statistiksel Sre Kontrol

KAZIM KARABOA

KALTENN TARHSEL KMLK DEM

Muayene statistiksel Kalite Kontrol Toplam Kalite Kontrol Toplam Kalite Ynetimi

STATSTKSEL KALTE KONTROL

statistiksel kalite kontrol, rnekleme teorisine dayanan ve periyodik lmelerle kalitenin devaml olarak izlenmesine ynelik bir yntemdir. Toplam kalite ynetimi anlay, srekli iyileme ve problem zmne istatistiksel ve sistematik bir yaklam ifade eder. Toplam kalite ynetiminde, sezgilerle deil verilerle alma alkanl vardr.

SK metodolojisinde;
statistik, bir btnn tamamn kontrol etmek yerine btnden rnekler alarak sonulara gre btn hakknda tahminde bulunmak iin kullanlan aralar ifade eder. Proses, bir rn veya hizmetin nceden belirlenen nitelikte elde edilebilmesi iin kullanlan makine, alet, metot, malzeme ve insan gcnn btnn ierir. Kontrol, prosesteki verilerin lmnde ve analizinde istatistiksel tekniklerin uygulanmas anlamn tar.

SK Sreci

statistiksel Sre Kontrol (SK) ne iin kullanlr?

Kalite geliimini arttrmak retim maliyetini azaltmak Mteri memnuniyetini arttrmak rn taleplerini gelitirmek ve belirlenen limitleri arttrmak Verimi arttrmak

SK
SKda kullanlan temel ara sre kontrol grafikleridir. Bu grafikler genelde bir merkez izgiden (M), alt (AKL) ve st (KL) kontrol limitlerinden ve ardk gzlem noktalarndan oluur.

SK METODLARI
zleme amal SK metodu
kt incelenir eer kalite tatmin edici deilse standardn altndaki paralar tekrar retime sokulur veya daha ucuza satlr ya da hurda olarak ayrlr. Bu genellikle rneklem incelemesi ile yaplr. Kalitenin izlenmesinin genelde maliyeti pahaldr ve bu nedenle pek nerilmez

Koruyucu amal SK metodu

Sre incelenir ve kusurlu rnn retilmesinden kanmak iin sre kontrol uygulanr. Tipik koruyucu amal SK metotlar; 1-) Sre deikenleri iin Shewhart kontrol grafikleri 2-) Sre deikenleri iin CuSum kontrol grafikleri, 3-) Girdi materyallerinin rnekleme incelemesi 4-) rnn srekli retim incelemesi

SRE KONTROL EMASI

SRE YETERLLK ANALZ

Sre yetenek analizi kalite gelitirme programnn en nemli kesimidir. Sre yeterlilii belirli bir kalite zellii iin deikenlik lsdr. Bu deikenlik zaman boyutunda iki farkl ekilde ele alnabilir:
Belirli bir anda var olan deiiklik Zaman iinde oluan deiiklik

SRE YETERLLK ANALZ

Sre yeterlilii, istatistiksel bir lt olup mteri beklentilerine gre bir srecin ne kadar deikenlik gsterdiini zetler (Montgomery,2001). Bu aamada dikkate alnan parametreler Cp ve Cpk indisleridir. Cp indisi, artname limitleri ile proses kontrol limitleri arasndaki ilikiyi gsterir. USL st spesifikasyon limitini, ASL alt spesifikasyon limitini ve standart sapmay ifade eder.

SRE YETERLLK ANALZ

Sre yeteneinin ls olarak genellikle 6 akl olarak tanmlanr ve bu doal toleranslar olarak adlandrlr. Ortalamas , standart sapmas olan normal dalm erisi aadaki gibidir. Byle bir dalma sahip srecin deikenlik snrlar -3 ve +3 olarak belirlenebilir.

+3 ve -3 iin normal dalm erisi

SRE YETERLLK ANALZ

ndislerin hesaplan

SRE YETERLLK ANALZ

Sre yetenek analizinin saladklar; Srecin toleranslara uygunluunun kestirimi Sre seimi veya yenilenmesinde tasarmclara yol gstermesi Sre kontrol iin rnek alnma sklklarnn belirlenmesi Yeni tezgh ve donanmlar iin performans llerini oluturmak

Rakip satclar arasnda seim yapmak

SRE KONTROLNDE KULLANILAN STATSTKSEL YNTEMLER

PARETO ANALZ :Pareto analizi, deiik saydaki nemli nedenleri daha az nemde olan nedenlerden ayrmak iin kullanlan bir yntemdir.

SRE KONTROLNDE KULLANILAN STATSTKSEL YNTEMLER

RNEK: Bir iletme mteri kayb probleminde pareto analizi yntemini uyguluyor. Bunun sebepleri konusunda eitli aratrmalar yaplyor, veriler kategorilere ayrlyor. zerinde alldnda en etkili olacak sebepleri tespit etmeye alyorlar.

Pareto analizinde grld gibi mteri kaybnn %80 i ilk 4 sebepten kaynaklanmaktadr.

SRE KONTROLNDE KULLANILAN STATSTKSEL YNTEMLER

Sebep-Sonu Diyagram :Kalite karakteristikleriyle etmenler arasndaki ilikiyi gsteren diyagramdr. Balk kl diyagram olarak da adlandrlr. Omurgasn ilgili kalite zelliinin oluturduu, sebepleri ise nemine gre (ana sebep/tali sebep) klklar oluturduu bir gsterim metodudur.

SRE KONTROLNDE KULLANILAN STATSTKSEL YNTEMLER

SRE KONTROLNDE KULLANILAN STATSTKSEL YNTEMLER

Salm Grafii :retilen rnn kalitesini etkileyen herhangi iki zellik arasnda iliki olup olmadn belirlemek zere kullanlan yntemdir. Salm grafikleri genellikle iki cins veri arasndaki ilikiyi ifade etmektedir.
X ve Y gibi iki deikenin art ve azallar birbirine bal olarak deiiyorsa aralarnda korelasyon vardr demektir.

SRE KONTROLNDE KULLANILAN STATSTKSEL YNTEMLER

Salm grafikleri, X bamsz deiken Y baml deiken olmak zere aralarnda sebep-sonu ilikisinin olup olmadn da gstermektedir. X deerlerine bal olarak deien Y deerlerinin kesitii yerlere nokta konulur. Bu noktalar demeti incelenerek aralarnda iliki olup olmad yorumlanabilecektir.

Pozitif ynde dorusal iliki

SRE KONTROLNDE KULLANILAN STATSTKSEL YNTEMLER

Negatif ynl dorusal iliki liki yoktur

KONTROL ZELGELER
Kontrol izelgesinin amac, genel deikenlik faktrlerini zel deikenlik faktrlerinden ayrarak sreteki anormal deiimin nne gemektir.

LLEBLEN ZELLKLER N KONTROL ZELGELER

Kontrol izelgelerinin kullanm amalar; Mevcut bir srecin kontrol edilebilirliinin (yeterlilii) hangi snrlar iinde olduunu belirlemek Sre deiikliklerinin analizini yapmak Bir srecin istatistiksel olarak kontrol altna alnp alnamayacann kontrol

Sre yeterliliinin tespit edilmesi ve bu deikenlerin mteri gereksinimleri ile sre performans arasndaki farkn izlenmesi

LLEBLEN ZELLKLER N KONTROL ZELGELER

X- R izelgeleri :rneklem genilii kkse (n 10) ortalama ile birlikte deiim genilii ifti eklinde uygulanr. Bu uygulama ile hem ortalama hem de deikenlik bakmndan srecin kontrol altnda olup olmad aratrlabilir. x izelgesinin parametreleri aadaki ekilde hesaplanr:

LLEBLEN ZELLKLER N KONTROL ZELGELER

rnek: Bir rulman imalat srecinden 20 saat sresince her saat 4 adet rnek alnyor ve ap lmleri yaplyor. Aadaki tabloda verilen deerleri kullanarak X-R izelgesini hazrlayalm ve sreci analiz edelim. ( Saraolu, ipk eitim notlar,2000 ).

LLEBLEN ZELLKLER N KONTROL ZELGELER

LLEBLEN ZELLKLER N KONTROL ZELGELER

X- R izelgeleri Alt ve st limit Hesaplamalar X- R izelgeleri Grafik Gsterimi

LLEBLEN ZELLKLER N KONTROL ZELGELER

Grafikler incelendiinde kontrol d bir durum olmad grlmektedir. Sre kontrol altndadr.

LLEBLEN ZELLKLER N KONTROL ZELGELER

x S izelgeler: rneklem geniliinin byk olduu durumlarda tercih edilir.

LLEMEYEN ZELLKLER N KONTROL GRAFKLER

Deiimleri saysal olarak llemeyen kalite seviyelerine geer-gemez, mat-parlak gibi yorumlar getirebilen yerlerde kullanlmaktadr. Buralarda ya kusurlu para says ya da bir paradaki kusur saylarnn analizi yaplr. rnein salam-defolu ayrm, boyada toz durumu gibi teslim edilen paralarn kann kusurlu olduunun analizinde bu tip izelgeler kullanlr. Burada herhangi bir lm aletiyle kusurlar lemeyiz, duyu organlarmzla ayrt edebileceimiz niteliksel kusurlar vardr.

LLEMEYEN ZELLKLER N KONTROL GRAFKLER

p izelgeleri Bu izelgenin amac sreteki kusurlu rn yzdesini kontrol etmektir.

LLEMEYEN ZELLKLER N KONTROL GRAFKLER

P- Kontrol Grafii Grafik incelendiinde kontrol dna km bir gzlem bulunmamaktadr.

LLEMEYEN ZELLKLER N KONTROL GRAFKLER

np - izelgeleri p izelgesine benzer, bu izelgelerin amac kusurlu rn saysn kontrol etmektir. rnekleme ait alt gruptaki eleman saylarnn eit olmas durumunda kullanlr.

Grld gibi kontrol dnda bir gzlem bulunmamaktadr.

statistiksel olarak veriler poisson dalmna sahipse C ve U izelgeleri kullanlr.

C - izelgeleri

U- izelgeleri
rnek geniliinin sabit olmad durumlarda bu izelgenin amac birim bana den kusur saysn kontrol etmektir.

Bu izelgelerin amac sreteki toplam kusur saysn kontrol etmektir. rneklem genilii sabitlendiinde kullanlr.

KMLTF TOPLAM (CUSUM) KONTROL ZELGELER

Cusum kontrol izelgeleri esas olarak kronolojik srada dzenlenmi verilerin analizi ile ilgilidir. Bylece bir srecin srekli kontrolnn salanmas amalanr. Klasik izelgelere gre balca stnlkleri, zellikle deiimin fazla byk olmad durumlarda, kk maliyetle ayn etkinlii salamasdr. Cusum kontrol izelgesinde, sre ortalamasndaki ani ve srarl deiiklikler derhal fark edilmekte, deiimin zaman daha belirgin olarak saptanmakta ve grntlenebilmektedir.

KMLTF TOPLAM (CUSUM) KONTROL ZELGELER

Sre kontrol izelgeleri incelendii takdirde ounda gemi gzlemlerin dikkate alnmad grlr. Cusum izelgeleri gemi gzlemleri dikkate alarak mevcut durum hakknda fikir verir.

KMLTF TOPLAM (CUSUM) KONTROL ZELGELER

rnek Uygulama Byk bir irkette 40 ay boyunca meydana gelen kazalarn says yandaki Tablo da verilmitir. Bu veriler tek balarna organizasyonun performans hakknda ak ve gvenilir bir sonu vermez. . (Oakland, John S. 2003).

KMLTF TOPLAM (CUSUM) KONTROL ZELGELER

C- izelgesi grafii Cusum grafii

Bu veriler iin oluturulan c- izelgesidir. Kontrol limitleri daha nce belirttiimiz yntemlerle hesaplanmtr

izelgeye gre 17. aya kadar kk kazalarn ortalama says 3ten byktr yani 17. aya kadar pozitif ynde artan bir eilim grlr. 18. ve 35. aylar arasnda ortalama kaza seviyesi dt iin eim negatif yndedir. Bunu izelgede aka grebiliyoruz

KMLTF TOPLAM (CUSUM) KONTROL ZELGELER

V MASKES YNTEM
Cusum kontrol izelgelerinde kullanlan V maskesi, Shewhart kontrol izelgelerindeki kontrol limitlerine karlk gelmektedir. Bu yntemin V maskesi olarak adlandrlmasnn nedeni, kontrol limitlerinin yatay V(>) eklinde olmasdr. V maskesinin kollar srecin kontrol altnda olmasdr. V maskesinin kollar srecin kontrol altnda kabul edilecei alt ve st kontrol snrlarn oluturmaktadr.

EWMA (stel Arlkl Hareketli Ortalama) Kontrol izelgeleri

EWMA yntemi ekonomide, stok kontrolnde ve tahmin yntemlerinde ska kullanlmasna ramen kalite kontrolde ok sk olarak kullanlmamaktadr. Bunun sebebi de CuSUM ve Shewhart kontrol izelgelerinin arasnda bir performansa sahip olmasdr. Kk deiimlerle ilgilendiimiz zaman Shewhart kontrol izelgelerine alternatif bir dier yol EWMA kontrol izelgeleridir.

KAYNAKA
Burin M. DURMAN, Yrd.Do.Dr. Fatma PAKDL; STATSTK PROSES KONTROL
UYGULAMALARI N BR SSTEM TASARIMI PROF.DR. BESM AKIN ;R.GR. ERKAN ZTRK; STATSTK PROSES KONTROL TEKNKLERNN BLGSAYAR ORTAMINDA UYGULANMASI Tuba OLAK; STATSTKSEL SRE KONTROL VE UYGULAMALAR rfan ERTUGRUL*, Nilsen KARAKASOGLU; KALTE KONTROLDE RNEKLEM BYKLGNN DEGSKEN OLMASI DURUMUNDA p KONTROL SEMALARININ OLUSTURULMASI ; stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yl: 5 Say:10 Gz 2006/2 s 65-80

Mustafa Ycel; TOPLAM KALTE KONTROLU AISINDAN STATSTKSEL SRE KONTROL TEKNKLERNN NEM ; 8. Trkiye Ekonometri ve statistik Kongresi