Medya ve Toplumsal Cinsiyet

Feminizm

Feminizm
Kadnlarn, birer insan olarak tm haklarn talep etmesi. Bir grup olarak erkeklerle dier bir grup olarak kadnlar arasndaki ilikilerin vurgulanmas. Feminizm, erkeklere kamusal alann -i, spor, sava, hkmet- sorumluluunu verirken, kadnlar ev iinde cretsiz almaya, yani klelie mahkm eden, aile hayatnn btn ykn onlarn srtna bindiren toplumsal iblmnn sorgulanmasdr.

Feminizm, ataerkillii ortadan kaldrarak ve toplumsal cinsiyet gibi sosyal blnmelerin, doal bir ey olmayp, g, ayrcalk ve tahakkmlerini srdrebilmek iin erkekler tarafndan kltrel olarak yaratldklarn gstererek, kadnlar sosyal, politik ve ideolojik adan zgrletirmeyi hedefleyen bir toplumsal harekettir.

18. yzyla kadar Avrupa toplumlarna hakim olan feodal sistemde krallar, byk toprak sahibi soylular ve ruhban snf, kk lekli zanaatkarlar, tccarlar ve kylleri ynetiyordu retim faaliyetleri genellikle ev ortamnn yaknnda gerekleiyordu. malat sanayileri yaylp kentler bymeye baladka,iyerleri evden,kadnlarn ii erkeklerin iinden ayrld: eve "ekmek getiren" erkek ve ekonomik bakmdan baml "ev kadn

 18.

yzyln ortalarna gelindiinde, kadnlar da kendi eitsizliklerine ilikin sorular ortaya atp erkeklerin ev iindeki zorbaln sorgulamaya baladlar.

Jean Jacques Rousseau, btn toplumsal hakszlklara kar sesini ykseltirken, eitim zerine bir almas olan Emilede (1762): erkekler ve kadnlar birbirleri iin yaratlmtr. Ama karlkl bamllklar eit olmaktan uzaktr. Biz onlar olmadan yaayabiliriz. Onlarsa bunu yapamazlar. Kendilerine deer vermemize muhtatrlar. Bu nedenle kadnlarn btn eitimi erkeklere gre planlanmaldr. Yani erkekleri mutlu edecek, onlara yararl olacak ekilde yetitirilmelidirler.

Mary Wollstonecraft tek bana geimini salayp kendi kendini yetitirme mcadelesi veren bamsz bir kadn bekleyen engelleri kiisel deneyimlerinden ac bir ekilde renmiti. Gereken paray biriktirerek, 1783'te Londra'nn kuzey banliylerinden Nevvington Green'de bir kz okulu at. 1786da okulu iflas etti ve zengin bir ailenin yannda mrebbiye olarak alt.

1789da Fransz devrimi oldu. ngilteredeki politik ortam da giderek snmaya balad. Mary 300 sayfalk Kadn Haklarnn Savunusu (1792) adl eserini kaleme ald. Bu kitap modern feminizmin temeli oldu. Aile iinde zorbalk, kadnlarn politik haklardan, eitimden ve eit alma hakkndan yoksun braklmas, evlilikte kadnn parasal bakmdan erkee baml olmas konular ile ilgilendi.

Kadnlara bamsz alma, eitim, yurttalk ve politik faaliyet haklar tannmas ynndeki talepleri gnmzde de feminizmin esasn oluturur. Parisli ii kadnlar 1798de Kurucu Meclisteki beyler, yeni Fransz Anayasasn tartrken, amarc, terzi, hizmeti ve ii kadnlar yiyecek bulamamaktan ikayetiydi. 6000 kadar kadn Paris Belediye Binasna yrd.

Olympe de Gouge (1748-1793) Fransadaki meruti monari yanls lml Jirondenlerdendi. Pariste kle ticaretinin yasaklanmas, isizler iin kamu atlyesi kurulmasn savundu. Kurucu Meclisin nsan Haklar Bildirgesine karlk, Kadn Haklar Bildirgesini yaynlad. Olympe cumhuriyeti olmasna ramen, bir yazsnda kraln idamna kar kt ve bu onun idamna neden oldu.

ABDde kadn haklar mcadelesi farkl bir yol izledi. Siyah-beyaz btn kadnlarn kendi ezilmiliklerine kar politik rgtlenmeye ynelmesini salayan klelik kart mcadele oldu. Siyah kadnlar gney eyaletlerinden kuzeye kata kullanlan yer alt demiryolu tnelinde hayatlarn tehlikeye atyorlard (Harriet Tubman). 300den fazla klenin zgrle kavumasn salad.

Birinci kuak kadnlar (Langham Placeli Kadnlar) 1856da evli kadnlar mlkiyet yasa tasars iin imza toplamak iin komite kurdular. 1858de ngiliz Kadn gazetesini kartarak kadnlarn almas, almas, eitimi, yasal haklar ve oy hakk gibi konular tartmaya baladlar. ABDnin ilk kadn hekimi olan Elizabeth Blackwell, George Eliot, Anna Jameson vb. kadnlar Langhan Placede toplanan dier kadnlardand. 1865te kadnlara oy hakk yasa tasars iin dileke topladlar. Tasary John Stuart Mill parlamentoya sunacakt.

kinci kuak feminizm: toplumsal saflk feminizmi. 1870 ve 80lerde gelien bir harekettir. Saflk ve erdemle donatlm bir hanmefendi olan e ile toplum dna itilmi kadn arasndaki ayrm oluturmaktadr oda. Josephine Butler feminizmi sokaklara, atlyelere ve hapishanelere tad.Kadnlarn baml konumunun cinsel ekonomisini kavramasn salayan bir bak as sunmutur. Ancak onun cinsellik ile ekonomi arasnda ba kurulmasnn istemesi kadn hareketi iinde ho karlanmad. Daha sonraki hareketlerde de kadnlarn oy hakk gndeme geldi.

Toplumsal Cinsiyet
Erkekler

ve kadnlar arasndaki fiziksel ve toplumsal farkllklar anlatmak iin kullanlr. Fakat sosyologlar ve zellikle feministler onu daha kesin olarak tanmlamaya ve cinsiyet davrannn ne kadar doal ve doutan veya toplumsal olduunu anlamaya ve belirlemeye alrlar.

Sosyologlara gre: Cinsiyet terimi erkekler ve kadnlar arasndaki fiziksel ve biyolojik farkllklar ifade etmek iin Toplumsal cinsiyet terimi: Davranlar ve rollerdeki erkeksilik ve diillik olarak adlandrdmz kiisel niteliklerdeki farkllklar anlatmak iin kullanlr.

Toplumsal cinsiyet tartmasnda temel sorun, erkekler ve kadnlarn toplum iindeki davranlarnn biyoloji tarafndan m, yoksa "aksine kltr tarafndan m belirlendiidir. Erkekler ve kadnlar doalar gerei mi, yoksa iinde yaadklar toplum yznden mi farkldrlar? Erkekler doalar gerei 'yapan/eden konumundayken, yani ii, sava, yazar ve karar alcyken, kadnlar 'bakc konumda' mdrlar?

Doac argman
Toplum iinde iki cinsiyet arasndaki sosyal farkllklarn dorudan biyolojik farkllklarn bir yansmas olduu kabulne dayanr. Erkekler kadnlardan fiziksel olarak daha gl olduklar iin toplumu organize ederlerken, kadnlar ocuk dourduklar iin pasif, ocuk bakmyla lgili ve baml olma ynnde doal bir annelik igds tarlar. Bu yzden, erkeklerin ite, kadnlarn evde olduu mevcut toplumsal cinsel iblm, her biri en iyi olduklar alanlarda uzmanlatklar iin, doal ve toplumsal adan verimlidir.

Sigmund Freud'a gre 'Anatomi kaderdir. Bu tezi desteklemek iin birok biyolojik, genetik, psikolojik ve sosyolojik kant retilmitir: szgelimi, Tiger ve Fox, (1972) insann biyolojik grameri kavram. Kavram, bugnk terimlerle, erkeklerin erkeksi ve kadnlarn kadns genetik yatknlkIara sahip olduklarn ima eder. Benzer ekilde, zek testleri ve snavlarda erkek ocuklarn zellikle matematik ve fen bilimleri gibi mantksal alanlarda kz ocuklarn getii ve bylece toplum iinde otorite ve karar alma konumlarn byk lde elde etme eiliminde olduklar grlmektedir.

Gelimeci argman
Cinsiyet rollerinin biyolojik olarak deil, "kltrel olarak belirlendii ve sosyal olarak ina edildii inancna dayanr. Gelimeci argman, insan davrann byk lde ocuun iinde yetitii toplumsal ve kltrel evrenin bir yansmas olarak grr. Ann Oakley'nin 1970'lerin balarnda (1972) ne srd gibi, cinsiyete dayal iblm ne evrenseldir ne de biyolojik olarak nceden belirlenmitir.

Gelimeci argmann delilleri

1 . Cinsiyetler arasndaki biyolojik ve psikolojik farkllklarn byk olmadn gsteren aratrmalar. rnein erkekler, fiziksel bakmdan kadnlardan ortalama olarak daha gl olsalar bile, kadnlar tahamml ve dayankllk testlerinden daha iyi sonular almaktadrlar. (Savalar)

Zek sz konusu olduunda, kzlar ergenlik ana geldiklerinde, yarmac ve erkeksi grnme korkusuyla yerlerini erkek ocuklara brakma eilimi iine girerler. ki cinsiyet farkl dnme eilimindedir: erkek ocuklar genellikle ekil-uzay testlerinde, kz ocuklar szel yeteneklerde daha stnken, kiilik testleri ounlukla erkek ocuklarnn kzlar kadar duygusal ve sosyal olduklarn, fakat byle alglanmak istemediklerini aa kartmtr. Maccoby ve Jacklin (1974) veya Lloyd ve Archer'nk (1982) gibi pek ok aratrma, cinsiyetler arasnda doal birtakm farkllklar olmakla beraber, farkn o kadar da byk olmadn ve kesinlikle mevcut toplumsal farkllklar aklayacak veya cinsiyet eitsizliini hakl klacak denli byk olmadn aka gstermektedir.

2. Farkl toplumlar ve kltrlerde, hatta bir toplumun farkl dnemlerinde kadnlar ve erkeklerin farkl biimlerde davrandklarn ve rollerin deitiini gsteren antropolojik veriler (Arapeshler-Mundugumorlar-Tchambuli)

3. Erkek-kadn farkllklarnn sosyal olarak ina edildiini (veya en azndan, toplumca abartldn) gsteren, erkek ve kz ocuklarnn nasl tamamen farkl ve sosyal adan birbirinden ayr biimde yetitirildiklerini ortaya kartan sosyalleme sreci aratrmalar. Aile iinde, rnein, balangtan tibaren iki cinsiyete farkl davranlr: farkl kyafetler giydirilir, hatta bunlar farkl renktedir; farkl oyuncaklar verilir, farkl biimde cezalandrlr ve hatta farkl biimde dokunulur ve konuulur.

Cinsel farkllklarn toplumsal cinsiyet farkllklarn aklayamadn savunan feminist tezi glendiren ve destekleyen bu tr kantlar ve argmanlardr. Onlara gre, cinsiyete dayal doal iblm ve gnmz toplumlarndaki hibir cinsel eitsizlik hakl bir temele sahip deildir.

4. hayatnda, ngiliz igcnn % 40'ndan fazlas kadn olmasna ramen, onlar arlkl olarak 'kadn ilerinde' hemirelik ve retmenlik gibi bakma ynelik mesleklerde veya sekreterler gibi ikincil rollerde younlamlardr. Kadnlar dk cretli, ilerleme frsatlar snrl ilerde, kt koullarda alrlar ve hatta sendikalar yasalarn tand frsat eitliine ramen onlara kar ayrmc davranrlar. Benzer bir manzara Avrupa'da ve dier Bat lkelerinde aka yer alr.

5. Okulda cinsel kalp-yarglar yakn zamanlara kadar olduka yaygnd ve kzlar genellikle alk ve daktilo memurluu gibi kadns' alanlar seiyorlard. Cinsel kalp yarglar ou kariyer seiminde halen aka etkili olmay srdrmektedir.

6. Ynetimde: nfusun yarsndan fazlasn oluturmalarna ramen, kadnlar ngiliz Parlamentosunda 658 milletvekilinin yaklak 100 kadaryla temsil edilmektedir. Parlamento, Bakanlar Kurulu ve ngiliz Hkmeti'nin hepsi erkek arlkldr. Amerika henz ilk kadn bakann bile sememitir. Bat toplumunda politika hl bir erkek alandr.

Bu tr deliller, feministleri, yaygn toplumsal cinsiyet eitsizliklerinin ardnda doa bulunduu fikrine kar kmaya; ve bunun yerine, asl faktrn g, yani erkeklerin toplumu kontrol etme gc, onu gerekte ilerlikte olan 'erkeksi' bir imaj iinde ekillendirme gc olduunu ileri srmeye itmitir.

Fakat son zamanlarda bu kavramn kullanmyla ilgili iki temel eletiri yaplmtr: 1. David Morgan (1986) ve Linda Birke (1986) gibi yazarlar, cinsiyet ve toplumsal cinsiyet ayrmnn, insan davrannda biyolojik ve toplumsal etkiler ayrmnn ok kat olduunu ne srerler. Cinsiyet veya toplumsal cinsiyet tek neden olarak deil, daha ziyade karlkl etkileim ierisindeki faktrler olarak grlmelidir.

Linda Birke'in de belirttii gibi hibir kadn kendi biyolojisinden kaamaz; bu yzden feministlerin yapmas gereken ey, kadn biyolojisinin nasl yorumlandn, toplumsal cinsiyet kimliinin srekli ve dinamik bir toplumsal yorumlama sreci iinde nasl ina ve yeniden ina edildiini analiz etmektir. kadnlar kendi biyolojik deneyimlerini tanmal ve bunun neticesinde oluan toplumsal cinsiyet kimliini yorumlama tarz zerinde kontrol salamaldr.

Kadnlk imgesinin ina srecinin vurgulanmasna doru bir deiim edebiyat, fen bilimleri ve beeri bilimler ve kitle iletiimi zerine yeni feminist almalara yansmaktadr (szgelimi, Betterton 1987; Beechey 1985). Modern reklmlar ve televizyon programlar, rnein, artk eskisi kadar kalp yarglara bal deildir.

Kadn ve kadnlk imgemizi kimler kontrol etmekte ve bunu niin ve nasl yapmaktadr? Modern toplumsal cinsiyet analizi bu tr yorum deiikliklerini yakalayabilecek daha gelikin ve dinamik bir yaklam benimsemek zorundadr.

Yeni almalarda bu tuhaf kadn-erkek ikileminden kurtulmaya ynelik aratrmalar yaplmtr. ilk olarak, gerek cinsel devrim sadece kadnlarn deil erkeklerin de kurtuluunu gerektirir. Kadnlar kadnlk imgelerine hapseden ey erkeklerin toplumsal cinsiyet ve cinsellik konusundaki fikirleridir. Ataerkillik tezine gre, erkekler kadnlar anne ve yuvay yapan dii ku ve cinsellik objesi olarak dnmeye devam ettikleri ve (kitle iletiim aralar gibi) 'kltrel' yeniden retim aralarn kontrolleri altnda tuttuklar srece, kadnlar daha olumlu ve eit bir imge konusunda ne kadar mit besleyebilirler?

kinci olarak, Andrevv Tolson'un (1977) ne srd gibi, erkekler de kadnlar kadar, belki de daha fazla cinsiyet kalp yarglarn kurbanlardr. Onlar 'mao' bir dayankllk ve g imgesini hayatlar boyunca srdrmek zere yetitirilirler. Onlar zayflklarn itiraf etmemeli, duygu ve hislerini gstermemelidirler. Onlar bundan dolay insanlklarndan nemli bir unsuru kaybetmektedirler.

Kadnlarn ev rollerine hapsolmalar gibi, erkekler de i rollerine hapsolmulardr. Onlar aile hayat ve babalk konusunda ok ey kaybederler; ve bir kii olarak babann yanlarnda olmay ve rol modelinden yoksunluk yznden, gen erkeklerin ev dndaki, zellikle televizyondaki erkeklik imgelerine -szgelimi, nasl 'erkek' olunur konusundaki yzeysel ve kalp rnekleri izlemeye- yneldikleri ne srlmtr.

Erkeksilik ve kadnslk kavramlar erevesinde tanmlanan toplumsal cinsiyet kavram, farkl kltrler ve toplumlardan ziyade byk lde bat toplumlarna zgdr. lkel ve hatta modern toplumlar erkekler ve kadnlarla ilikili cinsiyet zelliklerinin mutlaka bir cinsle snrl olmadn ve bu davran biimlerinin zamana, yere ve rollere gre deiebileceini giderek daha fazla kabul etmektedir. Hibir erkek tamamen erkeksi deildir ve gnmz toplumlarnda bile, erkeklere kendi gerek benliklerini bulma ve oluturmada ve bir baba, koca, hatta iveren olarak rollerini gerekletirme giriimlerinde kadns yanlarn sergilemelerini, hatta kullanmalarn tevik etmek artk olduka sradan bir davrantr.

Kadnlar bylece kendilerini daha fazla ifade etmeye ve egemen retim tarzlar olarak kaba kuvvet ve fiziksel gcn yerini kiileraras ilikiler ve becerilerin ald bir ekonomi ve toplumdakendi cinsel zelliklerini iyi bir avantaj salamak iin kullanmaya tevik edilmektedir. iddet ieren saldrganlk artk hogryle karlanmamakta ve duygusal zeka ileri teknoloji ve bilgiye dayal toplumlarda giderek daha fazla deer kazanmaktadr.

Erkekler artk ocuklar ve eleriyle ilikilerinde duygularn daha rahat ifade ederlerken, kadnlar da giderek evde, ite ve kamusal hayatta cinsiyet tanmlarn ve neyin yaygn olduu konusundaki yaygn dnceleri kontrol edemeseler de- en azndan etkileme kapasitesini sergilemektedirler. Toplumsal cinsiyet kavram gnmzde ok daha kapsaml ve farkl bir anlam kazanmtr ve artk belirli bir cinsiyetin davranyla ilgili kalp yarglar anlatmamaktadr. Baz post-modern feministler, snf, etnisite ve hatta yan kadnlarn deneyimlerinde benzerlikler kadar farkllklar da rettii bir toplumda ve kresel bir dnyada, artk kadn hatta erkek- davranlarnn zenginlii ve eitliliini yanstmayan bu terimin kaldrlmasn talep etmektedirler.

David Bouchier (1983) feminist harekette temel ve ou kez farkl ama belirler: cinsiyet farkllklarnn artk dikkate alnmad btnlemi veya eitliki bir toplum (Marksist ve sosyalist feministler) cinsiyet farkllklarnn artk yer almad ikicinsli bir toplum (radikal feministler) erkekler ve kadnlarn artk ayn dnyay paylamadklar ayrm bir toplum (radikal feministler)