Doru yatrm iin Fizibilite Etd

letmelerin fizibilite etd ile herhangi bir yatrm yapmadan retim srecinin sonunda elde edilecek muhtemel sonular grmeleri, yatrmlarn baars asndan byk nem tayor. TO bu konuda dzenledii seminerle i dnyasn bilgilendirerek giriimcilere yol gsterdi.

nflasyonun tek rakaml hanelere indii lkemizde rant temelli bymeden yatrm odakl bymeye geilirken yatrmlara yn veren fizibilite (yaplabilirlik) almalar byk nem kazanyor. TOnun bu ynde gerekletirdii Fizibilite Hazrlama Teknikleri semineri ve i dnyas youn ilgi gsterdi. Seminerde, DPT Analiz Daire Bakan Ylmaz Ilgn ve Meyer Ynetim ve Belgelendirme Hizmetleri Kalite Ynetim Mdr Dr. Sacit Dndar fizibilite almalarna ilikin bilgileri katlmclarla paylatlar.

oluturan planlamann belirli ilkeler dorultusunda yaplmas gerektiine dikkat ekildi. Bu ilkeler; - stenen sonular aka ifade etme (Aklk), - Terim ve kavramlarn anlam zerinde ilgili kesimlerin uzlaacaklar ekilde tanmlanm olmalar (Netlik ve Tamamlk), - Kaynaklarn, d artlarn, mevcut ve muhtemel kstlarn, risklerin ve frsatlarn dikkate alnmas (Yaplabilirlik ve Gerekilik), - Belirli safhalarda baar seviyesinin deerlendirilebilir olmas (llebilirlik ve spatlanabilirlik), - Gereki zamanlama ve hedef tarihlerinin olmas (Zaman erevesi). Projede kullanlacak gstergelerin de; spesifik olmas, gstermesi gereken eyi gstermesi, llebilir olmas, makul bir maliyetle elde edilebilmesi, amaca uygun olmas ve zamanla kaytl olmas gerekiyor.

Ulusal plan ve programlar, Toplumsal deime ve eilimler, Yeni dzenlemeler. b- rnden talebe ynelik bir yaklam kullanldnda ise; Mahalli kaynak ve malzemelerin, thal mallarn (ikame dn), Mahalli beceri ve el sanatlarnn, Yeni teknolojilerin etkilerinin (yeni rn dn), Mevcut rnlerin, (yeni rn dn) incelenmesi Sergi ve fuarlarn gezilmesi (rn dn)neriliyor.

Proje fikirlerinin elenmesi

Mal veya hizmet retmeye dnk retilen fikirlerin uygulama ansnn olup olmad aadaki sorular cevaplanarak ortaya karlyor. ok fazla sermaye gerektiriyor mu? (Sermaye ihtiyac) Yeterli talep var m? (Talep) Uygun maliyetle retilebilir mi? Rekabet ans var m? (Maliyet, Rekabet edebilirlik) Teknoloji uygun mu? (Teknoloji) Yasal, toplumsal, evresel engel var m? (Yasal, Sosyal, evre Faktrleri)

Proje fikrinin ortaya k

Fizibilite etd iletmelerin herhangi bir yatrm yapmadan, retime balamadan, retim srecinin sonunda elde edecei sonular grmesi, bunlar resimlemesi anlamna geliyor. Toplantda yaplan aklamalarda firmalarn yeni projeleri hayata gerirmek iin yola kp, fizibilite almalarna (etdne) balamalar iin ncelikle bu almalarn temel Proje fikirleri bir ihtiyatan veya rn deerlendirmelerinden ortaya kabiliyor. Uzmanlar proje fikirleri yaratmak iin aadaki yaklamlarn takip edilmesini neriyorlar. a-htiyatan / talepten rne: Bu yaklam kullanan giriimcilerin aadaki alanlarda incelemeler ve durum tespiti yapmas gerekiyor. Mevcut sanayi/ sektr, Girdi ve ktlar, Demografik gelimeler,

TOnun dzenledii seminerde, DPT Analiz Daire Bakan Ylmaz Ilgn ve Meyer Ynetim ve Belgelendirme Hizmetleri Kalite Ynetim Mdr Dr. Sacit Dndar fizibilete almalarna ilikin bilgileri katlmclarla paylatlar.

Proje dngs
Projenin fizibl olup olmad aama aama gerekleen proje dngs ile ortaya karlyor. Proje dngs alt aamadan oluuyor. 1- Planlama/Programlama

46 Lojistik
2005/9 EYLL

Problemleri, frsatlar, kstllklar ve ihtiyalar belirlemek zere durum analizi yaplyor. Ama; hedef ve ncelikler dorultusunda yaplabilir bir program erevesi oluturmak. 2- Proje Tanmlama Projelerin tanmlanp oluturulmaya baland, formle edildii bu aamada n Fizibilite Etd yaplyor. Mevcut bilgi kaynaklarndan hareketle kapsaml bir fizibilite etd hazrlamaya gerek olup olmad daha ok masa ba bir alma ile saptanyor. Kapsam, fizibilite etd ile ayn. kisi arasndaki fark toplanan bilginin ayrnt dzeyinden oluuyor. 3- Proje Hazrlama / Analiz Bu safhada ncelikle uygun proje fikirleriyle ilgili yaplabilirlik almalar yaplp, fizibilite raporlar hazrlanyor. Daha sonra projenin yaplabi-

PROJE DNGS
Planlama / Programlama

zleme / Deerlendirme

Proje Tanmlama

Yatrm projelerinin sahip olmas gereken temel zellikler

Yeterli kredi destei (Nakit Akm Analizi) Minimum kredi riski (Uygun Finansman Kayna Seimi) spatlanm finansal yaayabilirlik (Yatrmn Karll ve Finansal Analiz) Gvenli hammadde, aramal ve hizmet girdi anlamalar (Satn Alma almalar) Gvenli pazar ve talep (Pazarlama almalar ve Stratejileri) Gvenli ulam (Ulam Analizi) naat taahhtlerinin gvenilirlii (Szleme Ynetim Tekniklerinin Etkin Kullanm) Beklenmeyen maliyetlerin olmamas (Beklenmeyen Maliyetleri Azaltma, Gecikmelerin Azaltlmas) Uygun teknoloji (Teknoloji Deerlendirme) Sponsorun projeyi ynetim kabiliyeti (Proje Ynetim almalar ve Mavirlik Yardm) Uygun politik evre (Sosyo-Politik Analiz) Sermayedarn z sermayesini geri alabilmesinin yeterince gvenli olmas (Belirsizlik Analizi ve Risk Dengesi, Duyarllk Analizi, Baaba Noktas Analizi,htimal Analizi) Brokrasi kolayl, istikrar (Yatrm Ortamnn ve Hkmet Uygulamalarnn Analizi)

Uygulama

Proje Hazrlama / Analiz

Proje Seimi / Finansman

lirliinin anlalabilmesi iin analizler yaplyor. Bu deerlendirmelerden sonra projenin finansman iin resmi bir teklif hazrlanp hazrlanmayacana karar veriliyor. Yaplabilirlik etdnden baar ile geen projeler iin finansman teklifi gibi belgeler ortaya karlyor.

4-Proje Seimi / Finansman Bu aamada yaplabilir projeler iin finansman teklifi hazrlanyor. Finansman salayan taraf projenin yararlarn ve sektrel politikalara uygunluunu gzden geirerek finasman salayp salayamama ynnde karar veriyor.

Proje hazrlama ve analiz

Proje fikirlerinin belirlenmesi, n elemeye tabi tutulup benimsenmesinden sonra kapsaml ve ayrntl bir proje almas (fizibilite-yaplabilirlik etd) balatlr. Bu safhaya proje hazrlama safhas denir. Ayrntl yaplabilirlik etdnn yaps, n yaplabilirlik etd ile ayn olmaldr. kisi arasndaki fark toplanan bilginin ayrnt dzeyidir. Yaplabilirlik (fizibilite) etd; yatrmcnn ne reteceini, nereye satacan, nasl reteceini, ne kadar bir yatrm yapacan, yatrm nereye yapacan ve ne kazanacan gsteren bir rapordur. Yaplabilirlik ettleri, kesin yatrm kararnn verilmesinden ve uygulama (kesin) projelerinin hazrlanmasndan nce yaplan ve projelerin teknik, ticari, finansal, ekonomik, sosyal ve kurumsal yaplabilirliklerini analiz eden kapsaml bir almadr. Fizibilite etdnn en genel ilevi;bir proje hakknda detayl bilgi vermesi, bir projenin kaynak tahsis etmeye veya uygulamaya geirilip geirilmemesi kararna temel tekil etmesi ve uygulama aamasnda da temel oluturmasdr. Fizibilite etd hazrlamadan nce, etdn yapsnn belirleyici olmas asndan; Fizibilite etd veya raporunun kimin iin hazrland, Fizibilite etdn kimin hazrlayaca, Fizibilite etdnn kapsam ve uzunluunun ne kadar olaca Fizibilite etdnn hangi neri veya tavsiyeleri ihtiva etmesi gerektii konusundaki sorularn sorularak cevaplandrlmas gerekiyor. Bir fizibilite etdnde formata bal olmakszn cevap verilmesi gereken temel sorular unlardr; Projeye niin ihtiya duyuyor? (Yarglama) Proje hangi genel amaca katkda bulunacak? (Genel Ama; tek bana proje ile ulalamayacak ancak proje ile gereklemesine katkda bulunulacak olan ama.) Projeden ilk etapta ve sonuta kimler yaralanacak? (Yararlanclar) Projenin hedefi nedir veya ksa srede hangi hedefe ulamaldr? (Proje Hedefi) Projenin hedefine ulap ulamad nasl llecek? (Baar Kriterleri) Proje hedefine hangi ktlar retilerek ulalacaktr? (ktlar) retim nasl gerekletirilecek? (Faaliyetler) retim iin hangi finansal, fiziki ve fiziki olmayan girdiler kullanlacak? (Girdiler) Projeyi kim, nasl uygulayacak? (Uygulayc Kurum / Kurulu) Proje ne zaman uygulanacak ve uygulama ne kadar srecek? (Zamanlama) Proje yeri / kurumu uygun mu? (Kurumsal Dzenleme) Projenin baars iin gereklemi olmas gereken n artlar nelerdir? Gerekli grlen n artlar gereki mi? (n artlar) Kaynak tahsisi ne ekilde yaplacak? (Bte) Uygulama hangi erevede yaplacak? ( Plan) Proje ile ilgili uygulamalarn zamanlamas nasl? (Termin Plan) Projenin genel amacnn, proje hedefinin, ktlarn elde edilmesinin, faaliyetlerin gerekleebilmesi iin yaplan varsaymlar ak bir ekilde ifade edilmi mi? Varsaymlar gereki mi? (Varsaymlar) Eer varsaymlardan birinin hatal olduu veya gereklemeyecei ortaya karsa projeyi neler bekler? (Riskler)

Lojistik 47
EYLL 2005/9

Toplam Yatrm Tutar

Toplam yatrm tutar; toplam sermaye yatrm tutar (A) ile iletme sermaye (B) tutarnn toplamndan oluur. A- Toplam Sabit Sermaye Yatrm 1- Arsa bedeli 2- Bina inaat giderleri a- Ana Fabrika Bina ve Tesisleri b- Yardmc letmeler Bina ve Tesisleri c- Ambarlar d- dare Binalar e- Sosyal Tesisler f- Arazi Dzenlemesi ve Hazrlk Yaplar g- Yeralt Ana Galerileri (Maden Ocaklar in) 3- Ana fabrika makine techizat giderleri a- thal b- Yerli 4- Dier yatrm harcamalar a- Yardmc letme Makina Tehizat Giderleri b- Mefruat Giderleri c- thalat ve Gmrkleme Giderleri d- Tama ve Sigorta Giderleri (%2-4, 7, 12) e- Montaj Giderleri (%6) f- Tat Aralar g- letmeye Alma Giderleri h- Genel Giderler - Etd ve Proje Giderleri i- Dier Giderler (Beklenmeyen Giderler) B- letme sermayesi TOPLAM YATIRIM = A+B

5- Uygulama Bu safhada, proje iin bte ve programlarla salanan kaynaklar ekilerek uygulamaya geiliyor. Projenin ihaleye karlmas, tekliflerin alnmas, mal ve hizmetler iin szlemelerin yaplmas bu safhada gerekleiyor. 6- zleme ve Deerlendirme-1 zlemede; proje veya programn uygulama sreci, temel gstergeler baz alnarak sistemli olarak gzlemleniyor. zleme ile girdilerin temininin, i planlarnn, hedeflenen rnlerin retiminin ve dier gerekli faaliyetlerin planland ekilde yryp yrmedii aratrlyor. zleme ve Deerlendirme-2 Deerlendirmede; uygulama srasnda, proje tamamlandktan sonra veya tamamlandktan bir ka yl sonra muhtemel dzeltici tedbirler almaya ve/veya gelecekteki projeler iin dersler karmaya ynelik olarak projenin sonular ve etkilerinin analizi gerekletiriliyor.

Proje analizi, bir yatrmn yarataca faydalar ve yol aaca maliyetleri karlatrarak yatrm teklifinin ekici, yani yaplabilir olup olmadnn ortaya karlmas ve eitli yatrm tekliflerinin fayda ve maliyetlerini karlatrarak bunlar arasnda ncelik sralamasnn belirlenmesidir.

Yaplabilirlik etdlerinin genel kapsam

Yaplabilirlik etdlerinin genel kapsam iinde, projelerin teknik, ticari, finansal, ekonomik, sosyal ve kurumsal yaplabilirlikleri daha geni almalarla ortaya konur. a- Piyasa Pazar Analizi Tketici analizi Rekabet ortamnn analizi Pazar byklnn (talebin) tahmini Pazarlama stratejisinin tesbiti Pazar paynn tahmini Pazarlama (sat) raporunun hazrlanmas b- Teknik Analiz rnn teknik tasarmnn belirlenmesi retim teknolojisinin belirlenmesi Alternatif teknolojilerin deerlendirilmesi ve optimum seim retim srecinin belirlenmesi (Kapasite, Akm, retim Prog.,Mak.-Teh Se., gc, rgtsel Yap, Yerleim Plan, Bina htiyac) Kurulu yeri seimi Uygulama (termin) plan c- Ekonomik ve Finansal Analiz Toplam maliyet Toplam gelirler Proforma gelir ve nakit akmlarnn belirlenmesi Projenin Ticari ve Ulusal (Ekonomik ve Sosyal) Adan Analizi ise unlar kapsar; a- Temel ltler Net bugnk deer karllk oran Fayda-maliyet oran b- Basit ltler Geri deme sresi Basit karllk oran Baaba noktas c- Duyarllk analizi d- Dier ulusal analiz ltleri Katma Deer Etkisi Net Dviz Kazanc stihdam Etkisi Dier

Projelerin kalite gstergeleri

Projelerin kalite gstergeleri olarak u unsurlar tanmlanyor: - Yararlanclarn sahiplenmesi, - Destekleyici politikalar (sektrel vs.), - Uygun teknoloji kullanm, - evreyi korumas, - Toplumsal cinsiyet kadn-erkek)eitliine zen gstermesi, - Kurumsal ve idari kapasite yapsnn kaliteli olmas ve ekonomik ve finansal yaayabilirliinin gl olmas. zellikle evreyle uyumlu ve enerji tasarrufuna zen gsteren projeler, Avrupa Birlii fonlarnca destekleniyor.

Proje analizi

MANTIKSAL EREVE VE ANA DEERLENDRME SORULARI

Genel Ama Deiim Proje Hedefi + Varsaymlar Kullanm Sonular + Varsaymlar Eylem Faaliyetler + Varsaymlar Tahsis Aralar + nkoullar Etkinlik Girdiler ve faaliyetler sonulara nasl dntrld ? Etkililik Sonular proje amacnn baarlmasn hangi oranda gerekletirdi? Etki Topluma/sektre/firmaya hangi faydalar saland/salanacak.

48 Lojistik
2005/9 EYLL