Scribd Upload a Document Search Documents

Explore

Mehmet Ata ahin You're looking at our new document page format. Have any thoughts? Leave us your feedback.

Sa y fa | 227 D e n i z K A R A K TRK SYLENCE SZL -YYABA HAN: Bozgun Tanrs. Edeer: CABA HAN Yeryznde ktlklere ve bozgunculua sebebiyet verir. Karakam (ktcl aman) ile Erlik arasnda arabulucuk yapar. Erlik Hann oludur. Aygr yeleli olarak betimlenir. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt ) Yaba: (Yab/Yap/Cab/ap). Yapan (bozgunculuk ve ktlk eden) demektir. Yaba (atal harman arac) szc ile ayn kkten gelir. U R T

Ayrca apmak (at srmek, yamalamak) szcile de balants bulunur. YADA TAI : Simya Ta. Edeer: CADA (CATA, SATA, CAYA, CAY) TAI Trk mitolojisinde yamur yadran sihirli ta. By Ta. Tanr, byk kamlara bu ta armaanetmitir. Bylece istenildii gibi yamur ve kar yadrlabilir, hava olaylarna tesir edilebilir. Yamur,kar ve don getirebilir. Yumruk byklnde ve koyu renklidirler. zerleri damar damar izgilidir.Soukturlar. inden sesler gelir fakat ii bo deildir. Kullanldka zayflar ve gc geer. En iyilerikendiliinden kutlu hayvanlarn eklini almtr. zel bir yerde muhafaza edilir ve sk sk ele alnmaz.Sadece gerektiinde kullanlr. Kurdun karnndan kt sylenir. Koruyucu olduu da sylenir. inkaynaklarna gre Trk amanlar savalarda kar ve yamur yadrarak zaferler kazanmlardr. Bu taile by yapan kiilere Yada/Yat/Cadac/Yay ad verlir. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, DenizKarakurt )

Yada: (Yad). Dsallk, uzaklk, eriilmezlik, gizem anlamlarn ierir. Moolca ve ManucaYadah, Tuvaca Yad szckleri ihtiya halinde olmay ve gerek duymay ifade eder. AyrcaYad/Yat/Yay/Zay kkyle balantl olarak yaratmak ve yaymak anlamlarn barndrr. (Baknz: ZADA HAN, YATLAMAK) YAI: Kurban. Tanrsal veya d ini bir amala kesilecek hayvan. Eski devirlerde kurbanlar Tanrsal bir alevin yaktdnld iin Yaklan anlam vardr. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt ) Ya: (Ya/Yak). Yakmak fiili ile ilglidir.

Yaklan demektir. Moolca Yag szc tam veeksiksiz anlamlarna gelir. (Baknz: KURUMSAK) YALAP: Nur. Edeer: YALABUK

Sa y fa | 228 D e n i z K A R A K TRK SYLENCE SZL U R T

Kutsal Ik. Yalap biimi eski kaytlarda Tanrnn bir sfat olarak da yer alr. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt )

Yalap: (Yal). Ik anlam vardr. Yalabmak fiili, parldamak, aydnlanmak demektir. (Baknz: YARUK) YALBUZ: Sylencesel Da. Edeer: ALVUZ Almaz ykseklie sahiptir. Etraf sularla evrilidir. Torul ve Kongrul Kuu burada yaar. Dselcanllarn yaad yerdir. Ortadou kltrlerinin etkisiyle Kaf Da daha fazla n plana kmtr. Buda ran kltrnde Elbrz olarak geer. Peri kzlarnn yaad mekan olarak kabul edilir. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt

Yalbuz: (Yal/Al). Ate anlam ierir. Yalazlanmak szc ile ayn kktendir. Yalabmakparldamak, ldamak demektir. Elbis, Yelbis gibi kavramlarla yakndan alakaldr. (Baknz: KAFDAI, YELBS) YALUK ANA: Ay Tanra. Eanlam: 1. AY ANA, 2. UCAH (UYAH, CEH) ENE Moolca: SAR (SARAN) ECE Gn altnc katnda oturur. Parlakl, ve gzellii sembolize eder. Baz Trk boylar aydantrediklerine inanrlar. Ayn hilal ekli sembolize edilmi iki boa boynuzunu andrr ki, Ay ve Boaunsurlarnn birbirleriyle ilikilendirilmesinin farkl bir ynn ortaya koyar. Boa ilk defa Smerlerdekabul edilmitir, ayrca Aya adl Smer Tanras gnein kars olarak ifa de edilir, yani bu Tanrann Trkedeki A y olmas muhtemeldir. Ural Batr (Ural Han) sylencesinde Gk Tanrs Samravn ikikars vardr birisinin ad Ay Anadr. (Dieri de Gne Anadr.) Pek ok mede niyette ay diil olaraktasavvur edilmi ve gzelliin simgesi olarak alglanmtr. Trklerde Ay ile balantl pek ok kavramvardr. Aya: Hilal,Ayla: Hale,Ayas: Mehtap,Aybar: DolunayAytolu: DoluayAydan: Yarmay Ayl: Yakamoz.( Kaynak: Trk Sy lence Szl, Deniz Karakurt

Yaluk: (Yal). Ate anlam ierir. Yalazlanmak szc ile ayn kktendir.

Ay: (Ay). Parlaklk, k, temizlik, ykselmek gibi anlamlar vardr. Aymak fiili ise kendindeolmay, bilinci, kendine gelmeyi ifade eder. 1. Dnyann uydusu olan gk nesnesi. 2. Gkcismi Ayn dnyle balantl olarak, yln belirli zaman dilimlerine ayrlm olan blmlerinden her biri. (Yans: YALUK ATA) YALUK ATA: Ay Tanr . Eanlam: 1. AY ATA, 2. UYAH (UCAH, CEH) EDE Moolca: SAR (SARAN) ECEGE

Sa y fa | 229 D e n i z K A R A K TRK SYLENCE SZL U R T

Bir maarada meydana gelmitir. Bu maara bir eit ana rahmi olarak simgesellemitir. Gnaltnc katnda oturur. Baz Trk boylar aydan trediklerine inanrlar. Baz destanlarda Ouz Hannsoyunun Ay Ataya kadar gittii anlatlr. Moollarn kutlu Anas Alankova da Ay Indan hamilekalmtr. Ouz Kaann atalarnn soyu Ay Ataya kadar uzanr. Sagaans ar (Sagansar) veya Sagaalgan (Sagalgan) yani Ak Ay dedikleri trenin bu tanr ile balants olmas muhtemeledir. Masall arda anlatlan Ay Dede motifi de yine bu anlayn bir uzantsdr. Ay Han ile

kartrlmamaldr. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt )

Yaluk: (Yal). Ate anlam ierir. Yalazlanmak szc ile ayn kktendir. Trkede Yal/Cal, Moolcada Zal kk ldamak, paraldamak manalarn ierir.

Ay: (Ay). Parlaklk, k, temizlik, ykselmek gibi anlamlar vardr. Aymak fiili ise kendindeolmay, bilinci, kendine gelmeyi ifade eder. (Yans: YALUK ANA) (Kartrlan: AY HAN) YALGIZGZ : Tekgzl Dev. Edeer: CALGIZGZ Bann ortasnda tek bir gz vardr. Tepegzn bir tr olarak geer. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt ) Yalgzgz: Yal Tek + Gz. Moolcada Yalgah, fark etmek anlamna gelir. (Baknz: TEPEGZ) YALKIN HAN: Ate Tanrs. Ate Tanrsdr. Gn dokuzuncu katnda oturur. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt )

Yalkn : (Yal/Al). Ate anlam ierir. Yalazlanmak szc ile ayn kktendir. YALUN HANIM: Ate Tanras. Atein koruyucu ruhudur. Banda kzl renkli bir yazma (earp) bulunur. Veya srtnda al bir atksolduu sylenir. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt )

Yalun: (Yal). Yaln alev demektir. Yalaz , Yalm szcyle de ilgilidir. YALMAVUZ : Dev. Edeer: CALMAUS, YELMEV ES Yalmuz olarak da bilinir. ok byk masal yarat. nsan biimlidir. , yedi veya 12 ba vardr.Siyah yada sar renklidir. Gne ve ayn tutulmas Yelbeenin bu gkcisimlerini yemesi olarakanlatlr. Devler, atlara dmandr. Ayrca insanlar yerler. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, DenizKarakurt )

Yalmavuz: Yel Ruh, Canl + Moos Boaz, Boucu ( Eanlam: YELBEEN) YALPAAN HAN: Ejderha Tanrs. Btn ejderhalar (Yelbeenler) onun emrindedir. Kendisi de istedii zaman yedi bal bir ejder klnabrnr. Devlerin Tanrs olarak da grlr.

( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt ) Yalbaan: Yal/Yel + Bke/Beken. Yelbeen dev demektir. Yal szc Moolcadacezalandrmak anlam ierir. (Baknz: YELBEEN)

Sa y fa | 230 D e n i z K A R A K TRK SYLENCE SZL U R T

YALVA: Resul. Peygamber. Tanrnn habercisi. Kitap getirmi olan eli. Trkler tarih boyunca deiik dinlere vebunlarn farkl mezheplerine tabi olmulardr. Ama balca; Budizm ve onun Lamaizm mezhebi,Maniheizm, Hristiyanlk, Musevilik ve slam (Snni ve Alevi mezhepleri) en fazla rabet grm dinlerolarak saylabilir. Bunun sonucunda her birinden deiik unsurlar alnarak Trk kltrne katlm veher dinin kurucusu / yalvac deiik anlatlarda yer almtr. Elbette ki, kltrel anlamda benzer kavramlar daha by k bir hzla yerlemi ve btnlemitir. rnein Mani dinindeki Aydnlk veKaranln ezeli ve ebedi sava (Trkede Yaruk ve Karanuk adl iki g olarak yer bulmutur,)kltrmzn dier eleriyle hzla uyum salamtr. Trkler en son olarak slam d inini kabul etmiler ve bu din tm Trk Dnyasnn ortak deerlerinden birisi haline gelmitir. Elbette ki bakadinler de deiik younluklarda ve farkl Trk topluluklar ierisinde varln srdrmektedir. Ancak uan iin ortak kltrel payda olarak slam dininin varl yadsnamaz bir gerektir. slama gre Allahnvarlna ve birliine inanmak birincil ve en nemli kouldur. Bundan sonra da Hz. Muhammedinonun elisi olduuna, ardndan da Tanrnn gnderdii (Kuran Kerimde ad ister saylm ol sun isterse olmasn) dier tm elilere iman etmek gerekir. Kelime i ehadet Tanklk S z u ekildedir: Tanklk ederim ki Allahtan baka tanr yoktur. Ve yine tanklk ederim ki Muhammed onunkulu ve yalvacdr. slam ile birlikte bu dinin youn bir biimde kltrmze etkisi olmu ve tm kavramlar yerlemeyednce dnyasna hakim olmaya balamtr. Fakat gemiteki birikimlere uygun ve uyumlu olan herey daha hzl kabul grmtr. Bu balamda slam dinindeki baz Peygamber kssalar dierleri ne nazaran halk kltrn daha fazla etkilemitir. nk bu kssalardaki baz zellikler zaten gemitenberi var olan baka anlat elerini artrmaktadr. Ksaca deinilecek olursa, baz Peygamberlerinhayatlarnda yer alan halk kltrmzdeki anlatlarla btnleen olaylar unlardr.

Hz.Muhammed (Arapa Muhammad , ayrca Mahmud ismiyle de balantldr ) : zellikle Mira kavram halk ve tasavvuf edebiyatnda geni yer tutar . Mira, b azen yanl veyaeksik olarak salt ge ykselme olarak ele alnmtr. Ykselirken kulland Burak adlbinek nemli bir yer tutar halk edebiyatmzda . Hz. Musa (branice, Mose; Arapa Musa) : Denizi, asas ile yere vurarak ikiye yarmas. Ayrca asasnn bir ejderhaya dnmesi ilgi ekicidir. Hz. sa (branice, Yeu; Arapa Isa) : Krlerin gzlerini amas, daha beikteykenkonumas, ayrca annesinin kendisine babasz hamile kalmas nemlidir. Anadoluda Ese olarak da sylenir. Hz.Nuh (branice Noah ) : Tufan ve insanln atas olarak ortaya k. Byk Tufan, An adolu, Mezopotamya ve Ortadouda Smerlerden beri yaygn ve ortak bir anlatdr. 950 yl yaad sylenir. Tufanda dev bir gemi ina etmitir. Hz.brahim (Asurca ve Akkada

Abraham, branice Avraham ) : Atee atlmas ve ateinonu yakmamas. brahim Peygamber ayrca Smer kkenli olarak kabul edilir ve Trklerinatalar arasnda saylr. lk ad Avram (Abram) dr. Kabeyi ina etmitir. Ayrca eininayan yere vurarak kutsal suyu (Zemzem) kartmas da yine Trk kltr asndan ok ilgi ekici bi r konu olmutur. Hz.Sleyman (branice alomo . Bat dillerine ise Salomon olarak gemitir ) : Kulara ve rzgarlara hkmetmesi. Hayvanlardan oluan ordular vardr. Hayvanlarla konumas dayine dier ilgi ekici bir kavram olarak yer alr.

Sa y fa | 231 D e n i z K A R A K TRK SYLENCE SZL Hz.Yusuf (branice Yosef ) : Kuyuya atlmas ve ryalar yorumlamas. Kuyular Trkkltrnde nemli bir yere sahiptir. Ryasndaki gk cisimleri de dikkat eker. Hz.Yunus ( branice Yonas ) : Dev bir balk tarafndan yutulmas. Kavmini terk ederek bir gemiye binip ayrlm, ancak yolda dev bir balk kendisini yutmu fakat kurtulmutur. Hz.Davud (branice David ) : Demircilik sanatn yapmas. Demircilii en yetkin biimiyleyapabilmektedir. Demiri eliyle ekillendirebildii sylenir. Hz.Lokman (Arapa Lukman ) : U R T

slam inancnda bilge ve hikmet sahibi birisidir.lmszl arad sylenir. Hekimlerin piridir. Bilinmedik diyarlardaki otlardan ilalar yapar.Hz.Eyb (branice Iyyob ) : Bir maarada, dermansz bir hastalk nedeniyle ile ekmi, daha sonra Tanr tarafndan bahedilen kutsal bir suyun sayesinde iyilemitir. Ayrca Ashab-Kehf kssas maaralarla ilgili olarak nemli bir yere sahiptir. Bir maarada ok uzunyllar uyuyarak daha sonra uyanan genler ve kpekleri anlatlr. ( Kaynak: Trk Sylence S zl, Deniz Karakurt )

Yalva: (Yal). Yalvamak fiilinden gelir. Yakarmak, haber vermek anlamlarn tar. Yal Moolcada cezalandrmak demektir. (Baknz: YALVAMAK) YALVAMAK: Risalet Etmek. Peygamberlik Etmek. Tanrdan haber getirmek. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt )

Yalvamak: (Yal). Yakarmak, haber vermek anlamlarn tar. Yalvarmak fiili ile ayn kktendir. (Baknz: YALVA) YAPANAY HAN: Kr Tanrs.

Krsal blgeleri korur. Yabani evrenin ve yaban hayvanlarnn gzeticisidir .( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt )

Yapanay: (Yap). Yapan/Yaban krsal alan demektir. Yaban sz ile balantldr. YARAN: Su Cini. Edeer: YEREN Sularda yaar. Genelde insanlara zarara dokunmaz. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt )

Yaran: (Er/Yer/Ar/Yar). Eren (ren / Yiren) kelimeleri ile balantldr. Yaratk, Yararllk, Yardmkelimeleri ile ayn kk ierir. YARIMTIK: Yarm nsan. Tek bacakl, tek kollu, tek gzl, tek dili, tek boynuzlu canavardr. Tek dii kalm canavar tabiriniartrmaktadr. eytani bir karakteri vardr. Ural ve Sibirya Tatarlar ormanda Yarmtk adl biryaratn da yaadna inanrlar. Y arm vcutlu veya te k gzl, tek kollu, tek ayakl bir yaratktr.nsanlar ondan ok korkarlar ve o na beyaz horoz kurban ederler. o k merakldr ; kye kadar gelip dolar, insanlar izler . Ondan kurtulmak iin de ayakkablar, gi ysileri ters giymek gerekir . Akl

da yarm olan Yarmtk, ters giyinen ayakkabnn izini takip edip ters tarafa ynelirmi. ( Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt ) Yarmtk: (Yar). Yar ve yarm szcklerinden gelir. Eksik demektir. Sakat veya feli kiilerede yarm denir.

of 250 Leave a Comment

Submit Characters: 400 Upload a Document Search Documents Follow Us! scribd.com/scribd twitter.com/scribd facebook.com/scribd About Press Blog Partners Scribd 101 Web Stuff Support FAQ

Developers / API Jobs Terms Copyright Privacy Copyright 2012 Scribd Inc. Language: English