Aluminyum Matrisli Kompozit Malzemelerin Toz Metalurjusi Yontemiyle Uretilmesi Ve Karakterizasyonu Synthesis and Character Is at Ion of Aluminium Matrix Composite Materials by Powder Metallurgy

ALM NYUM MATR SL KOMPOZ T MALZEMELER N TOZ METALURJUS YNTEM YLE RET LMES VE KARAKTER ZASYONU
Cokun DRTBLK
Zonguldak Karaelmas niversitesi Fen Bilimleri Enstits Metal Eitimi Anabilim Dalnda Bilim Uzmanl Tezi Olarak Hazrlanmtr
KARABK Eyll 2006
ZET Bilim Uzmanl Tezi ALM NYUM MATR SL KOMPOZ T MALZEMELER N TOZ METALURJUS YNTEM YLE RET LMES VE KARAKTER ZASYONU Cokun DRTBLK Zonguldak Karaelmas niversitesi Fen Bilimleri Enstits Metal Eitimi Anabilim Dal Tez Danman: Yrd. Do. Dr. Dursun ZYREK Eyll 2006, 78 sayfa. Bu almada, Mekanik Alamlama (MA) / Mekanik tme (M) ilemiyle atritr ve titreimli deirmen kullanlarak silisyum karbr (SiC) seramik parack takviyeli alminyum esasl kompozit malzemeler retilmitir. Deneysel almalarda saf Al, % 5, % 10, % 15 ve % 20 SiC takviyeli Al olmak zere be farkl malzeme zerinde allmtr. Karlatrma amacyla ayn malzemeler atritr ve titreimli deirmenlerde tlmtr. tme ilemlerinde ilem kontrol kimyasal ( KK) olarak % 2 stearik asit ve tc olarak ta 6 mm apnda elik bilyalar kullanlmtr. MA / M ilemleri atritr deirmende 750 dev/dak ve titreimli deirmende de 750 Hz hzlarnda 10:1 bilya/toz oran kullanlarak 30, 60, 90 ve 120 dakikalk srelerde yaplmtr. tlen tozlar optik ve tarama elektron mikroskobunda (SEM) incelenmitir. Ayrca, EDAX ve toz boyut analizleri de yaplmtr. MA / M tozlar 630 MPa basn altnda souk preslenerek 9 mm apnda ve 5 mm yksekliinde numuneler haline getirilmitir. Bu numuneler daha sonra 530 Cda 30 dakika sreyle sinterlenmitir. Sinterlenen numunelerin younluklar ve sertlikleri llmtr. Her iki deirmende de takviye eleman oran artka retilen MMK malzemelerin sertlik ve younluk deerleri artmtr. tme sresi arttka ince taneli yaplar meydana gelmitir.
iii
Anahtar kelimeler
: Toz Metalurjisi, Mekanik Alamlama, Kompozit Malzemeler, Aluminyum, Silisyum Karbr.
Bilim kodu
: 626.20.01
iv
ABSTRACT M.Sc. Thesis SYNTHESIS AND CHARACTERISATION OF ALUMINIUM MATRIX COMPOSITE MATERIALS BY POWDER METALURGY Cokun DRTBLK Zonguldak Karaelmas University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Metallurgy Thesis Advisor: Asst. Prof. Dursun ZYREK September 2006, 78 pages. In this study, aluminium based composites reinforced with SiC ceramic particles were synthesised using atritor and vibration mills by mechanical alloying (MA) / mechanical milling (MM). For the experimental studies, five different compositions were prepared. These are pure Al, 5 %, 10 %, 15 % and 20 % of SiC reinforced Al. For comparison purposes, the same compositions were milled using attritor and vibration mills. 2 % stearic acid as the process control chemical and steel balls of 10 mm diameter as the miller were used in the milling processes. The atritor mill was run at 750 rpm while the vibration mill was run at 710 Hz using 10:1 ball/powder ratio for 30, 60, 90 and 120 minutes. The milled powders were examined under optical and scanning electron microscopes (SEM). In addition, EDAX and particle size analyses were carried out. These powders were cold presses under 630 MPa pressure in order to produce small specimens with 9 mm diameter and 5 mm height. These specimens were then sintered at 530 C for 30 minutes. Density and hardness measurements were made. The results of density measurements showed that the vibration mill required less time than the atritor mill. The results of the EDAX analyses showed that minimum powder pollution by oxygen and carbon occurred. Hardness and density of the specimens were also found to increase with increasing SiC content. Increasing milling time also resulted in better microstructure.
Key Words
: Mechanical Alloying, Powder Metallurgy, Composite Materials, Aluminium, Silicon Carbide.
Science Code
: 626.20.01
vi
TEEKKR Bu tezin ynlendirilmesinde ve almalarm esnasnda her trl destei salayan danmanm Yrd. Do. Dr. Dursun ZYREKe, almama olan desteklerinden dolay sonsuz teekkrler sunmay bir bor bilirim. almam sresince, bana maddi ve manevi katklarda bulunarak arkadalarma sonsuz teekkrlerimi sunarm. Bu gnlere gelmemde maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen aileme sonsuz sayg ve teekkrlerimi sunarm. yardmc olan
vii
NDEK LER Sayfa KABUL........................................................................................................................... ABSTRACT.................................................................................................................. TEEKKR.................................................................................................................. EK LLER D Z N ....................................................................................................... ZELGELER D Z N ................................................................................................. ii v vii xi xvi ZET................................................................................................................................ iii
NDEK LER.............................................................................................................. viii
S MGELER VE KISALTMALAR D Z N .................................................................. xvii BLM 1 G R .......................................................................................................... BLM 2 MEKAN K ALAIMLAMA..................................................................... 2.1 TANIMI VE TAR HES ................................................................................. 2.2 MEKAN K ALAIMLAMA LEM ............................................................... 2.2.1 Hammadde.................................................................................................. 2.2.2 Deirmen Tipleri......................................................................................... 2.2.3 lem Parametreleri..................................................................................... 2.2.3.1 tme Kab............................................................................................ 2.2.3.2 tme Hz ............................................................................................. 2.2.3.3 tme Sresi.......................................................................................... 2.2.3.4 tc Malzemelerin Tipi..................................................................... 2.2.3.5 Bilya-Toz Arlk Oran........................................................................... 2.2.3.6 Kabn Doluluk Oran................................................................................ 2.2.3.7 tme Atmosferi................................................................................... 2.2.3.8 lem Kontrol Kimyasallar ( KK)........................................................... 2.2.3.9 tme Scakl...................................................................................... 2.3 MEKAN K ALAIMLAMA MEKAN ZMASI................................................ 2.3.1 Snek-Snek Sistemi.................................................................................. 2.3.2 Snek-Gevrek Sistemi................................................................................. viii 1 3 3 4 4 5 7 8 9 9 10 10 11 11 12 12 12 15 16
NDEK LER (devam ediyor) Sayfa 2.3.3 Gevrek-Gevrek Sistemi.......................................................................... 2.4 TAKV YE ELEMANI....................................................................................... 2.4.1 Takviye Elemanlarnn Seimi.................................................................... 2.4.2 Takviye Elemannn ekli........................................................................... 2.5 TOZLARIN PRESLENMES ............................................................................ 2.6 SERTL K............................................................................................................ BLM 3 ALUM NYUM MATR SL KOMPOZ T MALZEMELER..................... BLM 4 MALZEME VE METOT............................................................................ 4.1 MA/MN N YAPILDII T TRE ML DE RMEN................................... 4.2 MA/MN N YAPILDII ATR TOR DE RMEN........................................ 4.3 DENEYSEL PARAMETRELER...................................................................... 4.3.1 MA/M arj lemi.................................................................................... 4.3.2 Matris Malzemesi........................................................................................ 4.3.3 Takviye Elemanlar..................................................................................... 4.3.4 MA/M Ortam.......................................................................................... 4.3.5 tc Bilyalarlar..................................................................................... 4.3.6 lem Kontrol Kimyasal ( KK).................................................................. 4.3.7 tme Sresi ............................................................................................. 4.4 KARAKTER ZASYON ALIMALARI........................................................ 4.4.1 Numune Hazrlama lemleri...................................................................... 4.4.2 Numune Karakterizasyon lemleri............................................................. 4.4.2.1 Optik Mikroskop ncelemesi.................................................................... 4.4.2.2 Tarama Elektron Mikroskobu (SEM) ve EDAX ncelemesi.................. 4.4.2.3 Toz Boyut Analizleri................................................................................ 4.4.2.4 Souk Presleme........................................................................................ 4.4.2.5 Sinterleme lemi..................................................................................... 4.4.2.6 Younluk lm lemi........................................................................... 4.4.2.7 Sertlik lmleri...................................................................................... BLM 5 DENEYSEL SONULARIN DEERLEND R LMES .......................... 17 17 18 18 19 21 22 26 26 27 27 27 28 28 28 28 29 29 29 29 29 29 29 30 30 31 31 31 32
ix
NDEK LER (devam ediyor) Sayfa 5.1 BALANGI MALZEMELER N N KARAKTER ZASYONU..................... 5.2 TAKV YE MALZEMELER N N KARAKTER ZASYONU ...................... 5.3 T TRE ML DE RMENDE RET LEN MATR S MALZEMES N N KARAKTER ZASYONU .............................................................................. 5.4 T TRE ML DE RMENDE RET LEN MMK MALZEMELER N N KARAKTER ZASYONU .............................................................................. 5.5 ATR TR DE RMENDE RET LEN MATR S MALZEMELER N KARAKTER ZASYONU ............................................................................. 5.6 6 ATR TRDE RET LEN MMK MALZEMELER N KARAKTER ZASYONU................................................................................. TARTIMA....................................................................................................... 55 69 72 75 78 52 37 34 32 33
BLM 6 SONULAR VE DEERLEND RMELER.............................................. KAYNAKLAR ......... ZGEM ..
EK LLER D Z N No 2.2 Salnml tip deirmenlere bir rnek.. 2.3 Planeter deirmene bir rnek. 2.4 Atritr tip deirmene bir rnek... 2.5 Ticari tip deirmene rnek . 2.6 Tungsten karbrden yaplm SPEX tipi kartrcnn; tme kab, kapak, conta ve bilyalardan oluan tme hcresi........................... 2.7 Glowbox ortamnda yaplan arj ilemi............ 9 9 11 11 Sayfa 4 4 5 5 6 6 6 6 7 7
2.1 Mekanik olarak alamlanm rnlerin tipik potansiyel uygulamalar.....
2.8 Mekanik alamlama srasnda bilyalar-toz-bilyalar arpmas 13 13 2.9 MA safhalar.......................................................................................................... 14 2.10 MA kullanlan element balang tozlarnn ve deformasyon karakteristiklerinin ematik gsterimi .. 2.11 tme artlarnda kk paracklarn kaynaklanma eilimleri nedeniyle birlikte byk paracklar oluturmas ve sonra krlarak kk parack oluumu.. 15 15 2.12 MA esnasndaki snek-snek sistem ilem basamaklar ........... 16 16 2.13 MA esnasndaki snek-gevrek sistem ilem basamaklar..... 2.14 Kalpta presleme ileminin ematik gsterimi ..... 2.15 Preslemedeki younluk dalm .. 3.1 Kompozit malzemeleri meydana getiren malzeme snflar ..... 3.2 eitli fiberlerle glendirilerek seilmi MMK ler.......... 3.3 Srekli fiber takviyeli iki tr MMK iin ve takviyesiz metaller iin scaklk sonular 4.1 Titreimli MA/M deirmeninin ematik grn 26 25 27 26 17 17 20 19 21 21 24 23 24 14 14
xi
EK LLER D Z N (devam ediyor) No Sayfa 27 4.2 (a) S Tipi atritr atritr (b) Hazne ..... 28 30 4.3 Souk preslemede kullanlan kalp.... 31 31 4.4 Sinterleme scaklk-zaman grafii..... 32 31 4.5 Sinterleme ilemi mekanizmas..... 32 32 5.1 Deney lem Ak emas...... 34 33 5.2 MA/M ileminde kullanlan Al tozunun optik mikroskop grnts..... 35 33 5.3 MA/M ileminde kullanlan Al tozunun optik mikroskop grnts..... 35 5.4 Drt farkl srede srelerde mekanik tme ilemine tabi tutulan Alnin optik 36 mikroskopgrntleri..................................................................................... 34 5.5 30 dakikalk tme sonras elde edilmi saf Alnin ........... 37 35 5.6 Saf Alnin tme sresine bal toz boyut sonular........................... 37 35 Saf Alnin tme sresine bal sertlik sonular................. 38 36 5.8 Saf Alnin tme sresine bal younluk sonular.......... 39 5.9 Belirli srelerde mekanik tlen % 5 SiC takviyeli MMK yapnn optik 37 mikroskop grnts..... 40 5.10 30 dakikalk tme sonras elde edilmi % 5 SiC takviyeli MMK yapnn 38 sonular................................................. 41 5.11 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular.. 41 39 5.12 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular...... 42 39 5.13 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular.. 42 5.14 Belirli srelerde mekanik tlm % 10 SiC takviyeli MMK 5.15 30 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli malzeme MMK 40 41 yapsnn optik mikroskop grnts...................................................................... 43 42 yapnn sonular............................................................ 44 5.16 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut 43 45 sonular........... 45 5.17 60 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli 5.18 90 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK MMK 43 tozlarn sonular........................................................ 46 44 yapnn sonular......................................................... 46 45 47 xii
EK LLER D Z N (Devam ediyor) No 5.19 120 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK Sayfa
tozlarn sonular......................................................................... 46 5.20 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular... 47 5.21 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular...................................................................................................... 47 5.22 Belli srelerde mekanik tlm % 15 SiC takviyeli MMK yaplarn optik mikroskop grntleri........ 48 5.23 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular... 49 5.24 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular... 50 5.25 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular.............. 50 5.26 Belirli srelerde mekanik tlm % 20 SiC takviyeli MMK yaplarn optik mikroskop grntleri............................................................................. 51 5.27 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular.................................................................................................... 5.29 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular...................................................................................................... 53 5.30 Belirli srelerde mekanik tlen Alnin optik mikroskop grntleri.. 54 55 5.31 Saf Alnin tme sresine bal toz boyut sonular.......................................... 54 5.32 Saf Alnin tme sresine bal sertlik sonular........................ 55 5.33 Saf Alnin tme sresine bal younluk sonular..................... mikroskop grnts 5.35 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular................................................................................................................ 58 56 58 57 5.34 Belirli srelerde mekanik tlen % 5 SiC takviyeli MMK malzeme yapsnn optik 52 5.28 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular.. 52
xiii
EK LLER D Z N (Devam ediyor) No Sayfa 58 5.36 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular......... 5.37 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular 59 5.38 Belli srelerde mekanik tlm % 10 SiC takviyeli MMK yapnn optik mikroskop grnts. .... 60 61 5.39 120 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK yapnn sonular................................................. 61 5.40 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular.............. 62 62 5.41 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular 5.42 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular 63 5.43 Belli srelerde mekanik tlm % 15 SiC takviyeli MMK yaplarn optik mikroskop grntleri 64 65 5.44 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular... 65 5.45 %15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular 65 5.46 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular................ 66 5.47 Belirli srelerde mekanik tlm % 20 SiC takviyeli MMK yaplarn optik mikroskop grntleri 67 68 5.48 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular 68 5.49 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular 68 5.50 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular.....................................................69 5.51 Her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular... 70
xiv
EK LLER D Z N (Devam ediyor) No 5.52 Her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular............................................................................ 71 5.53 Her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular. 72 Sayfa
xv
ZELGELER D Z N
No 4.1
Sayfa Matris malzemesinin kimyasal bileimi. 28
4.2 tc bilyalarlerin kimyasal bileimi.. 28
xvi
S MGELER VE KISALTMALAR D Z N Al Al2O3 Ar Be Bi Co Cu Ge He KW d dak V mm Mn N Nb NH3 Si SiC Si3N4 Ti WC ZrO2 m C : alminyum : almina : argon : berilyum : bizmut : kobalt : bakr : germanyum : helyum : kilovat : devir : dakika : volt : milimetre : mangan : azot : niyobyum : amonyak : silisyum : silisyum karbr : silisyum nitrit : titanyum : tungsten karbr : zirkonyum oksit : mikron metre : santigrat derece
xvii
KISALTMALAR BTO M KK MA MMK M ODS SEM TEM O TM : Bilyalar Toz Oran : : ngot Metalrjisi lem Kontrol Kimyasal
: Mekanik Alamlama : Metal Matris Kompozit : Mekanik tme : Oksit Dalmla Glendirilmi : Tarama Elektron Mikroskobu : Geirimli Elektron Mikroskobu : arj Oran : Toz Metalrjisi
xviii
BLM 1 GR Malzeme bilimcileri tarafndan yaplan bilimsel aratrmalar malzemelerin performans ve zelliklerini gelitirmeye ynelik olarak srekli devam etmektedir. Mekanik, kimyasal ve fiziksel zelliklerdeki nemli gelimeler; geleneksel termal, mekanik ve termomekanik ilem metotlar ve zelliklere sahip kimyasal modifikasyonlarla elde edilmektedir. Bununla beraber malzemelerin gereksinimi, ileri malzemelerin dizaynna ve geleneksel metodlarla retilen malzemelerden daha gl, daha tok ve daha hafif gelitirilmesine yol amtr (Suryanarayana, 2001). Bu gelimeler erevesinde geleneksel alamlamann neden olduu snrlar ortadan kaldrarak, geleneksel metotlarla retilemeyen ve birbiri ierisinde karmayan malzemelerin retilebilmesi iin mekanik alamlama (MA) teknii kullanlmaktadr. MA dengeli ve dengesiz fazlarn her ikisinin de sentezini yapabilen basit ve yararl bir yntemdir (Suryanarayana, 1998). Toz metalurjisi (TM), ingot metalurjusi ( M) ile karlatrldnda MMK malzeme retiminde baz avantajlar salar. Bu avantajlardan en nemlisi dk retim scakldr ki matris ile takviye eleman arasndaki istenmeyen reaksiyonlar en aza indirilir ve gl ara yzey reaksiyonlar nlenir. Ayrca alternatif metotlarla retilemeyen SiC takviyeli Titanyum (Ti) alamlar gibi malzemeler TM ile retilebilmektedir. Takviye eleman olarak paracklar ya da whiskerler kullanlan kompozitler dier alternatif metotlardan ok daha kolay olarak TM metoduyla elde edilmektedir. TMnin bir baka avantaj da takviye eleman dalmnn dzenli olmasdr (Torralba et al, 2003). Matris malzemesinin seimi balca scaklk, dayanm, younluk ve maliyete baldr. rnek olarak Ti ok yksek mukavemet ve normal scaklk gerektiren uygulamalarda kullanlabilir. Bununla beraber Al dk younluk ve dk maliyetinden dolay Ti yerine kullanlabilmesine ramen yksek scaklklardaki dayanm ve mukavemeti Ti dan daha dktr. Matris malzemesinin seiminde dier baz faktrler ise sneklik, krlma tokluu ve yorulma direncidir (Rhee et al, 2003). 1
Al alamlarnda takviye eleman olarak seramik paracklar daha fazla tercih edilmektedir. Al alamlarnda takviye eleman olarak SiC ve Al2O3 paracklar yaygn olarak kullanlmaktadr. SiC, paracklar retilen kompozit malzemenin ekme dayanmnda ve elastikiyet modlnde art salar. Ayrca, SiC takviyesi anma dayanmnda da bir art salamaktadr (Torralba et al, 2003). MMKlarn zellikleri matris malzemesine, takviye elemanna ve matris-takviye eleman ara yzeyine baldr. MMK malzeme retimi iin eitli matris malzemeleri kullanlmaktadr. Havaclk, uzay ve otomotiv endstrilerinde; alminyum ve titanyum alamlar, hafif ve basn-arlk oranndaki nemli potansiyelden dolay MMK malzeme retiminde matris malzemesi olarak kullanlmaktadr. Al alamlar dk younluk, mekanik ve srtnme zelliklerinden dolay eitli endstrilerde kullanlan kompozit malzeme retimi iin ok elverilidir. Al kompozit retiminde son zamanlarda parack takviye eleman olarak SiC, Al2O3 ve intermetalik sistemler kullanlmaktadr (Torralba et al, 2003). Bu tez almasnda saf Al ile farkl hacim oranlarnda SiC paracklar kartrlarak argon atmosferinde mekanik tme yaplmtr. tme ilemi titreimli ve atritr tipi MA/M deirmenlerinde yaplmtr. Elde edilen farkl oranlardaki numunelerin optimum deerlerinin belirlenebilmesi iin eitli karakterizasyon ilemleri yaplmtr. Bu almann amac, gnmz endstrisinde kullanlmakta olan geleneksel retim metotlarndan baka metodlar kullanlarak, yksek dayanmda ve dk younlukta malzeme retmektedir. Bilindii gibi zellikle havaclk, otomotiv, savunma ve uzay endstrisinde hafif younluklu yksek dayanml malzemelere ihtiya duyulmaktadr. Daha da iyi sonular elde edilebilmesi iin gelimi lkelerde bu konudaki almalar hzla srdrlmektedir.
BLM 2 MEKAN K ALAIMLAMA 2.1 TANIMI VE TAR HES MA yksek enerjili bilyal deirmende toz paracklarnn souk kaynaklanmas, krlmas ve tekrar kaynaklanmasn ieren bir toz metalrjisi (TM) tekniidir. Bu metot ilk olarak oksit dalm ile sertletirilmi (ODS) nikel ve demir bazl malzemelerin ticari olarak retilmesi iin International Nickel Company Paul D. Merica aratrma laboratuarnda 1966l yllarda gaz trbn uygulamalar iin gelitirilmitir (Suryanarayana, 2001). 1981 ylnda yttrium-kobalt intermetalik bileiinin mekanik tme yoluyla dzensiz bir faz oluumu ve 1983de de harmanlanm elemental toz karmnn bilyalarla tme yoluyla nikel-niobium sisteminde MA baarl bir ekilde uygulanmtr. 1980lerin ortalarndan itibaren sre gelen birok incelemeler sonucunda dzensiz alamlar, kristallemi aradaki benzer fazlar, kristaller ve sper doymu kat kristaller ieren yar kararl ve kararl fazlarn varyasyonlarnn sentezi uygulanmtr (Suryanarayana, 1998). Bu sre iersinde geleneksel tekniklerle retimi zor veya snrl olan alamlarda ergime ve katlama aamasndaki problemleri ortadan kaldrmak iin nemli bir retim teknii olmutur (Benjamin, 1976; Sudaresan et al, 1987). Basit ama etkin olan bu ilem teknii metaller, seramikler ve kompozit malzemelerin retiminde uygulanmaktadr (Suryanarayana, 1998). Mekanik olarak alamlanm rnlerin tipik potansiyel uygulamalar ekil 2.1de gsterilmitir (Suryanarayana et al, 2001). MA nn nemli nitelikleri; nce dalml ikincil faz paracklarnn retilebilmesi Kat znrlk snrlarnn geniletilebilmesi Tane boyutu takviyesi nanometre boyutunun altnda olmas Orijinal kristal benzeri kristal fazlarnn sentezi
Amorf (cams) fazlarnn gelitirmesi Alam yaplmas zor olan alam elementlerinin alamlandrlabilmesidir (Suryanarayana, 1998).
Hidrojen depolayc, manyetik malzemeler, sensrler, katalizrler Saf metallerin retimi Mekanik Alamlama Tek taneli malzemeler Orjinal fazn sentezi, karpitler, nitritler, silikatlar, fiziksel buhar tortusu, lehim v.s. ekil 2.1 Mekanik olarak alamlanm rnlerin tipik potansiyel uygulamalar (Suryanarayana et al, 2001). Sper anmal malzemeler Oksit dalm ile sertletirilmi
2.2 MEKAN K ALAIMLAMA LEM MA ilemi doru oranda tozlarn kartrlmasyla balar ve orta iddetli tme ile deirmen iersinde genellikle elik bilyalar vastasyla tlr. Bu karm arzu edilen kararl hale ulaana kadar tlmektedir. MA ileminin nemli bileenleri hammadde, deirmen ve ilem parametreleridir (Suryanarayana, 2001). 2.2.1 Hammadde MA ilemi iin kullanlan hammaddeler 1 ile 200 m orannda parack boyutuna sahip ticari saf tozlardr. Toz parack boyutu tc bilyalar boyutundan daha byk olmadka nemli deildir. nk toz parack boyutu tme zamanna bal olarak azalr ve birka dakika tmeden sonra birka mikron azalr. Ham tozlar; saf metaller, ana alamlar, n hazrlanm tozlar ve refrakter bileenler olarak kategorilere ayrlr (Suryanarayana, 2001).
2.2.2 Deirmen Tipleri MA ileminde kullanlan deirmen tiplerini; salnml deirmenler, planeter deirmenler, atritr, ticari deirmenler ve yeni dizayn deirmenler olarak be ana balk altnda toplayabiliriz. Bu deirmenlerin kapasiteleri ve tme etkileri farkldr, ayrca soutma sistemleri gibi ilave elemanlara sahiptirler. Salnml deirmenler genel olarak laboratuar aratrmalar iin kullanlan 10 gr. toz tebilen deirmenlerdir. ekil 2.2de salnml tip deirmenlerin bir rnei gsterilmitir (Suryanarayana, 1998).
ekil 2.2 Salnml tip deirmenlere bir rnek (Suryanarayana, 1998). Dier bir deirmen tipi olan planeter deirmenler 100-200 gr tme yapabilen deirmen eitidir. ekil 2.3de planeter deirmene bir rnek gsterilmitir (Suryanarayana, 1998).
ekil 2.3 Planeter deirmene bir rnek (Suryanarayana, 1998). Atritrler byk miktarlarda (45 kg. civar) toz tebilen deirmenlerdir. ekil 2.4de atritr tip deirmene bir rnek gsterilmitir (Suryanarayana, 1998).
ekil 2.4 Atritr tip deirmene bir rnek (Suryanarayana, 1998).
Ticari tip deirmenlerde MA iin kullanlan dier tip deirmenlere oranla daha byk toz ebatlarnn tlebildii ve yaklak olarak 1.5 ton kapasiteli deirmen tipidir. ekil 2.5de ticari tip deirmene rnek gsterilmitir (Suryanarayana, 1998).
ekil 2.5 Ticari tip deirmene rnek (Suryanarayana, 1998). Yeni dizayn deirmenler belirlenmi amalar iin gelitirilmi deirmen tipleridir. ubuklu krc, titreimli deirmenler ve elektrikle starak 300 oC a kadar yksek scaklklarda ve sv azot pskrterek ok dk scaklklarda tme yaplabilen deirmenler kullanlmaktadr (Suryanarayana, 2001). 2.2.3 lem Parametreleri MA yoluyla retilen malzemelerde elde edilmek istenen optimum zelliklerin salanmas iin baz ilem parametrelerinin kontrol altnda tutulmas gerekir. MA ilem parametreleri birbirleri ile baml olarak deerlendirilmelidir. MA ilem parametreleri;
tme Kab tme Hz tme Zaman tc Malzemelerin Tipi Bilya-Toz Arlk Oran (BTO) Kabn Doluluk Oran tme Atmosferi lem Kontrol Kimyasallar ( KK) tme Scakldr (Suryanarayana, 2001). 2.2.3.1 tme Kab tme kab olarak kullanlan malzeme seiminde, tc bilyalarlarin kabn i eperlerine arparak andrdndan ve ayrca i eperlerden kopan paralar tozun kimyasal kompozisyonunu deitirdiinden ve kirlettiinden dolay dikkat edilmesi gerekir. Eer tme kabnn yapmnda kullanlan malzeme, toz malzemesinden farkl ise, kabn i eperlerinden kopan paracklar tozu kirletir. tme kab yapmnda kullanlan malzemeler; sertletirilmi elik, takm elii, sertletirilmi krom elii, temperlenmi elik, paslanmaz elik, tungsten karbr (WC)-kobalt (Co), WC kapl elik ve yatak elii gibi anmaya kar dayankl malzemelerdir. Belirli amalar iin bakr, titanyum, sinterlenmi korondum, yitriya ile stabilize edilmi zirkonya, ksmi kararlatrlm zirkonya-yitriya, safir, akik ta, sert porselen, silisyum nitrit (Si3N4) ve bakr (Cu)-berilyum (Be) gibi malzemeler de tme kab yapmnda kullanlmaktadr. tme kabnn yapmnda kullanlan malzeme kadar kabn ekli ve zellikle kabn i dizayn nemlidir. Hem dz kenarl hem de yuvarlak kenarl tme kaplar tipi kullanlmaktadr. Alamlama ileminde, dz kenarl kaplar yuvarlak kenar kaplara gre daha fazla kullanlmaktadr. ekil 2.6da Tungsten karbr den yaplm SPEX kartrcnn; tme kab, kapak, conta ve bilyalarlardan oluan gsterilmitir (Suryanarayana, 2001). tme hcresi
ekil 2.6 Tungsten karbr den yaplm SPEX tipi kartrcnn; tme kab, kapak, conta ve bilyalarlardan oluan tme hcresi (Suryanarayana, 2001). 2.2.3.2 tme Hz Yksek devirli alan deirmenlerde toz enerji girii daha fazla olur. Bu yzden deirmen dizaynnda alabilecei maksimum devir snr gz nnde bulundurulur. rnein, geleneksel bilyal deirmende dnme hz art bilyalarlarn hareket hzn artrr ve belli bir hzn zerinde, bilyalarlar kabn duvarna yaparak arpma kuvveti ile aa dmeyecektir. Bu yzden, maksimum hzda, maksimum arpma enerjisini retmek amacyla bilyalarn maksimum ykseklikten aa dmesi iin kritik hz deerinin biraz altnda olmaldr. ok yksek hzlarda kabn scakl daha yksek bir deere ulaabilir. Bu, tozlarda homejenizasyon ve/veya alamlamay salamak iin avantajl olabilir. Ancak, baz durumlarda scaklk art, dnm ilemini hzlandrr ve ar doymu kat zeltileri veya tme srasnda oluan dier kararl fazlar bozulurken ayrca ortaya kan yksek scaklk tozlar kirletebilir (Suryanarayana, 2001). 2.2.3.3 tme Sresi Toz paracklarnn krlma ve souk kaynak arasnda dzenli bir durum elde etmek iin gerekli en nemli ilem parametrelerinden birisi de tme sresidir. tme sresi kullanlan deirmen tipine, tme younluuna, bilya-toz (BTO) oranna ve tme scaklna baldr. MA ilem parametrelerinin her bir kombinasyonlarna gre tme sreleri deiir. Eer tme sresi gereinden daha uzun olursa kirlenme seviyesinin
artmas ve istenmeyen fazlarn olumas gibi beklenmeyen sonular ortaya kabilir. Bu yzden tozun gerekli sre kadar tlmesi gerekmektedir (Suryanarayana, 2001). 2.2.3.4 tc Malzemelerin Tipi tc malzeme olarak sertletirilmi elik, takm elii, sertletirilmi krom elii, temperlenmi elik, paslanmaz elik, WC-Co ve yatak elii gibi malzemeler seilir. tme malzemesinin younluu, bilyalarn toz zerinde byk arpma kuvveti oluturmas iin yeterince yksek olmaldr. Ancak, tme kabnda olduu gibi, tme malzemesi iin de baz zel malzemeler kullanlr. Bunlar: Cu, Ti, niyobyum (Nb), zirkonyumoksit (ZrO2), akik ta, yitriya ile stabilize edilmi zirkonya, ksmi kararlatrlm zirkonya + yitriya, safir, silisyum nitrit (SiN4) ve Cu-Be dir. tme kab ve tme malzemelerinin ayn malzemeden yaplmas tercih edilmektedir (Suryanarayana, 2001). 2.2.3.5 Bilya-Toz Arlk Oran Bilya-toz oran (BTO), tme ileminde nemli bir deikendir. BTO, farkl aratrmaclar tarafndan, 1:1 gibi kk deerden 220:1 gibi byk deerlere kadar deiik oranlarda deitirilmitir. Genellikle, salnml deirmeni gibi kk kapasiteli deirmenlerde toz tlrken en yaygn kullanlan oran 10:1dir. Fakat tme, atritr gibi byk kapasiteli deirmende yapldnda, 50:1 ve hatta 100:1den daha yksek BTO kullanlr (Suryanarayana, 2001). BTO, tlen tozda zel bir faz elde etmek iin gerekli olan tme zamanna nemli bir etkide bulunmaktadr. Daha yksek BTO tme zamann ksaltr. (rnein, bir SPEX deirmeninde tlen Ti-% 33 Al toz karmnda amorf fazn oluumu, 10:1 BTO de 7 saatte, 50:1 BTOda 2 saatte elde edilirken 100:1 BTOda 1 saatte elde edilebilmektedir). Yksek BTOda, bilyalarn arlk oranndaki arttan dolay, birim zamandaki yzde arpma says artar ve sonuta toz paracklarna daha fazla enerji transfer edilir. Bylece alamlama daha hzl olur. Daha yksek enerjiden dolay, daha fazla s retimi mmkndr ve bu da toz bileimini deitirebilir.
10
2.2.3.6 Kabn Doluluk Oran Bilyalarn ve toz paracklarnn tme kabnda serbeste hareket edebilmesi iin yeterince boluk olmas gerekir. Bundan dolay, kabn toz ve bilyalarla doluluk oran nemlidir. Eer bilyalar ve tozlarn miktar ok kkse, o zaman rn miktar da ok az olur. Dier taraftan miktar bykse, o zaman bilyalarn hareketi iin yeterince boluk olmayacak, bu yzdende arpma enerjisi azalacaktr. Bu nedenle kap ar doldurulmamal, kap boluunun yaklak % 50si dolu olmaldr (Suryanarayana, 2001). 2.2.3.7 tme Atmosferi tme atmosferinin esas etkisi tozun kirlenmesi ile alakaldr. Bu yzden, tozlar ya argon (Ar) ya da helyum (He) gibi asal gaz ile dolu kaplarda tlr. Yksek saflkta Ar tozlarn oksitlenmesini ve/veya kirlenmesini engellemek iin en yaygn kullanlan atmosfer ortamdr. Oksitlenmenin, azot atmosferinde genellikle engellenebilecei veya minimize edilebilecei yaplan aratrmalar sonucunda ortaya kmtr (Suryanarayana, 2001). Normalde, tozlar kaba yklenmesi ve kaptan boaltlmas atmosfer kontroll glowboxlarda gerekletirilir. Bu glow-boxlar genellikle tekrar tekrar boaltlr ve Ar gazyla doldurulur. ekil 2.7de glow-box ortamnda yaplan arj ilemi gsterilmitir.
ekil 2.7 Glow-box ortamnda yaplan arj ilemi (Drtblk vd., 2003). zel amalar iin farkl tme atmosferleri kullanlmtr. Nitrit retmek iin azot (N) ve amonyak (NH3) atmosferi kullanlmtr. Hidrit retmek iin H2 atmosferi kullanlmtr. zellikle tozlar normal havada reaktif ise, tme kabnn iersinde normal havann olmas
11
tozda oksitleri ve/veya nitritleri oluturur. Bu yzden, tme srasnda ntr bir atmosfer kullanlr. 2.2.3.8 lem Kontrol Kimyasallar ( KK) Toz paracklar snek ise tlmesi srasnda ar plastik deformasyondan dolay birbirlerine souk kaynaklanmaktadr. Gerek alamlama, toz paracklarnn birbirine souk kaynaklanmas ve krlma arasnda bir denge srdrldnde olabilir. KK, toz karmn tme srasnda souk kaynak etkisini azaltmak iin ilave edilir. KK kat veya sv olabilir. KK ounlukla, yzey oksit kimyasallar olarak etki eden organik bileiklerdir, fakat gerekli deildir. KK toz paracklarnn yzeyine absorbe edilir. Bu durumda da toz paracklar arasndaki souk kaynak minimize olmaktadr. Ayrca tozlarn aglomere (topaklanma) olmas nlenir. Parack yzeylerinde abisibe edilen yzey-aktif kimyasallar souk kayna engeller ve kat malzemenin yzey gerilimini azaltr. Genellikle KK, toplam toz arjnn yaklak % 1-5i kadar kullanlr. 2.2.3.9 tme Scakl Difzyon ilemi, son rn faz kat zelti, intermetalik faz nano yap veya amorf faz olup olmadna bakmakszn, alam fazlarnn teekklnde gerekli olduundan dolay, tme scakl herhangi bir alam sisteminde nemli bir etkiye sahiptir. tme scakln zerine ok az aratrma yaplmtr. Bu almalar dk scaklk iin tme kabna ya sv azot damlatlarak ya da tme scakln artrmak iin elektrikle starak yaplmtr. Bu aratrmalar, kat zlebilirlik seviyelerindeki deimelerde tme scaklnn etkisini incelemek veya farkl scaklklarda ya amorf faz ya da nano kristalit yap biimlerini belirlemek amacyla yaplmtr. Nano kristallerin teekkl srasnda, daha yksek scaklklarda tlen malzemeler iin, malzemede etkili gerilim daha dk ve toz boyutunun daha geni olduu kaydedilmitir (Suryanarayana, 2001). 2.3 MEKAN K ALAIMLAMA MEKAN ZMASI MA, tekrarl deformasyon-kaynaklanma-krlma mekanizmas yoluyla homojen alam elde etmek iin malzeme transferini kapsayan toz karmlarnn birlikte tlmesi
12
ilemidir (Fogagnolo et al, 2002). ki elik bilyann arpmas esnasnda tozlarn bir ksm bu bilyalarn arasna kalr. Tipik olarak, toplam arln 0,2 mg si her arpma esnasnda bilyalarn arasna hapsolur. Bilya-toz-bilya ve bilya-toz-kap duvar arpmalarnda ve parack krlmalarnda temiz yzeyler ortaya karmaktadr. ekil 2.8de mekanik alamlama srasnda bilya-toz-bilya arpmas ematik olarak gsterilmitir (Suryanarayana, 2001).
ekil 2.8 Mekanik alamlama srasnda bilya-toz-bilya arpmas (Wojciechowski, 2000). ekil 2.9 a da grld gibi balang aamasnda, iddetli bir souk kaynaklanmadan dolay balang toz paracklar katmanlar. ekil 2.9 b de grld gibi hzl krlma srasnda, krlma ve souk kaynak daha ince kompozit paracklar olumasna neden olur. Bu safhada, helisel lameller paracklar iinde grlebilir. Hafif souk kaynak srasnda, lamel alan 1m den daha kk, lameller daha ince ve daha helisel hal almaktadr (ekil 2.9 c). Son safha bir kararl hal pozisyonudur. Bu aama sonunda ilem tamamlanm ve paracklar son derece deforme edilmi yar kararl yapda olmaktadr (Sundaresan and Froes, 1987).
13
a. souk kaynaklanma
b. krlma
c . yeniden kaynaklanma
ekil 2.9 MA safhalar (Sundaresan and Froes, 1987). tmenin balangcnda tozlar yumuak olduu iin birbirleriyle kaynaklanma ve byk tanecik oluturma eilimindedirler. Toz tanecik boyutlar balang tozlarn yaklak kat kadardr. lem devam ettike tozlarda deformasyon sertlemesi nedeniyle krlmalar olmaktadr. ekil 2.10da balang tozlar ve deformasyon zellikleri grlmektedir.
ekil 2.10 MA kullanlan element balang tozlarnn ve deformasyon karakteristiklerinin ematik gsterimi (Suryanarayana, 2001). Bilya darbeleri etkisinden dolay bu aamada krlma eilimi souk kaynaktan daha yksek olur ve toz boyutlar daha da klr. ekil 2.11de grl gibi tozlarn incelmesine ramen paracklarn boyutu ayn kalarak tabakalar aras boluklar azalmakta ve parack tabakalar ise artmaktadr (zyrek, 2002; Benjamin, 1976).
14
tme sresi (saat) ekil 2.11 tme artlarnda kk para cklarn kaynaklanma eilimleri nedeniyle birlikte byk paracklar oluturmas ve sonra krlarak kk parack oluumu (zyrek, 2002; Benjamin, 1976). MAda metal ve alamlarnn farkl kombinasyonu mmkndr. Bunlar; snek-snek, snek-gevrek ve gevrek-gevrek sistemleridir. 2.3.1 Snek-Snek Sistemi Snek-snek sistemi MA iin ideal malzeme kompozisyonudur. Benjamin in nerisine gre, alamn baarl olabilmesi iin en az % 15 snek bileene ihtiya vardr. Doru alamlama, toz paracklarnn tekrarlanan souk kaynak ve krlma hareketinden dolay olmaktadr (Suryanarayana, 2001). lk olarak deformasyon altndaki paracklarn morfolojisi eeksenliden yasslamaya doru deiir. Sonraki aamada kaynaklanma mekanizmas eeksenel parack oluumuna neden olur. Bu aamada ynlenmi arayzey snrlar gzlenmektedir. Daha sonra kaynak ve krlma mekanizmas dengeye ular ve arayzey snrlarnda yada kaynaklanma ynnde rast gele ynlenmi paracklar oluur. Son aama kararl hal ilemi olarak adlandrlmaktadr. Bu aamada mikroyapsal incelik devam eder ama parack boyutu ayn kalr. ekil 2.12de MA esnasndaki snek-snek sistem ilem basamaklar gsterilmitir (Fogagnolo et al, 2002).
Parack boyutu (m)
15
ekil 2.12 MA esnasndaki snek-snek sistem ilem basamaklar (Fogagnolo et al, 2002). 2.3.2 Snek-Gevrek Sistemi tmenin ilk aamasnda gevrek paracklar krlmaya, snek paracklar ise deformasyona maruz kalrlar. Daha sonra, snek paracklar kaynaklanmaya baladnda gevrek paracklar bilyalarn arpmas sebebiyle iki veya daha ok snek paracn arasnda kalr. Sonu olarak, krlm takviye paracklar kaynaklanm metal paracklar arayzey snrlar iersine yerlemi olacaktr ve gerek kompozit meydana gelecektir. Souk kaynaklanma MA ileminde etkili bir mekanizmadr ve paracklarn morfolojisi laminal paracklarn kmelemesiyle deiir. Deformasyon, kaynaklanma ve kat dalm sertleen malzemede krlma ilemini arttrr ve eeksenli morfoloji oluumuna katkda bulunur. Kaynaklanma ve krlma mekanizmalar dengeye ulatktan sonra arayzey snrlarnda rastgele ynelmi kompozit parack oluumunu arttrr. Kararl hal aamasnda ar incelmeden dolay mikroyap optik mikroskop yoluyla arayzey snrlarnda tam olarak grlememektedir. ekil 2.13de MA ilemi esnasnda snekgevrek sistemin ilem basamaklar ematik olarak gsterilmitir.
16
ekil 2.13 MA esnasndaki snek-gevrek sistem ilem basamaklar (Fogagnolo et al, 2002). 2.3.3 Gevrek-Gevrek Sistemi ki veya daha fazla gevrek bileenlerden oluan bir sistemde mekanik alamlama ilemi baarl olmamaktadr. nk snek bileenin eksiklii souk kaynaklanma olayn engeller ve alamlama gereklemez. Ancak, silisyum (Si)-germanyum (Ge) ve mangan (Mn)-bizmut (Bi) gibi gevrek-gevrek bileen sistemlerinde alamlama olduu ve gevrek intermetalik karmlarnn tlmesiyle de amorf fazlar retildii yaplan almalarda belirlenmitir (Suryanarayana, 2001). Gevrek bileenler tme srasnda krlr ve parack boyutu srekli klr. Ancak ok kk toz paracklar snek davran gsterir ve bundan dolay boyutta klme olmamaktadr. Bu durum ise ufalanma snr olarak isimlendirilmektedir (Suryanarayana, 2001). 2.4 TAKV YE ELEMANI Kompozit malzemelerde takviye eleman olarak seramik elyaflar yada paracklar kullanlmaktadr. Bir kompozit malzemede takviye elemannn esas grevi, yk tayarak matrisin rijitliini ve dayanmn artrmaktr. Takviye eleman, kompoziti oluturan en
17
nemli elemanlarndan biri olup kompozit zerine gelen ykn byk bir ksmn tamaktadr (ahin, 2000). MMKlarda takviye eleman olarak kullanlan baz refrakter malzemeler; refrakter metaller, karbrler, nitrrler, boridler, oksitler, slfitler, intermetalikler ve silikatlardr. Refrakter metal malzemelerin yksek scaklklarda dayanmlarn muhafaza ettikleri ve tamamen sert olduklar bilinmektedir. 2.4.1 Takviye Elemanlarnn Seimi Seramik takviye paracklar; rijitlik, dayanm, sertlik, gibi iyi mekanik zelliklere sahip olmaldr. Ayrca sinterleme srasnda reaksiyon faz olmakszn tane snr ara yzeylerinde ekillenmelidir. TiC, TiN, TiB2, SiC, B4C gibi takviye elemanlar iinde buna en uygun olan TiB dir. Bu malzemeler yksek ergime noktasna sahiptirler. Ayrca bir takviye eleman seiminde farkl kriterler sz konusudur. Bu kriterler; Kimyasal bileim Ergime noktas Younluk ekil ve boyut Difzite Elastikiyet modl Oluum serbest enerjisi (termal kararllk) Hacim ekmesi retim kolayl, faydas ve kullanmdr (zyrek, 2002). 2.4.2 Takviye Elemannn ekli Takviye elemannn farkl boyut ve ekillerde eitli matrislerde optimum performans elde etmek iin birbirlerine nasl etki ettiklerini, zellikle sert bir matristeki tokluk deerini gsteren, kabul edilmi uluslararas bir model belirlenememitir. Bu da kompozitlerin tokluunun ilem yntemi ve malzemeyi oluturan elemanlarn zellikleri arasndaki karmak bir etkileimle kontrol edildiini gstermektedir (zyrek, 2002).
18
2.5 TOZLARIN PRESLENMES TM paralar genel olarak tozlarn kalba konulmas, sktrma ve sinterleme olmak zere aamada retilir. Bunlardan presleme ve sinterleme ilemleri ayn anda yaplabilmektedir. TM paralar birka yntem ile ekillendirilir. Bunlar genel olarak; balayc yardmyla ekstrzyon, enjeksiyon kalplama, bulama dkm, erit dkmdr. Younlatrma ve ekillendirmenin ayn anda olduu scak izostatik presleme (yksek scaklkta sktrma) yaygn olarak kullanlan bir tekniktir. Bununla beraber, TM paralarnn ekillerini koruyabilmeleri amacyla kimyasal balayclar kullanlarak eitli dk basn metotlaryla da gerekletirilebilir. Bu metotlarn tmnde temel ama tozlar istenilen ekillerde birletirmektir. ekillendirme/ birletirme metodunun seimi; kullanlan tozun tipi (kresel, snger), tozun kimyas, rijit veya esnek kalplarn kullanlmas, balayc veya yalayc kullanm, direk olarak tozlar birletirmek iin direk toz sprey kullanm gibi etmenlere baldr. Tozlar eitli metotlarla yksek basn altnda sktrlr. Uygulanan kuvvet tozlar paketler ve gzenei azaltr. ekillendirme metotlarndan farkl olarak sktrma teknikleri parack deformasyonuna neden olmaktadr. eitli sktrma yntemleri kullanlmakla beraber TM paralar retimi iin en ok tercih edilen rijit eksenli bir sktrma ekil 2.14de grlmektedir.
ekil 2.14 Kalpta presleme ileminin ematik gsterimi (Dax et. al, 1998).
Toz
19
Ancak sktrma yntemleri doal olarak farkl llere sahip son sinterlenmi parada younluk farkllklar da oluturmaktadr. Bu durum toz paracklar boyunca kuvvet iletiminin niform olmamasndan kaynaklanr. ekil 2.14de grld gibi, kalp boluu metal tozlar ile doldurulur. Bir veya daha fazla zmbann eksenel hareketi ile 350-700 MPa yk uygulanr. Yk, metal toz paracklarn mekanik olarak kilitler ve retimi istenen parann son haline yakn ekilde ve llerde porozite oran yksek para elde edilir. Elde edilen ham malzemeden kullanlacak para elde etmek iin malzemenin trne gre 1120-1200 oC scaklklarda 30120 dakika sinterlenir. Mhendislik paralarnn imalat iin kullanlan kalp sktrma tekniinin baz sakncalar sz konusudur. Bunlar; Geometrik ekilli paralarn retimi, zmbalarn eksenel hareketinden dolay snrldr. Toz paracklar ile kalp duvarlar arasndaki srtnme, metal tozlarnn niform olarak birlemesine engel olduu iin younluk fark olumaktadr. Ham paradaki younluk fark, sinterleme srasnda niform olmayan bir boyut deiimine neden olmaktadr. Sinterlenen paralarn mekanik zellikleri, blgesel younluk deiimlerinin bir ilevidir. Rijit kalplarda souk presleme en yaygn kullanlan sktrma ilemidir. Fakat kalp duvar srtnmesi sonucu sktrmada younluk gradyant olur. En yksek younluk zmba yzeylerine yakn blgede olmaktadr. Hareketli bir kalp tablas, kalbn srtnme hareketini dengeleme hareketiyle younluk gradyantn azaltr. Kalpta sktrlan paralar iin tipik ham younluk tam younluun % 75-85i kadardr. Ham younluk ounlukla uygulanan yk ile ilgilidir. stenilen seviyede younluk elde etmek iin gerekli olan sktrma yk; toz ekli, parack ebad ve ebat dalm, toz kimyas, yalama ilemine baldr (Ferguson et al, 1998). ekil 2.15de grld gibi rijit kalpta presleme ile retilen ham paralarda tozlar boyunca kuvvet iletimi ve younluk dalm, izostatik preslemeye gre ok daha az niform dalm gstermektedir. zel ilemlerle iki ilem tek bir kademede yaplabilir.
20
Kalba yerletirilen tozun younluu tozun zelliklerine ve vurma veya titreim ieren toz yerletirme metoduna baldr.
ekil 2.15 Preslemedeki younluk dalm (Ferguson et al, 1998).
2.6 SERTL K Sertlik, malzemenin anmaya kar gsterdii direntir. eitli ilemler malzemenin dayanm ve sertliinde art salar. Sertlik; Brinell, Rockwell yada Vickers sertlik lmlerinden biriyle llmektedir (Norton, 2000 ). TM de mikro ve makro sertlik olmak zere iki tip lm yaplmaktadr. Mikro sertlik malzemenin her bir paracnn sertliidir . Makro sertlik genel olarak malzemenin yzey sertliidir. Makro sertlik MPIF standart 43e gre llmektedir. Bu prosedrde basit olarak; Numuneler yeterli kalnlkta ve paralel konfigrasyonda olmal entik ac alet iin numuneler yeterli genilikte olmal Numunelerin her bir yzeyi kumlanmal ve numune yzeyinde apak bulunmamal Numune zerinden en az be farkl sertlik testi de yaplmaldr. Mikro sertlik ise MPIF standart 51e gre yaplmaktadr. Mikro sertlik makro sertlie gre yaplmas ok daha zordur ve zel ekipmanlar gerektirir (Norton, 2000).
21
BLM 3 ALM NYUM MATR SL KOMPOZ T MALZEMELER Gelitirilmi mekanik zelliklerinin yannda, malzeme ve enerji kazanc bakmndan hafif olmalar nedeniyle metal matrisli kompozitler (MMK) yeni malzemeler olarak dikkat ekmektedir. Ayrca iyi srtnme ve anma zellikleri, bu malzemelerin anmaya kar uygulamalarda srtnen ve anan blgelerin veya parann tamamnn bu malzemelerden yaplmasn zorunlu klmaktadr (Agyekum et al, 1986). zellikle havaclk ve savunma sanayinde hafif ve buna karn dayankl malzemelere olan ihtiya toz metalurjisi (TM) ile retilen metal matrisli kompozit kompozit malzemelere olan ilginin son on ylda katlanarak artmasna sebep olmutur (Sanders et al, 1986). Kompoziti oluturan bileenler, genelde farkl kimyasal bileime sahiptirler ve birbirleri ierisinde znmezler. Yapsal olarak kompozitlerde tek bileenli alamlarla baarlamayan gerekli zellikleri salamak zere bir metal alaml matris iinde srekli veya sreksiz olmak zere iki ana grupta toplanmaktadr. ekline gre takviye malzemesi be alt gruba ayrlmaktadr (Huda, 1995); i. Srekli fiberler ii. Sreksiz (Ksa) fiberler iii. Wiskers iv. Paracklar v. Teller (Metal) Kompozit malzemeler, yapsal bileenlerin ekline ve matris yapsna gre; i. Takviye edildikleri yapsal bileenlerine gre Srekli fiber takviyeli kompozitler Sreksiz parack takviyeli kompozitler Wiskers veya sreksiz fiber takviyeli kompozitler Levhasal kompozitler Doldurulmu (veya iskelet) kompozitler Tabakal kompozitler 22
ii. Matris malzemesine gre Seramik matrisli kompozitler (SMK) Polimer matrisli kompozitler (PMK) Metal matrisli kompozitler (MMK) eklinde snflandrlmaktadr. ekil 3.1de kompozit malzemeleri meydana getiren malzeme snflar gsterilmektedir (Schwartz,1984; Ashby, 1993).
Metaller
Polimerler Kompozit Malzeme
Elastomerler
Seramikler
Camlar
ekil 3.1 Kompozit malzemeleri meydana getiren malzeme snflar (Ashby, 1993). Bu adan, gnmzde almaktadr: a. Katln ve ounlukla da mukavemetin artmasyla sonulanan, bir balayc matris iine tane eklindeki katk maddelerinin ilavesiyle oluturulan parack esasl kompozitler, b. Yksek uzunluk/ap (L/D) oran nedeni ile daha byk yk iletimi yeteneine sahip dolaysyla yksek dayanml wiskers, ksa fiber veya lamel esasl kompozitler, c. Fiberin yksek yeterlikli tm zelliklerini tayan srekli fiber esasl kompozitlerdir. Alminyumun hafif bir metal olmas nedeni ile son yllarda alminyum matrisli kompozitler zerinde youn aratrmalar yaplmaktadr. Bu almalarda ama hafif olan ve stn zelliklere sahip yaplar elde etmektir. Alminyum ierisine ilave edilen SiC, TiC, Al2O3 vb. takviye elemanlar ekme dayanm, elastikiyet modl, ama dayanm ve elde edilebilen MMK ler balca gruptan birinde yer
23
zellikle yksek scaklk dayanm gibi zellikleri olumlu ynde etkilemektedir (Silcock, 1989). Metal matrisler de alminyuma odaklanma zellikle MMK lerin ticari almalaryla artmtr. Birletirmelerdeki hafiflii, evre koullarna direnci ve faydal mekanik zellikleri alminyum alamlarn ok popler hale getirmitir. Hem de, deiik takviye elemanlaryla takviye edilebilir. Bu takviye elemanlar srekli fiber olanlar bor, Al2O3, SiC ve grafit fiberler ve eitli paracklar, ksa fiberler ve wiskerslerdir. eitli alminyum matris MMK lerin yaplar ekil 3.2de gsterilmektedir.
ekil 3.2
eitli fiberlerle glendirilerek seilmi MMK ler (ASTM Handbook Committee, 1988).
Ana metal ile, kompozitin gstermi olduu 260 C (500 F) zerindeki scaklklardaki dayanm ekil 3.3de gsterilmektedir. Bu malzemelerin uygulama eitliliinin programlanmas ve gelitirilmesi zerinde durulmaktadr (ASTM Handbook Committee, 2001).
24
Scaklk F
1725 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 250
SiC / Ti MMK
1380 SiC / Al MMK 1035 150 200
Dayanm, MPa
690
100
345
50
Saf Alminyum
-20
95
205
315
425
540
650
760
870
980
Scaklk C
ekil 3.3 Srekli fiber takviyeli iki tr MMK iin ve takviyesiz metaller iin scaklk sonular (Aydn, 1995; Akar, 1998).
25
Dayanm, ksi
Saf Titanyum
BLM 4 MALZEME VE METOT 4.1 MA/M N N YAPILDII T TRE ML DE RMEN MA/M ilemlerinde, tasarm ve imalat Z.K. Karabk Teknik Eitim Fakltesi atelye ve laboratuarlarnda yaplm olan titreimli MA/M deirmeni kullanlmtr. ekil 4.1de deneyin yapld titreimli MA/M deirmeni ematik olarak verilmektedir. Cihaz 380 Vluk elektrik motorunun miline sk geme ile taklan kay-kasnak hareketi ile almaktadr. Titreim, devinimi gerekletirecek krank miline ve oradan da yine sk geme ile monte edilmi kasnaa iletilir. Krank miline bal olan biyel kolu dairesel hareket dorusal harekete evirerek titreim hareketini gerekletirir. Cihaz; profil gvde, 380 Vluk motor, kasnaklar, krank mili, biyel kolu, kafes ve hazne olmak zere yedi ksmdan olumaktadr.
ekil 4.1 Titreimli MA/M deirmeninin ematik grn.
26
4.2 MA/MN N YAPILDII ATR TOR DE RMEN ekil 4.2de deneysel almalarn yapld atritr gsterilmektedir. Set (kartrc kollar) birbirine dik alarda ilerler. Kartrma kollar bilyal arj enerjilendirir. Bu enerji bilyalar arasndaki, bilya-kap duvarlar arasndaki ve bilya-kartrma mili-kartrc kollar arasndaki arpmalardan dolay toz boyutunun klmesine sebep olmaktadr. Paracklar aras arpma ve bilya kaymas ile toz boyutunda bir miktar klme grlmektedir. Gl bir elektrik motoru, kap iindeki elik bilyalara hareket veren kartrma milini dndrmektedir.
ekil 4.2 Deneysel almalarn yapld atritr. 4.3 DENEYSEL PARAMETRELER 4.3.1 MA/M arj lemi MA/M ileminin yaplaca deirmene yerletirilen tme haznesine toz ve bilya arj, glow-box ierisinde, argon ortamnda yaplmtr. Mekanik tme ilemi tamamlanan numuneler tekrar glow-box ierisine alnm ve tme kab ve bilyalar argon ortamnda alnmtr.
27
4.3.2 Matris Malzemesi MA/M deirmeninde matris eleman olarak kullanlan Al tozu, su ve gaz atomisazyonu yntemiyle Gazi niversitesi toz metalurjusi laboratuarnda retilmitir. izelge 4.1de matris malzemesinin kimyasal bileimi verilmektedir. izelge 4.1 Matris malzemesinin kimyasal bileimi. Malzeme Fe Al Cu Cr Ni Mn Si 0.142 Na K Kalan Al
0.14 0.032 0.007
0.007 0.007
0.844 0.333
4.3.3 Takviye Elemanlar Deneysel almalarda her iki tip deirmende de hacim baznda % 5, % 10, % 15 ve % 20 oranlarnda SiC paracklar kullanlmtr.
4.3.4 MA/M Ortam Tozlarn arj glow-box ierisinde argon ortamnda yaplmtr. Bylece MA/M esnasnda meydana gelebilecek olan oksidasyon problemleri giderilmeye allmtr. 4.3.5 tc Bilyalar Titreimli MA/M deirmeninde 6 mm apnda yksek kromlu elik bilyalarl kullanlmtr. retici firma bilgilerine gre bilyalarn sertlikleri 60-64 Rc olarak belirtilmitir. Deneysel almalarda 10:1 bilya-toz oran sabit parametre olarak kullanlmtr. izelge 4.2de MA/M ileminde kullanlan bilyalarn kimyasal bileimleri verilmektedir. izelge 4.2 tc bilyalarn kimyasal bileimi. C 0,95 1,10 Mn 0,50 Max Si 0,15 0,35 P 0,025 Max S 0,025 Max Cr 1,30 1,60 Fe Kalan
28
4.3.6 lem Kontrol Kimyasal ( KK) Btn MA/M ileminde ilem kontrol kimyasal ( KK) olarak % 2 stearik asit kullanlmtr. 4.3.7 tme Sresi Deneysel almalarda 30, 60, 90 ve 120 dakika olmak zere drt farkl tme sre kullanlmtr. 4.4 KARAKTER ZASYON ALIMALARI MA/M ilemine tabi tutulmu numunelerin ekil, boyut ve dalmlarn ve balang numunelerinin eklini ve boyutunu incelemek amacyla eitli metalografik incelemeler yaplmtr. 4.4.1 Numune Hazrlama lemleri Souk gmme yntemiyle hazrlanan numunelerde STRUERS in rettii acryfix kit kullanlmtr. Hazrlanan numuneler 300 d/dak hzda 1200 nolu zmpara ile zmparalanarak 3 m almina pasta ile parlatlmtr. Dalama ileminde 12 ml HCl, 6 ml HNO3, 1 ml HF, 1 ml H2O (Poultan reaktifi) kullanlarak tane yaps ortaya kartlmtr.
4.4.2 Numune Karakterizasyon lemleri 4.4.2.1 Optik Mikroskop ncelemesi Optik mikroskop almalar Z.K.. Karabk Teknik Eitim Fakltesi Metalografi laboratuarnda bulunan MEIJI marka optik mikroskopta yaplmtr. 4.4.2.2 Tarama Elektron Mikroskobu (SEM) ve EDAX ncelemesi ERDEM R bnyesindeki Kalite Kontrol Laboratuarnda bulunan POLARON SC 7620 SPUTTER COATER kaplama cihaznda 90 sn anot malzemesi: AuPt alam olan kaplama malzemesi ile numuneler kaplanm ve ardndan numuneler JEOL JSM5600 tarama elektron mikroskobunda (SEM) incelenmilerdir. MA/M tlm tozlarda 29
oluan tme sonundaki paracklarda hangi elementlerin var olduunu ve oluabilecek oksijen kirliliinin belirlenmesi iin EDAX teknii ile numuneler incelenmitir. 4.4.2.3 Toz Boyut Analizleri TB TAK/MAM Malzeme Blm Toz Metalurjisi Laboratuarnda bulunan MALVERN X marka laser diffraction prensibine gre alan tane boyut lm cihaznda, deneylerde kullanlan tozlarn tme ncesi ve sonras toz boyut analizler yaplmtr. Cihazn lm kapasitesi 0.16-2000 m boyut aralndaki tozlardr. 4.4.2.4 Souk Presleme retilen Al + SiC kompozit tozlar sinterleme ncesi ekil 4.3de verilen kalp kullanlarak 9 mm apnda ve 5 mm yksekliinde silindirik paralar elde edilecek ekilde souk preslenmitir.
ekil 4.3 Souk preslemede kullanlan kalp. Souk presleme ilemi Z.K.. Karabk Teknik Eitim Fakltesi Metal Eitimi Blm bnyesinde bulunan 40 ton kapasiteli Hidroliksan marka pres ile yaplmtr ve her bir numune iin 1 gr toz kullanlmtr.
30
4.4.2.5 Sinterleme lemi ekil 4.4de sinterleme scaklk-zaman grafiinde grld gibi numuneler, 10 C/dak lk scaklk artyla 560 Cye kartlm ve bu scaklkta 30 dakika bekletildikten sonra frn ierisinde oda scaklna soutulmutur. ekil 4.5de sinterleme ilemi ematik olarak gsterilmektedir.
o o
530C Scaklk
30 dk Frnda soutma 10 C/dak
Zaman ekil 4.4 Sinterleme scaklk-zaman grafii.

Frn Sinterlenmi Al2O3 tp Ar Tp
Numune
Sv Kab 460Cde Ar saflatrma Cu Kab
ekil 4.5 Sinterleme ilemi mekanizmas. 4.4.2.6 Younluk lm lemi Souk preslenmi ve sinterlenmi numunelerin younluu, arimet prensibine gre alan 1/10000 hassasiyetli Presica XB 220-A younluk lm cihaznda belirlenmitir. 4.4.2.7 Sertlik lmleri Vickers sertlik lmleri AFFRI VRSD 251 isimli sertlik lme cihaznda HV 2 yk altnda yaplmtr.
31
BLM 5 DENEYSEL SONULARIN DEERLEND R LMES Bu almada titreimli ve atritr tip MA/M deirmenleri kullanlarak, matris malzemesi ve takviye elemannn harmanlanmas sonucu meydana gelen kompozit malzemenin karakterisazyonu incelenmitir. izelge 4.2de verilen matris-takviye elemanlarnn oranlar ve tme srelerinde malzeme retimleri yaplmtr. Bu tez almasnda deney ilem ak emas ekil 5.1de gsterilmitir. izelge 5.1de titreimli deirmen, izelge 5.2de ise atritrde belli srelerde tlen malzemelerin toz boyutlar verilmitir.
Al + SiC
Bileim hazrlama
MA tozlar
MA/MO Deirmeni
Souk gmme Optik inceleme
Souk presleme
Toz boyut analizi
Sinterleme
SEM EDAX
Sertlik
ekil 5.1 Deney ilem ak emas.
5.1 BALANGI MALZEMELER N N KARAKTER ZASYONU ekil 5.2 MA/M ileminde matris malzemesi olarak kullanlan Al tozunun mikroskop grnts gsterilmektedir. optik
32
ekil 5.2 MA/M ileminde kullanlan Al tozunun optik mikroskop grnts. Bu grntlerin daha iyi analiz edilebilmesi iin numunelerin toz boyut analizleri yaptrlmtr. Toz yzeylerindeki takviye elemanlarnn daha iyi grlebilmesi iin SEM grntleri ve herhangi bir kirlenme veya oksitlenmenin olup olmadn belirlemek iin de EDAX analizleri yaplmtr. Numunelerin sertlik deerlerinin belirlenmesi iin sertlik lme ilemleri yaplmtr. Sinterleme sonras numunelerin younluk younluklar llmtr. 5.2 TAKV YE MALZEMELER N N KARAKTER ZASYONU ekil 5.3de MA/M ileminde matris malzemesi olarak kullanlan SiC tozunun optik mikroskop grntsne yer verilmitir. ekil 5.3den grld gibi parlak bir yzeye sahip olan SiC paracklar keskin kelere sahiptir.
ekil 5.3 MA/M ileminde kullanlan SiC tozunun optik mikroskop grnts.
33
5.3 T TRE ML DE RMENDE RET LEN MATR S MALZEMES N N KARAKTER ZASYONU 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonunda elde elden saf Al tozlarnn optik mikroskop grntleri ekil 5.4de verilmektedir. 30 dakikalk tme sonunda kaba taneli bir grnt ortaya kmtr. Toz yzeyine yapm daha kk taneli tozlar ve geliigzel olumu toz geometrileri grlmektedir.
a. 30 dak.
b. 60 dak.
c. 90 dak.
d. 120 dak.
ekil 5.4 Drt farkl srede mekanik tme ilemine tabi tutulan Alnin optik mikroskop grntleri. ekil 5.5de 30 dakika sre ile mekanik tlen saf Alnin SEM grntleri ve EDAX analiz sonucu verilmektedir. SEM grntleri 30 dakikalk tmenin sonucunda kaba taneli bir yapnn olutuunu ve iri tozlar zerine kk toz paracklarnn souk kaynaklandn gstermektedir (ekil 5.4 a). Ayrca ekil 5.4 bdeki EDAX analizi sonucundan malzemede ok az bir oksijen kirlenmesi olduu gzlenmektedir.
34
a. SEM grntleri
b. EDAX analizi ekil 5.530 dakikalk tme sonras elde edilmi saf Alnin sonular. ekil 5.6da 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonucunda matris malzemesi olan saf Alnin tme sresi-toz boyut sonular verilmektedir.
90 Toz boyutu (m) 81 75 60 45 30 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.) 63 47 87
ekil 5.6 Saf Alnin tme sresi-toz boyutu sonular.
35
30 dakikalk tme sonrasnda 63 m olan toz boyutu, 60 dakikalk tme sonrasnda tozlarn souk kaynaklanmaya maruz kalmasndan dolay daha da byyerek 81 m ye kmtr. Bu durum hala mekanik alamlama/tme aamalarnn balang (souk kaynaklanma) aamasnda olduunun bir gstergesidir. ekil 5.4 cde 90 dakika mekanik tlen Alnin optik mikroskop grnts verilmektedir. Daha nceki tmelerde gzlenen tane iriliinde pek fazla bir deime grlmemekle birlikte, ortalama toz boyutunun 81 m den 87 m ye kt belirlenmitir. Bu durum bize 90 dakika tme sonunda souk kaynaklanma aamasnn hala aktif olduunu gstermektedir. 120 dakika mekanik tlen Al tozlarnn optik mikroskop grnts, daha kk taneli bir yapnn meydana geldiini gstermitir. Yaplan toz boyutu analizi sonucu ortalama toz boyutunun 87 m den 47 m ye indii belirlenmitir. ekil 5.7de 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonucunda matris malzemesi olan saf Al nin tme sresine bal olarak sertlik sonular verilmitir. 30 dakikalk tme sonrasnda sertlik deeri 60 HV iken, bu sertlik deeri artan tme zaman ile doru orantl olarak 60 dakikalk tme sonrasnda 69 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 80 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda da 88 HV olarak llmtr. Bu grafik bize tme sresi artna paralel olarak sertlik deerinin de arttn gstermektedir.
Sertlik (Vickers) HV2
85 80 75 69 65 60 55 0 30 60 90
88
120
tme sresi (dak.)
ekil 5.7 Saf Alnin tme sresine bal sertlik sonular. ekil 5.8de tme sresine bal olarak younluk lmleri sonular verilmitir. Bu sonular incelendiinde tmeler sonras saf Al tozlarnn aluminyumun bilinen
36
younluundan (2,7 g/cm3) dk olduu grlmektedir. Saf Al tozlarnn 30, 60, 90 ve 120 dakikalk mekanik tmeleri sonrasnda younluk sonular tme sresine bal bal olarak art ya da azal sergilememilerdir. Drt farkl tme zamannda elde edilen sonu 2,5 g/cm3tr.
2,6 Younluk (g/cm3)
2,5
2,5
2,5
2,5
2,5
2,4
2,3 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.8 Saf Alnin tme sresine bal olarak younluk lm sonular.
5.4 T TRE ML DE RMENDE RET LEN MMK MALZEMELER N KARAKTER ZASYONU
Mekanik alamlama/mekanik tme yoluyla retilen Al bazl MMK malzemelerin retimini drt farkl srede (30, 60, 90 ve 120 dak.) ve hacim baznda % 5, % 10, % 15 ve % 20 SiC takviye eleman kullanlarak gerekletirilmitir. ekil 5.9da belirli srelerde tlen % 5 SiC takviyeli MMK yapnn optik mikroskop grnts gsterilmitir. % 5 SiC takviyeli MMK yap 30 dakikalk tme sonrasnda kaba taneli bir grnm sergilemitir. SiC paracklar Al matrisin kenarlarna kaynaklanmtr (ekil 5.9 a). 60 dakikalk tme sonrasnda kaynaklanma ve krlma ileminin devam etmesi sonunda SiC paracklar matris yapnn ierisine yerlemitir (ekil 5.9 b). 90 dakikalk tme sonrasnda matis ierisindeki SiC paracklar krlma gstermilerdir (ekil 5.9 c). 120 dakikalk tme sonrasnda ise ksa sreli tmelere oranla daha kk taneli SiC paracklar grlmektedir.
37
SiC
a. 30 dak.
b. 60 dak.
c. 90 dak. d. 120 dak. ekil 5.9 Drt farkl srede mekanik tlen % 5 SiC takviyeli MMK mikroskop grntleri.
yapnn optik
ekil 5.10da 30 dakikalk tme sonras % 5 SiC takviyeli MMK yapnn SEM grntleri ve EDAX analizi sonular verilmitir. SEM grntleri incelendiinde kaba taneli yap net bir ekilde grlmektedir. Ayrca SiC paracklarnn matris malzemesi zerinde grlmtr. ekil 5.10 bdeki EDAX analizi incelendiinde yapda Al ve SiCden baka oksijen kirlenmesinin de var olduu grlmektedir.
38
SiC
a. SEM grntleri
b. EDAX analizi ekil 5.10 30 dakikalk tme sonras elde edilmi % 5 SiC takviyeli MMK yapnn sonular. ekil 5.11de % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin yapsnn tme sresine bal olarak toz boyutu sonular verilmitir. Grafik incelendiinde tme sresi arttka toz boyutunun dt grlmektedir.
60 Toz boyutu (m) 58
45
45 40 36
30 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.11 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak toz boyutu sonular. 39
30 dakikalk tme sonrasnda 58m olan toz boyutu, 60 dakikalk tme sresi tamamlandnda MMK yap daha ince taneli bir grnm sergilemi ve toz boyutu 45 m olarak llmtr. 90 dakikalk tme sonras elde edilmi % 5 SiC takviyeli MMK tozlar deformasyondan kaynaklanan krlmalarn devam etmesinden dolay ok daha ince taneli bir grnm sergilemektedir. 90 dakikalk tme sonras ortalama toz boyutu 40 m olarak llmtr. 120 dakikalk tme sonrasnda toz younluu azalmaya devam etmitir ve ortalama toz boyutu 36 m olarak llmtr. ekil 5.12de % 5 SiC takviyeli MMK malzeme yapsnn tme sresine bal olarak sertlik deerleri verilmitir. Grafik incelendiinde takviye eleman ekleyip tme zamann arttrdka MMK malzemelerin sertliinin art grlmektedir. 30 dakikalk tme sonrasnda 70 HV olan sertlik deeri, 60 dakikalk tme sonrasnda 85 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 121 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda ise 141 HV olarak llmtr.
Sertlik (Vickers) HV 2
140 120 100 80 70 60 0 30 60 90 85 121
141
120
tme sresi (dak.)
ekil 5.12 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak sertlik sonular. ekil 5.13de % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak younluk sonular verilmitir. 30 dakikalk tme sonrasnda 2,6 gr/cm3 olan deer, 60 dakikalk tme sonrasnda 2,5 gr/cm3, 90 dakikalk ve 120 dakikalk tme sonrasnda ise 2,6 gr/cm3 olarak llmtr.
40
2,7 Younluk (g/cm3)
2,6
2,6
2,6
2,6
2,5 0 30 60
2,5 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.13 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak younluk sonular. ekil 5.14de 30, 60, 90 ve 120 dakikalk srelerde tlen % 10 SiC takviyeli MMK tozlar grlmektedir. Optik mikroskop grntleri incelendiinde Al matris toz zerine gmlen SiC seramik paracklar grlebilmektedir. Metal tozlarn MA/M ileminde yumuak snek matris eleman tmenin ilk aamasnda souk kaynaklanma etkisiyle toz boyutunda bir art gsterirken, sert takviye eleman tme nedeniyle srekli olarak krlmaktadr. ekil 5.14de bu durum gzlenmektedir. 30 dakika mekanik tlen kompozit toza batan SiC paracnn olduka iri iken (ekil 5.14 a) tme sresi 120 dakikaya ktnda (ekil 5.14 d) tmenin etkisiyle olduka kld anlalmaktadr.
41
SiC a. 30 dak. b. 60 dak.
c. 90 dak.
d. 120 dak. MMK malzeme
ekil 5.14 Belirli srelerde mekanik tlm % 10 SiC takviyeli yapsnn optik mikroskop grntleri. ekil 5.15de 30 dakikalk tme sonras
elde edilmi %10 SiC takviyeli MMK
tozlarn SEM grntleri ve EDAX analizi sonular verilmitir. SEM mikroyap grntleri, yapnn kaba taneli olduunu daha net bir ekilde gstermektedir. EDAX analiz sonular incelendiinde tozlarn oksijen kirlenmesine maruz kald anlalmaktadr (ekil 5.15 b).
42
a. SEM grntleri
b. EDAX analizi sonular. ekil 5.15 30 dakikalk tme MMK yapnn sonular. sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli
ekil 5.16da % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak elde edilen toz boyut sonular verilmitir.
55 52 Toz boyutu (m)
40 36 34 29 25 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.16 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresi-toz boyutu sonular.
43
Yaplan toz boyutu lmleri sonucunda 30 dakikalk tme sonras % 10 SiC takviyeli MMK yapnn ortalama toz boyutu 52 m olarak belirlenmitir. 60 dakikalk tme sonrasnda 36 m, 90 dakikalk tme sonrasnda 34 m ve 120 dakikalk tme sonrasnda 29 m olarak deimektedir. Verilen grafik incelendiinde tme zaman artka toz boyutunun azald anlalmaktadr. % 5 SiC takviyeli MMK ler ile % 10 MMK ler karlatrldnda takviye eleman oran artka toz boyutunun dahada azald grlmektedir. ekil 5.17de 60 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK verilmitir. SEM grntlerinde
yapnn SEM grntleri ve EDAX analizi sonuu
tozlarn kk taneli olduu ve EDAX analizi sonularnda malzemede bir miktar oksidasyon problemi olduu ve EDAX analizinden SiC paracn matrise gmld anlalmaktadr.
a. SEM grntleri.
b. EDAX analizi sonular. ekil 5.17 60 dakikalk tme MMK tozlarn sonular. sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli
44
ekil 5.18de 90 dakikalk tme sonras
elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK
yapnn SEM grntleri ve EDAX analiz sonular verilmitir.
a. SEM grntleri.
b. EDAX analizi sonular. ekil 5.18 90 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC MMK tozlarn sonular.
takviyeli
ekil 5.19da 120 dakikalk tme sonras
yapnn SEM grntleri ve EDAX analizi sonular verilmitir.
45
a. SEM grntleri.
b. EDAX analizi sonular. ekil 5.19 120 dakikalk tme sonras MMK tozlarn sonular. elde edilmi % 10 SiC takviyeli
EDAX analizlerinden anlald gibi yaplar oksijen kirlenmesine maruz kalmlardr. ekil 5.20de % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin yapnn tme sresine bal olarak alnan sertlik deerleri verilmitir. Grafik incelendiinde 30 dakikalk tme sonrasnda 86 HV olan sertlik deeri, 60 dakikalk tme sonrasnda 116 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 132 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda 144 HV olarak llmtr. Dolaysyla tme sresi artka MMK malzemelerin sertliinin artt grlmektedir.
46
140 132 116
144
110
80 0 30
86 60 90 120
tme sresi (dak.)
ekil 5.20 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak elde edilen sertlik sonular. ekil 5.21de % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak llen younluk deerleri verilmitir. %10 SiC takviyeli tozlarn 30, 60, 90 ve 120 dakikalk mekanik tmeleri sonrasnda younluk sonular tme sresine bal bal olarak art ya da azal sergilememilerdir. Drt farkl tme zamannda elde edilen sonu 2,6 g/cm3 tr. Younluk saf Al ve %5 SiC takviyeli MMK tozlara gore daha yksek sonular vermitir.
2,7 Younluk (g/cm3)
2,6
2,6
2,6
2,6
2,6
2,5 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.21 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak llen younluk sonular. ekil 5.22de 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonras elde edilmi % 15 SiC
takviyeli MMK tozlarn optik mikroskop grntleri verilmektedir. lk 90 dakikalk tme sonrasnda alnan optik grntlerde SiC paracklarnn oldukca iri olduu,
47
tme sresi 120 dakikaya karldnda ise SiC paracklarn tme etkisiyle kld grlmektedir.
SiC
a. 30 dak.
b. 60 dak.
c. 90 dak. d. 120 dak. ekil 5.22 Drt farkl srede mekanik tlen % 15 SiC takviyeli MMK tozlarn optik mikroskop grntleri. ekil 5.23de 30, 60, 90 ve 120 dakika mekanik tlen % 15 SiC takviyeli MMK tozlarn toz boyut analiz sonular verilmitir.
48
38 Toz boyutu (m)
30
30
29
19 15 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.23 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresi-toz boyutu sonular. Bu grafiklerden tme sresi ve takviye oran arttka toz boyutunun kld anlalmaktadr. 30 dakikalk mekanik tme sonras toz boyutu 38 m, 60 dakikalk tme sonras toz boyutu 30 m, 90 dakikalk tme sonras toz boyutu 29 m ve 120 dakikalk tme sonras ise 19 m olarak llmtr. Burada tme sresi artka toz boyutunun dt grlmektedir. ekil 5.24de % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine gre sertlik lmleri sonucu verilmektedir. Grafik incelendiinde tme zaman artka MMK malzemelerin sertliinin art grlmektedir. Grafik incelendiinde 30 dakikalk tme sonrasnda 76 HV olan sertlik deeri, 60 dakikalk tme sonrasnda 125 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 153 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda 225 HV olarak llmtr. Dolaysyla tme zaman ve takviye oran artka MMK sertlik deeride artnaktadr.
49
220 Sertlik (Vickers) HV2 190 160 130 100 70 0 30 76 60 90 125 153
225
120
tme sresi (dak.)
ekil 5.24 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine gre sertlik sonular. ekil 5.25de % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal olarak llen younluk grafii sonular verilmitir. 30 dakikalk tme sonrasnda 2,6 gr/cm3 olan younluk deeri, 60, 90 ve 120 dakikalk tme sonrasnda 2,7 gr/cm3 olarak llmtr. Artan takviye eleman oran younluk deerlerini ykseltmektedir.
2,8 Younluk (g/cm3)
2,7
2,7
2,7
2,7
2,6 0 30
2,6 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.25 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine gre younluk sonular. ekil 5.26da 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonras elde edilmi % 20 SiC
takviyeli MMK tozlarn optik mikroskop grntleri verilmitir. Optik grntler incelendiinde matris toza bilyal tmenin etkisiyle gmlen SiC tozlarnn tme sresine bal olarak kld grlmektedir.
50
SiC
a. 30 dak.
b. 60 dak.
c. 90 dak. d. 120 dak. ekil 5.26 Belirli srelerde mekanik tlm %20 SiC takviyeli MMK tozlarn optik mikroskop grntleri. ekil 5.27de % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme srelerine gre toz boyut sonular grlmektedir. Grafik incelendiinde tme sresi arttka toz boyutunun azald anlalmaktadr. 30 dakikalk tme sonras toz boyutu 42 m, 60 dakikalk ve 90 dakikalk tme sonras toz boyutu 30 m ve 120 dakikalk tme sonras ise 25 m olarak llmtr.
51
42 Toz boyutu (m) 35 30 30 25 20 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.27 % 20 SiC takviyeli MMK sonular.
malzemelerin tme sresine bal toz boyut
ekil 5.28de % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin yapnn tme sresine bal olarak llen sertlik deerleri verilmitir.
227 192
220 190 160 143 130 100 0 30 105 60 90
120
tme sresi (dak.)
ekil 5.28 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine gre sertlik sonular. ekil 5.28 incelendiinde 30 dakikalk tme sonrasnda 105 HV olan sertlik deeri, 60 dakikalk tme sonrasnda 143 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 192 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda 227 HV olarak llmtr. Dolaysyla tme zaman ve takviye oran artka MMK malzemelerin sertliinin art grlmektedir. ekil 5.29da % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk deerleri verilmektedir.
52
2,8 Younluk (g/cm3)
2,7
2,7
2,7
2,7
2,7
2,6 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.29 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular. ekil 5.29 %20 SiC takviyeli tozlarn 30, 60, 90 ve 120 dakikalk mekanik tmeleri sonrasnda younluk sonular tme sresine bal olarak art ya da azal sergilememilerdir. Drt farkl tme zamannda elde edilen sonu 2,7 g/cm3 tr. 5.5 ATR TR DE RMENDE RET LEN MATR S MALZEMELER N KARAKTER ZASYONU 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonunda elde elden saf Al tozlarnn optik mikroskop grntleri ekil 5.30da verilmektedir. Grntler incelendiinde 30 dakikalk tme sonucunda kk olan Al tozlar, tme sresi 60 dakikaya karldnda olduka irilemitir. Mekanik tme sresi arttka karmak ekilli ve daha kk boyutlu hale gelmitir. Toz boyutundaki bu klme ekil 5.30da daha da rahatlkla grlmektedir. ekil 5.31de Saf Alnin drt farkl tme sresi sonundaki toz boyutlar verilmitir. 60 dakikalk tme sonras toz boyutu 30 dakika tlen numunelere gre daha da irileerek 25 mden 58 mye kmtr. Bu durumdan mekanik alamlama/tme ileminin hala balang (souk kaynaklanma) aamasnda olduu anlalmaktadr. Ortalama toz boyutunun, 60 dakikalk tmede 58 m olan mekanik tlen numuneler 90 dakikalk tme sonucunda 25 mye dmtr. Bu durum, tozlarn souk deformasyon etkisinden dolay krlmaya uradn gstermektedir. tme sresi 90
53
dakikaya karldnda 25 m olarak belirlenen toz boyutu, mekanik tme sresini 120 dakikaya karttmzda yalnzca 1 m artmtr.
a. 30 dak.
b. 60 dak.
c. 90 dak. d. 120 dak. ekil 5.30 Belirli srelerde mekanik tlen saf Alnin optik mikroskop grntleri.
65 Toz boyutu (m) 58 50
35 25 20 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.) 25 24
ekil 5.31 Saf Alnin tme sresine gre toz boyut sonular.
54
ekil 5.32de 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonucunda matris malzemesi olan saf Al nin tme sresine bal olarak sertlik deerleri verilmitir. ekil 5.32 incelendiinde 30 dakikalk tme sonrasnda 34 HV olan sertlik deeri, 60 dakikalk tme sonrasnda 42 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 46 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda da 54 HV olarak llmtr. Artan tme zamanna bal olarak malzemenin sertliinde artma olduu belirlenmitir.
60 Sertlik (Vickers) HV2 54 46 42 34 30 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.32 Saf Alnin tme sresine gre sertlik sonular. ekil 5.33de tme sresine bal younluk sonular gsterilmitir. tme sresine bal olarak younluk lm deerleri incelendiinde drt farkl tme sresi sonras saf Al tozlarnn aluminyumun younluundan (2,7 g/cm3) dk olduu belirlenmitir. ekil 5.33 incelendiinde, 30 dakikalk tme sonrasnda 2,5 gr/cm3 olan younluk deeri, 60 dakikalk tme sonrasnda younluk azalarak 2,4 gr/cm3e dm, 90 dakikalk tme sonrasnda tekrar 2,5 gr/cm3e ykselmi ve 120 dakikalk tme sonrasnda da 2,6 gr/cm3 olarak llmtr.
55
2,7 Younluk (g/cm3)
2,6
2,60
2,5
2,50
2,50
2,4 0 30 60
2,40 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.33 Saf Alnin tme sresine bal younluk sonular. 5.6 ATR TRDE RET LEN MMK MALZEMELER N KARAKTER ZASYONU
MA/M ile retilen Al bazl MMK malzemelerin retimi titreimli deirmende olduu gibi drt farkl srede (30, 60, 90 ve 120 dak.) ve hacim olarak % 5, % 10, % 15 ve % 20 oranlarnda SiC takviye eleman kullanlarak yaplmtr. ekil 5.34de drt farkl srelerde mekanik tlen % 5 SiC takviyeli MMK tozlarn optik mikroskop grntleri verilmitir. ekil 5.34 incelendiinde 60 dakikalk tme sonrasnda tozlarn 30 dakika mekanik tlm tozlara oranla daha kaba taneli bir grnm sergiledii ve SiC paracklarnn matris ierisine gmld grlmektedir. Bu durum, tozlarn souk kaynaklandn gstermektedir (ekil 5.34 b). Artan tme zamannn souk kaynaklanan tozlarn krlmasna ve tekrar kaynaklanmasna yol at dnlmtr. 90 ve 120 dakika mekanik tmeler sonunda daha ufak taneli SiC paracklarnn matrisin ierisinde grlmesi souk kaynaklanma-krlma ileminin devam ettiini ve tme sresinin artmasyla matris malzemesi ve takviye eleman tozlarnn kldnn gsterir (ekil 5.34 c,d).
56
SiC
a. 30 dak.
b. 60 dak.
SiC
c. 90 dak. d. 120 dak. ekil 5.34 Drt farkl srede mekanik tlen % 5 SiC takviyeli MMK malzeme yapsnn optik mikroskop grntleri.
ekil 5.35de drt farkl srede tlen % 5 SiC takviyeli MMK lerin tme sresine bal toz boyut lmleri verilmektedir. ekil incelendiinde 60 dakika mekanik tme sonras toz boyutu souk kaynaklanmadan dolay 30 dakika mekanik tlene gre daha da irileerek 25 mden 37 mye kmtr. Souk kaynaklanan tozlarn krlmasndan dolay 60 dakikalk tmede 37 m olan mekanik tlen numuneler 90 dakikalk tme sonucunda 31 mye dmtr. 120 dakika mekanik tlen tozlarda souk kaynaklanma-krlma ilemlerinin devam etmesi toz boyutunu 22 mye kadar dmtr.
57
36 Toz boyutu (m)
37
31
25 21 0 30 60 90 tme sresi (dak.) 22 120
ekil 5.35 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular. ekil 5.36da % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin yapnn tme sresine bal sertlik sonular verilmitir. ekil incelendiinde 30 dakika mekanik tlen tozlar 46 HV, 60 dakika mekanik tlen tozlar 54 HV, 90 dakika mekanik tlen tozlar 62 HV ve 120 dakika mekanik tlen tozlar 101 HV olarak llmtr. tme zaman artka sertliktede bir art meydana gelmitir.
100
101
70 62 54 40 0 30 46 60 90 120
tme sresi (dak.)
ekil 5.36 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular. ekil 5.37de % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular verilmitir.
58
2,7 Younluk (g/cm3)
2,7
2,6
2,6
2,6
2,5 0 30 60
2,5 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.37 % 5 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular. ekil incelendiinde, 30 dakika mekanik tlen tozlarn younluu 2,6 gr/cm3 iken 60 dakika mekanik tme sonrasnda azalarak 2,5 gr/cm3 deerine dmtr. Souk kaynaklanmann etkisiyle 90 dakika mekanik tme sonrasnda tekrar 2,6 gr/cm3 deerine ykselmi ve 120 dakika mekanik tme sonrasnda ise 2,7 gr/cm3 olarak llmtr. ekil 5.38de belli srelerde tlm % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin optik mikroskop grntleri verilmitir. ekil 5.38 a incelendiinde, SiC seramik paracklar 30 dakika tme sonrasnda farkl geometrik ekillere sahip olmulardr. Mekanik tme sresi 60 dakika olan tozlar ise souk kaynaklanmann etkisiyle daha iri grnmektedir (ekil 5.38 b). tme etkisiyle balangta iri olan SiC tozlarnn byd anlalmaktadr (ekil 5.38 c,d).
59
SiC a. 30 dak. b. 60 dak.
c. 90 dak. d. 120 dak. ekil 5.38 Belli srelerde mekanik tlm % 10 SiC takviyeli MMK tozlarn optik mikroskop grntleri.
ekil 5.39da 120 dakikalk tme sonras
yapnn SEM grntleri ve EDAX analizi sonular gsterilmitir. SEM grntlerinde, yap ierisindeki keskin kenarl SiC paracklar matris malzemesinin yzeyine nfus ettii grlmektedir. EDAX analizi sonucuna bakldnda ise kabul edilebilir oranda oksidasyon meydana geldii grlmektedir.
60
a. SEM grntleri.
b. EDAX analiz grntleri. ekil 5.39 120 dakikalk tme sonras elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK yapnn sonular. ekil 5.40da drt farkl srede tlm % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular verilmitir. 60 dakikalk tme sonras toz boyutu souk kaynaklanmann etkisiyle 30 dakika mekanik tlen numunelere gre daha da irileerek 40 mden 69 mye kmtr. Souk kaynaklanmadan sonraki aama olan krlma mekanizmas 90 dakika mekanik tlen tozlarn boyutunu 69 mden 42 mye drmtr. Krlma mekanizmasnn artan mekanik tme sresi ile tozlarn boyutunu daha drm ve llmtr. 120 dakika mekanik tlen tozlarn boyutu 19 m olarak
61
69 63 Toz boyutu (m)
48 40 33 19 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.) 42
18
ekil 5.40 %10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular. ekil 5.41de % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin yapnn tme sresine bal sertlik sonular verilmitir.
137 Sertlik (Vickers) HV2 120
90 75 60 0 30 62 60 67 90 120
tme sresi (dak.)
ekil 5.41 %10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular. ekil 5.41 incelendiinde 30 dakikalk tme sonrasnda 62 HV olan sertlik deeri, 60 dakikalk tme sonrasnda 67 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 75 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda 137 HV olarak llmtr. tme zaman arttka ve takviye oran ilave edilince MMK malzemelerin sertlii artmtr. ekil 5.42de %10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular verilmitir.
62
2,9 Younluk (g/cm3) 2,8 2,7 2,6 2,5 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.) 2,6 2,7 2,8 2,8
ekil 5.42 % 10 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular. ekil 5.42 incelendiinde, artan takviye oran younluk deerlerini sonularn saf Al tozlarna ve %5 SiC takviyeli tozlarlara gre dahada artrm ve ve 120 dakika mekanik tme sonunda 2,8 gr/cm3 olarak llmtr. ekil 5.43de 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonras takviyeli MMK yaplarn optik mikroskop grntleri elde edilmi % 15 SiC verilmitir. ekil 5.43
incelendiinde, souk kaynaklanmadan dolay 60 dakika mekanik tme sonrasnda kompozit tozlar 30 dakika mekanik tlen yapya oranla SiC paracklar matris ierisinde daha fazla ve daha iri olarak grlmektedir (ekil 5.43 a,b). 90 dakika mekanik tlen MMK yapda ise souk deforme olan tozlar artan tme sresinden dolay krlmalara maruz kalm ve daha klmtr (ekil 5.43 c). Souk kaynaklanma-krlma mekanizmasnn devam etmesinin sonucu 120 dakikalk tme sonras tozlar daha nceki tmelere oranla tozlar daha klmtr (ekil 5.43 d).
63
SiC
a. 30 dak.
b. 60 dak.
SiC
c. 90 dak. d. 120 dak. ekil 5.43 Belirli srelerde mekanik tlm % 15 SiC takviyeli MMK yaplarn optik mikroskop grntleri.
ekil 5.44de % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular verilmitir. ekil 5.44 incelendiinde, 60 dakikalk tme sonras toz boyutu 30 dakika tlen numunelere gre daha da irileerek 21 mden 44 mye kmtr. Bu durumda hala toz malzemeler alamlama/tme aamasndan balang (souk kaynaklanma) aamasndadr. Ortalama toz boyutunun, 60 dakikalk tmede 44 m olan mekanik tlen numuneler 90 dakikalk tme sonucunda 36 mye dmtr. Bu durum, souk kaynaklanmadan dolay meydana toz paracklarn deformasyona uradn gstermektedir. 120 dakika mekanik tlen Al tozlarnn ortalama toz boyutunun 15 m olup 90 dakikalk tmede 36 m olan tozlar krlmaya devam etmitir.
64
44 Toz boyutu (m)
44 36
29 21 14 0 30 60 90 tme sresi (dak.) 15 120
ekil 5.44 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular. ekil 5.45de % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin yapnn tme sresine bal sertlik sonular verilmitir. ekil 5.45 incelendiinde 30 dakikalk tme sonrasnda 52 HV olan sertlik deeri, tme sresinin artmas ile 60 dakikalk tme sonrasnda 65 HV dir. Souk deformasyon krlma mekanizmas ve artan tme sresi sertlik deerinin 60 dakika mekanik tlen tozlar gz nne aldmzda, 90 dakikalk tme sonrasnda 76 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda 147 HV deerlerine ykselmitir. Dolaysyla tme zaman artka ve takviye oran ilavesi artrldka MMK malzemelerin sertliinin art grlmektedir.
140 Sertlik (Vickers)
147
110
80 65 50 0 30 52 60 90
76
120
tme sresi (dak.)
ekil 5.45 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular.
65
ekil 5.46de % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular verilmitir.
2,9 Younluk (g/cm3)
2,8
2,8
2,8
2,8
2,7
2,7
2,6 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.46 % 15 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular. ekil 5.46 incelendiinde, 30 dakika mekanik tlen sonrasnda 2,7 gr/cm3 olan younluk deeri souk kaynaklanmadan dolay 60 dakikalk tme sonrasnda younluk artarak 2,8 gr/cm3 olarak belirlenmi, artan tme zaman ile younluk sonular etlikelemitir ve 90 ve 120 dakika mekanik tme sonras younluk sonuar 2,8 gr/cm3 olarak llmtr. ekil 5.47de 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tmeler sonras elde edilmi % 20 SiC
takviyeli MMK tozlarn optik mikroskop grntleri verilmitir. ekil incelendiinde 60 dakikalk mekanik tme sonras tozlar 30 dakika mekanik tlenlere oranla daha kaba bir grnm sergilerken SiC paracklar 60 dakikalk tmede matris malzemesi ierisinde krlmalar gstererek 30 dakikalk mekanik tme sresine oranla daha homojen bir dalm sergilemilerdir. Artan mekanik tme sresi matris malzemesi ierisindeki seramik takviye paracklarnn daha homojen yaylmasn salam ayrca souk kaynaklanma krlma ilemlerinde dolay daha ufak taneli tozlar olumutur.
66
SiC a. 30 dak. SiC b. 60 dak.
c. 90 dak. ekil 5.47 Belirli srelerde mekanik tlm % 20 optik mikroskop grntleri.
d. 120 dak. SiC takviyeli MMK tozlarn
ekil 5.48de % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular verilmitir. ekil 5.48 incelendiinde, 60 dakika mekanik tlen tozlar 30 dakika tlen numunelere gre MAnn balang safhas olan souk kaynaklanmadan dolay daha da irileerek 23 mden 58 mye kmtr. 90 dakika mekanik tlen tozlarda ise souk kaynaklanan tozlar krlmaya maruz kalm ve toz boyutu 31 mye dmtr. Souk kaynaklanma krlma ilemleri 120 dakika mekanik tlen tozlarda devam etmi ve toz boyutu 19 m olarak llmtr.
67
58 Toz boyutu (m) 48
33 23 18 0 30 60 90
31
19 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.48 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular. ekil 5.49da % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin yapnn tme sresine bal sertlik sonular verilmitir. ekil 5.49 incelendiinde 30 dakikalk tme sonrasnda 76 HV olan sertlik deeri, artan mekanik tme ve artan takviye oran ilavesinden dolay 60 dakikalk tme sonrasnda 103 HV, 90 dakikalk tme sonrasnda 127 HV ve 120 dakikalk tme sonrasnda 177 HV olarak llmtr. Dolaysyla tme zaman arttka ve takviye oran ilave edilince MMK malzemelerin sertliinin art grlmektedir.
177 160 Sertlik (Vickers) HV2 130 100 70 0 30 76 60 90 120 103
127
tme sresi (dak.)
ekil 5.49 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular. ekil 5.50de % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular verilmitir.
68
Younluk (g/cm3)
2,8
2,8
2,8
2,8
2,8
2,7 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)
ekil 5.50 % 20 SiC takviyeli MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular. ekil 5.50 incelendiinde, 30, 60, 90 ve 120 dakikalk tme sonrasnda younluk sonular 2,8 gr/cm3 olarak llmtr. Artan SiC takviye eleman oran younluk sonularn artrmtr.
6. TARTIMA Her iki deirmende de yaplan mekanik tmeler sonucunda meydana gelen oksijen kirlenmeleri mekanik tme esnasnda hazne duvarlarnn ve hazne ierisindeki bilyalarn anmasndan meydana geldii dnlmektedir. Nihon niversitesinden Junichi Kaneko, Makoto Sugamata ve Dong-A niversitesinden Su-Gun Limin birlikte yaptklar almada da ayn kirlenmeler grlmektedir (Junichi K. et al.). Her iki deirmende 30 dakika ve 120 dakika mekanik tlen tozlarn optik mikroskop grntleri incelendiinde, artan tme sresinin ortalama toz boyutunu drd grlmektedir (Bhaduri et al, 1996). tmeden sonra toz boyutlarnda bir azalma olduu grlmtr. 30 dakikalk tme sonunda ince tabakalar halinde bulunan tozlar, 60 dakika mekanik tme sonunda souk kaynaklanmadan dolay kmelemeler sergilemitir. 90 dakika ve 120 dakika mekanik tmeler sonunda bu kmeleen tozlarda souk kaynaklanmann artmasndan dolay krlmalar meydana gelmi ve daha kk boyutlu tozlar elde edilmitir. Benzer gzlemler 7075 Al-SiC MMK sistemlerinde de rapor edilmitir (Sankar et al, 1998).
69
ekil 5.51de her iki deirmende de mekanik tlen MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular karlatrlmtr. Her iki deirmende 30 ve 120 dakika mekanik tlen tozlar karlatrldnda toz boyutunda azalma gzlemlenmitir. Atritrde tlen tozlarn toz boyutlarnn titreimli deirmende tlenlere oranla daha ufak olduu belirlenmitir.
100 90
81 87
80 70
69 63
Toz boyutu (m)
60 50 40 30 20 10 0 30
25
58
58 52 47 45 37 40 36 31 25 24 25 22 40 36 42 38 34 29 19 21 30 44 36 29 23 19 15 42
58
atritor Titreimli 30 31 30 25 19
60
90
120
30
60
90
120
30
60
90
120
30
60
90
120
30
60
90
120
saf Al
%5 SiC
%10 SiC
%15 SiC
%20 SiC
tme Sresi (min)
ekil 5.51 Her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal toz boyut sonular. Mekanik tmenin balang aamalarnda souk kaynaklanmadan dolay toz boyutunun balang toz boyutlarndan daha yksek olduu grlmtr. tme sresinin artmasyla MMK malzemede alma sertlemesi meydana gelerek tozlar krlmaya balar vetoz boyutu daha da klr. Artan mekanik tme zamanna bal olarak, toz boyutunun azalmasndaki bir dier etken de KKdr. 5 saat tmede KK olarak % 1 orannda stearik asit kullanlmadnda ortalama toz boyutu 500 m iken, % 3 orannda stearik asit kullanldnda ortalama toz boyutu 10 m olarak llmtr. KK kullanlmadnda ise toz boyutu 1000 m civarnda olmutur. Souk kaynaklanma-krlma-tekrar kaynaklanma kinetik reaksiyonlarndan dolay yeni yzeylerin oluumu, toz boyutunun azalmasn salamaktadr (Suryanarayana, 2001). ekil 5.52de her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular verilmitir. Artan tme sresi ve artan takviye oran MMK malzemelerin sertliklerinde art salamtr. Titreimli deirmende mekanik olarak tlen tozlarn sertlii atritrde tlen tozlara oranla daha yksek deerler
70
gstermitir. Benzer sonular silisyum nitrat takviyeli 6061 Al alamlarnda elde edilmitir (Amigo V. et al, 2000). MMK malzemelerin sertlii takviyesiz Alden daha yksektir. Bunun nedeni matris ierisindeki sert SiC paracklarnn varldr. MMK ierisindeki SiC paracklarnn krlmas sonucu matris ierisindeki SiC seramik paracklarn boyutu klr ancak says artar ve daha sert MMK malzeme elde edilir (Kim et al, 2003).
250
225 227
200
192 177
Vickers Sertlik (HV2)
153
150
121
141 132 116 101 88 80 69 60 54 42 34 46 46 70 62 54 62 85 86 75 67
144 137 125
147
143 127 105 103 atritr titreim
100
76 65 52
76
76
50
0 30 60 90 120 30 60 90 120 30 60 90 120 30 60 90 120 30 60 90 120 saf Al %5 SiC %10 SiC %15 SiC %20 SiC
tme Sresi (min)
ekil 5.52 Her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal sertlik sonular. ekil 5.53de her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular verilmitir. Genel olarak 30 ve 60 dakikalk mekanik tmeler sonunda younlukta bir art gzlenirken 90 ve 120 dakikalk mekanik tmeler sonunda bir azalma gzlenmitir. Genel olarak grafik incelendiinde her iki deirmende mekanik tlen tozlarn younluklar birbirine ok yakn deerlere sahiptir. Takviye oran artka MMK yapnn younluu her iki deirmende artmtr. Yksek younluk sadece geni parack aralklarnda elde edilebilir. Parcack boyutundaki geni dalm sinterleme reaksiyonun homojenisazyonu ile belirlenmektedir. Geni parcak aralklar sinterleme eilimini artrr ve ikincil tane snrlar byr (Schwier et al, 1997).
71
2,9
2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,7 2,7
2,8
2,7 2,7
2,8
2,8
2,7
2,7
2,7
2,7
Younluk (g/cm3)
2,6
2,6 2,6
2,6 2,6
2,6
2,6
2,6
2,6
2,6
2,6
2,7
2,6
2,5 2,5 2,5 2,5 2,5
2,6
2,7
2,7
2,5
2,5
2,5
2,4
2,3
2,2 30 60 90 120 30 60 90 120 30 60 90 120 30 60 90 120 30 60 90 120 saf Al %5 SiC %10 SiC %15 SiC %20 SiC
2,4
2,5
atritor titreimli
tme Sresi (min)
ekil 5.53 Her iki deirmende mekanik olarak tlen MMK malzemelerin tme sresine bal younluk sonular.
72
BLM 6 SONULAR VE DEERLEND RMELER 1. Her iki deirmende de 60 dakikalk tme sonununda tane boyutu artarken 90 ve 120 dakikalk tme sonunda MMK malzemelerin tane boyutu azalmtr. 2. Her iki deirmende de takviye eleman ilavesi artka tane boyutu azalmtr. 3. Titreimli deirmende tlen malzemelerin sertlikleri atritrde tlen malzemelere oranla daha yksektir. 4. Her iki deirmende kabul edilebilir oksijen kirlenmeleri meydana gelmitir. 5.tme zamanyla younluk arasnda bir iliki kurulamamtr. Ancak takviye eleman ilavesi arttkca younluk artmtr. 6.Atritor ve titreimli deirmenler arasnda yaplan kyaslamada titreimli deirmenin daha etkili sonular sergiledii grlmtr. Yaplan bu alma sonrasnda aadaki nerilerde bulunulabilir : 1. tme yaplacak haznenin ierisine, tozlar ve KK konulmadan nce Ar verilerek ierindeki hava boaltlabilir. 2. Haznenin ierisinden tozlar kartlmadan nce fan ile soutulabilir. 3. Matris malzemesi olarak birden fazla metal seilebilir. 4. Atritor ve titreimli deirmenin haraketlerini ayn anda yapacak baka bir deirmen yaplabilir. 73
5.Balang tozlarnn arasndaki tane boyutu farklar byk seilebilir ve kk tane boyutlu matris malzemesi ierisine tane boyu byk takviye elemanlar ilave edilerek ve byk tane boyutlu matris malzemesi iine kk tane boyutlu takviye eleman ilave edilerek MMK malzemelerin mekanik, fiziksel ve kimyasal zellikleri ierilebir. 6. MMK malzeme ierisine korozyona kar direnli Mn, Cr, Ti v.s tozlar ilave edilip korozyon direleri incelenebilir.
74
KAYNAKLAR Agyekum, E., Ruch, W., Starke, E. A., Jha, S. C., Sanders, t. H. (1986) Effect of Precipitate Type On Elastic Properties of Al-Li-Cu- And Al-Li-Cu-Mg Alloys, Aluminium Alloy-III, London-, pp. 448-454. Akar, H. (1998) Haddelenmi Alminyum - Bakr Alamlarnn Mekanik ve Korozyon zelliklerinin ncelenmesi, Y Fen Bilimleri Enstits, , 85 s. Amigo V., Ortiz J. L., Salvador M. D., (2000) Microstructure and Mechanical Behavior of 6061 Al Reinforced with Silicon Nitride Particles, Processed by Powder Metalurgy, Scripta Mater, Mexico- pp. 383-388. Ashby, M.F. (1993) Criteria for Selection the Components of Composites, Acta Mater, USA, Vol. 41, pp. 1313-1335. ASM Handbook (2001), Composites, ASTM, Vol. 21, pp. 903-912. The Metal
Material Information Society, Ohio, nhibisyonu, Gazi niversitesi Fen
Aydn, H. (1995) Alminyum Korozyonun Bilimleri Enstits, Ankara, 125 s.
Bagaryatsky, Y. A. (1948) Zhur. Tekhn. Fiziki, (Fulmer Research Inst. Tranlation No:12) Vol. 18, pp. 827. Benjamin. 1976) Mechanical Alloying, pp 40. Bhaduri A., Gopinathan V., Ramakrishnan P., Miodownik A.P. (1996) Processing and properties of SiC particulate reinforced Al-6.2Zn-2.5Mg-1.7Cu alloy (7010) matrix composites prepared by mechanical alloyingMetarials Science and Engineering, UK, Jully-pp. 94 - 101. Costas, L. P., Marshall, R.P. (1962) The Solid Solubility Of Lithium In Aluminium, Trans. Met. Soc. AIME, Vol. 224, pp. 970. Drtblk, C., Cevrk, I., Kaar, K. (2003) Titreimli Mekanik Alamlama Cihaznn Tasarm ve malat, Zonguldak Karaelmas nv., TURK YE, sayfa 1-35. Dax, R., Henry, R.j., McCabe and Barrus-Antolin, P. (1998), Process Modelling and Design, Powder Metal Technologies and Aplications, ASM Handbook, Materials Park, OH, USA, Vol. 7, p.23. Fogagnolo, J.B., Velasco, F., Robert, M.H., and Torralba, J.M. (2002) Effect of Mechanical Alloying on the Aluminium Matrix Composite Powders, Spain and Brazil, Vol. 342, pp. 131-143. Gregson, P. J., Flower, H.M., Peel, C.S., Evans, B. (1983) The Metallurgy Of LightAlloys, England, Vol. 24-26, March-pp. 57.
75
Kaneko J.,Sugamata M, Lim S.G. Mecahnically alloyed 2219 aluminum alloys containing non-metallic dispersoids Nihon University and Dong-A University, Japan&Korea, pp 229-230. Kim S. W., Lee U. J. Han S. W., Kim D. K., Ogi K., (2003) Heat Treatment and Wear Characteristics of Al/SiCp Composites Fabricated by Duplex Process, Composites Part B, Japan- pp. 737-745. Huda, M. D., Hashmi M. S. J. and El-Baradie, M. A. (1995) MMCs: Materials Manufacturing and Mechanical Properties, Key Engineering Materials, Vol. 104-107, pp. 37-64. Lambot, H. (1950) Mem. Acad. Ray. Belgy., Classe Sci., Vol. 26, pp. 1609. Lynn Ferguson, B. and M. German, R. (1998) Powder Shaping and Consolidation Technologies, Powder Metal Technologies and Aplications, ASM Handbook, Materials Park, OH, USA, Vol. 7, p.313. Noble, B., Thompson, G. E.(1971) Precipitation Characteristics Of Al-Li Alloys, Met. Science Journal, Vol. 5, pp, 144-120. Norton, R. (2000) Machine Design, USA, pp. 46-52. zyrek, D. (2002) Mekanik Alamlama Yntemi ile Titanyum ve Titanyum Alam Matrisli Metal Matris Kompozit Malzemelerin retimi ve Karakterizasyonu, Gazi ., Ankara. Papazan, J. M., Sglc Sanchez J. M. (1986)New Edvence For GP. Zones In Binary AlLi Alloy, Scrip Metal, Vol. 20, pp. 201-206. Pridham, M., Noble, B., Harris, S. J. (1986) Elevated Temperature Strength Of Al-LiCu-Mg Alloys, Aluminium-Lithium-III, London, pp. 547-554. Rhee, S.I., Nam S.W., Hagiwara, H. (2003) Effect of TiBp Particle Reinforcement on the Creep Resistance of neara Titanium Alloy Made by Blended Elemental Powder Metallurgy, Journal of Alloys and Compounds, USA, Vol.359, pp. 186 192. Sanders, T. H., Starke, E. A. (1986) Owerview of the Physical Metallurgy In The Al-Li X Systems Proc. Of The 3 rd. Int. Conf. On Al-Li Alloys, The Inst. Of Metals, pp 112. Sankar R., Paramanad Singh (1998) MMCs: Synthesis of 7075 Al/SiC particulate composite powders by mecanical alloying ,Materials Letters, India ,Jully- pp. 201205. Schwier G., Teusel I., Lewis H., (1997) Characterization of SiC Powders And The Influence Of Powder Properties On Sinteresting, Pure&Appl. Chem.,Vol.69, pp 1305-1316.
76
Slcock, J. M. (1960) The Stuructural Againg Characterictics Of Al-Cu-Mg Alloys With Copper=Magnesium Weight Ratios Of: 7:1 And 2,2:1, Journal Of The Institute Of Metals, Vol. 89, pp. , 203-206. Slcock, J. M. (1960) The Structural Ageing Characterics of Al-Cu-Mg AlloysWith. Copper Journal Of The Institute Of Metals, Vol. 89, pp. 61. Sundaresan, R., Froes, F.H. (1987) Mechanical Alloying, journal of metals, pp. 22 - 27.
77
ZGEM Cokun Drtblk 1982 de Karabk te dodu; ilk ve orta renimini ayn ehirde tamamlad; Karabk Teknik Lisesi' nden mezun olduktan sonra 1999 ylnda ZK Teknik Eitim Fakltesi Metal retmenlii blmne girdi; 2003' de "iyi" derece ile mezun olduktan sonra Karabk Halk Eitim Mekezi nde Bilgisayar Usta reticisi olarak greve balad; halen 2003 ylnda girdii Z.K.. Fen Bilimleri Enstits Metal Eitimi Anabilim Dalnda yksek lisans programn srdrmektedir. ADRES B LG LER Adres : Gazipaa Cad. zer Matbaas st No: 26/A 78100 KARABK Tel E-posta : : (543) 4858214 cdortboluk@hotmail.com
78

Aluminyum Matrisli Kompozit Malzemelerin Toz Metalurjusi Yontemiyle Uretilmesi Ve Karakterizasyonu Synthesis and Character Is at Ion of Aluminium Matrix Composite Materials by Powder Metallurgy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aluminyum Matrisli Kompozit Malzemelerin Toz Metalurjusi Yontemiyle Uretilmesi Ve Karakterizasyonu Synthesis and Character Is at Ion of Aluminium Matrix Composite Materials by Powder Metallurgy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ALM NYUM MATR SL KOMPOZ T MALZEMELER N TOZ METALURJUS YNTEM YLE RET LMES VE KARAKTER ZASYONU

KARABK Eyll 2006

: Toz Metalurjisi, Mekanik Alamlama, Kompozit Malzemeler, Aluminyum, Silisyum Karbr.

: Mechanical Alloying, Powder Metallurgy, Composite Materials, Aluminium, Silicon Carbide.

NDEK LER.............................................................................................................. viii

BLM 6 SONULAR VE DEERLEND RMELER.............................................. KAYNAKLAR ......... ZGEM ..

2.1 Mekanik olarak alamlanm rnlerin tipik potansiyel uygulamalar.....

Sayfa Matris malzemesinin kimyasal bileimi. 28

4.2 tc bilyalarlerin kimyasal bileimi.. 28

ekil 2.4 Atritr tip deirmene bir rnek (Suryanarayana, 1998).

Parack boyutu (m)

ekil 2.15 Preslemedeki younluk dalm (Ferguson et al, 1998).

Polimerler Kompozit Malzeme

ekil 4.1 Titreimli MA/M deirmeninin ematik grn.

0.14 0.032 0.007

30 dk Frnda soutma 10 C/dak

Zaman ekil 4.4 Sinterleme scaklk-zaman grafii.

Sv Kab 460Cde Ar saflatrma Cu Kab

Souk gmme Optik inceleme

Toz boyut analizi

ekil 5.1 Deney ilem ak emas.

ekil 5.6 Saf Alnin tme sresi-toz boyutu sonular.

Sertlik (Vickers) HV2

tme sresi (dak.)

2,3 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

5.4 T TRE ML DE RMENDE RET LEN MMK MALZEMELER N KARAKTER ZASYONU

30 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

140 120 100 80 70 60 0 30 60 90 85 121

tme sresi (dak.)

2,7 Younluk (g/cm3)

2,5 90 120 tme sresi (dak.)

SiC a. 30 dak. b. 60 dak.

d. 120 dak. MMK malzeme

elde edilmi %10 SiC takviyeli MMK

40 36 34 29 25 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

yapnn SEM grntleri ve EDAX analizi sonuu

ekil 5.18de 90 dakikalk tme sonras

elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK

yapnn SEM grntleri ve EDAX analiz sonular verilmitir.

ekil 5.19da 120 dakikalk tme sonras

elde edilmi % 10 SiC takviyeli MMK

yapnn SEM grntleri ve EDAX analizi sonular verilmitir.

Sertlik (Vickers) HV2

140 132 116

tme sresi (dak.)

2,5 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

38 Toz boyutu (m)

19 15 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

tme sresi (dak.)

2,6 60 90 120 tme sresi (dak.)

42 Toz boyutu (m) 35 30 30 25 20 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

ekil 5.27 % 20 SiC takviyeli MMK sonular.

malzemelerin tme sresine bal toz boyut

Sertlik (Vickers) HV2

220 190 160 143 130 100 0 30 105 60 90

tme sresi (dak.)

2,8 Younluk (g/cm3)

2,6 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

65 Toz boyutu (m) 58 50

35 25 20 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.) 25 24

60 Sertlik (Vickers) HV2 54 46 42 34 30 0 30 60 90 120 tme sresi (dak.)

2,7 Younluk (g/cm3)

2,40 90 120 tme sresi (dak.)