Trkiye 10.

Gda Kongresi; 21-23 Mays 2008, Erzurum

Ege ve Akdeniz Blgelerinde Yetitirilen Narenciye rnlerindeki Pestisit Kalnt Dzeylerinin Belirlenmesi zkan Taa1, Bilal Bilgin2*
1 2

Tarm ve Kyileri Bakanl l Kontrol Laboratuvar Mdrl, Bornova, zmir NK. Ziraat Fakltesi Gda Mhendislii Blm 59030, Tekirda *bilginbilal@yahoo.com

zet Bu almada, Ege ve Akdeniz Blgelerinde yetitirilen mandalina, portakal ve limondan oluan toplam 210 narenciye numunesinin pestisit kalnt dzeyleri aratrlmtr. Kalnts aratrlan 107 adet pestisit, organik klorlu, organik fosforlu ile organik klorlu ve fosforlu pestisitlerden olumutur. Aratrma sonunda 105 numunede (%50) en az bir adet pestisit kalntsna rastlanmtr. 5 adet numunede (%2,4) Trk Gda Kodeksi (TGK) ve Avrupa Birlii (AB) Maksimum Kalnt Limitleri (MRLs)nin zerinde kalnt tespit edilmitir. Anahtar Kelimeler: Pestisit, Katk kalnt, GC/MS, Narenciye Giri Narenciye veya Turungiller; turun, portakal, mandalina, greyfurt, bergamot ve limondan oluan Citrus cinsi meyve trlerinidir. lkemizde en fazla Akdeniz, Ege ve ksmen de Dou Karadeniz blgelerin de yetitirilmektedir. Trkiyedeki toplam turungillerin %70i ukurova blgesinde retilirken, Ege blgesindeki retimde zmir ne kmakta ve toplam retiminin %5i ni karlanmaktadr (1). Pest kavram; rnlere, insanlara ve hayvanlara zarar veren bcekler, fareler, istenmeyen bitkiler, bakteri, virs gibi eitli mikroorganizmalardan oluan organizmalar ifade eder. nsanlara, evreye, sala ve/veya rnlere zarar veren ve Pest olarak tanmlanan organizmalar engelleyen, uzaklatran, hafifleten ve/veya imha eden kimyasal ve biyolojik maddelere de pestisit denir (2). Pestisitler; tarmsal rnlerin yetitiricilii, depolanmas, tanmas, datm srasnda veya gdalarn, zirai rnlerin ilenmesi srasnda istenmeyen zararllar ve trlerini nlemek, yok etmek ve kontrol etmek iin kullanlan kimyasal maddelerdir (3). Turungil retiminde ukurutan, eitli virs, cceleme, gzenekleme, palamutlama veya yediverenleme gibi bir ok hastaln yan sra, sra krmz ve sar kabuklu bitler, unlu bitler, yaprak bitleri, yaprak pireleri, limon iek gvesi, harnup gvesi, beyaz sinekler, torbal konil, yldz konili, Akdeniz meyve sinei, pas bcs, turungil tomurcuk akar gibi bir ok zararllara kar da nlem alnmas zorunludur (1).

265

Trkiye 10. Gda Kongresi; 21-23 Mays 2008, Erzurum

Pestisitlerin toksik, mutajenik, kanserojenik, teratojenik olmas, kullanm ve evreye brakt kalnt dzeylerinin llmesi nemli bir konu olmutur. nsanlarn pestisitlerden dorudan zarar grmesi, kazalar hari tutulduu taktirde retim, nakliye, depolama, kullanma ve pestisit kalntlarn ieren besin maddelerinin tketimi kademelerinde ortaya kmaktadr. (4). Bunun iin gnmzde tarmsal rnlerde pestisit kalnt dzeylerinin aratrlmas olduka nem kazanmtr. Pestisit kalnt izleme yurt dnda da zellikle ABde olduka nem kazanmtr. Bunun en gzel rneini AB Komisyonunun ye lkelerine yaklak 10 yldr uygulatt Kalnt izleme program ve EUREPGAP (Avrupa Perakende Sektrnde yi Tarm Uygulamalar Standard) gsterilebilir. Bu aratrmada Ege ve Akdeniz Blgesinde yetien narenciye rnlerinde (mandalina, portakal ve limon) organik klorlu, organik klorlu-fosforlu ve organik fosforlu pestisitlerin varl incelenmitir. Materyal ve Yntem Aratrma materyalini, zmir (Seferihisar, Karaburun, Menderes), Mula (Ortaca, Kyceiz, Fethiye), Antalya (Kumluca, Finike, Demre, Kemer) ve Mersin (Erdemli, Silifke) illerine ait ilelerden toplanan toplam 210 narenciye numunesi (70 mandalina, 70 portakal ve 70 limon) oluturmutur. Numuneler 3er tekerrrl olmak zere reticilerden, semt pazarlarndan ve marketlerden rastgele 2er kg olarak alnmtr. rnlerin pestisit ierikleri Luke Ekstraksiyon metoduyla GC/MS (gaz kromotografisi/ktle spektrofotometresi) aletinde yaplmtr (5, 6). Bulgular ve Tartma Toplam 210 narenciye rneinin 105 tanesinde en az bir adet pestisit kalnts bulunmutur. Kalnt bulunan numuneler toplam numunenin % 50sini temsil etmektedir. 36 mandalina, 21 portakal ve 20 limon numunesinde organik klorlu pestisitlerden imazalil, 8 mandalina, 11 portakal ve 11 limon numunesinde organik klorlu ve fosforlu pestisitlerden chlorpyriphos, 6 mandalina ve 4 portakal numunesinde organik klorlu pestisitlerden bromopropylate, 2 mandalina, 5 portakal ve 26 limon numunesinde organik fosforlu pestisitlerden quinalphos saptanrken, 2 portakal numunesinde de organik fosforlu pestisitlerden malathion saptanmtr. Limonlarda saptanan organik fosforlu pestisitlerden quinalphos, 5 rnekte TGK ve AB MRLsnin izin verdii snr deerlerinin zerinde kmtr (izelge 1).

266

Trkiye 10. Gda Kongresi; 21-23 Mays 2008, Erzurum

izelge 1. Tespit edilen pestisitler ve TGK ile AB MRLsde izin verilen snr deerleri (mg/kg)
Pestisit Imazalil Malathion Quinalphos Bromopropylate Chlorpyriphos Mandalina AB TGK 5,00 2,00 0,05 2,00 2,00 5,00 2,00 0,05 3,00 2,00 Portakal AB TG K 5,00 5,00 2,00 0,05 2,00 0,30 2,00 0,05 3,00 0,30 Limon AB 5,00 2,00 0,05 2,00 0,20 TG K 5,00 2,00 0,05 3,00 0,20 Aratrma sonular 0,024-0,494 0.031-0.033 0,010-0,078 0,011-0,028 0,014-0,028

Mandalina numunelerinin %54,3, portakal ve limon rneklerinin %44,3nde TGK ve AB MRLsde izin verilen deerlerin altnda, limon rneklerinin %7,1inde TGK ve AB MRLsde izin verilen deerlerin zerinde pestisit bulunmutur (ekil 1).

ekil 1. Saptanan pestititlerin TGK ve AB MRLsne gre % deiimleri Kalnt izleme projesi kapsamnda 1996-2000 yllar arasnda yaplan almada, 429 adet elma rneinin 6snda, 137 adet armut rneinin 2sinde ve 180 zm numunesinden 12 tanesinde limit zerinde dithiocarbomatl pestisit saptanrken, 63 eftali rneinde dithiocarbomatl pestisit ve 45er sera domates, hyar ve birer rneinde aranan insektisitlerden tolerans st deere rastlanmamtr (3). Numunelerin tamamnn zmir ilinden temin edildii bir almada, narenciye rnlerinin %12,73nde kalnt saptanmazken, %82,73nde TGK ve AB MRLsin altnda ve %4,54nde ayn standartlarn zerinde kalnt tespit edilmitir (7).

267

Trkiye 10. Gda Kongresi; 21-23 Mays 2008, Erzurum

Sonu Ege ve Akdeniz blgeleri, meyve retimimizin ve zellikle narenciyenin ok byk ksmn oluturan alanlar olmasnn yan sra, yurt dna yaplan narenciye ihracatmzn neredeyse tamamn karlamaktadr. Bu gerek gz nne alndnda, bu blgelerde yetitirilen bu ve benzeri rnlerin pestisit kalnt dzeylerinin, TGK ve ihra edilen lke veya AB ve Rusya Federasyonu gibi birliklerin standartlarnda belirtilen deerlerin altnda kalmas iin, retici/retici birlikleri ile ilgili devlet kurumlarnn bu konuda tedbir almalar kanlmazdr. Bu konuda AB nin ye lkelerde 10 yldan beri zorunlu kld EUREPGAP uygulamalarn, lkemizin tm blgelerindeki reticiler iin hayata geirilmesi gerekmektedir. Kaynaklar 1. Akgn C. 2006. Turungiller Sektr Profili. D Ticaret ubesi Uygulama Servisi http://kobi.mynet.com/pdf/turuncgiller.pdf (01.07.2006). 2. EPA. 2007. Pesticides Home. US Environmental Protection Agency http://www.epa.gov/pesticides/about/#what_pest (01.02.2007) 3. Tatl . 2006. Ege blgesine zg baz ya meyve, sebze ve kurutulmu gda rnlerinde pestisit kalnt dzeylerinin tespiti. ukurova niversitesi Fen Bilimleri Enstits Gda Mhendislii Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi, 2006. 4. Haktanr K, Arcak S. 1998. evre Kirlilii Ders Kitab Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi, Yayn No:1503. 5. PAM. 1999. Method for Nonfatty Foods. Pesticide Analytical Manual, Vol: 1 Section 302. Basic References: Luke MA, Froburg JE, Masumoto HT. 1975. J Assoc Off Anal Chem 58, pp. 10201036 and Luke, MA, Froburg, JE, Doose GM, Masumoto HT. 1981. J Assoc Off Anal Chem 64, pp. 11871189. 6. PAM. 1996. Analytical Methods for Pesticide Residues in Foodstuffs. Ministry of Public Health, The Netherlands 1996 PAM Vol 1 Chp Section 302. 7. Taa , Dlolu F. 2007. Determination of pesticide residue levels in citrus fruits of Izmir region. 5th International Congress on Food Technology, Greece, 2007.

268