua, hinc inde

ex chalybe ehTa

in
,

eum

decldat;
fubita
,

candefiunt,

illico

Ignem concipiet
,

flamma

EXPERIENriA
mifcetur

VI.

afcendet

elaterc infignl

pr^dlta

&

hac difparente fumus crafTus

22. Si Nitrum cum Sulphure com-

in fublimi

movetur

& mixtura Carbo candens ad* Sulphur incenditur-y & mox

cum
aliquo /Irepitu

cernetur.

flamma

to

fubita

af

Carbone nlmirum candente admoin granulo, quod contlngit Sul, ,

cenditiNttri li/juefa^i ponione reli^a.

phur

&

Nitrum
in

liqucflt ( . 17.

I8

immo

Sulphur

flammam
{\

abit (.

18)
( .

S C H O L
i?.

O N.

&
19

Carbonarii pulvifculi candefiunt

).

Ha^ quidem Experientias ideo adduximus j ut ratio admirandarum Pulveris

fyrii proprietatum inde reddi
pnjfit.

Simillter

fcintilla Ignis in gra,

nulum

Pulvcris

decidit

particulam

Sulphuris

&

Nitri adjacentem liquefacit

( ,

P RO
24

A IV.

atque accendit
Sulphuris

17. 18

).

Unde
in

Pulverem pyrium componere,

&

Ntri

particuI*E

flnm-

Resolutio.
1. Nitrl defocatl
in

pulverem

reda^fli
,

mam, abcunt & pulvifculum Carbonarium una fecum cvehunt ( , 22 ). Dum vero hac flamma adjacentem
pulvifculum Carbonarlum alium
git,
attin-

redadi acciplanturlibrie fcx

phuris dda?cati

Sul-

&

in

dem

rcdacti libra rereunica,&

pulvcrem ItiCar-

eum

candefacit

( .

19

quo fao

to uc ante partlculas Sulphuris

&

Nitri

bonarii pulveris libra unica

amplius.

& paulo
aqua,
tun-

eidem contlgua? Ilquefiunt,

&

In flam-

mam
dem
,

conjiciuntur.

Slcque omnis

tan-

2. Mifcibilia indantur mortario Ilgneo,

Pulvcris pyrii maffa in

flammam
,

cupreo vcl orichalcco

fpiritu

&

abit, vi elaffica infigni pra?dita

quia

vini

vcl

urina

madcfadla

Nitrum acccnfum expanditur

per continuas
;

24 horas probe
,

Quoniam
folvuntur

17). vero pulvifculi Carbonarii &

(

dantur, humedatione pofl eiapfas

Nirri in particulas
j

quatuor horas repctita

in

ne mafla

non fatis tenues dif flamma cxtinCta , fumui

flammam
,

abear.

craffus relinquatur neceiTe efh

3. Poftquam
rint
ci

opttme

commixta fucdif-

SCHOLION
25.

I.
allas
1

per cribrum cih*clum ope

:

Pulveris
r

pyrii

compofition&s
alii.

hgnei mafla urgcatur

qua? hac

prafcribunt
zii/s
(

ratione in exlgua granula redigetur.

-4.

mentis

&

m 1 e n o w tfequentes commendat. Pro ToT' ) Mortariis , Rec. Nitri lib. 1 00 ,

Auiiores
S
i

Pulvls ex granulis exfguis connans

Sulphn'

tandcm

cxficcatura

{c)

Pyrocechniae part.i.

c.

J4-f ^i-

C>,
Sulphuris 15

J.

L V E R E

Y R

O.

203

Carhonum 15 > vel Nitri lib. , 100, Sulphuris 20 , Carbonum 14. Pro Bombardis , Rec. Nitri lib. 100, Sulpburis //^. 100 , SulCarbonum 20 j i^e/ 1 8 phuris 15, Carbonum 18. /*ro Sclopis feu Bombardis minoribus, Rec. AVfr/ //^, 100 , Sulphuris 1 2 , Carbonum 15; z^c'/ A7^/"/ ///'. 100, Sulphuris 10 , Carbonum 8. Suricommendat Ni~ r./Eus a S. RfMiGio^fi "tri libr. y^Jl , Sulphuris 12-^- e^ Carbonum
;

ribus, hieme vero calori fcrnacis exponatur , ut eum ficcitatis adipifcatur gradum, quifufficere videtur
tur.
,

Mm

ut in grana commode rediga-

SCHOLION
conficies

IV.

28. Pulvercm fulminantem animi gratia , fi Nitri uncias tres , Salis Tartari

'I2i:

omnium maxime vero pradicat MieTHius { e), fi recipiits Nitri libram unamj Carbonum uncias 5 dT" Sulphuris 2 -z/e/ 2^ ,
Qjiamvis autem vulgo
,

dua6 Sulphuris unam in mortario contundas, ut invicem probe ccmmifceantur mifcihilium fingulorum pulvifculi. ^uodfi exi-

&

guam

ejus quantitatem cochleari inditam car;

honibus candentibus imponas

fuerity ingenti

ubi liquefaCia

quo Pulvere pyrio fortiorem fieri pojfc negat,

ut ex compofitioni,

cum fragore accendetur monetamque impoftam rnagno cum impetu la;

queari conclavis adrnovebit

fi includitur, ea Jia disjicit.

vafis ficiilibus
fi-n-.

bus pracedentibus apparet

Pulvis pyrius

cum

fiagore in plurima

minorum virium paretur pro Tormentis , quam pro Bombardis ; id tamen fine ratione fufficientc fieri contendit
figni
lo

Miethjus
fcilicet

&

in-

Problema
Resolutic.
1.

V.

fumtuum

difpendio fieri evidente calcu-

29 Pulverem fyrium examinare

majus onerandum requiruntur Pulveris communis Tormentarii libm 24, adeoque fi decies oneretur j 240 eidem vero fcopo fatisfaciunt Pulveris fortioris libra 180 unde juxta
evincit.
,

Ad Tormentum

ChartcT

mundT

vel

tabnl^ Ifgne
pyrii

imponantur aliquot Pulveris

accrvuli.
2.

compofitiones

modo
,

allatas calculo inflituto

fi

deprehenditur 3 plus fumtuum requiri,

vere

PuL

Uni admoveatur carbo candens.

Tormentario

quam
I

fi

Bombardario
II.

utaris.

S C H O L
rii

O N

Quodfi extemplo igncm conciplat, fumus rcda afccndat, nihil fordium

rcfiduumfuerit, ncc chart^notam inurat
i

16, Machinas ad materiam Pulveris py-

contundendam neceffarias in Elementis Mcchanicx ( $. ^%6. p8p ) defripfimus.

id

indicio

trum
terlas

ritc fuiffe

Sulphur Nidcfaccatum, omncs maerit

,

&

SCHOLION

III.

27. Si quis fme multo lahore Pulverem pyrium parare voluerit ; Sulphuris , Nitri ac Carhonum debitam quantitatem olU fitiili indat , aqua affufa intervallo duarum vel trium horarum ad ignem coquat , donec jqua fcre omnis exhalaverit. Maffa per ali-

vero bene contritas & inviccm commixtas, prout cx rationibus ad

&

luod temporis intervallum xfiate radiis foLa^

{

d) Memoires d'ArtilIerie Tom.t. p. () Artiller. praxi tecentiore Tom.

109.

Problema pr^rccdcns allatis apparet. Quodli vcro rciiqul accrvuli una acccndantur, aut multum Salis communis Nitro pcrmixtum, aut Carboncs non fatis contriti , aut mifcibilia non bcne commixta funt. Si Nitrum & SliIphur a nociva pinguedine non fucrint
liberata, ea^macul?bitur charta.
Si Ni-

2.c. 40.

Cc

trum

204
trum
alias

ELEMENTA PYROTECHK
non
fuerit

.^.

dcfocatum

char-

operculo

C
,

tedlum
ut ejus

quod
,

elatere

tafordibus inquinatur.

inftrudum

ope

in aliitudi-

Problema

VI.

ne

ad quam

afcendit

retineri

poffit.

30. Pulverii pyrii vires prohare,

Resolutio.
Tab.
1.

1^

parctur Prifma quadrangulare

AB

Fig^ I.

^x ferro feu chalybe, & fuperficies ejus poh'atur. Longitudo fit duo-

Quodfi vafculum Pulvere pyrio impleaSj & per foramen ad bafin accenoperculum C vi Pulveris pyrii das
>

furfum propellctur,

& vi elatetis in gra-

du

ad quempervenit, retinebitur.
Aliter,

rum
2.

circiter

pedum,

latitudo

&
Alii utuntur
vis pyrius in

craffities digiti unius.

Latus

unum

dividatur in
,

aliquot

Machinaj

qua Pul-

partes sequales

&

ad fingula diforamina
,

vafculo

acccnfus lami-

vifionum

puncfla
,

fiant

nam

elaflicam

deprimit, vi pulveris

impeditura

ne operculum
relabatur.

fur-

fum propulfum
3.

Ad

extremitatem imam Prifmatis ponatur vafculum metallicum BD,

ad deprimendum requiflta ex nuroero dentium rotae C infra laniinam dcprel!^ forum a:ftimanda

C A
De
31.

U T

Ignihus

Bellicis

fcu Nocivis,
lamina fcrrea &c. confc(5lus
,

Definitio

IIL

fiori,

5c

/^
VjT

Kanata

eft

Globus ferreus>
qui

cupreuSjvel vitreus, Pulvere

Pulvcre nitrato atque carenis, glandibus plumbeis, clavis, globis fclopetariis

pyrio replctus
Dicitur
fi

&

tubo lignco

&c. replctus.

materia inccndaria plcnus,

inftru^ftus.
,

DE F
riis

NITIO

V.

Granata minor
,

fcu rnanualis
;

manibus in hoftem jor vero five Bomba

ejaculatur.

emitti poffit
(i

ma^

33. P/uvia pyrotechnicae(\^ Glohm h*gncus pulvere nitrato aliisque mateincendiariis rcpletus
,

ex mortario

qui disjedus

tTjateriam ardentem

effundit.

Definitio
cx papyro

IV.

DE
funt vafa
ta, in

32. Grando pyrotechnica {eine Kartetfche) eft Cylindrus, ConiiSjVel CoBus. truncatus
,

34. Urnit fcu

fidlilia

o VI. Lagen pyrotechnici

I

Pulvcre pyrio repleprojici folita.

lintco craf-

medios hoftes

D-

Cap,

DE IGNIBUS BELLICIS SEU NOCIVIS. 205 pleri & accendl poHir atque anfis Deftnitjo VII.
IL
,

35. Cylmdriis pjrotechnictM

eft

Cy-

circularibus

C&D

pr^dltus,

ut

llndrus Pulvere nitrato rcplctus.

commode
ejaculatur
2.

in
,

Mortarium, ex quo

Definitio

demittl quear.

VIII.

Cum

36. Sdccus pjrotechnicus eft faccus

Globus fuper carbonlbus can^ dentlbus canducrit, aeri libero exponatur , ut lcnte
frigefiat.

Pulvere nitrato aliiique nccefTariis replctus.

Quo-

niam enim

ignis

Definitio
inftrudus,

IX.

occulta

qu^dam
adfuerint

ferrum dilatat foraminula vel rL

,

37. Famulus pyrotechnicus efl: Cylindrus cavus innumeris foraminibus

me

fi

aperientur

ma-

gls, aere pr^fertim Inclufo vi elateris

^ Pulvere pyrio aliifque maX.

3.

fuperficiem continuam perfo-

teriebus implendus.

ranteC . 146 Aerom.),

Definitio

Cavitas Globi replcatur aqua

frigl-

da
38. Globi incendiarii funt Globicx
linteo cralfiori parati, Pulvere nitrato
aliifque

&

lumcn probe obturetur.

4. Exterlor fupcrficies

aqua fervida 8c
Qi^iodfi

materiebus replendi.

fapone lavctur, quia faponaria a-

qua

vifcidior reliqua.

enlm
.

DE
que

XI.

quxdam

foramlnula adfuerlnt, aer

egredietur
(

39. Globus lucens eft Globus inccndiarius, qui lumcn intenfum undiquafpargit.

calore rarcfacflus
cit,) dc bullas

in fuperficie

Globi,

formabit.

Definitio
40. Globus fumans
cendiarius, qui
circa obfcurat.

XII.

5. Si nullus

inGIobo defedus notetur,

,

cavitas fcre tota Pulvcre pyrlogra-

eft Globus infumo aerem circum-

nulato implcatur

fpatlo nonnifi

exlguo vacuo
6.

rcllc^o, ut
five

dum

Tubulus ligneus

fufum

Definitio XIIL
41. Globus foetens
ditur.
eft

AE

R-^

guram coni
in-

truncati

referens per

Globus

lumen adlgitur,
ce vlva
rltlo
,

&

glutine cx cal,

gentem foetorem fpargens, ubi incen-

cinere puro

polline latc-

PR
42

oB L E

V L

atque Ilmatura Martls benc contufa mcdiante aqua glutlnofa

fubigendis, vel ex quatuor partibus picis nlgr^ , colophoni^ partibus

Bombam parare

Resolutio*
1, 1. Fiat

duabus,
pulvis

tercbinthina:

ex ferro fufo
,

3,

fatis ipifTus

Globus cavus AB habens lumen rotun-

&

ccr^e itldcm
,

una

una compofito firconteratur

;:

raatur

non

duai

m A

per

quod Bomba

re-

quoniaoi granulatl major \ls de-^

205

E L E
da6ti.

E
in

N T A
pollinem re-

P Y R

O T E C H N
fundum

^E.

prchcnditur,quani

ubi notandur/i

crajftiem apponi

dupUcem^

quia prope
faciunt.

communiter majorem

7, Tubulus rcplcarur matcria incendiaria ex Nitri unciis duabus, SuU phuris uncia una dc Pulveris pyrii in poUincm rcda(^iunciistribus invicem commixtis compofita & tudicula hVneavi adieenda.

Quod/i matcria incendiaria accenditur,

lento igne abfumitur.-qua: ubi ad Pul-

vcrcm pyrium

fcrpit

is

una

incePrfus

maximo cum
rlma fiufta

fragore
,

disjicit

Globum in plunon line maximo

I

damno corporum

obftaniium,

S c H o L

o N

I.

4;. Egregium in oppugnatione pugnatione Urbium ufum prafiant

nihil enim
cedat*

&

ex:

Bomba

tam indomitum quod huic vi non

SCHOLION

II.

44. TJt autem certum damnum datur frafumantur , follicite cavendum ejl , ne accendatur Pulvis pyrius , antequam ad locum
deflinatum pervenerint.
cendiarius
filo

TJnde tubulus incannabino tenuiori circurnli-

gatur

& aqua glutinofa

maceratur.

SCHOLION
&

III.

45. Granat manuales a Bombis nonnift magnitudine dijferunt , Globi etiam ex ligno atque vitro fieri folent, Corporibus

hominum , qutx , dum dijfiliunt, contingunt^) maxima damna inferunt. Primum Bomb<2
dicebantur

&

qu<

figuram habebant Ovalem

Granata , quantacunque

quiS erant figune

ejfent molis.

Sphariae

SCHOLION

IV.

4^. Cum autem Bombx ipfce magnitudine a fe invicem differant , aliquot earum dimenfiones in Tabula fequcnte apponere likt
,

CapJl.
rrmorum

DE IGNIBUS BELLTCIS SEU KOCIVIS. 207 quales & cx C atque B intervallo corpora una k^ditj vel pror,

fu5 incernccioni dar.

trium partium

CB

defcribantur ut antc
:

Problema
rit

IX.

arcus

ECD & EBD

,

Dico quatuor
ut ante.

iftiufmodi fegmcnta

40. Saccum Ovalem Globi incendia-'

delinearc

qualeECDBE^

& confuere,
E S

conficere

Saccum Ovalem ,

R
1.

U TI

O.

Demonstratio.
Eadem
cft,qujrproxlme prarcedens..

1.

DJamerer Mortarii, ex quo Globus

ejaculandus,
les

6,

AB
( .

in 5 partes tqua-

Sc Ho L
50. Tacile quidem
tria conjlriii
pojfet

o N.

dividatur

275 Geom,
in

).

ex principiis Geome^

2.

Circini crure uno

fionis

fecundo divi-

Saccus perfeEle Sph^ri.

pundo

pofito, intervailo

cus
tali
ipiis

CB dercribatur
J.

arcus

EBD &

fed lum ex fubfequentibus appareat , accuratione in Tyrotcchnia non ejje 0,

Ex B eodem

intervallo

BC

allus

tCD priorem interfecans in E ^ D.

4.

fcrtim

eam con/iruBioncm cum fit difficilior

omittimtfs
reliquis
,

pr^-

feqncn^

Quinque fegmenta
a?qualia

figurne

ECDB

tem

addidijfe contenti.

&

fimdia exfcindantur ex

Problema
5 1
.

X.
tncefi'

tela craffiori

atque confuanrur,

Saccum Sphi&ricum Glohi

di"

Dico, Saccum Ovalem habiturum Circulum maximum paulo minorem eo , qui circa diametrum Moitarii AB defcnbitur.

diarit dehneare

conficere,
I

R
1.

o L u t

o.

Circa diametrum Globi

batur circulus

AB

<^cfcrj-

j^^

j^

in

quatuor qua-

fig, 7,

Demonstratio.
Illud per
culi
fe

dranres dividatur.
2.

patet, peripheriam ciripfi

Ex B
cus
alius

intervaro

CB

maximi Sacci eiie aqualem qu nquies fumta^., t(i vero

CF
BE

<?V

ex

BC defcribatur arC eodem intervallo

in

CB
3.

priorem intcrfecans
tcrtius

=:^f pheria

AB

f>r confiru6l,

ifta

=
,

ade(X]uc pcri-

tandem cx E

BC.
fcgmenta

A B.

Qi!arc cuni Dia-

Ex

tela

craffiori

Fant 8

mcter

AB

lit

ad periphciiam Circuli

ipfj

CBE

aequaha

&

confuantur.

cadcm defcriptam ut ico ad 426 Geom, ) fj AB erit

14

Problema
52.
Junt,

XI.

periphe-

ria

cirtuli

deicripti

cina diamctrum Muriarii 3,^:^. Patctadeo, Sacci cirQ.i{^

Adaffam compofjere, cjua Saccl Glohorum incendiariorum repleri pcj^

culum n aximum eodem noren). Q^e. d,

Aiiter,

paulo miI,

E S

O L U T

O,

Pulvis pyrius granulatus teratur

triti libris

&

decem addantur
1

Nitrili-

Dividatur

AB

in

quatuor partes

d^-

brse

2, Sulphuris

&

Colophonfas.

2C8
nu-E

ELEMENTA PYROTECHNI^.
Itidem libra una.

Vcl 6 Hbris Pulveris pyrii adjiciantur Nicri \l

bras in

R
1.

O L U T
ferrei

O.

Fiant

duo annuli

4 Sulphuris itidcm 4 pulverem redatai libra

,

AB & CDjT
lumenf
,

Vitri

quorum unus

apratur circa

una

G
bi
fi

ubi Globus incenditur

bafin,
5

alter

Antimonii dimidia
dimidia, Sah's
Sah*s

Camphorae Ammoniaci una &

,

prope
(1 3|-

communis

Dlameter fuperioris inferloris 3, fi pondus GIo3

;

uncice 4.

2. Materi.-e rcHqu^e

terantur ut

non adeo fubtih^ter Pulvis, ne effe(5lus in>

100 librarumi ifta pondus hbrarum 75

fi
i

hsec

2,

ifta

2, haec

3^ d^gltorum,

pondus librarum

minuatur,
3.

Ut

igitur conftct,
,

omnia

rite

cflc

peracla

materia prajparata tubiis

2.

denique I7, hxc i\ dlgi pondus Globi librarum 1 5. Funiculus ad annulos rcligetur , ita

25

ifta

ti,

fi

ligneus adimpleaturj cujus diameter longitudincm unius digiti circi-

ut divcrfa? ejus partcs rcferant fe-

micirculos

maximos S^hd^xx per

fccantcs.

quodli flamma ad duplam tubi longitudinem afccnter ada^quat

:

Polos
3.

Globum

dcrit

&

Ad
alii

funiculos fccundum

longltudi,

ignlculos crcpitantes uniparferit

ncm Globi
ac inter

extenfos

rcligcntur

diquaquc

corium tympa,

cos ad angulos rcclos fccantes

fe parallcli
,

ni adurentcsjnec exfpiret

ni/i

Sym4.

bolo Apofiohco non nlmis kdinanter rccitato (quodvult Siemo-

h0.o fc^lionc qualibet nodo.

in inter-

Ex

lamlnis cupreis afferrumlnatls pa,

NiwiTziTJs (g)
fe

omnia bene

fe-

rentur Idus

quorum longitudo

habcbunt.

HI
I

fit

diametri fuperioris
In areolis

fex-

S c H o L
55.

N.

tupla

&
,

quadratis, quas

AUas

compofitiones tradit

Buchne-

funlculi fc

mutuo

interfecantes for-

In earum numero funt , quas nullus ingreditur Pulvis pyrius , veluti ft fumantur Nitri purificati in pollinern reda^i libra 6 , Sulpburis

nus

(/;), ipfo ufu comprobatas.

mant

In

Globum

tercbra pcrfora-

tum adigantur.
5. Iclus rcpleantur Pulvcre pyrlo uf-

&

purificati iibra

una cum

femunciis

gra-

norum

Sinapis i unius libra

& Vitri contufi

artifices

que ad dlmidlam altitudinem & immlfiTo Globo plumbeo fpatium

rcliquum
pleatur.

femunci< 3.

Dividunt enim
illas

com-

ftupa

aut

charta

im-

fofttiones ijias in nigras

didas,

quarum

can, fubnigras nullum Nitrum, has nul,

&

lus Puivis pyrius ingreditur

Nitrum

& Pulverem pyrium recipiunt. Problema XII.

Glohum repletum
ligare^.

ali^ vero

&
I.

Problema Xin.
5 5

Olobum imendiariHm haptizare, R E s o L u T I o.

In tabulalignea dcfcribatur circulus

circulo

54.
(x)

maximo Globi

^qualis,

&

Part.

Lib. IV.
f.

c.

(/;; Parc.

85.

&

f.

140.

figura cKfcindatur,
2. In

feqq.

ap.

11

DE IGNIBUS BELLICIS SEU NOCIVIS.

tam

209

2. In aheno cupreo liqucfiant Picis ni-

grs

librse

&

afi^"undatur

Olci

lini

Colophonia? 2 , vel Tcrcbin-

Intcrlor, quam cxterior aliquotics illinatur, tandemque tela

crafliori

thin^ libra una.

3.

Cum

omnes
,

matcrice probe fuerint

commixto!

ahcnum ab igne

rc-

obducatur. Sic ncmpe alAB ad diamctrum AD, uc ad 2 , craflities fundi ~ , laterum 3 vero I diametri.
titudo
2. In vafis

movcatur , & Pulvis pyrius tritus eidem immifccatur, doncc fatis tenax evafcrit maffa,
4.

medio ad bafin normaliter

conftituatur tubus ligneus

EF PuU
undiqua-

vere granulato plcnus

Lumcn

&

inccndiarium obturetur

5c

Globus ufque ad ipfum lumcn im5.

que foraminulis pertufus, pcrquse jgnis quaquaverfum una ferpat

inccnfione fada.
3. Cavltati immittantur tres Granata-

mergatur maffar. dcObtcgatur circum circa flupa nuo immcrgatur, doncc ejus fu-

&

rum manuariarumfcrics,

rpatiisin-

perficici

pcriphcria

circuli

fupra

tcrmcdiis Pulvere pyrio granulato

defcripta

undiquaque congruat.
I

aliaque matcria Pyrotcchnica

plctis
,

re-

S c H o L
incendendis

o N.

ut granata' e iiru fuo di-

55. Globi incendiarii infervinnt tedibus

,

qua^ fcandidis vel

Jiramine

te-

guntur

&i

ft

Idibus inflrufiiy hominum

cjuo-

tjueflragem edunt. deterum per fe patet, in conficiendo Sacco pro Globis incendiariis ha-

moveri nequeant, etiamfi Globus huc illucque volvatur, 4. Operculum convexum maxi ma, qua fieri potcft, vi adigatur,

AD

bendam

effe

tam funiculorum
,

quam

&
in

majoris firmitatis gratia clavis

baptif-

mi rationem

ne diameter Globi fiat juflo

A & D

firmctur

fpatio inter

major, Unde diameter Mortarii , circa

defcribitur circulus (/.49.

quam

inentorum
nuenda.

dclineandorum

tantijper

ufum fegimmi-

operculum & Pulverem pyrium ramcntis lignorum repleto & lithocolla fuperfufo.
5. Firmitatis

PROBLEMA
57.
'epletum

quoque gratia Globus

an-

XIV.
manualibti^
6.

nulis ferrcis

circumdetur aut funioperculo tubus inccnpartim cochlccT , par-

Giobum Granatis
componere*

culis circumligctur.

Denique
diarius

in

Resolutio.
r.

tim

lithocolla?

ope

firmctur
.

&

Ex

ligno Tiliaceo probe exficcato

materia incendiaria
pleatur.

) re-

tornctur Vas Cylindricum

cavum

ABCD
habens
,

fundum

fatis

craflum

EC

&

Qiiamprimum
rium
in

ignfs

glutine in
,

fpiritu vel

ad Pulvercm pyfcrpit
,

accto vini foluto

tubo EF contenti:m

aliqua terebin-

thina? portione adje^fia, fupcrficies

omncs Granat^ una incenduntur ( . 24) & Globo dls]<:6io cum ingcnti ad-

Wolpi Oper, AUthem, Tom.

V.

Dd

flan-

210

E L E

M
I

T A

PYROTECHNI^.
Hanc maffam
tri

flaatmm damno

In frufta diiTiliunr,

In

poderum mate^
:

S c H o L
jlris die

o N.
di-

riam li(juefaciam vocabimus

gefihmeltzten

nof-

58. JTtililfimim hoc Glohorim genus no

Zeug

dlcunt.

Trancheen-oder Spreng-Kugel

4. Mafla probe

citur

foletque fubinde injiar Globorura in-

lubada fuper marmor politum vel laminam metalllcam

effundatur
,

iendiariorura ex facco parari.

ne adhaereat

& frigedi-

Problema
5 9.

XV.
5.
I

fa(fta in

fragmenta nuci aequalia

Stupampyrotechnicam pr^eparare,

vidatur.

RES OL U
1.

O.

Fragmenta Stupa pyrotechnlca cumdentur (. 58 ) &

IntraPulverem granulatum.

clr-D,
!'

Stupa vel

goffyplum
in

In

funicull

6. In

Globo h'gneoABCD reponantur

fufficienter
fir-

formam contortum
aceti vinlj urlnas vlni

partibus
7.

duabus & fpiritu una , addita Nitri def^ecati parte una & Pulverls triti itidem una coquatur 5 donec hiumor omnis
exhalaverir.
in

Tandem operculoAB
mato,
foria
in

fundo

CD camera
&

acccn-

marerla incendiarla confue-

ta adlmpleatur
la crafliore

totusGlobus

tc-

obdudus pice
L 10 N.

baptize-

2.

Stupa
tur
cis

Pulvere granulato volutcSolis vel forna-

tur(^. 54).

&

ad calorem

SC H O

exliccetur.
6i. Ignea pluvia convenit adibus
y

qui/i

S c H o L
60. ^todfi defideres
nica lenta
,

o N.
in folo aceto

fcandulis vci firamine teSla funt.

nt Stupa pyrotech,

PROBLEM
63
.

XVIL

flimma conftmatur
in

Famulumpyotechnicum.facere,

coquatur
lutum,

quo Nitrum def<,catum fuit fo-

Resolutio.
1. Flat

Problema XVI.
6
1
.

Cylindrus Ilgneus cavus

foraminibus

ABDC ^

multis

undiquaque?"'

Igneam pluviam

ejficere.

pertufus.
iEquah*s

Resolutio,
1.

In frfxorio

fiLlfll

fuper carbonlbus
li-

candcntibus liquefiant Sulphuris

bra? 24.
2. In fartaglne calefaclum

Diameter ejus AB fit diametro Machin^, ex qua ejaculatur. Longltudo AC fit trium diametrorum, diameter vero cavltatis fiti unlus.
in
,

Nitrum,

ut

2.

Cylindrus definat
ferro

cufpldem

CED,

liquationi

proximum

cxlftat, Sul-

munlram

cujus longitudo

phuri commifccatur,

quod ne m,

GE
ut

efl:

alrltudinls

AC

fubtrlpla

cendatur, fiimmopere caverl debct.

3.

Famulus ex Tormcnto

cmlflus

Rcmoto ab

igne frixorlo

Immifcelibrae

terr^ Infigatur

&

ftando opereiur,

antur Pulveris granulati

8.

unde nomen habet.

S.Ca^

Cap.U.

DE IGNIBUS BELLICIS SEU NOCIVIS,

4.

2H
cavitati

3, Caviras Cyllndrl rcpleatur Pulvere

trico

Denuoimmergatur,
liter

&

rellqua fiml-

cum

quarta

Carbonum

parre

repetantur

donec

permixto
leo

&

Spiritu vini vel Petro-

Mortarii conveniat.
confpergatur.

Ultimum
o

ve-

humedato.

ro pulvere granulato undiquaque

4, In foramina adigantur I6a\s ferrei

Pulvcre granulato

&

Globis plum-

Quodii Globus accendaturj continuo

ardens loca vicina colluftrabit.

beis onerati (. 53 ). . gratia Cylindrus 5, Tandcm firmitatis

tribus annulis ferreis circumdetur.

PROBLEMA
67.-

XIX.
componere,

Quodfi Pulvis pyrius in cavitate incenquas darur, lcnta flamma abfumctur quoties ad Idum fcrpit , fubita flamma
:
j

Globum obfcurantem

Resolutio.
1. Flat
( .

corripitur Pulvis granulatus

& Globum
damno

Saccus Ovalis
49.
5 1

vcl Spheericus

plumbcum non
explodit.

fine

adftantium

>
candentibus
pars
li-

2.

Supcr carbonibus
quefiat Refina.

SCHOLION
ejus

I.
,

3. Adjiciatur a:qualis ut
dcfa-cati
,

Nitri
,

non
una

6^. FamulHS Tormento ita ingeritur

lumen Pulvcrem pyrium tnentum oneratur, contingat.

itemque Sulphuris

quo Tor-

cum partequinra Carbonum.

4. Maffa? probe fubadae Stupa
diflecfla

SCHOLION

II.
5.

immifccatur.

6$. Si Gloius ferreus vel cupreus ecdem

Tandem Saccus cadem

baptizetur (.55).

repleatur

&

modo , quo Famutus pyrotechnicus oneratur Capiris mortui fert nomen,

Problema XVI IL
66'

Quodfi Globus accendatur, continuo ardebit & aerem obfcurabir.

GUbum

lucentem componerc,

Problema
li-

XX.

Resolutio.
1.

68. Globum factentem componere,

Super carbonibus candcntibus

qucfiant a?quales Sulphuris
,

Resolutio.
I.

Picis

Super ignc
br^e

leni liquciiant Picfs

II-

&
2.

Tcrebinthina? portioncs.
vel ferreus
cft
,

10,

Rcfinse lib.
lib.

Globus lapideus

cujus

20 5

Sulphuris
lib. 4.

6, Nitri lib. 83 ColophoIlbrae

diameter multo minor

tro Mortariij ex

diame2.

mx

quo

ejaculari de-

Admifceantur

Carbonum

bet> materise liquefadse immergatur.

3.

Mox

In

Pulvere pyrio

granulato

unguium Equlnorum dKTedorum lib. 6, Af^ foetida? lib. 3, Saraccni putidi lib. i , & fi qua alia funt,

volutetur
veftiatur
:

&

goffypio circumcirca
fa(^o,

qu^ foerorcm

cxciranr.
(

quo

3. Reliqua fiant ur fupra

.66).

Dd

CA-

212

ELEMENTA PYROtECHNIi^.
C A
De
'

U T

II L

Ignihus Feflivis^

DEF

XV.
feftlvus

Resolutio..
cx
1.

d^.Y^Trobolus

t9i

Ignls

Ex

ligrfo

JL Cylindro chartaceo materia Pyrotechnica repleto conftans , ad in-

AB
nidc

intus cavus

duro tornetur Cylindrusj, & tam in Coro-fi

orna-

HC, quamin BafiBD,

fignem altitudinem afcendens

& quam

tu Architcwtonico veftitus.

Ratio

primum

afcenfus fiftitur

difliliens.

dimenfionum pro diverfitate Pyrobolorum conficicndorum mox in

Scholio exponetur.
Solcnt etiam
,

S c H o L
:

N.

70. Pyrobolorum multu^s ejl ufus in Ignibus fe/iivps neque enim folum folitarii adhibentur verum etiam compofttionem alioYum frequenter ingrediuntur.
,

majores ex orichalco
ofte parari

minores cx

Sit

vero

Cylindrus

cavus utrinque aperrus.

2.

Definitio XVI.
71. G/obi aereihnt^ qui cx Mortariis in airum ejaculantur> perinde ac
Pyroboii
diflilientes,

Ex cadem
conftat,

mareria
fiat

qua Cylindrus.

quadra

EF

in cujus

medio tornetur HcTmifphajrium Gy diametri multo minoris, quam qu^

eft caviraris

quamprimum

af-

Cylindri,

infiftcnsalii-

cenfus terminatur.

De
72.

N ITIO
aquaticus

XVIL
cfl: ,

fin

Globm

qui

in a-

BD LM firmari

Cylindro minori IK, qui intra Baimmitri & mcdiante clavo

potcft.
I

qua natans ardct

& tandem in ca Definitio XVIIL

.

diflilit.

S c H o L

o N.

76. Non omnes Autores rationes dimenfionum eodem modo tradunt fequentes pra:

73

Globus

terrejlris eft ,q ui e

Mor-

fcribit

SiMiENowiTZius

).

Si diameter

tario ejaculatus in terram decidit ibi-

luminis

RS

fucrit aqualis diametro

Glohi

quc ardens tandem

di/filit.

De

FI

TI o

XIX.

plumbei unius libra vel ad fummum duarum, Baft erit altitudo Cylindri cum Coronide diametrorum, altitudo quadra EF l },

&

HEv

74. Globi lucentes funt, qui eMortario emifli per aliquod temporis fpatium ardcnt & circumjcclam regioncm
valde
illuftranr.

altitudo Cylindri

IJQ

diameter

IN ||
altitudo

diameter Hemifpharii
Capituli

HC

i ,

crajfities
i.

IN TV i

maximA
,

in Capitulo

& Bafi
LibaiL

Si diameter fuerit
al-

Problema

XXI.

major diametro Globi trium librarum

titudo.

75. Pjrobolorum formas parare.

in
PAit,
I.

c. I, Sc 1. f. 7^.

&-'

feil'

Cap. III.
titudo
ties

DE IGNIBUS FESTIVIS.
ME
,

213

TV

unius diametri , crajfiquadra E Capi1 i , altitudo 1 1 , /

tulo HC fafcici

infima J-, Echinus /-, Jftragulus /-, Supercilium cum Apophyge i|,
altitudo Cylindri I J^
i

vel in majoribus

a libris

40 ufque ad 70, |, / maximis y a 70 /^e ad 100, nonnifi \ , c//iZnempe

2e^er Cy'indri
rii

IN

diameter Hemifphai

I o

/M

C^terum S i m

n o

t zi u
,

multiplici praxi fe edo5iurn fatetur

fi

dia-

meter luminis dividatur in 100 partes , ^ro diverfo pondere Globorum plumbcorumy quorum diametro aquatur , numeros fequentes multiplicandos effe

per 7 , ut prodeaP

al-

titudo

AE.

Pondus

214

ELEMENTA PYROTECHHI^.
SCHOLION
I.

(]Hcns TabiiLi exbibet

78. Compofitiones pro Pyroholis variis fe: ubi duo nimeri no-

tant pondera extrema.

Pondus
Pyrob.
100.
(jO

n. 7.

n,

3.

Cap. 111.
2.

DE IGNIBUS FESTIVIS.
Problema XXV.
90. Glohos lucentes
conficere,

21.5

Humcdcfur mafTa aqua Gummi Arabici vel

Tragacanth^,
Globuli

&
1.

3. Inde

fianc

nucis avellanae

magnitudincm non fuperantcs, ad

Resolutio,
Super igneleni liqucfiant Antimonli libr^e dure, Nitri 4, Sulphuris 65

calorcm Solis vel fornacis cxficcandi.

Quodfi acccnfi per aerem feruntur

Stellulas mentientur.

ColophoniaMi Carbonum 4
Antimonii
libra

vei

dimidia

Nitri

Problema XXIV.
86.
ScintilLts conjicere,

una j Carbonum una , Sulphuris dimidia,CoIophonia; una, Picisdimidia.

fingulas

Resolutio.
1. Nitrl uncia
(

Notandum vero,
conrerendas
eife

materias
,

ante-

una, Marcria?

liqucfacftae
tiiti iti-

quam aheno
pa, quae
3.

immittantur.

^.

d.midia, Pulveris

2. Maflis liqucfadce

immifceatur Stu-

dem
2.

dimidia

&

Camphora: dua:
,

in

omncm
,

imbibere valear,

pollinem redigantur.

Ex

frigefada fiant Globi arbitraria;

Aflundatur aqua

qua Gummi Arabicum vel Tragacantha (olutum, & mada in pultcm redigatur.
in

magnitudinis

&

Stupa pyrotechr

nica veftiantur

( .

59

).

C0R0LLAR.IUM.
5?i.

3.

Immifceatur Stupa pyrotechnica (.

Quodfi minores
Stellula-

fiant,

eodem mo. 87
)

59

in fruftula difcerpta.
pillulis

do

quo

ac

Scintillas {

4. Fianc Globuli
asquaies

Mcdicorum

compofitionem Pyrobolorum ingrediuntur, incendendi ubi Pyroboli difliliunt.

&

pulvere trito confperli

exliccentur.

Problema XXVI.
,

Quodli accenli per aerem feruntur

Scintillas referent.

92. Glohum aereum compomre,

i.

R
I
.

E S

U T

O.

COROLLARIUM.
[^

Fiat corpus ligneum ex parte

cavum
dcter,

87.

Iii

5^

&

Scintilla;

Pyrobolis prope idum StelluljE adhibentur , accendendas ubi

& Hemifpha^rico-CylindricumjCU- ^-'yZ

jus

dimcnfioncs hoc

modo

Pyroboli

difTiliunr.

SCHOLION
88.

minentur. Diameter Mortarii

ex

L
irt-

quo Globus
datur

ejaculari dcbet, divi-

Eodem modo
i

Pyrobolis majoribus

ferere licet minoresy qui accenfi per

litant

& in

acrem voeo tandem cum diquo fragore

in I2 partcs .Tquales , crlc diameter Globi iftiufmodi ! i

CD

partium
qualis
,

&

altitudo

AE

cidem

ts,-

diffiliunt.

89.

SCHOLION StelluU & ScintilU

IL
in Glohis ctiam.

lcmidiameter Hemifphserii
Fiat porro

aereis fi-equenter adhibentnr non ftnc volup'

hue fke&atomm.

= =

EB

ejus fubdupla,

FC

5
\

EB
AE.

&

crafiitics operciili

AG
fori:>;^

Altitudo cameriE acccn--

2l6

E L E
(it

NTA

Y R O T E C H
rari
:

14 I

^.

fbriseBH

j-|,IatiriidoTf dlamctri
dcnic]iie toraminis

DC
2.
trito
^

diametcr

itemquc compofiri, ira ut majot minorcs alios conrincar-: quemadmo-

acccnforii ji-

dum
invicem pcr-

fola infpedio figurae docet.

Fundus Globi obtcgatur Pulvere

dc

S cH o L
9?. Co7npofniones

o N.
aereorim
varia,

granulaco

mixto.
3.

Glohorum

Arundincs IK
partibus

replcti maflTa
triti

Pulveris

ex rribus duabus ,

midtis modi<s variari poffunty nec

in

difficile erit

Pyrotechaia wr/iz/r> ex fuo ingenio nova cumminfci,

Carbonum
pofita
vini

&

una Sulphuris comvel Spiritu

Pkoblema

XXVir.

atque Petroleo

humeCtata Globo infcrantur, doncc totam cavitatem explcant.

94 Pyrobolas aquaticos compomre,

Resolutig.
1. Fiat

Ut

vero arundincs

facilius

ignem

Pyrobolus

AB,

cujus diamcter

concipiantj pars infima folo Puiveretrito, quod Petrolco humec-

arqualis

diamctro Globi plumbei

vcl rrium

duarum
nis

unciarum

tatum fuerit, onerari dcbet. 4. Poftquam Globus fucrit oneratus

5.

&

te-

rebictur ufquc ad rertiam altitudi,

parrem

linreum circumcirca agglutinctur.

jj ).
chartaccus

Camera
teria,

2. Fiat

Cylindrus
intra

cavus
inclu-

acccnforia vel

cadem mavel maifa

qua arundines,
,

cx
3.

CD &
datur.

eum Pyroboius
ac
cera?

Pulveris partibus 8

Nitri

Sul-

phuris

1 3

Carbonum

Cylindrus

pici

liquefato
re-

aut ex

immcrgatur, ut aquse madori

fiftat.

Pulveris partibus 4,

Carbonura 2
accenforiam
Ita

compofita rcplcatur,
6.

Tandcm ad cameram

autem attcmperanda

eft

gravitas

operculum cx panno crafliori firmetur , Pulveris vi facile ejiciendum , & circa foramen accenforium Srupa pyrotechnica in frufta
diicerpta(. 59 )agglutinetur.
Aliter,
Tal7.IT.

Pyroboli ad gravitatem aquse, uc Cyfic enim lindrus toius fubmcrgatur

:

Pyrobolus acccnfus in aqua ardct.

S c H o L
9 cdto
5,
y

o N.

Alii loco Cylindri utuntur Cono trun^

vel etiam Sphi^roide,

Fiant omnia , ut antc, nift quod in ^^'^^'locum arundinum fubftiruantur Pyroboli

( .

Sunt , qui appendunt , hoc pondus ad bafin infcriorem efl ad eam , qniC foramini accenforio opponi'
tur,

&

77

vel rnlirarii

vcl

cum
) ar-

Problema
Pv

XXVIII.

Srcllis

&

Scinrillis ( .
(

85
.

&
90

86
).

96. Glohs aquaticos cemponere*

S O L

quc Globis luccnribus

funr criam
ficri

Pof-

Globi acrci

lolis Stcllis,

U T

O.

vel Scintillis

&

matcria Pyrobolica one-

I.

Ex

ligno

tornetur

Globus cavus

AFD

Cap.lll

G N

F E S

I S.

217

AFDhabens

in

IK protuberanLoco Sphsera^
|
exiftente

Allter.
lignea?
alll

tiam Hemifphserico ^ Cylindricam

utuntur
ut

Cy-

diametro Cyh"ndri IK

lindro, vel Spharroide,

&,

Globus

AD
2.
-

ieu diametri Glohi.

In

ifta

protuberantia

fiat

foramen
diamcter

aquaticus in aqua totus mergatur,non tamen fubfidat , pondus Plumbeum

accenforium

cujus

appendunt.

Rcliqua fiunt ut ante.

=1
3. In

ADo
fit

EF

quod

foramen rotundum , per Globus oneratur , diame-

Intcrdum Globi paftim perforantuc & laibus oncrantur f . 54)j ubi tamen cavendum , ne Idu explofo , aqua
caviratcm Globi intret id quod obtinctur, fi primo loco explodamur,
in
:

tro I ipfius

AD exiftcnte,
,

obturan-

dum

Cylindro ligneo

oneratione

abfoluta,

quorum
cupant.

orificia

4. Cavitas Globi repleatur aliqua ex

his

Cum

fupremum locum occnim Globus continuo

compofitionibus
Nitri defcfcati lib. 16
,

levior evadati major cjus pars ultra fuperficiem aqua? continuo attollitur (.

a) Rec.

Sul-

phuris 4, Serraginis lignearinaqua

nitrofa cocl^

95 H^drojlat,

).

&

exficcatcE 3

Puh

Aliter

veris granulati j, Scobis eburne^e^.

Flunt etlam Globi Cyllndrlci

robolis onerantur
,

h) Rec. Nitri lib. 6

Pulveris

triti

i ,

Sulphuris 3 Scobis ferrea? 2

,

inftar

Globorum

& Py- Jf *";

^'

Picis Gra?cae \,
i)

tur.

aereorum Idufque chartacei affigunExempli loco unum delineamus ,

,

Rec. Nitri

lib.

24j Pulveris
,

triti

in

quo

AB

tubus accenforius,
,

in

&

4, Sulphuris i2
8

Serraginis lignea^

C &

foraminula accenforia

per

qua:" ignis

Vitri in pul, Scobis luccini \ , verem redadi | , Camphorse \.

~

ferpit

ad materiam Globis

aquaticis

propriam
nulato
j

&

fupcrius

dcfcrlpram

CD
li-

Materiaj in quavis compofitione te-

BEj F Idus

chartaceus Pulvere grai

rantur, mifceantur& Oleolini, nu-

repletus

GH

operculum

cum
5.

olctE

cannabis

vel Pctroleo

hume^ftentur.

Addatur Idus
paratus

GH ex

lamina ferrea

gncum IKLM tabula aqux Innatans. Communiter hunc Globum Exameif aptm appellarc folent.

&

pulvere granulato re-

PROBLE MA

XXIX.

pletus, cujus diameter I AD. tan6. Foramen EF pice illinetur

&

97. Glohttm terrejlrem cowponere*

dem tantum Plumbi

perfundatur
,

liquefadi fuI. Flat

RfiSOLUTlO.
Spha?ra lignea cava, cujus dla-

ut

Globus eandem

cum aqua
nancifcatur.
Wolfii

gravitatem fpecificam

meter paulo minor diamctro Mortarii, ut ante pro Globis aquaticis.

Open Mathem Tora. IV.

Ee

2.0nc-

2IS
2.

ELEMENTA PVROTECHNI^v
matorum defigantur
3. In

Oneretur Sphxra cadem materia, qna Globi aquatici ( . 96)onerantur,

clavull

exjguo

intervallo a fe invicem diftantes.

&

Idibus

fcrreis ( .

nndiquaque
bi emineat
,

inftruatur.

54 ) Foramcn

cavitatem

vero

canaliculorum
fpa-

demittatur goffypium bene diduc-

accenforium ultra fuperficicm Glone tcrra obftruatur.

fuper/i-

tum
tiolis

&

fulphure obdu(5tum

intcrmediis malfa ex Pulvere

Vel
3.

trito

& Spiritu vini &

Pulvere

fada

repletis.

Loco Iduum ferreorum ad

ciem Sphcera? aptentur
tacei.

4. Sulphur fuperius

parumper commitrito

l(5lus

char-

nuatur

obruatur
in Spiri-

tandcmque Tragacantha
facile in-

Reliqua ex antecedentibus
telliguntur,

tu vini foluta obducatur.

5.

Problema
Tab.TI.

XXX.

Ubi

maduerunt, fila ferrea a clavulo uno ad alterum oppofitum

literae

98 Litera^ ardcntes efformare,

dccuffatim extendantur.
6.

Resolutio.
i,In Tabula quadrata oblonga deliFig%ti neentur litterce , opera Scriniarii ad
profunditatem quart^ unius
partis
digiti

Obducantur denuo Pulvere

Spiritu vini fuba(5lo.

trito

&

7. Charta iifdem agglutinetur.

cxcavend^e.

R-e
fic

litera;

accenfie

flamma coerulea

ea>

2.

Ad

latcra

canaliculorum

cfFor-

que

lenta abfumentur.

C A
De
Definitio
99.
bei

U T

IV.
Mortariis.

Tormentis
XX.
Machina
fcrrci,

tinguunt in niajora

T
&

Orrnemum
Iica,e

cft

bel-

qua Globi

plum-

lapldci vi Pulvcris pyrii cjacu-

lantur vcrfus loca axi Cylindri, ex

quo

conflat, in dircctum

fita.
I

S c H o L
tris

o N.

100. Dijferentia TormentorHm a DiameGloborurn , qua inde ejaculantur , petitur fed apud Nationes diverfas diverfimo;

gantze, drey viercel , halbe , vicrrel und achtel Carthannen h(c vero appelUntur Schlangen fcu ColLibrinje , jubdividuntur fii gantze, halbe, viertel-und halbe viertelFeid - Schlangen quibus adduntur Tor^ menta omnium nanima das Falckonec und Serpentinel. En Tabulam , in cjua pondus Globi ferrei exprimitur ex Tormento uno quolibet ejaculandi , itemque alterius , cujui diamctro diameter Tormenti aquatur.
in
:

C^rthaunen

&

& minora.
&

Jlla

dicuntur

diflinguuntur

de dijiinguuntur

Nojirates Tormenta

dif-

Nomlna

Cap.IV. w

DE TORMENTIS ET MORTARIIS.

219

220

ELEMENTA
illa

PYROTECHNIii:.
Geom.)
I

dlameter Tormenti

paulo major

ergo etiam pondera corun-

Definitio

XXII.

dem

in ratione triplicata

I02. ReguUCalfka eft Inftrumentum, in quo linea reda ita dlviditur , ut pars prima fit sequalis diametro Globi fcrrei , lapidei vel plambei libram unam pendentis , partes vero reliquc-e
fint

exiftunt.

Cum
;

diametrorum adeo cubi diamctro-

rum in ratione ponderum crefcant ( . 282 Arithm. ) (i cubus diametri Globi libram unam pendentis ducatur in
pondus Globi
extrahatur
,

&

ad primam
,

ut

diametri
,

Globo-

erlt

ex faClo radix cubica ea diameter Globi da-

rum duarum
brarum
uulus.

ad

quatuor Scc. lidiametrum Globi libra*

trium

tum pondus

habentls.

Q^

e.

S
"1^4.

Ne

c H o L I o N. Calculum cum tdidio

inire tenea,

PROBLEMA
103.
,

XXXI.,

ReguUm

CalibriZ parare,

Regulam Calibr confeUurus diarnctros Globorum datiponderps in Tabula fequente

tur

R E s o L u T I o. 1. Concipiatur diameter Globi libram

unam
tes

reprafentamus.
Lib.
E

pendentis divifa in
:

100

par-

iequales

crit

ej|is

cubus
extraha^

1000000.
2.

Ex

cubi duplo

2000000

turradix cublca, qucC erit diametcr Globi duarum librarum.

3. Similiter

ex ejufdem cubi triplo 3000000 5 quadruplo 4000000

&c. extrahatur radix cubica , qUcS erit diameter Gtobi trium, quatuor &c. librarum. 4. Fiat Globus plumbeus
lapidcus unius
libri
,

ferreus

&

&
in

diameter

fingulorum dividatur
tcs sequales ( .

lOO par277 Otom, ).

5>

Opc harum

partium

&

radicum cur

bicarum ante invcntarum determinantur diametri Globorum in Re-

gulam

Calibra' transferendorum.,

DE

M O N

T R A T

O.

Grobi ex materia homogenea con* flantes habcnc rationcin ponderum ( . 130 Mec/j. ). Scd iidcm funt in ratio-

ue

triplicata

diamctrorum

579

Cap.W,

DE TORMENTIS ET MORTARIIS. Demonstratio. COROLLARIUM L

Dato
igitur

221

lo^.

pondere Globi

in

Quoniam
femuncias
,

duse libr^e contincnt 64erit

Regula Calibr^ reperitur diameter ejus & hinc porro diameter cavitatis Tormenti

{$, ico.).

COROLLARIUM
Regulam
Calibrae

IL

lo^. Contra data diametro cavitatis Tormenti invenitur Calibra Globi ( jf. loz ) & hinc ulterius pondus ejus per

Globus unius fcmuncia? gj Globi duarum librarum. Eft igitur Globus unius femuncia? ad GIobum 2 librarum , ut -^\ ad i. Enimve* ro Globi funt ut cubi diametrorum ( . 579 Geom, ). Ergo diameter Globt unius femuncice efl: ad diametrum GIobi

determinatur,
I

duarum librarum
), feu
iila

S C H O L
107.

O N

I.

Arithm.
(siuare

ut J ad l ( i". 283 hujus pars quarta.

Non

abfimili

modo

conjirui poterAt

Tabula diametrorum pro fingulps femunciis librie fed cum idem benejicio TabuU anterioris fieri pnjfit , quomodo fiat , in Probie:

mate fequente docerelubet.

S C H O L

O N

II.

108. Solet etiam diametcr Globi ex data diametro Tormenti per confiru5iionem Geocontra , id quod in Prometricam inveniri

&

blemate 36 docemm.

Prob

le m

XXX IL

li(i diametrum Globi duarum brarum dividas per 4 quocus eft diameter Globi unius femuncia?. Jam Glo bus duarum, trium , quatuor &c. femunciarum , cum (it duplus , tripliis quadruplus &c. Globi unius femunciiie: Ergo ^jGlobi 4, 6, 8 &c. librarum y confequenter diameter Globi duarum , trium , quatuor &c. femunciarum quarta pars diametri Globi 45658 &c.
,

,'

Iibrarum/'^r demonfirata.

Qiiodfi crgo
libra-

109. Invenire Sametros Glohorum fro pngulis fernunciis Lihr , mmirimi

diametrum Globi untus duarum j trium, quatuor &c, femunciarum.
,

diametrum Globi 4,658, &c.

rum

dividas per
3j

prodit diameter
d,.

Globi 2^

4 &c. femunciarum. Qjs,

AUter,

O L U T

O.

I.

Dividatur diametcr duarum , quatuor, fex , o<fto &c. librarum pcr 4

^

Ex Regula Calibr^e transfcratur inT^^^y rcdam AB diametcr Globi ferrei/r^^,^i'

32 librarum
arcus
5

eoque
in

defcribatu!:

dico quotos
unius
,

elTe
,

diametros
trium
>

Globorum

duarum

quatuor &c.

BC. huncarcum cx B 2.1n

in

transfera-

femunciarum.
E. gr. diameter Globi
cft
,

tur diameter Globi plumbci, ex

diamcter Globi
in

ferrei

ex

B B

doarum librarum

1159 quse per 4 divifa dat diametrum Globi unius femunciaj U4|. Similiter diameter Globi 4 librarum efl: 15875 qucB divifa per 4 dat diametrum Globi dusrum

denique

diameter Globi la-

pidci unius libra?.

3.

Ex puncto

ducantur refe

AD
Glo-1^-'

AE,AC.
4,

femumiarum

39<5|,

Quodfi jam intervallo diametri E e 3,.

222

ELEMENTA PYROTECHNI^.
bi ferrel unius [Ihrx

AF

defcriba-

Resolutio & Demons*

T R A T
1.
1

tur arcus

FI

erit

FG

diamcter
lapi-

O.

Globi plumbei,
bi lerrci,& FI

FH

diameter Glo-

diameterGlobi

dei unius lemuncia?.

5.

Eodcm modo

reperiantur diamctri
,

Globorum duarum
tro

trium
ii

qua.

tuor &c. remunciarum,

ex cende('

intra crura anguli

BAC

Super tabula conflituantur duse norma? ADE & BGF , quarum crura ED & FG ad planum ejus perpcndiculares (^.212 Geom. ). 2. Intra hc^c crura collocctur Globus KI ferreus, plumbcus vel lapideus
exa(Se rotundus unius libra? , norma? eidcm admoveantur, donec ipfum in I & K contingant erunt
:

cribantur
fcrrci

arcus

diametro Globi

&

duarum, triumj quatuor &c,

librarum,

Deivionstra tio. Quoniam angulus FAI utrique Triangulo FAI & BAC communis & AF AI, atque AB AC ( . 40

=
FI

Geom.
tz:=

erit

AFM^ A BACduais
).

3.

ad diametrum Circuli maximi feu diametrum Globi IK perpendiculares ( . 308 Geom. ), Quoniam itaque FG & ED ad rec tam AB perpendiculares vi num EI
,

& FK

I.

inter
)
).
;

fe

parallclce

chordis FI
:

&BC,adeoqueAF: AB
Eft vcferrei

BC(. 183 ^^^w.

Geom. Geom.
bula
flieter

erit

DG = IK
(i
i

.
( .

256 226

Quare

notentur in Taerit

ro

AF

ad

AB

ut diameter

Globi

punda
Globi

D&G
qua^fita.

DG dia-

unius libr^ ad diamerrum Globi ferrci

32 librarum/>fr co,^r, , adeoque ut i ad \/ 32 (> Sjg Geom.). Ergoetiam fubtenfa FI cft ad lubtenfamBC, ut i ad \X 32 ( . 67 Arithm. ). EnimveI

Aliter.

Quod(i Globus L non

iQ^i

fuerit unius,

piurium iibrarum veluti 9.

Dividatur diameter reperta

ro fubtcnla

BC

cfl:

diameter Globi

la-

1.

DG

\n

pidei unius Hbra?, feu

32 fcmunciarum,
parct
2.

1000
Geom,
trorum

partes
).

iequales

277

Ergo
cfle

rubtenfa FI eft Globi lapidei u-

nius femunciir.

Eodem modo

diametrum Globi ferrei & iubtenfam FG diamctrum GloSimiliter bi plumbei unius fcmuncia,'. idcm oflcnditur de diametris Globorum duarum , trium , quatuor &c. fe{7. e. d. munciarum.
fubtenfam

FH

Quoniam Cobifunt
f .

ut cubi dlarac)
:

579 Geom.

Si

cubus

ICOOOOOOOO

dividatur pcr 9
i

&

indc extrahatur radix cubica

erit

ca dlameter Globi unius

iftiufmodi particulis
eft
,

libra? in

qualium
Scala

DG

Problema

XXXIII.

1000, adcoque

in

modo

parata w. 1. magnitudo ejus innotcfcir.

110. Invenire diametrumGlobifcr' Tab.V. fig.^i^rei 3 plnmhei ac lapidsi unius librx.

Pr.0-

Op.

/K DE

TORMENT IS ET MORTARIIS.
XXXIV.
,

221

Problema
111.

Demonstratio.
Etenim
fuerit I
,

Exammarc K^eguUm Calih^^

nec ne.

fi

pars diamctri
;

Tormenti
i

Utrum

rite fuerit conjirulfa.

vel j
i

erit

ea ad diametrum

Resolutio &DemonsT RA T
I

intcgram ut
8
vcl ut

O.

ad 2 , vel ut Qiiamobrcm Globi ipfi erunt

,

ad
i

3,

ut

ad

ad 27
{\

( .

QiioniarnGIobi funt nt cubi diametrorum C . 579 Geor?t.)^ crit Globus,

cujus diametcr
librsB
,

579 Geom,\
priori

Quamobrem
Globi
,

in

cafii

pondus
cft di-

cujus diameter a^qualis

dupla diamcrri
;

unius

midi^e diamctro
tur pcr 8
;

Tormenti

multiplice-

8 librarum

fi

diamcter fuerit

tripla,

27 librarum

fi

quadrupla

64

librarum,& ita porro (.257 Ariihm.), Qaodd crgo circino capiatur in Regula

Cab*brcP intervallum diamcrri unfus

pondus Globi, cujus diamcter a-qualiscft parti tcrti^e Tormcnti , multiplicetur pcr 27 ; prodibitpondus Globi , cujus diameter eft jequalis diametro Tormcnti*,
\n

cafu

pofteriori

libra?

ac toties applicetur, quoties

j

ficri

(^e. d,

potcft

fuccefTive indigitabit

Globum
Similitcr

8} 27
patct,

>

64 &c.

libraium.

S c H o L
IT5. Hoc
quoties Calibr^ Regula

o N.
:,

duarum, irium, quatuor librarum &c. cadem

fi

inrervallum capiatur

Problemate
capit.

opus hahemus dimietrum lumitm

Tormenti non

applicationc
2.

indigitatum
2.

iri

globos
3-

27^ 3.64&C. 4. 8, 4. 27, 4.64 &c. hoc cft, 16, 54, 128 &c. 24, 81 192
3.

8, 2. 27,

64 &c.

8,

Problema XXXVI.
114- Data diametro Glohi , invemre diametrum cavitatis Torrnenti dt
contra.

&:c.

32

5 1

08

6 &c. librarum,

Problema XXXV.
1.

O L U T

O.

Circadiametrum Globl
batur circulus AEB..

AB

defcri- ^^^'^^*
Fig-^^l^

112. I>ata parte Caiihd, hoc eji\ dato pondere Giobi^ cujus diameier ijii
cjiualis ,

2. In

crigatur

perpendicularis

ad

invenire Calihram
pondtts

mtegram^
diameier
3.

d^ametrum

AD.
intervallo radii

hoc ejl

GUbi ,

cujus^

Ex codem pundo A

integra aqualis,

AC per
L U T
I

centrurn circuli

dcfcri-

RES

batur arcus
O.
4. Fiat

BG

^ DE & AF = AG. EnV

:

DE.

Multiplicetur pondus Globi in Rc^ula calibriE invcntum per denominaoris partis datse
1

BF
Contra.
I.

diametcr Tormenti
invenienda.

quie erat

primum

cubum,
,

v. gr. per 8?
fi

ca fucrit \ vel pcr

^rit

27 faaum pondus Globi

fuerit }

&c.

Circadiametrum Tormenti
cribatur circulus,

BA

dQ^-

qucefitum.

2.

Ii3

224
2. In
3.

ELEMENTA PYROTECHNIil.
7.

A crlgatur pcrpcndicularis AD& Ex A per centrum C defcribarur arcus DCE. Erit DE diameter Globi. Prob lem a XXXVII.
115. Tor?nentum
delineare

Ex punclo intcrfeiflionls peripheri^ Qc TQdx cB transferantur fj Cah*brce,

& AE
f.

dividatur in quinquc
,

partcs

FE
8. Fiat

ajqualcs

crit

AF

=
,

porro

Resolutio,
Tab. in.
Wii,}.^,
I.

GA

Calibrse unius

dimidi^j FlfJ,

HB FK|;,ELfJ,
ornatuum
j\
,

Calibr3E

Tormenti ab jungatur ad angulos re^ftos reda bc in 24partes a-quales dlvifa , ducanturque

EM
9.

f|..

Notcntur

latitudfncs

, ,

nempe

GN

f|

KO

LP

j%

paralleldP ip(i

ab
:

per fingula divi-

fionum pun^^a , parallelogrammo abcd completo duda enim diagonali ac ^ erlt ah in 24 partcs a^qualcs divifa f.268 Geom.).
in eam transTab. 2. Ducatur reCla AB III. Tormenti, e. gr. feratur longitudo

HQ-=i|,QRf|.RS^^,PTf|, TV/^, NXfJ, XY/4, diftantia

luminis accenforii a fundo ^^. 10. Altitudines ornatuum fint propc

fundum /4

prope orificium j^
,

&

reliquse determinentur

his

linca

redta juntilis.

^^S'^5*

fi

Tormcntum maximum
Calibra?.

luerit

11. Longitudo LTva!

AZ
eft

efl:

2 Cali-

18
3. In

brarum

crigatur pcrpcndicularis
fit

AC,
,

vero unius. Delphini rcfpondcnt centro T , eo,

craditics

quce

paulo major diamctro GIoe. gr.

rumque longitudo
tia

il, diftan-

bi (.100),

diametroGlobi 54 librarum sequalis , fi Globu5

1

unius Calibra?,

SCHOLION
1

I.

cjaculandus fuerit librarum 48.

4.

Compleatur

parallclogrammum

ABDQ fiatquc
jta ut

Ac

Calibrse unius,

animse longitudo

cB

fit

17

rationes , cur Tormen^ hac raiione corifiruantur , quas adeo hic exponercconfultum ducimus. Nimirum Tormenti crajjities continuo verfus
6,

Non defmt

ta bellica

orificium

5.

Calibrarum in noftro cafu. Longitudo anim^e dividatur

partcs 3?quales
tcrtia?
:

BD

decrefcit

quia vis Pulveris

in

crit in

fine partis

ccntrum Cylindrorum latcralium j quibus Tormcntum fulcro fuo

6.
innititur.

pyrii pro quanritate fpatii , per quod expanditur , decrefcit. Cavitas Cylindrica efl > ullibi vei Globi motus retardetur , vel ne Pulvie accenfus inter ipfum Tormenti fu-

&

Ex hoc
bra?
,

ccntro

intervallo Call-

dclcribatur circulus, qui crit

fedio unius iilorum Cylindrorum,

quorura longitudo Calibrte ^equatur.

quod pofle^ minus tanta vi imquo , pelleretur Globm. Ea autem Tormenti longitudo effe debet , ut omnis Pulveris pyrii quantitas in flammam fuerit conjeBa, antequam Globus evolet , ut is vim impellentis diutius experiatur. Non tamen nimia fit
pcrficiem

interiorem elabatur

rius fane obfiaret

neceffe e(i

ne aeris ante

Globum

expellendi
cejfante

quantitoi

nimium

refiftat,

& impetu

Cap.IKDE

TORMENTIS ET MORTARIIS.
aUifui ali-

225

te Glohm ad fuperficiem Tormenti quam motus fui partem perdat.

Ipfa fane

experientia loquitur

longitudinem nimiam

, quam Globum itidem ferreum , fed ^6 librarum ex Tormento antiquo cum tamcn alias confiet , e Tormetitis majoris Ca-

propeUi

Olim Tormenti motui Globorum officere Tormenta longiora fieri folebant : fed cum alicfuando forte fortuna pars li pedum deGlobos majore vi per brevius, quam per longim propeUi animadverfum efl. antea Cepit hujus rei experimentum Gustavus
filiret
i

libr in magis difians intervaUum emitti GIq-_

bos,

quam cx Tormentis Calibra

minorii

SCHOLION
^Mam

II.

Chiliarcha S i g e r aH i o A 1 <$ 2 4 , didicitque Globum ferreum T 48 librarum ex Tormento recentiore longius

.

Rex Suecorum cum

117. fit vera Tormentcrum longitudo , experientia pctius , quam ratione ha6let:us dcfinitum , nec omncs Nationes in
ea definienda conveniunt : qucmadmodum ex fequente laterculo apparet.

Apud Germanos.
Nomina tormentorum.

226

ELEMENTA PYROTECHNI^.
SCHOLION
III.

m^
fieri

intervaUo paulo majori

quam i\CalibrA
:

8.. Tormenta fiunt vely{quud melius mOt

II

vel ex Ferro opti-

folet

ex Cupro

Stanno

& ordinarie & Orichalco invi,

a fe invicem diflantes. Una earum intrudatur in Animam Tormenti fic enim ab aitera fignabuntur duo punBa in fuperficie

cem pcrmixtis. Stannum Cupro additur ut metaUum denfius fiat , uride minor ejl Stanni

Tormenti
raUela.

per quae tranfit re5ia

Anima

pa-

ad.Cuprum
fuerit
,

ratio
eji
,

fi

Cuprum

melioris nota

SCHOLION
:

VII.

boc

cificam habuerit,

^idam

majorem gravitatem fpeloo libris Cupri

',

12 2. Ornatus Tormentorurn, hunc etiam

habet ufum, ut ita facile fuper fuUris fuis aquilibrari pojfint unde apparet , non fuperftuaeffe, qua^ de accurata

alii vero addunt Stanni lo, Orichalci % Plumbi \o. lo , Orichalci s Stanni

&

^a

eorundem dim nefl

:

circa

fufionem

confideranda

accurata in-

ex eo Confuli quoque poteji SuBkandius(w). RiRjtus A S. Remigio { ). Sed ca hic pcrduflria

defcribit ]A\.him\is

{xn)

&

fione pracipiuntur.

Necejfe autem

ut

Tormentum

fit in

aquilibrio pofitutn
,

alias

enim dijficilius movebitur ad fcopum fuum dirigetur.

nec fatps exaHe

fequi non

eji nojiri injiituti^

SCHOLION
iip. In
cafii necejfitatis

Probl em
IV.
hit

XXXVIII.
incum-

123. Fulcri
,

cm Tormentum

ex corio parari foffunt Tcrmenta eo artificio, quod defcribit

parietes delineare.

Braunius

Ufi iifdem funt Siieci in bello tricennali fuperioris Seculi : fed exigui,
ip),

Resolutio.
I.

Defcrlbatur paralJelogrammum rcc-

immo fere nuUim momenti

nimirum difrumpuntur.

exiflunt

Facile

SCHOLION
1

V.
, ,

ranguium ABCD , cujus latitudo AB 4 Calibrarum , longitudo BC excedit longltudinem Tormcnti 8

vel
2' Fiat

2 0.

Experientia qunque conjlat

fi

Tor^

lo

Caiibris.

menta duo fuerint ejufdem Calibne

fed u-

num
'vius
,

altero tongiui

majore Pulveris pyrii

AE
I

2 Calibrarum

&

divira

EF

Calib. bifariam in Hjfiatpor-

quantitate onerandum
fi

ejfe longius, quam breGlobus ad eandem diflantiam explo-

ro

H^

dendus.
ri debere

Unde denuo

coUigitur

Tormenta

g^
fie-

radio

J Calib. atque ex cenrro g F, defcribatur arcus

non nimis longa.

EGF,
cui

qui cavitatcm

dcfignabit,
latcralis

S C H O L

O N

VI.

Cyl'ndrus Tormenti

incumbit.
3. Pars longitudinlsTormentlintercentrum hujus Cylindri Aftraga-

121, Ut fcopus attingatur , Anima [fic enim cavitatem Cylindri vocant ) medium

Tormenti occnpare debet

neque enim alias

,

&

adfcopum
explorabis.
(
(
)
)

quem Globus Eidem

ferire debet

accu-

rate dirigi poterit.

/d faciliime hac ratione

lum fundi intercepta (quae in Fig. 25 per Tc deiignatur) transfera-

tigno ajfigantur
i.

du nor~

Artiller. parr.
\nt

feqq. vnLlkommenen Conftabler part.

c.
i.

= iiCaIib. KL=i
4. Pars

tur ex

in I

fiarque porro IK

Calib.
intcr

I.

longitudinis

Tormenti

(o) Mt.-noires d'Artiller.Tom.l.p.s8.8c ^eqq.

(/-)
Artillcr. purt.
i. i. iS>.

idem centrum

&

orificium intefcepta

Cap.lV.
cepta (quae
in

DE TORMENTIS ET MORTARIIS.
TB
in

227

Fig 25. per

de-

15. Similiter in k erigatur perpendicularis

/'j-

fignatur ) transferatur ex

fiatque ulterius

MN

1-

Calib. ut
verta-

iulcrum Tormenti
tur.
5.

facilius

re^tangulum ms, 16. Fiat kt il Cal.

17.

= jCaIib. = //^=i.Calib,
conftruatur
,

compleaturquc

& conftruatur quadratum /w.

Ex

K&

N demittantur ttCtx KO &

perpcndiculares
divi-

Deniquc redangulum xz ea conditione

z^x
ip(i

, ad BC daturque NP bifariam in Q^& punda L atquc Q^jungantur reda

NP

ut
fit

laius

Q^

parallelum
ipii

2 Calib,

latus

vero uz

eh parallelum i~

6.

LQ, Flat BR
lib.

Calib.

=i Calib. & 0S=

RS
in

Ca-

ducaturque redla

conti-

nuanda
lib.

T, donec

ST= 2

Caat-

Erunt ^Z', /w 5 mS Sc xz foramina , per quie trajiciuntur trabeculae tranfverfa? parietes ambos coagmentantes.

7. Fiat

RV i Calib. & pundla A que V conne(5tantur re<5ta AV.

V
in

=
X

S c H o L

o N.
ad Tab. IV. inffig.z6.

8.

Ex

transferantur CalibrsB 2,

124. Ferramenta , qutbus epus efl 3 parietes fulcri coagmentandos 3 ex figuris

peiione cognofcuntur,

fa(5lirqueXY=:l
lib.

&XZ = |CaY
,
,

compleatur rei^langulum Z
defignabit locum

Problema
125.
lineare,

XXXIX.
de-

quod
9. Fiant

ubi paries

Axem fulcri Tormentorum

fulcri axi

rotarum

innititur.

Ta

turque puncfta ^
10. Fiat
re6tB

& S^=jJ Calib. jungan& T. P^=j Calib. ducanturque

Q^& ad.
erigatur

Resolutio. Ducatur redta AB & per A perpendicularis CD, itautAC = AD

=/4
Calib.

Tab.

UI.
^^'^'

11.

Ad Q^
Ql
ipfi

perpendicularis

2\ Calib.
re^fta

&

2. Fiat

per e redta eh

AE

3l Calib.
Calib.

&
FG
,

per
,

F ducaut

tur perpendicularis

Q^

parallela ducatur.

12. Super

Qe

conftruatur trian-

= EG=^
in FI,

ita

EF
in

gulum cEquilaterum Q^/,

radio/:/ ducatur arcus dh
13. Fiac

&

ex/
i^

I,

donec donec
re(ftis

FH

continuanda

i Calib.

&

B/=i

Calib.

& K/'=
,

Calib.

ducaturque re^^a ik
in ;
,

pro-

3. PunCta gantur

F&D,

GI= ^J Calib.
itemque

G &Cjun-

DF & CG.
HI
perpendiculares

ducenda
Calib.
14. Fiat
lib.
0/^

donec

km=^i\
Ca-

4.

Ducantur ad
indefinita*

ex pundtis

H&

I, fac-

m=\
In

Calib. 8c

op=l

tifque
culari

HK =j
KL
:

Calib. perpendi-

erigatur perpendicularis

itidem \ Calib.

KM=I
com-

1 Calib. 5c

p alia/^r^f

Calib. redangulum
pleatur
ita

KLNM

Calib.

habcbitur cavitas, \n

Ff

quam

22S

ELEMENTA PYROTECHNI.^.
quam
per
parlcs fulcri

unus immittitur

ea quidem parte,

qux

in

Fig.

25
2.

XY
in

deiignatur,
crafTitiei

5, Fiat
ti

MO ajqualis
dextrum

Tormenfinifte-

trium Calibrarum , feu diameirorum Globi, latitudo AB unius. Dividatur AB & bifariam in E & F , ducaturque reda EF in 6

AD

DC

eo

loco, ubi Cylindri latera-

partes
3.

ipii
,

AE
G,

^equales dividenda,.

les aifixi

& reliqua

ex latere

Ex primo

tertio

riore In

transferantur,

num

pun*5lis

& quinto divifioH atque K erigan,

PROBLEMA

XL.

tur perpendiculares

126. Kotas Termenti deUnears

OM
ro.

media Calibrarum 4 % vel pro Torfiatque

Resolutio,
Tab.
III'

mentis minoribus 3 i laterales vcro PN (Sf IQ^Calibra dimidia minuantur.

4. Per pun(ftaN,
circuli
5:.

Pra{lat fe(5tionem Rotse

quam

tam integram delineare,

terminari polfmt.
1. Fiat trapezium

ut

fingula-

O&

ducatur arcus
ferrea ex-

^'^'^^rum partium dimenfiones accuratede-

NOI.
figura ex lamina

Eadem

ABCD parallelarum
,

fcindatur

&

decenter

complicata

bafium
Calib.
(.

AB & CD

AC = 3>CD = |Calib.
AF=BE=-|Calib.
Calib.

ita ut

AB=:

ad Cylindrum ligneum ab perticae ^ bc > qu^ longitudinem Tormenti duobus vel tribus pedibus fuperat
,

12S;.

2. Fiatporro

3.Fiat denique
2

= DH=i, 1K=I IN==:ML=TCalib. = HO & EP & IL

:

CG

aliixum firmetur.

Problema XLIL
128. Infirumentum parare , ^uo Pulvis pyrius Tormento immi(fus in

arcus vero

ope triangalorum a?quilaterorum

detcrminantur.
4. QiiodiiRota conftruenda , ex 6 apfidibus, quarum latitudo eft Calibr^e unius,

arciumfpatium redigitur

Resolutio.
Ex
ligno duriori tornetur cylindrus
radiis

&

12 compo-

ABD & pertic^ BC AD

duobus

vel tribus

nenda.
Tab.
^ ^*

Ferramenta neceffaria ex
guras

infpe^flione

fi-

pedibus longitudinem Tormenti fupe-^ ranti alflgatur. Sit vero diameter Cydiametro Globi , longicudo lindri

26 a^nofcuntur.

AB

\\ vel duabus ^qualis.

PROBLEMA XLL
127.
lJirH?ne'/itum defcribere

quo

PR

L E

M A XLIIL

Piilvis pyrius tn

Tormentum immittitur,

RfiSOLUTlO.
Tab.
I.

129. Infirumentum parare , qu Tormenta , GLobo explofo , repurgantur,

Conftruatur parallelogrammum rectangulura

Resolutio.
I
.

}}^*

ABCD,

cuius longitudo

Ex

ligno

Tiliaceo

fiat

Cylindrus

AB,

Cap. IV.

DE TORMENTIS ET MORTARITS.
longitudo 2 Calibra,

229

AB
rum

cujijs

vallum

diametcr vero | unius 5 pelle ovina veftiatur, cuprcis

vis affigenda,

&
cla-

craticula? fuper carbonibus candcntibusin fovca collocatis conftitut^ impofitus , donccexcanduerit

5

ne Tormcntum, cuintcriorcm
fi

ope

fbrcipis

Tormcnii

ani-

jus

fupcrficicm

undiintru-

mam dcmittatur.
S C H O L
I

quaquc
ditur,
2. Affigatur

tangit CylindruSj

O N

I.

damnum

inde fcntiat.

pcrtica?

BC

duobus vel
Tor-

131. Globis candentibus Htuntur ad ^V; Tab.V incendendas ; ^j^odfi Globi catenis in(lru^i Fig./\.2.
explodendi, tenendum

tribus pedibus longitudinem

menti exccdcnd.

& B catena AL connecli

XLIV,
tum operatur , tenam vero ligno

Probl EM
R
I:.

duo HemijphiCria , &y dum TormeH' Hemifph^ria combinari , cacft

alligari ope

fiii

cannabini

3.

130. Tormentum onerare.

s

ne forte complicata tormentum rumpat,

o L u T

o.

SCHOLION
7nenta onerantur

II.

Interlor

Tormcnti

fupcrficics a for,

dibus

quas contraxit
fufficiens
in

mundetur
pyrii

152. Pondus Puherts pyrii , ^/^0 Torad pondus Globi commu, niter rationem fubduvlam habet fi vero
,

(. 129).
2..

propugnacula Munimentorum diruenda (Ger"

Quantitas

Pulveris

mani dicunt

zum Breche
,

Schieflen)

ratio"
<equali^-

opc Inftrumcnti
rati in

hunc ufum paimmittatur

(

nem
tatps.

fuhfefquialteram

vel

etiam

Tormcntum

3.

127) & Opc Inftrumentialtcriusin dcbitum

fpatium coardctur (. 128^. Cavcndum tamcn , ne granula Pulveris

Problema
axis ejus

XLV.

133. Tormentum ita dirigere , ejjictat cum Horizonte angulum datum,

contcrantur

ne

vis

Pulvcris

Resolutio.
I. Regulce longiori ABaffigatur rctf^an-

pyrii minuatur*

Tab,

Opc cjurdem

Inflrumenti intrudatur
,

gulum ligneum vel orichalceum

in

IH.
,

aliqua foeni portio

tandemque
2.

quo

femicirculus

AGD

defcrip--^^^'^^^

Globus explodcndus. Quodti Tormcntum Globo fcrreo

candente
paratus

tus.

onerandus

apponatur
vel argilla

difcus cx ligno viridi

&
alicubi

Regula ita intrudatur in animam Tormenti, ut axi ejus fit parallela. 3 Tormentum nunc elevctur , nunc d^^ primatur , donec pcrpcndiculum

6.

Tormento repurgato, ne quid Pulveris

fuerit

CF
tum

gradum
attmgat.

clevationis defidcra-

pyrii forte
3

relidum
dire(5to

atque ad fcopum

Dico j angulum

clevationis

ARH (fup-GCF.

(^7.

133)3
inter=-

ponitur enim linca

HR
3.

t^Q Horizon-

Globus per aliquod temporis

talis^efle sequalem. angulo

Ff

De?

230

ELEMENTA PYROTECHNI^.
S C H O L
155.
ac deprimi pojfit
cnnei prope
3

&FCD+HRA = 90(.24I

Demonstratio. Qiionlam cnim FCD + FCG = 90

Geom,
Mechar/.
)
i

O N.
arbitrio attoUi
ditriori

Ut Tormentum pro
ex ligno

M = FCD + HRA
d- 2

erit
( .

FCD

-f

FCG

Uvam

parantur eidem fupponendi.

11.

adeoque FCG Q,e.d.

= HRA

87 Arithm, ) , (.91 Arithm,),

T.

COROLLARIUM
duum maximus,
liter

i$6. Jadus in elevatione Tormenti Horizontali minimus, in elevatione 45 grain

gradibusa 45 iequa-

COROLLARIUM
AR
HR

remotis ^equalis {$.<\.9^Mech.\

fecet 154. Qnodfi perpcndiculum femicirculum in G, ut FCR reftus evalinese Horizoncali dat (.i4^Geo?w,),-

GF

EXPERIEMTIA
talis d' in

VII.

137. Longitudinem ja^Hs Horiz.on'

maxima

elevatione 45^^ pro

{^.i^j^Geom ), confequencer ope ejufdem Inflrumenti Tormentum ad libellam , hoc eft ita difpori poteft , ut axis ejus fic Horizonti paparallela evadit
,

diverfitate

pofita ratione Pulveris pyrii

rallelus.

Tormentorum no/lrorum^fup' ad pondus numerum jaciuum Glohi fubdupla , diurnum experientia ita definivit

&

Nomina Tormen-

Cap.

IV,
cft
,

DE TORMENTIS ET MORTARIIS.
Glohos tormentarios
,

231

Ikm
I

auElor

Resolutio.
1.

ad d'flantiam 600 pa^Juum

2
5

9, lO,

Ducatur reda AB, qusE longltudf- Tab.

immo

3 fedtbus fub terram de-

nem
2. Fiat

Mortarii defignetj
fcu
I

^^-Cali

.^^*

fodi.

brarum

diamerrorum Mortarii.
j Calib. qu3c erit lonfeu vacui Mortarii.

^^'^}*

ExPERIENTIA

VIII.

AC=s

138. Quando Tormentum exploditur^duobus veltrihus ^ajjihus retrocedit,

3.

gitudo

Anlm^

Reliqua pars
datur

CB=i

Calib. divi:

S C H O L

O N.

159, Ratio a nonnullis perperam in aerem irruentem in animam Tormenti , Globo

explofo i conjicituri pr<fertim cum Tormentum jam retrocedat , antequam Globus evolet vis igitur Puheris pyrii in fundum Tormenti aque ac in Globum agentis vera utique
:

CD = jCalib. longitudo
accenforia?.

in tres partes ccquales

erit

camcra?

4. Fiat

latitudo ejufdcm camcra:

CF
,

i| Calib.

crailities

GH=:i|
^l
^f.
,

fed juxta

Animam IK

prope

Cylindros laterales
5.

LM

caufa

eji.

Definitio

Longitudo Cylindrorum lateralium

XXIII.

M fiatj Calib.
guntur.

diameter corundeai

140. Mortarium eft Machina bel"'llca , e qua Globi incendiarii, BombiE

prsefeitim acGranata?, ejaculantur,

i, difbntiaa camera-.

Reliqua ex infpcdione figur^e

intelli-

SCHOLION
141.

I.
,

SCHOLION
Hemifpharica
nere licet
, ,

r.

Ne

vi Pulveris pyrii diffringantur

pcrinde ac Tormenta ex metallo funduntur,

In cafu tamen
veluti Tiliaceo

ex ligno folido , quod camera , , Pulveris receptaculum , vel Plumbo liquato intus obtegatur , vel portione quadam ex
necejfifatts

1 44. Camera accenforia ccmmunitcr ha^ bet figuram Cylindri , excepta bafi , qune efl

qualem etiam in Anima cer

fiunt

nifi

ut Globus eidem congruens d

PuU

B.mbarda

refeia infiruatur

ipfa

autem

vere pyrio direcle impellatur. Recentiores tamen cameras Spharicas praferunt , nec ftne
ratione,

Mortaria annulis
extus muniantur.

ferreis funibufque coUigatis

Cum enim fuperficies Sphara

Cylindri eidem aqualis
,

fit fuperficie

minor camerefifiit

SCHOLION
14.2.

ra
II.
duplicis gene-

Spharica
priore
)

quam
in cafu

Cylindrica
(

Pulveri pyrio minus unde non mirum

:

quod

Sunt autem Mortaria

quemadmodum

experientht

ris : alia Cylindros laterales in mcdio affixos habent Turmentorum inflar , alia vero baft Priora dicuntur nofirts haninflruuntur.

docuit

Globus majore vi explodatur,

SCHOLION
145. Aifajor
efl

IL
craffities

gende Feuer
tia
,

Morfer

Mortaria penden-

Mortarii

juxta

pofleriora Itehende

Morfer

Morta-

cameram, quamjuxta Animam, quia majori

vi Pulveris accenfi in camera refifiendumt

ria fiantia.

Problema XLVI.
143 Mortarium pendens delineare.

quam
to

in

minor

Anima, Diameter vero camera muU efl diamctro Aniwid quia Globi in-

cendiarii atque

Bomba

multo leviores funt

Clobis
.

232

ELEMENTA PYROTECHNI^.
Cylindrorum lateralium Mortarii,
arcus hcd
9. Fiat
fujficit.

Globls ferreis ^qHaiiim diametroYHm , adeoque minor quantitas Puheris pyrii iifdem

cxplodendis

Alii

all^ts

Mortariorum

conjiru^iones tradunt.

U \
km

L/=i

^>^

Probl
delineare,

m a XLVII.

fl=\%y
erit

hrn ipfi;^ parallela

= =

J|
^|,

146. Fulcrum Mortarii pendentis

ikmhe pulvinar Mortarii,

continuetur in n fiatque

10. Linea

Resolutio.
Tab. ^' IV.
Jv^.jc^.

DcrGnbariir

parallelogrammum
longitudo

S C H O L
1

O N.

ABCD

CLijus

AB 4|

Calib. altitudo

AC j.

FIatCF=-i

& erigantur perpendcu^.f lares Gl & HK || , reda IK connedend^.

GH =

Fif^= ^ VC,

^^

tum

47. Ferramenta in combinatione parieFulcri necejfaria ex fola figunt infpeCiitt-

ne innotefcunt.

P RO

XLVIIL

3.Fiat

DL~ij &in Lerigaturperpendicularis L!Vt ipfi DL equalis, du-

148. Adertarium onerare.

E s

o L u T

o.

caturque per

ipfi

AB

parallela

NO.
4. Fiat

I.Quantitas Pulverls pyrll ad expla-

MO=J|,
AB

MM=i4 &
perpendicularis

ex

N demittatur
i=4f,per P
ipli

NP

dcndum Globum necefTarla in cameram accenforiam immittatur ,

duc5la

ulteriusPQ==4l

&

f\

quod vacuum
,

fuperfuerit

parallela.

fpatium

foeno rcpleatur. Alii idem

dividarur bifarlara InR , 5. ReCta opc triangulorum a.'quilaterorum

QK

Cylindro ligneo explenr.

2.

&

Tegatur camera cefpite, qui cavita^

ti

fuper

KR &
ex

RQ^excitatorum

def3.

Mortarii congruit.

cribantur arcus cognomincs,

6. Similitcr
cularis

Bomba, Granata
diarius
ita

demittatur perpendl-

Globus incendemlttatur In Mortavel

flt

^f erigatur perpendicularis
arcus
7. Fiat

0S-=

&

fa^a

TV=

Dr=f
1

rium

ut tubus accenforius

in

1|)

axc ejus
orificio

SV

pro arbitrio defcribatur.

I

& foramen acccnforium Tormentl obverfum.

,

TX=

pcndicularis

& in X cxcitetur perXY =4^ tandemque

,

4.

Humo,

foeno

ftramine
alia

funibus

cefpitibus

vel

materia quapoint.
Si

arcus YZ,fada
guli

DZ=4f,ope trian a^quilaceri fuper YZ excitati

cunquc
fi

ita

coerceatur, ut nonnlvi

fumma

explodi

defcribatur.

ex centro a defcriS. Fiat M^ 4| batur, radio paulo majori quam

&

enlm Pulveri pyrio ftatim cederer,

minori vi expelleretur.

SCHO-

C^p.K

DE TORMENTO INSITITIO ET CUNICULTS.

SC HO L
l

233

O N.

doncc perpendiculum
attingat.

GE

drante datum elevationis

149. ^tantitas Pulveris pyrii ad Globim explodendim necejjarii prodit , fi pondtts cui tamen regnld^ ejus per 50 dividatur non jemper flri^e inhxrendum
:

Quagradum
in

Dico angulum
gulo
3

DBE

effe

cequalcm an-

IHR quem axis

Mortarii

Hl cum

Problema XLIX,
nt 150. Mortartum ita elevare axis ejus cum Horizonte efficiat angu*
'^

linea Horizontali

HR efficit.

Demonstratio,
Qiioniam

lum daium,

ad

HG & AB pcrpendiculares AC crit HG ipfi AB paralicla (,

h

Resolutio.
1.

Ad

oriffcium Mortariiapplicetur

la-

256 Geom.):, adcoque HGF=ABE ( . 233 Ceorn). Scd cum angulusad F redus fit ( . 2 1 5 Mechan. ) erit
i

tusAC
angulo

quadrat!

ABDC,
BH
fit

cx cujus

FHG

ipfius

HGF
ABF

complemenium ad
Quiire

Qtiadrans defcriptus

&
ita

re(5tL;m(.

241 Geom.).

cum

perpcndiculum
ut axis cjus
dicularis. 2.

dcpendet,

EBD

fit

ipfius

complerricntiim ad
erii

HG

ad

AC perpen-

rcdum (. 143 Geom.)y IHR(.9i Arithm.). Q,.

ED==

e. d.

Mortarium elevctur ac deprimatur.

C A
De
De
F
I

U T

V.

Tormento

Infititio

Cmlculis fuhttnamis.

NI TIO XXIV.
1.

Resolutio,
Redta

^iSi.TOrrnentum infnitium ( eine Petarde) eft Conus trunca''tus ferreus cavus

rio

CD 61 digitorum
B,

bifariam in

&

dividatur Tab, ibidem erigatur ^^*

a^qualis.

Pulvere pygranulato repletus, quo portie,mu-

ABDC

perpendicularis
2.

ABeidem

^'^

'

AfTumta

AB

pro abfcifla

ri, catcna?

^c. commode perfringun-

& BD pro
qua-ratur

femiordinata Parabolae

tur in clandeftina invafione.

Problema
&
onerare

L.
3.

Parameter ejus ( . 391 Anal. fi^ nit.) 5 eaquc inventa , Parabola

defcribatur f ^.

152. Tormentum infititium parare

WoifiiOper, Mathcm.

392 AnaL
in

finit. ),

Producatur

BA

doncc

AE

\\ digitorum,

TomAK

& Q^

per ^E duratur
paral-

234

ELEMENTA PYROTECHNI>^.
FG
Ipfi

parallela

= EG =
I
,

CD
CD

fiatque

EF
1*11

paranda) defcribatur circulus

jus

2idfg.
utrinque
dig.

, cudiameter aequalis diametro ba<

4.

Producatur etiam

5.

H & donec HC-=DI = fiatqueCl &D2=| Tht m^=l &/'^ = ^r =

feos

Tormenti majoris
ut orificium

&

excave-

| dig.

tur ad profunditatem j unius digiti

,

i drg.

immitti poflit,

Eft

Tormenti eidcm autem longi;

fciliGnem quidem Tormcnti exhibebit, & in fpecie Parabola CAD fedionem Anim^e feu cavitatis 5 m?i foraminis accenforii Sc pr
Ita

CADIGFH

tudo Tabulje 2 pedum

1

latitudo

cralfities 3
ifta

digitorum.

I [

Tabula

ferramentis inftruatur

firmitatis

crgo

&
affigatur

12.

camera: accenforiae:
datis

nec

difficulter his

Tormentum eidem modo , quem figur^e

cet.

eo^

infpedio doi
I

Tormentum

infititium

parabitur.

6. Per

foramen accenforium w;? aga-

tur tubulus

TV

cum lamina

cu-

Quodft tabula cum Tormcnro ad portam appcndatur Pulvere pyrio accen,

prea

&
to

cavo Tormenti congruente, orificio exteriore obturato im5

fo effringctur.

plcatur matcria accenforia

quae
tri-

S C HO L

N.
utuii'
:

ex Nitro
in

Sulphure
ut

&

Pulvere

15^. Sunt nid loco PHlveris pyrii

tur una ex feqnentibus compofitionibus

ratione

2,1 &

invi-

Rec.
8.

Pulveris granulati opti/ni

fublimati unciant
i
,

lib,

cem
7.

pcrmixtis conftat.
rcpleatur Pulve-

Mercurii
uncias

Camphom
lib.
5 ,

Cavum Tormenti

Fel

Rec. Pulveris granulati

6j MerJ.

optimo , quod in ardidimum quidem fpatium comprimcndum ita tamen ut non comminuatur, ne vi ejus quidpiam
rc pyrio granulato
,

curii [ublimati uncias

Sulpburis itidem
lib.

Vel Rec. Pulveris granulati

contriti

Vitri
i-,

unciam dimicliam
E F
I

& Camphora
O

XXV.
ccIIsB

decedat.
8.

154. Cuniuuli fubterranei funt

fubterrancse
,
,

Qiiando vixuniusdigitialtitudo vacua

reftat

aliquot dolfis vcl faccis

refcrtis

fpatium reliquum ftupa

difcus vel ligneus vel

Pulvcre pyrio

adimpleta?

ut,

implcatur
9. Tcgatur

&

eo

accenfo

tota

moles incumbens

plumbcus imponatur.
porro tela crafliori, cera
liquefa(5tis

fubvertatur.

atque tcrcbinthina
cerata Sc
filo

ma-

EXPERIENTIA
155.

IX.

cannabino conftrintcnaciter ad-

genda

ut

Tormcnto

Quodfi Cuniculus nimia PuU veris pyrti quantitate oneretur , molem

harrcar.

10. In Tabula lignea(quiE cx ligno

incumbentem nonnifi perforat diame tro foraminis latitudinem camera nm

-^

qucrcino vcl alio

quodam

folidiori

exccdente, Quodfi Fulvcris fyrii tjuan' tit^

Cap.F,
titas

DE TORMENTO INSITITIO ET CUNIC &'c. Problema LI. nimis exigua fuerit ntoli incum-i

235

henti nonn/fi trcmorem incutit

Si vero

jufta quantitas adfuerit

tus fubvertit

eandem peni-

160. Data mole fubvertenda invenimagnitudinem camerA Cuniculi re

Resolutio.
I.

COROLLARIUM
i^^".

1. Infcratur

Nccefle itaqiie

eft

ut quantitas

ut 216 pcdes cubfci ad quantitatem Pulvcrls pytii iifdcm

:

Pulveris pyrii ponderi fubvertendo

pro-

portionetur.

ita

COROLLARIUM
157.

fubvertcndls fufficlcntcm (.159), molcs data ad quantltatcm ct

in folldltatern
,

II.

fubvertend^ rcqulfitam.
2.

Unde

neccfle eft
,

ut

tum ponquantitas
fuccelfus

Pondus hoc ducatur

librae

dus molis
irritus eflc

fubvertendas

tum
nifi

unius Pulverls pyrii

ncmpe
,

Pulveris pyrii

fupputetur, debet.

3.

39304 llneas cublcas. Ex fa6to extrahatur radix

que erit latus cubi
,

cublca

SCHOLION,
158. Supputatio
Stereometrica
hiS.c

cui

camera

fupponit fundamenta,
militaris
fit
:

Cunlculi ajquah's.
E. gr. Subvertenda
fit

&

Architedkra
,

experientia autem docet

qumam

moles terrea 8^<^4

:

molis

pedum cubicorunv

Inferatur
:

fubvertendce fpecifica gravitas,

EXPERIENTIA

X,

216 24) 9

10=8664

10=

159. Multiplici Comltfs dc VauBAN experientia (r) conffat y ad fuh-

361 10

9)

vertendum 2 1 6 pedcs cubtcos

terrcE

36IO (401J 39304

401 1

rc^uiri

9
11
1

vcl

10
12
lihras

tcrr^ fabulofa.*
arglllof^E

vcl
vcl
vcl
vcl

16 yPuive-

muri rcccntls muri vctufti

20
I

rispyriiy

25
S.

3OJ
tri-

SuRiRvtus de

Remigio (s)

39304 157216 4 367 15765271 (250 Latus camcr^ 15I765 271

8|

huit uni pedi cuhico

tcrriK

Cuniculi

90
150 100
lihra-'

7765
-i-i.

arcnie
arglllse
terre

\ rum 115 p nguis lurorum lapldcorum i2oveIi25 V^^^^

latcritiorum

60.. 150.
125

90
y

(r) Memolres de V Acndtmie 'Reyde des ScUnces

A. 1701. p. m.7r.8. (j) Mim.cCAnUlerki Part.

762 5 140 271 187 5

SCH'

III. p. 1^5.

236

M E N SCHOLfON
E L E
Si

T A

P Y R O T E
neat.

C H KM

.^.
afieri-

Humus
pilis

vero aggefla

l^i.

camera fuerit juflo major,fpa-

bus

&

fuftentanda, ne folfo?

tium a Pulvere pyrio vacuum foeno , firamine vel fimo oppletnr ^ ne vii Pidvtris accenfi
minftatur^

obruatur.
3. Eftodiantur

camcra? cubicr

qua-

rum

latcra per calculum fuere de( . 1

SCHOLION
i<?2.

11.
officit

terminata
Cuni-

60

) ,

dcbita Pulinftruantur

Et quia

oneratio nimia

veris pyrii
( . ctt* )

quantitate
fpatia

culo

(JT.

155) ideo confultum

efl,

ut

dm vel
4.

&

vacua explcanper dudus an-

flures cumera conflrmntur

PRO

B L E

M A

L I.
o,

( . 161 ). Cameris oneratis

tur

163 Cuniculos ftibterraneos parare.

fraduofos ducatur canalis Pulvere

pyrio plenus
,

pcr

R
Slt e.

o L u T

quem

ignis

in

cameras dcfcratur

&
,

gr.

Propugnaculum aliquod

5. Introitus diligcnter claudatur, rclic-

Valli vi Pulveris pyrii fubvertcndum.

to tantum cxiguo foramine

per

Tab.

1. Parctur aditus

AB,
ut

cujus altitudo
foflfor in

quod

Pulvis accendatur

IV,
2.

vcl

pedum 5

geni1
,

S c H o L
6^. Specialiora

o N.
Lam
b e

bus confiftere queat Aditus producatur non reda

per anfraaiis
vel

tradunt

rt

fcd

BD, BC, BEad

18
,

LAMBION(r),L. B. deBORGSDORF ()& SURIRAUS aS. REMlGIo(Ar)

{t)
(

20

pedf

longitudinem
,

prout res
sjioles

tulerit

doncc

fcilicet

fubvertenda camerce immi-

u) In

In der Brf-pradHca c. ?9 feqq. det nen entdeckten Mlnir.Kunfl,

&

ix)

Meraoiresd*ArtillerieTom.i.p.iS4.&&^<I?'

Ekmentorum

Pyrotechnia^

EL^B-

Fuj:Pi/r o tc c/in .lab.

Fic]:P\/rotcch

TalvIL

U/.14,.

Z F

F, lif.Tl.

Fici:

PyrotrrabulJIL

Fu,:}'yrcti:ih:TV.

Fuj-Pxirot:i\ib:V

D
^Fij

4?-.

Fiq.-^fi

J^^JA^-

ELEMENTA ARCHITECTL'
M
1

T A R

P R jE F J T
EGULAS
redderem.
aggrefllis funi
,

I O,
ita tracfere

Ai'c\mc6tuYx militaris
ut

fimul earum rationem

pr^terea
,

Ut vero
iis

appareret

quomodo
fieri

fatisfiat

palmarias muniendi
libuit.

Formas una

explicare

Et quoniani

nequit, ut de diverfis muniendi Formis

,

accurate judices

nifi

fingularum linearum

angulorumque fingulorum in iis occurrentium quantitatem cxade noveris,. cadcmque cognitio perquam neceflaria exjftit:^

Gg

z^8
ubi
vel

A T

O.

Munimcnta animo concepta vel in charta delineanda quomodo pcr aftu exftruenda ideo quoque docui
;
,

Calculos
lincis
tis

Geometricos
eruantur.

&

Trigonometricos ex

quibufdam
felicio-

atque angulis fecundum

regulas fundamentales alfum,

reliqua

Hinc vero conftabic

progreifus
,

quam

res fiant in Architedlura militari

fi

quis ante

Geo-

metrix

atque
,

Trigonometrise
qui
in

praxeptis

animum

imbuerit.

Suadeo itaque

uc ne ad Architefturae militaris fludium ani,

mum
dicam

appellat

Trigonometri:^
induftria
:

evolverit.

Geometrix atque Tomo primo a nobis explanata improba De ufu Artis muniendi non eft quod
Elementa
,

nondum

quis
?

enim ignorat
,

fine ea

Reip.
,

falutem
caftra

fubfifterd

non
tur
;

poffe

Juvat ejus cognitio

qui ad

omnes

qui

(equun-

juvat cos

oras peregrinas finins ftudiis Acade-

micis cxcurrunt
templaturi
cft
,
\

Munimenta
deniquc

pailim
,

exftrufta inter alia con-

juvat

eos

quibus

cognofcere
,

volupe

qUcX

de

Munimentorum oppugnatione
,

propugnatione

&

expugnatione
;

belli

temporibus
diffitear
,

fama publica ad nos defi

fcruntur
fibi

quamvis non
,

quis

fcopos pofteriores
,

ut ad haud quaquam opus cffe accurationem Gcomctricam Tri^onometricam dcfcendat? vcl eciam in delineandis Munimentis opcrx quidpiam infumat.

unice pr^fixerit

ci

&

t3^ e4D

ELE-

239

m^^m^k^kM^^m^^^
Jlxi,,

^*', >!,

-^^. r^l^,

Jl''i'j

^-il^,

M>^,

,-ll^,Jl>t',

^H^.

J''*-^ tl''^,

-^^

Jft-.lf"

ELEMENTA ARCHITECTURtE M L T A R
1

S.

CAPUT PRIMUM.
De
Regulis
I.

Artis

muniendi.

DE
I.

CoROLLARIUM
5.

IV.

\
ci

KchiteBura2\4ilitarist^Sc\cntia

De

perfe(5lione

munfendi loca
fe

ita

ut pau-

turus
ris
,

modum

munimenti judieaoppugnandi tunc tempo,

potiori conditione cxiftentes adver-

quando extrudum eft ufitatum perfpiciat & cum forma muniendi tuni ufitata conferat necefle
efl:.

fus

multos

defendcre queant.
I.

CoROLLARIUM
1.

C
6.

O R O L L A R

U M
partes

V.
maxima-

Forma adeo muniendi oppugnan-

tium conatibiis adapcaii debet.

Omnes munimenti
,

rum Machinarum
II.
vi refiftcre

quibus oppugnantur^

CoROLLARIUM
5.

debenc.

Quando
,

di variacur
riari

itaque modus oppugnanmuniendi quoque forma va7.

COROLLARIUM VL
Munimentum
ica exftrui

deber.

debet, ut

CoROLLARIUM
4.

III.

tam exiguo, quam fieri poteft, hominum numero defendi queat ( JJ". i ).

tans dici poteft

ris
,

Nulla igitur muniendi forma confnifi demonftrare value,

S C H O L
S.

O N.
,

modum
aut
effe.
fi

oppugnandi
,

fe

varietur

variari non pofeandem non minus

Multis fane fimtihus parcunt

qui

in

exjiruendis Munimentis hanc ftbilegem

quam
fam

ante aggreirorum conatibus adverI

figunt.

C o R o L-

240

ELEMENTA ARCHITECTUR/E
CoROLLARIUM
VII.
truitur

MILITARIS.
( jT.

Vallum

13)

Munimenta
eft
,

quoque
p.

Fofla circumdentur ncceflfe

Ut defendcntes
)

potiori conditione

prsefertim

cum etiam aditum

hofti

diffi-

cxiftant ii.

Torinencorum ac Mortai , riorum hoftilium vi expofiti non fmc neaggreflfores autem eidem cxcefle eft
:

cilem reddat.

COROLLARIUM
iS.

III.
eft Foftae lafuffi-

pofiti eire debent.

Hinc ea conftituenda

COROLLARIUM VHL
10. Hinc omnes Munimenti partes ita difponi debent, ut fe invicem dcfendere queant & omnis circumjcfta planities de:

titudo atque profunditas , ut Vallo ciens fic terra inde effodienda.

S C H O L
17,

O N.
,

Nimirum
aiiunde

fendentibus pateat opus

nimis fumtuofum foret

eft.

terram

advehere

&

&

fuperfiuam

COROLLARIUM
11.

IX.
,

aliorfum deportare,

Nulli adeo tolerandi funt colles

,

CO
iS.
(JT.

R O L L A R

U M

IV.

nulla loca edica

pone qux

hollis a

Tor-

Quoniam
exterior
,

obfe(Ti

mentis defendentium tutus

efle polTit,

hoftiiium furori cxponendi

Tormentorum minime funt

cfle

S C H O L
1 2

ON.
:

9);

pars
in

VaHi akior
confiftunt

debet interiore
fendentes.

quo

de-

Loca
,

igitur in vallibus
qu/X,
,

apta funt niri opus

fit

ftta minime muniantur , ft ea muluca quoque edita vicina mu-

&

CorollariumV.
19.

niri debent,

Terra aggcri nequit ad perpendi:

culuin, prout muri extruuntur

E F
I

ucnnquc

D
13.

N
eft

II.

igitur

Vallum

acclive fiac
l

opus

eft,

Vallum

molcs terrea circa

SC H O L
nifi

O N.
ipfa

locum aliquem aggcfta.

20. Ideo aggeres ex terra non excitantur

CorollariumI.
14. Qiioniam hoftes Tormentorum vi Munimenta oppugnant obfefTi quoque Tormenra iifdeni opponere debent. Quare cum Tormcnta fpatium fatis amplum requirant, tum quia longiora funt [. tum quia explofa 115. 125 Pyrotcchn.)
;

utrinque declives

&

natura montes

declivei facit,

DeF IN TIO
I

III.

21. Lorica

eft

pars Valli extcrior^

DEFI

adverfus Tormentorum

hofti-''

h'um fbrorem defenfores in Vallo conftitutos protegcns.

retrocedunt (1. ^^Pyrotccb.) nuirorum autem adeo craflorum conftrufdo fummunimenta Vallo circumtuofa nimis
1
;

COROLLARIUM
2 2.

I.

dari debcnt

Ea

igitur Loricse

cra(Tities efle de-

(iJ".i3).

CoROLLARlUM
I

bct, ut Crobis e
11.
plofis

Tormentis hoftium exexiftat, hoc eftj 20 vel 24 impcrvia

(
jj".

j.

Quia itaque ex

tcrra aggefta conf-

pedum

137 Fyrotech*

}.

COROI-

Oap.

DE REGULIS CoROLLARIUM II.

I,

RTIS MUNIENDI. D E F N T O VII.

I

241

25. Statiira viri ordinaria ciim fic fex fere pediim ; altitudo Loric^ 6 , ad

30. Facies funt

lincc-e

BC & CS
,

angulum
aut operis

cxternum
altcrius
0X111'

Propugnaculi

rummiitn 7

pedum

fieri

debet.

comprehcndcnres
Propugna^

COR-OLLARIUM

III.
vi-

qui

&

nxT

Angultis

24. Uc itaque defenfores hoftem cinum fclopis fuis petere queant ; ante Loricam Suppedaneum BCD excitandum,

cult vocari

foler,
I

Def
31.

TI o VIIL

pedum CD trium geminandum , ticudo fueric pedum 7.

cujus

altitudo
;

BC

latitudo

fi

Lorica? al-

DEFINITtO
25. Stath ValUris

IV.

Chorda eft linca AE inter duo Propugnacula inttrjcdla , leu Vallum inter duo Propugnacula vicina intermedium.

kw
Valli

Amhula-'
interlor
32

E F

o
,

IX.
vel

cYum

Valli
in

efl:

pars

Ala

eft linea

BA

SD

quJE

AB

qua Tormenta collocantur

fiia

cx Faciei cxtremo verfus interiora ducitur,

&

defcnforcs miinia

cxequuntur.

COR-OLLARIUM.
2,^.

S c H o L

o N

I.

Latitudo
fieri

ejus

24
(

ad

fummum

II. ^ioniam Ala Ptopugnaculi Faciem oppojitam defcndit ; Alam [ubinde vocant

30

pedum

dcbec

. 115. 125 Py-

lineam

qua alteram

defendit.

rotechn. ).

DE F
27. Adargo
italis

NITIO
Folfa. eft

SCHOLION
V.
area horizon-

11.

circiter

pedum

lata

IG

intcr
in-

pedem
terjeda
dentis

Valli atque FofTam

,

GHLM

ut

firmjtatem
,

Valli

fub(i-

confcrvct

atquc terram Tor-

54. Fdcics , Al^ atque Chord^ omnem VaUi ambitum abfolvunt, Prxtcrea tamen quafdam adhuc alias lineas in Munimentis concipimus , qua vel ad ea in charta delineanda , vel in carnpo defignanda , vel ad aliarum quantitatemfupputandam neccffaria
funt.

imentorum
ne in

excufTam excipiat, FolHim pr^ceps ruar.

iiftibus

Definitio

X.
I.

S c H o L
28.

o N.
eorum
inflitu-

Non
iHi

inuttle

igitur

35. Latus exterius eft rcdla CFTab. cx veitice unius Propugnaculi C ui-t^ig* que ad verticcm alterius adjaceniis

fm
.

vepribus ac dumetis eundem cin-

F duda.

lunt.

Definitio
De
F
I

XI.
produ6^

N ITI O

VI.
eft

36. Si Chordas
cas
,

utrinque
in

29. PropMgnaculum
primarii

pars Val-

donec
^

libi

mutuo

oc-

2,1

ABCSD

ultra

reliquum

currant
rius,

retfla

GM
Hh

crit

Lattis inter

^xftans.

Woljii Opcr

Mathem.l om, IV.

Defi-

242

ELEMENTA ARCHITECTUR/E MILITARIS,

Definitio
XII.
cft

& HT
&
La-

vel etfam exteriora

FC

<Sc

CV

intercipiunt,

Tab.

I.

37*
tiis

^^'^^

dimidium

feml-cilfFe-

fig, 2.rentia

AH

intcr

Chordam EA
,

DE
BC & CS

XX.

tnterius

GH

feu portio intcr con-

curfum

Laterum

internorum

H &

45. Angulus Propugnaculi eft Atigulus BCS, quem Facies Propugnaculi

Alam BA

intercepra.
I
I

comprehendunt.

^
ter

Def N
,

XIIL
eft

Definitio XX L
46. Angulus humeri
eft

38. B^adiHs minor

femidiame^

Angulus

KH

qua defcribitur circulus

inrerius infcriptibile.

cui

ABC, quem

Facies

CB

cum Ala

AE

Polygonum

comprehendit.

D
lus

TI O

XXIL
eft

Definitio XIV.
39. J{adius major
tcr
eft

Semidiamecirculus
,

47. Angulus imminutus FCB inter Latus exterius

AnguFa-

FC &

KC

qua defcribitur
exterius

ciera

CB

interceptus.

cui

Polygonum

infcriptiDilc.

COROLLARIUM,
48. Eft adeo differentia inter dimicliurr Angiilum Propugnaculi BCH & dimidium Angulun Polygoni FCH

Definitio XV.

40. Linea Capitalis eft reda cx vertice Anguli Polygoni iiucrioris ad vcrticem Propugnaculi C duda.

HC

Definitio XXIIL
49. Angulus defendens interior eft Angulus CIA , quem Linea defcnfionii
ftringens
efficit

Definitio
41
gens
culi
.

XVI.

Linea

dtfenfionis

eft re(5ta

EC

major feu f' a vertice Propugna-

cum Chorda.

ufquc ad concurfum

Ale op-

Definitio XXIV.
50. Angulus defendens cxterior eft Angulus COF, qui ex concurfu Linea-

pofji^

LE cum Chorda EA duda.

Definitio XVIL
42. L'rnea
continuata
defenfionis

minor

rum
feu

defeniionis ftringentium oritur.

Jtringens cft Facies ufque ad

Chordam
5
r
.

DE
qucm duo

o
eft

XXV.
angulus

CL
1

Angulus centri
radii

CKF,

DeF NITIO XVIIL

43. Chord.r

ex Angulis Polygoni

Ala
K[

fec und.tr ia

eft

portio

F t*^ C 5 feu verticibus duorum Propugnaculorum in ccntrum circuli circumfcripti

inter

Lineas

defcnfionis

dufti intercipiunt.
I

majorcm

C & minoicm IC intercepta.

E f
I

D
44.

S c H o L
52.

o N.
Gallica
,

X(X.
cft

Ouoniam nornina

An^fihs

&

VernA/

Po!%gont

angulus

cula Latinis magis ufitata

ideo

eadem

GHTj quem duo

Latera intcriofa

GH

fequente Laterculo exhikmu^*

Nomina

Ctp,

DE REGULIS ARTIS MUNIENDL

Nomina Linearum

243

&

Angulorum.
Gcin-ianJca

Larina

CaHica

Vallum Propugnaculnm
Latus exterius Latus interius
Facies

Pemparc

Der Wall
i

Tab.
^

T.

ABCSD

Baftion

a^s

BclWccrck^

FC

GH

Polygone exterfeur Polygone interieur

Face Flanc

BC

Ala

BA

Vit aujjcrc PiJygon lie imiere J dj^vn Die Gejn hts- Linie Die Streichc

Ala fecundaria EI

Second Flanc

D ie A

cb

cn-

Streiche

Collum

AHD

SemicoIIum

AH

Gorge Demigorgc
Cuurtine

Chorda EA
Capitalis

Capitale Lincadefenfionisfiringens, Ligne de defen^e rafante Die Jireitht?iuc Dcfcns - Linie f. minor CI ou flanquante Linea defenfionis figens Ligne de defenfe fichante \Die einhohrende Lefens-Linie
f. major CE Badius major KC Radius minor Angulus PoIy;oni AHD Angulus humeri ABC Angulus Alae BAE Angulus Propugnaculi, fcu

CH

Dit Kehle [Wall Die Ji<hl-Linie Die Coi lift oder derZxdjchenDie haupt-(in. dcr Caf itai.l in.

KH

Grand Rayon Petit Rayon Angle du Polygone

Angle de 1'Epaule
Ani?Ie
dii

Der grriffe Radius Der kletne Rrdius Der Polygon-Wnch^l

Ver
'

Schulter WrnckeL

Flanc

Angle flanque ou Pointe

Baftion

du';

Wincks' derflatii k^und Ccurtine Der Bollmrcks- Wintkel

defenfus

BCS

Angulus imminutus BCF Angle diminue Angulus centri GKH Angle du centre Angulusdefendensexterior Angle flanquant exterieur COF ou de la Tenaille Angulusdefendens interior Angle flanquanc interieur

Dcr kjeine W''nckel Der Qe\^m-Wrukel Der hejirichene Winckel

Der

Streich-Winckel

CIA
Acclivitas interna

AK

Ta'ud interieur
Terreplein

Die tnnere Bofchung

Ambulacrum vaili AB Suppedaneum BCD Lorica EF

Acclivitas exterior

Banquette
Parapet

Der Wallgang Das Bdmklein

Die
Die
Biiufixfehre
dtiffere

FI
interior

Talud exterieur

Bofchung

Margo

Valii

Gl

Eerme,
Scarpe

Lifiere

Acclivitas

Foffaj

GH
Acclivitas

Die Berme Die innerc Dof^irungoder B6fc hung dcs Grabens Die dufere Bofchung des Cra-

FofT^

exterior Contrefcarpe

A^L

bens

Vallum humilius
IVia
cooperta

FaufTebraye

MN
QR

Lorica Vi^e coopertse

Der nidrige Wall Chemin couvert Coridorl Der bfdeckte Weg Glacis, Efpla-.ade \Vas Glacis
,

Hh

II

E o-

244

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARIS. Theorema L & BD juxta quas Tormenta vel Sclo^
,

53

Defenfio linearum Vallifieri de-

peta diriguntur

quantitas defenfionis

het ex Sclopetis,

menfuratur perpendiculari
rallelas intercepta,
,

AB inter pa^
divifa in qua-

Deienfio enim
tis
,

c\ux

fit

ex Sclope,

hoftlbus interficiendis fufHcit

facilior
eft

ac

Concipiatur linca
tuor partes cequales

AE
,

pr*eterea

magifque expe-

dita,

minus vero fumtuofli, quam qu.^

divifionum puni5ta
cantur redae
,

& per fingula 1,2,3 ^c. du-

a Tormentis petitur. Prior adeo pofteriori efl pra?ferenda.

&

reclis

AC
fe

atque

BD,
difin-

&

inter fe parallcIcT.

Quoniam

paral-

SCHOLION
54. Accedit

lelse

ubiquc candem a
, (i

invicem

tantiam fervant

fpatium binis

quod in tanta, dijiantia , i^um non enervat , tanto valiqua Sclopi dior ftt iBus Glohorum d Tormentis emifforum , eadetnque una Grandini Pyrotechnicc conveniat , utiliter ad arcendum hofiem adbibendiC (^.38 Pyrotechn. ).

terjed^um fuerit tantum

Tormento
evidens
eft

vel
,

Miliri

, quantum uni concedendum ;

juxta

dired:ionem

AC

CoROLLARIUM
vix extendicur
,

non plura Tormenta vel plures Milites ad re(5lam obliquam AB aut curvam HI conflitui poffe, quam ad perpendicularcm AB. Eft igitur AB menfura quantitatis defcnfionis.

jy. Quoniam jaftiis Sclopi horizontalis atqiie certus ultra 720 pedes Rhenanos

experientia tefte

Linea
Ala ad

Corollarium
& &
reda AE, quseratur

I.

defenfionis

maxima eam magnitudinem

fi

5P. Qiiodfi ergo ex daris angulo

AEB

cxcedere non debet, praefertim

eam

perpcndicularis.

(i.gdTn^o.) per experienriam determinetur nume-

AB

COROLLARIUM
$6.

rus

pedum
j

IL

veniens

uni Tormento , vel Militi conquantitas defenfionis conftabit.

\\,

genere Linea defenfa a defendente ultrayio pedes Rhenanos feu 60 perticas diftare non debet.
iii

Immo

COROLLARIUM
funt ut longitudines,
fi

60, Quantitas linearum defendentium

lineae diredionis

SCHOLION
57.

11.

jaduum
cecersB

fuerint ad eas perpendicuiares

equidem perticas ^5 SCHEITEP.US 70, im?no 82, Comites de de Va u b a n atque Antonius PAGAN i)E ViLLE 75 admittunt fed diflantiam

Melderus

rationem minorem habent,

&

TH
hus
qUii

O R

MA

L
)

61. Adunlfnentum nec ex fmplici'

angulis
,

,-

majorem ob rationes prafertim in SchoL 1. alLitas merito rejicit L. B. de BORG SD O R FF.

perticis

60

nec ex Propugnacu/is
-i

Alis deflituuntur

confiare poteji

Theorema
Tab.

Conftet enim
lis

IL
alicujus
li^

angulis

Munimentum ex (o-y fimplicibus ABC Sc CDE..

in

^^, Siab extremitatihus

&c. Quodfi quis hoftium

conftitutus fucrit
i

anguIoC
U

^S l*neA

AB

dHcamnr

linea parallelx

AC

fieri

fanc nequit,

Cap. ut

DE REGULIS ARTIS MUNIENDr.

Ilnearum

245I

ex ullo

piirnflo
,

CD

vel

CB

videatur

periculum

adeoque extra idus quod abfurdum pofitus

:

(.io;. Conftent
ex

Propugnacula
Facicbus.

EFG ^
Patet ergo

;,HIIC ex

folis

modo

often(]s angtilos
:

G&H

de-

longiores extiterint 5 nec ab tam facile detcgantur. Enimvero quia Tormenta in Facie opponuntur Tormentis hoftis, quibus eidem ruinam minatur & ex Facfe quoque Opera exierna defenduntur ideo longiores pr.Tflant brevioribus. Quare
fi

quam

obfeflis

fendi

non poife
( . cit. ).

quod denuo

abfur-

cum nec

defint rationes
,

qua? fuadent
,

dum

Facies breviores

nec

alia^

qua: proefl:
,

Theorema
62.
Propugnaculci
Alis conjiare debent,

IV.

bant longiorcs
ut nec

confulrum fane
,

ut

ex Faciebus c^

mediocris f^ant longitudinis

a

nempe
,

24

penicis deficiant

nec

30 excedant.
Munimenti ambitu c/fe .debet locus qui non ex alio videri ac defendi pofHt (. 10). Scd fi PropuNullus
in
,

S c H o L
6^.

o N.

gnacula ex Facicbus

&

Aiis confiant

omnia pundla ex Alis defendi poflunr: nullum enim cft pundum in Facie BC, quod rton ex Ala oppofita EL defendi queat j nullum eit \\\ Chorda AE, quod non ex Alis adjacentibus BA & EL defendi pofTit, nullum in Ala una BA quod non ex altera EL defcndi
5

magnitndine Facierum ut tnul' fmus opus non eji , modo non peccetur in defeBu ita dijponantur ,
turn fcUiciti

Bc

& AU

ut

ill<s

defenfwne fujficiente non dejiituantur^.

TH0REMA
6$

VI.

AU
,

longiores praferuntur hre~

vioribus

fub eodem Angulo L^ine^ de^

fenfionis infiftentibus,

queat

fi

vero Alse defint

igitur

vel Facicsi
(^.6! ).

loca qua^dam indefenfa

manent

Propugnacula

ex Faciebus

&

Alis conflare debent.

Theorema
,

V.

enim Angulus, quern cum Linei defeniionis e/ficiunt , idem efl Alarum longiorum menfura major eft menfura breviorum f . 246. 252 Geom., & . 58 Arch, miht,). Quare cum
Si
;

63. Facies a 24 perticis Khenanis non deficere nec 30 excedere debent,

Alie defendant Facies,

tis

quibus hoffibi

aditum

in

Munimentum
efib longiores
illae

paran
brev

Alas praeftat
viores
,

quam

Quoniam
tum
in

hoflis per

Faciem
,

fibi adi-

Urbem

adeoque

his praiferendaj.
I

parare folet
vidctur
,

ex hoc
Facies
:

capite confultum

ut

S c H o L
6G, In

o N.

breviorcs longioribus pra^ferantur

id

Alarum
,

longitudine nunqutim pec--

quod etiam fuadent rationes dMx , Dcmpe quod Cuniculi certiorem edant
efiet^ura
,
fi

catur in exceffu
cultate non

patebitque
,

inferiiis

dijji--

carere

ut ju/ia earum iQngitH"

Facies fuerint breviores

do ohtineatur,
?

Hh

THEOf-

246

ELEMENTA ARCHITECTURyE MILITARIS.

Theorema
VII.
hoRe
,

quam

fi

ad Faciem

illiiis

Propu

67 -^^^ jLi)ie< defenfionis ad angU' los reBos tnfillere debet,

Si

enaculi coaltkurus fuerit.

CoaoLLAHIUM
DE
E producenda,

II.

Ala
,

erficit

rcctum

fcnlionis
in

longior

cum Linca deccnicrjda eft quam

Scd Al^
lon-

fit longior, 71. Uc Ala rerra(5ta Linea detenfionis , noii Chorda , ex F in

omni

alio Inu (.60).

giores praetcruntiir brcv'oribus (65):

Defi NiTio
72. Pars
AiaE-

XXVL
BC, qu^
,

dcbcnc

igitur

Lineis dcfcnlionum
iniifteie.

ad
(

fupcrior

angulos redos

inferio?em retra<ftam tcgit

Gaiiis Orillon
)

Auri<:uU

dicitur,

S C H O L

O N.
73.
tio
,

COROLLARIUM.
Ne longitudini AIcT officiat recracAuricula exigua heri uebetj tertix
Al^
jequalis.

6%, In antiauis muniendi formis Ala ad Chordam perfendichlam cernitidr, ut hojiium aculis fubducatur fed vero mox patthit , aliis modis id re^ius obtineri pojfe aifqne
:

circiter parci

detrimento defenfionis,

Problema
Cum

IX.

Theorema
T.^b.
T.

VIII.

69.

Jnferiffr

pars

AU DE

duarum

74. AU retracla concava flat re^iUnea,

DE pra*

Fig* C.vel trium perticarum imervallo verfus retrahi dehet capitalem

AG

Ala
Lincse

BF

ad perpendiculum

infiftcns

dcfenfionis

Chorda FI efficit (. d^ Geom.), adcoque

cxpofita cft
dcjici
,

( 67) <^"'i^ angulum obtufum

hofti nimis
facile

FH

enim ad concavitatem circuli non alJa reda fit perpcndxulari?, quam qua? per centrum tranlic ( 5. 3 8 Ana" lornienl^f, infinit. )>nonnili unicum tum ab hofte ita conftitui porcft ut idus ejus (ir perpcndicularis. Qiioniam
,

confcqucnter ab eo
:

itaque idus

jerpendicularis
\

validior

non debebat cum lit pars Munimenti maSed ^\ rctra2iime dcfcnfiva i.6l).
poteft
,

quod ramcn

fieri

oyiquof ^. 552 Mechan.) Ala concava vi Tormenrorum hoftiiium minus obnoxia eft quam rcCtilinea.

hitur

unum

faltcm

alterumve Tor-

mcntum

a parte (upcriorc

BC
,

Theorema
bent,

X.

tegirur,

ut ab hofte videri nequeat

ni(i

ad Fa-

cicm Propuc^naculi oppoiiti conftituto. Ut crgo letrahatur confultum eft.

me" 75. ALt retra^a geminari diante Foffa a fe tnvicem feparari de

&

COROLLARIUM
70.

I.

Keda

DC

luxfa

quam

fit

Al?e

Angulo Propugnaculi oppofiti ducatur neceffe eft, ut Tormcnta pone BC confticuta non citius videaiuur ab
retrac^^io ex

Quoniam enim AI^ longitudo per rerradionem minuitur ( . 69 ) Inngior tamen brcviori pra-ftat (. 66) ideo cam gcminari confultum cft. Accedir, quod rum exrcrior (it minus alta, adeoque i<ftus Tormentorum (int ad foper>

ficiem

\
Cap.h

DE REGULIS ARTIS
Fofl^e paralleli
,

MUNIENDL
Theorema
XIL

247

clem fupcriorem
certius feriant.

con-

fequcnter hoftem horizontalicer atque

Scpai^andcT

autem

funt Ala?

geminahofti-

79. Angulus Propugnaculi non dc* het effe ?ninor Jexaginta gradibus,

tx Foila aliqua mcdiante, tum ut incertus

(it

Bombarum & Granatarum

,

enim minor fuerit 60 gradibus , Propugnacula nimis angufta evadunt*,

Si
ita

lium eventus

tum ne

terra ex fupcriori
,

ut

Tormenta majora
Angulus

in

iis

vix ha-

eamin inferiorcm que inutilem reddat , antequam ufui fucrit. Accedit , quod in fuperiore Ala ronftituti nullum incommodum
demolita decid^t
fentiant a

bcant locum,
acutus
le

prarterea n^mis

Tormentorum
,

hoftilium vi faci-

dejicitur

nec locum rcrciftionibus

T.

rclinquit.

Pra?terca aur Alas jufto bre- Tab.

fumo ex

inferiori afcendentc
I

viores

aut L'"neam dcfcn/Ionis

jufto-^'^^

majorem

reddit

id qirod facile

S c H o L
7^.
di

o N.

appa^
,

rct,

f\

vel faciem

BC

folam dcprimi
I

Alarum difpofttio omnem in munienformk va.ri tatem introduxit eji enim

:

vcl

Alam BA una

verfus

piouiovcri

intelligamus.

pnecipua Munimenti pars

fio

unde ejus defcn-

potijfimum pendet,

Sc h o L
XI.

o N.

Theorbma
fiant minoribns,

77 Linetz Semicolli majores prd-

80. In hoc conveniunt omnes , tjuod Angulus Propugnaculi major ejfe debeat gradibus fcxaginta an vero ad reilum accedere ,
:

Reddunt enim Propngnacula capa&, hofte impetum facicnte, rcfcilHoni locum praibent. Prxtcrca cum Alae non modo rctrahend^e T 69 ) , verum etiam duph*candiR fint , & non
ciora

fubfifiere , vel etiam eundem fuperare debeat , vartis argumentis adhuc dif pututur y qu difcutcre jam non eji nojlri in*
infi-a
Jiittiti.

vel

eum

CGR.OLLARrUM,
81.

Qiioniam

in

Triangulo squiIatero=

modo
ftare
,

fuis

Ambulacris

&

Loricis con-

quiliber

anguliis eft

fed
(

&
75

Fofta aliqua fcparari de)

;

aequicruro
func
(

60 , m rcaieno & quidam 60 gradibus minores

J

beant

Colla Propugnaculo-

jT,

243. 24

Geom.

nullum Trian-

rum majora

gulum muniri

poteft.

fieri

debere
I

fatis

apparer.

Theorema
82. ValU
altituds

XII L
minor
prxjlat

S c H o L

o N.

78. ^odfi quantitatcm intervalli quo retraUio fieri debet ( jT. 69 ) addas dupU cra(fitiei Lorica ac dnpU latitudini Ambulacri una

EF

majore.

cum Utitudine
facile
:

intermedia

fuperiore Fofiie apparebit, quanta fieri

debeat SemicoUi longitudo

lUam enim ftm-

mam

excedat optts

eji

aliqtw intervallQ^.

enim akrtudo major fuerit, FofViam coorertam & acclivitatem Loricse cjus tcgit ^ adeoque hoftis ab idu Globorum e Tormentis in Vallo' conftitutis emilforum fecurus ibi dcg\t>
S\

fam

Cum

248

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARIS.

officiat
,

Cum

adco defenfioni majore pr^Yftar.

minor

S c H o L
81.
viilgo
ric.a
(

o N
unde
3

I.

da idus funt horizonraliores adeoque direcli magis pra?rogativas non contemnendas habct lata pr^profunda, &
, ^

Limitcs
16

altitiidini^
:

conjlituuntur
ft

hinc

iila

huic pra^fcrenda.
I.
ipfi

&
?

i^ pedes
]

altitudo

Lo87,

COROLLARJUM
Uc
ajqualis fieri

Jf. 2

jubtrahitur

altitudo

Ambu-

Fofla integra K\x patcat,

lacri relinquitur,

SCHOLION
84. N^iiUa
eji objeiio
,
;

II.

debet latitudo ejus fuperior , ac pr^eterea Faciei parallela, ii Ala ad Li-

milius cidificia non tegat

quod Vallum hu" neque enim me-

neam

defenfionis perpendicularis, in

aliis

tuendum , fore ut hoftis Tormentorum iUibus lacijfat i qux Borjibarum vi felicius in ci~ neres redigere valct. Nec inde multum lucramur , quod Vallum pr^altum dijficilius
confcendere Uccat , quia Cuniculis fubvertitur

vero cafibus lacior prope Angulum humeri quam prope Angulum Propugnaculi , verfus Angulum humeri opporitum ducenda.

Co RoLLARItJM
58.
t

II.

ab

Quoniam

FofTa utrinque acclivitaefl

( . 19. fuperiore,
)

hoflc

ut aditus pateat, E O

donanda

firmitacis gratia

la-

TH
rafiint
,

M A XIV.
debent
nifi Fef[<z

titudo inferior minor

85. Qff centro Adunimenti proj>iO'

altiora
effe
^

SCHOLION
fieri

I.

defende?idji unice dejlinemur,

59. Trope Angulum PropugnacuH- Foffa folet circuUriter rotunda firmitntis

cnim altiora qu^ a centro funt rcinotiora ex iis adeo Operibus, qu^
Sint
,
:

gratia,

SCHOLION
po. Limites

II.
pertide

Tormenta in planiticm circumjcdam explodere non Nulla igitur erit eorum utililicebit. quod abfurdum. tas
centro viciniora
funt
,
:

profunditatis funt

dua
tur

& una

unde latitudo una determina-

{. 16). Tcnendum tamen latitudinem maximarmn arborum longi" ne hofiis emi facile trajiciat, tudinem ,
excedere debcre

O R

XV.
S)i.

S C H O L
profunditas
I

O N

III.

86. foffa lata

prizjlat frofunda,

Acdivitatis menfura vulgo flatuiturj

(

tantum hnmi ex FofTa cffodiendum lit , quantum Vallo conftru-

Cum

fit

nempe
,

vcro muro vefcitur

QS =^ SH ) GS^g^SH.
IV.
plena.

quodfi

j,

endo

futticit {

cadem Folf^
fwt proea implcnda
Foffa

SCHOLION
ficca prafiet

foliditas erit, fivc latior fiat,

92. Di^utant Architecii militarcs

aquis

fundior

confcqucntcr

in

, nmn ^^amvis

eandem opcram infumct hoftis. Quoniam tamcn FolTam latiorcm diliiciiius trajicit, ob Vincam pra:fcrtim longiorem cxftruendam ; & in minus profun-

vero negari ncqi.eat

, non fcm^ier in potcflate ArchitcBi fitum effe y utrum Fofam fncam, an aquis plenam exflruere velit , cum conneque tamen etiditioni loci parendum ft
,

am

diffiteri

licet

multas

effe

prarogativas

Fof^

G^/.
foffa ftcca pr<t

DE REGULIS ARTIS MUNIENDL 249 ErHptionibus aquis ABCD ex duabus nonnifi FacicbusTab.
plena.

r.

tnim , qux maximi merito finnt in defenfione repulfo Munimentorum,ficca efl aptijfma,

&

conftans

& in

angulo FofTae ante Chor- ^'iS 7.

Militi pnefidiario certijfimum afylum pntbet,

dam

exftrui folitum.

meliusque defendi poteji ,ac aditum ad Opera

externa indeque ad

Definitio XXIX.
99. Lunula eft EFGHK Faciebus

ValUm primarium
V.

redi-

Opus

tum faciliorem

conccdit^

externum Tab.
conffans

I,

SCHOLION
95.7
dus exeitantur
,

&

Ah*s

/^f^. 7.

atque ante

angulis Fojja ftccA Scala feu gra-

Angulum Propugnaculi , inferdum etiam ante Chordam exftrui

folitum.

ut ex Via cooperta in

eam

facilis fit defcenfus.

D
ultra

E F

NI TI o

XXVIL
,

S c H o L
qu^e
100.
hodie vix adhibentur
:

N.
Prcpugnaculi

94. Opera externa vocantur

LunuU ante Angulum

locus

FofTam Vallum primarium ambicntem excitantur , tum ad hoftem a Munimento longius arcendum , tum ad V^allum primarium tegendum, tum ad
hoflis vires infringendas,

tamen iifdem ad* huc conceditur ante Chordam,

D
eft

E F

XXX.

tum ob

fines

10 r. PropugnacuU exterius Vallum Tab, I. Opus externum LiMN foh*s Facie-ivg. 7.

agnatos alios.

bus prxlongis
I.

&

Facicbus

ipfius

Pro-

CoROLLARIUM
tum
(

pugnaculi paralleh*s conftans.

^$. Fines hi in univcrfum omnes cum necefTani fint ad defendendum Miinimen-

S c H o L

o N.

hinc qu^ ipfis fatisfaciunt Opcra excerna , ad perfe^aioncm

jTvi.
feq.
)
;

&

LunuU

101. Recentiores hoc Vallo utuntur ioc9 quod antea prope Angulum Pro* ,

pugnaculi excitahatur.

Munimenci defiderantur.

Definitio XXXL
II.

COROLLARIUM
^G.
^

103. Forcipula fimplex

eft

Opus ex-Tab. L
^-^l^'

Quoniam Opera
(

externa vires hof-

ternum ingcns
Faciebus
fitum.

tis

infringere debenc

fufficiente

tacem

94 ); defenfione minimc careanc , ncc in potefhoftis dedita locum Suggeftibus

jj".

DABCE, cx duabus AB & BC angulum intror-

^.

fum flexum B conftituentibus compo-

hoftilibus praebeanc

necelTe elh
I

CoRoLLARIUM*
104. QLioniam Forcipula non modo nirpacium occupat & hinc hofti emolumenco eft , ubi eam expugnavic fed

S C H O L
,-

O N.

97. Patetadeo, non promifcue omnia 0pera externa probari fed potius improbari,

mium

,-

qua nimis proHxa copiofum Militem pnefidiarium requirunt , haud difficulter expugna-

&

U hofli emoLumento
98.

& &

propcer angulum
latera

B indefenfum
:

AD & CE non

{.61) fatis defenfa haud

jure a recen-

funt.

difftculter

expugnari poteft

Definitio XXVIIL
Parmula
eft

tioribus ex Architedura mihtari profcribitur.

Opus cxternum
I

Woljii Oper*

Mathm, Tom.

V.

11

De-

250

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARIS.

Definitio XXXIL
ternum ex duobus Propugnacu!is
midiis
.

di-'.t

Tab.
^'^l'

I.

105

ForciptiU compofitd

cfl:

Opus

LMN &
F i

OPQ^
T
i

atque

Chordag

cx-

^tcrnum duabus

Forclpulfs

FGH &

NO

compofltum.

HIK

continuis conftans.

De
RS rV

XXXIV.

il

COROLLARIUM.
hanc jure cx \oG. Recentiores adeo Archiceftura militari profcribunt (.504).

108. Opus coronatum eft Opus cxternum cx duobus Opcribus cornutis

&

& VXYZ

compofitum. S C H O L I O N.
Gallica & Germanica & paucorum quorundam

Definitio XXXIII.
107. Opus cormttm
eft

lop. En nomina Operum externoriim

Opus ex-

aliorum terminorum.

Nomina
Opera externa

Latina

Nomina
Les Dehors Ravelin

Gallica

Nomina Germanica
Die AuJJenxfercke
Ein Ravelin Ein halber Mond Eine Contregarde
Eine Schecre
,

Parmula Lunula feu CafTis Propugnaculi exterius Val'

Demilune
Contregarde
Tenaille

lum
Forceps
five

Forcipula

oder

em

Scheer-lf^erck^

Forcipula fimplex Forcipula compolita

Tenaille fimple
Tenaille double

Opus cornutum Opus coronatum

LoricsE transverfae

Ouvrage a Corne Ouvrage a Couronne

Traverfes

Eine einfache Scheere Eine doppdte Scheere Ein Horn-Werch^

Cupula
intra

feu FofTa

minor

Cunette
Cavalier

Ein Kjon-Werc\ Traverfen Ein kleiner Graben imgroffen

majorem
Contremine
Lunette
Places

Suggeftus altior
Anticuniculus
Perfpicillum
Platcse

militum

Incifurac

d'Armes Embrafures

Eine J^at^e Eine Conivt-Mine Eine Brille mjfen-Pldtz^e

Schiefi-Scharten

Theorema
Tab.
I.

XVI.

10.

ParmuU ABCD Chordam PQ

Facies ejus ex Faciebus pro2,b d*

ex Facicbus Propugnaculorum vicinorum defcndi dcbcat, patet inde, quia

datur pars ah*qua Facie;
,

^S'

7'tegit

unde ad data
xq.<X:

pugnaculorum vicinorum
fendunttir.

cd
,

punda
poftunt

Faciei Parmula?
,

BC

duci

cte-

ctiamfi

Propugnaculo Vallum
l.

cxterius
la

Quod Parmula Chordam tegat ioQuod vcro infpcclio figura: docer.

LMN adjiciatur. COROLLARIUM

III, Angulus adeo Parmulas BaFacie

Pro-

Cap.L
Propiignaculi

DE REGULIS ARTIS MUNIENDL ultra jadiim Sclopi Corollarium.

diftaie

251

non debet
ticularibus

( jT.

55

):

unde

in cafibus par-

Facierum longitndo

facile de-

terminatur.

117. Quoniam prascipua Munimenti defenfio ex Alis petitur ( JT. 64 ), Vallum

fervationi infervit
riori jungi debet,

CoROLLARlUM
112.

11.

vero Propugnaculi exterius Alarum con{,116) Vallo inte',

Idem angulus B acutus potius obtufus efle debet, ne quantitas defenfionis ex parte Faciei Propugnaculi pctenda minuatur.

quam

SCHOLION
118. Cavendim tamen plum fiet,
,

l.

ne nimis am-

SCHOLION
115.

I.

SCHOLION
ParmnU
ii5>.

IL
Propugnaculi

Ex eadem

^oniam

Faciebus

ratione Facies

ad AngulHm humeri c , ciuod plerifque Autoribus placetifed ad puncfum f tribus

circiter perticis

BA non

ab

e^T*

terioris ufque

a g paralleU ducuntur Facies Valli exad ParmuU Foffam earum

:

longitudo jponte determinatur.

ita

nimirum Foffa

ab eo remotum duci debet ParmuU a majore parte

:

Theorema XVIIL
1

defenditur.

Et

hinc Facies

ParmuU

determi-

20.

Craffities Valli^

item Amlula*
dehet in OpC'
j

nantur,

cri^ ac

Loric^ eadem
,

effe

CoRoLLARIUM
114.

III.

tibm externis
titudo LoricA
nis
t

(juam in primanis

aU

Quando Parmula

unica

Chordam

^uoque eadem in exterijiis

non totam

tegit, duplicanda eft.

quam

in primariis
ejl

SCHOLION

II.

Ambulacri in
dinis in hoc,

fed altitudo fubdupla altitui

115. Exemplum inferius occurit in Paganiana muniendi forma,

CrafTitics Valli primarii ea eH-,

qu^

Theorema XVIL

idui

Globorum ex
rcfiftit,

Torrrcntis emiiTo-

rum

&

Tormentis fpatium

M"

LMN non folum Facies Propugnaculi

'vicini

116. PropHgnaculiVallum exterius

a

ficicns concedit

(.22).
j

Quare cum

Vallum
iifdem

in

Operibus externis nibus

b Alam op>pofiti 2.^ ^ fed Qjegit > atque ex ParmuU Facie de-

&

&

deftinetur

candcm
^

quoque

fenditur,
^

Facies
^

cics

obftat, quo minus FaPropugnaculi ab extra Muniinenvideri pofTit,

MN

habere debet. Altitudo Loric^ in Vallo prlmario tanta eft , quanta Militi praefidiario tcgendo fufficit {. 23 ). Quare cum
craflitiem

lum
git.

adeoque
patet,

iila

hanc

tc-

tanta etiam eftt debeat in Operibus cxternis

i

Eodem modo

quod Facies

hsec

ifti

iequalis

(it

necelfe

eft.

LM tegat
Quod

Faciem ag,

vero cx Facte Parmula? CB dcfendi queat Facies MN, patet ut in

Theoremate pra?cedente

Opcra externa a ccntro Munimcnti magis rcmoventur, quam Vallum primarium. Eorum itaquc altitudo minor efte debet(. 85 ) unde com.muni:

( .

iio

).

ter fubdupla fieri folet altitudinis Valli

primarii.

li

Scho-

252

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARIS.

S C H O L
1

O N.

Theorema
tra

XIX.

121, AmhiilacrHm in Operibus externis paulo miniis fieri poterit , qnam in Falle primario quia in illis Tormenta ut pluri:

124. Lorica transverfA Adilites con^

Bombas
,

mum

minora conJlitHuntur

quam

in Vallo

gunt

primario.

perum
Sit

& & Via cooperta fint Globis

impediunt

Granatas majores te^ ne Ambulacra o,

hojii^

COROLLARIUM.
T22.
fufficit

lihus pervia,
FonTa

Quoniam tantum humi ex

,

enim

ABCD pars Y\de cooperti^.T

Bomba
diliilicn-

quantum Vallo excitando Vallum autem Operum cxternorum minus eft primario( f 120) Fofla quoque Opera externa ambiens mi(

effodiendum

i. i^

Decidat Bomba five Granara inK:/ Militcs ergo rccedcntes ;nde In L , ibi-

que humo
te Isedi

proftrati a

nor

nequcunr.

eft

primaria.

S C H O L
12 3
fit

O N.
Foff^e
iflius

Sit in

G Tormentum hoftllc

ex qiro

Communiter

latitudo

fex perticarum , interdum nonnift quinque unde profunditas per calculum fuo loco exponendum determinatur. Major latitudo
,

prafertur minori

ft

haberi

poffit.

Globus procedat fecundum diredtionem GI. Quodfi Loricas tranfvcrfas H & L removeas j Globo totum fpatiuni ABCD erit pervium fed excitatls Loricis F & E, ultra F non procedet.
,

C A
De
I

U T

L
rtgularihm.

diverfis
I

Mmkndi Formu
,

D F N T O XXXV. 125. MXfnitio regularis eft omI

fi

SCHOLION.
127. Nos in explicanda hac mumendi methodo fequemur Freitagium, qui qunndeterminat in ^adrato 6, in Pentagono 7 , in Hexagono 8 , in Heptagom p , in Enneagono 10, in Decagono 11 j in reliquis figuris 1 2 perticarum unde Facies ipfii^, Chorda ^6 perticarum. In altera Atethodo idem eandem facit in ^hadrato 8 > in Pentagono 9 , ita porro,
titatem
:
.

nia

Propugnacula fuerint

jequaiia

&

{imilia.

AU

D
quas

E F

iN iT 10

XXXVL

126. Aiuniendi forma Belgica eft, Alam ad Chordam perpendicula-

rem ftatucns, ratfonem Aia ad Faciem fubduplam, ad Chordam vero fubtrlplam obfervat( munitionibus paucorum Propugnaculorum exceptis) & Angulum Propugnaculi vcl duabus tertiis
anguli Polygoni
,

& PROBLEMA

L
Angulos
in

128. Invenire omnes

J\dunitione Belgica occurrentes,

vcl ejusdimidioqulnI.

Resolutio.
Angulus
centri

decim aut viglntl gradibus au6to jequalem faclt^ donec rc6lo fiat equalij.

GKH &
(
.

PoIygonlTjI,

AHD

invenitur

342. 349/"'' Geom>)i

Op.lL DE DIVERSIS
Geom,
)
,

MUNIENDI FORMIS
1

REGULARIB.

2S3

qul poflerior cx
relinquit

80

gra-

dibus fubdudus
micolio
2.

angulum

CHA, quemCapitaHsCHcumSc-

AH cfficitC.
,

147 Geom.).
ut

quarum illa Faciei BC addita proLincam defenfionis minorem Cf hcTc vero e Chorda AE fubduota relinquit Alam fecundariam
ducit
>

Angulus Polygonl dividatur per 3

EL
2.

&

quotus duplicetur

habeatur
:

Ex

datis in triangulo

QCB
)

redlan-

Angulus Propugnaculi BCS vel idem bifecetur & dimidio addantur 15 vel

gulo ad

Qjer demonftrata (. 1 2 8)
cit. & Facie QC & QB ^.
(

angulis obliquis (.

20 gradus, fumma

de-

CB

reperiantur

3.

Angulus BCS ( . 126). Dimidius Angulus Propugnacuii BCH fubducatur ex dimidio An-

nuo

crit

36 Trigon, ). Qiiare (i QB addas Al^ & duplum QC Chordas AE prodibunt diftantia Polygonorum
.;

gulo Polygoni FCH Angulus imminutus

4.

redduus

erit

AQ &
3.

Latus cxternum FC.

PCB.

Quoniam ob

parallelas

FC<& GA

Demittaturex HperpendiciiIarisHN
ad

& QA
{,

ad

GA
i

QC,

Datis ergo

in triangula
,

perpendicularem

5.

I26)angulus Q^redus efl:(. 230 Geom. ) imminutus QCB li redo addatur, prodibit Angulus humeri CBA ( . 239 Geom. ). Idem fi fubtrahatur ex xqHo^ relinquetur angulus
plus eft

HNC

ad

rciSanguIo

pra:ter

NH modo rcpertamjangulisobliquis NCH (. 128 )& NHC (^.241 C^^^/^Oj rcperientur Capitalis CH & re(fta
diftantiam

Polygonorum

POC,

NC,
4.

qua? cx

CQ^

ante inventa

cujus du-

fubduda reliflquitSemicolIum AH..

6.

Angulus defendcns exterior LOB ( . I 84 Geom. ). Eodem fnodo reperitur Angulus

Hujusduplum addaturChord*eEA>
uc habeatur Latus interius

GH.

lOA.
Hexagono reperirur GKH 60^ , AHD 120, BCS 80, BCCL20, ABC no, LOB 140 , IBA 70.
E. gr. in

5.

Datis in triangulo

CER

ad

R rcolan-

gulo diftantia Polygonorum

latere

RE &

angulus

RC REC

ante inventis

reperitur

(.38 Trigon.)^^

Problema
,

II.

inde porro Linea defenfionis major

129. Vatis Facie BC y Ala \Chorda AEifapputare llneas reliquas.

BA &
6.

CE(.36

Trigon.)*

Resolutio.
I.

Denique ex datis in triangulo GKH angulis omnibus(i. 128) & latcre

GH

invenitur

Radius minor
:

Cum
gulo

in
(

trianguIoBAI ad
.

rc6lan-

obliqui
^

rientur

126 ) 128 ) & Ala i repeBI & AI ( . 36 Trigon. )

f .

dentur anguli

GK(. 36 Trigon.) cuifiaddatur ante inventa , prodiCapitalis

HC

bit

Radius major KC..

li 3
E.

gA

254
AB

ELEMENTA ARCHITECTURiE
^

MILITARIS.
52722524, cuim
i8^7'i''.

E. gr. AIB 200 8 eric

iBA 70".

Quare cuin

Log.

CH
Sin. tot.

Canonc refpondent
Log.
5>

Log. Sin. AIB

AB
Sin, tot.

5H0517
Log.

HC
Sin.

lOOOOOOOO 32722524
9(5989700 * 2971 2124, cui in

9030900 loooooooo
o.

NHC

Log. IB Canone refpondent

NC

i5<^po58?

cui in

Canone refpondent

BC
CI
Log.
Sin. tot.

24 00
47 3

QG
AH AH

ii

V
+

1319
(i

100000000
i3d(?o?8^

EG
EA

i6
36'

IB
Sin.

o o
3 8

IBA

99719858
*ij42024i,
cui in

GH
Lo 5.

61

Log. lA

Canone refpondent

^E

AE
EI
Log. Sin.
toc.

36"

o o

RC
REC
REC

Sin. tot.

32097830 ^767^169 lOOOOOOOO

1402
lOOOOOOOO
I3802I
I

Tang.
i

105577459

cui in

Canone refpondent
Log.
Sin.

743i'3o//,

BC
Sin.

QCB

95540517
*o9I42($29j cui in
82'l^

RC
Sin. tot.

Log.

dB
AB

99839630 376752^9 1 00000000

37835<^39
5'"',

Canone refpondent

Log.

EC

cuiin

800
16
2 i

AQ
Log.
Sin. tot.

60^7^ Canone refpondent Quoniam in Hexagono GH Radio

jequalis (jT-

BC
Sin.

QBC

lOOOOOOOO 13S02II2 99729858

Addatur
erit

HK CH CK

^')6Geom.); 60

eric
3'

b"

18. 7 i
81. o 9
I

Log.

QC
2QC

H3551970:,
220 5'5"

cui in

Canone refpondet

2255

S G H O L

o N.

RQ5600

RQ
FC
Log. Sin.

45

3(^00 RC5855

130, Patet ergo Methodus fupputandi Tabidas ad delineandum AJunimentorum ambitum in cbarta , itemque ad defignandum

8110
32097850 lOOOOOOOO

cundem

in

Campo

necejfarias
,

quas hic ex-

hibere libet , ubi monuerimus

NCH

mam
theft

NH
Sin. tot.

Tabulam pri' linearum effe conftru^am ex HypO' prima alteram vero ex altera Hypo'
;

thefi Freitagiana..

Log.

CH

32722524

Tabiila

CapJL

DE DIVERSIS EORMIS MUNIEND! RHGULARIBUS.

Tabula

255

Angulorum
VII

Numerus laterum
Angulus ccntri Polygoni Propugnaculi
Diminutus

_V_
90 72 60 90 108 120 80 60 72 18 20 15
los 108
IIO*

Humeri
Alie

cum Linea
fionis

defen-

75

72

70

2$6

ELEMENTA ARCHITECTUR^
Tabula
Latitudo

MILITARIS.

Orthographica

Munimentorum
I

IV

V
22
3

VI

AccHvitatis

interioris

12 ped. 14

Ambulacri Suppcdanci
Acch'vitatis
interioris

21
3
Loricas

Loric^
Acclivitatis extcrioris Valli

lO
6 21 12 6
*
cjus

12

7
22
15 6

Ainbulacri Vaili humilioris

LoriciiE

ejus

Marginis
loifx
AccHvitatis

72 lO
12
Lorica?

84
lO

Vix

coopertiE

Suppcdanei
AccHvitatis interloris

ex tcrior is

Altitudo

Ambulacri ValH Suppedanei

Lorica:
interior

exterior

FoiTx

Loucx

in

Via

cooperta

Cap.L
ris

DE DIVERSIS MUNIENDI FORMIS REGULARIB.

interloris,

257

SemIcolli>

K\x

8c

intra

Polygonum

&

intervall is la^

Linea? capitalfs.
2. Intcrvallo Radii minoris dercribatur
[I.

titudinum Ambulacri Suppedanei

& LoriciE
tra

Valli humilioris

ali^e

circulus

&

ex-

ad cjus peripheriam
7.

Polygonura.

applicetur LatusinteriusAB, quoties fieri poteft.

Ex

angiilis

Propugnaculorum
,

D, E

&c.
,

intervallo lacitudinis

FoHk du-

3.

Ex

Lateribus intcrnisrerecenturSc-

cantur arcus circuli

8. Faciebus
rallel^

&

micolla
4. In

G, F,

AF AG BH, BL &c. H K &c. excitenrur ad

,
,

DL, EN PR QR
,

&c. agantur pa&c. FofTam de-

angulos redos

AIa?GM FL^HN,
,
1

terminantibus, intervallo latitudinis

KO &c.
5.Radii

f .

2 Geom.

).

Vix

coopert;^, Suppedanei

&

AC, BC

&c. producantur

in

acclivitatis LoriccT defignentur pa-

D, F &c. doncc
fiant Lineis

AD, BE&c.
a^quales
,

rallcle(.2 58

Geom.),

capitalibus

ducanturque Facies EO &c.

6.

DM> DL^EN,

Hac

ratione Ichnographiaeritabroluta.

S c H o L
I

o N.

Cum

perimetro Valli primariiinterlatitudinum Lorica:

H* J^odfi
;

vallis

danei

&

, SuppeAmbulacri Valli( compu-

tanda

Opera externa pajfm excieornm Ichnographia decenti loco eo

debet
,

rnodo fieri

que^n in Pvohlematibus

tatis accliviratibus

partibus lingulis
linca^ parallcIiE

peculiaribns docemns.

In hunc vero ufum

pncmittenda

efi

vicinis )

ducantur

Tabula Orthographica Operum externorum

Latitudo
Acclivitatis
interioris

-_

Max.

Min.

Altitudo

Max.

Ambulacri Suppedanei Loric^

Acclivitatis exterioris

12
3

4ped. 10
3

Ambulacri Suppedanei Loric^ interior

Loricae exterior
Foflas

16
3

II 2
3

Marginis
Fofl^

4
48

30

258
3.

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARIS.

Intervalils

Tandem

fingularum A^alll
re^t's

partlum ducantur
parallelo; Intra

T^ & T

Parmulam
V.

&

Inter-

non tamen ultra 60 perticas(. 56 ). Si ante Propugnaculum Forclpula ficri debeat confuerlt,
;

vallo Foflje alla extra eandcm.

tlnuandje forent Facles ejus, ut pro

PROBLEMA
RE
1.

136. L^unuUm dellneare^

S

Lunula In Probl. pnrced. 2. Rcdlarum fic contlnuatarum DA EC cxtrema conncctantur re<fla

&

O LU T

O,

AC
BE
,

quse

Capitalls

ducatur

QI
2.

Propugnaculi ultra FoiTam

pro-

blfariam In

dlvldatur

fiatque

4. perpendicularls
tur.
5.

FB

= jAF

ubi
exclte-

KE

ut

In

Problemate

prxcedente

( ^.

135).

Duftls Faclebus Forclpls

AB & BC,
4,

3.

Producantur Facles Propiignacull EO&NEuItra Foiram In/&^. Applicata regula ad pun(5tum FofTce R , & extremlt^tem Llnese capltalls I

rellqua fiant ut in Probiemate

(.

ns> Problema

VI L
deli'

138. ForcipuUm
neare^

compofttam

ducatur Facles

f\

qur

^x-

mul Alam//>
I

determlnat. Alii pcr

ducunt Faclei 4. Rellqua fiant ut

NE
In

Resolutio.
1.

parallelam I/.

Probl. pra?ced.

Delineetur Forclpula fimplex FLK'

),

Aliter^
2.
1.

( 137 >
Dividantur Facles ejus

FL

& LK

Producantur

Facies

PropugnacuII
,

NE & OE ultra FofTam fiatv]ue qg^pf V2 vel 15 pertlcarum.

2.

3.

itemque perpcndiculum NL riam in G I & O. NO, ducanturque FiatNH

biik-

rec-

Super/^ conftruatur trlangulum a?quilaterum/I^ , ut angulus I (it 60 graJuum ( . 198 Gedm. ) vel expunills^ &/'Interva!lo lyaut

HG&HL
I3S>

4. Reliqua abfolvantur ut In Problenii.

4. (.

20
3.

perticarum

fiat jnterfe^flio In

Problema

VIIL

Reliqua

fiant ut ante.

139' Optts cornutum delineare.

Problema
are.

VL
deltne*
1.

Resolutio.
Dellneetur Forclpula fimplcx
( .
!'
.

137. Forciputam fmplicem

137).

Resolutio.
Tab.

2. Facles ejus

L
%s

I. SI

antc

Chordam- excltanda

Forcl3.

farlam In

& IQ M & P.
Ll
In

divldantur

bi-

Bg^

pua,

Alse producantur ultra Fof-

Producantur

N & O, donec IN=

4 Ducan-

fam, quantum coramodum vifum

IP5cI0=;ML

G/. 77.
4.
5.

DE DIVERSIS MUNIENDI FORMIS REGULARIB, Ducantur reto MN NO & OP. tam Latcris interni partem & in
,

259
Qua-

Reliqua fiant ut in Probl.

4. nifi

drato ac Pcntagono Alas fecundas negligentes, fuper reda

nis reliquis

quod

FofTa , perinde ac primaria,

BS

in

Polygo

tantum cum Faciebus LM PQ, non vero cum Chorda & Aiis,
parallela ducatur.

&

fcmicirculum defcribcbani,

ut

Angulus Propugnaculi

poffct

(.317 Gecm,

).

redus fieri hali eandcm

Problema
1

IX,

Collis ac Alis quantiiatem affignantesj

in

Polygonis Hexagono ulterioribus,

40. Opus coronattm deUneare^

Resolutio,
T.

I.

Ex angulo
ticarum
arcus
,

Foflk intervallo 57 peraut plurium, defcribatur

dimidiamj in reliquis, tertiam Chcrdae partem AI^ fecundae attribuebant. Hifpani denique eandcm itidcm Alarum
quantitatem retinentes Alas fecundas
omittcbanr.

I.

acb

&
ca

ex

pun(5lo c

\\\

atquc b transferatur radius, quo

arcus fuit dcfcriptus.
2. Latus interius

ProelemaXI.
142. Orthographiam

Mumwenti ah"

vcl

cb divldatur

in
,

folvere,

6 partes
parti

iequales ( .

274 Geom, )

fiantque SemicoIIa

&

Resolutio.
I.ln redam
latitudines

Ala a^qualia

kxix

ipfius

ca vel cb.

KR

transferantur omnesTab.r.
f/^. i.

3.Ex centro
4,

ex Tabula Orthogralocis

arcus ducantur Capitales

^Z, rV, ^R. Regula ad R & T applfcata ducatur Facics R^, & ccdem modo
Facies reliqua; determinentur.

phica
2. Erctftas

&
in

convcnicntibus

li-

x\tx perpendicularcs fiant ahitudi-

nibus in Tabula eadcm xqualcs.

ProblemaX.
141

Reliqua ex figuras infpe^ftione manifefla funt.

Adunimemum Belgicum
delineare,

fine

S c H o L

o N.

Tdbularmn fubfidio

Resolutio.
r.

143. Alios numeros ajfignat / Jl/mV/o- Tab.II. nibus Belgicts Melderus (^), faciens La-

I.

Dividatur

Latus

interius
,

GH
erit
,

in

tus interius

BA 60,

Semcollum

AF

12,

Alam FL

o, Capitalem

i.

quinque partes ^quales

una

AD

2 3 perticarum,

earundem
2.

A H SemicoUum du^

Ala e^ 9 perticarum in ^iadrato. Radium minorem in diverfis Polygoni^ fcquehs

Laterculus exhibet.

crunt Capitalis

H C.
:

Chorda
Ala

EA

dividatur in quatuor
crit

parres ^quales

una earundem

IIXl_X- lZL|_Z.^llXillli?J-? J-i^ I -

AB.
:

Ita quidem Freitagius Galli vero olim Semicollis pariter ac Alis fex-

Kk
(a) In Praxi

2
f.

Pojfumus
39.

Fortificatoria

2do

ELEMENTA ARCHITECTUR^
fuper
3,

MILITARIS.'
EDF vero DEF
fit

Poffumns tamen etlam ahfque Radio

dato latere interiore
(

Cum
rum

triangulum
,

;]equicru-

Polygonum conjiruere

^'.

3 5 i

Geom.

). I

S C H O L
144.

O N.

imminuGeom.) i (.233 to CBD rcpcrietur Angulus defcndens exangulus

sequalis

ad Chordam perpendicidares cum Alis fecundis ob obliquam defcnfwnem Unde AJuniendi forma Belgirejiciuntur. ca cum antiquis aliis eodem fundamcnto nixis
rcjicitur.

JU

tcrior

EDF

(.248 Gcom.)

&

HDF
4. Datis
,

{.lAr7 Geom,).
in

triangulo
>

HDF

xantur

cadem taa nobis brevitatis gratia prMerSimt

alia, qux. in

&

tangulo (.145)

ad F recangulo obliquo

cognomini

&

latcre

HD

ante re-

mittenda.

Definitio XXXIX.
Tab.
^^''

J4^, Methodus muniendi Comitis de Pagan fupponit in Munimcntis majoribus Latus extcrnum AB joo, Faciem AG 3O5 in minoribusillud 8O3

perto , repcrietur angulus (.241 Geom.)^ Ala vero HF pars Lincte defenfionis DF {.^6
Trigon.)
:

DHF &
AD

qux

pofterior

fi

ipli

fupra invent.T addatur

prodibit

Linea defenfionis

AF.

hanc 25 i in mcdiocribus illud 90 5 hanc 271 ubique perpendiculum pcrticarum , Alas vero GF & HE I
i

5.Cumjam,
tur anguli
latere

in triangulo

BEK,

dcn-

CD

BEK & EBK

;

una cum

EB

invcnieatur Capitalis

ad Lineas dcfenfionum

AE & BF

per-

pcndiculares , Auricula tedas atque Protriplicatas , Chordae Parmula

BK& EKaggrcgatum ex Scmicollo FK atque Chorda EF (.36

Trigonometr.
).

&

pugnaculis Vallo exteriore pr^ftrudiis.

Problema

XH.

6. Similitcr, in triangulo crure angulis omnibus

EDF

ex
da-

&

ED

146. Supputare angulos in Adummento Paganiano.

&

lineas

tis

invenietur
:

Chorda EF

{,it.

Trigon.)
linquit

quas ex

EK

fubdu(5ta re-

Resolutio.
Tab.
I
.

Scmicollum FK.

Datis, in triangulo
atilo
,

BCD ad C re(f^anBC

Vtn.
^^Z'^^

dimidio Latere extcrno

eodem mo7. Semidiameter minor Munimento Bcldo rcperltur, ut in

gico (.129): cul fi addatur Ca* pitalis BK , prodibit Radius major

LK

& pcrpcndiculo CD, invenitur Angulus imminurus CBD (. 38 T^^^'

gon.
)
,

qui e dimidio

lygoni

CBK

Angulo Pofubdudus relinquit

BL.

S C H O L

O N.

dimidium Angulum propugnacull

HBK.
2. In

codcm
,

trlangulo porro invenitur

BD

unde fublata Facie

BH

147. Ex }m lineis pro tripUci Munimen' torum genere Radium majorem folum in finexhibe' gulis Polygonis fequenti Laterculo
mus*

relin-

quitur

HD.

Max.

Op.lL DE DIVERSIS

MUNIENDI FORMIS

REGULARIB.

2(5l

262

ELEMENTA ARCHITECTUR^
1.
5

MILITARIS.
Angulus dlmlnutus

phia Facierum addendum , latitudimm Fojjk intra Propugnacula ejfe circiter 4 , aut in
Jl^unitionibus plurium Propugnaculorum
',

Resolutio.
Determinetur

ferticarum altitudinem Ambulacri in utroque Propugnaculo ij, profunditatem Fojf^

CBD &
5

Propug^naculi

DBK

di-

ir.idius,

una cum Linea

).

defenrioiiis-^

primari^ i^, reliquarum unius,

tes

ylcclivita'

BE(. isi
2. Datis
,

ex prineipiis generalibus facile determi-

in

triangulo
,

nantur,

redangulo

angulo

SCHOLION
150.

II.

tere

externo

CBD ad C CBD & Ladimidio CB inve,

muniendi Methodns magno applaufu excepta fuit , neque inficiari poteji, eam Belgicje ejfe pr^ferendam. Id tantum deftdcratur , quod exflruUio Muniinentorum trijuxta eandem fit fumtuofior ; quod

Hc

nlatur perpcndiculum Trrgon. ) &' hypothenufa

cit.

CD

( .

36
( .

DB

cujus dimidium eft Facies

).

AU

BH(. ISI

flicatae. fint

nimis ar^jz

ut

Bombarum

furo-

ri nimis exponantur ; quod Auricula nimis Tnagna Alarum longitudini officiat ; quod de~ nique Vallum Propugnaculi exterius fit jufio
fpatioftus.

3. Si BD ex Linea defenfionis BE fubtrahatur , rcHnquetur ED vel DF.

Unde

porro

angulos

Addi

pojfent alia nonnulla

e.

gr,

retrahuntur , quod linea , juxta qn.im ducatur minus re^s Linea dcfenfionis parallela,

AU

EF IN

O XL.

Geom. ) 36 Trigonomeir. ). Subducatur angulus EDF ex I80i 4. HDF ( . 147 ira relinquetur unde , in triangulo Geom, )
:

ob omnes datos { . 248 reperirur Chorda EF ( .

in triangulo

EDF

151. Methodus

mHnkndi BloN-

HDF,
gon.
S.
).

reperitur angulus

( .

38

DEiLiANA mulrum affinltatis habct cum Pag^niana ^ nifi quod llnearum ac

angulorum quantitatem aliter determinet. Nimirum ab Angulo Polygoni
fubtrahlt rc(ftum

Trigon.) Sc

Ala

HF (^.36

Tri-

Hinc reliqua detcrminantur ut ProbL 1 2 ( . 46 )

in

&

refidui

parti terticC
I S

Problema
3
.

XV.

addit

I S 3

ut prodeat

Angulus dimiin

nutus. In Munitionibus majoribus Latus externum faclt

Adunimentum fecundum Mct'

delineare.

100,

minoribus

hodum Blondelli

SS perticarum. Latus externum dividcccm partcs arquales & 7 dlt in

aHignat Lincis dcfenfionum
:

Resolutio.
I.Inveniatur Angulus dlminutus

ABE

Faciebus
ForcipuliE

&
AB
2.

ejus

ope fuper Latere externo

trlangulum

vero

dimidlam

Faclcrum

conftruatur

sequi--^'

partem.

Problema

XIV.

152. Angulos d^ lineas in JHunimento Blondcllianoy^/>/'///4rf.

crurum ADB (. 199 Geom. ). Crura AD & BD dividantur blfariam in G & H crunc AG & BH
:

Facies

( .

O.
3. Bads

Cap.ll
3. Bafis

DE DIVERSIS MUNIENDI FORMIS REGULARIB.

ejufdem triangull

26^

AB

dlvMa-

retracfla ,

prout ex Schemate ap-

tur in

10 partes a?quales(. 274 Geom. ) fiantque Lfne^ defenfio,

paret.

AB Ala HF & terminantur fimul

num BE
daEF.
^^
:

^ AF

10. Intervallo 2
Foflfse

perticarum ducatur

ita

de-

Chor-

culi

parallela bg , qu^ PropugnaVallum exterius defignabit &

fimul continuata longitudinem Fa-

4. Fiat HI % pertlcarum , (S^regula ad I applicata ducatur redlalM,

cierum Parmulse cd
nabit.
1 1.

^ ce
j
,

determi-

A&

Alaque prima rctrabatur intervallo 2| vcl 3 perticarum.

5.

Lorica? Valli exterioris

lateribus conftruenda?

utpote ex
tribuantur

Tres k\2e dcfignentur per parallelas

ipfi

pedes 8

vel

ic

Loricse

autem

FH

fingularum Loricis

U,

Ambulacris vero 2j pcrtlcas triSpatium vero refiduum buendo,

Suggeftu altiore rep'eatur , retcntfs
iifdem LoriceB ac Ambulacri
tudinibus.
6. Foifa primaria ducatur inrervallo Alas
retradlse
lati-

parmulse i^, Ambulacro 2| pertipoftremse Facierum partes Cc^e

&

retrahantur
liori
li

ut Suggeftui

humi-

ad defcndendam Foftam Vallocus.

exterioris, cujus latitudini sequa*

fit

tur longitudo ejus, ibi

FI cum Faciebus
,

AG &
4

12. SemicoIIa PerfpicIIIorum^/w

fiant dimidia

BH parallela & in
tur alia

medio defigne-

minor

latitudinis 3 j fcu

pertlcarum adb.
7. Pofito circini crure

d>cmk Semicollorum Parmula^ i Facies hi ^ ik fimiliter dX" midicP Facierum Parmulas; Foftk autem latitudo paulo minor latltudine alcerfus,
qu.-e

uno

in

H
^

inter-

Parmulam

&

vallo

HG defcribatur
eodcm.
pertlcarum

arcus

& ex
inter-

Vallum
13. Vlae

exterius ambit.

G
8. Fiat

alius

priorem interfecans

vallo

coopertse tribuatur

latitudo

HQ^3
c

&

regula ad

31 feu 4 perticarumi
Loricje 6.

acclivitati

Q^&
cies

applicata ducatur

redar ^,

eodemque modo determinetur FaParmul^

altcra cc,

S c H o L

o N

9. Foffse

Parmulce Fadebus ejus parallatitudo

5

lela: tr?biiatur

pertica-

ad eam defendcndam derum , figneturinFaciePropugnacuIi Suggeftus humilior

&

longltndol. 154. ^odfi perpendicuU Linea defenfionis major Semidiameter BE per calculnm determinetur i Protogra"

&

CD

phia eodem modo

tur.

quo Paganiana ahfolmrequifitos eX"

En Laterculum numeros
.

QR

altiore

Lorica

hibentem^

264

ELEMENTA ARCHITECTUR/E MILITARIS.

t>.

//.

DE DIVERSIS MUNIENDI FORMIS REGULARIB,

265

266
1

ELEMENTA ARCHITECTUR/E MILITARIS.

Vla cooperra
perticarum
Platece

3. In

Mllitun

Ita

In

Perjpicillis

latitudo

Amhulacri
in

^y?

5|

delineentiir.
5
,

Fiant Al^e

np

no
in-

psdum, reliqua fiint ut

Parmula,
II.
convenienter-

& ex ^

atque/>

SCHOLION
16^. Praxi
terminantur
i')'
3

tcrvallo

6 perticarum

intcrfecftio in

Vaubanianx

^, ut faciestf

^ ^ pq determincntur.
tri-

latitudines ac altitudines ijia paulo aliter de-

14.

Tandcm
riim,

Loricis tranfvcr/is rs

Nimirum

altitudo

Falli
,

efl

buatur latitudo

duarum

pertica-

&

fi

muro non fuerit

veflitus

accli-

pro tranlitu inrer eas Loricam dcclivcm rclinquantur 3 vcl 4 pedcs, nt Figura indicat.

&

&

vitas interior

& exterior

i^^^vel 10'
5 ',

in ca-

fu oppofito exterior nonnifi ric<e efl 6' , exterior vero 3

dine Foffte
,

Altitudo Lo'

"vel

4 pro

latitut.

ne fcilicet tegatur Via cooperta

i
' y

S c H o L

o N

I.

acclivitas interior

latitudo

autem

^'

10'.

162. Xlt Ichnographia abfolvl Orthographia fimiliter fieri pojjit y Tabulam Orthographicam hic exhihemus.

&

Si

vel

Suppedaneum fuerit nnum , latitudo 4' <)'', fi vero geminatum , altitudo unius 1',, latitudo 2j> Amhulacri latitudo efl i\pertic,
craffities

Nomina partium
Acclivicas intcrior

Akitudines

muri fuperior 5', inferior

pars
:

quinta.

altitudini-s

latitudo Fojfx 9 ufque il

pert. inferior non ultra 7i.

Profunditas 12
y

muri

12

ufque 22 f.

Si fucrit

aqua plena

acclivitas

molis terreas

i6ped.
iS

major

quam

in ficca.

Si intra Fojfum ftc,

Ambulacrum Suppedaneum

cam
efl
I

excitatur media minur

pert. profunditas 6';

latitudo

ejus^

primum
alteru'ii

Denique

latitu.

do ViiA ccoperta iL pert. altitudo Lorica 6\

Acclivitas
(int.

Acclivitas Lorica; interio

/i ufqne

1 5

pertic.
,

Suppedanea

exterior

Lorica
Acclivitas miiri

4iped.
\

eodem modo confiruuntur

quo in FaUo>

(ext.

SCHOLION
164. Altitudo

II I.

Exterior

Pro Parniula
Acclivitas intcrior

G ped.
13
|

efi 5 vel $\ Lorica cum Suppedaneo excitatur eodem modo , quo in VaU lo. Altitudo maxima 6 pedibus deficit ah

ParmuU

pert. incliifa Acclivitate.

Ambulacrum Suppedaneum primum

^^

altitudine ralli.

Latitudo Fojfa

qiui

cin-^

gitur

vel 6 pert,

alterum

Acclivicas loricss

(ext.

SCHOLION
4l
1(^5.

V.
\

Lorica
Acclivitas exterior Valli

15

(int.

multis perplacet 3

Vaubaniana municndi Methodus tum quia fine nimiorum

profufione defenfionem auget, tum

Pro FofTa
Valli pr. Parmulse Perfpic.

fumtuum

LatituJo fuperior
Acclivitas

14.

ped.

54 68
2

ped.

quod principiis Archite5iur militaris fupra flahilitis in plerisque apprime confentit. Non tamen ab omnibus probatur , quod Facies hoflium confpt^ui prorfus exponantur

&

inferior 108

Perfpicilla

longiora vix fufficienter defendi

queant

Profundita;

18

12

Defi-

Cdp,

II

DE DIVERSIS MUNIENDI FORMIS REGULARIB.

XLII,
tio in c.

267

Definitio
166. Methodus
Ja

FaUbaniana mih

niendi recentior cft, qu^e Propugnacu-

tandcmque rcgula ad c applicata ducatur Facics Parmulse majoris cd.

&

majora

pra:?fl:ruit

minoribus,

& Chor-

7. Porro vcrfus

Angulum humeri
r^, quse
erit

pro-

dam
la

duplici

humiliori

Parmula tegic, Forcipueidcm Chorda; pra:ftrU(fla.

I

piignaculi infcrioris
railela facici

ducatur^^paFacies

S c H o L
veniunt

o N.

Kj/. Propiignaciila feparata prorfus concum iis , qux in priori metbodo determinavimus , nifi qnod AL-c fint reclilinea Auricula dcjiituantur. Hinc opus non e/ij

Parmula? intcrioris. 8. Reliqua ad complendam Ichnographiam pctantur ex Tabula Ortho(. 1 62) , & \w Via coopcrta conftruantur Platcie Militum (161).

graphica fuperiore

&
ut

linearum jupputationem denuo doceamus,

P R OB L EM A XVIIL
I68. Adanimentum fecuwiummetho-

Aliter,
1
.

dum novam Vaubanianam

Sit

Latus intcrnum

delineare,

A B 6o^

Fiat

Tab.
^I*
Fig>l7*

Resolutio.
I.

ACb''
dicularis
2.

&

in

erjgatur perpen-

D3^
perpendicularis
:

DeHnecntur Propugnacula fcparata

Ex

ADG & PEB

modo
\,
5

D
,

dcmittatur
fiatque

quo

in

eodcm prorfus Mcthodo altera

3.

DE

EF= CD
DC in

crit

FD

Facics.

(.l6i).
Conftruatur item Forcipula

Continuetur Ala

G, donec

HCI
4.

CG

&

eodem, quo
|.

ibi,

modo.

rcda.

Ita

h\x utrinquc jungantur Propugnaculum erit

in

ChordiB GP intervallo trium vel quatuor perticarum ducatur parallcla

conftrudum.
Producatur Capitalis

H, doncc

NO.
,

FH

I9}pcrt. ducaturque Linca

1-.

Per

& G ducantur Faciebus EB & DA parallela? PK & GM & inP

veluti

dcfcn/ionis

HI ad
2 8

extrcmitatcm

SemicoIIi oppofiti.
5. Fiat Facics

tervallo 3 vel quatuor perticarum

alicE 5
'.

HK

&a
1

pundlo L;
pert. crlt

TQ^^
6 vel 7 ducaturque Ala RS
,

ubi Linca? defen/ionis kiQ interfe-

Fiac longitudo Facici

QR5
vcl

cant

rcrecerur

LM

perticarum
majori

KM
6.

6\

Ala Valli

exterioris.

EP

parallcla

ad Chor-

Supcr Facie
cularis

FD
S*",

crigatur pcrpendi-

dam
.

pcrpendicularis.

FN

Dui5la Foffa circa Propugnacula

ma5

MN

quse Foffam inter

intcrius

ducaturquc reda Propu-

jora, ut rupra(.i6F),

fiat

EZ

gnaculum

&

Vallumcxte-

perticarum

& ex

angulis

E &

rius determinabit.

mtcrvallo 22 perticarum intcrfec-

7. Rcliqua fiant

ut ante,
I

Hoc

26S

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARI5.

ipfe

Hoc modo
eft

De FaVban

ufus
1

De
RIANA

NiT 10 XLIIL
Sc H
5
I

muniendo Landavio.
70. Adethodus muniendi
te-'

Aliter,

fupponit in Munimentis

ma-

Tab.
xir.

Cel.

STVKinus

{h)

Novum

Brifa-

joribus Latus externum

100

in miperti-

cHm a yAVBANio

juxta hanc

Metho-

noribus

80

\\\

mediocribus

90

'^^'^'dam municumdelineaturus conftructio-

carum

Alas ad Lineas
,

defenfionum
defenlionis
m.

ncm hanc
1.

tradit

perpendiculares

Lineam
in

Radio 80 perticarum
fcribatur

Ca

C^

de-

in majoribus

70,

minoribus 60,
,
,

OLtogonum ( eft cnim Munimentum Brifaci Octogonum

regulare
2. Fiat 6c
),

mediocribus 65 perticarum pugnacula a Chorda feparat

ea interiorem

&

Pro-

ac pone
for-

quendam receirum

an

3c
,

cm
a
i

cx 19

yao Szcr lo, au dc c 2 vero 4 per-

Anmat 5 mox gulum Propugnaculiin Quadrato a(fuuberius defcribendum.

mit 64

huic addit 8,

ut
fi

prodeat
augea-

ticarum.
3.

Ducantur reto nx Sc w;/,iteraque ox Sc ruy fiantque facies os<k rt^

Angulus

in

Pentagono

qui

tur gradibus 6

6 yffp vero & w^ 20 perticarum: quo fado > Alse sd Scte^ itemque

pugnaculi

in

dantur

5'',

, habetur Angulus ProHexagono. Ei porro adut prodcat idem in Hepta-

pu

Sc

qx

una determinantur.

4. Radius prolongetur in

<3c

R, do-

gono. Ulceriores determinat per continuam binarii adjedioncm.

ex nec evaferit 1 1 2 perticarum , atque R ducantur ad angulos Alarum in Propugnacuh*s minori-

&

Problema

XIX.

O
^

171, Datis Latere externo

AB &

^ "

bus d Sc

e Linese

delendonum

&R
:

^.

Linea defenfionis A Q_ vel B , una cum Angulo Propugnaculi , fupputare line^ts reliquas in Muni* angulos

&

5. Fiant Facics

OP & RQ^30
PS

pcrtlca-

mcnto Scheiteriano.

rum
culi

Ala^

& QT
intra

vero deter1.

R
Dimidius

E S

O L U T

O.

minentur, Alis minoris propugna-

Angulus

Propugnacult
per Geomc)
i

pu

Sc

qx
^

Lineas defcncontinuatis.

PBG
triam
ita

fubducatur cx dimidio An-

fionum

&R

gulo Polygoni
invcnto

CBG
( .

6. Reh*qua abfolvantur ut antc*

344 Geom.

S c H o L
\6^, Methodus
h-ahere potefl
,

o N,

rclinquetur angulus diminutus

ABD.
2. Datis jam, in trlangulo

hdtc

utilitatem inprimis

BDC
BD i
36

ad

fi

MHnimenta antiqua

/or-

re6langulo

anguiis obliquis

&
.

tiora fieri debent,

(

crure

BC

invcnitur pcrpcndicu-

^)

Veritable Vaubjn p. 144.

&

14^

lum

CD &

hypoihenufa

7>ii-

Ca^, II

DE DIVERSIS FORMIS MUNIENDI REGULARIB.

)
,

269

36 Trigon.
fenfionis

qu^ ex Llnea
fubdudla

dc-

ND
cit.

qu.T ex

BO

relinquic

fubducla Faciem

AD fupra Inventa AN refiduam faAFQ,

Li,

pordonem DO.
3. Hinc, in triangulo

DOH

ad

rec>

5.

Ex

daris, in

triangulo

tangulo

ex datis angulo

DOH

nea defeniionls

AQ

dimidio Andimi-

ob parallelas AB & OQ^ diminuto CBD^equali, (. 233 Geom.) dz

latere

guli Propugnaculi

FAQ &

OD
OH

reperitur
,

dimidia

Chorda
lum

atquc

perpendicu)
,

DH (. 36 Trigon. quod alteri DC additum producit dilCH.

ex
6.

AF nuto AC^F 5 a reda F , ( .36 Trigon. qua fi Chorda 0(^ auferatur , refiduum fiet Semicollum OF ; fi vero duplum ejus Chorda? addatur ^
invenitur Capitalis

&

tantiam Polygonorum
4.

habcbitur Latus intcrius FG.

Qjodii anguios 1 80" fuhducas

lus

ODH & ADC

,

Denique
nitur

in

triangulo

relinquctur angu-

Radius minor

FHR inveFR, & inde

,

NDO(.
5

14J Geom.)^ quo

larere

porro major
tis

AR

ut in

Munimen-

dato

una cum

DO

in

Belgicis

( .

129).
I

triangulo

NDO ad O

redangulo,
Trigon.),
la

S c H o L
172.

o N.

reperitur Ala

N0(^. 36

En

Uneas prjecipuas fequentl Tabu^

itcmque portio Linea: dcfeniionis

comprehenfas.

270

ELEMENTA ARCHITECTUR>E
In

MILITARIS.

Munlmentls majorlbu^s

IV
Semldiametcr major minor
Capitalls
.

_VI_ _VI^ _vin

1

|_i2L_
!

XI

XII

70.71 85.06 100.00 115.25 30.6 5 '^46. 19 61. 80 177. 5 2 193.1:

Ala
LJnca dcfenfionls

48.1661.22 7S-03 89 60 10472il8.90133-64148.86i64.2v 22.55i23.84 24.97 25 65 25.93 27.29! 28.16 28.66 28. 8( 9.iiln.23 12.66 13.57; 14.04; I5.15| 15.87 16.29 16. 5< 7000 70.CO 70.OOj_70.OO 70.001 70.OO' 70.00 70.00 _7o.a
76""

Angulus PropugnacuIil64

84~

'90*
6.

I95
Ducantur
lincse

97
IL

'99

lOI

103
fca vel
allas

Problema

XX.

Tab. 173. AJunimentum ficuftdumScHEl' ^^ TERi Ad.ethod:im delineare,

& K M Capltall RD, & intervallo 13

</

ad fummum
^

&

1 5

perticarum

Lincis dcfcnfionum
ita AI2E

Resolutio.
!

AQ&BO
& KM
tlcarum
ter

parallel^,

IL

Radlo majore
cuius
3

RA

dcrcrlbatur clr-

determinabuntur.

cique. Infcribatur

Polygo-

7. Flat bc quatuor vel quinque per*

num
2.

rcgulare.

&

duplo

Iplius

bc

circl<r

Dudls ad angulos Polygoni A&B, itemquc ad medium lateris C ex

centro
fianc

radlus

AR

interfecctur in

ut

faclem

Parmulas

e^

ducerc

R rcdis RA, RC ScRB, AF&BGCapitalibus a^qua1

liccat.

8. In Propugnaculls

les ( .

72

>}

erit

FG

Latus

in-

majorlbus de/igncntur duo Alarum Loricce

&

tcrius.

Ambulacra,
Latus intcrvallo Llneas

uni

Alse

fpatlum 4

3.

Hoc ipfum
in

perticarum attribucndo,
9. Extus vcro delineetur circa Propu-

dcfcnilonls Interfccetur

ex

A&B

Q& O

ducanturque Lincce de-

gnacula feparata Vallum humliius,

uc Ala oppofiti tcrminetur per Fa-

fenfionis

AQ^&BO.
:

4. In

Q&

larcs

O erigantur perpendlcuQP & ON Ita dctermina-

ciem alterius occulte produLlam.

10. Slmillter

buntur tum Aise

Facics

QP& ON

tum

5.

& AN. Flat DH 5 & ad fummum 7 pcrtlcarum, elquc HK & HI arquaPB

obtlncbuntur Facics Propugnaculi minorls.
lls
:

Vallum humillus defignetur intra duo Propugnacula minora : ceu ex Flgur^e infpedione maeft.

rlfeftum

lI.RclIqua
niii

fiant

ut in fuperiorlbus
Lori-

Ira

quod Via cooperta cum

ca declivi gemlnari dcbeat.

SCHO-

CtpJL

DE DIVERSIS MUNIENDI FORMIS REGULARIBUS.

271

SCHOLION

I.

4. Fiat

174, ,^< de altera Mimiendi methodo Va UB A N 1 1 fiipra monuinm ; de hac quoquc dicenda funt { jT. \6^) , nift quod defe^us

5.

i perpendiculum BH EI atque DK =|DE. Tandcm ex K I dcmittantur ad

facies

DE&
per-

&

Lincas defcnfionis
pendicularcs
I

EL
I

& DM
M:

quidam Scheireriani a Vaubanio fuerint emendati de quo tamen apertius dici non
:

KL &
>

crunt

KL & M AI^
da.
6.

M vero Chorpritf-

fert pnefens iniiitutum.

SCHOLION
niendi formtc

11.

Quodn Angulo
truarur, latera

Propugnaculi

DF &EGnondu-.
BC
parallcla,

175. Plures equidem excogitatiC funt Muhodienum excogitantur : Sed nohis fujfcit eas expffuiffe , unde aeterce fa-

cuntur perpcndiculo
fed cx

&

cile

curret

Ncque enim in aliis ocquod non in ijiis contineatur. Mocoro7iuiffe tamen juvat , Opera cornuta nata juxta tiovas quoque Munimentorum
intelliguntur.
,

Angulo humcri in Facies Propugnaculorum transfcruntur

71, ad

fummum 10

pertica?

&
DF

&

vcrfus puni^a in Facicbus

hoc pac-

todctcrminata ducuntur latera

formas confirui poffe

lere
:

ac hodie confirm fo-

&EG.
7. Latitudo FofTa? fiat | latitudinis Fof.

quem

in finem

addimus Problemata

fequentia,

(x majoris, altitudo vero

Problema
I

XXI.

176. Opus cornutum juxta Metho'

minor fit akitudine Valli primarii 6 pcdibus , quibus altitudines Operum. remotiorum a vicinioribus deficiunt.
la.

dum muniendi

recentiorem delineare,

Reliqua

fiant ut in

Parmu-quae

Rbsolutio.
8.
j'I.

Dcnique

Capitalis Parmulie

Pcrangulum FofHr

C ducatur reda
in

Chordx
tur,
fiat

Operls

cornuti prEeftrui-

ACB
ad

ad medium ChordiE
,

A
,

i7j

pcrtic.

&

Facies du-

perpcndicularis

fiatque

CB
,

45

cantur vcrfus Angulos Humeri

K
{

fummum 60 perticarum

ut cx

&

latitudo

autem Voffx
o N.

fiat

Facicbus Propugnaculorum dcfendi poflint larcra Opcris cornuti

latitudinis

ParmuIcE
I

primari^E',.

ope
1

S c H o L
lueris

Sclopctorum(. 53
2.

).

77. ^uodft Auriculis Alas inflruerevo^

Pcr

pundum B ducatur rccSa DE fccans B C ad angulos rccftos /Ivc

,

eodem tnodo formantur

:

primario
tractione

id

ChordcT Valli primarii parallcla f^.

2S6Ge6m,),
3. Fiat

BD

= BE = 30

& Problema XXI L

quo in Vallo. , quod etiam de Atarum reincurvatione notandum,

vcl 3

5 perr.

ne larera
ccdant.

DF & EG ab Angulo humeri Propugnaculorum nimis re-

I.

178. Opus coronatum delineare R E s o L u T I o. Ex angulo Parmulse Chorda^ Valli

prima-

272
Tab.
1.

ELEMENTA ARCHITECTUR/^. MILITARIS.

primarii prarflru(f^aj
intervallo

60

Sl.vel

pertic.

C^tera Hant utln

cus circuli
recla

vel 75 perticarum defcribatur arex pundo ubi ,

Parmula Operis cornuti.

&

TV
,

tranfiens

per

angulum
Valli

Problema

XXIII.

Parmula:
primarii
fccat
5

&

ad

Chordam

179 Forcipulam fimplicem

pofttam delineare,

perpendicularis

eundem

& com^

transferatur utrinque radius

VR &VZ.
2. Reliqua fiant ut in

Resolutio.
Opere cornuto
1,

Perpendiculum
terni in

AB

fiat

jLaterisex-

r-l76,)j nlii quod in V conftruendum lit integrum Propugnaculum, in R & Z vero non excitcntur nifi Propugnacula dimidia.
3. Latera ducuntur ex punclis Z R verfus punch in Faciebus Propu-

Vallo primario.
fiat

Et pro
Reli-

Forcipula (implici
erunt

BH =|

BE:/^.

DH & HE Facies ejus.

conftru<5tione

qua patenc ex
ris

Ope-

&

cornuti

(.176).
Forcipul^ fimpIi-T;
in

2. Dividatur Facies
cis

gnaculorum modo quo

j

Valli
in

primarii

eodem

FL
5

& LK

duas partes ^qua-f)

ut fupra

Opere cornuto de-

les

fiatque

HN=iLN
Forcipul^
,

terminata.
4. Gapitalis

{.

138) :crunt
Facies

FG,GH, Hi&
compofira?

Parmu^arum Chordls Opertic.

IK

peris coronari pra:'ftruendarum fiat

Reliqua patent
|

ex conftrudione

15 vel I7i

Latitudo FofTa?

Operis cornuti.

C A
D
1

U T
laritatem
da.

IIL

De Almitionihm
E P
I

lYngularibm
,

Caftellls,
fieri

XLIV.
irregulare
efi: ,

quantum
L L A

poteft, reducen-

80.

\
1

\Jmmentum

V 1 cujus Propugnacula omnia

tas
I.

Co RO
18^.

U M

III.
irregulari-

non

funt a^qualia atque fimilia.

Quoniam Figurarum

COROLLARIUM
regulari

181. Qiioniam in Munimento regulari defenfio ubique eadcm ( jT. 125)* i'"' i^'

ab angulorum & laterum quantitate pendet ; irregularitas Munimentorum orietur vel ab angulis.nimis exiguis > vela
lateribus juflo longioribus, vel brcviori-

non irem

(. 178)'; regulare irre-

bus.

gulari prsefcrtur.

COROLLARIUM

CoROLLARIUM
II.

IV.

xSz, Figura igitur irregularis ad regu-

endum

184. Figura igitur irregulari ad munipropofita , invefligandi funt omnes

Gf/.77/.
nes angiili iina

DE MUNITIONIBUS IRREGULARIBUS,
cum
qiiantiratc
,

&c.

373

laterum

rediicetLir

ut inde judicium fieri poiTit

quomodo

eodem,quo ante modoy

FJgura propofita.

Munitio heri debeat.

PROBLEMA
laritatem reduccre
giilarem
,

XXIV,
ad
re^

Problema XXV.
186. Figuram ad regularitatem ntethodo modo tradita redu6tam munire^

185. Vigftram irregidarem ad regH'

ut Iviurtitto

^uam proxtme

accedat.
1.
I

O L U T

O,

R
I.

O L U T

0.

Latus inrcrnum ad perlphcrlam Ovalem appllcatum (, 185 ) dividatur

in 5 partes sequales

Si

longitudo Figura; latitudlnem exccdat.

&earum

una tribuatur Scmicollo.

reclangulum
cjus

1. Inicribatur

ABCD
intervallo

2. Alc

ita

crigantur, ut

cum Chorda

maximam
2.

partem contincns.
nata

elficiant

Ex A & D arbitrario (quod ncmpe pro re

3. Invcftigetur

comintcr-

modum
fcctio in

vifum

fucrit ) fiat

&

ex hoc ccntro dcf-

angulum loograduum. quantitas angulorum fingulorum , quos latcra intcrna ad peripheriaai Ovalcm comprehendunt tribuanturque
,

cribatur arcus
fpatii

AF D,

qui

parum

Alse

ioo,adfummum 108
/i

ped.(iangulu5 80

Hgura; data^ dctrahit vci ad-

dit.
3.

Eodcm
j

modo

dcfcribanrur arcus
,

omnis Figura llnea Ovali comprchcndatur.

ur
\,

AB BC & CD

Latus vcl exterius Munimcnti

inrerius in
ficri

vel

co appliccrur

quotics

polfir,

&,

ix

quid dckccrir,
,

120 ped. 144 150 156 162 168 174 180

oppofit^

angulus fucrit

108

120 130
135 140 144

147 150
AI^ ex imo Alce pundo ducantur LlncL^

vcl luperfucrit ipatn'

jus
,

paulo
,

vel

minus airumarur

madoncc

4. Per extremitarem

exhauriat

ambltum Ovalcm.

lac ratione obtinetur Figura ad reguaritatcm

defcnlionum, qua: fimul Faciesde^ tcrminabunr.

proxime acccdcns ropemodum congrucns.

I.

&

datse

5.Reliqua Hant ut
gularibus
,

In

Munlmenris

re-

prout cullibct hanc vcl

Si

Iong'tudo
fucrlc

&

aliam muniendi
latitudo figura
5

Methodum
I

fequi

ds.-

libuerit,

ta?

propemodum cadem
ei clrculus

lo-

co rcdanguli dcfcribatur quadra-

S c H o L
187.

o N.
fi

tum,
tur,

&
ita

circumfcriba-

Non

dLttur pr^flantior loca irregu-

prorfus

ad rcgulariratem

laria muniendi

Methodus ^ quarn
,

Figur^^Q

irregulares ad regnlaritatem eo

qftem explica-

Wolfii Oper, Jldat/jem.Toni, IV.

Mm

274
pUcavimns

ELEMENTA ARCHITECTUR.?: MILITARI5.

,

modo redncantnr

qiiemadmo-

3.

Ducantur
rallelae f .

DF & EG
:

ipfi

AB

pa

dum

tentanti confiabit.

Problema XXVI
188. A4mire Figuram irreguUrem^ itijHs Utera non excedunt Latus extertmm Aiunimenti reguUris , nec anguli
Junt
acuti.

Quoniam

CA AB = CD: DF==
268 Geom:)
\

258 Gcem.),

CE: EG
regulari

(.

erit

DF
ir-

perpendiculum,

EG

Facies Lateri

AB

refpondens.
I.

COROLLARIUM
1S5).

Resolutio
1. Eligatur

Eodem modo

repcriuntur line

Lateri irregulari interno dato refponden-

aliqua

Methodus
^eri debet

, ,

juxta

tes,

fi

internum regulare detur.

quam Munitio

note-

COROLLARIUM

II.

turque quantitas linearum ad deli-

ncationem necefTariarum.
2. Qiia^ratur per

Regulam Trium ad
,

Latus externu.n F?gura2 rcgularis

Latus externum
1

190. Quoniam Latus cxternum in Munimentis maximis eft 100, in minimis vero perticarum 80 (JT. 145); evidens eft, Latera ad muniendum apta non efle dc-

irregularis

& quamlinea;

bere majora 100, nec minora 80

perticis^

bet lincam notatam quarta pro,

CoROLLARIJM
ipi.

III.

portionalis

ut prodcant

ad

delineationem Munimenti irregularis

neceilarite.

nullunl Triangulum regulariter muniri potefl: (. 8t); anguli ad m.uniendum apti minimum redi aut

Quoniam

E. gr. Sit

muniendum Latus externum

,

quod
ir-

prjEftat,refto

majores fintnecefle

eft..

regulare p6 perticarum
tera

cui adjacet anal-

Problema
vel 3CO.

XXVII.

gulus 170 graduum ex una parte, ex

155, juxta priorem , in qua perpendiculum Lineas defenfionis determinans ti\ 15, fi angulus 120 gradus excedit, Facies vero 25 > fuppofito Latere excerno 90 perticarum. Invenitur adeo in cafu prcefenti perpendicuhim i5j Facics 26| perticarum
Aliter,
^'

Methodum Vaubanianam

192. Lineam znunire ^ quA 16O vel 2^0 perticis non minor-, nec major 100

Resolutio.
Quoniam Latus externum eft minfmum 80 ad fummum 100 perticarum in cafu priore dividatur in duas,
5
,

itquales, in pofteriore in tres partcs

in ifto

&

Tah,
Vlir.
Fig.17,

^"P^^ Latere irregularl dato AB conftruatur Triangulum ^equicru-

duo,

in

hoc

tria

Propugnacula

fuper

eodem

conftruantur (.188).

rum

ACB

cujus crus

AC

Laterl

Corollarium.
detur , 195. Quodfi Latus internum ad fummum cum regulare minimum 60 ,

regulari acqualc.
2. Fiat e. gr. fn noflro

cafu

CD

per-

pendiculo Lincas defcnfionum determinanti

& CE

Facici a^qualis.

Propugnacula duo recipiet, minimum lao , ad fummum 1^8.

84
fit,

fi

fuerit

SCHO-

Cisp.

194
ticps

DE MUNITIONIBUS IRREGULARIEUS cV. v$ SCHOLION. 50 perticarum fa^ifque angulis KOD & DOM 50 graduum. f^^ cafus parum habentt
111.
,

difficultatis

fid difficilius fatisfit Lateri externo

80 per,

3. Fiat

GE, itemqucFH

8 pcrrica-um,

minori

,
,

vel

00 qmdem majori

fed

ducanturque EI

&

FL

ipfis

160 minori

itemque angulo acuto,

& MH
4,

KG
&E

parallelse

Problema
R
Si inter

atque 20 perticis

XXVIII.

a?quales,

195 Munire L,atm externtim^ quod %0 ferticis mimi^ cjl,

E s

Tandcm

intervallo

HL,

ex F

interfecenrur

OH & OG in M & K.

o L u T

o,
,

80

& 70
i

/bbfiftit

eodem
,

Erit AEIKOMLF opus, quod Pfopugnaculorum loco exftruenduin.

tnodo munitur^utinProbl. 26(. 188).

'

AUter,

Si
infra

70 60

perticas

non excedat

ncc

defcendat

pro Latere inter-

Propugnacula inviccm admoveantur , ut Colla fcre tota in eodcm latere affumantur

fi

no aiTumi potcft ( . 1 93 ). Si 6ofucrit minus , non tamen majus ra

i

quam 40

& vicina

quod bene fucccdit , Latera vicina non fuerint nimis longa.

:

Latera longio-

pro Chorda affumatur. Quod/j circumftantise in cafu fingulari obvis has regulas non permiitantj
ita

Enimvero

(i

Longiora fuerint

in

y^\j^

Chorda
cics

AB

fiant

h\x

Propugnaculorum

GH & IK Fa- vill. EF & DC de- ivg.ij?.

tantum infledendum erit ut partcs fingula? ab Operibus vicinis dcfcndi ipfumque viciiTim h'neas vicinas defcn,

fcnfura?.

quibufdam cafibus ad Opera externa confugicndum.

In

dere pofTint

pra'terea

ad Opera ex-

PROBLEMA XXX.
197. Angulum nimis acutum mti*
nire^

terna confugicndum.

Problema
196. Aiunire
Inter
L,ati44

XXIX.
externHm^ quod

\00&
R

60

perticas continettir,
I

Si

Resolutio, angulus ABC fuerit 60 gradibus

Tab.
VIiI.

O L U T

O.

major, alfumatur pro Angulo Propugnaculi

Problema hoc tJMlUS(^).

b
1

itafulvit

Cel.STUR-

&

refe(ft!S

ducantur Ala:

Faciebus BD &BE^'^S'^ DF & EG cum Chordis

1. l-atus

externum
in

AB

GC &
dividatur bifarant

FA.

riam

C,

ibiqueerigatur perpeni 5

Nonnulli

diculum
2.

CD

& ad fummum 20
in

&

Munimento fepaad Parmulam efformandam eo-

cum

perticarum.

dem utuntur,Propugnacuh's
Chordie more
foliro

interje(ft^

Producatur
{d) Le

CD

O, donec

DO

praeftruendam.
acuti

Qiiodfi crura
verliable

anguli

AB
;

^fig^u^
in-

Vnnlfan libi 4. c.'i, . 4. p.

171.

BC

fuerint

majora 100

perticis

Mm

terval.

276
tervallo
fiat

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARIS.

AD
80 minimum
pcrticarLim,
lo.

quibus in fingulis cafibus idem

modijfime obtineri
lut,
poffit
,

interfcdlo in

ex

A & C&
,

omnium com' nondum fttis evOi-

co anguli acuti B
Fig,ii*
S\

muniatur obturus D.
aut

latera fuerint juflo longiora

Hic adeo Archite^ur<.t militaris pars multum adhuc cultura defiderat. Commen'

dandus tamcn
clarijfime

rcadeo longa , ad defcndendum angulum cipiant , acurum G conftruuntur faltem Propu-

ut duo Propugnacula

eji Anonymus, qui nuperrime Archite^uram militarem ut nniverfam

expofuit

ita

hanc quoque ejus

partem multo

illuftriorem reddidit
(

& exem-

gnacula dimidia

FKLN & EHIO.

ir.unlri

plis egregiis illujlravit

).

Bg.ih
in

Pote(t

etian

Propugnaculo

duas partcs
,

LMNO & LP^QR

I

Definitio XLV.
201. Arx {\yt Caflellum eff Munimentum minus Quadratum vel Pen-

du

vulfo

atque Parmula S angulo

MLP

pr^eftrui.

S c H o L
15>8.
nifi

o N.

tagonum, aut ad fummum Hexago-

num ad

cives

in

officio

fuo continen-

modns non admittendus t fumma neccffitas id exigctt { , 61 ).

UltimHs

PaOBLEMA
SI linea

dos & defenfionem majoris augendam eidem adjundum.

XXXI.
munire,

199. AngHium imernum

COROLLARIUM
202. Pars igitur CafteHi
fit

T.

Resolutio.
Tab.
VII[.
internUiTi
,

intra Ur-

AC ABC

bcm
angulum
Latus

ipfique pateanr Placea; primariae,ne

fubtendens

cives feditiofi congregari tuto ponRnt,

non

excedat

ve! internum \ afifumatur externum pro latcre Polygoni & muniatur juxta

COROLL
205.

A R

iM

IL

Ne

Sclopis a

Miles pr^endiarius in Caflello civibiis feditiofis peti queat

Mcthodum
rint

conftictam

( .

88

).

domus
fuetent

ultra

jadum

Sclopi a Caflello

dif^

(iiodfi crura anguli

BA & BC
;

opus

eft.

paulo minora

Linca

defenfionis

COROLLARIUM
204.
Militi
viciiTim

II

L
pateat

aut cam non nimis exccdant

Propu,

Eandcm ob rationem AmbulaMunimento primario

in

gna.iia dlmidia conftruantur

prout

cruni Valli in

ex Figur^ uifpecftione manifeftum eft, jpfi vero angulo Parmula prccftruatur.

prsfidiario

Caflello
in

fed

non
pri-

Intcrdum etiam
cft,

fimili

artificio

locus

Area Caftelli civibus mario conBuentibus.

Vallo

quod

ante Fig.

19. in

municnda

COROLLARIUM
ftanti^ id

IV.

linea nimis longa cxhibuimus.

SCHOLION.
200. In irregulari vnmiiione non rigoroconfervanda eji Propugnaculorum figura , fe
fed
fufficit

205. Caftella igitur, fi caeterae circumpermiferint , \\\ loco editiore

ca Cafiellum

lineoi ita

ordinari
,

ut quiclibet
Regulis

alteram defendere queat

indefenfu^

nullufque an^^^ulus

Urbis excitantur, neque loca editiora cirtolerantur , unde damnum metuere licet. C O R O L( e )

relinquatur
,

obfervatis
nefo'!,

le farfah IngenleHr Trartfoisj Amftelo-

generalibm

quas vioUri

ReguU

damij

1734.

Cap.IlL

DE MUNITIONIBUS IRREGULARIBUS,
V.
flu-

&c.

277

COROLLARIUM
20(5.

que

ejus

ripa
fit

Propu^naculorum

Ec ne cives

commeatiim flumine
in

Ah*s contigua

&

Chorda

arcui

advehendum intercipiant, mine conduntur.

fummo

fuperftruatur

ubi latirudo modi-

ca fucrir.

Problema
207.
mtnto adjnngere

XXXII.

cxritcrir,

S\ vcro eadem major utramque Urbis partem

CafiellHm delineare

& Muni'
Mu-

peculiari

Vallo cingi

praeftar,

ut
vel

finr quafi-dua?

Urbes munirse,

Resolutio.
\

I.

Paretur Ichnographia Urb'S ac

n'tionis

inmcdio fluminis excirandum PrO" pugnaculum , qucmadmodum in

Larere nimis longo accidir (.192): quo in cafu Propugnacula mcdiantibus

(^.363.368

(^f*?^/?).

''2.

3,

Ddincccur in Charta fcparara Munimentum Pcntagonum cujus Latus cxteinum efl: 80 pertirarum , ad furrmun) 05 , iec ui dum cam muniendi Mcthodum,^.]i]aariiferir. Charta fuperflua refcindarur ^. Caftellum Munimentoadmovcarur co
,

arcubus jungenda
fuperftruunrur.

quibus

Chord^

Problema XXXIV.
209. Dato Latere Pelygoni externi, invenire in n odo recentiore muniendi
dijianiiam Poljgonorum,

in

loco, ubi cxcitaTi dcbct

apparcbit
flnr
,

itaniSit

ResolutIo.
LK dimidium
Latus intcrnum,
erit

mirum

quarnam Opcra
,

CB

^t^*
/7^ ?*n

Munimcnti

dcn:.oh'cnda

ut

dimidium cxtcrnum,

CL per-

Caftello locus concedarur.

pendicularis intercepta inter utrum-

Problema

XXXIIL
la-

que
2.

diflantia

Polygonorum.

208. Adnnire locum ad Jluvium ium atque prefundum fitum,

1. Invcniatur Capitalis

BK
K

( .

146)
ad

Ducatur
ris.

KM

ad
in

CB

perpcndicula-

RfSOLUTlO.
1.

Quoniam,

MB

Cum
nuHi

fimplex Forclpula aur Valhim

,

re^^angulojdatur pritter

rcdum ad

anfraduofum
,

quo

ufi

funr non-

parum defcnfionls habeat I04)i confuhius cft, ut Pro{.

pugnacula ordinaria excirentur, fed qu^ ad Globi tormentarii jadum
a fe invicem diflcnr
,

M angulusdimidiusPoIygoni MBK & latus BK repcrietur KM=LC

;

(.36

Trigon.

).

CoROLLARIUM.
210. Qiioniam etiam Latus internum
inveniri poteft ( jT. 14^ ) ; Tabula pro flngulis Polygonis regularibus conflrui poteft
in

&

Faciebus

majoribus
anrur.

Alis minoribus inftru-

pcriculi eft,
alluir.

Minus nempc ab ea parre qua fluvius Urbem

terna inter

qua exhibentnr Latera quotcunque exmaximum 100 perticarum &

perticarum
intermedia

minimum So
data

&

2. Si

fluvius pcr
ita

Urbem

quadam difierentia a fe invicem. diflHdentia una cum ipfis refpondentibus Ladiflantiis

fluir,

muni-

teribus internis atque

Polygo-

mcntum

conftruatur, ut utra-

norum,

Mm

ScHQ-

278

EIEMENTA ARCHITECTUR/E MILITARIS. diflantiam Polygonorum. Jj^umtis deinde La^ SCHOLION

I.

211. Hac Tabiila opus habemus, fi dato Polygono interno defcribi debet externum id qnod in locis irregulari^ ipfi rejpundens busmuaiendis ufui eji, prafertim ubi Munimentitm antiqua formx ad reccntiorem redu:

teribus interni<s exigua: dijferentia

-veluti y

hexaptdarum feu perticarum 2\, Latera eX"

terna

& diflantias

Polygonoru?n
>

ijiis

propor"

tionalia ponere licet.

Atque ade per Kegu am Lrium inveniri potefi Latus externum dif-

&

cendum
i

jaLva area interiore.

tantia Polygonorurn Lateri interno rejpun'

SCHOLION
2- 1

II.

dens, utendo,

fi ita

vifum fuerit, Logaritimis,

J

^jioniam tamen

hic rigor

Ceome-

tricus obftrvandus non efl , cum magnitudinis linearum non adeo lollicita habenda fit ratioy

S C H O L O N III. 21?. Hoc pa^o Anonymus GaUus (f)

conflruxit

TabuLam pro forma municndi Vau-

modo

cetcra ad defenftoncm neieffaria non

;

baniaiia
tis

quam buc apponere

lubet

reten-

negligantur

ut

tam

operofo calculo Tabula

hexapedis Gallicis jeu

pertici^s

dimidiis

con/iruatur opu-s non

eji. Sufficit itaque pro Latere interno maximo loo perticarum feu

ut vitentur fraciiones. luodfl enim Latus in

perticus detur, vel
ri

ex Tabuia fumantur nume-

200 hexapcdanm , hoc eji perticarum dimidiarum [qua ?nenfura utuntur Galli) C^l,

dimidii

vel lateris dati fumatur numcrus

duplus

culo Trigonometrico erui Latns internum

&

Tabula veL numeius 3 ut facilius in eidem proxime major , veL minor reperi T'rr,

Prc

Cap.ni.

DE MUNITIONIBUS IRREGUL ARIBUS.

|

279
1

Pro Decagono

Pro Hendecagono

Pro Dodecagono

280

ELEMENTA ARCHITECTUR^ MILITARIS.

C A
De
Def
r

U T

IV.
Campeftribus.

OperibHs

Hofimm
1.

Ni Ti o

,XLVL
dlcuntur
,

Resolutio.
Super latere
quilarerum
2.

2l6Y^^Pera

campejlria

AB

V^
217'

perticlsnon maje-

quct vel ab hofte in obfidio,

jorCj conftruatur Triangulum

L V
^^'

ne Munimcntorum

vel

ab

ob.eflis in

ABC.
in

defenfione corundem cxa*tari folenr.

Dividantur Latcra fingula

partes ^equales
,

trcs

Definitio

XLVII.
vo,

antque tum Se,

Adunimcnta campejlria

micolla
tales

A/, Bf, C/, tum

Capi-

cantur Municiones minorts

quse vel
3.

A^, B^
f

& Qm
8cik

uni

earum

ad ca/ha munienda, vel ad

cuftodiendas
T5jVel

a?qua'es.
vias regias

alios in iines in

cam-

In/,
larcs

&

/'

erigantur perpendicu-i
,

po

excltari foHnr.

fe, cg

atque regula

COROLLARIUM.
2
1

ad^&B^&C
una
nant.

;^

&A
kt

applicata
qu^e

ducantur Facies de ^h
Alas ef
in
^,

g^rn k,

8.

Quoniam Tormcntorum majorum

non
funr,

gc

dctcrmi-

furori obnoxia

neque etiam Tor,

menca majora in iis co;iftiruunrur & Vallum & Loricaj minorem ba(in liabere deMunimentis caeteris', Foliaque mulco minore cingenda.
in

Reliqua ut

Munimenrls

c:tteris

bent

quam

abfoivuntur.
Aliter,
1.

S C H O L
115).

M.

Latus Trlangiili ^equilareri

vidatur bifariam in

AB

dl-

1,
^'

TabnUm Orthographicam ^nnimentorum campeflrium in ujum mux

Plucet

D> tum

etiam

fecutnrum hic exhibere.

2.

^^ qulnque parres ;tquales. Fianr Sem colla D^&D^ , Itemque

in

A\ ghdcef:,
Nomina
Ambulacrum
VaHi
Lorica
i4.vel
9 vcl
?
1
\

quintce

earum

parti

Latitudines

Altirudines
3.

aequalcs.

Supcr /jf dcfcribatur

vifa ducantur Facles
Aliter.

femlclrculus

8ped.

vel

6 ped.

cjufque pcr-phcria bifariam in/di/7 i

10

^ vel 7
8 vel

Scfi,

Suppedaneum
Foffa

24

vel

30

10

1. Latus

Trlanguli

ah

divldatur in 8

PROBLEMA XXXVL
220. Adummentum TrianguUre de^
lineare.

partes a?qualcs.
2.

V'

Duas earum afligncntur Semlcollo^'^" ab^ una vcro Al^ bc ad latus perpcndiculari.
3. Re.

Cap.lK
3.

DE OPERIBUS HOSTIUM CAMPESTRIBUS.

c

281
Capi-

Rcgula zd
Facies

^e

appllcata

ducatur

lo itldem
talis

Cn

tribuntur }

CD,^

cd^

Lateri

pa

in

conti-

C/ eidem

aqualis
Aliter,

fiat.

nuato occurrens. Hac rationc una

Capitalis

da

dcterminatur.

Eodcm

prorfus

modo Propugnacula
ris

Propugnacula plana
cxcitantur,ut
in

In

medlc Late-

dimidia rcliqua determinantur,

Probl. pracccVnte,

S c H o L

o N.
Methodi mu:

Problema XXXVllI.
223. AdunimentHm
neare.
Jlcllaitim dell^
Jufficit

221.. Dantur adbnc alia

niendi
bis potiores
explicajfe.

Triangnlum regulare fed

no-

Resolutio.
XXXVII.
1.

Problema
222.

Adummemum

Quadrangulare

delineare^

Divldatur Latus AB bifariam in C, Tab, U. ibiqueerlgaturperpcndicularisCDj in qiiadtato ^ AB, in Pcntagono^^-^o-io

vel \

Resolutio.
1.

AB.

Superrc(5laAB,qua loaut
cas

2.
i 5

Ducantur Facies

perti-

non excedit

dclcribatur

Qua-

AD & BD. Problema XXXIX.

delineare.

dratum.
2. Latus dividatur

224. KedA^ium
in

quinquc partcs aequales , quarum una Semicollis hb ducG Capirali A^ , hoc eft,
-i

Resolutio.
1.

Dellneetur Qiiadratum
tus

cujus La- Tab,

diagonali

AD in

c continuate, tri-

AB^minimum,

ad

lummum
'

VlII.

buantur.
3.

7 perticarum.
r 2.

^ig*}^

Regula ad cxtremiiates Capitalis

Defigncntur FofTa, Lorlca

&

&

area

k\x

oppofitje

applicata duca-

Valli ut lupra in Munimeniis.

Aliter.

tur Facies ce,

AUter.

Propugnacula dimldla 'Dfgh conftrucnda, Semicollum D^itquale

SI
ficri

Conftruatur redangulum
tus

cujus
i

la-

unum 12, ad fummum 20 minus

fiant

debet Capitali D/, hoc

linca tcrtia pars Lateris

vero duarum perticarum. Reliqua

ut antc.

cft

utra-

que

DB,

ne
225.

angulus/fiat nimium acutus,

Aliter,
Si

S C H O L
(

O N.
<z/fl-

Ad reduBuum GaUi Redoutes

efi

cant) delineationem opus

Tabula Ortho-

Propugnacu^um

In

duo dlmidla
j

graphica fequente.

feparatum cxftruere volueris

Wolfii Oper*

Semicol
I

Mathem* Tom.

V.

Nomina

282
Nomina

ELEMENTA ARCHrrEGTURiE MILITARIS.

Problema
XLT.

C//.
ro.

IK DE OPERIBUS
Vcl
fi

HOSTIUM CAMPESTRIBUS.
mirum Lorica
deflituitur
j

283

latltiido

Loric* pro iino

carent incifuris

Tormcnto fiicrit l8> altcrnatim In rc(5tam 64 transfcrantur I6 6c2'i

in

ajjeribus fit rc6iangulare

, flrattm ex atque declivitate

a Lorica aliquo intervallo re-

rcda antcm
9'

BA
,

fiat

fg

9'

&

movetur

nec

continuum

cfl:

y fed fmgulis

gl itidcm
7, Intcrvallu
tis

pcdum

ducantur recacpriori-

Mortariis fingula Jirata parantur. Spatium quoque pofl flrata exiguum relinquitur. Horum omnium ratio ex Pyrotechnicis de Mortariis principiis manifefia.

KC, CD, DI & IK paralto,

,

ut dcfignctur Acclivitas

SCHOLION
251.

II.
quoque Tor^
lui-

bustribus adhuc

aliai

ab

hls

pcdi*

C^terum in Suggefiibus

bus diftantcs pro notando Margine.

.

mentorHm

differentia aliqua notatur.

Dividatur

MN bifariam in Lj faclo,

dam enim

excitantur in folo elato

,

quidam

LO 5 vel 6 pcdum crigantur in O pcrpcndicularcs OP 4 cirque

cirerpcdum, qux Acclivitatem
ceOlis
9.
ac-

in horiz^ontali

quidam denique

in fclo in-

fra hori:ij>ntcm depreffo.

SCHOLION

III.

dcfionanr.

Spatium

MQRN
,

Hat
,

Suggeftui

252. Loric vel ex terra pinguiori <& cejpitibus , vel ex corbitis terra aut arcna refertis , vcl denique ex faccis lana rtplelis
fieri prffunt.

Tormentorum a?qualc & in conftruatur Quadratum fuper latcre 10 pedum quo denotatur Cclla

6vel7,
textis
ret.

altitudo

cflT3.b,X. Corbitarura diameter AC S pedum. Parar.turFig*^^^

JB

ex palis falignisy ramulis longioribus intcry prout ex Schernatis injpe6iione appa-

Pulvercm pyrium receptura.

intervallo

10.

Tandem

vel

10 pc-

E F

L.

dum

circumducatur foffa

&

in-

greflfui

TV

tribuatur latitudo

10

vel 12

pedum.
Loricarum t 7I pe-

11. Quodfi Suggcftus re ipfa excitatur, altitudo

233. L/;;^^ funt Loric^ in planitic campi excitats & Fofla circumdat^ , Munimentis campeflribus ac Redudibus Chordse inf^ar adjacentes & 80
vel ad

fummum lOO

perticarum long^.

dum,

altitudo vcro incifurarum refaltitudini

Recentiores redius

Rcdudus dimidios

pondet
tervallo

Tormentorum
horizontali in-

diftatque a Plano
3^,

ad didantiam 60 perticarum , quorum Capiralis 10, Colium 1 5 & Facies 12" 6^ in angulis vero propugnacula
exciranr
,

13. Stratum hoc

modo

porro parato.

Dcfigantur pali 6 vel 8 pcdum , ita ut a Lorica remotiores paulo

altius

perticarum
tria

quorum CoIIa dimidia 7I cum Munimcnta campef,

utilia.
1

occupata hofti

emincant

ultra rcrras fupcr-

S c H o L

o
efl

N.

ficiem.

&

his

Imponantur iirdem trabes tandem affigantur afleres,

I.

2H.
I

Latitudo Lorica

pedum

vel

SCHOLION
iijferunt

quanta etiam latitudo Fof^iC exiflit , cuVfus earum jus altitudo 6 vel 7\ pedumo
,

250. Suggeflus Mortarloritm

in paucis

efl

varius

cum

in Caflris muniendis,

tum

i'^i

a Suggeflibus TormentorHm%

Ni'

Munimentis circumvallandist n 2

D^-

284

ELEMENTA ARCHrTECTURyE
D
E F
I

MILITARIS.
ut

LL
exterior
efi:

conne<5tens

commode

ex uno

in

23 S- CircumvaUatid

alterum conccdatur

tranfitus.

Munltio clrca Caftra obfidentiLim

tlonibus campeflrlbus

Muinter-

Definitio LV.
fus

nimentuin allquod excitata cx Muni-

&

Lineis

mediis vel

retfllus

Reduclibus dimldiis

& Propugnaculis conftans ,(. Definitio LII.

236. CinumvaUatio
nitio circa Caftra

233

242. Sa^pa iive Suffojjio eft Accefad Folfam Munimenti per Loricam declivem & Viam coopertam. De F i n iTi o LVL
243. Vinea
eft

Porticus per Fo/fam

,

interior eft

Mu-

tranfverfam

erecla

Cuniculariis

&

obfidentium verfusMu-

deinde Militibus
pugnaturis ad

Munlmentum

vi ex-

nimentum obrellum contra eruptiones obfeirorum excitataj& ex Rcdudibus

dimidiis Lineirque intermediisconftans.

Faciem

Propugnaculi

tranlitum concedens.

Problema
1
.

XLIL

SCHOLION
237. Ar
i^^is

I.

2^\.Acce(fum adAiunimentum parare^

Cir-

definitionlhHS patet,
ejfe

Resolutio.
Nodu
ti

cumvallatione externa non

opus

fi

non

ad diftantiam

70

vel

75

per-

metuendum
gentes

fore ut Copi in vicinia de-

obfejfis
3

fuccurrant
fi

&

tlcarum a Via cooperta Munimen-

interiorem

abeffe debere

Militum prafidiariorum copia tanta non fuerit in Munimtnto 3 ut in

Cajira hofiis excurrere audeant.

vSCHOLlON

IL

238. Solent autem Line in Circumvallationibus duobus , interdum etiam tribus Suppcdaneis ante Loricam in/irui , prout
ujiis

fecundum lineam 30, 40 vel 50 pedes longam & ad Faciem Munimenti oppofitam obiiquam conftituti terram cffodianc , egcftamque vcrfus Munlmentum in Loricam efforment, ut adverfusTormenta in Vallo MuniMilites aliquot

requifiverit.

D
fofTa

E F

L II I.
ef-

menti coUocata tcgantur.

2. Fofta

hxc modic^e

iatitudinis a
,

Mi-

239. Acceffus

funt Foftk terra

&

vcrfus

Mimiinentum

iitibus alils

amph*etur

donec 12

ejccta

teilse, ut hoftis ftne

damno ad

pedes ad.rquet
,

Lori-

&

profunditas 3

cam decilvem
re

Vias

coopert^s accedc-

Tormenta cum reliquis ad xMunimentum expugnandum ncceftariis il

luc deportarc^ polllt.

&

minimum altltudo Loricae 3 itidem pcdum evaferit ut Tormenta belh"ca cum fuo comitatu per eam commode & fatis teda tran,

S c H o L

o N.
3.

(ire

queant.

240. Galli hos acceffus vocant Les Approchei, hodie communiter Les TrancheeSj nojiri die Lautigraben.

Sub introitum &anfra(^us AcceftuSj.x

excitentur Redudlus

aut Areae^;

MJiltum
riis

ut Mih*res inde Opera-

DfiFINITlO LIV.
241 L>inea communicationis
fa
cft

fuccurrere polTint adverfus Mipri^fidiarlos excurrentcs

his relifterc
,

Fof-

lites

vel

Lorica cincla duo Acccflfus brachia

ctiam Operarii

minimc
va-

Ca/>,1V.

DE OPERIBUS HOSTIUM CAMPEStRIBUS.

fe

285

valentcs illuc

reclpere queant.

P ROB

L E M A

XLIV.
I

4. Accclfus connedlanLur Lineis compa/Tim cxcimunicationum BC

&

248. Vineam parare, R E s o L u T

1.

o.

tentur Suggeftus

Tormentorum
Militfs

ac

Ubi pcr Sappam ad Fo/fam

ditusjpars aliqua

patet a-

Mortariorum
verfus
diarii

D,

ut AccefTus adprcefi-

Vi^

cooperttE
1

Cu-

excurfioncs

niculis fubvcrtatur ( .

69 Pyro-

defcndi ac tandem in vicinia

techn,

ut tcrra Foffa:

quandam

Opcra Munimcnti demoliri qucant.

Latitudo prima:
tcrtia?

partem impleat.
2. Pars

& fccunda?

eft

5,

rcliqua
:

fafcibus vfrgultorum

5.

autem 1 8 pcdum & profun^ ditas 3 pcdum. Quodfi terra non fuerit apta , qua? in Loricam cfformctur i Acceflus re(fla ad munimcntum, corbifit
tis

adimplcatur

quce

/I

Foifa fuerit
ut

aqua plena, lapidibus oncranrur,

in

eadem fubddant.

Alii

pontem

afflxum immittunt, qui aquis fupcrnatat (.1 11 Hydroji.),

doliis
3. In

tcrra refertis debitarationecol:

Via coopcrra cxcitcntur Suggcf-

locacis
3
,

prout figurse infpcdio do-

tus
ciei
,

cet.

Solcnt ctiam fuperius fafcibus

Tormcntorum ut inde Faad quam invafio ficri dcbct,

,
:

virgultorum operiri.

ruina confequatur

quce

fi

tanta

S c H o L
245
ditur
,

c^o propius

o N. ad Munimentum
I

non
acce-

fuerlt
fatis

ut hofli invafuro fpa-

tium

amplum conccdat,
('S.

deni-

eo profundior fojfa fieri debet , ut (onjpeliui AJilitis prafidiarii Jubducatur.

que

ultcrius

ope Cuniculorum am*

159. Pyrotechn,),

Pkoblhma XLIIL
246. Sappam parars. R s o L uT
1.
I

pliari

dcbct

Vinca tandem hac ratione fuperftruitur

:

6.

Ubi

Acccflus ad Loricam ufque dcclivcm Vii coopcrtae fucrit pcrdu,

4. Super ponre aut aggcre congeflo j^^j^^ erigantur perpendicularitcr tigna 5/7^,37,

dus

per

Viam tcdam

effodiarur

quorum

craflitics eft

digitorum ad

Folfa rcd^a verfus PropugnaculiFa-

fummum

6, altitudo

vcl

ad fum-

cicm.
2.

mum
tur

0(5lo

pedum.

Tantx Hat
qucant.

latitudinis ,ut tres Militcs

5. Intus parircr

juxta fe invicem pcr ,eum tran/ire

Fiat

aflercs

& cxtus clavls affigan& fpatium intcrmc-

3.

cadcm profundior

&

fafcibus

virguItoruin,humo aggcfta aliifque

coopcriatur.

S c H o L

o N.

dium terra implcatur vcrfus eam Munfmcnti partcm, unde Tormentorum vi laceflitur. Vcl humus aggcritur , ut Globus e Tormcnto emiffus eam non pervadat,- vcl ctiani
corbitae terra rcfert^ ibi colIoc?n-

247. Sappis, hodie pluribus modi^ forman-. tur ex corbitisy quibus facci repleti intcrpc
nuntur , fuperimpofitk virgultis^
6.

turjquot ad

cimdcm fincm fufficiunr.

afferibus

Imponatur tctflum cx

duos

Nn

digicos

286

ELEMENTA ARCHITECTUR^
digitos cralTis

MILITARIS.
cum
qu:~

&

larnina fcrrea fu-

profiigat ipfumque occupat, nif ante

pcrveftltis, arque in

angulum acu-

tum

juniftis, ut

ignes cx Vallo de-

jcdi non adha?reant. Alii idem tegunt cefpitibus , coriis reccns derradis , vci huino ad duos vel tres pcdes aggeila. S c H o L r o N I,
249. .v
telUgittir.

bufdam conditionibus A^untmentum fponte in manus ejus extradatur. Hodie Vinea aliter conjiruuntur , nimirum humus tanturmiodo
aggeritur
ciunt,
,

vel corlnt<t coUocantur, quot fufjin. 5. docuimus.

quemadmodum

SCHOLION
reddere conantur.

II.

250. Interea vero non otiantur obfejfi, fei molimina hojiis, quantum in ipfis eji , irrita.

defcriptis

haBenns Operibus

ohfi'

Nimirum Tormenta maxiadvcntantem

in

dionalibi4s tottts procejjns obfidionis facile in.

ma

inAngulis Propugnaculorum, velVaUoaU

difiantia cafira metari

Nimirum

exercitus ad
di/Iantia.

Urbem

ap-

tiori conjiituta explodunt, ut

propinquans

ab eadem, ^uanta fecnritatem a Tormentorinn furore

& in tanta

magna a Munimento cegant ita nimirum

:

/pondet, Caflra

metaturm

in plures partes dif-

tuofior,

& acccfjus molefiior.

,

& CircumvaUatio fumAccefjum dum

tribuitur {qnas Qu2LnQv'i2L vulgo vocant)^ ut

parat, extra

Munimentum in campum

excur-

omnis ad
tis

Urbem

aditus pr^cludatur
,

7ie

Mili'

runt

& Operarios, quantum in

ipfis efi, inter-

prafdiarii nunierus augeri

nec commea-

necioni dant

ac inforamina accenforia Torinu-

ttis

cum

apparatit beUico in
e re

Urbem advehi

mentorum hofiilium clavos vi adigunt, ut

tilia

^ueant. Ml^^odfi
cu7nvallaticne

vifum fuerit,Jiatim Cirturn interna Caf-

reddantur. Tormentis hofiium alia oppohofiilesSug-

cum externa,
(JT. z ^

nunt& exMortariis Granatasin

tra muniuntur

5.2

6.)

& hinc accejfus

gefius atque Fojfam Accefjus immittunt.

In

ad Munime-ntum paratur {^.^^^^). Ubi ad ip-

fum adeo appropinquavit hofiis, ut Tormento-. Yum viOpera Munimenti lacejfere queat,SuggeJiusTormentormn excitantur ( jr.229 ) &" Tormento adverfus Vallum exploduntur. Adiuntur etiam Sugge/ius Mortariorum (.22 8 ), ut Bomb^ in Opera Munimenti atque ipfam etiarn Urban immitti queant. Qiiamprimum ad Via^n coopertam perventum ; Granatarum furore obfcjfi ex Tia cooperta expeUuntur fer Sappam in Fojfarn defcenditur (jJ".24<T), Opera , in qu infuhus fieri debet Tormentis exercentur, O", ft ruina ex voto inde non contingat,-a Cuniculariis per Vineam in Foffa excitatam (i".2 4 8) ad Muni^nentum accedenti-

Vid cooperta te6ium quoddam declive fieripoterra aggefia , tefi ex ajferibus compaBis ut Granata Militibm ex ea fclopeta expledentibm nocere nequeant. Bombis in VaUi Amhulacrum delapfis, vel in loca fubterranea fornicibus defuper tc^a fefe recipiunt , vel pone Loricas tranfverfas humi profiernuntur {$, 1 24). Vinea extru5iionem Globis ex Tormen-

&

tis explofis aliifque

ignibus nocivis defuperde-

&

mijfs impedire conantur: fubinde hofles in Lorica declivi, Via cooperta vel Operibus externis confiitutos

Cuniculorum ope per aerem

projiciunt

Cuniculos ab hofie ad demolieiida

Opera conditos detcgere laborant &.,ficHbi in eos incidunt , Pulverem pyrium aufertint,

hus Cuniculis fubvertuntur. Tandem per eandem Vineam hojiis accedens ea , qua uti conceditur
,

Tandcm Operibus
rarn dant
,

demolitis refcijfonibus ope-

ut hofii infultum facienti ulterias

vi Militem praftdiarium ex

VaUo
I

rejifiere queant.

ElmmoYum

ArchlticiuxA

MHitaris:

ELE.

1 iawni^^M^rcrtit. U^/iilit. Tab: I.

/ )'(/:Arc/ur.Aii/i( :'//(/>. //.

Fu
E A

R-

xL

F^c/:Arcliit:MiIit:TaL:JII.

FLy.^^rcJi.MtLTcd.lV.

^^llczhoaccj

BLONDELLJAN^

/ ?y. -Arc/ut. Aii/i/.lh Ir V

J^o/.ylrr/at. \L/it;i:,/r

Vi

Ficf:Ax/iit:Milit.Ta/?ui-W.
Fn,:2 3

Fta:iS.

Fif3o.

Fuj:

.^rcku. Mil. TaL

VIII.

Fuj:Arc/ut:Anli-:JalrIX.

Fiq: <Arckit. JUlu.Jab.XI.

ELEMENTA ARCHITECTURyE
C
P R
1

I S.

FA T
immo
;

I O,

UM ArchitedluraCivilis pauca cx Mathefi fupponat,

tota ferc fine ulla Mathefeos

cognitione addifci podit

plurimi eidem vix

con-^

locum
ccdunt.
vita

inter Difciplinas

Mathematicas

Qiioniam tamen multum habet in humana ufum, adcoque digna eft qu^
,

cum

aliis

difciplinis in

Acadcmiis doceatur,

&

vulgo ad Mathefin

referri

fokt

unde numeros

&

figuras
ck-^

mutuatur,

&

complemencum

peifedionis fu^

hodienum

fpc(5lac ^

z88
fpedat
;

V K yE F

A T
poflet.

O.
efle

non inanem operam me fumturum

tolerabiles

credidi

(\

cjus pr.^cepta ad rationes

revocarem, ut

folidior in-

de eorundem cbgnitio hauriri

fatisfiet

Hac

ratione

nimirum

poftulato

Vitruvii, quod
fola

de fingulis rationem

cur fecerit, quxrentibus reddere debeat Architecflus.

Neque
\

cnim Leges Architedonicas

fingulkE,

confuctudine nituntur
,

fed

ctiam quje de ornatu ftatuunt

rationes

habent evi

dentes

quas explicare

conftitui.

Intereft
folis

has rationes perfpexiftcj quoniam qui

funt,

autem Architedo manibus exercitati

ut pro labo-

nunquam

efficient

judice

Vitruvio,

ribus habeant autoritatem.

ter

rationem
opera
ratione
;

fiant,

immo
funt.

nimirum continget, ut pr.xcontra candem, quxabaliis, quoFacile

,

rum

fibi

imitanda proponit rationum ignarus

fumma

cum

fada

Neque
Accedit
,

defunt exempla didis fidem

facientia

fed odiofa,

quod

is

demum

de operir

bus Architcdrorum judicium

ita fad:a fint
,

ferre poffit, qui

fingulorum, cur

menta

noftra

animo comprehendit. Atque adeo EleArchitedlurne non fine utilitate evolvent , qui ad
rationes

peregrinas
perluftrant.

oras

cxcurrentes

celebrium Architeftorum opera

Qui vero ipfimet ideam alicujus iEdificii olim concipient ; eam omnibus numeris abfolutam perficient fi nil fine ratione fufficiente in eadem admittere ftuduerinc, opufque fuum contra omnes cenfuras defendere poterunt.
,

ELE.

289

ELEMENTA ARCHITECTUR^
C
I

S.

SECTIO PRIMA.
DE REGULIS GENERALIBUS ARCHITECTUR^ CmLlS.

CAPUT PRIMUM.
De
Fundamentis feu Vrincipis
ArchiteBur^ ChiUs.

DEF
I.

I.

CoROLLARlUM
3.

II.

Rc/pitecIuraCivi/isQdScicmh /"\ bcne ardificandi , h. e. ideam

fica,

i^dificii

animo concipiendi
exftrucndi
,

dz

juxta

detur cognitio fcienticur aliquid ica habcre defit; Architedus in promptu bet rationes , quas reddac quxrentibus
nulla
nifi

Cum

ratio

conftet,

eam ipfum

ita

ut

lcopo

cur hoc vel illud ita feceric,

Fundatoris ex

affe latiifiat.

COROLLARIUM
I.

III.

COROLLAKIUM
2.

Archire(3:iadeo

efl:,
,

dato fcopo Fun-

dacoris fatisfacere dcbet

datoris dacaque Area

excitari

in

qua .'tdificium

debec

invenire

fonnam

ejus

quoniam yEdificium fcopo Funomnia jT. r. ) ita fieri debent, ut oftendi poffit , non aHa, quam hac ratione , eidem magis
4. Et
(
,

Archecypum animo conccptum dehneare,

vel eciam

facisfieri pofie.

Fundaroris
cio

formam Edypam perficcre uc ahorumque pericorum judi, ,

COROLLARIUM

IV.

fubmitci polTit

ac

tandem imperare
,

Opificibus acque Fabris

'dificium ideae

quomodo
fimile

JEfic

animo conceptae

exftruendum.
Wolfii Oper.

5. Regulas adeo Architedurs Civilis ex confideracione finium fingularutn parrium inveniuntur & invent^ eadem duce , dex^ tre applicantur: immo finium confideratio

rationes fuppeditat

Mathem. Tom. IV.

quoties de ^difiao aliquo o

^90
aliquo.&
fieri

ELEMENTA ARCHITECTUR.^
fmgiilis ejus partibus

CIVILIS.

judicium
f

vera

quoque pulchritudo ab apparente

debet.

diftingui poteft.

E F

II. 14.

COKOLLARIUM
ne'fiindatur, perfedio

IV.

6. JEdificii firmitas cfl immiinltas a

ruinee periculo

&

deteriorationc cx ufu

brevi.

Qiioniam pulchritudo in perfeSioautem a finibus pendet(jJ".S}; pulchricudo arbitraria non eft.

Definitio
eft

III.

D
eorum
,

VI.

7. 'Vtilitas fcu commoditas y^dificii

15. Ornatus Mdficii cft apparatus

qua^ ad allicitndos prcetcreun-

ca totiuSi^dificii

&

fmgiilarum par-

tium difpoiicio, qua ufus cjus perfcdior

rcdditur.

tium oculos yEdificio adfunt.

CoROLLARIUM.
i(j.

Definitio

Nimius ergo

effe
I

non debet.

IV.
convcnicn17.

S C H O L
Etenim
,

O N.
j

8.

Perfe^io y^dificii

cft

tla

adxquata cum

fi

nimius fuerit

oculi in eo'

finibus Fundatoris.
I

dem harent

ejufque contemplatione defati;

S c H o L
p.
,

o N.
^

gati in ^dificinm ipfum non convertuntur

AdtxqHata dkitur convenientia

,

quacujus

contra id^quodpcr ornatum intenditur (.15).

tenus nihil in toto yEdificio occurrit

contineatur.
ille

A
I

O M A

I.

ratio ultima in fine ultimo Fundatoris

non

8.

Ornne JEdificium fieri debetfr'

Hinc enim
,

nafcitur confenfus

mum,

in varietate

quam

in genere perfe^io-

nem

appellavimus (j^.sog Oncol.).

A
1

O M A

H.

Definitio
I

V.

9.
5

Omne

A^dificiurn fieri dehet u-

tile

jeu

commodum.

O.

Vemftas

feu pulchritudo cH: pcrfivc

fctf^io,

Hvc vera,

apparcns, qua20.
nujlum.
I.

AXIOMA
Omne

III.

tcnusfcntitur, feu percipitur.

^dificiumfieri dehet VC'

CoROLLARIUM
11.

Cum
;

COROLLARIUM
vo21.

I.

{q\\W\s perfeftionis excitet

Juptatem

venufta placenr.
II.

Cum

vcnuftum non

fit,

quod non
autem ne-

COROLLARIUM
12.

placeat {. 11.), id

placere

Quoniam
aliis

ta videri poflunt, qiuie

quoquc

per prcejudicium perfecnon funt ] pulchra haberi pofrunt, quar ab aliis

queat , ubi imperfectionem quandam fentire nobis videmur Archiredus etiam firmitati ac commoditati apparenti ( jT.
j

10. 18.

&

J5> )

fatisfacere debet.
I

ex eorudi numero excluduntur.

SCHOL ON.
12. Alias enim crit prxjudicio locus j cui
fini-

COROLLARIUM
13.

III.
rei

Sed quoniam collatio

perfeffiionem
ejus
praejudicia facile

cum
(

fenfus imperfe5iionis

apparentis jungetur
difplicebit
,

bus

prodit

JT. 8 )
j

ob quem Aldificium

nec venuf-

&

talia

adeo evitantur

tum jndicabitur^

COROL-

Op.L DE

FUNDAMENTIS ARCHITECTURIS
II.

CIVILIS.
fallere folet
,

291
in mi-

COROLLARIUM
2?. Ornatus
eJLis five versE
,

maxime exercitatum
non
tudine aberratur.

adeo

^dificii pcrfec5iioni
,

nutiis a rationibus pulchris illaefa pulchri'

five apparenti

officerc

debet.

COROLLARIUM
Definitio VI
I.

IV,

2p. Et quia
tio

24. Symmetria
tlum inter
fc

eft

conveniens par-

oculorum judicio nulla ramagis patet quam fubdupla, ea quo-

& ad

totuin ratio.
I.

que omnium venuftinHma.

COROLLARIUM
( JJ". ;

Problema
lari definire
^

I.

i5. Quoniam venufta non cenfentur lo) rationes qu^ non cognofcuntur pulclirae non funt, nifi quse oculorum ju-

30. In dato quolibet cafu particu^

qutznam ratio Jit omntum

optima,

dicio facile

dignofcuntur

hoc
:

eft, quas

funt ut unitas ad

numerum aliquem
,

in-

Resolutio.
1.
j

exiguum e. gr. i 1,1:2, , &c. vel ut numerus inreger exiguus I i adintegrum alium unitare majorem, e.gr.
tegrum
:

fed

(^jonlani ratlones
re

finibus
;

convenr

dcbent (.

8.

ex eorum coninnorefcit
altera longior

2: 5, 5:4., 4: 5 &c. vel denique ut numerus inreger exiguus ad alium, qui differentia exigua illum excedit,
e.

fiderarione

non inodo
,

quxnam
el]c

dimenlio

gr.

3:5,

5:7, 7:5? &c.

COROLLARIUM
16.

debeat verum etiam iitrum major , an minor ratio locum habeat.

II.

Symmetria adeo magis placet,quo

2.

quis magis fueric exercitacus in racionibus

dis

Quare

fi

pnlchrse rationes confide( .

,

quancicatum oculorum judicio difcernen(/. 10).

rentur

apparcbit
to

25 )i haud difficultcr qua:nam cafui propoficonveniar.

S C H O L
17.

O N.
cur qu^ealiiC
: ,

omnium maxlme

Hdnc

ego raticnem reddo,

dara rationes placeant magis binc innotefcit

,

quam

&

E. gr. QusEiitur,

tio latitudinis Janu^r

quaenam debeat effe raad altitudinem ejus.

non fdi confuetudini id effe tribuendumy ceu cenfet Piiraltil'S (a) Veteres eafdem ratijnes approbarunt , fed
eas vel a

flru^iura

Corporis humani

vel

ab Harmonia
enata
ciu;n
e//

Muftces derivarunt.
(b) Regnla
:

Hinc
itdifi-

Vitruvio

ad hominis bene figuraci membra exadam habcre debere rationem.

Cum finis Januae fit concedere tranfitum hominibus, flatura autem hominis ad latitudinem habeat rationem paulo majorem dupla evidens inde efl: altitudinem Januse non modo latitudinem excedere debere, fed etiam illam ad hanc omnium optime Heri in ratione dupla { JT.i 5. 29 ).
,

COROLLARIUM
28.

III.
vel

Definitio
31. Eurythmia
efl:

Vfll.
fimilitudo
latere medii

Quoniam judicium oculorum

notis ad Vhruv. lib. 4. c. f. 105. Lib. 3.C. i.f. m. 3S.
\i.

eodif-

(O In
105.

rum
i, n. 7 f.

qux ab utroque

& n.

fimilis fLinr,

(^)

Oo

COROI-

292

ELEMENTA ARCHITECTUR/E

CIVILIS.
quae

COROLLARIUM

debet in

iis ,

uno obtutu comprehen11.

di ponfunt.

32. Qitoniim expericntia conftat,Earytliiniam placere ; Archicediis aucem o-

COROLLARIUM
&
Eurythmi^ locus
eft.

peram Jire debec, ut MdiHchvn fit venuftum (.^.20), aJeoque placeat ( i". 1 1 ): Eurychmiain quoque ftudiofe obfcrvare

55. Qiiare quse e longinquo integra , in in iis vicinia ex parte coafpedui patent totis , 8c in fingulis eorum partibus
;

C A

U T
ditorum

U,

Z)e Materia.

Definitio
34 \ /T
^^^'"^^

IX.
id
,

tradidi
,

&

alibi

deinceps

hberius expofui

quo fingulis jua confiaret

^^ omnc
te/lac
,

ex quo
li-

certitudo

2\/^
gnum,
na> calx
,

/Edificium exftruitur, ut

larcres

&

COROLLARIUM

II L

lapides

are3p. ^difiaisiiiimicafunt^ignis, aqua^ tempeftates , proprium pondus & ufus.

metalla.
I.

CoROLLARIUM
5J.

Qiioniam y^dificium firmum

fieri

debet (18), ea quoque materia feligendaeft, quse nec facile corrumpitur , ncc ufu ftatim deteritiir, & durabilior prxferenda minus durabili , licet ejufdem fpeciei.

Durabilicatem itaque materia! exploraturus inquirere debet, quomodo igni , aqua, tempeftatibus j ponderi atque ufui
refiftat.

COROLLARIUM
40.
rie

IV.
in

Quoniam

ligna igne cremantur, ca;

ac putredine facile confumuntnr

SCHOLION
5<?.

itdihciis perennaturis
I.

vitandus

eft

ligni

ufus, faltem nimius,

&

ligna meliora prse-

E. ^r. Gradibus Scalarum non con,

ferenda pejoribus.

veniunt faxa

qu:& vi ignis dijfdimt.

CoROLLARlUM
37.

SCHOLION
,

III.
recenfet

IL
pofHt

Uc ergo

e!e(f^io inftitui

Arli-

chiteftus noric neceffe eft proprietates

gnorum, iaterum atque teftarum dum, aren^ &: calcis.

lapi-

Abies non efi ponderorigore naturali contenta , non cito fleiifa tur ab onere , fcd direUa permanet in contialit termitem ab gnatione procreat
:.

41. Arhorum ViTRUvius [e)

,

has proprietates

&

SCHOLION
&
tes
ijias

eoque vitiatur
11.

celeriter etiam accenditur^^

Quercus
tur
3

cum

in terrenis

operihus obrui,

38. Optandum foret , ut quihus fatis in^ genii , otii commnditatis efi , proprietaaccuratis experimentis
3

infinitam habet

^ternitatem

facile

torque(

definirent

juxta eam methodim

quam

in AClis

Eru-

c) A. i7cg. p.

}(y^.

&

feq.
I.

(,d)

Logicx

St6i. t.c.

&
f.

i'

{e)

Aichiref^. lib. z.c. 9.

35. &' feqq.

Cap. 11,

MA

T E R

A.

29?
ipfum

mqtteturi efficit Opera , in quibns efl Efculus habet in yclificiis magnas rimofa. utilitates , fed hurnore vitiatur, Cerus, Suber
alba
,

&

Alias cnim In opere cxficcatd tabef-

cunt

&
:

torqucntiir

&:

opiis

vitiant

quod

flimitati

contrarlutn

Fagus

celeriter marcefcunt.
y

&

nigra

itern Salix, Tilia,

Populus Vitex ,
tra^iabi'

(.6. 18).

egregiam habcre vidcntur in ufu rigiditcJteni

S C H O L
lignis

O N.

& infculpturis
litatem.

commodam praflant

Alnus in paluflribus locis infrafundamenta ^dificiorum permanet immortalis ad aternitatem , fiiflinet immaniu ponde-

44. , gr. Si valv jfanuarum fiant ex non probe ficcis , lunien earundemnon
:

ra flruciura

&

&

explent

via ca'ida patet aditus.

unde hieme acri frigido in Conclahnmo interdum iu

fme

vitiis

confervat

fed

medio rimas agunt.

cafii

Per

Fenefl.ras fmili in
irruit,

extra terram non potefl paulum tempus durare.

Ulmus &" Fraxinus

ventus

funt in operibus,

& aer frigidus in Conclave

O K O L L A R
I

cum fabricantur y lent fub pondere celeriter pandant fmul autem vetuflate funt
;

&

tiec

non pluviales aqu< facile madidant i quA

juxta ea^ pofita relinquuntur,

arida faCfie aut in agro perfeBiC

fiunt
,

duriores

C
pore
,

M..

&

in commiffuris

& coagmentationi, fed babet CuprefTus

4f. Ligna igitur csedenda funt eo tem-

bus ab lentitudine firmas recipiunt catenationes.

Carpinus non

efl fi-agilis

quo fucco minime abundant & antequam in opere adhibcntur, exficcanda.

utiliffimam tra[iabilitatem.
Pin:)s in

&

opcribus folent

effe

pandiC

P R O
46. Ligna

L E

M A

11.

fed in

vetuflatem ftne vitiis confcrvantur. Cedrus Juniperus eafdem habent virtutes uti-

dedere.

&

&

litates.

cetur

Larix a carie aut a tinca non noncc flammam ex igne recipit fed
:

ResoLUtIo.
1.

hoc ligni genus hodie ignotum,

S C H O L
,

O N

IV3

Prlmo autumno Incjdatur arboris craflltudo ad mcdiam medullani (/), vel circumcirca ad mcdullas

41. Antonius de Leeuwenhoeck (/) , contendit lignum brevi tempore incraffatum

propcmodum
riam
(/-).

cxtlmjam

perlphe-

plerumque

ejfe

folidiifimum
;

fortiffimum

2. Qiiodfi
,

comircdum vlfum

fuCrlt

,.

maximeque durabile
obnoxium pronunciat
riim

& ig)

putrefaHioni

nullis prfervati'.nibus
,

externis pracavendce

rami ctlam rcfecentur (/) nus In fafligio luto obKnatur.

3.

&

vuU

quod multorum annointus

obiit.

Clrca mcdium Deccnibrls ufque ad

decurfu in
( /;
)

trunco lente

Alb ERT I
dicat
,

ligna folidiora
,

& ficciora juin huI,

qu

in locis editis

quam qua

milibus

& paluflribus crefcunt.

Theorema
43
Lig/ja dehent
e[Je

medium Februariiarbor dejlclatur. Quonlam cnlm arbores non modo per radices humorcm ex terra fugunt verum ctlam pluviam & rorcm imbibunr>
,

vaporefque cx aere attrahunt per

ficca
^

folla

ante^

quam
,

&

corticem

fuccufque nutrltius perin-

in opere adhthemur*

e
(/) In Anatomia rerum cutn animatarum inanimatarum , p. ^4^. kg) p. 244. (/0 Lib. II. c. 7,
3

Oo
tum

3
i'

de
m. 55.
I

(0
(*)
c. I.
f.

Vttruvius Lib.

II. c. 9-

Boecklerus in
4.

Notis ad FalUd, Lib.

c. 4'

(0

^i^ertl Lib. II.

ELEMENTA ARCHITECTUR.^ CIVILIS. de ac fanguis in corpore humano in Problema IV. circulatur (m) rcfc^ftione ramo48. Saxornm & Camentorum rum humor inucihs abigitur &
294
iis
;

incirto-

vir-

ne trunci faCta , qui ineft , exftillar. Ec quia non modo per arftatem fuccum
in trondcs

tutes explorare,

ResOLutio.
Saxorum
fercndis
virtutes funt, ut oneribus
,

&

frukftus

cxtulcrunt arbo-

res

fcd d^ circa

mcdium Deccmbris
congelatur
;

tcrra caiore ^eftivo prorfus orbata (),

parem habeant firmitatcm

reliftant
,

ut
fri-

humor
illas

quem

duritie vi ingenti

ne

vi

ah't,

ut in

aftcndcre nequcat circa medium vero Fcbruarii , Sole verfus yT'".quatorem jam alcius afcendente , radices

goris vel ignis diftihant, nec

ab acre
ac

acque

falfugine

maris

excdancur

diffoivantur.

carundem

fuccum in fe rccipiunt a mcdio Dcccmbris ufque mcdlum Fcbruarii minus humoris ad aiboi tbus ineft. Eft igitur tempus h"gna
rurfus ex terra
,

Duritics
ploratur.

Saxorum
i\

percuflionc ex-

An

aeris injurias fufierre pof-

fint, innotefcit,
cis
fi

per biennium
vel

in io,

patentibus jaceant ill^fa [o)

aut
de-

Cccdcndi

optimum

in

aquam fortem

communem

(.45).

Pkoblema
47.

II T.

merfum & vcrriculis fcrieis defricatum fragmcntum limofi nihil relinquit (/>).

l^lgna. cdija exjiccare,

An
iA
,

ab igne tuta

cffe poffint

conft.ibit

R
Congcfta

ESOLUTIO.
in

locum ficcum
,

ita

ut

humum non
vias,

contingant

contra plu-

fragmcntum igni immittatur. Saxa ab humore viriaii arbicratur Alberti ((]) i fi aqua affufa gravitacem augec.

Solilquc a?ftum dcfupcr tegantur;

undiquaque autcm aeri acceffus reh"nquatur, donec poft tertium fereannum l^mc fucrint exficcata.
PluvicG

Theorema
nec
recentia
debent.

II,

49 Saxa afiate ex Upictdinis eximiy

ad Jirticiuram

adhiheri

cxiiccationem

impediunt

radiis Solis expofita h*gna

rimas agunr,
,

Omnia enim Saxa humore

congelatus expanditur

turgent

medulla tardius exficcata

cxteriore
.

quam pulpa
humores
in-

ubi cx lapicidina cruuntur, qui hieme

humi
:

proftrata

nexum molccu,

de attrahunt
tur, vaporcs

(i

vcntis acceft^Lis nege-

larum hinc inde

tas dcftruitur.

difiolvit

& &

^\q

firmi-

cxhalati

acrem conten,

Aft

a-ftate radiis

Solis

tum

nimis

humidum rcddunt

ftcque
li-

expofita

Saxa

ficcefcunt

fuccelfu

exficcationem ulteriorem impcdiunt

temporis folidantur.

gnaque ad putredincm fxpe difponunt.

Not. ad Vhrtiv. Lib. 1 L c. 9. n. 7, MAYiotte EfHii premier de la Vegeta Cion desPlantes, p. 65, &feqq. in) Mariocte EfT. j, p. 38 2c feqq.
(

SCHO(0) Vitruvlus Lib. IL

(
;

w)

Vera.lt. in

f.

m.

50.

&

c. 7. f. Aibtril Lib. 11. t. 8. p. m.

m.

17.

i^

(2) Loc.

cir.

Cap, 11.

M A

T E R
ignis

A.

m
&
*

S C H O L
rent
,

O N.

humor

50. S.ixa recentia Sculptoribus mitgis pa-

culis vi

^nia molliora.

vefmiabfumtis dcrclidas rempore autumnali ingrclTus hicme in gla-

cavitatcs a radiculis

ProblemaV.
5 I
,

ciem abit (r),

in

Lutum
,

fcrmentatione

Lateres

ducere,

particulas

minimas icfolvitur
fub"gitur
Si

&

Resolutio.
1.

dum probe
pactiores
in

Lateres com-

&

firn iores cfiicir.

humor
inutiles

Ducantur Lareres non ex luro arenofo, neque calculofo, ncqiie fabulofo

i

nondum

ex/iccaris

conglaciatur

iidem difTolvunrur prorfufque

evadunt. Si Sol
ficcat
,

kd

ex rcnui ac pingui

fummum

corticcm ex-

non tamen nimis pingui, quod antc quafi fermenravir atque probe fubadum fuit. Cavendum autem ne
,

nucleo interiore adhuc humi-

do

in-rimas dchifcunr.

SCHOLION

calculi
inrint
:

radicul^ arque vermiculi

ducendique funt Lateres tempore verno & autumnali^quan-

do ncc humor
nec
2.

frigorc conglaciatur,

52. Romani tantim u{t funt Lateribus per biennium exftccatis {s): fed in noflro clifnate , ubi minor efi a:Jius , coquantur opus efl,

a-ftus Solis

mium

cxficcat.

SCHOLION
cocli

11.

Lateres dudi defupcr tegantur contra

pluvias Solifque arftum

aeri

53 Monet autem Goldmannus (^), duplam fore Laterwm firmitatem , ft femel

tamen undiquaque Cmt accefli , ut exiiccencur. Quodfi vero a^ftate, Solis aftu fervcnte , aut hieme gelu rigente
ri
,

aqua maccrentur denuo excoquantur: quod tamen fumtus reddit immodicos , nes fuccedit , ubi lignorum penuria.
id

&

fuerint duGti

in prio-

SCHOLION
:

II L'

ca(u ftramine vel paleis

madcvero

fadlis

tcgantur

in pofteriori

arena obruantur.
3.

54. Nimia luti pinguedo arena admixta temperatur quam tamen non nimiam ejfe deberCi ex refolutione intelligitur Problematis,

Poftquam

exficcati fuerint

in for-

ScHoLloN
5 5. L7> calculi

IV.

nace excoquantur.

ex luto ejiciantur, primum

a pecude

:,

deinde vero ab hominibus calcaU'

Nimirum
ti

Larercs ex terra arenofa duc.

fragiles
:

dum
5

efl.

graves funt atque

inrer

quod
(.6)*
vero
<j .

SCHOLION
unam
afjervarunt,

V.
',

utrumque
efficit,

viria ccnfetur

Lutum nimis pingue Larercs rimofos

dum

exficcantur

calculi
:

lutum fatis difohcretur , antequam Lateres ex co ducerentur Veteres id olim in- fovea fub dio per duas hiemes
IJt

&
L

eos in^quabiles rcddunt

excoquuntur

imm.o dum calcem con\ertuntur, qvx a madore contrado intumefccns

in

^fiatem

S C H 0(r) DUuffart,
c. 6.
f.

in

Theat. Archit. Civil. Liba

c. ^.
f.

\<i.

Lateres diftringit.

L"dem

diffiliunt

fi

CO

(j) Vttrufiui Lib. II. Arthite(fl. Lib. I,

tl.

c. iS f.

6u

296

ELEMENTA ARCHITECTUR^
S G H O L O N VI. ^uoniam Lateres ex communi
I

CIVILIS.
reliqucrit
,

pulvcris in
luto

manu

in poftc,

57.

riori

veftimcntum non inquinaverit

duUi calore nimio liquejcunt

>

immo
,

vitrifi-

cantur

ideo non jolum in fornacibus fornix

jfu^t c^lcinari

ex faxis ,
tit

poffunt

conflruitur

vis flamm< in iifdem infringatur ; verum ctiam Lateres ex argilla du5ii in vicinia
ignis conflituuntur
,

neque terra ibidcm fubfiderit , pura erit , hoc cft , minimc terrofa. Aquce immifta agitetur quse enim eam turbidam reddit, terrola eft,
:

qui non liquefcunt t c^te^

exiflunt,

Terrofa etiam deprehcnditur

fub dio jaccns gramine veftitur.

qua?

rU autem multo graviores

Problema
R
Flrmltas
fi

VI.
di,
I

SCHOLION
ViTRuvius ()
fojfitias in flructuris celeriter;
, fi

I.

58. JLaterumvirtutes examinare,

s

obfervat

o L u T

o.

Arenas y qu vero ex flu-

Larerum

fcfe

prodit

pondus impolitum
-

(uftinent.

minibus eximuntur t cas dijjicuiter ficctfcere, Unde ilU teioriis , /;<e murorum Jiruclurn magis conveniunt,

Sonus acucus ex

coUidone
digiti,

bacilli

lignei vel ttrrci. aut etiam

atquc

SCHOLION
61. Idem au^lor
efl
,

II.
fojfitiami

Laterum ortus,
fatis

indicio eft, ipfos efte

Arenam

codos.
innotefcit, f\^yi

quxfub dio diujacet, terrofam fitri,

Idcm

aqua

cxtra(5ti
<?;.

S C H O L
effe

O N

III.

colorcm non mutcnt. Sonus nimirum Ioq'iitur defedum humoris & duriticmi color non mutatus pororum conftri^lioncm indicat.

Diuturna experientia deprehenfnm Palladius [x) , candidam omnium Arenarum pejjimam cffe. Kationem hanc reddo , quod fu^erficics a(peritate deflituatur,
notat

Theorema
nec terrea,

IV.

SCHOLlON
^4,.

iV.
,

59. Arernt dtbet eje ficca

& afpera^

Marina aqna
,

dulci lavanda

ne falfu-

gine te&oria diffolvat.

Calculofa a calculis

Cum
tur
;

Arcna cum calce commifccaicligenda eft

Id
,

feparatur

ft per reticulum ferreum ad hO' ri^ontem imlinatum trajiciatur,

caii.s

qu.x firmitcr
ficri,
,

cum
na

ea unitur.

autcm
afpcra

Theokema
6
re
,

V.
ex faxo dHrio-

fi

Arc5
.

fucrit licca

&

Calx cocjuenda

nec terram

efi

commixtam

hLibeat, cxpcrientia conftat.

Problema
manu

VII.

miniwe^ue terrofo, Docuit enim expcrientia , eandcm , non ah'am , mortarii efticere ac tet^torii
firmitatcm.

60. Examinare virtutes Arend,

Resolutio.
(j<^.
,

SCHOLION
ViTRuvius
()/) in

I.

Confricctur

in

vel in vefticenfet

flruUura utilem

rncntum candidum conjciatur. Quodfi enim in priori cafu ftridorem fecerit ,

ficca crit

qu^ exfaxo jpijfo ;

4. f.i?,
4-

in te^oriis autem,

afpera

fi

in

eodem

nihil

() Lib. U. c (x) Lib. L c.

iib.

1. c.

S.

f,

14.

Cr/>.

//.

D E

M A
fi

T E R

A.
fi

297

qua ex fHlulofo coqmtHr. Alberti utrisque onvenire arbitratur ( <, eam , qu^ ex faxis
)

Albirti (/)> gravitas faxi ad Calcem habuerit rationem refquialteram

j

fnclaribus coquitur

faxaque ex lapicidinis
ra

Calx
j

fuerit

candida

lcvis

exemta pr^fert iis , qu pajfm colliguntur. Prxrogativam quoque tribuit lapicidinis in

locis

&

fono-

fi

exftinda receptsculi lateribus

,'

umbrofis ac humidis

fitis.

Palladius

adha-ferit

quibus addit

^of ckiRL/5
i

vero monet
tari,

{a)

lapides ex fiuminibus col-

iedos in Calcem

mundam

&

(g), fijdum exflinguitur

piofus afcendat
fi
;

fumus co(

candidam muII.

&

Dievssart
fit 3

),

S C
(37.

Ho LIO N

raulta

aqua opus

utextinguatur.

Problema
fervare,

IX.
annos
con-

Calcem ex conchis coBam omnium op~

timam judicat Dieussart [b) procul dubio in firu6iura murorum ; fed eandem parum probat Goldmannus c) , quia hu{

72. Calcem pcr plures

Resolutio.
1.

moris impatiens teioria fub dio a muris

cedere facit,

dif-

Calx extinguatur
Pareturfovea
intra

&

fubigatur.
in

SCHOLION
&
CoLDMANNo {d)
6^9 .

II L

2.

terram,

quam

6^, fi etiam quoddam Calcis foffitia geKus , quod humoris pariter impatiens in lofncceffu temporis , co ficco affervari debet
Hotantc
,

per foramen in fundo receptacuii

apertum
3. (^^uando

defluat,

fovea fuerit plena

arena

induratur,

SCHOLION
Antequam faxa
,

IV.
:

obruta tegatur, ne exficcetur , fed humida perfevcret, donec ad ftruc-

in

fornacem immitne aer

turam vel tedorium adhibeatur.

Aliter,

tantur

in frufia
,

diffringenda funt

in cavitatibus

conclufus

qux fubinde in iis dantur , vi caloris ingentis nimium expanfus

dis'

BoECKLEBUs (/) hanc methodum

commcndat fi per 10 & plures annos Calcem confervare volueri^.
,

tadem non ftne damno fornaci infHgendo

jiciat.

SCHOLION
70. Calx autem
tiifi

V.
1

vix fatis excoquetur intervuUo 60 horarum calore vehemen-

tiffimo terreatur,

Alberto

&

Palladio

2.

ex Calce rccens co(5la flratum duos vel- tres pedes altum. Obruatur arcna {i\e fofTitia , five
Fiat
fluviatili

judicibus (e),

ad

altitudinem

duorum
>

Problema
CalcJs

vcl trium

pedum.
aquse fufficiens copia

VIII.
3.

AfFundatur
ut

71 Calcis virtutes examinare,

Resolutio.
probe
IL
c.

cocflas
II.;
i;.

indicia

tradlt

Calx extinguatur , minime autem ob defedum humoris , pofi:quam incaluit, in pulverem convertatur.

Cz') Lib.
Lib. ( h ) Lib. \ c ) Lib. id) Lib.
(
)

L L
I.

c.

Pp
F.

4. (^uodfi

c. 7. f. iSc.

17.

c. 17. f-

6i, 68. (

(/)
e )

Loc.

cit.

(^

Lib. n. c. rt.& Lib. IIL c. 4. in not. ad Pallad. Lib. L c. ^.

U^olfii

Oper> Mathem.

Tom. IV.

(/;)

Lib

c.

7. f. '8.

(*) loc

cif.

298

ELEMENTA ARCHITECTUR;^

CIVILIS.
I

4, Quodfi arena rimas aglt , fumo afcendente j rlmae obducantur , ne

S c H o L

o N.
efi

vapori exltus concedatur.

ft

in teiorio

75. Calcts poflerioris inftgnis qutxdam pingenda ,

ufus

quoniam

Calx hxc per multos annos

inftar lithocollae erir.

aflfervata

coloribus

minime noeivus

C A
De
74

U T

III.

variis Fulcrorum gmerihm

I

quinque Ordinihm.

DEF

NIT

O X.
qulcquld parfundayEdificii
fatis

Definitio XIV.
79. Pojles funt Fulcra , quas aperturarum fupcrlimlnarla fuftincnr,

\^^lcrum

dlcitur,

j^ tem allquam mcnto vel omni , vel

firmo def-

titutam fuftentat, nc corruac.

Definitio XV.
80. ColumelU funt Fulcra rotunda minora Plutcum fuftcntantcs.

Definitio XL
75. Columna cft Fiilcrum rotundum. T)\dmx parietina , fi tantum cjus
aliqua pars extra

Definitio
8f.

XV L
I.

murum
I

prominet.

AtLantes funt Statuae mafcule

viccs obcuntes.

Columnarum

S c H o L
75. Columnarum
quibus
,

o N.
artium

Definitio XVI
adhuc

origo debetur arhoribus,

amiqui(fimi Popnli

82. Caryatides funt Statuae foemincae Columnarum viccs obcuntcs.

rudes ad fulcienda te5ia utebantur. Cingebantur autem annulis ferreis cum fuperne, tum inferne , ne ab impoftto onere finderentur
:

quem

etiam

in finem affer

ponebatur,

Ne

quadratus fuperimautem ex humore terra pu-

S C H O L l O N. Rationem denominationis Vitruviu* 83. (^) reddit, Carya fcilicct Civitas Veloit^onne^ capta Perfis hoflibus contra Graepoflea Grseci per vi5i0' 5> ciam confenfit
:

trefcerent, Upis quadranguiaris fupponebatur,

riam
yilio
5,

gloriofe bello liberati cornmuni conft'

DEF

Caryatibus bellum indixerunt. Itaque

O XII.

77. Pila cft Fulcrum quadrangulum. Dic:tur/>^r/(f//W , fi tantum cjus aliqua parscxtra murumprominet.Pila
parietina

oppido capto, viris interfe6iis, civitate deyyleta , matronas eorum in fervitutem abdU'

j,

xerunt
,

Ideo

qui tunc Archite^i

deftgnaverunt

jifuertmt

^dificiis publicis

uno nomine vocatur Ama.

Definitio
78. Parajlata
tinens.
eft

XII L
fuf-

earum imagines oneri ferendo collocatas ut etiam pofleris nota poena peccati Ca ryatium memori<6 traderetur

Anta arcum

Theo(0
Lib. I.c.
I.

f.m. 5'

C^p.lll

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS, &c. 299 firmitatis fpecies Ii^datur> Columnse anTheorema V.
nulis

&

coronis circuradari haud debent.

84. Fulcra

prfeBma

funt

,
,

^ua

majorem firmitatem

hahem

&

COROLLARIUM
S9, Quia

V.
fi

majoremjirmitatis fpeciem fra (e ferunt,

Columnae firmiores,

dia-

Fiunt enim ad fuftentandas

^dificiij
qua? aiias

paites

corrucrent(.740^

adeoque firmitatis
perfcdtiora funt
,

gratia

{,t). Ergo

mcter ad altitudinem majorem rationem habet, quam fi minorem ; ratiomajor cligenda efi, ubi pondus ingens ferendum; minor, ubi minus fuftentandum.

quo

firmiora {, 8).

Definitio
90. Ordo
efi:

XVIII.
I.

Quod

erat

unum,
firmitati ap( .
,

ornatus Architedonl-Tab,

Scd Architedus ctiam parenti fatisfaccre dcbct

jorem
firmitatis

ciis

conftans cx

Columna AB,

Stylo^ Fig.

i.

).

E-

bara
tur,

runt igitur Fulcra perfcctiora

quar

ma-

BD

qua

fecuritatis gratia cleva-

& Trabeationc AC,

qux pondus

fpeciem pre

fe ferunr.

fuftcntandum rcpr^cfentat.

Quod

erat alterum.

CO
S5.

R O L L A R
igitur
,

U M
Vi\x

T.
,

COROLLARIUM
immo
(

I.

Columnae

ac

91.

Cum Columnarum
(Jf. 74. abcffe poteft.

ficfuftentare a;

Fulcra cxtera

omnia

fundamenco folido
debenc
,

liquod pondus

75)

Trabeatio

bafique

eorum

latiori infiflere

nunquam

223 Adechan.),

COROLLARIUM

11.

C0ROLLAR.IUM
^6.

IT.

Quoniam Cylindrus

&

Prifma qua-

drangulare facilius e fitu fuo dimoventur, ut corruant , quam Conus truncatus &

5)2. Si Columnae in loco editiore ponantur , ut metuendum non fit, ne a corpore quodam alio in ipfas impingente e fitu fuo dimoveantur j Stylobata opus

Pyramis truncata fuper eadem

bafi

&

ejuf-

non

eft

(.

5>o.

).

dem
chan.
cfle

altitudinis ( .
) ;

14^. 184. 123

Me-

figura
,

Columnarum non debet

nec Pilarum Prifmatiquam Columnac con,
&c
tis

SCHOLION.
p^. Me non monente apparett. Styloba" locum ejje , fi fecuritatis gratia etiam core,

Cylindrica
;

ca

fed
,

trahi

tam Pila? hoc efl: , inftar Coni truncati

pora alia fuerint elevanda ,

hortis attt alibi coUocanda

gr* StatHH in

Pyramidis truncatae gracilefcere debcnr. Per eandem tamen rationem pr^ftac, fi pars infima Cokimnarum Cylindrica, Pilarum vero Prifmatica fuerir.

De

FI

O XIX.
ProjeBio
cfl

94. Proje&ura
exceflus latitudinis

five

COROLLARIUM
87. Per

partis unius fupra

III.
etian

alteram.

candem adeo rationem

ventrofa?.

improbantur Columnae

E F

O XX.

COROLLARIUM
88.

IV,

ex pUiribus partibus combinata

Minus firma cum videantur, quae fiint j ne

tibus tribus,

95. Stylohata componitur ex parquarum media EF Tru"

cus^qux ColumnsB potiflimum devan-

Pp

300
cus innititur

ELEMENTA ARCHITECTUR^
,*

CIVILIS,

da? dcfclnatur
j

Ima

FD

Bafis^ cui

Trunquae

Definitio XXIIL
103. Ut partes Ordinis fint ornatiores, ex pluribus partibus minoribus

fumma BE Coronu ,
I

Truncum

tcgit.

De F
Tab.
iv^.
I.

rr o

XXL
Capim*

96. Columna. ex tribus partibus itii.dem componitur 5 nempe ex Ba/iBG^

cui
lo
infiflit
i

componuntur qu3e AIemi>ra vocantur. Sunt aurem vel p/ana, vel curva , ea que vel convexa 3 vcl concava y vel coa"
,

ex Scap&

GH & ex
I

vexO' concava^

AH,

cui

Trabeatio incurabit
R.

E F

TIO

XXIV.

Co

oL L A R

M L

97 Bafis latior eflfe debet Scapo ( JT. 22 3 Mech.in,) 6c fumma Capituii pars quadrara, ut Trabs ei commodius in-

104. Membra plana pro diverfa magnitudine diverfoque fitu varia forti'uncur

nomina.
:

cumbar.

dicuntur R^eguU

Minima communiter fed in fummo Co,

CO
EF

R O L L A R

11.

p8. Ba(Ts Calumn^ cum fuperTrunco quiefcat , ulcra eam projici nequitj.fed
fieri

ejufdem iadcudinis Mecban. ).

debet

214

Zophori & Coronicis loco Superciiia. Majorum dcnommario a {itupotiHimum pcnder. Dicitur enim membrum iftiufmoronidis, Capituli
Epiftylii,
di

Quadra

loco Stylobatae infimo;

COROLLARIUM
<^9.

II r
fi

FLimhm
pitulo
;

m
&

ba(i

Columnse
,

Corona
in

Coronide

Coronice

Ahacm
;

Ca-

Atque hinc etiam non probacuE, tabulis excifis Truncus debilicacur.

/v?/a> in Epifiylio
in Epiflyiio

Fafciar
CorQ-r

Definitio XXIL
^^^* Trabeatio quoque ex tribus Tab T JTK i[pcirtibuScomponitur, nempe cx Epifty^ quod trabem cx Zophero IK, lio AI
5 ;

itemque Tjnma
nice..

&

De
105.

T 10

XXV.
majus

Tl^r^j- efl

membrum

AT

qui trabium transvcrfarum capira

Coronice
,

ex

KC quie Jiniina Te(5ti cuni Suggrunda & Coiliquiis rcpra?re/}tat.

convexitarem femicircularem habcns. ^ Wagalus ab eo nonnifi magnitudinc

dfircrr.

CO R O L L
tra

A R

U M

E F

N^ I

XX VL

loT. Epyftilii infiir.um & Zophorus u!Scapuni contradum projici nequit,

106. Echinus eft mcmbrum con-T. vexitatem femicirculari minorem &f.

projed^uram

iitpore trabes

cidem incumbeates( .^24

11.

BC

altitudinis

^l>

fubfe-

Mechan.

).

COROLLARIUM
102. Cornix

quialteram habens.

KG

Deftnitio XXVIL
ar-

ulcra

totumOrdinem

projicirur, utpote ccre debet

qus pluviam ab eo

107. Cymatium Dor/cum eft mem-T.' briwi concavitatem femiQVcukri ml-Fi

norem

CapAlI.

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

altltudinis

&c.

30I

norem & proje(fluram EF FG fubduplam habens.

PRO

B L E

XL

114. Echinurn delineare,

D
I,

E F

Trochilus cft

XXVIII. membrum majus conI

Resolutio.
1.

Altitudo

BD

dividatur in

3 par-Tab.
) iiat-^^-^-

L
''"

j.caviratem ex duobus quadrantibus diverfa?

tes a:qualcs

magnitudinis compofitam

HKI
2.

queBC
partes

= B2

( .

274 Geom.
(. 106).

"' '"

habens.

Pars media I2
zequales,

fubdividatur
fiatque
1

in

Definjtio
I.

XXIX.

BE

parti

uni quart^ ipfius

&

parti ter

109. Cjmatium Lesbiuw cfl mem^brum concavo-convcxum LMN,projeduram LO altitudinis NOfubduplam

habens.

ti2B

altitudinis

Dico

in

effe

Bi a^qualis. centrum arcus DiC*

Demonstratio.
Eft

D
[.

E F

XXX.

enlm
,

Sima^ t^ membrum majus '.concavo-convexum PS projedionem

1

-f ^i
S

BD
ED*

BD BC-=| BD &BE =: -| BD ( . per conflrucl.

i.

10.

23 SqA cum
erit

Arithm.)^ adeoque

EC=7|BD.

PQ^Ititudini

Q^ a?qualem habens. Definitio XXX L

BE*-=Til&BD^'-=ra'
i|2 ( 5. 4
1

7.

fcqucnter

ED == V
).

\%l

Geom.

),

eon-

[.
?.

III. Apophygis eH: membrum majus AC concavitatem arcus habens , ^

269 Arithm,
confequentcr
(.

Eft igitur

Vz BD ( . ED, EC

in

arcus
e,

DC

centrun:i

duo membraplanai vel membrum planum parti cuidam alteri fecundum longitudincm minimum pIan.T jungcns.
vcl

40 Geem. ). Q^

d.

Aliter*
1
.

Projedlura

BC

ilat

ut ante f ipfius n. 1*
fiat inter-

COROLLARIUM.
Firmiora cum appareant , quse non ex partibus combiiiantur ; Apophygis firmitatis fpeciem largitur*
1 1 i.

2.

BD. Ex C

& D intervallo DC
radlo

fedio in E.
3.

Tandem ex E
tur arcus

EC

defcriba-

Problema X, 113 rrorum & Aflragalum delineare*

Resolutio.
j".

CD.

ProblemaXIL
115. Cymatium Doricum delineare*

I.

Altitudodividatur bifariam in

(.

R
1. Altitudo

o L u T

o.
?.

2.

210 Geom, ). Ex i tanquam

dimidia?

FG

dividatur bifariam InTab.

fiatque
.

centro, intervallo
h\
,

( .

2\0 Geom.),

FE=^^?-^^*
.

altitudinis

defcriba2.

F^(^. 107)..

tur femlcirculus

Subdividatur

Va bifariam

in

_^a
ii.a:

pp

302

3.

ELEMENTA ARCHITECTUR^ CIVILIS. atque GO^GF + U = |GF. parallela (. 258 Geom,) confequenEx O radio EO defcribatur arcus ter HO = NK (.238 Geom.) =KO
,

per punoluoi E.

( .

87 Arithm,

Eft ergo in

O centrum
erat

Dico , eundem tranfiturum per G,

arcus

HK

( .

40 Geom, ). Quod

DEMONSrRATlO. Demittatur EM ad GO perpendlcularis. Quoniam FG itidem ad GO perper

unum,

Eodem modo
centrum arcus

oftenditur, efle in I

FE = GM(. 238 Geom.)=\Q^ MO GF. EM^ adeoqueEO* = =|f5M0* =

conftr,

pendlcularis (. 227.

230 Geom,^
Eft ergo

erit

KL Quod erat alterum, PROBLEMA XIV.

117. Apophygin delineare*

Tl>

f|(.4I7

C7^-?w.)

confequenter

& hinc EO==|FG, ipfi GO aequalis. Q^e. d,

Aliter,

1.

Resolutio. Altitudo DG dividvitur in duas

tes a^quales

par-Ta
Fi^

ra 2.
,

GE

= D^.

\\\

a , fiatque

projet^tu-

Ducatur DI ad
ris, fiatque

GD

perpendicula-

n. i.

I. Fiat

projedura
in

FE=F-/

ut ante

&
ID

JDG.

2. Fa6la intervallo

E&G

O, ex

EG interfci^tione ex O intervailo GO
GE.

Dico

in I cfTe

centrum arcus

DE

radio

defcribendi.

dercrlbatur arcus

Problema

Demonstratio.
Eadcm
115).
Aliter,
tres parfit-

XIIL

eft

quae Probiem.

II

( .

116. Trochilum delineare.

Tab

I.

Resolutio. ' ^^'v^*^2tur altitudo NL in

^^^ sequales (.

1.

Altitudo

CH

dividatur

in tres

par-

/>>.' 5!

que
2. Fiat

= LI, atqueKO = NH.

3.

NH = NK& LI = KL, ductaque KM ad NL perpcndicularis

O
radio

NK = }NL, KL = }NL.

274 Geom,),

= fHC.
2.

tes a?quales fiatque projectura

HA

Pars

tertia

fnbdividatur in quatuor
ut tota
altitudo

partcs,

ira

HC
e-

divifa inteliigatur in

12 partes

Tandcm cx
tur arcus

OK

defcriba-

KH, &

ex

M radio MK

arcus

KL
per-

Demonstratio. Quoniam KO & NH ad NL

pcndiculares
5

CM = HHC. Dico in M efle ccntrum arcus AC ra* dio MA dcfcribendi. Demonstratio.

Eademeft,quceProbI. 10. (. II 4;

quales

fiatque

perpendicularis

erunt inter fe parallclaj

(. 2S6'Geom,),

Cumque {itNH
etiam

PROBLEMA

XV.
delineare,

YiOper

conjir,

erit

HO ipfi NK

118. CynatiHm Lcshium

RSOf

1.

^*
.

2.

303 DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS, O & ibi excltctnr pcrpendicularls ResoLutio. OT altltudini QS ^equalis. 1. Altirudo NO divldatur biTariam in 2. Fiat eidem projedura QP ccqualis a fiatque OL == Oa. (. Iio) & OT bifariam dividaDucatur re<5ta LN, & O4 ulterius
Cap. 111.
5.'C.
,

tur in R.

dividatur in

partes a?qualesj fiat

Erit in

OI==iO^.
3.

centrum arcus

PR

& In O

ar-

Producatur

redla inferior In

G,

do-

cus RS.

necNG=IL,
Dico
in I effe

Demonstratio.
LM
,

centrum arcus

in

vero centrum arcus

MN.

Demonstratio, Dcmittatur MK ad NG pcrpendicularls, crlt

OR per conflru^f. ErEft enim OS go in O centrum arcus RS { . 40 Geom. ) Porro quia PQjSc TO ad QO
pcrpendiculares
j

per conftr. erunt 6 Geom.

,

in-

NK = ^M(.
.-

238 Geom.\

ter fe parallela? ( . 2 S

Quare
conftr,

= OL rfM= jOL = iON = |ON NK quiaNG = |ON KG = ^N = NO = ON. KM = |ON unde MG=:f ON 417
per conJlruB.
;

Quare cum fit N^ NO (. 268 GeoM.) & hinc ob

5

= 4M

OL
erit

cum
erunt

etlam arquales

fint

per

^N=40

confequenter
i

^^r

f^;i/r//(f?.

Eft vero

quoquc PT & QO parailela? {. Geom.) atque hinc jequales ( . 2SS 238 Geom. ). Eft ergo PT etiam jequaadeoque in T centrum arlis ipii TR cus PR (. 40 Geom. ). Q. ^. d,
,

Geom.

= GN.

( .

Sc H o L
quoB

o N.

Eft itaque In

cen-

trum arcus

NM. Eodcm modo

centrum arcus
Aliter.

oftcn-

diturjefte in I

LM. QjeJ,

120. Germani ' pauca. habent nomina membris imponunt. Omnia enim plana vocant Placten , eonvexa Stabe , con^ cava Hohlkehlen , concavo-convexa Karnielfe.

Flat projedlura

OL

ON ut ante,

Theorbma
Cum enlm
tio

duCtaque
in

NL
,

VI.

dividatur bifariam

M.

2.
,^

Ex

M& N

intervallo

NM
L
,

121. Eadem memhra immediatt COH" jungi non dehent.

varletas dcleif^et
,

fiat In-

terfciflio In

G &
LM.

ex

atque

eorun-

dem membrorum immcdiata

placere ncqult
,

conjunc-

eodem

intervallo alia In I

erlt in

ccntrum arcus

MN & in
XVI.

adeoque nec veconfequenter

( .

ccn-

nufta cenfetur {.

1 1 ) ,

trum arcus

locum minlme habet

Problema
^^[1.

20).

COROLLARIUM,
ii2, Hinc inter mcmbra curvih*neaRegulae , inter plana Aftragali interponuntur
in
,

119 Simam delineare.

Resolutio. Altitudo QS dividatur bifariam

vcl plana
).

Apophygi junguntur

III

Thbo-

304

ELEMENTA ARCHI TECTUR^

Thborema
VII.
ad
diverfai
(

CIVILIS.

100

&

in

cum
Apophjgi

Supercilio

123. Aiembra plana

Ordinis
partes

Coronice Corona jj". 100, 102 ). (

&

Sima

pertinentia

Theorema

VIII.

jungi haud debent,

Apophygis enimduomembra plana ita jungitj ut videantur unum folidum

(

Coroni131. Coronidi , Capitulo Do' ci conveniunt Cymatia Leshia Echinus atque Sima j fed non rica 5.

&

1 ).

Confuiio itaque oritur

(1

mcmbraad
tinentia

diverliisOrdinis partes per-

Tcrus c^ Trochilus, IniUis enim Ordinum partibus

jedura continuo crefcit
conveniunt
:

pro..
ipiis

Apophygi junguntur.

adeoque

COROLLARIUM.
1

membra

in

quibus pro-

14. Errant ergo

(/),

qui Plinthum

cum

jectura fimiHter crefcit, qualia funt u-

Supcrcilio Coronidis mediante

jungiinr.

Apophygi

DE
125.
in

XXXII.
funt
,

trumque Cymatlum, Echinus & Sima fed e^dem partes ( . 106 & feq. ) abhorrcnt ab iis , qu^ cfticerent , ut
;

Membra effentialia

projedura
quas
ceret
,

mox

crefceret,

mox
IX.

decref-

quales funt Torus

cadem omnium Ordinum

&

Trochilus.

parte ne-

celTario adfunt.

Theorema
t&

COROLLARIUM
li<^.

I.

132. Baftbus Columna d* Stjleba*

Sunt adeo eHentialia, per qii^

reprafenratur
,

aliquid

quod

in fimplici

flructura neceiHtatem habet.

C
eft

RO
(

L L A R

U M

II.

127. Ergoin Bafi Stylobatse eflentialis

Quadra
vel

jT.

95

Coronide Co(
jJT.

rona

minimum

Supercilium

cit. ).

convenium omnia membra prater Echinum, In iis enim projcdura contlnuo deadeocrefcit ab imo verfus fuperiora que ipfis conveniunt membra,quae hoc Sed fi decrementum non impediunt. Cymatium utrumquc atque Sima fuerJnt inverfa projeCtura ab imo verfus
,

COROLLARIUM
128. In Scapo Limbus Limbus fuperior {$.96) cum Apophygi {$. 1 1 1 ).

II

I.

fupcriora decrefcit
,

nec huic dccre-

&

Cincfta

feu

eifentiales funt

mento contrariantur Torus atque Trochilus i Echino autem inverfo non eft:
opus, quiaToruseft itidem membrum^
H.vc ergo mcmbra merc convexum, praeter Echinum Bafibus Column*e ac
Stylobatas conveniunt.

COROLLARIUM
&
eft.

IV.

iip. In Bafi Columnas Plinthus ( . p?) in Capitulo Abacus ( . j?(5 ) eflentialis

COROLLARIUM
130* In Epiftylio elTentialis

V.
eft Fafcia

EF

TI

XXXIII.

llneata in
( / ) Confcntiente Perraltio in OperC dc Coiumnis part. i, c. 8.f> 110.

133. Pr^rter membra fuperius deornatum Architct^tonicura reArchite(^i Graci dc

ceperc

cum

iis

Rpmani

O/.

///.

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,&c.

30S
repr^liina-

Romani Volutas Folta Acanthina cum Cauliculis tanquam ornatum CaAntepagmtnta & Triglycum Guttii tanquam ornatum Efh9s
pitulorum
i

&

pud
rii

Corinthios
tabeUas
,

fecit.

Triglyphi
olim fabri

fentant

quas

contra

tignorum prd^cifones

ad lineam
in fronte

& perpendiculum parietum fa6ias

:

piftyliorum

Mutulos cum
:

fimplices

tum compofitos & Denticulos tanquam ornatum Coronidum quorum omratio ex mox tradendis defcripnium tionibus pienior conftabit. Ca?rerum intervallum inrer duos Triglyphos , Mutulos & Denticulos dicitur Metopa,
S c H o L
134. Originem
I

Mutuli vero Cantericrum ab iiffixerunt dem projeUorum preminentias finuatas n ). Sunt autem Canteriu interprete Philakd ro, Ugna te^i oblonga, a columine ad extrerfum teBum duia , qua ubi longius prtminent teBi partcm efficiunt fuggrundam , id efl , ubi fit flilHcidium. Benique porreSiiorem ,
(

o N.

Denticuli ex proje6iuris afferum habent imitationem unde ylrchiteai Grci , tefle ViTRUvio , piitantes , quod non potefl in ve:

horHm ornatuum refert ViTRuvius (m). Scilicet cum Dianae Faconderent Grxci , Columme diametrum ad altitudinem in ea ratione confli-

mm
nx.

faBum non pof certam rationem haberCjfub Mutulo DeU" fe ticulos Hon conflituerunt,
ritatefieri^ id in imaginibus

Problema

XVII.

tuerunt , qui&
capillamento

efi pedvs

ad altitudimm foemi,

Hinc Capitulo Volutas adjecerunt

concrifpatos. cincinnos
:

ut

135. Votutam delineare,

pnepen-

Resolutio,
1.

dentes dextra ac finiflra imitarentur

quem-

admodum etiam Trunci totius firiis fiolarum tunc temporis ufttatarum plicas imitati. De FoUorum acanthinorum ornatu ita ViTRUvius Virgo civis Corinthia jam matura nuptiis implicita morbo decejfit. Po^
:

Altltudo
sequales

AB
,

dlvidatur in 8 partes Tab.

erlt

quinta
^

OP

diamedef-

HI.

2.

terOcuH. Excentro itaquejraJio

cribatur circulus
,

^^'^^*

jOP,

qui erit Oculus

fepulturam ejus , quibus ea viva poculis de-

ieUabatur
calatho

Nutrix coUe^a compofita in in fumpertulit ad monumentum ,

,

&

Volutae

dudaque
,

CD ad BA
i

per-

&

pendiculari

circulo

infcribatur

mo

ccUocavit
,

&

uti ea permanerent diu;

quadratum.
3,

tius fub dio

tegula texit

is

calathus for-

tuito fupra
tus.

Acanthi radkem fuerat coUocaInterim pondere prejfa radix Acanthi caulicu'as circa vernum temmedia folia

Latera quadrati per redlas 2 4 dividantur blfariam

h*neae
i

&

&

ipfe

&
,

&

4
I

in 6 partes x-

pus profudit

cujus cauliculi fecundum ca-

qualcs.

latbi latera crefcentes

&

ab angulis teguU
coa6ii,

4,

Tandem ex pundls
8

pondervs necejfitate expreffiflexuras in extrc'

&c.

defcribanrur

10, 9> ) quadrantcs

mas partes Volutarum

Tum

Callimachus
- -

faccre funt

ON,NM, ML,LK&c.
Aliter.
I.

prateriens

hoc
for<?-

monumentum

deledtatus genere
id

&

m<e novitate ad

exemplar Columnas
7i????,

Dividatur denuo altitudo

AB

In

gTab.II

Wolfii Oper. Mathem.

(

IK
( )

Qjl
Vitruvius lib 4.
c. i. T.

partes
65. 54.

w)

Lib.

<\,

c. r.

f. (50.

& feq.

ZoS

ELEMEMTA ARCHITECTUR^
partcs 3?qualcs,

CIVILIS,
partlbus efTcntia(.

&

quinra

QPpro
1.

Resolutio.
Ordo primum cx
libus

diametro a.TLmta, cx cencro G dimidia GP dcfcnbatur circulus

componatur

127

&

feq.),

qm

eric

Oculus

Voliitce.
Sc

2. In qualibet

parte deinde figillatiiu

2. Radii circuli
bifariain
[

G?
i

GQ^

dividantur

m 8c 4 ^ P'i"tcs dimidix G & G4 fubdividantur in tres

rcita
3.

membra eflentialia combinentur cum accefToriis, tot combinationibus fadis

,

quot comraode

fieri

partcs arqualcs,

po(runt(. 131. 132).

14 conflruatur quadra3. Super tum 12345 cujus latus unum 23

continnetur
in

Quodfi partes fimplices jungantur

& ornatiores
E. gr. Stylobata

itidem connedtantur;.

D,
in

alterura

34

in

Ordines integri prodibunt.

componitur ex Trunco,,
Qiiadra
in

E,

tcrtium I2

C.
reola?

4. Porro ex

ducantur

G2 &

Bafi

&

Corona

vcl

faltem

G3
dx.
5.

in tres partes a^quales

dividcR-

Per6
l2e

Sz 2 agantur ipfi

2D

paralle&

Coronide tanquam eflentialiWiS. Si fimplices combinationes fieri de benc j in Coronide fupercilium combiSupercilio in

61

& loN

per

1 1

autcm

ipfi

^EparalleliK

demque pcr S Icl2e5H& 9M. 6.Tandemex 12, II,

11O&7K, tan& 9 ipli C parali

ge

cum Corona & Apophycum Cymatio Dorico, vel cum Cymatio Lesbio, vel cum Sima vel cum
nari potefl vel
;

vel

Echino . 104 & feqq. combinanda eft Quadra

(

concra in Bafi

10, 9j 8

&c

du-

Apophyge,
verfo, vel
vel

vel

vel cum Fafcia & cum Cymatio Dorico in,

cantur quadrantes PO,

ONj

NM

MLjLK&c.
S C H O L
15^. VoImu prior
terior
efi
I

cum Cymatio Lesbio inverfo cum Sima inverfa, vel cum Toro. S^
,

O N.
Palladiana
;

compofitio ex tribus ficri debet jungantur Supercilium , Corona cum Apophyge & Cymatium Lesbium ; Supercilium , Si-pof.
ik Coiona & ita porro. Eodem modo combinentur memhra quatuor & plura, tandemque rejiciantur ,qu2 minusve--

ma

Go\dminni3.im, fea Vitnwiana per temporum injnriam amijfd , d Goldm an no

feliciter re^litutx

(0).

Pofleriorem

priori

pr,ferunt

BhOiio^LLvs (p)
aliique-

&

nufta judicantur.

Davilie,

S C H O L
138. Nullum
detegi pofjc
,

O N.
,

Kius iq)

rum

&

MutuloDenticulorum delineationem docemus

Triglyphorum

eji

dubium

hac methodo>

quicquid in hoc genere reperi

infra^

Problema XVIIL
{jr

re licet.

Sed mihi hac via progredi

jam

137. Pnrtes Ordinum ex memhris ex partibtis Ordines integros com"

non datur. Suffcit aliis monfiratam effeviam , qua ftt eundum. J^iomodo olitn Gr^eci ad Ordines Archite^onicos pervenerint ,.

ViTRuvius (r)

enarrat.

Nimirum

pri-^

fonere^
(0
)

mum
Vid. Vltruvius a Joatr.de Laeteditus
f.

inventtis
3

cant

Ordo Dorictts , quem vocum Apollini Panionio ydes exci'

eji

l66.

&
(p
)

feqq.

taretMt-

Coiirs

d'Archir.Tom.L lib.IV.g.
d'Arthit. p. si.

l.f.Sl.

(>)

Lib.IL c

I.

(2; Cours

Op.IlL DE VARIIS
taretur.

FULCRORUM GENERIBUS,
Columnam
eft

cV.

307

Dimenfi tum funt

altitudinis in

virilis pedis vef-

tigium

& cum invenijjent pedem fextam parhomine

,

Definitio XXXVII.
143. Ordo Kowahpfs icuCowpclitus , cujus Capitulurii duabus F(/lioium

tem

ejfe

Capitulo in altitudinem fex diacum Bafi metrorum extulerunt. Poflea Dianae Templum excitaturii altitudinem Columna diametri oUuplam ejjecere , gracilitatem mu-

&

fericbus

& odo Volutis diftinguitur.

In

liebrem expreffuri
lonicus

&

binc etiam Capitulum

Volutis exornavere {. 134).

efl

Hicque Ordo

generetamen Capltulum cx CapItuHs reliquorura quomodocunque compofitum.

jus

Confofnus appcllaiur,cu-

appellatuSc

Tertius

Callima-

S c H o L

o N.

Capitulo Corinthio (. cit. ) Ordinem Corinthium excogitavit , virgina-

CHUS invento

lem teneritatem imitatus,

initio fuit

Ordo Doricus ab

144. Francifcus tamen Borromini //= merum Volutarum lonicarum in Cafitulo Romano duplicavit , ita ut idem fedecira
exornaverit.

fmplicijfmus atque poflea nomen Tufcanici adeptus elaboratior vero Dorici

,

mmen

retinuit.

Tandem Romani Capitu-

Defi nitio XXXVIIL

145. Ordo Corinthius eft , cujus Capitulum tribus Foliorum ferlcbus
Cauliculis atque Volutis fcdecim exornatur.

mvum

lum ex lonico Corinthio compofuerunt inde Ordinem condiderunt , qui Romanus , itemque Compofitus appellatur,

&

&

Definitio XXXIV.
139. Ordo Tufcanus eft /implld/limus omnium , cujus Capitulum & Vo-

CoROLLARIUM

T.

apud plcrofque ctiam omni Cymatio caret , Zophorus vel nudus , vel Antcpagmentis ornatus.
lutis,

&

\^6. Eft adeo Corinthius Ordo omnium ornatifTimus, cui proximus Romanus (.143 ), inde fequicur lonicus ( jT. 141 ), tandem Doricus , 140) &: Tuf(

E F

XXXV.
,

canus

139)
11.

140. Ordo Doricus eft cujus Capltulum Volutis caret , fed Cymatia admlttit , Zophorus vero Triglyphis

COROLLARIUM

147. Patet hinc , quando Ordini unicuique locus in itdiHciis aiiifque Operibus Architedonicis concedatur.

cum

Guttis difHnguitur.

De
s

o
cft

XXXIX.
fcmidiarrcter
fingu-

Definitio XXXVI.
141. Ordo lonicus pitulum Volutas habet
iiis

148. Modulus

cft

cujus
,

Ca-

CoIuiTina! In
vifa, ut

30

particulas aqualcs di-

oi5lo

fed Fo-

fecundum cam ahitudo

in

carer.

larum partium

Ordlnlbus
in

& ftngulotri-

S c H o L
'

o N.
Capitulo lonico

rum membrorum

partibus fngulis

142.

AnGELI
J.

/-^2^

BUON ARUOTTI

una cum Projedurls

& Ecphoris corunPartlcuk

difcipulus

Del Doca

dem

dcrerminari

pollir.

prxter

morem reliquorum unam Fuliorum fe-

gefimas vocantur

Minuta,

ricm in imo addidit(s),

(s) Vid. Dominici de Roffi Archltefflurae csftudium in ornamenus portarum Scc, Tab,(5i

vilis

S c H o L I o N. 1 49 Vl X R u V I u s Modulurn facit integrum dimeQ^q i

30S

ELEMENTA AR CHITE C T U R^E

;

CIVILIS.

dUntetrum fcapi nondum contraBi , eamque dividit in 60 minuta fed in praxi commodilis eji , fi femidiameter pro Modulo affumatur

Definitio
extremum

XL.

150. Ecphora dicitur reda inter Axeoi Columna? continuatum & membri cujuslibet
intercepta.

Problema

XIX.

151. Determinare dtttudim^ mcm' hrorum,

Resolutio.
Quoniam fymmetri^ habenda eft ratio ( . 2 S ) omnium membrorum cum interfe, tumaJtotum conveniens
i

efle

debet
(".

ratio

(.24). Qiiod obtialtftudines intra ter-

netur

25

jj

fi

minos

in

fequente Tabuia comprehen-

fos contineantun

Nomina membro-

CAp.llL

DE VARIIS FLUCRORUM GENERTBUS,

1

5^<r.

309

310
Tab. IV.

ELEMENTA ARCHITECTUR^
__ORpO TUSCANUS
l^omina membrorum
Altitudi'
I

CIVILIS,

Ecphor<x,

nes
I

cpiQuadra

Mod.o^,

23
21
15

^jTorus
I"

4I

Regula Sima inverfa

iRcguIa

[.

6'-

ICymatium Doric.
Truncus
.
^

131
2.

22t|i.

II

Cymatium
Regula
Echinus

Doric.

5i-

312

ELEMENTA ARCHITECTUR.^
Nomina memhrorum
AliitU'\

CIVILIS.
AltitU'

Ecpho'
ra

Nomina mem'
brorum
71 runcus

dines

Coronix cadcm quse ante.

i6i

TR AEEATIO DORICA TERTIA

cum
prceccdcnte

^piftHitim idem
Altitudo intcrna
(trigum
^^

Cymatium
bium
Regula

hQ^-

externa
Latitudoftrigisdi
midi^e

I.

Aftragalus

Echinus
I

Latitudo

ftriae

Tryglyphus
Supcrcilium

totus'i.
j

lO
S ( I.

Corona Cymatium bium

Supercilium

Les-

Cymatium
bium
Rcgula Echinus

Lcs-

o
2

4
I

(I.
I. I.

Scamillus

6}
Iri 8.

b3 Plinthus

Fa/cia infcrior

2i

I.

Fafcia fupcrior

5 1.

Torus Rcgula
Trochilus

Cymatium

Lcs-

bium Corona Cymatium Doric.

Rcgula

31 (l.IIfi 14 9 2. 2. I4i 3 16 I 2.
8 2^ 2.
eft

Rcgula Torus
Aftragalus

Sima
Supcrcllfum

24
,

Limbus Apophygis
Scapus contradus

Fafcix exornanrur Pfeudomutulis

quorum
unius

&

Moduli lo minutorum, Metopa 22I

latirudo inferior

Apophygis

Cinda
Annulus

minutorum.
i(>4

ORDOJONICUS
27
I.

Quadra
b3

23
21
15

Torus Rcgula Sima inverfa

Artragahis

4
I

Sima Regula
Aftragalus

I.
I.

6
2
I

Echinus

Abacus cum
I.

Regula

15

Apophyge
Regula
Echinus

Cymatium
bium

Lcs-

(I.
ri.

14 12

C^f.III.

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

Altitu-

&c.

313

l^omina membrorum
Fafcia infima

Ecpho'
ra

dines

7\

Aftragalus

^ ^

H
10
2

Fafcia

media

Aftragalus
Fafcia fuperior

Cymatium
bium
Supcrcilium

Les-

4 2\

Zophorus cuQi

24
5t

Apophyge

&

Supercilio

2f

Cymarium
bium
Regula
Echinus
Fafcia
h*s

Lcs-

5
1

cum mutu-

Mutulus

10
'

Metopa

Cymatium
bium Corona

Lcs-

Cymatium bium
Regula Sima
Supercilium

Lcs-

So
5-

314

ELEMEHTA ARCHITECTUR^
l^omina mem* hrorum
Fafcia infima
'Altit.

CIV

S.

y6G

ORDO CORINTHIUS
1

Komtna membrorum
Aftragalus
iFafcia

Altit] Ecpho-

rx

mcdla
Lcs-

Quadra
Torus inferiar Rcgula Sima

I-

23J

>. Cymatium bium

I

I
S^

I.

2\\

^Fafcia

fupwiia
Lcs-

'Aflragalus

Cymatium
bium
Supercilium

JRcguIa Trochilus
i

I.

I64
15

w
3

Rcgula

I.

JTorus fuperior Rcgula

3
I

I.

I4|

Zophorus
Aftragalus

25

|Cymatmm
bium

Les-

2\ Vl. I2i
2.22vil.

Cymatium
bium
Rcgula
Aftragalus

Les-

Truyicus

Ili

Cymatium
bium
5

Les-

A.I2i
4 VI. 14^
l!l.

Echinus
Fafcia

r.

Regula

I5i

cum

4rl|l.

lOfl

Aftragalus

2
5

Mutulis minori-

ri.2o^j
Ll-20ji
S!l.

Echinus

bus

Corona
Les-

4
I

23\

Cymatium
bium
Fafcia

Aftragalus

o
23J

Cymatium
21^

Les2
2

cum

Mutulis mijori-

bium Cymar. Doricum

Superciiium

C: 24|
25i 76\
II 4
I.

bus
Aftragalus

w
I.

ScamOkis
Plinthus

o
10
6.

Cymarium, Lcsbium

10

Corona
Rtgiila,

Torus inferior Adragalus Regula

Trochilus

2L
l|l.
3|-

Ec.hinus
,

Rcgula

Rcgula
1

II
2I
5I1.

Sima
SupcrcillurA

Aftragaius

Torus furcrior

31
Aftra-

Op.llL DE VARIIS
Nomina mem'
brorum
Aitit,

FULCRORUM GENERIBUS, a^h

Ecpho'
r^

3^5

ra

Aflragalus
Aflragalus

Limbiis

T.

2
5

Cymatium
bium
Rcgula
Aflragalus

Les-

Apophygi5
Scapus contradus

Rad.

275 29?

Apophygls
CinCia

25 Rad. 65

Echinus
Fafcia

3}

Annulus

cum

Q\n.
4-

27k
17I 1\ Rad.is
r.

Mutulis
5S

&

8i

Ahcnum cuni ^jApophygc^

-^

Metopis Cymatii:m Lcs-

/l. 2C

VI.20I
I.

&

Siipcrcilio

r.

^ Abacus cum Apophyg^

Rcgula
Echinus

r.

12
2

li Rad.

u
3^

bium Cymatium cum Corona

Aflragalus

Dorl-

22i
3

\\ 2.

I. I.

I3i
15

Cymatium
bium
Rcgula Sima
Supcrcilium

Lcs-

4
3t iV2.
2.

Fafcia infima

6^
l\

25

6}
13

Aftragalus
Fafcia

6|
2.

mcdia
Lcs-

Cymarium
bium
Fafcia

25^ 0.26^
0.27i 28

ScHOLfoN
\6j
ris

I.

fumma
Les-

12

Aflragalus

GoLDM AHNV

fraCiio?ies
5

Cymatium
bium

0.28i!

evitaturus Ahdulurn in
:

vidit
tior
,
:

{
2\
r.

29|'

fed cum divifio in eam Goldmannianx

inEcpho' 60 fcrupula di3 o minuta fit ufitaprnnfercndiim efe

Cymatium Doricum
Supercilium

duxi

fujfcit enir^ altitudines

hac divifionc

in integris prodire.

2\
1^8.

ScHoLloN
lihuerit
',

II.
anitterc
cji

cum Apophygc
Zophoriis

^odfi mernbra quxdam

eoYum
altitudo
(
j5'.

26J
J

25

diflribucnda

2) Rad. 31

convenienter inter reliqua

151
III.

&

Superciiio

26^

SCHOLION

169. Vtvero intelligatur y qucmodo TahuLii pnccedentes ccnflrui potuerint , cxirnTufcani i.d dcdkrare lubet. plo Stylobat^ Singukz Rr 1

31!^
Slngiilorim
iiitur

ELEMENTA ARCHITE CT U R^
memhrorum
, ,

CIVILIS.
:

ex qtiihus compoex

1
I

FafciiS

5 ,

Supercilii i\

quarum fummA

Bafts Stylohatce.
,

excerpitur altituio
potefi,

minim.i

quam habere

Tabella

fuperiori

151). H.z aititudines colli{ guntur in unam fuimnam , quiQ uhi deficit ah altitudine Bafis Stylcbat, duce eadem Taquorum altitudinem pr bella membris , ceteris augeri convenit , ob firmitatem qua

deficit ( . 153). Quodfi ergo Cymatium Doricum , Echinus, Supercilium augeantur fcrupulo Fafcia uno , jufla prodit Coronidis altitudo , quemadmodum denuo Schema fubje6ium docet^

Sj

a jujia ii\ fcrupulis 4

&

Alt.

min.

Alc.

iuftx

Cymar. Doric.

prajiare debent, aliquod fcrupulum adjici' tur i donec altitudo exa^la prodent, Nimi-

rum
dra

Stylobata Tnfcanus componitur ex ^lua-

Toro , Regula , Sima inverfa , Regula 3 Cymatio Dorico. luadra membrum effentiale , quod fta fefe firmitate commcndare debeti efi unius Moduli , adeoque membra ceera ftmul Modulum dimidium , feu 15 rtnnuta , tranfcendere nequeunt ( , 15?) AUitudines minim<z funt Tori 4 , Regula I , Sinne % , ReguU i , Cymatii Dorici 2,

&

quarum fumma 13,

tis ah ea altitudine
,

deficit

duohus minu-'

qkam habere debent

ex collatione altitudi-

fimul.

Patet autem

ipfa memnum minimarum cum maximis brorum natura firmitate fua fefe commenCymatium dare inprimis debere Simam ergo utrique adjiciatur Doricum. ^uodft fcrupulum unum , prodit altitudo StylobatcQ quemadmQdum ex fubjeclo fchemajufta
,

& &

te apparct.
Alcit.

inin.

.Altit. jufiae

Q^iadra

1.

o'

.1.

o/

Torus Regula Sima inverfa Regula

Cyinar. Doric.

4
X

4
I

5
z

^
i
3

a
1 5

Summa
Altitudo

1.
I.

Summa

i .

julU

15
2.

Defe9:us
SimiUter Coronis

compojiitur
,

Dorico
la
,

Regula

chino

ex Cymatio Corona , Reiu-

Fafcia

cum Apophyge

&

Supercilio.

Altitudincs minim<& funt Cymatii Dorici 2, R^^hU 1 X Echini 4 , Corona 6 ^ RcguU

O/.

/7/.

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,&c.

memhrornm fnpra
exbihit4e

317

de comhinatione

S C H O L

O N.*
i

(/.125 &fecjj.) loquHntur y qut&nam una cum ceteris abjicienda. E. gr. ponamus nos
X Bafi Stylohata abficere vclle Simam invcrfam, cum du ReguU fe invicem excipere nequeant {. 125), una earum fmul abjicienda.
Ita vero minuitur altitudo 7
fcrupulis, qujB inter reliqua

t)c<

T7^. J^odfi in Scala Geo7mtrlca pro Alodulo affumantur ; pedes

peV'

erun&

Moduli minuta. Si ? pedes pro Modulo afut adeo di%^iti erunt minuta fnmantur Scala Geometrica in pnefentem ufum facile
;
:

da.

memhra diftrihuzn^lmniam altitudines maxima Tori 8 >

1

adhibeatnr,

ReguU

&

P R O
dere,

L E

M A XXII.
e^cpan^

Cymatii Dorici
1

( jT.

5 1
,

horum vero fumma

rico 2

nemo non videt

i
,

/?(?-

174. Chartam fuper Tahula

gulx adjici dehere fcrupulum

Cymatio Do-

4 , qux conficiunt quantitatem diflrihuendam 7. Si Torus abjicicndus,

& Toro

Resolutio.
1.

cum Sima
poffit
,

inverfa Regula fubjeEia carere non

fcrupula 4 inter
Simce

memhra
fi

cetera

dif-

Charta Tabulje fuperlmpofira aqua Tab. maceretur , ope fcilicct lintci aqua ni-'
:

trihucnda.
trihuas j
,

^uamobrem
2.,

fingulis Regulis
4, ;

&
i

Cymttio
j , SimiC 8

erunt

quo fa(fto ^^^-^^ imbuti, ut diducatur concludatur 2. Primatibus

ABCD

altitudines
tii

Regularum

& Cymaaltitu-

ita

nimirum

ficcefcens

finc

rugis

qu fimul exhibent integram

,

expandetur.

dinem omnium

membrorum prater ,^a1 5

dram

quiC unius efl moduli,

minutorum

Problema
R
o l u r

XXIIL

P R O

B L E

M A XXI.'

172. Dellneare Scatam ad ddinean"

dos Ordines neceffariam,

175. B^egtilam ad delineandum Ordines atque ^dificia utilem confcruere^.

E s
I

o.

R
I.

E s

o L u T

o.

Modulus

AB

1. Paretur

Rcgula

AB
CD.

diagonali Tain.

divldatur In 3 partes

bulas c^equalis.
2. Firmetur

cPquales (.
'

274 Geom.

).

2. In

erigatur perpcndlculum

AC

ad angulos

rcvflos

trabc-

(.249 Geom.)

&

culap transverfe

in

10 partes

cEquales dlvidatur (.

274 Geom.\
233

aptctur cochlea fcrrea ad 3. In perpendicularis.

4. Indatur trabecula
{imilis,
alia

CD
CD

3. Per fingula divlfionum pundla du-

cantur

ip(i
).

AB

EF

alterl

parallclse f .

circa
,

Geom
4.

Tandcm
10
3

pumfla

30

&

20
,

20

&

mobilis

&

cochieam ferrcam ope cochleB foerai-

10 & o conneilantur re(5tis 30 20, 20 10 j 10 o erlt

na? orichalcCcE firmanda.

Opc

hujus ReguliE In delineatlonlbus

Architedonicis per unicum punclum

^^?o> 2 2

=jo>

3^^ /0

'^'^*

Demonstratio.
Eadem
mctfici
(

datum ducitur

re(5la.

DE
In
iflis

M O N

R.

A T O,

eft
.

qUcT Problcm,

24 Geo-

277 Gcom.)

delincationibus plerurf7qiie-

Rr

318

ELEMENTA ARCHITECTUR^
& b.tlriidinem charcum
inrer
fe

CIVILIS.
,

juxta longirudincm

4.

tx ducunrur
rallcla:
,

rctilia?

pa-

tum ad

fc

inviccm perpendi-

Rcgula ad puncfla divlfionum l 2> 3,4,rc^5ta;BCappIicata lincarum ante ducflarum longitudines , hoc
cft
,

culares.

Quoniam
j^]^^
[II.

itaque latcra Tabula? tan-

mincntur

membrorum EcphorcT dctcr& mcmbra plana juxta

curvili-

quam
fc

parallclogrammi

rcdanguli ad
;

duiflus rcgula? tcrmincntur.

5.

inviccm perpcndicularia

trabecu-

Tandcm quoque mcmbra

nea,(i

JFig.io.h
11

ad larus uiHim applicara 8c Rcgula ad punt5lum darum promota ducctur linca ad latus datum normalis,
alrcri

CD

AC
( .

majora fucrint, pcr Problefuperiora

,

mata fin minora

(.113

& fcqq.

libcro

uianus dui5tu

vcro parallcla
).

212.

2)6

delinecntur.

Contra fi trabccula mobilis EF ad latus Tabulx datirm applicctur & Rcgula CD circa cochlcam vcrratur, doncc cjus ahcrum cxtremum linc^ daro: congruat, dchinc ope coch\q^ firmata Rcgula ad pundum datum promovcatur, pcr ipfiim juxta ReguJam dnccrtir linca priori parallela ( .
Geo7n.

S c H o L
177. Volutdt
lihero
in

o N.
una ciim foUis
,

Capitiilis

manus du6iM defignantur

ab

artis de-

lineandi perito.

PK O
1

B L E

XXV.
exi".

78

Ordinem fub forma valde

gua

delineare,

25

Geom.) Q.

e,

d,

Resolutio.
1.

P R o
fieare,

B L E

M A

XXIV.
deli-

In

rcc1an\

AB

rransfcrantur fingu-Ta

176. Ordines Architecicnlcos

ResoLUtio.
TaS.
IX.
ivj.i2.
I.

2.

lorum mcmbrorum akitudincsB^^f/^ 4 3 &c. Supcr eadem rcdla conflruatur tri-

angulum sequilaterum ACB.

cxpanfa
rc(ftos

In

charta

fupcr

Tabula
t'

3.

Ex

in

atque

\v\

transfcratur
:

ducantur ad
x<id.x. fc

n"iar,^incs

dua? h"nc^

altitudo, e. gr. Stylobata?

crit

DE

fccanrcs
2.

mutuo ad angulos AB ^z LC.

cidem
4.
rc(5ta?

a^qualis ( .

275 Geom.
3,4? diicanaltitudincs

Tandcm ex

C in

lingula divilionum
I, 2,

Ex

D in

1,2,3 4, 5^ 6,7, 8, 9jtrans-

AB

pund^a

feranrur altitudics
. gr. vStylobata:
,

mcmbrorum

turrctoCl,C2, C3,C4:erunt

&

utrinque cx
,

E4,E3,E2,Ei
5.

&c.

vc! fus

13

&C
(S:c.

in I, 2

4 , Eci

phora? cnrundcm.
3. Pcr fingula punc^ia divifionum

membrorum defidcrata: ( . r/V. ). Eodcm modo detcrmincntur EcphoXX.

,2,

eorundcm mcmbrorum.

33 4jS> 6,
]a:( .

ducantur opcRcgu-

Problema XXV L
179. Trigljphos cum Guttis
nearc*
deli-

175
(

)
,

ad rcdam
qua: intcr

AB
).

pcr-

pendicu'arcs

fc parallc-

\x crui>t

256

Georru

RE

o-

Cap.lll

DE VARIIS FULC:RORUM GENERIBUS,&c. Resolutio. Problema XXVIH.

1

319

1.

Qiionlain Axis Coluinn.:^ continuatus

Altitiilos fimplices

delimare*

Triglyphum

bifariain

kcn

in

lineam Ecpiiorarum

BC quam

Resolutio.
1.

Axis

m
1

F
5
5

fecat

tiansfcranrur utrinaue
,
,

Qula Axis Columnjr continuatus Tab,

dimidia latitudo (Iriarum

b:s dimidia latitudo

ftrigum

Murulum bifarlam fccat in li- ?^^\ neam Ecphorarum transferatur pri- '^^^'^^^
;

^"Jatitudo ftriarum, 4, dimidia

laticudo flrigum.
2. In lineam

mum

utrinque

difr^idia

latitudo
latltudi^

Mutuli, deinde aircrnatim

altirudinum

AB

transinte-

Metoparum 20
IQ.
2. In lineam

<^ latitudo

Mutuli

feratur altitudo extcrior

rior (Irigum
,

&

.3.

una cum altitudinc Triglyphi torius & fub Rcgula altitudo Guttarum. Ita Inregcr Triglyphus dclineabitur

altitudinum transferatuf
(

altitudo Mutuli

164)
,

&
<5<r

Mupra?-

tulus delincctur ut fupra

3.

( .

176).

Cymatii Lesbii

lonico

(.176).
4. Facia

terca Dorici in
altitudini

Romano

projci51u

Mctop.^ latitudine

ra dctcrminetur, ut ex

Figuraap-

Triglyphia^quali, Triglyphus altcr

delineetur ut antc.

paret.

Problem

XXIX.

Problema XXVIL
180. Dcmiculos dellneare,

182. Adiitulos compofitos delineare^

Resolutio.
1.

Resolutio,
1.

Delinectur ut antc
tulus fupcrior
:

^.pr^ced,)
faclo

Mu-

quo

Quoniam Axi*CoIumnjE unum tus Denticulum

fccat, in

continuabifariam

2. Inferior facile jungitur.

'

lineam Ecphorarum trans-

Vel

infcriori delineato pcr

methoJun^

ferantur utrinquc ex punvflo, ubi

praecedentem fupcrior

faciie jungitur

ab Axe fecatur, primum dimidia

Denticuli
latitudo
j

Problema XXX.
183 Scapum ColumnA contrahere
fea diminuere,
^

dchinc

altcr2'

Jj^^f*^

natim latitudines Metoparum

&

Denticulorum
fafcia:

3'

in iine

autem
I,

Resolutio,
Quoniam
nis

dupla Dcnticuli btirudo d.

altitudo Scapl

non

cor^-

tra(fti cft tertia

pars totius altirudiha^-c

2. In

iincam

altitudmum transfcratur

Columnit

in tres

partcs
pas?-

altitiKlo Denticuli

cum
flnt

interna 3,

tum externa
3.

afqiiales dividatur
tis

& pcr finem

4.

prlma? ducatur dlametcr Qo'^

,

Tandem
(.

delineatlo

ut

fupra.

kimn^ AB

gc fupcr co dtfcTiba*

m).

tur femicirculus

AKB>
2.
Ira?

S20

ELEMENTA ARCHITECTUR/^
D
,

CIVILIS.
ducatur recla
in

2. In flnc partis tcrtia:

cr/gatur pcr-

4.

Ex

G pcr H

GF

redie

pcndicularis

ED

fcmidiamctro
5.

indefiniriE

DF

occurrens

&
fiat^

Scapi contradi tequalis.

3. In

crigatur pcrpcndicularls

EL fcquod
pa-

Ex pundo F per quotcunque punda I ducantur rccfta: FK

feu

Axls
,

cans remicirculum in L, fcu,

que conftanter IK unius moduli

6. Pcr

pcrlndc
carur
rallcla.

cft

(. 2 56 Geom.)-^ du-

EL Axi Columnse
ALdlvIdatur

DC

DC. pundaD^K, G
ut ante

ducaturCurva,
ter-

qua
in tot partcs a?-

Scapus contradtus

4. Arcus

minabitur.

qualcsj in quot
poteO:.

commodc

divldi

Adhuc
fe i^qualcs

aliter,

5. In tot etlam partcs arqualcs dlvldain quot arcus tur pars axis

CD,

Qiionlam reto omnes IK funt inter & in pundlo F concurrunt,per pun^fla

AL
6.

fuit dlvifus,

Curva

D K G
,

traniiens

Ex

fingulls

divifionum pundlls

H ,1
HF,

efl:

Conchois prlma

Nicomedis(.

&c. crigantur perpendicularcs

IG, &c.
7.

Ex

(ingulls

dlvlfionum pundls ar-

535 Anal^j,). Qnamobrcm commodc dcfcribitur ope Inftrumenti a NicoMEDE in iiunc ufum invcnri & in
Algebra defcripti
( . cit,

ducantur rcto Axi paralleL^ occurrentcs pcrpcndicucus

AL

CD

Analyf.).

ScholionI.
184.
licas

8.

larIbusHF,GI&c.in F, G &c. Per punda A, FjG, Educaturcurva qu^ fcapum contradum ter,

Blondellus

varios

excogitavit

modos organicos defcribendi

y

lineas

Parabo,

Ellipticas

&

Hyperbolicas
;

qnibus
fed qui

minabit.
Aliter,

terminetur Scapus contra&us {t)

funt multo operofiores eo
defcribitur.
,

quo Conchois

Tab.

1.

Divldatur ut ante altltudo

no:
in tres

Colum-

XVHI.
Fig.s^

partcs a?qualcs

&

SCHOLION
18).
facit

IL
contra^i

pcr

fincm prim:B
finita

C ducaturrc(5la
fcmidiamctro

inde-

Goldmannus

contra autoritatcm
Scapi

DF

ViTRuvii femidiametrurn

Axi ABpcrpendicuIaris,
Scapi
contraAi a:qualls,

fiatquc

DC

nondum

^ fcmidiametri Scapi non contra^ii feu fcrupulorum 24,- etenim Vitruvius idem nu7iquam facit , fcd hanc potius Kegtilam commendat.
excedit
fexta
1

2. In Bfine partis tertia: crlgatur per-

Si altitiido

Cokimn^ non
,

pendicularls

BG

femidiametro

pedum

ititervallum

diamerer
dianieter

Scapi contra6i:i a:qualis.

3,

inferior excedere debet fuperiorem parre

:

Ex ccntro

Moduli feu fcmldiamcrri Scapl non contracti

Intcrvallo
,

fi

non fuperat pedes

*

fuperior contineredebet ijiinferioris,(inon

fuperet
l.

GS

dcfcribatur quadiaas

Axem

in

fccans.
f.

(0

Cnnrs d'Arckhfsiwe part. Z, lib,

^.

23. Ik fcqq.

Op.Ill

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS, &c.

perimetrum
riores

321'
in plafiipe-

fuperet pedes 30, diameter fuperior effe deberf inferioris. Si non fiiperat 40 pedes,
cere
i

&

Ecphoram fuam

no exhlbet. Deh'neatIones vero

,
,

dum

diameter fuperior ab inferiore defidebet -i ; ^eii i , fi "lcra 40 pealcitiidinem ufqiie ad 45 afUirgir.

qu^

fingularum partlum

alcitu-

dlnes

Ecphoras

&

figuras

exhibent,

Etenim non fine ratione in Columnis altiorihus Scapm minus contrahitur , quam in humiliorihus
:

Orthographi<

nomine vcniunt.
I.

C0ROLLAR.IUM
189. Qiioniam Bafis
,

conflat

cnim
)

in loco editiori oh-

je^ia minora apparere

( .

quam rei^ra [unt

1 1

Optic.

SCHOLION
t8^. Solent enim
"verfus

III.

nonnulli

eodem modo

imam partem
,
:

trahere

cuimus

tertiam inferiorem conquo dua^s fuperiores contrahere doid quod optime omnium prxjiatur

ope Conchoidis prim^

Nicomedis
,

quatn

& Coronis Styl nec non Bafis Columns in quovis ordine, Capitulum vero inTufcano ^c Dorico terminatur figura quadrata ; Ichnographia Bafium & Coronidum Stylobararum ac Bafium Columnarum, nec noii CapituH Tufcani & Dorici eft quadratum, cujus latusduplie Ecphor^eQuadrse in Bafibus Scylobatarum, Supercilii in Coronide,
bat
Scamiili vel
percifii
,

primus adhibuit
,

Vignola

ita ut Colufwix

ubi

is

deficit, Plinthi &5 Sa-

ffcmidiameter nonnifi in C fit unius moduli. Sed cum hc contra^io ratione de/iituatur

CapituH

a:qualis.

CORO L L A RI UM
&
fcribi poteft
;

II.

eam probare non pojjumus ft ita , quod nonnuUi cam menti V 1 x r u v 11 conformem judicent,
( jT. S<^.

8 )

>

19G. Ec quia Capituli lonici , Romani Corinthii Abacus figur^ quadrat^e in-

khnographiam horum Ca-

SCHOLION

IV.

1S7. Pilarum parietinarum contra^ionem quidam non admittunt , propterea quod eas pro rnuri prominentia habent. Enimvero hi animum advertunt ad modum, quo Pil parietin.^e fiu?it , non vero ad id , quod
repr^fentant.
ratione fiat 8(j ) ; quin

pitulorum confedurus defcribere tenetur quadratum , cujus latus eft trium Modulorum.

CCROLLARIUM

III.

Cum igitur in imaginc cum quod in veritate fieri debet (. , PiU quoque parietina rc6le contrahantury dubitandum non efl. Accedit quod Pila parietina haberi debeat pro Pila , cujus tantummodo partem anteriorem vide,

191, Denique cum Ichnographia Trabeationis exhibeat tantummodo parcem, quce per Planum fedionis juxta Axem Columnas concinuatum refecatur , & Trabeatio ipfa

ab una Columna ad alteram continuetur ; Ichnographia Trabeationis eft

figura redtangula, cujus latitudo
efi

Ec-

phor?B Supercilii eequalis

arbicraria.

longitudo vero

nius

aitera quafi intra

murum

latcnte

vcl
in-

quod perinde fit, ac fin jpatio intra Pilas terjecto murus fuerit conflru6ius,

S C H
192. Ichnographia
Coronidis Stylobat

L
y

O N.

De finitio
ColumnA
ia
eft figura

XLI*
alictijus

prxfertim Bafis & & Bafis ac Capituli Co-

188. lchnographia pariis

plana
,

qua? fingu-

membra ejusdem quoad integram

W<fl^i Opcr.

lumn, opus habemus , ut figura , fingularum partium appareat , quce ex Orthographica de* lineatione antea explicata minime perj^icitur:
id

qugd inprimis ex Capitulis lonico

S s

A'otnartQ

Mathm.

Tora. IV,

322
^aao

ELEMENTA ARCKITECTUR.E
&
Corinthio apparet
eji
,

CIVILfS.
I

quornm Aba.

SCHOL
194.
lia

ON

I.
fi

sus non

quadratus , fed arcHbas concavis

terminatur,

Me

non monentei intelUgitur

PrOBLEMA XXXL
Tap.

membra Bafium Coronid/imStylobatarum, quam qu in Tabulis fuperio*

fuerint
ribus exhibentur

&

a-

193. hhnografjhiam Bafis

^ Coro-

XIX. ^ldis StjlohatA delineare, ^^^'^

Jl.

modo

confici

( jT. 171 ) ; eodem adhnc: Ichnographiam.

Resolutio.
fe

CO

RO L L A R

U M

I.

Ducantur in marglnibus charta? fupcr Tabula expanfas^S. 174) Hncce

A B & AC
atque

mutuo

in

Pa195. Qiioniam Capitula Pilarum raftatarum quoad figuram cum Coronide conveniunc eodem etiam modo Ichiio,

&

graphisB Capitulorum fiunt.

ad angulos reilos Tccantes

2.

Ex

in

iitramque utrinin in
in 3
i
,

O R O L L A R

UM

11.

que

transferantur

dimidla

latitudo

Trunci
\

2
,

Ecphora
Regula?
j

Cymatii Dorici

in 4, Sima.' invcrfcej in 5, Regulsc;

in6j Torii m']^ QLiadrie(. 160").

3.

195. Et quia Trabeationis Ichnographia incra redangulum continetur, cujas laticudo eft Ecphorse Supercilii squalis , longitudo vero arbitraria ( g. 291 ) non abfimili modo Trabeationum quoquelch.nographiaj conficiuntur.
;

Regula ad (ingula divifionum

re5l^

AC puncfta
tie
,

SCHOLION
Fafcia

II.

applicara ducantur rec-

qua? erunt

omnes
j.

inter fe pa-

197. Id unice hic obfervandum , quod in Mutulornm Dentlculorum etiam

&

rallcIiE ( ^.

175

4.

Eadem ad
ta reda!

(ingula divifionum punc-

delineanda ft AJutulorum &. It iticulorum Ichnographia , nec non in Zophorii IchnQ"

AB
5 ,

applicata

ducantur

graphia Triglyphorum.

reto

alia?

quc^ crunt itidem intcr

Problema XXXI L
198. lchnographiam BaftsColumn Ta
cujufcunque atque Cafttuli Tn^cani ai^ ^^

fe parallela?

prioresque ad anguStylobatie

los retftos intcrfecabunt ( . cit. ). Ita

Ichnographfa
erit

Bafis

que Dorici delineare.

Fil'

Tufcani

I89 ). Quodfi E:phora: (ingulorum membroyu;n pro Baiibus reliquorum Ordinum

abfoluta C^. 188.
in

R
1.

E S

U T

O.

Ducantur ut ante {.
ginibus
chartc-e

eafdem
j

lineas

AB & AC

transferan-

03 j in marfuper Tabula cx1

tur

eodem modo

conficitur

Ichnoreliquo2.

panf^ rcStx
in

AB & AC

fe

mutuo
i

graphia Bafis Stylobatarum

ad an^ulos

rc(^os fecantcs.
le-

rum ordinumv
5. Q[iod{i

Ex

pun(5to

transferatur in
fcu

vero

fcrantur

eafdcm lincas transEcphorseCoronidumi proin

midiametcr Columnse luSj in 2 Ecphora Limbi,

Moduin 3

Ec(

dib:t Ichnographia Coronidis Ordinis cujufcunquco.

phora Plinthi

in

4 ScamiUi
3.

160).
Ec-

3.

4.

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS, &c. 325 &c, qut& fifiunt Ecphoris icqualesy recEcphora Pllnthi & Scamilll transtas K.Py N^ &c. etiam ducere liccty vel tcratur etiam cx E in 3 & 4. etiam ex centro F circuli defcribuntur m Regula ad punda 4 & 3 utriufque Bafi & Capitulo. Id commodHm inprimis reda? AB & AC applicata ducanubi dimidia tantummodo Ichnograaccidit
0/.7//.

,.

tur redae

quae erunt

ad

fe

invi-

phia

ccm

parallela?

&

LI^PAI fubjiciuntur quamzis eadem

,

fe

mutuo ad

an-

facilitate defcribantur

&

integra

fiqnidm

gulos redos fecabunt (.175). Eadcm rcgula ad punda E 5. applicata ducantur re^tx occultaj

integroi defideres,

& D

SCHOLION
fiiper

II.

EG & DF
C}s

erit in

F centrum Ba,

Columnse.
2

200. ^iodfi partem Columna in Charta TiibuU expanfa ope ReguU nofira eo
delineaveris
,

modo

4, Denique applicata regula ad 3 & I notentur in reda occulta

quemadmidum

fuperius

FG

punda
Fi
Ita
5

F2

& & F3
I

& ex

centro

radiis

prxcepimus {3-176) y perpendicula ifia nullo negotio ducuntur , Regula ad Lineam Hori^ontalem , qua eji Ecphorarum applicata i

defcribantur circuli

concentrici,

immo eadern membrorum

opera ducuntur
in

quo Ecphor^e

IchnographiaBafisCoIumnasTuf-

delineatione Orthtrgraphica. determinantur* Facile hac intelliguntur mo-

cance erit dclineata

conficitur

eodem modo Ichnographia Bafis Colum,

&

do Schemata Ichncgraphica hic exhibita Fig. 12. Tab, IX. conferantur.

cum

narum ceterarum,
In i transfcratur femi7. Quodfi ex diameter Scapi contradi feu fupc-

S C H O L

O N

IIL

201, Quodfi abfque Regula nofira

hula Ichnographiarn perficere
,

& Ta-

Tab.

nec eam Or-

XIX.
Fig.

rior

&

thographia fibjicere velis

transferuntur ex pun^lo

in

re^am

de nceps EcphorcT
,

LM

reli-

quorum membrorum
ci

ira

ut

Abain or-

arque Supercilii Ecphora

dine Tufcano,

& ceterorum
fupra

memfunt,
iii

per fingula divifionum rnm memhrorum pun[ia aguntur perpendiculares Ecphoris ref. pondentibus icquales. J^odfi enim qu in^
ter fe utrinque aiquales funt , reBis connec-

&

F Ecphor^c ftngulo-

ji.jj.

brorum, qu^
in

Abacum

Dorico ex

D& E

tantury&

in lchnographia

utrinque
;

rum

eandem redlam
que Dorici

& Capitulorum

Bafium Cohmnaperfe^as patet,

circuli conveniente loco

ejfe

transferantur

Ich-

ducantur: lchnographias

iiographia CapituIorumTufcani atconficietur.

I.

Problema
ci

XXXIII.
Tab.

SCHOLlON
'

202. hhnog}\ipbiam Capituli lon

dslineare.

199. Vulgo /fhnographia delineationibiis Orthographicis , quales nos exhibiiimm in

XX.

RSSOLUTIO.
I.

Tahulisyimmediate [Hbjicimtur, Atque tunc prxcipitur i ut ab extremitatibus fmgulorum

pendicnlares

'

membrorum ad rcBam LM demittavtur per, veluti hl\ 9 NO &g^ FM,

Dcfcribaturquadratum, cujus latus dimidium AC cft ljModuiorum>

fcu intcgrum

AB, Ss 2

3.

2.Ex

324
;2.

ELEMENTA ARCHITECTUR^
C
erigatur perpcndicularis

CIVILrs.
pun^a
ifia

Ex medlo

circulorum defcribuntur quadrata,

CD

lo', fivc j

Moduli, aut

quorum
7.

latera per

in-

i AB: ex

C vero in

&
F

transfe-

terfedionum tranfeunt.

rantur i. losfeufiat

CF=:CE
dcfcriba-

===4

CD.
punda E
,

3. Per tria

Denique ex. centro G radiis 25 & 24 minutorum defcribantur circuli, quorum peripheriis Gula & Scapus contra(5tus terminantur.
ie

lur arcus circuli i.29^Ge0j.)y

Faci-

vel ex chorda dimidia

gltta

CE

6c ia-

intelligitur

Capitulis Pila^
circulo=

DC
i

qUcEratur radius

'4.

Geow.) ejus eniin ex E & F interfcclionc determinatur centrum arcus EDC. Ducantur deinde diagonales fe mutuo in

(5-436 Intervallo fada

rum denuo loco horum rum duci quadrata.

Quodi']

prsterea

quoque Florum
res
8.

&

Ichnographiam Cochlearum defide-

fccantes

&

ex

in

Fiat

duo Moduli , & dia^^lhles ultra punClum H continuentur j doncc duobus Modulis
transfcrantur

CI

= CL =7i minutorum
moduli ^equales

5
:

fcu parti quarta?

erciftis

enim

in

&

perpendicu-

laribus Ichnographia Folii erit abfoluta.

cum

parte quarta circiter

unius
:

unius fcrupuli fucrint a^quales

ita

9.

Super

recfta

FI fubtenfa arcus cog^

habebitur centrum arcus

FHI

per

nominis defcribatur quadratum

puniftum interfcclionis rtdix

&

punda
figuris

Fj

H,

dcfcribendi, qui in

ex angulis quadrati interloribus ad

minoribus a linea reda paCapitull

QG

rum differt. Hoc pado perimeter

&
odo
ar-

circuli

tertii

majoris ducantur

red^ MO.
ex

In hanc transfcrantur

cubus concavis terminata erit defcripta. 5. Arcui EDF dcfcribantur alii duo
conccntrici radiis 2. 27'|:

M in
G
3

a I2^j, cx a

P^ &

&

2.

ex h demittatur perpendicularis hc occurrens peripheri^ terti^ ex centro

in
defcript.^e in c

29'

&

arcui

FHI duo

alti

concen-

&
,

dlvifa
ita

MN
Md

trici radiis

ita

4j. Atque 2% & Ichnographia Abaci erit ab2"".

2"".

partcs ^quales
,

ut

=j MN
(

puncla c
Ita

d connec-

foluta.

tantur refta cd.

Ichnographia

^. Qiiodd jam porro

cx centro

Gduqui,

Volutarum
abfoluta
kit:e.
3

in

medio incifarum

cantur circuli

qui arcus majores

qualibus utitur

Goldmannus)
Vo?

tangunt

feu per

punda
iis

in

eftque in a oculus

bus reuta

CG

ab

interfecatur

peripheria prima tcrminatur Echi-

nus , fecunda Aftragalus

gula,

tertia

Re205.

SCHOLION
GoLDMANN-us
3

I.

In Capitulis Pilarum loco

Caphulum

loni-

cum cjjQrmat

a4 imitationem Capitulonim
Templi<

Cap.

IIL

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

Roma ,
fta

8cc.

325

Templi ConcordiiC
tinuerit
meliiis
,

tamen ut

re-

qu antiqui mutarmt ( ).

&

galus

fexta,

Echinus
i

&

projctflura Fo5,

acutijfmi Itali in

liorum inferiorum

fcptima denique

Z/wffe

/chnographia

ab Jchnographia reliquoveluti Vitruvii <:? ViCNOLA. Confentit vero ftc re5iius cum Ca~ pitulo Rom.ino , quod ex lonico Corinejus diverfa prodit

Foliorum fuperiorum projedura.

3.

rum Archite6forum 3

Q.uomodo

Folia

iRfcribancur

es

Schcmatc manifeflum.

&

thio

compofitnra

S C H O L
2 0(T.

O N.

effe

conjlat.

SCHOLION

II.

In Capituli Pilarum Ichnographia loco circulorum occultorum duci quadrat^

occidta per fe patet
telligitur
(
,

204. Alii cum Vignola centrum arciium concavorum pro Abaci Oythographia defcfibendorwn determinant per interfetiionem 3 ope fubtenfce EF ex E Ffa6ia*/}y ita Ht radius arcus fit eidem aqua-

&

ex fuperimbus

in-

ip8

).

Problema XXXV.
207
Capittili Corinthii

&

EDF
5 ).

lchnogra* y

quemadmodum fupra , Alembrorum curvilineorum

lis

phiam

dclinears,

^^^'
'^i'i^l.6a

in

delineatione

centra determi1.

Resolutio.
Dcfcribatur Capituli lonici Ichno-graphia , omiffis tamen circulo intcriore ut in

navirnus

114, 11

Problema XXXIV.
205. Capituli fhiam delineare*
)-

B^omani

hhnogra-

Romano

.
,

205

), ac

pra?terea circulo tertio

qui arcum

Resolutio,
1. Defcribatur

estrcmum, quo Abacus termina

tur
,

tangit

i& Volutis. in

Ichnog^-aphia

eodenr

modo quo
5

2. Folia

mfcribantur ut

Capitulo

Ichnographia Capituli
defcripta
,

Romano.
3. VolutsE ut

lonici

fuit

nifi

quod
Ulti,

circulus interior om'ttatur.

ma
2.

determinentur , ex an*gulo cornu F ducatur reda diago-.

nali

pcripheria

qUcT dcfcribitur
,

BG
>

parallela

terminantur Folia

ubi exoriunrur.

&

i^

eam

bis

Ex

cenrro

G
26f.

transferatur Intervallum

defcribantur prseterca

7!^ minu-

torum

erit in

fine

primi extre-

tres circuH occulti radiis 1.

653

2l'\

&

mum
tcrius

Volutse majorisj In fine

aU

a Oculus Voluta?.

Per 0

Peripheria intima terminatur

ubi Folia incipiunt
,

Ahenum,

fecunda, venter

culum Volut^ ducatur retfta diagonalem GB ad angulos reclos fecans

Foliorum inferiorum
fuperiorum
tertia,
,

&

prominentia

&

ultra

Oculum

continuetur^,

ubi incurvari incipiunr

prominentia Foiiorum inferioquinta

rumjUbi primum Incurvantur^ quarta,

Rcgula fub Aftragalo
(.) Vid.
Tj:a<5l,
5

donec continuata rf^ flat i. 5/15. atquc hoc radio defcribatur arcus>. per redlam dc in medio LG perpcndiculariter ere<5lam in c termiiianduso.

Aftra>8. 19.

de S:ylometris

fc,).

Ss

3-

4-to

325
4. In

ELEMENTA ARCHITECTUR^
pundlo
c finls
>

CIVILIS.
I

qiioque

cum

fit

SC H O L
211.
clinato

O N.
[ed in plano in-

VolutcE minoris

ubi porro Ht ce

lO' ef lOh redla cf diagonalis quadrati, cujus iatus lo', Volu-

&

^oniam

Flos Corinthius circum-^

,

fcribitur pcripheria circuli

tam minorem

defignar.
I.

Capitulo affigitur ; vulgo etiam in Orthograpbica Columnarum delineatione circulo infcribi folet
:

SCHOLION
,

aft
3

merito

Nus boc reprehendit

&

G o l d m a n-

errorem commn-

208. AlHtulorum Icbnograpbia ex fola hfpe^ione figurx manife/ia , tnodo notetur Bafm Miituli effe quadratam ut adeo non
opns
fit

nem emendat,

De F

NI TI O

XLIL

eam

bic dijiinciius explicari,

SCHGLION
209.
fcriptionem
ro curn in

IL
de:

GoLDMANNus (x) FoUorum

Geometricam tradit

212. 'Periftjlium efl: Opus Archi-T tedonicum, in quo Colunn^e velPilifi juxta feinvicem coliocantur, nullis ar^ cubus intermediis.

teBi

foiiis
,

enimve' Ordine Komano utantur ArchiAcanthi , in Corinthio foliis

ea
naturce.

SCHOLION.
turl

Olivarum
funt
,

Neque etiam
nifi

ijualia in

rerum parum congrua Geometric ufui Folia majore forma delineentur , minoribus Aelineationibus locum
defcriptiones

215, Veteres yEdificia magnifica exflruc' atque Pilvs exorna^ , eadem Columnis runty quibus undiquaque veluti fepta confpi:

ciebantur

unde Perijiylii manavit nomen,

ait: Periftylia loca

Hinc Philander (y)

funt Columnis claufa

non hahent^

Problema XXXVL
2
1

0.

Florern

in

Capitulo

lonico

B^omano

&

Corinthio delineare

undique fepta : Hodie (<,). Gallis dicuntur Colonnades exemplo Italorum , Germanis Saulenftellungen. Eorum hodienum ufm e(i , fi ydificia Filis paricti'

&

cum quo

confentit

Barbarus

Resolutio.
Tab.
I. In

nis

exornanda, ut alios ufus jam taceamus,

Capitulo lonico
parti feu

&

Romano
fiat

di-

VI. & ^^^*

midia Fiorislatitudo

quartc-e

T I o XLIIL E F I N 214. Opus iftiusmodi in fpecie dicitur Tetraflylon, /1 Columnce quatuori

1

Moduli
lis
;

\ minutis irqua,

Hexaflylon

fi

fex

OBaftyLon
yEdificii

fi

oiflo
fe

akitudo vcro eadem

qu^e

Column^

in fronte

juxta

Abaci, quemaclmodum cx inipectione Figura^ patet.

invicem collocantur..

S c H o L
2
1 5.

o N.
Axium
,

Nemo

non videt in Perifiyliis potif

dijiantias

Tab.
Vill^

2. In

Capitulo Corinthio latltudo Fio-

I6f minutorum , altitudo Erit illa Axis major , vero 10. hj2C vcro minor EIHpfis dcfcribenris fiat

fimum curam redire ad lumnarum afe invicem

toto opere

Co'

determinanda^Sy ut in

Symmetria confervetur
diflantia

qncL
//-

fulva pulchritudine yEdificii recedere non

cet,

da^

(.435 Analyf

fin. )

ut pro-

Minima

quam Column vel PiU

deat perimctcr Floris.

(x)
Lib. 1. c.
10.
f.

9^.

&

iy)
feqq.
(
i- )

In Noris ad Lib. IIL c i. VitruvH, In Noc. ad Lib. V. c. i. Vnrnvih

Op.IIL

DE VARirS FULCRORUM GENERIBUS, &c.

,

327

Pild habere poffimt

gnnt.

ea

ejl

quando partes
fe

S C H O L
tione co?jjiigationem

o N.
,

niaximam Ecphoram habentes

mutno tan222. Diffiteri tamen neqnit

potiori ra^

Primo

igitur loco dij^iciendim, quid

,

de ea rationi confentaneum ftt

reiiquis intervallis

antequc/m de

Columnarim P^eteribm

agamm,
J

improbatam
ri.

D
phoram
217.

E F

TI O

XLI V,

effe , quara Recentioribus proba.C^ GoLDMANNus , qui puritatem Archite^urne religiofe confervare Jludet 3 Ce^

l/wcff

216. Columns conjugatA dlcuntiir, quariim partes inaximam habentes Ecfe

lurnnas conjugatas non admittit,

Definitio XLV.
223 Intercolummum
eft

mutuo tangunt.

diftantla

COROLLARIUM
Quoniam
in

Axium duarum Columnarum

invicem collocatarum.

juxta fe

Ordine Tufcano & Dorico major efl Ecphora Bafeos quam Capituli (jr.i(30.i()i); CoIumnsB Tufcans & Doricae conjugats fccundum Bafes Te

S c H o L
224.

o N.
vocat Columna^
:

ViTRUvius {a)

mutuo tangunr.

rum
11.

diflantiam

Intercolumnium

unde ejus

Co ROLLARItJM
21
8.

Intercolumnia- a no/iris duobus modulis dijfe^ runt.

Romano &
major
fit

Contra cum in Ordine lonico , Corinthio Ecphora Capituli

proje6turaBareos(.i^4.& feqq.);

Definitio XLVL
225. Vcteres Columnas quintuph*ci ratlone coordinabant, & inde quinque
genera
i^dificiorurn
conftituebanr.

Columnarum lonicarum, Romanarum

&

Coriiithiarum conjugatarum Capitula fs mutuo contingunc.

COROLLARIUM
tulorum (jl.i6o
tur, vel
:

IIL

Opus mm^Q Pycno/lylon habebatlntercolumnium quinque Modulorum; Syftjlon

2ip. Ecphora Coronidis major eft Ecphoris Bafium Columnarum atque Capi-

Modulorum
,

fex

Etdjlylon

6|j

& feqq,.) Columnx

infiftunCj
,

adeo

biafljlon odto

&

dcnique Ar^oJljlaB.

conjugacae vel nulli Srylobatie

imponunTrun-

decem.

eidem Stylobatas

S G H o" L i o
^K^.
niis

N..

co in latitudinem produ^to

quantum

opus

fueric.

Non opm

efi

ut in his Intercolum^
alia inter-

COROLLARIUM

IV.

Veterum acquiefcamus 3 cum

affumi ratio fuadeato.

dum

Sunt tamen ve-

2 2o.C^uoniamColumna2ConjugatsEnon magis fuIciuncEpiflylium quam folitarice

nufla ob

K.\^') Mcchan.)\ veteres Architedi eas

admittere haud potuerunt

eorum ad Modulumrationem (.25). Opus vero Eufiylon Intercolumnimn habet ex mente Veterum 6|-, non 7 Modulorum, quod

(i".! 34).

CoROLLARIUM

V.

221. Sed quia Sratices imperiris, adeoque plurimis, Epiftylium magis fulcire videntur, nec ullo modo obfunt, quin potius fplcndorcm augere cenfentur tole;

numerus feptenarius magis ex fuper(}itione j quam veritate iifdem fuerit fufpeHm a qua fuperfiitione cum nos fmus alieni , eidem 7 potius Modulos tribuimus 3 ne Mutulorum
:

diflributio dijficultateiAjaceffnti

rari pofiunt,

quando a.Recentioribus

ad-

hibentur.

(4) lib. IIL

c. I.

40,

328 P

ELEMENTA ARCH ITECTUR^

ROBLEM
A

CIVILIS;
omni opere*VeIII.

XXXVII.

Unde
terum
i?

adliiberi poteft in
( jT.

227 Invenire y utrum Traheatio da^ ta Operi dato convemat , nec ne,

225).

COROLLARI UM
T.

Resolutio,
I.Latitudo Triglyphi, Mutuli Denticuli addatur Metopa?
,

vel
ejuf-

dcm,
2. Per

fummam
fa5la

dividatur Intercolumdati.

nium Opcris
Quodfi
ric
i

Dorica prima aggregatum ex latitudine Triglyphi atque Metopas eft z Modulorum in kcundsL idem minutorum y'^ , in tertia minutorum 70 adeoque primum mecicur Intercolumnia 4, ^, 8 , 10 ; fecundum Intercolumnium 5 & tertium Intercolumnium 7 Modulorum. Trabcacio adeo priIn Trabcatione
\ :

divifione nihil rcfidui fue-

Trabeatio data.Opcri dato conSc

%cnit,

quotus indicat

numerum

Tri-

ma adhibecur in Incercolumniis 4> ^^*, 8, 10 &c, Modulorum ; fecunda in Intercolumnio Modulorum 5 ; cercia iii Intercolum^ nio Modulorum 7.

glyphorum , Mutulorum vel Denticulorum cidem Intercoiumnio refponcientium.

Theorema

X.

COROLLARIUM

&
I.

232. Intercoltmnium prope Portas Januas majus fieri del^t lateralibus,

Ratio gemina
eft
,

ncmpe
,
:

ut aditus

ii8. Aggregatum ex latitudinibus Mutuli atque Metopx in Ordinibus lonico, Romano & Corinthio eft unius Moduli; convenit adeo omni operi Trabeario lonica
tcr
,

liber patcat

ad Januam
qu^e

nec Poftiura

adfpei^lus obftruatur

deinde ut Eu-

rythmise

fatisfiat

Romana

columnium omnibus Veterum openbus

( i".

, cujus Incermetitnr, confequenModulus

&

Corintliia

teribus diftingui

medium a kr pr^cipit (.31).

prseter
fic

CoROLLARlUM.
25^. Cum racio omnium venuftifnma dupla ( JT. 29 ) ; Inrercolumnium meefle

Euftylon

225

).

S C H O L
229.

O N.

dium duplum
254.
nis

debec lateralium.
I.

Intercolumnium fieret 7 AJodulorim [^. 2z6), eti^dem Traheationcs ad boc quoque quadrarent.

^odft

in Eujiyio

SCHOLION
GoLDMAMNus
,

{b) InteYcolumniis

lateralibus

quartam Columnie ac Trabeatioft

COROLLARIUM
pse fimul
,

II.

2^0. Latitudo Denticuli atque Meto-

nuUi adfuerint Stylobat bis vero prtRfentibus , unus infuper (idjicitur Modulus. Cum adeo Ordinum hu:

partem tribuit

fumtorum efl: 5 minutorum $. 180), adeoque Modulum qui efl: minucorum 50 ( jf. 148 , metitur confequenter etiam omnia Intercolumnia, quae Modulus metitur. Trabeatio adco Denticulis inftru6ta omnibus Intercolumniis , qusE Modulus meticur , rcfpondec ncc abhorret ab iis quae proeter Modulos
(

milium altitudo abfque Stylobatis ft 10 , clatorum 2 4 ; Jntercolumnium in priori cafu efl 5 , in pofleriori 6 Modulorum. Prafen' tibus vero Stylobatis idem in cafu priori Abfen^ efl 6 , in pofleriori 7 Modulorum. tibus igitur Stylobatis Trabeati ni Doriae
fecunda
(JT.
;

iifdem prafentibus terti<e Ivcus c/i^

231).
SCHO-^
ib) Lib.
II.

integros adhaircntem habcnfe dimidium.

&

14.

Op.UL DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

II. O N 25 f, AUtcr Intenolimma pro diverfitaColumnarum dijiribuitnt Architetii alii,

&c.

329:

S C H O L

Antas angulares dicit ViTRirvinSjCoI- locentur & CoIumncE intermediiT cum

angularibus
in

te

eadem

fint ferie.

Afnphi'

E. gr.
efl Cij

Intercolumnium Tofcanum Modulorum; Doricum yi,- lonicum 6\',

',

ViGNOLA

froflylos erat, quc^

Corinthium 6j Romanum itidem 6j. PalLADio Intercolumnium Tufcanum eji lo Modulorum , Doricum 7i ; lonicum <5 1 Corinthium 6 Romanum 5. Scamozzi
,*

Intercolumnium Tufcanum facit a lateribus 6 Modulorum ; Doricum 5^ ; lonicum 5

,

omnia habebat ut autem ad eundem modum Columnas cum faftigio, qucmadmodum in Pronao, Peripteros erat,^'S*^^ qu^ in Pronao habebat fcnas Columnas, totidemque in Poftico , in lateribus autem cum angularibus ( ad ProProftylos, in Poftico

Corinthium
determinat

4
,

Romanum

4^.

Medium
;

ita

naum
lam.

fcilicet

&

Pofticum fpedantes
circa
n

Doricum fuperct

laterale /a/o;?/-

undecim
nao
nas
5

&

ambulationem
5

CcU
Pro-

tervaUo unius Triglyphi cum Metopa

Pfeudodipteros erat

^^^

cum vero, Romanum&Corinthtum intervallo mius Mutuli cum Metopa. Et eodem modo
niedium proportionatur lateralibus in Ordine Tufcano. Aliter tamen Intercolumnia deter-

&

Poftico

odo habcbat Columautem cum angular?ita ut parietes Cellie

in lateribus
,

bus quindenas

minat

fi

Stylobat^ adfuerint

Def
,

IN
in

XLVII.
potiifimum

Pronao nas medianas

6c Poftico cifent contra quater,

quemadmodum

in pcftc

236. Vetcres
Utebantur

riptero, ambulatione circa cellam

Periftyliis

exornandis Templis, quo-

rum

pars interior

ABCD muris circum, hodie vulgo CorQuodli parietcs la-

clufa Cella dicebatur

fm
fum

TempU

didta.

fada ampliorc. Dipteros erat , quae m Pronao & Poftico odo habebat Columnas, in lateribus autem Cellae undecim , fed duplicem in Columnarum

terales

AC & BD in fronte excurre.bant in E & Fi fpatium compreheniis

ECDF

Pronaus appellatur; quemadverfo

in

numero asqualium ordines , five fcrics. HypathrosQXZt, qux in Pronao & Poftico decem habebat Columnas , in lateribus Cell^e quindecim
,

admodum ex
.parietibus

tergo

feu

cum

an-

cell^e

AG & BH

continuatis con-

gularibus in lateribus novendecim

&

clufum

fpatium

Fofltcum vocabatur.
in fep.

Dividebantur autem iEdes facr^

.

duplicem Columnarum ordinem, quemadmodum in Diptero , intus vero ia

Cella in parte antica qnatuor,
in pofti-

tem
'in

fpecies.

y^des in Antis erat,que

frontc Pronai duas habet Pilas pa-

ca itidem quatuor, in lateribus vero

lietinas

& F in angulis pofitas ^ duas

inter

Columnas ejufdem Ordinis

los

eas

una cum angularibus tredecimjmcdiuni autem fub dio fine teclo.

j.collocatas, fupraque faftlgium. Profty-

Sgholion
237. Antis

I.

erat,

qUc^e

omnia habebat, quem,

admodum
nJE
i

in

Antis

nifi

quod Colum-

^des omnis
Prrflylis
,

exceptis

qu funt

in

conrra Pilas parietinas

& F,

&

ex utraque parte ha:

quas

bebat nditHs

vdvarim

unde eadem Columt

Wolfii Oper

Mathm Tom, lYi

nafnm

13^
narum
in

ELEMEMTA ARCHITECTUR^
Tronao autem

CIVILIS,
ViTRuy 10 cetem

&

Po^ico

difpofitio

def-

opus Euflylon invenit i a

titiisbantur

fenefiris,
I

omnibus prnelatum,

S C H O L
158.
tur

O N

n.

COROLLARIUM VII I.
nis extus fuperbit

H^c

Ternplomin genera non modo

,

defcribere
,

vohimus

247. -^des denique H^p^thros Columfeptuaginta fex , intus

ne quid pr^etermitta-

quod ad intelligendHm Vitruvium facit i verum etiam ut appareat , quidnam Veteres Archite^i de Columnarum difpo-^

vero triginta.

CoROLLARIUM

IX.

fitione fenferint

COROLLARIUM
155).

L
habet Coiii

248. Quoniam operum Architeflonicorum quoad Intercolumnia quinquc funt fpecies , Pycnoftylon , Syftylon , EuftyIon,Dyaftylon , Arscoftylon (. i z 5 )
cujuflibet

JEdes in Antis diias

generis
Ita

Templorum

diverf^e

lumnas
gulis.

& totidem

Pilas parietinas

an-

COPvOLLARIUM
240.
gulares.

II.

y^des in Antis alia Pycnoftylos , alia Euftylos , alia Diaftylos > alia Araeoftylos. Et idem eodem modo in-.
funt fpecies.
telligitur

de

reliquis.

^des

Froftylos

quatuor habet

Columnas

& totidem

Pilas parietinas an-

Definitio XLVIIL
249. Mdcs Periptcro
batur Pfeudoperipterosy
ticu
fi

(imilfs

dlce*

COROLLARIUM
angulares.

II

omifTo Por-

24 T. y^Jes Amphiproftylos 0(So habet Columnas & quatuor Pilas parietinas

CoROLLARrUM
triginta.

IV.

Columna? fiant parietibus alarum contlgux. Habet nimirum In Pronao & Poftico Columnas fex , in alis undecim , fimul computatis angularibus,

242. JEdes Peripteros Columnas habet

Co ROLLARIUM.
250. Pfeudoperipteros Columnas habet triginta.

COROLLARIUM

V.

243. JEks Preudodipteros Columnas habet quadraginta duas.

Dbfinitio XLIX.
251. Fiebant etiam A6qs rotundse duplicls generls.

CoROLLARIUM VL
244.

Adonopteres dl,

^des Dipteros Columnas habet

,
,

fepiuaginta fex
teriore totidem

nimirum

in circuitu cx-

cebatur

quce erat fine Cella

:

Co-

hoc

eft

quot Pfeudodipteros quadraginta duas , in interiore

lumnls faltem clrcumvallata

ros
nis

Peripte*

vero

quse

CcIIam habec Columr

triginta quatuor.

obfeptam.

COROLLARIUM

VI L

245. Pfeudodipteros itaque prodit, fi ex diptero interior Columnarum ordo omittitur, confequenter in Pfeudodiptcro ambulacio redditur liberior, nec nimia Columaaram multitudo vifum confundit.

S c H o L I o N. Nimirum in Monoptero Tholus 252.

cumbebat Columnis
,

it)'

in

Periptero muro

ScholionIIL
2^6 Inventio
Pfeudodipteri
j

quo concluditur Cella, Ji autem Tholits camera , definiente Philandro , qM< altius crefcens rotunda forma in fafligiatum ca-

cumen
tribuitur

definit.

jdium rotundarum Peripadhuc hodie

eji

terarum ufus

in

Ecclefta

HhHMOGtNi Arcbitc^o QrxQO

qui

Rgmana

in CQnfirHcndis Sacclliu

C^/. 77/.

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,&c.

I

331:

T I O L. 253. Arcus efl: Opus Architcdlotjicum 5 in quo inter Columnas conl^

I

DEF

tituuntur aperturic
ipfe

arcuatie

quae

&

Arcus appellantur.
:

Gallis dicun-

tur Arcades

noftris Bogenfiellungen,

C0K.0LLARIUM.
154. Arcus Paraftatisincumbunt(.78).

LL E F I N I T I o Incumba eft Paraftatas capitulum 255. S c H o L I ON.

255, Memhra ex quibus, juxta GoldM A N N u M , in fingulps Ordinibus componitur ,
,

ana cum eorum

ris

altitudinibus

&

proje6iu-

Tabula fequens exhibet. Notandum vero, Culam a Sima nonnifi projeCiura dijferre.

Nomina mem^
hrorum
Regula

Altitu-

Pr ojec
tur

dines

INCUMBA TUSCANUS

222
'/

ELEMENTA ARCHITECTUR^ CIVILIS.

quentlbus patct, atque Bafis Paraftat^
bat^.
6. Intervallum
fimilis fieri

Scapo eujuslihet Parajlatx altitudo Apo-

f^hyg. efl

4, radim

2.

debet Bafi Stylo

latcrale
;,

problema xxxvin.
Tab.

257. Arcum
ncAYe,

inter

Columnas ddi^

Columnarum

Resolutio,
.1.

prout diverfimode detcrminatur Columnie conjugantur, vel alii vel

Flat altitudo

AB
i

abfcntibus Stylo-

batis, in Ordinibus humiJibus 163

in elatis

Arcus minores a latere junguntur vel Fencftr^e autTabernacuIo inter

binas

20
:

Stylobatis vero prce-

Columnas locus conceditur.

ex intuitu
Schcraatis atque

fentibus in

iftis

20i

in his

24 Mo-

Reliqua

dulorum

latitudo vero

CD
radio

fuperioribus patcnt.
alti-

tudinis dimidia,
7* Dividatur altitudo

SCHOLION
hrorum
betur
in

I.

AB
ex

in

quatuor

258. EnTabulam, in qua Utitudo mem'

partcs sequales

&
ici

EA
cum

Arcubus Goldmannianis exhi'

dcfcribatur

femicirculus
radiis

&

eo

alii

concent

majori-

ARCUS TUSCAN.

bus.

Tribuuntur nempe Arcui eadem membra , quse Epiftylio , quod juxta Goldmannum nifi nunquam nifi duae Fafci^e admitlantur
liquct,
,

prout cx fubje^ta Tabula

3. Fiat

kc

&

A/Moduli

dimldii

&

Ree

gula ad ccntrum

E pundaque

& / applicata ducantur reto eg ^ fh^ ut cuncus eghf determinctur, mcmbris Abaci
ribus cxornandus.
V}.

& Sculptu-

ra in Ordinibus pr^fertim ornatio-

TncumbcE delincentur (.176) fi Stylobata? abfuerint, duoScamilli,

&

quorum uterque
dulorum
,

fimul eft 2

Motum

fupcrior vero infcrioris

3

fubduplus

tum Columnis

Paraftatis fupponantur.
'5-

Qjodfi vcro Scylobatse adfuerint, minores plerumquc fieri dcbcnt

fupra cxhibitis
,

prout ex fubfc-

C^f.lll

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

Altitu-

&c.

33J

Nomina mcmbrorum

Ecpho'

Truncus

2.

dines

STYLOBATA TUSCANUS
. -*^

Cymat. Lesbium Regula

iQuadra Regula

l.Mod.4
1

I.
I.
I.

I4i I3i

Corona Cymat. bium

Regula

Les-

Cymat. Doric.
7) runcHs

n
10
II
td

2Mod.

I.

Cymat. Doric.
Regula

5 I.
I.

Corona cum Apophyge

Supcrcilium

8^.
3

13I I4t

3 Rad. 4|

15?

STYLOBATA DORICUS
Qiiadra
I.
I.

I5zj

.^

Regula

I.

Cymat. Lesbium
Truncus

(l.

uij 13^
Ilj

C5-

(l.
I.

10:

Cymat. Lesbium
Regula
5S

(l.
(I.
f.
I.

II

Corona Cymat. Doric.

Superciiium

I.

2I1.

131 141 16 17 19

STYLOBATA lONICUS
Quadra
b3 Regula
I.
I.

I5i

Cymat. Lesbium

141 ri. 131 II 5'(i.

334

ELEMENTA ARCHITE CT UR-^

SCHOLION
II

CIVILIS.
IV.

L
las

SCHOLION

fed nojhi injiituti non

Arcus condKnti omnem eorum zrarietatem explicare, Ne tamen nihil dixifje videamHr pauca qHtedam addere
alii
eji
,

260. Aliter Autores

Inbet.

5i. Luhet igitur adhuc apponere Tahu* addifcitur , quoy e quibus uno conjpediu modo ViGNOLA Arcus intra Columnas difponat i tum quando Stylobatps utimur , tum quando eos omittimus.

Arcus abfquc Scylobatls

Tufc.

Altitudo Columna?

Latitudo

Arcus Arcus Altitudo Incumbas Intercolumnium

Op.IlI.
nifi in

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

Serlius
ipf:

S:c.
Coronicis

335

pluvi^ arcendae rpeciem fa(5ium vi(

dividit latitudinem

AB
CD

deatur

JT.

134).
III.

bifariam in

& ere^a perpendiculari

ex centro

Tab. IX.

COROLLARIUM
:l(;6.
efife

CB

(cqualij

intervallo

BD Fig^iSa

defcribit

arcum

BEAj

atque

CEpro

altitU"

non debent defuper aperta, nec figuris Tedo parum conFrontifpicia

(

dine

venientibus deformari

.aV.

).

Tympani affumit. Goldmannus alti' tudinem Tympani Tufcani facit 5 , Dorici s lonici <& Romani 6, Corinthii denique 7
Alodulorum
,

Coroll'arium
167.
ficio

IV.

nifi

circumfiantiie

fmgulares

contrarium fnaferint.

tuo imponenda

non fibi muneque enim eidem i^diduo imponi poflunt Teda.

Frontifpicia
:

Duo

PR
272.
1
.

LE^M A

XXXIX.
Tab*

Frofitifpicium delineare^

COROLLARIUM
^

V.
2.

2^8. Quoniam nec Cantherii , nec afferes contra Faftigiorum frontes diftribuuntur , Mutuli autem Cantheriorum Denticuli aflerum projedu(i". 134 ) ras defignant ( . cit. ) nec Mutulis , nec Denticulis locus in Frontifpicio con;

i^ o L U T I O. 7* ^"^S' ^ Dellneetur Coronix ( ^. 1 76 ). & Divifa Regula fub SimaAB bifariam in E5 erigatur ibidem perpendicularis EC altitudini Frontilpicii ^-

E S

qualis

( . prsec. ).

3. Extremitatcs

Supercilii

utrinquc

ceditur,

S C H O L
Graeci,

O N.
-.

cum pundto
tis

conne^lantur rec-

i6g. Optime hoc ohfervarnnt Archite^i Vitruvio (c) tefle alii tamen fine ratione multa admittentes contra hanc reg(dam impingnnt magno nnmero. Gold-

&
reliquorum
Fafciis

4. Intervallo

Coronicis

membrorum,

Mutulorum

&

Dcnticulorum exceptis (,269)

paralleliP.

Mannus

nojier

cum Grsecis

fentit.

ducantur iifdem
(Juodii
variat

CO ROLLARIUM
270. Quia Te(5lorum

VI.

Frontifpicium Arcuatum ^Q"

,

altitudo

fignare volueris
circuli

inveniatur centrum

pro diverfa tempeftatum in diverfis Climatibus ratione , vi inferius oftendendorum , tum etiam pro diverfitate materiae, ex qua ftruuntur,- altitudo Tympani ED pro ratione altitudinis Tedorum variari
(deber.

per pun(^um

C&

extremitates

Supercilii dcfcribcnJi^^.

294 Geom.)

&

ex eo defcribantur arcus concentriqua? altitudinibus

fe

ci intcrvallis,

memdii*

brorum iequanturj a
tantes,

invicem

S C H O L
171. ScAMOZZi
tltndinem Tj/mpani
j

O N.
al-

{d) maxime prohat

fi

SCHOLfON
qua

fuerit

latitndinis
:

totius Coronicis feu Supercilii ejufdem

nfi

funt ArchiteBi
reliquis
Lib.

Mandem
( c ) (

Romani in Pantheo, pr^fert- Blondellus {e)>

f.

273. In Coronice fub Frontifficio Sim& cum Supercilio omittitur , quia Stillicidium refert} cuiibidem nonefi locus (jj*. 134).

SCHOLION
Arcuum
,

JI.

274. Ut

difpofitio

juxta

Gold-

4. c. 1.

m. 6%,
,

mannum
eam
part.

quem fequimur ,
fequenti
i

d
f.

Lib. 6. c.
158.

12,.

(O
1.

neceffaria

Cours d'Architedure

ad LatercHh sompre"
intelligatur j

lib.

7>

henfi exhibemus

336

ELEMENTA ARCHITECTUR^
Tufcan.
Doric.
lonic.
batis

CIVILIS.

Abfentihus Stylo'

Alr.

Columna;
Scamilli

16 M.
2

16 M.
2

Arcus Latir. Arcus

Paraftat^
Altit.

16
8
I

16
S
I

Paraft.

12

12

Intcrcolumnium

12

12

Cap.Ul

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS, &c; fc obfervanda {. 51) medlum COROLLARIUM IV.

quce funt a lateribus
,

337
ab
(

ifs

281. Quoniam Bafes Acroteriorum i projeftura Coronicis Trabeationis teguntur, nulla quoque opus habent, adeoque tantummodo Trunco &: Coronide conftant( ^$".95).

diftingui jubet

31)1 Acroterium medianum angularibus

paulo
luti

altius cz latius fieri necefle eft, vcr

oftava parte.

ScHoLloN
1^(3.
fJt

IV.
altiora. fianty
}ii2,

COROLLARIUM
benda
ter fe

V.
bet

oBava parte
:

282. Qiioniam Symmetris ratio haquos in convenientc partium in,

fert tamen fymmetria , ut in alia ratione augtatur altitndo media-.

ViTRUvius

&

ad totum ratione

confiftit

24

altitudo Acroteriorum eidcm con-

COROLLARIUM
2.87.

VIII.
collocata
)i

venicnterfitprojeduraeTrabeationissqualis(. 25
).

Quoniam
,

in altitudine
(

reclinara videntur

^16

Optic.

non

SCHOLION

III.

modo

Acroteria

fed

omnia

reliqua, quae
funt futura,

fupra Capitula
veluti Epiftylia,

Columnarum

283. Regulam hanc prajcribit ScamozEtenim Vitruvius {f) Acroteriorum zi. angularium altitudinem altitudini Tympani ^qualem fieri jubet qu<& regula primo intiiitu non mido fymmetria convenire , ve^ vum etiam rationi magls confentanea videtur
:

pana

Faftigia

Zophori, Coronse, Tympaululum inclinanda funt,

SCHOLION
inclinari

V.

Scamozziana, cum
rentes.

ratio aqualitatis confii-

288. ^iibet ViTRUvius unumquodqus duodecima altitndinis fu parte, Accuratius idem determinari poterat per
principia Optica
hic effet opus,
,

tuatur inter altitudines in oculum fimul incur-

fitjuidem tanta prMifiont

Enimvero cum eadem

altitudo
,

ejfe

nequeat

Tympani

fi

Frontifpicium pluribus,
,

Theorema XL
289 ^i Colttmna fuper Columna genda , inferiores robujliores ftnt 5 periores autem debtliores,
eriy//-

qnam
ibi

fi

paucioribus Columnis imponitur

t

nimirum major hic minor . 271 ); Columnis iifdem di~ Traheatione eadem id quod verfa efl Acroteriorum altitudo

&

fymmetrii non fatis convenire videtur

( JT.

24

Hunc igitur defe5iim correxit Scaquem omniim religiofiffime fymme^ Mozzi

).
,

Etcnim fuperiorcs non feriint nlfi Trabeationem ipfis fuperimpofitam ;

inferfores
fibi

triae

leges obfervafe

conliat.

COROLLARIUM
e

VI.

284. Qiioniam Coronis Acroteriorum longinquo videtur , qu.^ vero e longinquo fpedantur minora apparent ( . 211 Optic); ex membris paucis componidebet , ut majora evadant.

autem prster Trabeationem incumbentem una fupcrlorcs cum omni onere iifdcm Incumbcnte ferunr. Quamobrem cum inferlores multo mafercndo aptas
;

jori oneri

cffe

dcbcant,
ne-

quam
tiorcs
ceife
5

fupcriores
illce

hae

quoque robuffint

autem debiliores

COROLLARIUM
(/)
Lib. 3. c.
?.

VII.

eft.

185. Quia denique Eurythmia ftudio^vlfii Oper,

COROLLARIUM
2^)0,

L
genus

Quoni;im

Columnarum

Mathem, Tom. IV,

Vu

unum

^3S
iiniim

ELEMENTA ARCHITECTUR^
;

CIVILIS.

alterum robore vincit, quatcnus pauciora dc minora , ac alio ornatu abundat Columnas eo ordine collocandas , quo juxta membrorum reliquique ornatus apparatum una alten praefertur tanquani ornatior.

debent facrarum ydium

chite^onici inventi

membra habet

ornamentum i m quarum etiam gratiam a Gracps Ordines Ar;

fi

decus Columnasvsl

Pilas exteriores exigit Ordinis

Romanit

&

interior ^di^s flru^ura duplicem Columna-^

rum Ordinem
perfit

cum

nonnifi Corinthius fu-

CoROLLAmUM
2pi.

11

Ordo

igitur
,

fuper Tufcano

Doricus collocandus lonicus fuper Dorico ,

,

Romanus

fuper lonico

& denique
i".

autem Templi firuUura ex^ , teriore ornatior effe debeat , in imo Columnoi vel PiUs Corinthias conflitui neceffe efl 1 fmilem cafum admittunt Altaria fumma ^
interior

Coriii}

fiquidem interiorisTempU
coris habueris rationem^.

thius fuper

Romano

flru^um atque
III.

de-.

139 feqq.

SCHOLION
i.

L
295'.

SCHOLION
in

Eqiiidem non defunt ylrchitefii , qui 19 Ordinem liomanim Corintbio pr^ferunt , il-

eodem
,

lum fuperiori
tes
:

, hanc inferiori loco conflituenenimvero cum Capitulum Romanum nonnifi oUo habeat Volntas duos Folio' rum ordines ; Corinthium vero fedecim ^olutis ac tribus Foiiorum ordinibus fuperbiat

ribus

Columnarum omnium Ordinum fmul tcdificio ufus non efi, nift in Tur^ quarum altitudo pofiulat omnes ftbi

&

mutuo fuperimponendas.

Unde ArchiteBi

peritiam loquitur Turris Columnis feu Pilis fuperba,

(. 14J. 145) quin hoc ornatius fit altero duhitari nequit. luoniam'itaqiie per

O R

EM

XIL
inferiori^

296. CoiuTnna fuperiores

hns ita infiftere debcnt
,

Capitula potijfimum diflinguuntur diverja Co-

ut Axis fupC'
cofitinuus
fit
5.

lumnarum genera ; Ordo utique Corinthins fupremum omnium occupat locum.

riorum

fit

Axi inferiorum
eadem

COROLLARIUM

II

feu uterque Axis in

reBa,

25*?' Qiiodfi necefHtas jubeat Cokimnas Corindiias in inferiori loco conftitui, fuper erigendje Columna.' etiam Ordinis Corinthii efle debent.,

Quoniam enim Column;^

firmitcr inliftcre
.
1

fLiperiorcs

SCHOIION
dinii fuper

IL
Or^
eri.. i

294. Columna alterius cujuscunque Columna ejusdem Ordinis

( JT.

debent infcrioribus neque eciam fuperiores e 8 ) > ( confpedhi magis removcnd.r quam infcriorcs uc Axls fuperiorum ac inferiorum in eadem fit rcda ncceffe cft fi vel maxime Pilse aut Columnas parie*
\

nsquit
alia
,

quoniam nimirum datur quam robore vincit a qua vicifjlm

)

189

tlnrff.

>

&
,

S c H o L

N..

ornatu vincitury ipfaque venuflas varietate>n amat. Enimvero cum Curinthia aliam
fe

fupcriorem non agnofcat

qu.i:fiveris

nec aliam nift

fe

fui Ordinis

Columnam fupra
,

fert.

^uodfi
,

l<)y. Regula hc rationi confentanea :i$ quod nemo in dubium vocaverit. Dijficultatem tamen facefflt in praxi propter ea , qu/emox fequuntur de contraclura Scapi Columnt

vero
quiZ

qumam fit

illa

necejfitas

fuperioris
,

ftquidem reguU

jatisfacere
,

Columnas Corinthias in infcriori loco conflitui jubet haad difficilis efl refpcnfw, ^oniarn CQlumm^ ac PiU pr.uipmm effe
;

volueris

qiurm pr^efcribit firmittts

folido
,

ut

Joli-

dum immincat

qmmadmodum

ob-

fervatur in Plintho, qni Trunco Stylobata

imminct

O/.

///.

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

in Fafcia

&c.

339

mminet ,

&

ima

Epiflylii ac

Zo-

Columnse
bet.

inferioris

icqualis

Heri de*

fhoTQy Colimn Scapo contraHo imminen' tibm. Unde Arcbite^us Coloflei , cujus adhuc rudcra conjpitiuntHr Romaj (g) 3
riora ydificii
fed utcrque

SCHOLION
2

I.

Columnas fupcriores retraxit verfus inte, ita ut Axis fuperiorum non

9p.
,

Mozzi

Rcgulam hanc commendat Scaeamque tanquam rationi maxime

amplius in direBum jaceat

Axi

infcriorunh

confentaneam pr<het

Blondellus
I.

(i),

Axis tantummodo fit in eodcm ad idem planum perpendicularis, flano Jdem imitatus eft Archite^us Templi ^efmtarum Ludovico Sando facri Pariius ( '^ ) .^oniam Theatrum iflud figuram haColumncc parietina funt ; het rotundam 'vitium non adeo in oculos incurrtt j quemadwodum in Templo S. Ludovici. luamohrem quod in illo tolerari pojfe videtur i in hoc minime fcrendum,

&

COROLLARIUM
300.

Quoniam

jiixta

Goldmannum

&

femidiameter Scapi contradi eft 24 mi^ nutorum (JT. 153 ), qualium Modulus eft 30 (.148) y femidiameter Colum^ v\x fuperioris eft ^ femidiamecri Columiije
inferioris.

ScHoLION
301.

II.

Theorema
rioris

GoLDMANNus
,

XII I.

tamcn exemplo Ar,

chite6iur facne

quam ex flru^ura TempH

femidiametrum nifi ^ vel i

298. Semidiameter ColtmnA fupediqualis fieri

Hierofolymitani dijcimus

Columna

dehet femidiametro
vel

fupcrioris non facit

Scapi contra^i

Coltmridi, inferioris,

femidiametri inferioris fcu minutorum 22^

20, non tamen contra5iuram

(

in alia ra-

t\

Etcnim Columna fuperior infcrioinfiflit ( . 296 ) atque ab eadem

tione prorfus improhat

kj,

fuftinctur.

Quamobrem cum
altcri
5

COROLLARIUM
^

IL

cor-

pus

quod

infiftit

atque ab eo,

dcm

fuftinetur

latius

cHe nequeac

fiquidcm

firmiter infiftere

dcbet, Coinferioribus
,

Jumna^ autem

fuperiorcs

firmitcr infiftant neceffc eft ( ^. 8 5 ) fupcrioris quoque diamcter diametrum

Scapi contradi infcrioris eKccdere nequit.

Quamobrem ne Columna

per totum JEdiR^ uti volueris , per Regulam trium facile inveniuntur Altitudincs & Ecphorae membrorum Columnarum fuperiorum ex Altitudinibus ac Ecphoris inferiorum , inferendo nimirum uc 5 ad 4 , ita Altitudo vel Ecphora per Tabulas fuperiores f JT. 160 feqq.) data ad Altitudinem vel Ecphoranxqusfitam,

502. Qiiodfi ergo

cium eodem Modulo

&

fu-

perior nimis gracilcfcat,

& altitudo

fu-

SCHOLlON
) j

III.

pcriorum contignationum nimis parva evadat , fcmidiameter Columnas fuperioris femidiamctro contraifli Scapi
(

505. Si femidiameter Colimme fuperioris fiat l inferioris ( jT. 25) 8 operofo caU

fme

culo

inveninntur fcrupula Altitudi?ium

&

V
(0
6.
f.

u 2

cphO'

g) Vid.

Desgodetz

ihj
Lib. 4.

Edifices antiques de Rome par io6. Blondel Cours d'Archite<fl, Tom. 3.

f.

Cours

d^Architefliire Part, 3. Lib. ^. c.

312.

c, 1. 1.

t7i,

(k)

Vullftandige

Anvvcifung

'^nr

Bdu-Knnfi

Lib. LI. c. 3. f.8i.

540
i

ELEMENTA ARCHITECTUR^
&
titudini
Pil^e
fi

CIVILIS.
in

'

cplToranm in feriehus fuperioribus Coluni' narum quxlia hahet Modulus 30 in ferie infimi. Etenim dimidiie Altitudines Ecphora in ferie priina Columnaru^n dant AitituWnes

adeoque ctiam Trunci Stylobat^

la(

fummo
,

cequctur

304
ci

nil

obflct

quo minus

id

&

Ecphoras

in

tcrtia
,

quibus

fiat, latitudincm

Plinthi

atque TrunPil^ in fum-

addas ipftrum dimidium

Altitudines

&

ft

Stylobatse

latitudini

^cphorA

in ferie fecunda prodeunt

mo

a?qualcm faccrc dcbcmus. Qiiam-

SCHOLION
DtLLUs
ti
i ( / ).

IV.

304. Serlius tres proponit regulas quas prolixe ad examen revocat Blon-

obrcm cum obftaculum nullum prorfus adfit , quod pcr fe patct , ubi Pilse non contrahuntur ; Modulus m
fupcrioribus idcm cfTc tunc dcbct, qui
in

Aut enim Ecpboram

Plinthii

infcrioribus

a^qualem ftcit femidUmetro

Scapi contrac-

&

Pilse

Stylobatis iratutiilime
,

aut femidiametro Scapi non contraHi , aut , fi contra^ura Columnarum inferiorum

poni poffunt
firmitate

omnium
invita.

fcis

non

valde exigua
inferiorum.

femidiametrum femidiametro
re-^ul.i

Pri^na

rationi

maxime

S c H o L

o N.

conformis

cum

fic

magis adhuc fatisfaciat

pr.cfertim fi
Sty-

rationi ad firmandam propofttionem prafen-

tem

in

medium adduB.t
:

lobatis utaris

negari tamen haud

quaquam
,

30^. ^uodfi Pilx inferiores parum con^ trahantur , tanto majore cum fiducia idem in fuperioribus retinetur Modulm , quod in
fublimi pofita videantur minora.

poteji

nec ipfe Seellius diffiretur

Colum-

Unde etiant

Sane 4ias fuperiores fic nimis gracilefcere. juxta Tabulas fuperiores fsmidiameter Scaproje^ura Plinthi pi contrafii ejl 24' tertiam Afoduli adaquat 3 immo propartem je^iura Trunci , eandem tantillo fuperat. ^amobrem fi eadem fit i^ , femidiameter

idem

fuaftt in

boc cafu

Serlius,

&

Theorema XV.
307. ^i Columnas fuperiores Styh^
batis
irttpnfueris
,

confuittus

videtur

ut femidlametrum

Column
Moiuli eandem

fuperioris non
,

erit

nifi

18' feu

Column^

fuperioris

^^

inferioris

faciat

cum tamen Vitruvius Palladius , Scamozzi

facias I vel i inferioris,

&

Etenim

fi

cam

fcceris

fcmidiametro
se-

ViGNOLA^, |, immo^,

Scapi contra(5ti Columnas inferioris

Theorema
305
hantur
efl
tii
5
,

XIV.

qualcm(
ta? 3

298 ); Truncus Styioba-

>^i

PiU

Parietina non contra-

Adodulus in fuperioribus idem

,

qui in tnferioribus

e^ Styloba-

imponi pojfunt fuperiores emnium

Columna innititur , utpore Modulum fuperans, a Columna inferfore non fulcitur quod omnino firmitati non fatis concui
icrtia

fcrc parte

fcntit

tutijfime.

{, 85

).

Quodfi vero
,

eanadco-

dem

Etcnim ciim rationl maxime confcntancum fit , ut latitudo Plinthi ,

( l

quc 22 \>

feceris J vcl | infcrioris vcl 20minutorum,

& con^
in-

tradura fuerit

24

Truncus non

Loc.

cit. c.

4.

&

feqq.

f.

J7p.

& rcc[q.

tegra fua projecitura exccdit

Scapum
con-

C4P.IIL
contra(5lum
citur
fi
,

DE VARIIS FULCRORUM GENERIBUS,

,

&c.

341

confequentcr magis
f[icrk f.

ful-

quam G
,

Quamobrem
,

columnium juxta Modulum inferiorem (. 223) Intercolumnium in;

Columnas

fuperiores Stylobatis imut femi-

ferius in

minuta
infcrioris

reda(5lum

dividatur
in

pofueris

confulrius videtur

per

Modulum

fuperiorcm
itidem

minuta

diametrum Columne
yel j inferioris.

fuperioris facias|

Moduli

redadum.

SCHOLION.
508.

Quodfi enim eundem metiatur , Mutulorum & Dcnticulorum difpofitioni

convenit
ratione
,
i

quodfi

metiatur

in

data
dif-

ViTRuvius
,

Stylohatis imponit

Columnoi fuperiores atque idem ideo Modu^

fatisfacit

Triglyphorum

pofitioni.

lum fuperiorem
cit

facit | inferiori^.
,

Idem fa-^

tur

vero fradio rclinquaIntercolumnium inferius dividaSi

,

eum - inferioris fieri jubet. Tenendum vero Scapum quoque inferiorem minus contrahi poffe quam parqul
,

GoLDMANNus

tur in tot partes jequales

tates

quot

uni^

te quinta

quo in cafu

ratii-ni

magis con-

habct quotus, vcl idem unirate au(flus erit earum una Modulus fu:

fcntanea ft regula prafens. ^todfi ergo regula ScAMOzzi uti volueris , fi abfint Stylobat
fi
;

perior corre(5tus.
E. gr.
fit

hac vero vel pnecedente

i

Intercolumniiim

( jT.
t

adfuerint

nihil fane admittes

505), quodju'

8.

Modulo-

rtim feu 240

minutorum.

re reprehendi pojfit*

numerus

dividi
;

Qiioniam hic potefl per Moduli feu

Problema XL,
309. Examinare Adod'4liimfuperiO' rem , an Aimulorum Denticulorum
,

&

Mojulus fuperior * fuperioris fieri poteft fi Mutulorum & Denticulorum tantummodo habenda eft raQiioniam vero idem Intcrcolum tio. nium perj divifum producit loi; quo24 minuta
,

Triglyphorum
fi

difpofitio

eundern fcrat

&3

tus

indicat
fieri

Modulum

ruperiorem

non
a-

opus

fit 5

eundem emendare,
E S

exafte

poffe i infcrioris.

Totum

R
lorum
tur

O L U T

O,

tes aequalcs

dco Intercolumnium dividitur in 1 1 par earum una Modu, eritque

lus quxfitus.

Qnoniam Mutulorum

&

Denticu-

difpofitio requirit juxta

,

Gold,

S C H O L

O N.

WANN[JM

ut Intercolumnium metia(".
,

Modulus

228. 230
i

&

qui-

?io. Id adhuc annotare confultum duci^ mus , antequam traBationi prafenti OAo-

dem

Triglyphi

ut metiatur in data

Axibus autem Co( . 23 1 ) iumnarum fupcriorum eodem intervallo diftantibus , quo diflant inferioratione
re^

phonem imponamus in ydificiis Modulum nunquam excedere dehere magnitudinem quatuor pedum , nec deficere a magnitudi,

ne unius

ft

Goldmannum

audimus

qul

exemplum Archite^i Templi Hierofolymitani fequitur.

(,296)5

idera utrobique Inter-

Vu

SECTIO

342

ELEMENTA ARCHITECTURy^

CIVILIS.

SeEl.

tl

SECTIO SECUNDA.
BE REGULIS SPECIALIBUS ARCHITECTUR^
CIVILIS.

CAPUT PRIMUMDe Fmdammtis

D
JT^
E F
I

jEdi^ciorum.
inanes fumtus profundere

T.

jam

agnovit

PeH-

RAULT {b)y cum

311. "I^ Undamentum
yiidificii,
efl:

iniima pars

cui

omnis reliqua

moles Aiperftruitur. Vitruvius (^) tamcn inter Fundamentum & SubftrucNimirum FundAtionem diftinguit. mentum ipfi eft foffa , in qua ftruitur
:

pondus muri non modo k crajfitie , verum etiam a materi^ gravitate , a Te^i pondere Arcubus infiflentihus aliifque geminis pendeat

&

COROLLARIUM
5i<3.
nifi conftiterit
,

III.

Fundamento antiquo itdificium

>

novum haud quaquam fuperftruendum

utrum
fit

SuhJlru6fio
ifta

ipfa ftru(5tura

qua^

fit

in

fatis

firmum

foffa.

nec ne,

S c H o L
512. Inie
fedi
,

o N.

COROLLARIUM
317. prorfus

IV.

efl,

quod Fundamentum jnheat

implcri.
I.

& flruciuns
Neque

CoROLLARIUM
;i^.
igitur
;

Cumque Soli condino non eadem eodem femper in loco; antequani Fundamentum paretur , omni cum cara
cxploranda.

Solum moli fuperftrudfe cedat , ipfumque itdificium rimas agat , totumque corruat Fundameutum firmum fieri aur,phrafi l^itruvianajolidiiTimis ftruduris impleri
nifi

PROBLEMA
3
I

I.

8.

Inqmrere utrumFundamentiMt
nec ne,

iuti

debet (jT.iS), Solum fuerit natura fatis folidum, vefi petr^ ina^dificandum.

antiquum y^difcio novo ferendo parfit

futurum

ResoLUTio.
Ope
qui
5

COROLLARIUM
debet
(JT.?
1

IL

regularurn

Stereometrlcarumi
^Edificii anti-

514. Qiiia Fundamentum aut, fi mavis, Subftruclio moli fuperftruendse refiftcre

inveftigetur

pondus tam
novi
:

quam

quodfi utrumque

nanda

eft

ponderi proportioejus magnitudo.

1); ipfius

S C H O L
; T 5.

o N.
crajjlties

Equidem communiter

Fuw

idem fuerit , aut certe pondus novi non nimis excedat pondus antiqui nullum effe dubium , quin Fundamentum fit fatis firmum, per fe pater.
AUteri
( ^ )
f.

damenti proportionatur crajfitiei Muri inftflentls ; boc modo autem fapius Archite^um

&

C^)

Lib.

I. c.

S'

Lib. III.

c. 3.

Lib. V,

c. iz.

Tn Notis

ad Vhrws^ Lib.

I.

c. 5. n. z

Lib. V. c. 3.

ly. 10.

/.

DE FUNDAMENTIS .^DIFICIORUNL Aliter. Problema III.

profunditatem
,

343

1. Inqulratur

latftu-

322.

Funda}?ientum ponere in loca

dinem c:Eterafque conditiones Fundamenti antiqui.

2.

congejlitio

&

paluflri,

Resolutio.
1. Sublicce

Per Regulas Stercometrise afdimctur

pondus ^dificii fuperftruendi.

Quodfi cnim
conftiterit,
,

mentum

parari debeat

qualeFundaut eidem fe-

machinis adigantur pali robuftci vel oleaginei uftulati in loco congeftitio, fcd minime paluftri.
paluftris primum exinaniatur iifdem machinis pali alnei vel
,

2.

Locus

rendo par fit i nec amplius latebir utrum antiquum firmitatem d^centem
habeat
,

&

oleaginei uftulati

immo

olco ranilliti,

nec ne.

cido aut refina liquefada

gantur.
I

adi-

S c H o L

o N.

3 In

519. Deftderantmr regnU Geomeiriae determinandi conditionem Fundamenti ex pondere yEdificii fuperflruendi dato
fi
:

fMfficit

adeo^

utroque autcm cafu tanto con fertiores figantur opus eft, qiio majus fuerit pondus i^dificii fuperftrucndi,
ita ut

pondus yEdijicii futuri atque conditio Fundamenti confcratur cum pondere ^dificii cualterins atque conditione

fub Turri

&
,

Pilis
ctfi

Pontis
in
iftis

fe

mutuo contingant
longiores
,

jufdam

Fundamen,

fint

in his brc-

ti ipfius.

Ada^is itaque experientiam

quam

viorcs.
4. Inrervalla

rationem hic fequimur. dHuii ne quidfacias illa

^^amobnm
IL

curan-

infcia ac invitai.

Problema
320. Conditione?n Soli

palorum carbonibus, fihV cibus, arena, pilis &c. expleantur.

SCHOLION

I.

exptorare,.

Resolutio. Fodicndum eft Solum &

,

$1^. In loco congejlitio longitudinem palo^. rum 6 vel 7 pedum, crajfitiem digitonm i o,in palujlri vero illam pedum loveli ijjanc digitorum lovel iifierijubetBoECKiERvs

fi

folidum

repcriatur

etiam in folido ulterius fout apparcat

,

(c).

Longitudinem palorum
,

diendum
fequens
in

an etiam fub-

i4 pedibut

craffitiem vero

3,4, 8, immo , %, immo 1

{d).

fit

a^que firmum.

Vel pertica

digitis definit

Hartmannus

cufpidem delinens paflim vi adigatur, noteturque intervallum , ad quod m tcrram penetrat a (ingulis idtibus,.

II. 524. Pali circumdentur annulo ferreo , ne iBti mallei findantur. Annulus vero iterum removeatur , ubi in terram ada6ii fuerint

SCHOLION

j>,

S C H O L

N.-

cum jam
fi,eri

cejfet eor.Hm.

ufm.necfumtus

inanes;

debeant^.

521. Nulla igitur certa regula pnefcribi potejl , ad quam profunditatem fodiendum in

cum fodiendu?n fit in flidum, feu donec folidum inveniatur , fi fieri poteji. Jrchitectus enim hic pendet tion a fuo , fed naturx
Solo
,

III. ^25. In Solo fabulojo pali in cufpidem fer" ream defmant , ut facilim defigantur.
SC

SCHOLION

HQ^

arkltriot

(c) In Nor. ad Pallad. c. g. Lib. (^> in Aixhh. CivJIi f. 34-

344

ELEMENTA ARCHITEC TURJE CIVILIS. Sea. Ih SCHOLION IV. S C H O L O N III.

I

$i(^,
li
,

MaUeus

cujus i6iu conjiguntur pa-

non nimii effe debet ponderis , ne findantur , pr^fertim fi annulo ferreo n&n inf^ruantur
(

JT.

3^4)

luto pali mi^ 5J ^- ^oniam in argilla nus commode defiguntur foU trabes decuffatim compaginari pojfunt,
;

&

COROLLARIUM.
527.
fixos
,

Theorema
ferior

I.

Ut
tiat.

terra

arde ambiat palos con-

332. Struiturx Fimdamenti

bafis

poft anniium

demum

fpatium fubf-

CD latior
enim

effe

debet juperiori
,

W' AB.
fir-

7^

w
'^

trudio

PROBLEMA

IV.

Quo

bafis latior eft

eo

miiis /Edificium confiftit

(.223 Me^

328. Craticulam adfrmitatemFun' damenti parare,

chan^, Accedit, quod pondus^quod alias premeret fpatium EF , fi quidem

Bafis inferior ftrucSurce cftet
fuperiori

Resolutio,
I. Pali

ad diftantlam 7 pcdum juxta longitudinem Fundamenti Sublicse

AB

^equalis

tunc difFundatur per am-

plius

CD,

machinis adigantur^ capicibus prominentibus.

yEdificii

adeoque perinde fit, ac fi pondus minus exiftcret immo

:

Tab.
Xil.

2.

Capita palorum
intra

attenuentur

ut

quod fuperficies obliqua terrB frigore vel humore intumefccnti melius refiftatj

crenas

trabium

longiorum

quam

perpcndicularis.

Fig..9'
3.

AA
tur
5

immitti pofTmt.

Trabes

AA

dcculTatlm compaginentranfverfis

S c h o L
5

o N.

cum

aliis

minoribus
coag-

5?.

'R.atio ipfius
,

C &
AA

tione Suli

clavis ligneis

firmcntur.

in

4. Trabes tranfverfr

C
G

& pondere
(jj".

AB ad CD ex condi' quo Fundamentum paratur ,

ScAMOZzi minorem non ad" nec mujorem quam 6 7 t
:

jdificii fuperftruendi definienda

ulteriiis

U4.

15).

mententur ope
parallela?.

trabis

EE

cxtremis

mttit

nift

4:5,

exceptis Turribus

ubi fieri jubet yiB:

CD

defigantur pa5. In areis quadratis fupra ( . 322 ). li ut

Palladius commendit rationeni fubduplam, quam Vitruvius fub Columnis

"IM.

S c H o L

o N

I.

5ip. In Territ motibus hac ratione paV' tium diffociatio impeditur. Vfum quoque

e^GoLDMANNus in anguUs Aldium requiIn ^enere Goldmannus jubet fieri CE ad fummum i AE minimum -^ ^^
rit.
,

ftve altitudinis Subflru^ionis.

Per

fe

autem
cffe

habet infignem craticula

ficdveris
,

fi

ad fluvium xdi-

patet crajfitiem fuperiorem

crajfitiei

AB

aqualem

vel

ft

infra

Fundamentum fuerint
II.
in

fontes.

rum

parietum fupra terra extruendo' vely ft Column^ adfuerint , tantam^

SCHOLION
5
?

o.

Trabium

crajfitics
,

loco

ficco

trium vel quatuor

in

aquofo

&

Pilis ea quantam parietes cum Columnis rundemque Stylobatis requirunt. PhiliueR"? Tus D LoJXi^E fubfefquialteram laudet,

&

palufiri

6,7,

immQ

digitorun^ ejfe debet*

Proble-*

Cap.L

DE FUNDAME MTIS ^DIFICIORUM.

V.
neceffitatem

345
ea
t

Pploblema
flere,

muUiplicentur

per
,

qua

334, FundamentHm StruBura im^

infcrius de fornicibus traduntur

neceffe cfi,

jpijfior fiat

Resolutio.
1

ScholionII.
& ei
Ha r t(/) , quod ex calce mndum reflincta pr^eparatur 3 ut arena calenti admifceatur,
MANNUS
337. Mortarinm cptimum judicat

Fiat ex cruftis lapideis ftratum

fupcrfundatur mortarium.
2.

Hinc Murus ex lateribus

cxco(flis
5

in

fornace

SCHOLION
&

III.

quas

tcftas

vocat V[-

TRUvius
tarii

5 atque faxis ope morcoagm^ntandis fubdruatur

Aliter,

Qiiodii

faxa

BoECKLERUS

majora dcfuerint i (e) Subftriidioncm in

ita ficri jubet.

358. Quodft Subflru6iio X camentis fe^ ri jubet necejfitas , major ejfe debet craffitudo, quam fifaxafolidiffima tefias in hunc id quod etiam chfervandurn, ufum adhibeas ft Hypogea concamerationefque itifiituanturt
:

feu ydificia fubterranea arcuato operc ex^

truantur

qualia funt e.gr.

CeUa vinaria,

Fundamentis majoribus
1. Pra'paretur maffa

Problema
339. Vtwdamentum in
farare,

VI.
loco aquofo

ex arcna fluviatili, faxo non majore , quam quod manum implere poflltj atquccalce

Resol utio.
1. Sublica? mvichinis adii^antur pali

rccente.
2.

Ea implcatur Fundamcntum ad pedis

AB

^^^'
XII
*

dimidii

altitudinem

&

fiiluris

inftrudti, intra

quas

latcra -.

pala

contiguorum attenuata rccipiantur

in duplici

exa^quctur.
3. Injiciantur

faxa quotcunquc quan(int

,

ordine

ita ut

interiorcs
,

ta-que molis

ita

tamcn

exrcrioribus contigu^

ut neu-

&

fe
*

inviccm tantummodo contingant,

trum alterum contingat. 4. Addatur maifar antea pr^narata?

quantiras nova^exaequanda ut ante.
5.

figuram

communem quadrangu"
aqiia

larcm retinentes.
2.

Atque hxc ita alrernentur , doncc omne Fundamentum fuerit adimpletum.

Ex

fpatio palis circumfcpto

( ^.

exhauriatur

iio

&

feqq.

Hj*

dr,^
3.

^
( , 3"34 ).

C
5

O R O L L A R

Reliqua fiant ut fupra

M.
I.

ri

Qiioniam Fiindamentum exficcadebet , antcquam Murus eidem inipo5^,

;

AUter, Quodfi fpatium palis obfepiendum

iuerit rnajus
nis utrinque
,

natur

vere Subftrudio

fiat,

ut per cefia-

pali pauciores

cre-

tem

exficcetur.

inilruc^is in diftantia

SCHOLION
'^'i,6.

I.

aliquot pcdura dcfigantur, intervallo

Si

Mmyus FHndamentalis ArcubiAS

nefumtus pr<ter
f.

quodam

inter
rcli(^o.

duplicem eo2. In,

diflinguitur fub aperturis ,

( e )

rum ordinem

In Noc. ad Palladii

lib. i. c. 7.

zr.

Xx
(/) In Archit. Civil.f.3?.

Wfljii Ofer.

Mathmt Tom.IV.

345

ELEMENTA AR CHITE C TUR .^

fimus
,

CIVILIS. SeclAL
,

2. Intra carenas Tabul:E llgne;:e adigantur.

3.

fed nimios requirit fumtus

,

adeoque

ejus ufus ejl

Intervallum intermcdium arena vcl argilla navibus adveda impleatur.

( . 334)S c H o L I o N. 240. Modus prior eji omnitm priejiantif-

fcrvantur

ubi pali in ufum futurum afquod fxpius iifdem fit opus.

illuf-

Modum
trat

pojieriorem elegante fchemate

,

4. Rcliqua fiant ut ante

{g) cum eundem comPrAtermittimus 20 mendet Vitruyius.

dos alios

Perrault

C A
De Muris

U T

eorumque

TeHforio,
,

Theorema
341

II.

T Ru VIus

ipfumque fecuti Archlte&i aln

MVri
i
j

in contignatione

fumma

jj>i(fitudo
3

ejfe

debet

^dificiorum ad peT"

i\i
ro,

in ea, quafequitur

pedum

& itapor-

pendictilHm exftruendt,

Hxc quidcm

ita fe

habent in Muris

cnim ad Horizontcm inclinarcnminus firmitcr confiflcrent ( . tiir 223 Mechan. ) fi vero rcclinarentur, pulvis facilc adhsrens accedente huSi

ex lateribus conjiru^is ; fed qui ex camentis Jiruuntur , eorum major ejfe debet craffitudo.

SCHOLION
lumnis vel
perioribus facile colligitur
(

III.

more immundos

redderct.

Dcbent

itaque ad perpcndiculum exflrui.

34^. Aliter Muri eontrahuntur , fi Co" Pili^s exornantur : prout ex fuJT.

Theorema
Jhdiurtt

329

III.

Pr0BLMA
346.

VIL
vcl ex faxis

942. In fingulis conti^nationihus Aduri contrahi dcbent* Infbriores enim majus pondus fuftlnent fupcrioribus , adeoquc fplfliorcs
fint necclfe efl.

Muros

exfiruere,
fiunt

Communirer
bus

quadratis regularibus, vcl 2" cx laterialternis jimduris

:

mcdiantc morta-

rio coagmcntatis

vcl 3 ex Cctmeniis

SCHOLION
Ve^i
,

mediocribus morrario iargiori alligan-

54?. lUa gradatim fa^fa contra6iura MuYorum ponderi ftngularum contignationum

&

disj interpoficis hinc inde majoris

mitatis gratia lateribus.

fir-

quod infuprema contignatione Muro incumbit y per Fundamentum aqualiter diftribuendo infervit.

Potefl etiam 4 utraque

cx lapidibus vei iateribus

II.
fit

Muri frons more con-

SCHOLION
544.
llt Tecli oneri

fueto

cxcitari

fpariumque intcrmequatuor pcdum cxcxpleri.

Fir-

ferendo par

Mucic.

dium trium

vel

ruSi in fumiho

bipedalem Jieri jubent Viloc.

mentis atque mortario

mitatis gratia
lateres

more

ordinario

(l) In Vitruvii verfione Gallica

coag-

Cf/./7.

coagmcntantur

DE MURIS EORUMQUE TECTORIO, In trlpllcl fcrfc, quanScholion

I.

347

60 altkudo dum.

{Irudluric trium

evaferk pe550.

Hoc Murorum genere delcBahantur

,

Romani
titum.

Hulc Murorum generl agnati funt Muri fufilcs. Conftruitur ncmpe 5 alveus cx blnls afferum rcriebus atque
mortario
plctur.

facile patet

quod fit ceteris venuflius unde quod Te&orio non fuerlt vef,
:

Enimvero cum
,

diffiteatur

quod

ftt

ipfe Vi x r u v u s non ad ruinas faciendas pai

&

lapidibus mediocribus ex
exficcatus fuerit,

ratum

ntpote in omnes partes dijfduta ha-

Ubi murus

bens ciihicula

&

coagmehta

re^ius
,

cum

Archite^is Grsecis judicaveris

aOeres denuo rcmovcntur,

non videri
r.

venujium quod ne firmitatis quidcm ha^

ScHoLioN
^iero

heat jfeciem.
N^obi^s igitur

Non

placet

nifi

imperitis,
z
i
)
j,

venufium
potefi

cenferi

347. Tertium Afurorum genns commendant Mocnia AuguftseTaurinorum quartum

j

( JT

nedum probari

( jT. i

).

Panthcon Roma?.

SCHOLION
Hi
tefl

II.

SCHOLION

II,

348. Varia Mitrorum genera apud Grxcos olim ufitata defcribit Vitruvius fub Strudurarum nomine {h) i fed adeo obfcure >ut in eo interpretando non convcniant Interpretes. Nohis fuficit defcripfijfe Muroriim genera partim intcr nos ufitata partim longo ac diuturno ufu comprobata, Ne tamen videamur defuijfe ilUs , qui ad lectionem V i t u v n priCparari gefiiunt j defi,

Reticulatus AJurus firui etiam poex lapidibus c^fis , quemadmodum fccere Romani , quibus eorum copia fuppetebat,

DefI N
352.
tur co

O
G

III.

lKcertur?j 2Uty

ma vis,
,

h/er"

tum vocatur,in quo totusMurus confl:ruI-

modo
,

cx latcribus

vel lapi-

dibus Qxf\^
los

quo

in

Rcticulato angu-

nitiones fequentes addere lubct.

ejus

ftrui.

debere

diximus

Definitio

II,

349).

349. ViTRUV IV s fex rcccnfct Strudurarum gcnera , Reticulatum , Incertum feu , ut Perraltius legftj Infertum, GrtBcum, Ifodomum, Pfcu-

SCHOLION,
355.

Hoc
,

cum

eo

igitur Muri genns convcnit quod inter nos ufitatum , quod

&

difodomum & Rcvincftum. ReticuUtum dicitur, in quo anguli Murorum

flruuntur ex laterlbus eo

modo quem
,

omnium ftt , vel inde intelligitur, quod Vitruvius idem etiam vocet Anciquum. Commendat autemfe firmitate fua , quemadmodum ipfe Vitruvius agnofantiquiffimum
citj confequenter

paulo ante defcripfimus

te pritccdente n, 2

In

Problcma)

& Reticulato fpecicftus julicet

( .

346

,Muiate-

dicari debet
(

diffentiente

YirKvv 10
pr^^e-

jT.

11

).

Keticulato igitur omni modo

(i". 18. 21).

rus

autem intermedius condat e

facie
5

ferendum

ribus anteriore
tis
iit
,

perfcde quadra-

fed ita pofitis

,

ut diagonalis

una

E F

IV,
in

verticalis

altera vero horisontali^.

c. 14'

354. Cr^cum ab Incerto nonnlfi

Lib. II.

Xx

eo

34S

ELEMENTA ARCHITECTUR^
,

CIVILIS.

^^^.

//.
n. 4,

ad rcgulam csefi juxra pofitl & una tantum frontc confpicui llgcntur , intus quoque longioribus totam Muri craffitudinem ada:quantibus & frontc gemina cx
eo dluert

quod

blnl lapides

eoyquod

in

Prohlemate prxcedente

defcripfmm,

PROBLEMA

VIII.

361. Adortarium praparare

Rbsolutio.
Trcs partes arense
calcis
5

utraquc Muri parte prominentibus.

SCHOLION.
dim
355. Nimirnm duos inter lapldes fecuri' longitndinem juxta pofttos ponitur in,

foflicise

Bi

una

feu dua? partes

arenae fluviati*

c
tur

8c

una

calcis extinifla?

confundaa-

termedius

qni fecundum crajfitudinem totius

&
Hac

materia

maxima

vi pinfetur.

Muri

excurrit.

Atque adeo apparet

effe

ratione Mortarium

hoc Aiuri genus Graecis proprium fpeciem

firmum obtineri
eft

admodum I^itruv lU s autor

I

quandam

Incerti.

( i ).

E F

O V.

S C H O L

O N.
,

356. Ifodomum vocatur , Tn quo lapldes quam proxime cjufdem funtaltitudinis, in ceteris

5^1. Firmitatem Mortarii hoc modo pr~

parati loquitur experientia

multumque

inm

cum
T
I

primis peccatur

Incerto con-

fi

non

fatis pinfutur^

veniente,

Problema
363 '^uros Teciorid

IX.
vtjlire^

E F

VI.
1.

357. Pfeudifodomum appellatur, in quo lapidcs non funt ejurdem altitudinis

y

E S

O L U T
calce

Cum

Muri probe

fuerint exficcati,

in ceteris

itidcm

cum
I

Incerto con-

Tcdorium ex
catur

&

arcna pra:-

yeniente.

S c H o
5 5 8.

o N.

Non

minus

in

Jfodomo y quam Pfeuejfe

difodomo faxa diverfa

poffunt intra

Mu-

paratum per diverfa coria indune rimas agat & mox a j conjundlione Muri fcparetur. Calx autcm diu eft maceranda & vectlbus
ligneis arcna permixta pin,

fum

longitudinis,

DEF
ff^TtxsHTov

fanda
I

NI TI O
quo
,

VIL
frontes
tan-

nec coria n;mis tenuia

,

fig-

3f9. Revin^um
dlcitur, in

deniquc, Grdcis
fcu

debent fi quidcm tem 5 & fplendorem ,

ri

& &

firmita-

ad vevirtutem

tuflatcm

pcrmancntem

nimmoJo polluntur Dormam caeforum ligatura conftant reliqua qncmadmodum in Incerto vero ita ut fum nata cum materia col;

lapidum ad

2.

habere debent {k) Tedorii coria tria ex opcre arenato

confc<fla

ubi

fuerint

exficcata

fucceffive inducantur alia tria te-

locata alternis aillgantur coagmentis.

nuiora
(1) Lib.
( k )

S c H o L
550, Cnnvenit. hoc

o N.

1.

c.

5.

&

lib. 7. c- ?.

Murorum genm cum

Viuuvius Lib.

7'-C, i.

& 3

Op.Jh

DE MURIS EORUMQUE TECTORIO.

&
arena rubtiliori

349

nuiora cx calce

Problema
370. Muros
gnchoris firmare,
Jpijfiorcs

X.

vel ctlam ex calce atquc marrnore in

&
5

altlorn.

pulverem contufo
gypfo.

vel

denique ex

Resolutio.
I.

SCHOLION
5<4.
tiendus
,

SI

muri fucrlnt

fpiiliores
,

In "crafH-

Cum

paries cratitius TeBorio vefluto

tudine virg^e ferren?

quarum

CFafiTituda

totus

inquinetur
cannne

&
:

lignis
,

2>3

vel plurium d?gitorum,

pertotam

tranfverfariis

figantur

perpetu^

moxque iterum luto induBo , arreciariis , ac ita ni' inde demum TeBsrium inducatur mirum erit perpetuum nec rimam ullam
aget (/).

Muri ion^itudinem inftruantur. In utroque earum extremo fit annulus fcrreus

,

per

qucm

clavi trajiciaiatur

nt

utritqae Murl fronres Intcr fe colligentur.

SCHOLION
lores inducendi funt in

II.
;

ViTauvius (w)

taleas five tra-

bcs olcagineas uftulatas

5<?5. Si in Te^ioriis pingere volueris

commcndat

co,

quarum extrema ad utramque Muri

frontcm pcrtingunt.
Si
reae

udo
:

non in fuco

ut fmt perpctui

&
I

fpeciofi
>

uhi autemfemel

exficcatu fuerit pi^tura

nihil

amplius in ea

Muri fucrinr

altlores

virgas fer-

corrigendum

ne maculam contrahat,
F

annulo tantummodo
fatis

In

fronte extrajlcltui:

De
rl

VIII.
,

tcrioreinftruuntur, per

quem

366. Opusrufiicum dicitur fi Muexterior fuperficies Tedorii loco faveftitur

ciavus
in

firmus

altcrum cxtremuni
trabibus

laminam
5

deilnlt forarainibus pcrtu-

quoad jun^^uras exadededolatis, {^(k quoad frontem afpcris etfi ad rcgulam ca?lis quamvis etiamfrons
y!\s
:

fam

ut mediantibus clavis

dcdolari feu poliri

muro Incumbentibus affigl queant. Ita enim Impedltur > nc murus a pcrpendiculo recedat ruinam yiidibus minatU"'rus.

poflir.

COROLLARIUM.
Convenit adeo hoc opus ^dificiis , qiicE injuriis tempeftacum valde exponuntur.
?()7.

S c H o l

o N.

571. Taledi oleaginea: refpondent faxis to^ tam muri crajfitudinem adaquantibus in O^pere Gr^corum ( f . 3 54 ). / earum vero locum fuccedunt virga ferrea
,

S C H O L
5<^8.

o N

I.

quoi

An"

chorarum ferunt nomen.

CyEsARE autore

Hinc
,

utiliter adhihetur

in

Portls

Galli antiqui trabibus perpetuis utehantur

Vrbium

in

infima

contignatione

ydium

nobilium rure exJiruBarum

&c.
II.

SCHOLIGN
contignatione infima ex calce
tari folent opus rufiicum
,

5^9. Jn /Edificiorum quoque urbanorum

&

ut eandem cum faxis ad re^ gulam Cfis haberent altitudimm latitudinem, fed Longitudinem craffitudini Muri aqualem. Binis enim faxorum feriebus interjacebant trabes ijiiufmodi In eodem firatOy
in Mosniisi ita

&

arena imi-

fed in diverfis firatis faxa trahihus y trahcs.

cvlore ohfcuriore

induBo , ut faxeam molem mentiatur.,

( ^

faxis refpondebant,

X
( > )

Idem

loc. cic

f.

153.

& feq.

X 1

CA--

Lib.

I. c. ^,

350

ELExMENTA ARCHITECTUR^

CIVILIS. SeaJL

C A
De

U T
ribus

III.

Januis atqm Femjlru.

7 vel S / in conclavibus prirnorum l\ 31"^^^ 4; fecundorum 4 vel 4|-,

Definitio
372.
i

IX.

Aua quam

cft

apertura Murl, pcr

in

>

vel

MAqs

vel in

tertiorum 5 vel 6; in Templis 5 vel 8 ; in Portis 9 , 10 vel ii pedum : unde altitudo facile definitur {. 574), nifi quod in Portis Urbium fieri debeat ^ latitudinis ,
in Portis

conclavia

^dium

patet aditus.
I.

CoROLLARIUM
573, Ut

/Edium iji pedum

ne in nimiam

adeojuftse flatursehomo crec-

excrefcat,

to corporis

habita tranfire polTit

elVe

alti-

tudo noii minor pedum.

debet

quam
II.

fex

COROLLARIUM
578.

IV.
fi-

Commodioris
fit

tranfitus gratia

COROLLARIUM
574. Et

gura Januarum
efl:

quoniam

latitudo corporis hu-

cangulum , nifi portarum )

18).

parallelogrammum reclatitudo major ( qualis Limen arcuacum requiiat

I

mani

anfam extenfis ad altifubduplam fere rationem hibet; tudinem

brachiis in
ratio latitudinis JanusE ad altitudinem ejus

(jT.

S C H O L
575).

O N.
fit

fubdupla

fieri

debet

(JT.

30).
II
I.

In Portis Urbium Arcus

;

femi'

circularps
B

in portis

autem yEdiitm altitudo

fufficit.

COROLLARIUM
375. Quia partium
ftiens racio efie debet

digitorum Arcui

ad totum conve-

CoROLLARIUM
j

V.

alti( , 14. 25 ), ludines Januarum iw ^dificiis majoribus majores fieri dcbent , quam in minoribus^

3S0. Ne pedem facile quis ofFendat, aut limen prorfus abfit , aut altitudinem digiti unius non fuperet ( jT. 19).

S C H O L
37(j.

O M

I.

D
fit

E F

O X.

Minima

altitudo

^anna cum

fdtm,fi fiat ut altitudo minimd conclavis ad 6 pedes , ita altitndo conchvinm majorum ad altitudinem ^anuarum ipfs convenientium dimenfiones ^anuarum facile definiuntur. lllud vcro per fe patet , f}anuam , per qu^m acceffus ad /Edificium patet , m.ijo:

381. Feneftra eft apertura , per quam lumen intra ^diiicium immitci"
tur.

COROLLARIUM
illabatur
,

I.

^81. Ea igitur ratione conllruendiE funt

Fenefir^e, ut tanta luminis copia per eas

remfieri debere.

quanta negotiis
fufficit

in

SCHOLION
57-r.

II.

conclavi peragendis

uno quoque (. 19).

11.

in

Dimenfiones nonnulli has tradunt jdificiis minoribus latitudo ffanudi 4

in mcdiocribus

COROLLARIUM
58^ Quare cum
anni
,

nec fingulis diebu3

ea-

'vel 4.^ ,

^ vel 6

in

majo-

nec fingulis horis ejufdern diei

dem

Op.Ill
dem
fit

DE JANUIS ATQUE FENESTRIS.

nimia vero luminis
;

35
fit

coeii claritas,

vel

latitudinis
,

Figura earum
,

vel qua-

ciaritas fipariis facile arceatur

ea ratione

drangularis
Circulares.

vel Elliptica

raro eademfiuns

conftruendae funt , ur maxima luminis quantitas per eas in conclavia illabatur.x

COROLLARIUM
384.

Theorema
li

V.

III.

Ut adeo lumen per totum con-

clave diffundi po(Tit, fuperficies interiores

murorum lateralium ad planum Feneftrarum debent efle inclinatx, ita ut cum lumine earum
efficiant

389' ^i psr Feneflram fpatium cos , vetprorfns nullum videri pojfit parietes conclavium paripuri vel exiguum
,

ter atque

j^dium
cnim
in

oppofitarum dealbari

angulos obtufos.

dehent,

CoRoLLARItJM
non folum
claritate prseftare

IV.
vitrei

Cum
xum
aliis

hoc cafu negctur

i

lu-

385. Orbes etiam Feneftrarum

mini diredlo
in

acccftus

nonnifi refle-

debent, fed
ni-

conclave illabetur. Quare

cum

ctiam majores feligendi , ne plumbum mium luminis arceat ( jT, 579 ).

corpora alba copiofius lumen refle6lant

obfcuris vel coloratis
refle^flitur
J.
,
i

parietes ^
de-

COROLLARIUM
rum
teneriores

V.

unde lumen
bent (. 383

dealbari

38^, Similiter cruces ligneas Feneftra-

& Prifmata

quibus Orbes

Corollarium.
?9o, Quodli per reflexionem non fufluminis quantitas , aut nulla prorfus haberi queat , obftacula pertundan-cur, & ita iumen immittatur.
ficiens

vitrei

continentur , intra conclavia decli' via fieri debent ( ^. cit. ).

Theorema
let Utitudine.

IV.
de-

387. Feneftr^ altiiudo mapr e[fe

Ciira enim
tur,

SCHOLION
vero
beri
,

I.
eln'-

lumcn defuper dclabaejus quantitatem admit,

?9i. Germani lumen ita immiffum

fallendes Licht appellare folent.
ut

majorem

Curandum

tct Feneftra altior

quam

altera latior
altiores

quam maxime direEium fn , fi hapotcfl , cum dire^um daritatee vincak

eidem

a^qualis.

Pra^terea

refiexum

laqueari

minori intervallo
Feneftr^B
,

abfunt

&

S C H O L

O N

I L.

hinc lumen per laquear totum d.ftunditur.

Denique

minus

lat^e

firmiores funt latioribus

quoniam mi-

norcm Muri molem ruftentant. Altitudo itaque latitudlnem exccdere ciebct

(. 18.383)-

3P2. ^ubet igitur Vitruvius { n ) , ex qua parte lumen fum.ere oportet , linear/S tendi , ah altitudine parietis , qui obflare f /detur 3 ad eum locum , cui lnmen imrnitten'

dnm

ut appareat

num ab

ea linea in

al-^

titudinem profpicienti fpatium cosli puri am" plum videatur etenim tum lumen in eo lo^
:

S C H O L
388. Winc (\UA in
res
,

O N.
necejfit.ttis latio-

co erit fine impeditione^

caf/4

Theorema VL
393. Si latitudo Fsnejlyarum mn^
fusrid:'
( )

quam

altiores fiunt
,

Fcnejfira

noflris

Baftard-Fenfter
ptlUntur.

feu Feneftri; fpuri^E ap,

Efl autem alti^ado earum -

^
Lib. C.
c.

9.

352

ELEMENTA ARCHITECTUR.?:
i-^w
j

CIVILIS. Sea.Il

fuerit nimia

, figura carum efi re^langiilum paralleiogrammum ; in cafu ot-

nunc

Blondellus {p) nunc duodecimariit o^avam , immo in cafu necejfitatt^ dimi'

pofito deftiper arcuati fiunt.

diam,

Cum

cnfm Fcncftra

Theorema VHL
ma400.
feneftrt&fuperiores
,

rccflangula

jorem lumlnis quantitatcm in conclaYc intromittat quam arcuata ejufdcm

altitudinis
;

eandem U"
habent T
>

titudinem habere debent

inferiores,

quam

rcdiangula

fi

pofTit, fieni-

Sit

enim Fencftra
,

inferior latlor

fu--^'.

dcbct

383

).

Si

tamcn ob

periore

pars igitur aliqua

Muri cabd

niiam latitudincm firmitas obftet, ataiata (Iruitur ( ^. 18).

S c H o L
5

o N.
,
)

94.

Firmitatl nimirum
necejfitatis
( Jf
.

utpote indif,

fenfabilis

JT. i

in colliftone

fundamento firmo deftituirur , quod ficri haud dcbct ( . 18). Latiores fieri nequeunt fuperiores, tum quia liberioj- luminis ad eafdem afiluxus, tum quia altitudo minor potius quam e,

tedit utilitas

).

Theore M A VTL
395. Latitudo Feneftrarum non rnifior efje debet , (juam ut commode duos
ex iifdem in platearn profpicientes ttna
admittat.
Poftulat

qualis conceditur.

Theorema
U
,

IX.

401. Si Feneflr<& fuerint reSfangu

Alurus tamcn fuper tifdem debet
arcuatus,
Poftulat
fieri

7)
tat

hoc commodftatis ratlo (. quam ncgligendam non effe conf}.

fuperliminare
tis

hoc firmitatis ratio , quia totam Muri incumbenX.

molcm

fuftcntare ncquit.

(^. 19

CoROLLARIUM
55)d.

Problema
I.

402. Fcnefiram Cr Januam exor"

ple'\\-\

Fcneftrae igitur
lacae
fieri

\\\

y^dificiis

nare.

bis

minus

debei)t,

quam

Resolutio.
Ornatus (impIicifTimus
bra Epiftyiii
ducantur.
ris,
eft
,

^dificiis
tionis.

hominum

honorarioris

coiidi-

fi

mem-

SCHOLION
?5)7. A^iow facile
3

L
latitudo mi-

cum

lateribus Fencftraparallcla circum-

rum atque Januarum

Si

prohatnr

nor

qnam
fex.

pedum, ncc major , quampc^

ornatiorcs
eft

defideravc-

dum

addendus
,

COROLLARIUM
?P<?.

IL
ad
altitu-

ronice

vcl ctiam

Zophorus cum CoZophorus cum Co:

Unde
vel
1

ronice atque Frontifpicio

nua?

immo

Ja*

ratio latitudinis
:

dinem

T^dium Columnas

fit

vel 2

&

Pilas parie-

5 ( jf.

50

).

SCHOLION
Lib.

tinas admittunt.

11.

Definitio XL
403. Modulus in ornntu Fcneftrarum & Januarum , abfentibus Columnis
(
/>

599 Palladius (0) in contignatione inferiorc addit dupU latitndini partemfex(

)
I. c.

i^.
)

Cours d'Archit.

part. 4.

f.

4^^

O/-. ///.
riis
,

DE JANUIS ATQUE FENESTRIS.

Dividitur

351

cft

I vel j latitiidinis.

in

30 minuta.
S c H o L
404. Coronices
,

I o N. qu ad exornandas Fe,

nejiras atque ^anuets adbibentur

dijferunt

nonnihil a Coronicibus

Ordinum

quia locus

modum ex

non adeo amplus iifdem conceditur , quemad' Tabulis fequentibus apparet.

AltituA Projecfw
do
ra

ORNATUS APERTURARUAl
T

USCANUS
10

Fafcia prima

Fafcia altera

Regula
Supercilium
^op/y 'jorus

Cyrnat. Doric.

Regula
Fafcia

Rcgula
Echinus

Corona
Rcgula
Fafcia

Sima Regula
Superciiium

^^4

ELEMENTA ARCHITE CT U R ^
Homina
meni'
\

CIVILIS.

JV^.

//.

AltHH-\Froje6iudo
\

brorum

ra

ORNATUS ROMANUS
Fafcia prima

Caj>.

IIL

DE JANUIS ATQUE FENESTRIS.

dia verfus

355

2.

Ex

I in

transferatur dimidia Fe,

neftras vel Januce latitudo

cx

vero
3,

in in

altitudo integra.
transferantur

Ex

I5 2j 3, 4,

ulterius utrinque altitudines fingu-

fit fimilis mediA quod dr de Cdteris verfis finijlram \ notandum, Denique fi numerus FeneJ^ trarum fuerit major , e, gr. novem , Janua cum duahus Fenejiris proximis

dextram

lorum
4,

membrorum
( .

Superliminari

ultra

Aiurum reliquum projici quodam

:

convcnientium

404

&
altitudi-

exiguo intervallo potejl

qucd idem fu^

Ex E
I

in I, 2j 3j 4>
Sj

itidemque ex

hinde ah utroque latere fieri dehet in

in

6, 7j 8

exdem
).

'^dihus
Patct

latiorihus.

nes feu proje<5turx eorundem

mem-

horum omnium

ratio

cx

Ei:-

brorum
5.

( .

404

Per fingula punifta divKionum agantur

red ad
(

BC & BD

ryrhmia(. 31 ;, cum omni tudine obfervanda ( . 32 ).

foliid.

perpenin-

dicularcs

176): quarum

S c H o L

N.
y

terfedione Verfuras (implices prodibunt.

411. Eadem Eurythmia docet

quomo-

do ornatus Fencjirarum eleganter varictur

Problem
.

a XIII.

Theorema

XI.

40 8. VerfurM

compofttas delincare.

Resolutio.
Flant omnia ut in Probl. prseced.
nifi

412. Si juxta Januam primariam fuerint aViA \ primaria major fieri mediumque locum occupare , reliquA mi"
nores ah utroque laiere i&qualihus
tervallis difiare dehent,
o
in-^

quod etiam ex E

verfus

transin i,

ferantur projcuturse
^^2, 3) 4.

mcmbrorum
I

Ratio dcnuo

eft
1

ab Eurythmia pe

tcnda

( .

30. 3

S C H O L
4op. Eqiiidem

O N.
Verfuras
qu<z

Goldmannus

Theorema
,

XIL
Fenef-

tam
neat

fimpiices
:

(juam compofitas aliter dei-

fed

magis nobis arridet Figura

413. 2\4urus , in quo funt tra , minorem craffitiem habere

debet

a cteris Architetiis tribui iifdem Jolet igitur retinendam ejfe duximus,

^am

quam
pcd:us
tili

inter Fenefiras

intermedius,

Alias

Theokema

X.

410. Janua ftt in medio j^ditim numerus Fenefirarum ^qualium tttrinque aqualis aqualihus intervallis a

cnim non commodus cfl profArcus fuper Feneftris inupondcre gravatur , fumtufque ina-

&

nes profunduntur.

Poftulat crgo

fir-

mitas

& commoditas,
obfervanda

ut craffities mi-

Pojiibus ejus atque angulis

yEdium

re-

nor

fiat

(.6.7)5 quarum utraque

( .

moveantur,
rit

Si numerus utrinque fue-

religiofc

18.

19

).

tmpar

Fenejira media
^

ornatu a

Definitio
414. Per Podium

XII.

c^teris dtftinguenda

ita

tamcn ut me"

intelligimus Srru-

Yy

toae

^56
durae

ELEMENTA AR CH TE CT U R .^
I

CIVILIS.

Sec?.

IL

quoddam genus
,

ante Feneftram

COROLLARIUM
fimileni

III.

excitatum

ut Tubicines inter pran-

dium
iit

in

eoconfiitere poirint, vel etiam

Galli B/i/,

inde detur profpeCtus.

con vocant.
fit

Unde

intelligitur
y

quid
,

Feneflra Podio fepta

Galiis

fe-

417. Feneftra Podio fepta cum aliam juxca fe non habeat , medium idi{icii locum occupare , adeoquc fuper Janua exftrui ( JT. 4.10 ) & magis ornari csEteris deber ad inftar Janux, eciam cum Froncifpicio , feu Faftigioj acque Pilis pariecinis

nejire

a Bakon

dicla.

C O ROL L A

UM

I.

CoROLLARIUM

{,

51.

\ox

).

IV.

415. Fcneftra igiciir Podio fepta non convenit nifi Palatiis Magaatnm > atque
^dificiis in hartis excicatis.

418. Uc Tubicines tuto in Podio con fiftere queanc j Podium vel Murulo continenci , vel Columellis circumdari deber, ucroque in cafu ornatu a Stylobata pecito,

COROLLARIUM
kinKiis
(

II,
415).

S C H O L

O N.

Solet etiam Lorica quicdam ex fer-

41^. Podium vel folido muro, vel Coinnici , non facilc penfle fieri debec JJ". i 8 ).

ramento parari , pricfsrtim fi Podium penfile , nc nimis graventur trabes ipfum fujlentantes.

C A
De
420.
gula

U T
>

IV.

ConclavilJus ^dificiorum
XIII.
Conclavium

hommque Figurk
fit

Situ,
326
o

Theorema
I ^ Igura

ob'ongum
Geom.
).

neceffe eft (. 98. 100.

emntum

i^
effe

qitadrangularis
ckbet:
efl:

^
,

re.<cian-

COROLLARIUM
feparatis

IH.

423. Qaia in y^dibus a vicinia aliarum

Ita
iifus
c\[\2
3

enlm commodjor

eorundem
leclus
,

undiquaque

juxca fingula figu-

cum mcnf^
^r.

fcamna
alia
^.

convcnientius in
(i

iis

locen-

tur

quam

figura
.

qujECunque

^dmitteretur

19

vx lacera lumen haberi poceft ; non vero i^dibus, quae ucrinque alias conicem figura quadrata convenit tiguas habent aedibus a vicinia aiiarum feparacis , veluci quse rure excicantur , oblonga vero

CoROLLARIUM
re^Sanguli

L
minode.

CUJU&. lacus rnajas

in fronte idificii efta

in

421. Quoniam Jigura parallelogrammi

Urbe extruendis.

omnium opcune
;

in alia
ciii

S C H O L 10 N.
414. y^des ab aliorum
vicinia. feparat^.

ra dividicur
i?er.

incegra area

^dificium

fuperftruicur,

eandem figuram habere

II.

Veteribus Inruls dicebantur.

C O ROLLARIUM
4.12.

Theorema
4'2S

XIVo
fii
;

Q^uamobrem aut quadratum ^ aut

I^ Cubiculo Ufta tniKi^Tum

Feneftra

C4p.IV,
Feneflra
j

DE CONCL/WIBUS iliDIFICIORUM.
mimmum
tres
i

in Hjpocauflo fmt

duA 5 ad
norihus

fummum
tres
,

in Oecis mi-

mia impcdiat, ne Uimen & hiberno tem^ pore calor per tota aequaliter difFundatur

in

majoribus quinque,

Primiim per fc patet , cum alias lumen non ^o^ti admitti in Cubicu-

latitudo ad Jongitudinem non nimis ; exiguam rationem habere debet. Con-

veniunt itaquei:

1,1:5,5:4,3:
CEcis
,

.9

&

5,4:^,
i".

in

z j,

lum

( .

351

).

Hypocaufto conve,

30),

niunt Feneftra? duse vel tres

quia hac

COROLLARIUM
quot

IV.

ratione

optime fecundum regulas Eu-

rythmin? exornari poflunt

, ubivis cum maxima roUicitudine obfervanda? ( . 32): quemadmodum Experientia do-

430. Dato numero Feneftrarum juxta' latitudinem ^dium , & fcopo Fundatoris,

&

qualia Conclavia

eo habcri

polTint, facile fudicatur.

Sed Oeci plurcs Feneftras requirunt 5 pauciores enim ob nimiam earum diftantiam ad loca qu^edain lumen non tranfmittunt. Et Euryrhmia numerum imparem pari pritferri jubet, fi plures fuerlnt duabus {. 31 ).
cet.

De

NlTlO

XIII.

431. Lorica vocatur Murus inter pavimentum & lumen Feneflr^E in?
tcrjedus

COROLLARIUM
efle
;

I.

O R O L L A R r U M I. 425. Quoniam laticiido atque diflantia

4? 2. Quoniain e Fenefiris commodusdebct profpedus Lorica multo minorem craditudinem habere debet reliquo.

Feneftrarum

iii

yEdificiis

majonbus
j

Muro

major eft , quam in miuoribus Gonclavium in iilis major erit

ucrobique retineatur.:

laticudo

S C H O L
4-3 ?.

O N.

quam

in

his, e.tiamfi i.iem Feneftrarum

numerus

Suadet idem firmitas {%. 6 ) , cnjus habenda ratio ( JT. 18), ne fcilicet gravitas molis aperturi-s inferioribus incumben^^ tibus

S C H O L I 6 N. Non igituT metuendnm 427.

to in

prater necejfitatem angeatar,

ne reten-

C O RO L
Lorica:

L A R

omni ^dificio eodem Fenejirarum in q^uovis Conclaviim genere nnmero fufficienti amplitiidini noceatur , quam majorem effe debere in ^dificiis majorihus 3 minorem in minoribu^s feu communibus nemo nonlargitur.

4^4. Similiter quia

I U M 11, commodus exFe.-;

neftra patere debet profpedus

altitudo

pedes tres menfuram habere feu tribus majore intervalio a pa.

non

ultra

vimento haud

diftare debet.

COROLLARIUM
4.28.

IL
una

T
43
5
.

O R E

XVo'.

Data

latitudine Feneflrarum

Aititudo Conclavium

ma

/;r--

cum diftantia earundem , datnr etiam latitudo Conclavis , cum Eurythmia pofcac Feneftras a parieribus intergerinis xqualiter utrinque
diftantes.

mis magn^.) nec nlmis:- exiguafttri

Altitudo enim major
officit

deoet...

hieme
:il"

eorum- calefadioni

&
Y
y

ob

Feneflras

COROL
415,,

Gum

U M I H. longitudo, Conclavium
L A R
I

tiores arftatecef^us intolerabilis.

ni-

Minor9^"'^'

aercm non fatispurum confeivaf

5.;

exha--

858

ELEMENTA ARCHITECTUR^
Ratio a
;

CIV

L IS. JV^.

//.

cxhalationes corporum non fufficientcr di/fipantur

id

quod

fanitati officit.

Co ROLLARIUM.
45<'.

( .

commod'tate pctenda ( 5. cujus ubivis habenda cft ratio 5 gf. Mufeum contiguum 19 )

Qiioniam altitudo Conclavis ex

altitudinibus Feneftrse Loricse

;

& arcus

fu-

litCubiculo, quia a lucubrationibus cubitum itur.

per eadem componitur alticudo aurem Loricje, non ulrra 3 pedes menfuram habere debec ( JT. 434) de rarione altitudinisad lacicudinem ac longirudinem Con:

Theorema
44
1

XVII.

/j"

^dium
eo

locus conclavi uni^

cuique convenit

clavis definienda
eO:
,

non mulcum laborandum

illis

gotiorum in
rabiles,

, vbi pa^iciord funt ne^ expediendorum impedt'

fponte ex cerminatis refultet.

cum

altitudinibus de-

menta^plures vero circumfiantiA favo-

S C H O L

O N

I.

Poftulat

hoc denuo commodltas

(.

437. Accedit ratio aliay qua idem fuaiet, Hcmpe quod eadem altitudo per omnia

7)

quam

obfervare renetur Architec-

tus(. 19). E. gr. Mufajum non de-

ConcUvia ejufdem contignatiorm fit

da,

retinen-

bet ^^^ vicinum Hypocauflo,

liberidcgunt,

in

quo

SCHOLION
4^8. Opera tamen danda
efl

II.

quorum

ftrepitus ftudiis
in pla-

inimicus
,

Fencftra?

non patcant

ut altitudo

]feneftrarum
quatn
:

&

^anuarum ad

team

ubi per integrum d:em ingens

i

altitudinem
ftrcpitus

Conclaviim habeat rationem venufiam'. Talis efl

ei^dem refpiciant Orientem,

ventus ab Orientc flans
iic-

Scamozzi
7
y

affignat,pro Fcneflris

quia Sol oriens Mufis amicus, noftrif-

p^o ^anuis 2:5. Unde altitudines ficile determinantur ex datis jfanuaquidern 4

que

in orls

citate fua favet Bibliothecis.

rum

& feneftrarum altitudinibus

Jj".

573.

398).

Theorema
lem habere debem
rint contigua,
^

XVIII.

SCHOLION
Blondellus (q)
,

III.
in ydificits mi-

442. jEdes fingula Arearn fubdid*

inprirnisfi aliis fue-

45p.
nimis

requirit altitudinem

B^

vel p pe-

dum
efo

in Conclavibus quadratis altitudinem

;

latitudini tcqualem

fi

latitudo

longitU'
;

Nemo
gotia
,

non ignorat, multa

efTc ne-

li

erit
I
,

juxta eundem altitudo i\

longitudo li
,

quse

commode
fubdiali
,
,

peragi nequcunt

fi

latitudo
fi

latitudo
}

longitudo
I ,

tum altitudo ij; i|, tum altitudo

nili in

Area

allafque pr^tcrea

ejus elfe

jl

fi

latitudo

longitudo 2, altitudoii.

ignorat.

quas nec vulgus Quamobrem cum Ri^ts omutilitatcs

Theorema
440.
nexus.
(?) Cours d'ArGhIt.

XVI.

fieri debcant( 19 J, confequenter nullus defiderari debeat earun-

nes utilcs

^icare deheut

Ea ConcUvia inter fe commU" qimum ufus efi coft'

,

dem

ufus (.7 ^

fingulse

quoque Aeft.
,'

ream fubdialem habeant neceHe

Q.uodfi y^des
aliis

fuerint contigLi;^

part. 3. c. 9.

f.

169.

praefertim

fi

inter binas alias conclufa-i

C4'/.

//<

DE CONCLAVIBUS >^DIFICIORUM.
obrem

359

lumen undiquaque allabi nequit. Quamobrem fieri haud quaquam poteft 5 ut intus ubivisfitfatis luminorumj cum tamen luminis ufus ad omnia negotia (it neceffarius adeoque cjus ,
fx
y

cum

in

hoc

flru

non

modo

Conclavia principah*a lumine copiofiore illuflrcntur, quod ficri dcbere conf. verum etiam frons JEdi^ tat ( . 3 83 )
i

cii

cum
:

ornatu fuo clarior

in

oculum

quantum datur , captanda commodius ( . 19 ) ex Area autem fubdiali lumen allabi pofTit JEdes inprimis aliis
i
:

incurrat

quin frons primaria

^dium

Mcridiem refpicere debeatdubitandmn non videcur.

contigua?

, ,

pra^fertim inter binas alias

Sgholion
44<?.

L
otflu

concluf^
debent.

Aream fubdialem habere

clavia
fed

COROLL A RIUM.
44?. Quodfi Area fubdialis commodiluminis captandse infcrvire debct ; fufficiente amplitudine inftruda fit neceftati

Equidem Meridiem

ie/iate

fervente

Coni

rejpicientia funt molejia

,

huic alia remedia afferri poffunt

^/^^e

non funt Arcbite^ii.

cias
,

Neque

efl

quod

obji-

impoffibile cffe

ut omniu?n ydificiorum
,

fe eft

prajfertim ubi

^des
fit

fuerint altio-

frons primaria Aderidiem refpiciat nemo enim non videt, regulam non convenire nift

res, ut luminis affluxus

impeditus.

jdibus primariis
eleUio
:

S C H O L

O N.

necejfitas

qnando libcra efi fitus: enim legem nullam habet^

I

444. Arearum fubdialium , quas vernacula eincn Hoff appellamus , ampUtudo divcrfa requiritur pro diverfitate ydificiorumt

S C H O L

O N

11.

447. Templorum fi^ons raoribus Chriflia'norum rcJpicitOccidentem, ut intranti flatim

in oculos

cum pro ea variet earundem

lia
le
ejl

ufus.

Sed tadiffici-

incurrat

Altare

cujus tergnm

experientia facile fuggerit.

Nec
,

Orienti obverfum.

Treces enim ad

Dcum

ad ea advertere animum
,

ne contra
,

utilitatem peccetur

modo obfervetur

y,di'

fundentes cum vultum in Altare convertant , eundem in Orientem pie convertunt , unde
crtus
cfl

ficium fcopo Fundatoris ex

affe fatisfacere

Sol ju(liti< Salvator nofler.Ita nimi-

debere

quem adeo omni animi

ful>

rum

eJHs idea

licitudine

explorare tenetur

ArchiteHus

catur,

&
,

& in

memoriam

facile revQ"

in

Antequam ejm ideam eodem concipiat,

rationes

eadem confervatur. Jftiufmodi qua a cultu divino defumuntur ,

( jT. y i ).

Theorema
44 5

XIX.

recie ab Archite5io attendi conflat

Nemo
Ade'
les

defideret rationes

neceffarias

qua-

Frons primaria

^dtum

Ttdiern refpicere dcbet,

Ql-ionlam enim Plagam Merldiona-

Geometria exigit , in iis , quorum dc terminatio k libera hominum voluntate pendet. Hic enim non quaritur de eo ^
quid fieri neccffe
fit
,

fed quid conveniat.

Icm refpiciens frons ^^idiiicii ab hora matutina fexta ufque ad fextam vel^
pertinam a Sole illuminari potefl: ; non darur alius ^dificii (itus , in quo plus
luminis
fi

Problema
448. Impedire
tore fint
,

XIV.

ne loca fecreta fr"^

molefta.

eidem affijndi poflit , quam Meridiem dircde refpiciat Quam-

R
I
.

o L u T
^

o.

Locus fecretus

in

quo excremen-

360
ra
nis

ELEMENTA ARCHITECTUR^
dcponcnda
riat
5

CIVILIS.
po(fit
,

SeEt,

11

tantcT

amplitiidi-

coUeBa fluere

docetque quomodo psr

ftt

ne

iirina faciic

conrper-

canales latentes in fluvimn

deducenda,
I.

gatiir

nec feces alvi

ullibi adhcC-

COROLLARIUM
451.

rcant.
2. Infeiius
liber acrl patcat tranfitus,
id

vetur, ne loca fecreta foetore

aut

fi

intra

commodc fieri nequeat, Murum fpiracula fiant defuquantum datur , imfint

ab

iis

itaque difficillime cafint molefta; aedium partibus , quarum frequen-

Quoniam

tior eft ufus

&

quarum

ufui fcetor vel

no-

pero

cet, vel faltem moleftus eft, procul

remo-

venda.

Hoc

eniin pSiflo
^

COROLLARIUM
452.

IL

pedietur
jnolefta.
.

ne loca fccreta foetore

Non

igitur fmgulis Cubiculis fui-

gula adftruenda.

Foeccnt

nfmrrum loca
exiialationes
,

fecreta iion

niodo ob
dibus
in

quas ex for-

fundo jacentibus afcendunt;

,

45^.
cihiis

SCHOLlON ^i hoc faciunt

,
:

II

L
Ar-

pr^itfertim in

rure extrutlis
fed major

commoditati confulerc
molefiia
,

v.erum eriam ca:teras

quar a ligno uriei-

volunt
creat
,

efi

quam

fostor

na madefaCto

atque &cibus alvi

tantie

ut adeo

minm malum

majori prafc'

dcm
ii

adhcTrcntibus emittuntur.
fit

Quodam-

rendum.

ergo locus fccretus

3

SCHOLION
lis fit necejfttas
,

IV.
indifpenfabi-

pliiiKliais

ne urina facile confperga-

454. Locorum ifiorum cum

nifi

tur

nec f^ces aivi uUibi adharreant;

maxima incommoditate
velis
,

nuilus

quoque

ex

hac

parte foeror
aeri
in

aliunde fuccurrere

fr.ctuendus.

Quodfi

ulterius

pnefertim in Infulis
cefjuytt

ea haud raro , plurimum negotii fa,

loco infcriori liber patct tranfitus, vel ubi hoc commode ficri nequit , lo-

ArchiteHo

ut nonnifi

fumma
ex

prU'
diff.'

dentia

& maxima
,

circumfpe6iione
,

cuitatihus

quA objiciuntur
in

eniti pojfit,

cus fecretus
.turi

Ipiraculis

defuper

inflrui-

luamobrem

diatheft fiatim

ad ea ani,

exhalationes per
dilTipantur.

aerem

difperfas
ita-

mum

advertere tenetur ArcbitcBtis

,

ut ap'

cum eodcm

Impedirur
,

pareat

ubinam optime

collocari

queant,
in jEdi-

que 5 nc loca tum datur.

44f).

fccreta focteant

quan*

Omnium
biis
3

facillime quaftto fatisfit

q ibus

Area

fiihdialis relinquitur,

SCHOLION
'perientia facile difcernend
,

I.
,

CoROLLARIUM
ex,

III.
,

Va/ijs [unt caufiC accidentalcs

qii<e

45 i^. Cavendum quoque

aditus (.7. 19).

ne per

alia

ohfiant

nonnifi Conclavia ad loca fecreta pateac

quo miniis voti cx

affe

ccmpos reddaris
,

ut adeo diffiatlter impediri poffit quam fator ullus emittatur.

ne un45(T.

SCHOLION

V.

SCHOLION
4?o.
het
,

II.

GoLDMANNUS
quam
Lib. II

per

(k) fovcam fodi juaqua fcaturiens vd ex pbtvia

^anta enim ex hac fcrvitute emer-^ gant incom-moda , fi promifcue per Conclavia certo cuidam ufui defiinata cuivis ad locum
fccretum acceffum tranfttm concedendus, ne-

(r)

c. l.

f.

114.'

mo non me

tacente intelligit,

CAPUT

Cap. V.

DE PAVIMENTIS, LAQUEARIBUS ET FORKICIBUS.

361

C A
De Pavimentu
Theorema
457. Favimentttm in
,

U T
tres

V.

Laojueanhm

Forntcihm.

XX.
Hypocauflis
afferibu^ aeft

heptagoni, multoque magis trcs anguli polygoni cujufcunquc pluiiuiii

laterum quatuor redos exctdant
cit,)
;

Cuhiculis fiernendum
i

biegnis

in Oecis

&

Atriis lapidibus
,

nonnifi faxa triangularia, qua-

vel lateribus quadratis

^eri debet

aat ruderatio

drata

&

hexagona pavimento

fternen-

do
eft ratio

inferviunt.

S c H o L

o N.
fed

Habcnda enim
tatis

&

(. 19}, adeoque in Cubiculo przeferuntur afTeres faxis

,

commodiHypocaufto
fri-

4^0. Equidem pavimenta Jierni pojfunt

faxis diverfarum figurarum
;

mn opus eft,

atque lateribus
gefiunt.

quia hieme minus

multum opera infuma-' mus, cum pavimenta elegantijfima miravaut in his evolvendis
rietate fieri queant ex foUs quadratis bicolO' ribus feu potius per diagonalem in duo trian-

In Oecis vero
eft
,

&

Atriis

fri-

gus moleftum non

bilius antefertur

adeoque duradurabili.

minus

C^-

gula diverfi coloris refoluta

quemtdmodum

per leges Artis Combinatoria docuit Tru-

terum

aftercs abiegni prccftant reliquis,

).

CHT

{s),

quia rigiditatem fcrvant (^. 41

Problema
461. Ruderationem
nitie Terra,
,

XV.

458.

SCHOLION, Lateres dehent & latiores &

fieri

perficere i pU*

tenuiores iis, cx quibus

muri Jiruuntur,

TheoREMA
^^^,Sifaxavel

Resolutio.
1.

XXI.

Si locus fuerit congeftitiuSj fiftuca-

lateres fguram regu-

lionibus

cum magna

cura folidctur,
a-

larem habere dcbentiaut trianguta^aut

ne Solo fubfidente Rudus rimas

gat.
2.

quadrata , aut hexagona fint

neceffe efi,

Anguli enim
quatuor
ris
rci5lis

in

eodem pundo
hoc
cfte

coneft,

Fiat ftratum c faxis

non minoribus,

currentcs circulum complere,

a^qualcs

quam quod poffint manum implcrc,

mortario cx calcc
jungendis:

debent.

& arcna confctfto

(/) ftatu-/ la-

Quare cum

fcx anguli trigoni regula-

ViTRUVlus

(. 243 Geom.)^ quatuor quadrati (.98 Geom,) Si trcs hexagoni ( $. Geom.) quatuor rc(5lis ^equalcs 345 fint trcs autcm pentagoni a quatuor
j ;

men
3.

appellat.

Inducatur Statumini Rudus ex

Z
(s)

pillis

redtis dcficiant,
U^olfii

quatuor pentagoni
I

&

A, 1704.

Oper.

Mathem, Tom.

Memoircs dc TAcad. Roy. des ScicntcS m. iSh &fcqq. tO lib. 7.C. 1. f U7'
p.

V,

362

ELEMENTA ARCHITECTURiE
pillls

CIVILIS. SeB.lh
quorum
fuperlorcs tranfverflm
fingnli ve-

minutioribus calci permixtis.

i

rie,

Silapillifuerint novi, rationem

ad

imponantur inferioribus,
gnis.

calcem habcanc triplam

ris

fi

cx

mu

ro binis clavis affiganturlingulistiAfferes

aut pavimencis antiquis eruti ut

Vitruvius com-

ad2.
Aliter.
2. in

mendatvel efculinos, velquernos.

Ne

caix officiat ligno, laquear filice

ViTRuvius

Hybcrnaculis com3.

vel palca obftruatur.

mendat pavimenti quoddam genus quo Gract funt ufi (u) 8c quod his verbis dcfcribit
1
,

Reliquafiant utfupra.

4. Potcft ctiam nucleus inducl ex parvis cruftis five triangularibus, five

Fodiatur intra libramentum Triclinii

altitudo circiter

quadracis, fwo. hexagonis(. 459^.

pedum binum
Rudus

&

Problema

XVH.

Solo

fiftucato inducatur

aut

464. B^uderationem fub do perjicere

teftaceum pavimentum

ita faftigia-

tum, feu verfus medium declive

utin canali, utrinque fciiicetad latera formato, habcat nares.
2,
1.

Resolutio.
Fiat duplex afferum combinatio ut

ante
car2.

(.

463).

Congeftis
calce

&

/piffe

calcatls

Scatumen
pra,

& Rudus

inducantur ad
fu-

bonibus, inducatur ex fabulone,

pedis altitudinem

codem, quo
teflcris

& favilla mixta materies, craffitudine femipedali ad regulam &

libellam.

modo(. 46 1).
grandideclivis, ut

3.

Scernatur nucieus e

bus ucrinque
vialis

aqua pludctiuere

3,

Summum libramcntum
metur:
ita

cotedefpu-

&

nix liquelacria

reddetur fpecies nigri

queant.
4. Jundurae expieantur
vitro

pavimenti, ubi quodpoculis

tifmatis effunditur, fimul
ditj

& fpu-

calce

oleo

atque ca-

& lateri
^

contufo ac per

cri-

ficcQkky nec qui nudis pedibus,

,

brum coadto

fuerint

frigus inde recipiunt.

I

itemque limatur Martis probe contuf^, fubada,

S c H o L
quodam

o N.

S c H o L
455. Tejfera
tur, ajiu Soli6
y

o N.

4^2. Ruderationem Gracorim fchemate declarat Rivius / Commentario ad

ex quihm nucleus para^

iUinantnr cera^ tere^

calefaCttX.

verfionem Vitruvii Germanicam,

binthina atque refina liquefalis

&

invicem

ProBLEMa
YAtionem perficere.

XVI.

commixtisj ne humorem imbiijant.

463. Super Uquearia, lignea, R^ude-

PROBLEMA
466. Lacunar
confiruere*

XVIII.

five JLaquearligneum

Resolutio.
I.

Laquear

fiat

ex duplici afferum

feI.

Resolutio.
Trabes transverfse imponantur
parie-

()lib.7'.c. 4.

Cr^.r.DE
folido,
2.

PAVIMENTIS, LAQUEARIBUS ET
,

FORNICIB. 553

riet'bus oppofitis

ita

tamcn ut
afTeres de-

2.

Inducaturlutum ftramini permixtura

non aperturis incumbant.

3.

Trabibus clavis atfigantur

dolati.

Antcquam

ficccfcat, paflim infigan-

tur fruftula larcrum angulofa.

3.

Planum dividatur In mcdia habeat latcra

clavls parallela

areas

ita

ut

4.

Ubi

lateribus conin

&

exficcatum fuerit lutum gypfus inducatur, rcliqua fiant uC

,

&

cadem

ra-

ante(. 466).

tione

in

qua

ifta exiftunt.

Nem-

pe a conclave fuerit quadratum area quoque media quadrata fieri

debet
;

Definitio XIV.
468.
ribus

Laquearibus, feu Lacunadiftinguit

fi

iliud

oblongum

h^Ec

ViTRuvius (x)
,

Ca^
in-

quoque oblonga fieri debet. In priori tamen cafu quadrato ctiam

Circulus
ftitui
j

meras

qu^efunt Stru(5tura qna?dam

in

curvata feu

Arcum formata
Hemifpha:ria
,

inte-

in poftexiori Ellipiis fub-

riores yfidificii

parres defuper tcgcns,

poteft.

Dividunrur

in

Tcftudi-

4. Area! laterales non

modo

a?qualcs

ncs

&
:

Forniccs.

Hemifphjtria funr',

&

fimiles

cf]e

dcbent

( .

31);

qu: figuram Hemilph^rii concavi ha-

vcrum etiam
di:E, e.

latera

carundem conintermcdicE

bcnt

Fornices

-i

(\\xx.
:

fegmentum CyTtfiudmes dcni- Tab.

XXI.
^^^'^^

venire debent latcribus intermegr.

fi

lindri cavi imitantur

latera

que, quce conftant cx parcibus Cylin

convexa, latcra latcralium iis oppofita concava cffe debcnt & contra &c.
fuerint
5.

drorum cavorum
tibus

a parietibus incipicn-

&
ex

fcnfim fcnfimquc \n anguluin

communemque apiccm
veluti

defincntibus,

Tandem
cumbit

ubi laqucar parietibus in,

ABC, BCE, ECD, DCA,

apice coeunt.

Coronice ornetur.

qu^e in

communi

Hodic

Problema
467, Laquear ex

XIX.

vocabula Fornix
ufurpantur.

& Teftudo promifcue

L
diflin'

gypjo perficere,
4(?^,

SCHOLION
Nos
in

Resolutio.
1.

injpeclebus

Camerarim

Trablbus affiganturtignacontigua
rco connectend*e

&

guendii ex mente Feternm fecuti fumus Phi-

2. Tignis arundincs mcdiante filo fer, ne e fitu fuo dimoveri poffint. 3^ Gypfus inducarur& divifio arearum fiat ut ante(. 466).

LAtsDKvu

Notps ad yiTKVYivu.
:

Nm

tamen omnes

in eo confentiunt

unde fuCiutt

puto ut vocabula olim di.verfim fiytiificatum habentia hodie profynonymii hjibeantur. Nos

Aliter,
1
.

vernacula Cameram ein Gew6'be , Firnicem ein Ton;ie-Gew6.'be, Tejiudinem dn Crutz-Gewolbe appelUmus,

Intra trabes figantur ligna transverfa.

Zz
(x) Lib. 7.c.i.

SCRO-

364

ELEMENTA ARCHITECTUR^
SCHOLION
II.
3.

CIVILIS.

Sedt.

II.

Fornix cx lateribus ftruatur inftat

470.
[oUiciti

Nos

de re magis

quam

vocahulis

murorum
4.

vel ctiam ex lapidibus

Cameris tantummodo in gey ubi de nereagimus, nec ad diverfas fpeeies defcendimus i qute in arte fecandi lapides attendcnd veniunt , facile permittimus , ut quis vocabulo Fornicum, tanquaminter nos notiori,
in

fingulari artificio c^efis

Ur

vcro
,

Pilas

cidem fcrcndo parcs

crailities ita

^^^^

fmt

earum

detcrmi- xil
Fig,i

netur.

pro Camera
conflruxiffe

genere utatur,
truUifaJfe

Conjlat auafferihus

a) Atcus

ACDB

divldatur in

tres

tem Veteres Cameras etiam ex

& poflea

partcs aequalcs.

feu gypfo

induxijfe

(y).

Problema
truere.

XX.
eonf-

b) Chorda DB producatur donec BE == DB.

f) In

m E

B
E

erigatur

perpendicularis

471. Cameram feu Fornhem

BG&
d) Ex
demittatur perpendicularis

Resolutio.
1. Fiant

EF,

qua? erit crailities Muri.

cx

aflTeribiis

arcus cjus latitu,

dinis

&

altftudinis

quam Fornix

SCHOLION
472. Rcgula iUa non efl tamen ah Arcbite^is perientia comprobata
terminandi

I.

haberedebet, atque fuper Pilis <& Muris, quibus Fornix incumbere debet, erigantur Arcus , trabeculifquetransverfis colligentur.
2,

Pilarum
traditur
,

craffltiem de;

demonflrativa
cenfeatur.

vu^go

ut adeo ex-

Arcubus

affigantur afTercs figuram

:

Fornicis cxhibentes

ipfi
,

vero Ar,

SCHOLION
47
cujus
in
?
.

II.

cus cuneis eleventur

ut

quando

Artificium
,

Fornix

ficcefcit,

remotis cuneis de-

meminimus
,

iUud ccedendi lapides , exponunt Desargues

,

mittantur.
{y
) Vid. Vitruvius loc. cic.

peculiari

Libro

quem

inter Autores

commemoramus

aliique ibidem laudati.

C A
De
'474*

P
,

U T

VI.
f*

Fornacil?HS

Caminu

Focis.

Probl-ema XXI.
1
!*

virgis fcrreis prifmatis triangularis

Fficere

ut cator fubito per

figuram habentibus, fcd adeo arctis

,

tL^Fornacem
netret.

m HypocauflumpC'

ut nonnifi cinis per crenas inpollit,

termcdias decidere

Resolutio.
\. In Fornace cxcitecur cratlcula ex

Pars fornacis fuperior multo altior,

fcd

eadcm quoque

anguftior
3

fiat

inferiore.

Ligna

Cap. V,
3.

DE FORNACIBUS, CAMINIS ET FOCIS.

ximam
caloris
,

36J

Ligna fcre ad perpendiculum fupcr

craticula crigantur

ut

flamma af

cendens per totam longitudinem

ferpat.

paTtcm cum fumo ex fornace egrcdf j fumus pcr longosanfradus atque mcatus deducendus , ut

4.

Fumus denique
cus

per fingularcs meain

calorcm dcponat rium defcratur.

antequam

in fuma-;

ex Fornace

Fumarium dein

Problem^a XXIII.
479.
Efficere-iUt aer per totutn
calejiat

ducatur.

Ffy

Ita

nimirum ligna fubito

,

flammam

pocaujlnm
datur,

dr ider purior red*

conjicicntur

ob

aeris

liberum acccf-

fum cont-nuo duraturam, donec fuerint confumta. Fumus pri^tcrea maxipartem deponet , antequam ex Fornace egrcdietur , & calor coardlatus in Conclave cito penecaloris
trabit.

Resolittio.
Intra

mam

Fornacem aptentur

tubi utrit>
,

que

in

Hypocaujftum hiantes

ita ni-

niirum aer calore riammiE ad parictes extus allidentis rarefadus egredietus

COROLLARJUM
475. Levi
niutatione
in

L
Fornare^

fada

apud nos uficara^ funr formam.

cam

locum fuccedet, at= que aer cx toto Hypocaufto per tubos iflos circulabitur ibidemque calefrigidijs

&

in ejus

tranfmutari poffiet,

COROLLARIUM

Quod(i vero tubi altero

H.
,

foras hient atque aeri ex

in

fui cxtrcmo Hypocaufto

;

47<j. Qiioniam nonnirt cinis per crariculam delabi poteft ( , 474 ) hac ratione una impedicur , ne carbones cincribus obrnti exflinguantur , fic mate-

Fornacem pateat aditus

intus con-

tencus

cum Fumo

egredietur , extcrnus

&

vero
ejus

in tranfitu

per tubos calefadlus in

ria

qu3e fidmmara alcre potefl

tota re-

iocum fucccdet.
flamma

Hoc

vero

folvitur.

cafu tubi

funt occludendi, quampriexfpiraverir.

S C H O L

N.

mum
^annarum
yitque

477. Aer ad flammam alendam non ex HyptfCauflo in Fornacem deduci debet, dlias enim per rimas Fenefirarum
jrigidus in ejus locum

Problema XXIV.
480. Fornacem
ita aptare
,

&

ut duo

irruit.

bac

Conciavia una caUfiant,

ratio efl

cur calor in

Hypocaulh

mn diu
In

Resolutio.
In pariete intergcrino
,

psrfeveret.

Problema
478.
in
Efflce.^e
i

XXII.
mnis

fi

Conclflvfa
,

eadem

fuerint contignatione
fi

vel ia

ut calor fere

laqueari,

in diverfa

du^e fianr apcr-

Hypocauftuin penetret.

Resolutio.
Quoniam
experientia loquitur^

turae , altera prope Fofnacem vei fuper eadem, altera vero in ioco oppofito:

ma-

ita

ninairum aer ad Fomacera calefac-

Zz

xm^

866
tus
,

ELEMENTA ARCHITECTURif;
dum
rarcfit
,

CIVILIS. SeB.lL
qua dcmifta

in

Conclave

frigf-

3.

Ubi

aer in fumarium ingreditnrap,

dum

penetrabit

&

per apcrturam op-

tetur iamina ferrea

pofitam frlgidus cedet.

Calor itaque

ipfumocciuditur, nc igne exftinc"

to aeri frigido
acceffus.
in

per utrumque Conclave propagabitur. Alker.

Conclavc pateat
cft

Conclave akqrumTuerlt exiguum; Fornax in co conftruatur vanis meatibus inftruda & per tubum ex Fornace Hypocaufti fumus in eandem deducaSi

4.

Ornatus idem propemodum

qul

Januarum
dinis

Sc

FeneftraYum,

latitu,

apertura?

AB

parce fexta

feptima vel odava pro

fumta.

modulo

af-

tur

qui

cum calorem

in ifta

deponat,

Rebqua ex

figura patent

aer quoque in Conclavi minori calefiet.

&

ad arbitrium ArchitCiiti variari

poflfant.

S c H o L

o N.

SCKOLION
48^. ^uodft Caminus

I.

48 r. Vulgo per unicam aperturam aerem calidum ex uno ConcUvi in alterum deducerefolent i fed fucceffk minime optato t ([uia circtttatio aeris ex uno in alterum locum non
babet

injlar

Fornacis

Conclave aliquod calefacere debet j vi principiorum fuperius traditorum varia ejus

form

excogitari poterunt{,^7^

&

fe^q')

Probema XXV.
Tab.

SCHOLION

II.

482. Caminum

exjiruere,

XIV.
turae

ResoLUTIO.
AB
ad altitudinem aperratione

Fig,i7. I. Latitudo

4S4. Firmitati optime confulitur y ft fe^ quod lido fundamento inf/iat Caminus obtinetur , fi Camini fuperio" quidem facile
:

BD

fiat in

3:2?

vel

rum contignationum Caminis inferiorum

fifiant

in-

ad perpendicidum.

3 :4,ad profunditatem vero in dupla. Eft autem latitudo inConcIavibus minoribus 3 5 j in Cubiculis 4 ,
rlbus
51:
>

S C H O L

O N

III.

in

majoribus

in

Oecis mino-

485. Sed ne ydificium inutili pondere gravstur , Trabeationes nimis compofita vitandie.

majoribus 6 pedum i fed altitudo nunquam excedere debet 2\ y ne fumus in Conclave pein

PROBLEMA XXVI.
486. Fornacem
Jigura ordinaria
conflruere
,

quA i

parum

difcedit,

netrct.

S.Juxta focum

fiat

apertura
,

quando
1.

e re fuerit, occludenda

ut aer ex-

Pars

Resolutio. Fornacis inferior ABCD

EFHI
in
ita

\\i-

j^^

ternus ad flammam accedere poflir: alias enim vel internus non fufficit ad arccndum fumum , ficque fumusin Conclave pcnetrat, vcl per rimas Januarum & Feneftrarum
frigidus concinuo irrulr.

bcat figuram
fueram.
2. Superior
intus in

parallclepipedi con- xxil.

Fii^\^

conftruatur

ut

Hypocaufto ha^eat Arcum

LMNO &
rcam.

LO

ianiinam fer-

3.1n

Cap.VL
3, In

DE F0RNACIBU5, CAMINIS ET FOCIS.

modo
fupra

Ul
,

collocetur cratlcula eo

conftruifla,

prascepimus
4.

quemadmodum ( , 474 ).
in

cum tamen adhuc moneri confultum ducimusa quomodo fcilicet eadem artificia retineri pofftnt
3

etft

figura ordinaria mutetur

ut la-

IK

fic

canalis, per
;

quem fumo
efl:

tus Fornacis

degeneret in frontem. Etenim

pa-

h<ec

figuraffe magis commendat conclavibus

teat exitus

BQjjcvo

aper-

augujiis,

tura, pcr

quam

ligna craticulseP

imponuntur , & qu occlufa per foramen aeri ad ignem liberum

concedit aftluxum.

CoROLLARIUM
lacera vero

I.

Etcnlm

(i

ligna craticula? impofita flam,

mam
riiis

concipiunt

ea in fpatium

EFML
ulte-

490. Quodfi Fornax frontcm latum ; _, admodum brevia habere de- Jt^l bet, Arcus interior LMNO ufque ad bafiii ^. & fpatium *S'42 Fornacis AB pertingere , ADML diaphragmate diftingui debet, ut

afcendit una cura

fumo

&

fumus

per fpatium

FMOI

progrelTus tan-

dera in

K exit

confequentcr nec

cum

eo tot

Fornace elabitur, qucmadraodum vulgo fieri folet.

caloris ex

flamma cum fumo in BN afcendat fumus autem ulrerius in M progrcirus in I defccndere & per foramen in diaphragmatc relidum l rLirfus in DK afcendere, tandemque pcr foramen K extus egredi pofi
,

fit.

SCHOLION
4S7.
lefacii

I.

SCHOLION
49
bus
1 .

IV.
qu de ArcH'
,

NemQ

non videt

nullo negotio np-

Principiorum Archite^ionicorumgna-^
,

tari ctiam pojfe tuhos circulationi acris ca-

ri ficile pvrfpicient

ex

iis

per totum Hypocanji/m

injervientes
(

&

interio)
,

tradidimus in fuperiorihus
pojfe

Fornaci

ris purificativni

479

huic induci
teUonicis

formam
effe

principiis Archi-

principiis

omnibns jupra

fiahilitis conjentiat,

confentientem

LMNO

&

intra
}

Arcum

coUocandam

Jiatuam

ne vacni'

S C H O L
tur

O N

II.

tas vifui ojficiat.

488. Me etiamnon monente , inteUigiFornacem ita efje confiru ndum , ut i facile removeri queat eperculura FG neque enim alia patet via eandem d fuli-

CoilOLLARIUM
492. Qiiodfi difplicec Arcus

II.

LMNO ,

Fornax
di/lingui

ADGCB
poteft,
,

in

gine purgaturo.

medio diaphragmate quod eam in duas cavidifficul-

S C H O L
48 p.

O N

tates divdit

tuncquc futno patere debec

circula)

III.

exitus
tioni

non procul ab AL. Neque

applicantur tubi aeris
{

Hoc

Fornacis genere in PritleBio-

ter tiim

nibus nofiris in Arihituiuram Civilem principia fuperius ftjbilita iUnJirare confuevimus,

&

purificationi deftinati

. 475?

Fornacum ordinaria ftc facilius inteUigatur eurundtm applicatio. Alia igitur Fornacim genera , quorum confiruciio per eadem primipia patet , ftve ah aliis inventa, five proprio Marte haud dijficulter ex iisdem
in idea

cum

S C H O L
493. Jn hoc nariam rctinere
cafu
poteji

O N.
,

V.
ordi-

Fornax figuram
nifi

quod

ita coUo'
:

canda , ut latus unum exhiheat frontcm in quo fitu Fcrnaees vemacula Qiier-Ofen ap'

deducenda , luhenter prmtermittimus , ?ie frAter necejfttatem fimus prQli^ioret, Uni-

peUamus,

SCHO*

368

ELEMENTA ARCHITE CTUR/E

SC
H O L
I

CIVILIS. Sea.IL

O N

VI.
docuit

Problma XXVIIL
496. Focum mimrem ad
cibos quos'

494. Eadem
saripojfunt
,

artificia

ad Ca?ninos appli-

quemadmodim
defe6iibus
,

Gauge-

Rus

dam pritparandos commodum

conftrHerc

(<.)

///

qnibus laborant

probe quumodo ad Fornaces fcrfpeBa habet , applicentur ex modo di6iis intellexit pro fuo quoque arbitrio eadem ad Cammorum con-

medeatur.

^ui
,

principia juperiora

Resolutio.
1.

&

Conflruatur prifma quadrangularc

tanta? altitudinis
( .
,

quanta Foci

efl

firu^ionem transferet,

Problema XXVII.
495 Foctim
exjiriiere.

cavum , ex la495 ) quo Muri fpiffiores , eo teribus

i"t"s
:

meliores. Per hos cnim impeditur,

ne calor adeo

facilc
fieri

diffipetur

Resolutio.
;i.

quemadmodum
,

folet in For-

Fiat altitudo

Foci 2\

pedum

ne

moleftum fiat brachia fuper eodem huc illucque movere , prout

ufus poftulaverit.
2. Latitudo in ^dificiis
fiat

multoque magis in Foco ubi ignis aere libero undiquaquc

nace
,

ambitur.
2. In loco infimo
fit

apertura quadra-

communfbus
in

ta aperta

ut pcr

eam ad ignem

aeri

pedum
5 vel

3 vel 4,

majori-

pateat acceflus.
tis

Pars vero prifmarecipiendo cineri,

craticula eo-

bus
iflis

4i

6 ; longitndo vcro in ad fummum 6 j in his 6>

8.

cadem

in

fronte apertura inf-

truifta deflinetur

ad fummum
dio

Ea nempe
fieri

latitu,

3.

Defuper conftruatur

&

longitudo

dehet

ut

dem

prorfus

modo, quo
ofliaium,

fupra

idem
)

fpatium d\f\% una prcTparandis

ficiens obt^neatur.

conftruere docuimus

fuf-

( ,

474
,

ibidemque

fiat

quod pro
ut
liceat,

Ut

;.

undiquaque acccderc ad Focum liceat, nonnifi latcre uno minorum Muro adhjereat, & ne ignis nocere poffit, Murus ifie cx faxis
vel lareribus, vitato omnis
ligni

iubitu aperiri

&

claudi poifit

carboncs craticulae imponere

quotics opus.
4.

Tandcm
alia
,

in

fummo

fiat

craticula
,

cui vafa imponi poffunt

cibi

in

ufu
4.

flrucndus.
fervctur,

quibus

prxparantur.
calor confervatur,
fit.

Ut Focus tandcm mundus

fub co
fiat

Hoc nimirum pado

ut

rcccptaculum cinerum
per
,

pauco igne opus

&

alicubi apertura lamina fcrrca

,

SCHOLION
4p7. Solent ijiiusmodi
cas Fenefirarum parare
reliquo
,

L
cum

occludcnda
tur
( fc<39.

quam

cineres

Focos ad Lori*
ubi eandem

igne cxf]in(5to

in

ipfum dcmictan-

Muro

crajfitiem hahent ^

Nojiris

&

I4 Mecanl^ne dnftu

Lib.

c. 2.

&

vulgo voce Semi-Gallica dicuntur Pocageii-

Heerde.

S C H O-

a/>.

IV.

DE FORNACIBUS, CAMINIS ET FOCIS.

II.

369

SCHOLION
4.98.

4.

Sed re ventorum vl dejiclatur, m apice Tedi dcmum cduci atque

fub Tc(5lo
5

Hoc

vero artificium
,

qmque imr
fi

(i

opus

fit

inclinari

tari licet in Focis majoribus

loco cratiollas

cida fiiperioris fiant foramina ovalia

debet

quje inclinatio etiam hunc

ex Uminis ferreis paulo craffioribus fa^as

receptura
,

ne

maxima

pars caloris
,

quemconfu-

ufum habet , ne fumus tam facile repellatur. Habenda autem hic cd

Eurythm/ise ratio
5.
( .

admodum
matur,

vulgo

accidit

inutiliter

32

).

Problema
499. Fumaritim

Ne
tes

fumus impetuolior tardiorem

afcenrum

XXIX,

repellat, aut contrarii a-quc for-

exftrtterc,

mutuum

impcduint

Resolutio.
In
effe

Fumarii exftrudione praecipua

debet cura
j

ne

fumum

ex duobus Focis, Fornacibus vcl Caminis in idem Fumarium m'nirne deducendus efl: fumus ni(i
,

in

Culi-

nam
1.

aut Atria remittat.

fieri

Quare

diaphragmate diftinguatur, ut noti confundatur, nifi ubi eadem dire(5lione uterque gaudct.

Ea

debct amplitudo, ut fu-

mum
poilit

afcendcntem
3

omnem

capere

6.

Opera denique danda

eft

ne fu:

nempe

latitudo

minimum

10 5 longitudo 15 digitorum. Ut
vcro fumus afcendat , iiber aeri ad ignem afiluxus concedatur opus
2.
eft.

maria Conclavia deforment de faepius confultum eft, ut

un-

intra

Caminos in Atriis exftruclos(, 482 ) abrcondantur.

Quoniam
fumus
libet
5

impetiis

quo

elevatur

SCHOLION
500.

I.

continuo decrefcit, ut aer

refiftat,

afcendenti minus

Ne

Fumaria fumum

remittant

ad quot-

20

altitudinis
fieri

pedes integro
trunca-

fuadetur ut non perpendiculariter exfhuanextra. tur , fed fub Te{o inclinentur ,

&

digito iatior

debet. Cavitas

idem

deriuo

'

ad

normam

erigantur.

Nof-

nempe Fumarii Pyramidis

tce

trates dicunt die

Feuer-Mauer ichleppen,
II.

inverfs figuram haber.

3. Altitudo
Te(fti
,

Fumarii

major

fit

quam
cir-

SCHOLION
^o I .
plitudo
fuligine
pojfit.

ne radii folares aerem

rarefacicntcs
reflexi
,

ca
ti

Tedum

Non
effe

nec ven-

dtbet

minor praterea Ftmaril amquam Pt puer idem s ,

pcr

ab eodem

fuinum repel-

purgaturtts

ipfum

afcenders

iant.

mijt

Oper.

MAthm. Tom. IV.

Aaa

CA^

370

ELEMENTA ARCHITECTUR^
C A
De
Definitio XV.
CaU PC
ina

CIVILIS. Sea.lL

U T

VII.

Scalis

Te^is.

CoROLLARIUM VL
aliam
508. Ubi plures una afcendunt & dit^cendunc , longitudo Graduum feu latftudo Scaljs major fieri debet , quam ubi tancum unus afcendit nempe in priori cafu ad fummum p , in pofieriori mini:

502.

dicitur

per

quam ex
in

contignatrone

afcendimus vel defcendiirius.

COROLLARIUM
5:03.

I.

primaria flatim ocLilos incurrere debec , quamprimum j^dificium intramus , ne eam qu^rere
Scala
igitiir

mum

i\ pedum.

COROLLARIUM

VII.

moleflum

fic

{. 10.

).

COROLLARIUM
504..

II.

5op. Uc denique Scala? partes finguli conmTodius illuminari qucant , nec lapfus per eam adeo periculofus cxiftat , va-

Atque ob eandem rationem ab imo ufque ad Tcclum continua fir,

riaque utenfilia
portarj pofTint
;

commodius per eam deminimum pofl: 6 vel 9 ,

COROLLARIUM
jo^.

II

L
fcntiant

ad fummum pofl 11 vei 13 gradus Area qusedam plana quadrata fieri debec.

Ne

inferiores contignariones in-

COROLLARIUM
510.
gitos
Si

VII L
du numerum

habirantes quicquam

incommodi

ab iis , qui vel arcendcnt , vel defcendunt neque etiam Atriorum ufus tolScala extra Atrium ponatur , ita Jatur tamtn uc in Eurythidam non impingatur (^. 51 ).
,
,

altitudo contignationis in

redada
(

dividatur

per

digitorum altitudini Gradus unius convenientium JT. J07) quotus numerum

;

Graduum

Scala: indicat.

CoROLLARIUM
50<T.

IV.
debeat
af-

SCHOLION
511. Pojtquam numerus
calcitlum fuerit dcterminatus

L
CradHnm per
,

Commodus cum
defcenfus

effe

cenfus atque
;

per Scalas ( . lumiiie fufficiente iliuminentur & 1) ) qivdem ubique a^qu^liter , ne vifus ali-

pertica lig-

cubi confundatur.

nea altltudini contignationis ^qualis in tot partes squales dividaturt quot funt Gradus juxta bas divifiones Gradus erigantur ,

&

CoROLLARIUM

alias

enim

facile ficri poteji

,

V.

ut Gradus fum',

mus

vel jufio altior

vel humilior fiat,

^07. Eadem commoditatis rario poftuiat, nc Gradus fint jufto altiores, neque etiam nimis deprelTi , 6 circiter , ad

SCHOLION
5xi. Ornatus

11.
funt AJlragaJ.us

Graduum

uunmum 7 digitorum , & laticudo fit minimuni 10 , ad fummum ij digitotmxi.

&

Regula cum Apophyge^

SCHO-

Op.Vll
S C

DE SCALIS ET TECTIS
N
III.

37t
,

HO

pe

<^I3. ViTRuvius {a) numerum Graduum imparem fieri jubet , ut cum dcxtro

Axem
diiim

peripheriam jnflo vero nimis ar6ti

latioreS
;

prope

commode

nonnifi per meafcendicur defcenditur-

pede primus Gradus afcendatur

item in

fummo primus
lab.

ponatur

que , adeoque nonniii in cafu nece(Tifatis adhibendum, pr^fercim cum eciam rebus
apportandis
ac deportanLlis

minus

fic

Problema

XXX.

^^^"

commodum & lapfus dum periculofus.

per ipfum admo-.

514. Scalani delineare.

Resolutio.
E. gr. Si delineanda Scala
,

Problema XXXL
cum
dua5
1

Cochlidium delineare

bus Arels ca quidem conditionc, ut prima pars habcat Gradus 1 1 , fccunda 5 5 tertia dcnuo 1 1 , & longitudo

R
1.

O L U T

O.
clr-

Semidiametro Axis defcribatur

culus

Gradus feu Scalie,

j^^-

latitudo

(it

6 pe-

& au(fta

eadem

integra lon-

dum.
1.

XIV.

gitudine Gradus
cus.

alius

concentri-f;^.25'

Ducantur more confueto dua? linese re6t3e AB & BD fe mutuo ad angulos ref^os
in

2. Periphcria dividatur

in

tot

partes

fecantcs.

2.

Ex
ex

G latitudo Gradus decies, G in A & ex C in F longitudo

in

ejus

&

ex F in E latitudo quater, j tandcm ex E in D longitudo

quot habet Cochlidium Gradus, & rcgula ad centrum atque fingula divifionum puntf^a apsequales
,

plicata inter pcripherias

redla;

ducantur

Gradus diftinguentes,

ejusdcm transferatur. Rcgula fucceflive ad fingula divifio3. num pun(5ta applicata ducantur redic oA gg i hf^ cd-.fa^ ca una
-,

SCHOLION.
518. Interdum in Palatiis Prlncipum fine Gradibus fiunt ; fed cum longitudo altitudinis quintupla minimum e([e de-i

ScaU
beat

cum

c^eteris

qu^ Gradus

diuin-

guunt.

nimis

amplum fpatium

requirnnt^

D
Gradus
in

E F

XVI.
Scala
,

Theorema XXIL
cujus
in

515. Cochlidium
circa

efl:

Cylindrum erec^um

519. Te^4 ncc alta nimis mis humilia feri dcbent

Te^la cnlm nimfs alta

nec m-^

gyrum

redeunt.
inutili

poninnl-

COROLLARIUM.
51^.

dere gravant

Muros, qulbus incumligni

bunt

Quoniam Gradus
Lib.

&

ob

abundantiam
habtt
:

Cochlidii pro-

cendium majus
mis vero humilia

periculi

(*)

in.

c. 3,

fijfliciente declivitate

Aaa

^^^^^*.

572

ELEMENTA ARCHITECTUR^
,

CI VILIS.
i/iorum

J'^^. //.
,

dcftitinintur

unde

aqiia

pluvlalis

&

&

ingenti pondere dificium gravant

qux cx
fragnat

foluta nive colligitur in

,

codem
,

denique nulli
funt,

incommodo

fubjecid^

ficque latcres corrumpuntur.

firmirati
(

Oben:

adeo

cum akirudo
.

PrOB

M A XXXII.

tum

humilitas nimia
religiore

6 )>
( .

qu;:e

ta-

mcn

obfervanda
I

i8

523. TeLium exftruerco

)

S C H O L
Tiib
'5'^*

O N.
commode
1.

Resolutio.
fuper Utitu-

^^^^^^^^ ^^ ^^^^ dtitudo

y.T* ^?
p'

latitndinis fubdupla

&,
,

fi

Secundum muri longitudinem locenrur CatenA AB.

Supcr
in
iis

col-

Tab,
XII.

dine
'

AE

femicirculus defcriptus in quatuor

fnbtenfii

^'

partes ^quales dividatur

AB ,BC,
am-

2.

crigantur Cantherii

AC
&
per-

CD &

I)E fe^ionem
3

Tecii exhibcnt ob

angulum coeuntcs,

plitudinem fpatiis quo alterius generis Tecla.dejiituuntur

commendari

3. Cantherii transverfim connc(f>antur

folitie

Tranflris

DE

iidem

vero

Theokem
521. T^e^a
nis cupreis tegenda,

XXIITo
^

Tranflra Capreolis
4. Tranflra fulciantur

GF.

'vel tegulis

vel lami'

Columine
mcdio.

pendiculari
ratio ( .
igni
,

HI

in

Poftulat id

firraitatis

6.

5.

Gantheriis alligantur TempLt

tcgulte

&

ils

18

fcandulce

enim ncc

nec

appcndantur
,

vel

iisdcm

pluvias aliisque aeris inclementiis rcfi-

affigantur aflercs

quibus ulrcrius

ftunt

quemadmodum
S c H o L
1

lateres

atque

laminas cupre^ alfigcnd^.

6. Feneftr^ fiant intcr Canthcrios mi-

lamincE cupre^.

o N.

norcs

numeroque
,

pauciores,

quam
luinl-

habet ^dificium
512. Tegiilas triplicis funt generis ^ ^-el hamata? , quibus his in oris potiffmum utimur i vel imbrices canaltculi formam habentes
,

quia tanta

nis copia,
ritur
5

fub
in

Tedo non

requi,

quam

Conclavibus

ac

vel

denique

tegtilaj

imbricatcT

prastcrea

liberior iuminis

quns in/i.ir

hamatarum plana funt fed marinflar

in

tum

affluxus.

ad Tecearum fic Latitudo

^ines habent imbricum

canalicu;

I vcl I iatitudinis Feneflrarum

dificli.

lum

effigiatos.
;

JIU TeBis venuflatem

/;^

firmitatem

& firmitatem &

in

ifli

Cartcrum

fecundum Eu-

pariunt
tikus

ill(2

vero

decorem incendiis facile dant

rythmiam per Te^ftum difponends:

C. 31 32
).

damna ad reflinguendam flammam acceden'3

ifii

fumtHs te^i exfiruendi augent

CAPUX

;.

Cap.VlIL

DE ICHNOGRAPHIA ET ORTHOGR APHIA.

373

C A
ne

U T

VIII.

Ichmgra^hia (^ Orthographia

^dium.

Definitio XVI L
524.T Chnographia
J[
fa ^dificii
eft

Resolutio.
1.

fcdio transver-

Charta
cxpanfa
tse

fuper Tabula
(^

delineatoria
rcc-

cxhibens

perime-

174

ducantur

trum totiiis ^dificii fingulorumque Conclavium in data contignatione una cum Murorum & Parietum intcrgerinorum crailitie, Januarum & Feneftrarum
t]u^ in
latitudine
,

2.

AB & AD fc mutuo ad angulos rcdos in A fccantCd. In rcdlam AB transfcrantur ex medio

dimidia janu^
,

latitudo

Columnarum
,

, ,

latirudo Fencftra?

diftantia Fenef-

Pilarum &c. projeduris

illa

&

ca^tcra

trarum a
3.

fc

inviccm

&

ita

porro
trans,

feCtione veftigia fui relin-

Ex E

vcrfus

in

reclam

AD

quercnr.

fcrantur crafiities
i

Muri primarii
ita

D
lineatio

E F

XVIII.
eO:

longirudo Conclavis,
rictis intcrgerini

crailirics Pa=

525 Orthographiit externa

fiiciei

de-

&

porro.

i^dium exhibens Parietem primarium cum fuis apcrturis Tccto atque ornatu , &
extcrna?
,

4. Rcgula ad fingula divilionum puncta utriusque linea?

AB & AD

de
(

ccntcr applicara ducantur rcCtoe

quicquid ulterius

in

oculos incurrit co-

175), quarum communes

fcctiones

intcr-

ram JEdiFido

dabunc Ichnographiam

ftanti.

dcfideratam.
I

E F

XIX.

Problema XXXIV:
529. Orthographiam j^dtficii
cere,
perfi'

526- Orthographia, interna efl: dellncatio >dium , qualcs apparitur^, fi

Tab.v

XVI,

Murus primarius externus rcmoveretur.

R
1. Re>5la

o L U t

o. divida-

S c H o L
527.

o N

AE
.

eadem

ratione

AMunt

aliqui

quiR eft delineatio

Scenographiam , ALdium ex dato loco vifaPerfpe&iviS fuo loco

tur, qua in Problemate prcTceden--

tef
2. In

rum fecundum regulas jam explicatas,

528 ). redam AD

transferantur altituin

dincs iingularum parcium

facie

Pr
fcerso

LE M

XXXIIL

^dium
gr.

eKterna confpicuarum, e,.

;,

528. lchnographiam j^dificii pcr-

Janua?, Fcncftrarura
,

TeCti ^,

Fumariorum

&c.
3
.K&:--

Aaa

374
3.

ELEMEMTA ARCHITE CT UR.^

idem
dente
5

CIVILIS.
in

iV^.

//.

Regula ad fingula dlvlfionum puncta applicata ducantur re6tx , qua-

quo
ufi

rum communibus
bitur.

interfedlionibus

requirit

Problematc prajcefumus plus tamen operas hoc dclineationis genus ,

:

Orthographia externa determina-

quia plura repriefentanda funt

in

Orthographia

extcrna.

quam Quirnam
,

Problema XXXV.
Tab. ^^^^*

vero

dimenfiones in utramque

iine-i

530. Orthographiam j>dium

inter

am AB & AD
ex Figura
nifeftura
,

transferri dcbcant,
,

nam

perficere.

quain apponimus

ma-

Resolutio.
Artificium
delineationis

eft.

prorfus

Elementomm Architectura Chilis,

T^omi Quarti.

ERRATA

E
Pag. 7. Col II.
r. JT.

R R A T
lege

30.

lln. ^.
/.

FL

EL
141.

,Co/.2.j5'.327.//.8.
2.

895. lege $ss,

19.
rfe/e
/.

1,

n. 105)745)^5 ! ^^I^ *c. 9745x551

/.

II.
l.

7,

2,
1
.

/.2. iio 7'

/.

10. 7'

157. 160. 168. I7p.

i.An.6.
1. 1. /

1.

punfta
/.

8.

EC
i.

Ec

antepen.

Uramburgum. lege Uraniburgum

,

2.

marg. Fig. 28. in marg. Tab. IV.

//^.18.

17.

I.

/.

4.

a fine

Longitudo
lege
/.

/712^. 25^ lege /7>. i^,

Laticudo

ihid.

2. 2.
I.

/.^
.71./.?.

RM

PM
^9'
/.

195. 227.
ibid.

2.

2.

inmarg. fcrihe Tab.V./v^g.^i, 1 Cal. /. 2. /. ijCal, 4

1 1.

18.

23o2i;'. /.23

?wS

/. l.

ms
26

21.

91.L6 &92'l.^
96.
8.
3,

temperata
3

torrida
/.

228.
239. 257. 268.
ihid,

1,

2.

2.jr.

^
/.

/.4.

forma

l.

forma

I.

i.^rf.3./.2.
I.

BL

/.

BK
lege

25.

I. I. I.

112.

o
^/io

/. /.
/. l.
/.

c2d
.Jia
6.

4.

Sturimus

9'
z.
5

50

45. 57. 70.

95.

2.
I<

IX.

5.21.

Sturmius. inmarg. Tab.XII. Fig. 57. lege Tab. VIII. Fig. 14.
I. JT.

I.

15?

170

ir
/.

m 170

i7J.
3o<^.

195.

/.

15.

defendi

lege

2.

14.

CL

ML
lege
1.

defendt
^rt.f^.
1
/.
/.

2. 47. 3.

diJlinUonis

I.

()&2.
dele

/.

^&io.

dijiiuBionis

315.
317.

2. jTi
I.

70.

2.

virgulam

105. 117.

2.
2.

1.16.
/. i.
/.

ip.

/,
l.

30.
miis

l.^.afine

=_|,22.

ult.

m us

116.
ibid.

I.

131.
X38.
ibidt

2.

/.

27fxvin. /.27fxvn. 30 b XIIL /. 30 b XIV lege i.^c. XXIV.

i.c.

330.

2.

l.

4.

H^ io'22 H^p^thros lege

Hypaethros

XXV: XXIV.
/ege

342.
34<^.

I. I.

313.

I.

Neque

/.

Ne

I.

carenas

kge
crenas
/.
/.

I.

/.

I.

Definitio LTTT.

DefinitioLXXX.
/.

351.

1.

3.

ur

uc

27.

Definitio LXXTII. legeDE^mijio LXXXil.

372.

2.

5ip.

4-

AE.

AB

Fii]

A n/i

it.

Liri/. Tali I.
.

Ftj.

S
r

FicjiArckit.CwU-.Tah-IL

/'- V./

.ArJu \\\-t. y.

'//'.

I/L

'-.'^SS7Sii

C 3i-'

Fu^. ,^" /"2;

i^'^/

ji^mi-ui^

J^u/ 1
.

'

Fui.iS.

Fiij/.

Arc/iitcct. Ta/>. H:

Orc/o
Tik^canii^

J^Uj/

ylrc/uc. Civ. Ta6.

Orc/o

TDoriciM.

71

tyi IV1

r^

^
/

Fn/:Arf/ut:7U:Vl

N,

^,

"

/~~:7

OrJc

Ii>iarii,<

r 'iu:Arc/iit:Tab: VII

Fuj:ArcliLt:CivilTab:m.

Ficj.

Arck it: C ^ivil:Tab:IX.

FicfiJ^

Fu 2 ur.i

1^

-K2\

f
I

;
\/

\/

\/ \/

iTw

Ficj:Arclnl-:Tah:X.

I>

Fici:Arclut:Cwtl:Tah:XR.

^'

-k

Fi<^:i5.

A^^

A-^

Fhj:i.

Fi^:Arc/iLt:Civ:Ta6 XEI.

Fu 1^:24.

r
^' ?^

j^v

/
8?6*nJ
1

Fig:Arckit:Civil:Tal,:Xiy.

nc

Fta.Axlnt.CivilTah-.yy.

TahJ(VlI.

Tab:XVI.

Fi\/:Arclut:(

wTah.X^L

Fuj:Arcliit.CwTab:Xm.

Fu7:5l.

F^:Arc/ut:CivU:Tah:XIX.

"H

3ii

^^c

E^:Arclut:{iv:JaliXK.

Fuj:. Arc/ul-:C

Vi

ul.TalyXXI.

r
..ri

c>

O e

a
Pi 7>7 '('/
t>
f^

/]y.r^y

lId

<z.

Fl^:40.

Fuj: 3H

rjj
(

%r*

,';

w%
.^^
ilv'Sfc'

?^t

^^

M
^-V^*'-

'.

*::.

:iii*>

**^i'

-*^

'

''^