Bu proje Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyeti tarafndan finanse edilmektedir.

NSAN KAYNAKLARININ GELTRLMES OPERASYONEL PROGRAMI

GEN STHDAMININ DESTEKLENMES HBE PROGRAMI

SZLE ARE MESLEK ETM PROJES TR08H1.01-01/713

TEKNK RESM DERS KTABI

Bu yayn Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyetinin mali katksyla hazrlanmtr. Bu yaynn ieriinden yanlzca Havza Teknik ve Endstri Meslek Lisesi sorumludur ve bu ierik hibir ekilde Avrupa Birlii veya Trkiye Cumhuriyetinin gr ve tutumunu yanstmamaktadr.

T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS

GEOMETRK ZMLER

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR................................................................................................................... iii GR........................................................................................................................................1 RENME FAALYET -1 ....................................................................................................3 1. YAZI VE RAKAM...............................................................................................................3 1.1. Teknik Resmin Endstrideki Yeri, nemi ve Tanm ..................................................3 1.1.1. Endstriyel Teknik Resmin nemi ......................................................................4 1.1.2. Teknik Haberleme Dili Olarak Teknik Resim ....................................................5 1.1.3. Teknik Resmin Tanm .........................................................................................5 1.2. izim Ara ve Gereleri ...............................................................................................7 1.2.1. Resim Tahtalar ve Masalar.................................................................................7 1.2.2. Cetveller ...............................................................................................................8 1.2.3. Kalemler .............................................................................................................11 1.2.4. Silgiler ................................................................................................................15 1.2.5. Pergeller..............................................................................................................15 1.2.6. ablonlar.............................................................................................................16 1.2.7. Resim Ktlar...................................................................................................18 1.2.8. Standart Kt lleri ve eitleri....................................................................19 1.3. Yaz ve Rakamlar .......................................................................................................21 1.3.1. Teknik Resimde Kullanlan Yazlarn zellikleri ..............................................22 1.3.2. Teknik Resimlerde Kullanlan Terimler.............................................................22 1.3.3.Yaz eitleri ve Boyutlar ..................................................................................23 1.3.4. Yaz Yazma ........................................................................................................25 1.4. izgi ve eitleri ........................................................................................................27 1.4.1. Tanm.................................................................................................................27 1.4.2. izgi eitleri.....................................................................................................27 1.4.3. izgi Boyutlar ...................................................................................................28 1.4.4. izgilerin izilmesi............................................................................................30 1.4.5. izgilerin Kullanld Yerler.............................................................................33 1.5. Dorularla lgili Geometrik izimler .........................................................................36 1.5.1. Paralel Dorularn izilmesi ..............................................................................36 1.5.2. Dik Dorularn izilmesi ...................................................................................37 1.5.3. Dorunun Eit Paralara Blnmesi...................................................................40 UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................42 LME VE DEERLENDRME ....................................................................................44 RENME FAALYET -2 ..................................................................................................46 2. DORULAR, DARELER VE DZLEMLER .................................................................46 2.1. Alarla lgili Geometrik izimler..............................................................................46 2.1.1. Alarn izilmesi...............................................................................................46 2.1.2. Verilen Aya Eit A izmek ..........................................................................47 2.1.3. Bir Ay kiye Blmek ......................................................................................48 2.1.4. 90o lik Ay e Blmek...................................................................................48 2.1.5. Tepe Noktas Olmayan Bir Ann A Ortayn izmek...................................49 2.2. okgenlerin izimi.....................................................................................................49 2.2.1. gen izimleri..................................................................................................49 2.2.2. Drtgen izimleri...............................................................................................51 2.2.3. Begen izimi ....................................................................................................52 i

2.2.4. Altgen izimi ....................................................................................................53 2.2.5. Yedigen izimi...................................................................................................54 2.2.6. Sekizgen izimi..................................................................................................55 2.2.7. Dokuzgen izimi................................................................................................55 2.2.8. Ongen izimi......................................................................................................56 2.2.9. Genel Metotla okgen izimi ............................................................................56 2.3. ember ve Teet Dorularla lgili izimler...............................................................57 2.3.1 Daire ve Yaylarla lgili Geometrik izimler .......................................................57 2.3.1.2 Daire veya Yayn Merkezini Bulmak ...............................................................58 2.3.2 ember Dndaki Noktadan Geen Teet Doru izmek..................................58 2.3.3 ember zerindeki Bir Noktadan Geen Teet Doru izmek .........................59 2.3.4 ki Daireye Dtan Ortak Teet Doru izmek...................................................60 2.3.5 ki Daireye ten Ortak Teet Doru izmek .....................................................61 2.3.6. genin ine Teet Daire izmek ....................................................................62 2.3.7. genin Kelerinden Geen Daire izmek......................................................62 2.3.8. Bir Doruyla Bir Noktay Yayla Teet Birletirmek .........................................63 2.3.9. Bir Noktayla Doru zerindeki Bir Noktay Yayla Birletirmek ......................63 2.3.10. Birbirine Dik ki Doruyu Bir Yayla Birletirmek...........................................64 2.3.11. ki Doruyu ki Ayr Yayla Birletirmek .........................................................65 2.3.12. Doruya, Daireyi veya Yay, Verilen Yayla Birletirmek................................66 2.3.13. ki Daireyi Verilen Bir Yayla Birletirmek ......................................................67 2.3.14. Daire ve Bir Noktann Verilen Bir Yayla Teet Birletirilmesi .......................69 2.4. Oval izimleri ............................................................................................................69 2.4.1. Byk Ekseni Verilen Ovali izmek .................................................................69 2.4.2. Kk Ekseni Verilen Ovali izmek .................................................................70 2.5. Elips izimleri............................................................................................................71 2.5.1. Pergel Yardmyla Elips izimi..........................................................................72 2.5.2. Daireler Yardmyla Elips izimi.......................................................................73 2.5.3. Dikdrtgen Yardmyla Elips izimi..................................................................74 2.6. Helis izimleri............................................................................................................74 2.6.1. Helis Erisini izmek.........................................................................................75 2.6.2. Helis Erisinin Anmn izmek .....................................................................76 UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................77 LME VE DEERLENDRME ....................................................................................79 MODL DEERLENDRME...............................................................................................81 CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................83 KAYNAKA .........................................................................................................................84

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN 520TC0004 Makine Teknolojileri Bilgisayar Destekli Makine Ressaml, Endstriyel Kalplk, Endstriyel Modellemecilik, Makine malatl. Temel Teknik Resim 40/32 Teknik resim izim ortamnda uygulanmaldr. Temel eitimi tamamlam olmak. Geometrik izimler yapmak. Genel Ama: Gerekli ortam salandnda bu modl ile renci; Standart ve teknik resim kurallarna uygun olarak geometrik izimler yapabileceksiniz. Amalar: 1- Standart ve teknik resim kurallarna gre yaz ve rakam yazabileceksiniz. 2- Standart ve teknik resim kurallarna gre dorular, daireler ve dzlemler izebileceksiniz. Teknik resim izim ortam, resim masas, izim ara ve gereleri. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralar ile kazanlan bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. Faaliyetin sonundaki sayfada size uygulanacak oktan semeli test ve bir adet performans uygulama testi bulacaksnz.

DAL/MESLEK DERSN ADI SRE AIKLAMA N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR

GR
Sevgili renci, nsanlar var olduundan beri, birbirleri ile iletiim kurma ihtiyacn hissetmitir. nsanlar arasnda iletiim, hareketlerle ve konumayla gereklemektedir. Ancak insanlar, duygularn ve dncelerini bakalarna ifade edebilmek iin sadece bu iki iletiim aracyla yetinmemitir. Resim, bu iki iletiim aracn destekleyen, ifadelere btnlk katan ve konumadan, hareket etmeden de bir eyler anlatabilen ayn zamanda kalc bilgileri ieren iletiim arac olmutur. Resmin tamamlaycs olan yaz, anlatlmak istenen ifadelerin kesinlik kazanmasna yardmc olmutur. Teknik resimler, teknik alanda eitim grm kiiler arasnda bir anlama dili olarak ortaya kmtr. Makineler, aralar, tesisler, inaatlar ve benzeri yaptlar anlatlarak, hareketlerle veya yazyla tarif edilerek yaplamaz. Bu tip yaptlar ancak teknik resim yardmyla ifade edilebilir. Bu nedenle teknik resmi bilen insanlar, hangi dili konuursa konusun teknik resmi bilen baka bir insanla dnyann her yerinde rahatlkla iletiim kurabilir. Teknik resmin neminden dolay resim uygulamalarnda kullanlmas zorunlu olan yaz, rakam ve izgilerin standardnda ve uluslar aras normlara uygun olarak bilinmesi gerekir. Hangi tip izgiyi, yazy ve rakam, nerede kullanmamz gerektiine karar vererek, izeceiniz resmin anlalr olmas ve doru bilgiler anlatmas gerekir. Ayrca bu modlde; sizlere doru izimleri, a izimleri, doru ve yaylar birletirmek gibi konular anlatlacaktr. Bu modl baar ile tamamlayan renciler piyasa artlarna gre bilinli teknik izim yapabilme yeterliine sahip olacaklardr. Unutulmamaldr ki; piyasada retilen her mamuln mutlaka iziminin yaplmas gerekmektedir. Buna bal olarak geometrik teknik izimlerin pratik olarak bilinmesi gerekmektedir. Bu modl ile elde edeceiniz kazanmlar sonucunda, teknik resimde kullanlan yaz, rakam ve izgilerin standartlar, uygulama yeri ve ekli bir beceriye dnecektir. lkemizin sizin gibi bilgili meslek adamlarna ihtiyac olduunu sakn unutmaynz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET -1

AMA
Bu renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarna uygun olarak yaz ve rakamlar yazabileceksiniz.

ARATIRMA
Teknik resmin endstrideki yerini ve nemini retmeninizin rehberliinde aratrarak bilgi toplaynz. Topladnz materyalleri snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

1. YAZI VE RAKAM
1.1. Teknik Resmin Endstrideki Yeri, nemi ve Tanm
nsanlarn birbiriyle iletiim kurma ihtiyac, varolduu zamandan gnmze kadar uzanan bir sretir. Resim de insanlarn duygu ve dncelerini serbest el veya zel aletlerle izip anlatmak iin kullandklar iletiim yollarndan birisidir. izilen resimler eya, manzara veya hayal gcndeki anlatmlar izenin zevk ve anlayna gre ifade ediyorsa, sanat resmi olarak tanmlanr. Resimler, eer nceden belirlenmi kurallar ve metotlar kullanlarak grafik olarak izilmise, endstriyi ilgilendiren bir resim tr ortaya kar. Bu grafik anlatm ekli, (genel anlamda dnce ve tasarlarn rn olan ekiller veya cisimler) grn, llendirme, eitli semboller vb. dier bilgilerle desteklenir. Bu bilgilerin belirli bir dzen ortamnda, kullanm kolayl, ucuzluk, salamlk ve estetik artlarla anlatlma gereklilii vardr. Aklanan bilgileri zerinde tayan izimler teknik resimde bulunmaktadr. Teknik resmin (teknikle ilgili kurallara gre izilmi resim) tarihi geliiminde milattan nce otuz ylna (M..30) kadar geriye gittii bilinmektedir (ekil 1.1).

ekil 1.1: 12-16. Yzyllarda izilmi perspektif resimler.

Endstride kullanlan resimlerin daha basit ve aklayc bilgilerle izilme gerei duyulmutur.Bu konuda ancak 18. yzyl sonlarnda Fransz matematikisi Gaspart Monge (1746-1818), 1795 ylnda yaynlad geometri kitabnda, bir cismi, birbirine dik dzlemler arasnda dnerek boyutunun, bu dzlemler zerinde iz dm olarak grlmesini salamtr. Bylece bu gn kullandmz iz dm kural ve metotlarnn temeli atlmtr (ekil 1.2).

ekil 1.2: 1835 te izilmi bir kesme makas.

19. yzyldan sonra lkelerin ok hzl sanayilemesi sonucu, teknik resme nem verilmesi gerei duyulmutur.Bu anlatm iin gerekli kurallar herkesin anlayabilecei ekle sokulmutur. Bylece teknik resim, gnmzn vazgeilmez bir anlama arac olarak modern izim ara ve gerelerine uyum salayacak deiiklikleri de kapsayacak ekilde tarihi geliimindeki yerini almtr. 1.1.1. Endstriyel Teknik Resmin nemi Bir eya veya makinenin her parasnn grevini yapabilmesi iin, ekil, l, yzey durumu, malzeme, sl ilemler, vb. bilgiler bakmndan aratrlmas, retilmesi ve montajnn yaplmas gerekir. retimi yaplacak paralar, zelliklerine gre deiik atlyelerde bir ok kiinin elinden geer. Bu kiilerin imal edilecek paralar hakknda bilgi sahibi olmas ve izilmi resmi anlamas (okumas) gerekmektedir. Mhendis, konstrktr, ve teknik ressamlarn tasarladklar para ve makinelerin, salamlk, ekonomiklik, estetik ve yaplabilirlik artlarn tayabilmesi, ancak imalat bilgilerine sahip yetenekli ve tecrbeli kiiler tarafndan teknik resimlerinin izilmesiyle olur. Teknik resimler, izilen ekillerin zerine ilave edilen bilgilerle (teknik konularda ortak kurallar) anlam kazanr. Bunun iin teknik resim teknikle ilgili btn mesleklerin kulland ortak izim grameri olarak kabul edilebilir.

1.1.2. Teknik Haberleme Dili Olarak Teknik Resim Teknik resim temel kurallara ve uluslararas standartlara uygun izildii zaman dnyann her yerinde kolaylkla okunup btn bilgileriyle anlalr. Bu birlii salamak iin ISO ve ona bal TS standartlarndan yararlanlr. Teknik alanda izilen resimlerle mhendis, teknisyen, ve teknik elemanlar yaplacak retim ve ilerle ilgili diyalog kurup haberleirler. izilen resimlerde bir yorum ve yanl anlama durumu olmamaldr. Dilleri birbirinden ok farkl olan lkelerde izilen teknik resimler incelendii zaman lisan bilmeden de okunabilmekte ve anlalmaktadr. 1.1.3. Teknik Resmin Tanm Bir parann yapm iin gerekli olan btn bilgileri eksiksiz olarak tayan resimlere teknik resim denir. Teknik resim bu konudaki kabul edilmi izim ve kural metotlarn bilen ve uygulayabilen kiilerce izilebilir ve okunabilir.Bu resimler serbest elle, izim ara ve gereleriyle veya bilgisayar ortamnda izilir. Teknik resmi izebilmek ve okuyabilmek iin, yaz, izgi, geometrik izimler, kroki, iz dm, grn, llendirme, lek, yzey durumlar, toleranslar vb. konularda bilgi ve beceri sahibi olmak gerekir. Her trl retim ilerinde ekil, byklk ve aklama bakmndan resimlerin izilmesi gerekir. Mimari, makine, tesisat, mobilya ve dekorasyon, elektrik, elektronik, vb. meslek gruplarnda retimin doru ve seri olarak yaplabilmesi iin meslek resimlerinden faydalanlr. Teknik resmin temel kurallar iinde her meslek eidinin kendine uygun izilen resimlerine meslek resmi denir. Bu resimler teknik resim bilgisiyle izilir.ekil 1.4 te eitli meslek resmi rnekleri grlmektedir.

ekil 1.3: Kasnak ve elik konstrksiyon izimi

ekil 1.4: Teknik resmin kullanld meslek resim izimleri.

1.2. izim Ara ve Gereleri

Resim tamamen grafiksel bir anlatm eklidir. Resim kd zerindeki izgilerle anlatmn doru ve temiz olmas gerekir. Teknik resimdeki izgi ve yaznn aranan zelliklerde olmas iin uygun ara ve gerelerden yararlanlr. Teknik resim takmlarnn kaliteli ve aranan zelliklerde olmas, yaplacak izimlerin de doru ve hzl yaplmasn salar. Ayn zamanda zelliini kaybetmeden uzun sre kullanlmas mmkn olur. Bu resim takmlar ayr ayr ele alnp zellikleri ve eitleri tantlacaktr. 1.2.1. Resim Tahtalar ve Masalar Resim tahtalar ve masalar, zerine resim ktlarnn balanmasna (yaptrlmasna) yarayan ok dzgn yzeylerden meydana gelen, aa, aa kaplanm sunta veya yapay malzemelerden yaplm plakalardr. Snf iinde veya evde resim izmek iin kullanlan tanabilir zelliinde aa veya plastikten yaplm resim tahtalar ekil 1.5 te grlmektedir.

ekil 1.5: Resim tahtalar ve lleri.

ekil 1.6: niversal resim masas.

niversal Resim Masas T cetveli ile gnyelerin grevini yapan, byk llerdeki resimlerin kolaylkla izilmelerini salayan ve izim srelerini hzlandran izim aparatlar yaplmtr. Bunlar resim byklne gre seilir. Resim tahtalarnn masa ayaklarna tespit edilmesi ve eitli izim aparatlarnn resim tahtasna balanmasyla resim masalar meydana getirilir. Her ldeki resim kadna kolaylkla izim yapabilen, ayarlanma zelliine sahip bu masalara niversal resim masas denir (ekil 1.6). 1.2.2. Cetveller 1.2.2.1. T Cetveli Ba ve cetvel ksmndan meydana gelen T eklindeki cetveldir. Yatay izgilerin izilmesinde ve zerine yerletirilen gnyeler yardmyla dikey ve eitli alarn izilmesinde kullanlr. T cetveli ahap (sert aa) veya plastik malzemelerden yaplr. Tcetvelinin ba ksm sabit veya ayarlanabilir zelliindedir (ekil 1.7). T cetvelinin boyu kullanlacak masaya ve resim kdnn byklne uygun olmaldr. Ba ksm ve cetvel arasnda tam 90 o a olmal ve cetvelin izim kenar ok dzgn olmaldr.

ekil 1.7: T-Cetveli

ekil 1.8 de T cetvelinin masaya yerletirilmesi, tutulmas ve yatay izginin izilmesi grlmektedir.

ekil 1.8: T-Cetvelinin kullanlmas.

ekil 1.9 da T cetveli ve gnye ile dey izgilerin izilmesi grlmektedir. 1.2.2.2. Yass (l) cetvel Verilen lye gre izgi izmek, ly iaretlemek veya izilen resimlerden l almak zere kullanlan cetvele yass (l) cetvel denir. Bir veya iki tarafnda milimetrik blntler bulunur (ekil 1.10).

ekil 1.9: T-Cetveliyle gnyenin kullanlmas.

ekil 1.10: Yass cetvel.

1.2.2.3. lek Cetveli lek cetveli, lekli yaplan izimlerde, byklk veya kklk miktarn hesaplamadan kullanlan cetvellerdir. gen profilli yaplmak suretiyle ok saydaki lei zerinde bulundurur (ekil 1.11).

ekil 1.11: lek cetveli.

1.2.2.4. Eri Cetveli (Pistole) Pergelle izilemeyen yay ve erilerin dzgn olarak izilmesinde kullanlan cetvellerdir (ekil 1.12).

ekil 1.12: Eri cetveli (Pistole).

1.2.2.5. Gnyeler Belirli alarda, eitli ynlerdeki izgilerin izilmesinde ve istenilen alarn iaretlenmesinde kullanlan gen ekilli cetvellerdir.

10

Standart gnyeler, 45o ve 30o/60o olmak zere iki eittir. T cetveli veya birbiri zerinde kaydrlarak dey ve eitli eik izgilerin izilmesinde kullanlrlar. Bu gnyelerin birlikte kullanlmasyla 15o ve katlar alardaki eik izgileri izmek mmkndr. Ahap, saydam ve eitli renklerde yar saydam plastik malzemelerden yaplrlar (ekil 1.13).

ekil 1.13: Standart gnyeler.

ekil 1.14: A gnyeleri.

A gnyeleri (letki), 0o 180o arasndaki alarn iaretlenerek izilmesi veya llmesi amacyla kullanlrlar (ekil 1.14). Deiik biimlerde saydam, yar saydam ve renkli plastikten yaplrlar.

1.2.3. Kalemler Teknik resimde izgileri izmek iin kullanlan aralara kalem denir. 1.2.3.1. Kurun Kalemler Kurun kalemler ( resim kalemleri ), ahap ierisine yerletirilmi grafit ulardan yaplr. Geleneksel ekilleriyle ( yuvarlak, alt ke ) hala kullanlmaktadr. Bu kalemler, her trl kat zerine yaz yazmak veya izmek amacyla eitli sertlik derecelerinde yaplrlar (ekil 1.15).

11

ekil 1.15: Kurun kalemler ve sertlik dereceleri.

Kurun kalemler, sertlik bakmndan ana grupta toplanmtr,

SERT Madeni levha ve ta gibi sert cisimler zerinde resimler izilirken. Grafik ve diyagramlar izilirken . Resimler edilirken kopya

ORTA 2H, 3H ince srekli, kesik izgilerin ve ince noktal kesik izgilerin izilmesinde iniye ekilecek resimlerin izilmesinde . F, H orta kalnlktaki izgilerin izilmesinde. HB, B kaln izgilerin izilmesinde. Yaz ve yazlmasnda . dolu

YUMUAK Serbest elle aratrma resimlerinin izilmesinde Przsz ve parlak yzl katlara resimlerin izilmesinde. Artistik resimlerde Glgelendirmede kullanlr.

rakamlarn

Serbest elle resimlerin izilmesinde kullanlr.

SERT KALEM SERS 9H, 8H, 7H, 6H, 5H, 4H

ORTA KALEM SERS 3H, 2H, H, F, HB, B

YUMUAK KALEM SERS 2B, 3B, 4B, 5B, 6B, 7B

Tablo 1: Kurun kalem sertlik dereceleri.

12

1.2.3.2. Kurun Kalemlerin Kullanlmas izgi izerken kalem, cetvel kenarna dik veya arkaya doru ok az eimli tutulmaldr. Yatay izgilerin izilmesi srasnda kalemin nasl tutulaca ve yatayla yapt a ekil 1.16 da grlmektedir.

ekil 1.16: Kurun kalemin (yatay izgilerde) kullanlmas.

Dikey izgilerin izilmesinde kalemin tutulmas, yatayla yapt a, ekme yn ve kendi ekseni etrafnda dndrlmesi ekil 1.17 de grlmektedir.

ekil 1.17: Kurun kalemin (dey izgilerde) kullanlmas.

13

Resimlerin istenilen dzgnlkte izilebilmesi iin kurun kalemin ahap ksm yaklak 30-35 mm, grafit ksm ise 7-9 mm arasnda braklr. Grafit ularnn sivriltilmesi, zmpara yaptrlm takozlar yardmyla yaplr. Zmpara takozlar yardmyla sivriltilen ular, bir bezle silinerek kalem ucundaki grafit tozlarndan arndrlr. Yukarda szn ettiimiz bu ilemin zor olmas nedeniyle gnmzde takma ulu kalemler kullanlmakta ve kullanm kolaylndan dolay tercih edilmektedir. Takma ulu kalemlerin 2 eidi vardr : Bunlardan birincisi; 2mm kalnlnda grafitten yaplm ularn, zel tutucular ierisine konulmasyla oluturulan kalemlerdir (ekil 1.18). Kurun kalemlere gre daha kullanl ve daha ekonomiktir.

ekil 1.18: 2 mm Takma ulu kalemler ve ular.

Bunlardan ikincisi ise; 0,3 - 0,5 0,7 0, 9 mm kalnlnda ve deiik sertlik deerlerine sahip grafit ularn taklarak kullanld takma ulu kalemler (ekil 1.19).

ekil 1.19: Deiik apl takma u kullanan kalem eitleri.

1.2.3.3. Teknik izim Kalemleri (Rapido Takmlar) Eskiz katlar ve normal beyaz resim katlar zerine izilen resimleri, aydnger kad zerine kopya etmek yada dorudan aydnger zerine izim yapmak amacyla kullanlan, mrekkebi bir tp ierisinde korunabilen, u kalnlklar standart llerde olan teknik izim kalemlerine rapido kalemi denir (ekil 1.20).

14

Rapido; mrekkep tank, ince boru u, boru iinde hareket ederek akkanl salayan ine ve u gvdesinden oluur. Teknik izimlerde kullanlmak zere hazrlanm iki u dizisi vardr. Bunlar ; ( 0.13 , 0.18 , 0.25 , 0.35 , 0.5 , 0.7 , 1.0 , 1.4 , 2.0 mm ) veya (0.1 , 0.2 , 0.3 , 0.4 , 0.5 , 0.6 , 0.8 , 1.0 , 1.2 mm ) izgi kalnlndaki ulardr.

ekil 1.20: Rapido kalemleri ve izgi kalnlklar.

1.2.4. Silgiler izimlerde, yaplan hatalarn veya fazla izgilerin temizlenmesi iin silgiler kullanlr. Kurun kalemle yaplan izimlerin temizlenmesinde yumuak silgiler tercih edilir. Aydnger, resim kd veya izim folyeleri zerindeki mrekkeple yaplan izimlerin temizlenmesinde sert plastik silgiler kullanlr. Yumuak ve sert silgiler, eitli firmalar tarafndan zel olarak retilip zel numaralaryla piyasada bulunurlar (ekil 1.21).

a)

b) ekil 1.21: a) Yumuak silgiler, b) Sert silgiler.

1.2.5. Pergeller Daire ve yaylarn izilmesinde kullanlan pergel, teknik resim izimi yapan herkesin yannda bulunmas gereken nemli bir alettir. Pergeller, piyasada tek olarak bulunduu gibi komple bir takm olarak da bulunur. Genel olarak metal veya metal plastik karm gerelerden yaplr (ekil 1.22).

15

Pergel eitleri : Dairelerin ve dairesel yaylarn izilmesinde, daire pergelleri; kk aptaki dairelerin izilmesinde, kk daire pergelleri; llerin cetvel kullanlmadan bir izimden dierine tanmasnda, iaretlenmesinde ve blnmesinde l pergelleri; yarap ok kk dairelerin izilmesinde nokta pergelleri; yarap ok byk olan dairelerin izilmesinde ubuklu pergeller olmak zere ok fonksiyonlu ve eitli olabilirler.

ekil 1.22: Pergel takm ve kullanlmas.

1.2.6. ablonlar Teknik resimde, izim ve ekillerin temiz, tam ve doru olarak izilmesine yardmc olan, ayrca zaman kazandran izim aralardr. ablonlar, saydam ve yar saydam malzemeden eitli renklerde ve i ksmlar veya d ksmlarna izilecek biimlerin boluunun olduu ekilde yaplr. Teknik resimde en ok kullanlan ablon eitleri aada grlmektedir. 1.2.6.1. Daire ve Yay ablonlar 1 mm den balayan deiik aplardaki dairelerin ve eitli llerdeki yaylarn izilmesinde kullanlan ablonlardr (ekil 1.23)

ekil 1.23: Daire ve yay ablonu.

16

1.2.6.2. Elips ablonlar zometrik, dimetrik perspektifler ile dairelerin deiik alardaki elipslerini izmede kullanlan ablonlardr (ekil 1.24).

ekil 1.24: zometrik ve dimetrik elips ablonlar.

1.2.6.3. Yaz ablonlar Teknik resimde, yaz standartlarna uygun yazlarn yazlmasnda yaz ablonlar kullanlr (ekil 1.25)

ekil 1.25:Yaz ablonu.

1.2.6.4. Sembol ablonlar Teknik resimlerde vida, cvata, somun, yzey iaretleri, ekil ve konum toleranslar, hidrolik ve pnmatik, kaynak iaretleri vb. izimler iin kullanlan ablonlardr. Mimarlk, elektrik ve elektronik, tesisatlk ve matematik ile ilgili sembol ablonlar da mevcuttur (ekil 1.26).

17

ekil 1.26: Sembol ablonlar.

1.2.7. Resim Ktlar Resim ktlar, teknik resim izimlerinin yapld standart llerdeki ktlardr. Kt cinsi ve lleri izilecek resmin zelliine gre seilir. Ktlar, genilik ve uzunluk llerine gre uygun standart llerinde kesilmi olarak veya rulo eklinde bulunurlar. Ktlarn ismi ile kalnlklar da standartlatrlmtr. 1 m2 sinin arl (gr/m2), o kdn kalnl olarak sylenir. 60 gr, 70 gr, 80 gr, 90 gr, 120 gr vb. 1.2.7.1. Dz Beyaz Resim Kd Beyaz renkli, 1. hamur sellozdan yaplm ktlardr. Resim ktlar silinmeye, yrtlmaya kar dayankl olmal ve zerine ini mrekkebi veya boyal kalemlerle izim yaplabilmelidir. 1.2.7.2. Eskiz Kd Nebati yalara batrldktan sonra havada kurutularak elde edilen bir kt cinsidir. Ucuz ve k geirme zelliine sahip olduundan izilen resimlerin ozalit makinesinde oaltlmas mmkndr. ini mrekkebi ile izim yaplabilir. 1.2.7.3. Aydnger Kd Gri renkte, effaflk zellii olan, ini mrekkebiyle izim yapmaya uygun olan ve silmeye, kazmaya kar dayankl olan resim kddr. I ok iyi geirdii iin ozalit makinelerinde oaltma ve orijinal kt olarak kullanlr.

18

Rutubetli ortamlarda dalgalanmas ve kabarmas, scak ortamlarda ise sertleip krlganlnn artmasyla zelliini kaybeder. Muhafaza edilirken bu durumlara dikkat edilmesi gerekir. Aydnger ktlar katlanmadan rulo olarak veya tabaka eklinde saklanr. 1.2.7.4. Ozalit Kd Genellikle rulo eklinde olup bir yzeyine ktan etkilenen kimyasal madde emdirilmi kttr. Ozalit makinelerinde orijinal olarak hazrlanm aydnger kd ile birlikte ktan ve amonyak veya ilatan geirilerek kimyasal maddenin mavi, kahverengi veya siyaha dnmesiyle resimlerin oaltlmasnda kullanlan bir kttr. Gne ve ktan korunmal, ksa srede kullanlmaldr. 1.2.7.5. Muamba Kt Muamba katlara ypranmamas istenilen resimler izilir. lerinde ince bez bulunduu halde iyi geirirler. Yrtlma ve silinmeye kar dayankldrlar. izim almalarnda, kurun kalem ve ini mrekkebi kullanlr. 1.2.8. Standart Kt lleri ve eitleri Resim ktlarnn lleri Nisan 1997 de yaynlanan TS ISO 5457 ye gre standartlatrlmtr. Teknik resimdeki en byk resim kd A0 n alan 1 m2 kabul edilmitir. Resim ktlar dikdrtgen olarak kullanlr. Dikdrtgenin bir kenar X=841mm, dier kenar Y=1189mm lsndedir. X.Y=1m2=1000000 mm2 dir. Daha kk boyutlarda formalar elde edilirken tabaka daima ikiye blnr. Bylece A1, A2, A3, A4 ve A5 formalar bulunur. ekil 1.27 formalarn nasl elde edildii ve lleri verilmektedir. Bu ller kesilmi tabaka lleridir.

ekil 1.27: Resim kd lleri.

Orijinal izimlerin boyutunun seimi ve bunlarn kopyalar standart llerde olmaldr. TS 506 EN 20216 da belirtilmi ISOA ana serisinden seilen tralanm tabakalarn tercih edilen boyutlar ekil 1.28 de grlmektedir.

ekil 1.28:Tralanm resim ktlarnn lleri.

19

1.2.9. Dosyalanacak Resim Ktlarnn Katlanmas A4 (210x297) lsnde katlanm resim kdnn dosyaya takldktan sonra, yerinden karlmadan bir blmnn veya tamamnn incelenmesi mmkn olmaldr. Resim ktlarnn katlanmas ekil 1.29 grlmektedir. Katlama ilemi yaplrken katlama izlerinin zeri izilmez. Katlamann kolay olmas ve l taml iin ereve izgilerinin zerine katlama iaretleri konulabilir.

ekil 1.29: Dosyalanacak resim ktlarnn katlanmas.

1.2.10. Yaz Alan (Antet) ve Bilgiler Para resmi zerinde gsterilemeyen baz bilgiler, yaz alan veya antet dediimiz izelgelere yazlr. Teknik resimlerin idari ve teknik ynden tantlmas ve pratik olarak kullanlabilmesi amacyla yeterli bilgileri tayan en az 170 mm uzunluunda ve en az 15 mm yksekliinde olan, dikdrtgen biiminde bir izelgedir.

20

Yaz alan (antet), resim ktlarnn daima sa alt kelerinde ve ereve izgisine bitiik olarak izilir.Trk Standartlar tarafndan tavsiye edilmi baz antet rnekleri ekil 1.30 da grlmektedir.

ekil 1.30: TS 6700 ve 7015e gre yaz alan (antet) eitleri

1.3. Yaz ve Rakamlar

Teknik resimlerde kullanlan, belli biim ve boyutlarda, bir dzen iinde yazlan yaz veya rakamlara standart yaz ve rakamlar denir. Tasarlanan bir konunun izimle ifade edilebilmesi iin hazrlanan resimlerin takdim edilmesinde, gerekli aklamalar yaz ile, boyutlarn llendirilmesi de rakamla yaplr. Resmin tamamlaycs olan bu yaz ve rakamlarn uygulamada kolaylk getirebilmesi iin, basit ve sade olmas, kolay ve abuk yazlabilmesi, rahat okunabilmesi ve ekil olarak da resme uymas gerekir. Sade ve gzel grnl bir yazy elde edebilmek iin harflerin genilik ve aralklarnn uyumlu bir ekilde ayn izgiye yerletirilmesine nem verilmelidir. Bu dzgnln salanabilmesi iin teknik resimde kullanlan yaz ve rakamlar standartlatrlmtr. Trk Standartlar Enstits Nisan 1993 te yaynlanan yazlar standardnda ISO 3098/1 e uygun teknik yaz standardna gre kullanlacak yaz ekli ve lleri aada aklanacaktr.

21

1.3.1. Teknik Resimde Kullanlan Yazlarn zellikleri Yazlar okunakl olmal ve ayn izimdeki yazlar, ayn tip ve lde olmaldr. Mikrofilm ve dier fotografik oaltmalar iin uygun olmal ve harf veya rakamlar arasndaki boluk, yaz kalnlnn en az iki kat olmaldr. Harf ve rakamlarn, ok ince yazlarda dahi, karkla sebep olmadan fark edilir olmas gerekir. Byk ve kk harflerin yaz kalnl ayn olmaldr. Birbirini takip eden yaz kalnlnn farkl olmas durumunda, aralarndaki boluk, daha kaln olan yaz kalnlnn iki kat olmaldr. ki harf veya rakam arasndaki boluun ls, yazya daha iyi bir grnm verdiinde yarya indirilebilir. Yaz kalnl, yaznn byklne gre seilir. Yaznn birleen keleri keskin ve tam birlemi olmaldr. 1.3.2. Teknik Resimlerde Kullanlan Terimler ekil 1.31 de grld gibi, yazyla ilgili harf ykseklikleri, harf ve kelimeler arasndaki boluk, satr aras boluk ve izgi kalnlklar boyutlandrlmtr. 1.3.2.1. Yaz Ykseklii (h) Byk harf yksekliidir. Yaznn anma boyutudur. 1.3.2.2. Byk Harf Ykseklii (h) Yazda byk harf ykseklik ls ile st uzants olan b, d, f, h, k, l, t, ve alt uzants olan g, j, p, y kk harflerin ykseklik (h) lsdr. 1.3.2.3. Kk Harf Ykseklii (c1) Kk harflerin gvde yksekliidir. Uzants olmayan a, c, e, , m, n, o, r, s, u, v, z ile uzants ve noktas olan harflerin gvde ykseklik (c1) lsdr. Kk harflerin alt uzant ls (c2), st uzant ls (c3) tr.

ekil 1.31: Yaznn boyutlandrlmas.

22

1.3.2.4. Harfler Arasndaki Boluk (a) ki harf arasndaki boluk lsdr. Boluun deeri, yaz ykseklii veya izgi kalnlna gre deiir. Harf ve rakamlar arasndaki boluk, yazya daha iyi grnm kazandryorsa (a) ls yarya indirilebilir. 1.3.2.5 Satr Aral Harf ve rakamlarn alt alta yazlmasnda, harflerin satr izgileri (tabanlar ) arsndaki mesafedir. Yaznn sklna veya seyrekliine bal olarak satrlar aras l olarak alnmtr. En fazla satr aral (b1), normal satr aral (b2) ve en az satr aral (b3) lsyle seilir. 1.3.2.6. Kelimeler Arasndaki Aralk (e) Yazlarda kelimeler arasnda braklmas gereken aralktr. Yazlarn sklna bal olarak aralk ls daha byk alnabilir. 1.3.2.7. Yaz Kalnl (d) Yaznn harf ve rakamlarnn izgi kalnldr. Yaz kalnl harf yksekliine bal olarak deiir. A tipi yazda 0,07.h ve B tipi yazda 0,1.h lsndedir. 1.3.3.Yaz eitleri ve Boyutlar 1.3.3.1. Yaz eitleri Yazlar dik veya saa doru 15o lik a altnda italik olmak zere ikiye ayrlr. Yazlar, dik yazlabilecei gibi yataya 75o eik de yazlabilir. Teknik resim derslerinde yeni EN ISO 3098/1-2 standardna gre dik yaz tercih edilecektir. Standart yaz, A tipi ve B tipi olmak zere iki eittir. Burada yaznn fark izgi kalnlnn d/h iin 1/14 ve 1/10 olmasdr (ekil 1.32). A tipi daha ince, B tipi daha kaln yazdr. 1/14 oran mikrofilm uygulamalarnda daha ok kullanlmaktadr. 1/10 oran daha kaln ve dolgun grndnden teknik resim izimlerinde kullanlr.

ekil 1.32: A ve B tipi yaznn izgi kalnlklar.

23

1.3.3.2. Yaz Boyutlar Byk harf ykseklii h, boyutlandrmada esas olarak alnr. Yaz ykseklii h deeri anma bykl serisine uygun olmaldr. Anma bykl serisi 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm dir. Anma bykl serisi oran ile standartlatrlmtr. Bu oran, resim kd boyutlarna ve izgi kalnlklarna ait standart seriden oluturulmutur (TS 506). Yaz yksekliinin 20 mm den daha byk olmas halinde nin kat olarak alnmaldr h ve c ykseklikleri 2,5 mm den kk alnmamaldr. zel durumlarda, h ykseklii 2,5 mm alndnda, kk harf ykseklii olan c ls 1,75 mm alnr. Yaz kalnlnda d/h iin 1/14 ve 1/10 oranlar, izgi kalnl bakmndan en uygun deerlerdedir. Mikrofilm yazlar iin daha ince olan 1/14h oran tercih edilir (izelge 1 ve izelge 2).
izelge 2: A Tipi yaznn boyutlandrlmas. izelge 3: B Tipi yaznn boyutlandrlmas.

Yazlarn zelliklerini gstermek zere rnek olarak ekil 1.33 A tipi dik yaz, ekil 1.34 A tipi eik yaz, ekil 1.35 B tipi dik yaz ve ekil 1.36 B tipi eik yaz aklanmtr. ekillerde yazlar, dik ve eik alar ierisinde verilmitir, Bylece harflerin boyut, ekil ve zellikleri hakknda daha ayrntl bilgi edinilebilir.

24

ekil 1.33: A tipi dik standart yaz.

ekil 1.34: A tipi eik standart yaz

ekil 1.35: B tipi dik standart yaz.

ekil 1.36: B tipi eik standart yaz

1.3.4. Yaz Yazma 1.3.4.1. Serbest Elle Yazma Elle yaz yazlrken, kurun ulu veya mrekkepli kalem kullanlr. Kurun kalemin u sertlii F, HB veya B olmaldr. Yaz kalnl da izgi kalnlna gre seilmelidir. Mrekkeple yaz iin genellikle teknik izim kalemleri kullanlr. Bu kalemle yaz yazarken ucun dik tutulmas gerekir. Bu ekilde yaz yazmak zorlar. Bunun iin mafsall kalem adaptrleri kullanlr. Harf ve rakamlarn dzgn yazlabilmesi iin satr, byk harf ykseklii, kk harf ykseklii izgilerinden faydalanlr. Eik yazlarda 75o lik ann gsterilmesi ve 75o lik ann gnyelerle ve kareler yardmyla bulunmas ekil 1.37 de grlmektedir.

25

ekil 1.37: Yaz iin yardmc izgiler ve kalemin tutulmas.

ekil 1.38: Standart yaz yazarken kalemin hareket sras

Serbest elle standart yaz iin aadaki hususlara dikkat edilir: Harf, rakam ve iaretlerin standart biimlerini iyi bilmek. Her harf ve rakam iin kalemin hareket srasn ve ynn doru uygulamak gerekir (ekil 1.38)

26

1.3.4.2. ablonla Yaz Yazma Teknik resim izimlerinde serbest elle yazlan yazlarda yanllklar ve okuma zorluklarn gidermek, yaznn ayn tip ve ykseklikte olmasn salamak iin yaz ablonlarndan faydalanlr. Yaz ablonlar 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf yksekliklerinde, dik, eik ve A ile B tipi olmak zere standart hale getirilmilerdir. Yaz ablonlar zerinde harf ve rakamlara gre kanal almtr. Kalem ucu bu harf veya rakama gre bu kanaln iinde gezdirilerek yazlr. Yazlarda harflerin yan yana gelmesi iin ablon yatay olarak kaydrlr. ablonla yaz yazarken, ablonun hareketi iin T cetveli, gnye veya izim aparatlarndan faydalanlr. ablonda kullanlacak kalem ucunun dik tutulmas gerekir. Byk ve kk harflerin yazlmasnda ablon ters evrilir. ablonla yaz yazarken, harf ykseklii, izgi kalnl ve kalem ucunun birbirine uygun olmas gerekir.

1.4. izgi ve eitleri

1.4.1. Tanm Teknik resimde, cisimlerin ifade edilmeleri izgilerle olmaktadr. ekillerin kat zerindeki anlatm izgi eitleriyle meydana gelir. izgiler teknik resmin alfabesidir denilebilir. Bunu iin resim izen veya resmi okuyan teknik elemanlarn izgi eitlerini ve zelliklerini ok iyi bilmeleri gerekir. Doru, eri eklinde, kesik veya srekli herhangi bir ekildeki balang noktasn bir biti (son) noktasyla birletiren ve uzunluu, izgi geniliinin yarsndan fazla olan bir geometrik ekil elemandr. Uzunluu izgi geniliinin yarsna eit veya daha kk olan izgi bir nokta olarak adlandrlr. 1.4.2. izgi eitleri Teknik resimde kullanlan izgilerin btnn kapsayan izgi eitleri ekil 1.39 da grlmektedir. TS 88-20 ISO 128-20/UBAT 2000 de yaynlanan standartta teknik resim izgilerinin zellikleri aklanmtr. Bu standardn amac, teknik resimlerin dzenlenmesinde izgi bakmndan birlii salamaktadr. Bu standart, ema izimleri, planlar veya haritalar gibi teknik resimlerdeki izgilerin izilmesine dair genel kurallarn yan sra tantmlar ve ekil dzenlemesi ile izgi tiplerine ait esaslar kapsar.

27

a)

b) ekil 1.39: a) izgi tipleri ve kullanlma yerleri b) izgi tipleri.

1.4.3. izgi Boyutlar Btn izgi tiplerinde izgi genilii d, teknik resim tipine ve byklne bal olarak aadaki seriden seilmelidir. Bu seri 1:2 ortak oranna gre dzenlenmitir.

28

0,13 mm; 0,18 mm, 0,25 mm, 0,35 mm, 0,5 mm, 0,7 mm, 1 mm, 1,4 mm, ve 2 mm temel izgi genilikleridir (izelge 3). izimlerde izgi genilikleri ok geni, geni ve dar izgilerin genilik oranlar 4:2 :1 dir. rnein ok geni izgi , 1mm, geni izgi 0,5mm, dar izgi 0,25mm olur. Bir izginin izgi genilii, btn izgi boyunca sabit kalmaldr.
izelge 4: izgi genilii gruplar.

Elle izilen teknik resimlerde, izgi elemanlarnn uzunluklar izelge 4 te verilen deerlere uygun olmaldr. Srekli izgilerin dndaki izgilerde ekil ve biim bakmndan standart ller dikkate alnmaldr. izgiler llerek izilmezler. Kalem hareket ederken el becerisi ve gz ayar ile kesik kesik, noktal kesik, iki noktal kesik ve serbest el izgileri meydana getirilir. ekil 1.40 elle izilen resimlerde izgilerin yaklak llerine gre izilmi rnekler grlmektedir. izgiler ve bunlarn elemanlarnn baz temel tiplerinin hesab iin formller, TS 8821 ISO 128-21 de verilmitir. Bu formller, CAD sistemleriyle teknik resimlerin izilmesini kolaylatrr (izelge 5)

ekil 1.40: izgilerin yaklak lleri.

izelge 5: izgi elemannn boyutlar

29

1.4.4. izgilerin izilmesi izilen resimlerin gzel grnmesi, izgilerin zelliklerine uygun izilmesiyle salanr. Bunun iin dikkat edilmesi gereken balca hususlar aada aklanmtr. izgi genilikleri, standartlarda belirtilen ekil ve geniliklerde olmaldr. izgi grubu, izilen resmin byklne gre seilmelidir. Btn resim, seilen izgi grubunun izgi geniliiyle tamamlanmaldr. izgiler standart genilikteki ularla izilmelidir. Kurun kalemle izimlerde srekli geni izgiler B veya 2B, dar izgiler H veya 2H ularyla ve uygun alm ekilde izilmelidir. Kesik izgiler, mmkn olduu kadar eit aralklarla ve ayn genilikte izilmeli ayrca resim byklne uygun olmaldr. Paralel izgilerin aral, en az 0,7 mm deerinde olmaldr (ekil 1.41).

ekil 1.41: Paralel izgilerin en az aral.

Eksen izgisinin dolu ksmlar, birbirini kesmeli ve belirttikleri ana ksma ait ana izgiden 3-6 mm den fazla darya uzatlmaldr (ekil 1.42).

ekil 1.42: Eksen izgilerinin kesimesi.

Noktal uzun kesik izgilerin, birleme noktalarndaki durumlar ve izilme rnekleri ekil 1.43 te grlmektedir.

30

ekil 1.43: izgilerin kesimesi ve birlemeleri.

Daire yaylaryla dorularn birleme yerleri, birbirinin devam gibi olmal, ke yapmamal ve teet birlemelidir (ekil 1.44).

ekil 1.44: Teet birlemeler.

Kk apl deliklerin merkezlerinin belirtilmesinde, noktal kesik izgi yerine srekli dar izgi kullanlabilir (ekil 1.45).

ekil 1.45: Kk apl deliklerde eksen izgisi.

31

Kesik izgilerin grnler zerindeki durumlar da ekil 1.46 da grld gibi olmaldr. ki kesik izgi, paralel olarak ok yakn izilirse (en az 2d) izgi ksmlar, birbirinden biraz ak izilmelidir (ekil 1.46c ). ki kesik izgi bir noktada birleiyorsa, izgi ksmlar birletirilir. Kesik izgi, ikinci bir kesik izgiden balyorsa izgiler kesimelidir (ekil 1.46a ) Kesik izgi, srekli geni izgiden balyorsa srekli izgiyle birletirilir. Srekli izgiden sonra, kesik izgi devam ediyorsa, srekli ve kesik izgi arasnda boluk braklr (ekil 1.46b ).
ekil 1.46: Kesik izgilerin kullanlmas.

Bir kesik izgi, baka bir kesik izgi veya srekli geni izgiyle kesiiyorsa, kesime noktalarnda boluk olmamaldr (ekil 1.46e). kesik izginin, dolu ksmlar bir noktada birlemelidir (ekil 1.46e ). Bir dairenin bir ksm srekli, bir ksm kesik izgi ise, kesik izgilerin balang noktalarnda boluk braklr (ekil 1.46d ). eitli yarapl yaylarn kesik izgilerle izimleri ekil 1.46d,f de grld gibi yaplmaldr. Kesik iki noktal izgide ke birlemeleri ve izgi balanglar nokta veya bolua gelmemelidir (ekil 1.47) Grnlerde keler yaylarla yuvarlatldklarnda keye ait izgiler srekli dar izgi olur (ekil 1.48).

ekil 1.47: Kesik iki noktal izginin gsterilmesi.

ekil 1.48: Yuvarlatlan kelerin gsterilmesi

32

 Kenar-kenar, kenar-yay ve yay-yay birlemelerinden meydana gelen teet nokta ve dorularn dier grnlerde izimleri ekil 1.49 da grld gibi olmaldr. ki paralel izginin izilmesi iin iki farkl yol gsterilmitir. Tercih edilen uygulama ekil 1.50 de gsterilmitir (ikinci izgi birinci izginin altnda veya sanda).

ekil 1.49: Kesik izgilerin kullanlmas.

ekil 1.50: kinci bir izginin durumu.

Yanl izilen izgilerle doru izgilerin karlatrlmas ekil 1.51 de grlmektedir. 1.4.5. izgilerin Kullanld Yerler TS ISO 128-24 standardnda ise izgilerin teknik resimde gsterilileri ve kullanlma yerleri aklanmtr. ekil 1.52-54 te izgi numaras, izgi ekli, kullanld yerler ve kullanma yerlerinin izgilerle ilgili numaras grlmektedir.

ekil 1.51: izgilerin doru-yanl karlatrmas.

33

ekil 1.52: Dar srekli izgilerin kullanld yerler.

34

ekil 1.53: Geni srekli izgilerin kullanld yerler

ekil 1.54: Dar srekli ve dar kesik izginin kullanld yerler

35

1.5. Dorularla lgili Geometrik izimler

Teknik resimde bir ekli izmek iin izim takmlarndan faydalanlr. izilecek eklin zerinde eit blntler, paralel dorular, teet birlemeler, emberlerin eit paralara blnmesi, elips, oval, spiral, evolvent vb. bulunabilir. Bu izimlerin doru yaplabilmesi iin geometrik izim metotlarnn bilinmesi gerekir. 1.5.1. Paralel Dorularn izilmesi 1.5.1.1. T Cetveli ve Gnye Yardmyla Paralel Dorular izmek T cetveli, masa zerinde kaydrlmak suretiyle yatay konumlu paralel dorular, al konumda kaydrlarak eik paralel dorular izilir. T cetveli zerinde gnye kaydrlarak dey (dik) ve 30o, 45o, ve 60o lik eik paralel dorular izilir (ekil 1.55). T cetveli zerinde veya T cetveli kullanlmadan iki gnye ile 15o nin katlarnda eik paralel dorular izmek mmkn olur (ekil 1.56)

ekil 1.55: T-cetveliyle paralel doru izimi

ekil 1.56: ki gnye ile paralel doru izimi.

1.5.1.2. Dorunun Dndaki Bir Noktadan Geen Paralel Doru izmek Gnyenin bir kenar paralel izilecek doruya ayarlanr. Dier gnye veya T cetveli ayarlanm gnyeye dayatlp sabitletirilir. stteki gnye noktaya kadar kaydrlarak bu noktadan geen doru izilir (ekil 1.57).

ekil 1.57: T-cetveli ve gnyeyle paralel doru izimi.

36

1.5.1.3. Pergel Yardmyla Paralel Doru izmek Bir doru parasna dndaki P noktasndan geen paralel doru izmek iin aada belirtilen aamalar srasyla uygulamak gerekir, AB dorusu zerinde bir C noktas alnr. CP yarap olmak zere C merkezli R yay izilir. AB dorusu zerinde D noktas bulunur. D ve P merkezli R yarapl yaylarn kesitii E noktas elde edilir. P ve E noktalar birletirilerek AB dorusuna paralel doru izilir (ekil 1.58).

ekil 1.58: Doru dndaki P noktasndan doruya paralel izmek

1.5.1.4. Doruya Belirli Uzaklktan Paralel Doru izmek Pergel, uzaklk ls (a) kadar alr. AB dorusu zerine iaretlenen C ve D noktalar merkez olmak zere iki yay izilir. izilen bu yaylara dtan gnye veya T cetveli yardmyla EF teeti izilir. Bylece AB dorusuna paralel doru izilmi olur (ekil 1.59).

ekil 1.59: Doruya belirli uzaklktaki noktadan paralel izmek

1.5.2. Dik Dorularn izilmesi 1.5.2.1. Dorularn zerindeki Noktadan Dikme kmak 1.5.2.1.1. Gnye Yardmyla Dikme kmak Verilen doruya akacak ekilde gnyenin dik kenarlarndan biri ayarlanr. Gnyenin dier kenarna ikinci bir gnye veya T cetveli aktrlr.

37

 Gnye kaydrlarak dik kenaryla doruya zerindeki noktadan geen dik doru izilir (ekil 1.60a). Dik klacak doru yatay konumdaysa T cetveli zerindeki gnyenin dik kenaryla noktadan dik doru izilir (ekil 1.60b).

ekil 1.60: Doru zerindeki noktadan dik doru izmek

1.5.2.1.2. Pergel Yardmyla Dikme kmak Doru zerindeki A noktas merkez olmak zere yay izilerek B ve C noktalar bulunur. B ve C merkez olmak zere doru dnda izilen ayn yarapl yay ile D noktas elde edilir. D noktas doru zerindeki A noktasyla birletirildiinde dik doru izilmi olur (ekil 1.61).

ekil 1.61: Dikme kmak

38

1.5.2.2. Dorunun Dndaki Bir Noktadan Dikme nmek 1.5.2.2.1. Gnye Yardmyla Dikme nmek Verilen doruya akacak ekilde gnyenin dik kenarlarndan biri ayarlanr. Gnyenin dier kenarna ikinci bir gnye veya T cetveli dayatlr. Gnye kaydrlarak A noktasndan geen dik doru izilmi olur (ekil 1.62). Dik inilecek doru yatay konumdaysa T cetveli zerindeki gnyenin dik kenaryla noktadan dik doru izilir (ekil 1.62b).

ekil 1.62: Doru dndaki bir noktadan dik doru izmek.

1.5.2.2.2. Pergel Yardmyla Dikme nmek, Verilen A noktas merkez olmak zere doruyu iki noktadan kesen yay izilir. Doru zerinde bulunan B ve C noktalar merkez alnarak ayn yarapl yay ile D noktas bulunur. D noktas ile A noktas birletirildiinde doruya dikme inilmi olur (ekil 1.63).

ekil 1.63: Dikme inmek.

39

1.5.2.3. Bir Dorunun Ucundan Dikme kmak Dorunun ucu B noktas merkez olmak zere R yay izilerek C noktas iaretlenir. Pergelin ayar bozulmadan B ve C merkez olacak ekilde izilen yayla D noktas bulunur ve D noktas merkez olacak ekilde ember izilir. C ve D noktalarn birletirip uzatlan doru ile ember zerinde E noktas elde edilir. E noktas ile B noktas birletirildiinde dorunun ucundan dikme izilmi olur (ekil 1.64).

ekil 1.64: Dorunun ucundan dikme kmak.

1.5.3. Dorunun Eit Paralara Blnmesi 1.5.3.1. Bir Doruyu Pergel Yardmyla kiye Blmek Pergel, dorunun yarsndan fazla alr. Dorunun A ve B u noktalar merkez olmak zere stte ve altta kesien iki yay izilir. Yaylarn kesime noktalar birletirildiinde doru iki eit paraya blnm olur (ekil 1.65a). Ayn ilemler tekrarlanarak doruyu drt ve sekiz eit paraya blmek mmkndr (ekil 1.65b).

ekil 1.65a: Bir doruyu pergel yardmyla iki eit paraya blmek.

40

ekil 1.65b: Bir doruyu pergel yardmyla drt eit paraya blmek.

1.5.3.2. Doruyu stenilen Sayda Eit Paraya Blmek AB dorusunu (rnein be) eit paraya blmek iin, A ucundan herhangi bir ada (30o olabilir) yardmc doru izilir. Yardmc doru zerinde cetvel veya pergelle be eit blnt iaretlenir. aretlenen son nokta olan 5, blnecek dorunun dier ucu olan B noktas ile birletirilir. B5 dorusuna uygun gnyenin bir kenar aktrldktan sonra gnyenin dier kenarna T cetveli veya baka bir gnye dayatlr. Gnye kaydrlarak iaretlenen noktalardan geen ve AB dorusunu kesen paralel dorular izilip AB dorusu bee blnm olur (ekil 1.66)

ekil 1.66: Doruyu be eit paraya blmek.

41

UYGULAMA FAALYET
retmen tarafndan verilecek olan, Yaz ve Rakamlar konusuna ait uygulama faaliyetlerini aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak yapnz. lem Basamaklar neriler Standart kd balaynz. resim masasna Yaz ve rakamlar standartlara uygun olarak yaznz. izim aralarn kurallarna gre kullannz.. nlnz giyiniz. izim ortamnz kontrol edip hazr hale getiriniz (temiz deilse temizleyiniz). izim aralarnz ve kadnz hazrlaynz gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. Standart resim kd llerini kontrol ediniz. Bant kullanarak T cetveli yardmyla kdnz masaya sabitleyiniz. (Baknz bu modln, Resim Ktlar konusu). Teknik resimde kullanlan standart yaz ve rakamlar modln bilgi sayfalarndan belirleyiniz (Baknz, Yaz Yazma konusu). Teknik resimde kullanlan izim aralarn temin ediniz. (Baknz bu modln, izim Ara ve Gereleri konusu). Kalem ucu sertliini, yapacanz almaya gre belirleyiniz. Teknik resimde kullanlan izgi eitlerini ve izim metotlarn tanynz. (Baknz, Dorularla lgili Geometrik izimler konusu). izgi kalnlklarna dikkat ediniz. Bu modln bilgi sayfalarndan yararlanabilirsiniz Temizlik ile ilgili kurallar ihmal etmeyiniz, almanza uygun silgi kullannz.

Dorular metoduna gre iziniz..

42

1-Aada verilen gzel ve zl szleri A4 kadna, serbest elle 7 mm yaz yksekliine gre B Tipi Eik Standart Yazyla yaznz. Sanatsz kalan bir milletin hayat damarlarndan biri kopmu demektir K. ATATRK Tek bir eye ihtiyacmz vardr. O da alkan olmak K. ATATRK renmeden, almadan, yorulmadan rahat alma yollarn aramay usul haline getirmi milletler; nce haysiyetlerini, sonra hrriyetlerini ve sonra da istiklallerini kaybetmeye mahkumdurlar K. ATATRK Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata sahip olamaz K. ATATRK 2- Yandaki ekilde verilen eitli kalnlk ve konumlardaki teknik resim temel izgilerini, yerletirme llerine uygun olarak izim takmlaryla A4 kadna iziniz.

Not: Zmre retmenler kararyla, farkl performans testleri de uygulanabilir.

43

LME VE DEERLENDRME
A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki testte oktan semeli 10 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir ekilde okuyunuz ve doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz 10 dakikadr. 1) Standart yaz ve rakamlarn basit ve sade olarak yazlmas nedeni aadakilerden hangisidir ? A) Estetik grnmesi iin. C) Yaznn karmak olmas iin. B) Rahat okunabilmesi. D) Karakter farkll olmas iin. 2) Aadakilerden hangisi eik yazlarn kullanld alanlardan biri deildir ? A) naat ve mimari izimleri C) Elektrik izimleri B) Makine izimleri D) Motor izimleri 3) Aadakilerden hangisi yazda kurun kalemin orta sertlikte kullanlmasnn nedenidir? A) Kada zarar verdii iin. C) Kalem ucu az and iin B) Silindiinde iz brakt iin D) Yazlarn net olmas iin 4) Dosya pay olarak kadn sol tarafnda braklan l aadakilerden hangisidir? A) 30 mm C) 15 mm B) 20 mm D) 25 mm 5) Bir resim kadnda, izilmi olan eklin, btn bilgilerinin yazld yer aadakilerden hangisidir? A) Resim alan C) Kenar bilgileri B) Plan alan D) Yaz alan 6) Srekli ince izgi, aadakilerden hangisinde kullanlmaz ? A) Klavuz izgilerinde C) Grnen evrelerde B) l izgilerinde D) Taramalarda 7) Aadaki seeneklerden hangisi izgi grubunu belirlemede etkili bir rol oynar? A) Resmin bykl C) Masann bykl B) Kalemin bykl D) Gnyenin bykl 8) Elips, parabol gibi erilerin izilmesinde kullanlan cetvel hangisidir? A) letki C) Pistole B) lek cetveli D) Gnye 9) Aadakilerden hangisi kurun kalemlerin sertlik bakmndan gruplarndan biri deildir ? A) Orta sertlikteki kalemler C) Sert kalemler B) ok sert kalemler D) Yumuak kalemler 10) Aadakilerden hangisi yatay izginin izili ynn belirtir? a) Sadan sola doru C) Aadan yukarya doru B) Soldan saa doru D) Yukardan aaya doru

44

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Ad Ama

Yaz ve Rakamlar

Modl Eitimi Alan Kiinin

Teknik kural ve standartlarna Ad ve Soyad uygun olarak yaz ve rakam yazabileceksiniz. AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 nln giydiniz mi? izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m? izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz m? Kurun kalemi, uygun ekilde tuttunuz mu? Yatay izgiler soldan saa uygulamasna dikkat ettiniz mi? Dey ve eik izgiler aadan yukar uygulamasna dikkat ettiniz mi? izim srasnda kalemi dndrerek kullandnz m? Kalem eimine dikkat ettiniz mi? izgi izme hzn iyi ayarladnz m? izgi gruplarn tespit ettiniz mi? Yaz ve rakamlar standartlara uygun olarak yazdnz m? izim yaparken kadnzn kirlenmemesi iin ayr bir kat kullandnz m? Kat zerindeki krntlar fra veya temiz bir bezle temizlediniz mi? Antet bilgilerini eksiksiz ve doru yazdnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Uygulayamad davrantan dier davrana gemek mmkn olamayacandan faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

45

RENME FAALYET-2

AMA

RENME FAALYET -2

Bu renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarna gre dorular, daireler ve dzlemler izebileceksiniz.

ARATIRMA
Teknik resimde kullanlan a, okgen, ember, teet, oval, elips ve helis terimlerinin anlamlarn teknik kitaplardan aratrnz. Topladnz bilgileri teknik resim izim ortamnda arkadalarnzla tartnz. Temel geometrik ekillerin izimleri iin kullanlan izim aralarn temin ediniz.

2. DORULAR, DARELER VE DZLEMLER

2.1. Alarla lgili Geometrik izimler
2.1.1. Alarn izilmesi 2.1.1.1. Gnye le 15o ve Katlarnda Alar izmek, Kullandmz T cetveli, 45o ve 30o x 60o lik gnyelerle 15o, 30o, 45o, 60o, 75o, 90o vb. alarn izilmesi ekil 2.1de grlmektedir.

ekil 2.1 : Gnye yardmyla 15o ve katlarnda alar izmek..

46

2.1.1.2. Pergel Yardmyla 15o ve Katlarnda Alar izmek R yarapl daire izildikten sonra ayn yarapl yaylarla dairenin 1/2 ve 1/3 e blnmesiyle 15o, 30o, 45o, 60ovb. alarn izilmesi ekil 2.2 de grlmektedir.

ekil 2.2 :Pergel yardmyla standart alar izmek.

2.1.2. Verilen Aya Eit A izmek Pergel herhangi bir R yarap kadar alp ann tepe noktas olan A merkez olmak zere a kollarn C ve D noktalarnda kesen bir yay izilir. Ayn yay E noktas merkez olmak zere tekrar izilip F noktas bulunur (ekil 2.3a). DC kiri uzunluu kadar alan pergelle R1 yay izilir (ekil 2.3b). F merkez olmak zere izilen R1 yay ile G noktas bulunur. E ve G noktalar birletirilerek verilen aya eit baka bir a izilmi olur (ekil 2.3c).

47

ekil 2.3 : Verilen aya eit bir a izmek.

2.1.3. Bir Ay kiye Blmek R yarap kadar alan pergelle, ann tepe noktas (A) merkez olmak zere yay izilip B ve C noktalar bulunur. B ve C noktalar merkez alnarak izilen R yaylarnn kesime noktas D bulunur. A ve D noktalar birletirildiinde a ikiye blnm olur (ekil 2.4)

ekil 2.4 : Bir ay ikiye blmek.

2.1.4. 90o lik Ay e Blmek A merkez olmak zere R yarapl yay izilip B ve C noktalar bulunur. Pergel akl bozulmadan B ve C merkezlerinden R yayyla D ve E noktalar bulunur. Bulunan D ve E noktalar A noktas ile birletirildiinde dik a e blnm olur (ekil 2.5)

48

ekil 2.5 : Dik ay e blmek.

2.1.5. Tepe Noktas Olmayan Bir Ann A Ortayn izmek 1. Ann B koluna paralel bir doru ile A kolu C noktasnda kesilir. 2. C noktas merkez olacak ekilde bir yay izilerek D ve E noktalar bulunur. 3. D ve E noktalar birletirilip uzatlarak F noktas elde edilir. 4. Pergel yardmyla DF noktalarnn orta noktasn bulan yaylarla H ve G noktalar bulunur. Bu noktalar birletiren doru, verilen ann a ortaydr (ekil 2.6)

ekil 2.6 : Tepe noktas olmayan ay ikiye blmek.

2.2. okgenlerin izimi

2.2.1. gen izimleri 2.2.1.1. Pergel Yardmyla Bir Kenar Verilen Ekenar gen izmek 1. Pergel gen kenar AB kadar alp A ve B merkez olmak zere R yaylar izilir. 2. Yaylar A ve B noktalaryla birletirildiinde ABC ekenar geni izilmi olur (ekil 2.7)

49

ekil 2.7 : Ekenar gen izmek.

2.2.1.2. Gnye Yardmyla Bir Kenar Verilen Ekenar gen izmek 1. 30o-60o lik gnyeyle A ve B noktalarndan geen, yataya 60o olan iki doru izip C noktas bulunur. 2. A ve B noktalaryla bulunan C noktas birletirilerek ekenar gen izilmi olur (ekil 2.8).

ekil 2.8 : Gnye yardmyla ekenar gen izmek.

2.2.1.3. emberi Eit Paraya Blmek veya ine Ekenar gen izmek Pergel emberin yarap R ye gre ayarlanr. emberin dey eksen ile kesitii A noktas merkez olacak ekilde R yay izilip B ve C noktalar bulunur. A noktasnn karsndaki D noktasyla B ve C noktalar birletirildiinde ember iine ekenar gen izilmi olur (ekil 2.9)

ekil 2.9 : Daire iine gen izmek.

50

2.2.2. Drtgen izimleri 2.2.2.1. Bir Kenar Verilen Kare izmek 2.2.2.1.1. Pergel Yardmyla Kare izmek Kenar uzunluu AB olan kare iziminde, A ucundan pergel yardmyla dik doru izilir. AB yarap olacak ekilde A merkezli yay ile dikme zerinde C noktas bulunur. Pergel akl bozulmadan B ve C merkez olmak zere iki yay daha izilerek D noktas elde edilir. Bulunan noktalarn birletirilmesiyle kare izimi tamamlanr (ekil 2.10)

ekil 2.10 : Bir kenar verilen kare izmek.

2.2.2.1.2. Gnye Yardmyla Kare izmek 1. A ve B noktalarndan gnyeyle doruya dikler izilir. 2. 45o lik gnyeyle A ve B noktalarndan geen 45o lik dorular izilir. 3. 45o lik dorularla dik dorularn kesitii C ve D noktalar bulunur. Bu noktalar A ve B noktalaryla birletirilerek kare izimi tamamlanr (ekil 2.11).

ekil 2.11 : Bir kenar verilen kare izmek.

2.2.2.2. ember ine Kare izmek ember ile eksenlerin kesime noktalar karenin keleridir. Bu noktalar birletirerek kare izimi tamamlanr. Kare kenarlar 45o eik olarak izilmi olur. Kare kenarlarnn yatay ve dey konumlu olmas isteniyorsa eksenler 45o olarak izilir (ekil 2.12).

51

ekil 2.12 : ember iine kare izmek.

2.2.2.3. ember Dna Kare izmek ember izilir. T cetveli ve gnye yardmyla embere dtan teet olan yatay ve dikey izgiler izilir. embere teet izgilerin kesime noktalar karenin keleri olarak bulunur. Noktalar birletirilerek kare izimi tamamlanr (ekil 2.13).

ekil 2.13 : Gnye yardmyla kare izmek.

2.2.3. Begen izimi 2.2.3.1. ember ine Begen izmek O merkezine gre ember izilir. OA yarap uzunluunun orta noktas B bulunur. B merkez olmak zere pergel R1=BC kadar alarak izilen yay ile ember ekseni D noktasnda kesitirilir. CD ls begenin kenar uzunluudur. Bu l, R2 yayyla ember zerine srayla iaretlenip ember bee blnr. Bulunan noktalar birletirilerek begen tamamlanr (ekil 2.14).

ekil 2.14 : ember iine begen izimi.

52

2.2.4. Altgen izimi 2.2.4.1. ember ine Altgen izmek 2.2.4.1.1. Pergel Yardmyla Altgen izimi R yarapl ember izilir. Pergel akl bozulmadan A ve B noktalar merkez olmak zere iki yay izilerek ember zerinde altgenin dier noktalar bulunur. ember zerinde bulunan noktalar ile A ve B noktalar srasyla birletirilerek altgen izimi tamamlanr (ekil 2.15)

ekil 2.15 : ember iine altgen izimi

2.2.4.1.2. Gnye Yardmyla Altgen izimi 1. ember izilir. 2. 30o-60o lik gnyeyle merkezden geer ekilde emberi kesen dorular izilip altgene ait A, B, C ve D noktalar bulunur. 3. 30o-60o lik gnyeyle bu noktalar birletirilip altgen izimi tamamlanr (ekil 2.16).

ekil 2.16 : Gnye yardmyla altgen izimi.

53

2.2.4.2. ember Dna Altgen izmek ember izilir. 30o-60o lik gnyeyle emberin dndan teet dorular izilerek altgen izimi tamamlanr (ekil 2.17).

ekil 2.17 : Gnye yardmyla altgen izimi.

2.2.5. Yedigen izimi 2.2.5.1. ember ine Yedigen izimi R yarapl ember izilir. Pergel akl bozulmadan A noktasna konarak O merkezinden geen, B ve C noktalarnda kesen yay izilir. B ve C noktalarnn birletirilmesiyle eksen zerinde D noktas bulunur. Bulunan BD mesafesi yedigenin kenar uzunluudur. Pergel BD kadar alarak ember yedi eit paraya blnr. Bulunan noktalar birletirilerek yedigen izimi tamamlanr (ekil 2.18)

ekil 2.18 : ember iine yedigen izimi.

54

2.2.6. Sekizgen izimi 2.2.6.1. ember ine Sekizgen izimi ember izilir. emberde, 45o lik gnye veya pergel yardmyla 90o lik eksenlerin a ortaylar izilen ember zerinde drt nokta bulunur. emberin yatay ve dikey eksenlerle kesitii drt noktayla birlikte, bulunan drt nokta birletirilerek sekizgen izilir (ekil 2.19).

ekil 2.19 : ember iine sekizgen izimi.

2.2.7. Dokuzgen izimi 2.2.7.1. ember ine Dokuzgen izimi ember izilir. OA=R yarapnn orta dikmesi izilerek B ve C noktalar iaretlenir. B ve C noktalar merkez olmak zere R yarapl yaylarn kesime noktas D bulunur. Bulunan D noktas ember merkezi O ile birletirilerek ember zerinde E noktas bulunur. ember zerindeki EF mesafesi dokuzgenin kenar uzunluudur. Bu mesafe pergel ile ember zerine iaretlenip birletirilerek dokuzgen izimi tamamlanr (ekil 2.20).

ekil 2.20 : Daire iine dokuzgen izimi.

55

2.2.8. Ongen izimi 2.2.8.1. ember ine Ongen izimi Begen izimi iin yaplan ilemler aynen yaplr. OD mesafesi ongenin kenar uzunluudur. Bu mesafe ember zerine pergelle iaretlenip birletirilerek ongen izimi tamamlanr (ekil 2.21).

ekil 2.21 : Daire iine ongen izimi.

ekil 2.22 de ember iinde izilen eitli okgenlerin kenar uzunluklar grlmektedir.

ekil 2.22 : ember iindeki okgen kenarlar.

2.2.9. Genel Metotla okgen izimi ember izilir. emberin ap yarap olacak ekilde A ve B merkezli yaylarla C ve D noktalar bulunur. emberin AB dey ekseni okgen says kadar eit paraya blnr (bu tip izimlerde, dokuz eit para, yardmc bir doru zerinde bulunup eksen zerine tanabilir).

56

C ve D noktalarndan balayan tek (veya ift) rakaml noktalardan geen, emberi kesen dorular izilir. ember zerinde bulunan noktalar birletirilerek okgen tamamlanr (ekil 2.23).

ekil 2.23 : Genel metotla dokuzgen izimi.

2.3. ember ve Teet Dorularla lgili izimler

2.3.1 Daire ve Yaylarla lgili Geometrik izimler 2.3.1.1 Genel Tanmlar Merkez ad verilen bir noktaya gre eit uzaklkta ve sonsuz sayda noktann birlemesiyle bir ember veya daire evresi meydana gelir. Bu ekil pergel veya daire ablonu ile izilir. emberin snrlad yzey daire olarak bilinir. Daire ile ilgili temel terim ve ekiller ekil 2.24 te grlmektedir.

ekil 2.24 : Daire ile ilgili temel terimler.

57

2.3.1.2 Daire veya Yayn Merkezini Bulmak Daire veya yay zerinde en az iki tane kiri izilir. AB ve CD kirilerinin orta dikmeleri izilir. Orta dikmelerin kesime noktas daire veya yayn O merkezidir (ekil 2.25).

ekil 2.25 : Daire ve yayn merkezini bulmak.

2.3.2 ember Dndaki Noktadan Geen Teet Doru izmek 2.3.2.1. Pergel Yardmyla izim ember dndaki P noktas ile O merkezini birletiren doru izilir. PO dorusunun A orta noktas bulunur. A merkez olmak zere O ve P den geen yarm daire izilir. izilen bu yarm daire ile emberin kesitii nokta T teet noktasdr. P noktas T noktas ile birletirilirse teet doru izilmi olur (ekil 2.26). T noktas O merkeziyle birletirilirse teet dorusuna dik doru izilmi olur.

ekil 2.26 : embere dndaki bir noktadan teet doru izmek.

58

2.3.2.2. Gnye Yardmyla izim 90o lik gnyenin bir dik kenar O merkezi, dier dik kenar P noktasndan geecek konumda ve T cetveline aktrlm ekilde ayarlanr. 2. O ve P den iki ayr izgi izilir. Kesime noktas T, ember ile dorunun teet noktasdr. 3. P noktas T ile birletirilip uzatlrsa teet doru izilmi olur (ekil 2.27).

ekil 2.27 : Daireye dndaki bir noktadan teet doru izmek.

2.3.3 ember zerindeki Bir Noktadan Geen Teet Doru izmek 2.3.3.1. Pergel Yardmyla izim ember zerindeki P noktas merkez olmak zere ember merkezi O noktasndan geen ve emberi A noktasnda kesen yay izilir. O merkeziyle yayn emberi kestii A noktas birletirilip uzatlr. Pergel akl bozulmadan A noktas merkez olarak doruyu B noktasnda kesen yay izilir. Bulunan B noktas, P noktasyla birletirilip uzatlarak teet doru izilir (ekil 2.28)

ekil 2.28 : ember zerindeki noktadan teet doru izmek.

59

2.3.3.2. Gnye Yardmyla izim Gnyenin dik kenarlarndan birisi O merkez ile P noktasna gre ayarlanr. Gnyenin dik olmayan kenarna T cetveli veya dier gnye yerletirilir. Gnyenin dier dik kenar P noktasna ayarlanp embere teet doru izilir (ekil 2.29)

ekil 2.29 : Daire zerindeki noktadan teet doru izmek.

2.3.4 ki Daireye Dtan Ortak Teet Doru izmek 2.3.4.1. Pergel Yardmyla izim Dairelerin merkezleri arasndaki mesafenin orta noktas A bulunur. A merkez olmak zere O1 ve O2 noktalarndan geen daire izilir. Byk dairenin yarap lsnden kk dairenin yarap ls karlarak (R1-R2) byk dairenin O1 merkezinden daire izilir. izilen bu daireyle A merkezli dairenin kesime noktalar B ve C bulunur. O1 merkezi ile B ve C noktalarndan geen dorularla T1 teet noktalar elde edilir. B ve C noktalar O2 merkeziyle birletirilir. Pergel O2B kadar alp, T1 noktalar merkez olmak zere kk daire kesitirilir ve T2 teet noktalar bulunur. T1 ve T2 teet noktalarnn birletirilmesiyle teet doru izilir (ekil 2.30)

ekil 2.30 : ki daireye dtan ortak teet izmek.

60

2.3.4.2. Gnye Yardmyla izim Gnyenin bir kenar iki daireye de teet olacak ekilde ayarlanp T cetveli zerine yerletirilir. Gnyenin dier dik kenar ile O1 ve O2 merkezlerinden dorular izilerek T1 ve T2 noktalar bulunur. T1 ve T2 teet noktalar birletirilerek teet doru izilir (ekil 2.31)

ekil 2.31 : ki daireye dtan ortak teet izmek.

2.3.5 ki Daireye ten Ortak Teet Doru izmek 2.3.5.1. Pergel Yardmyla izim Dairelerin merkezleri arasndaki mesafenin orta noktas A bulunur. A merkez olmak zere O1 ve O2 noktalarndan geen daire izilir. Dairelerin yaraplarnn toplam olan (R1+R2) yarapnda merkezi O1 olacak ekilde daire izilir. izilen R1+R2 yarapl daireyle daha nce izilen dairenin kesitii B noktalar iaretlenir. B noktalar O1 merkeziyle birletirilir ve T1 noktalar bulunur. Pergel O2B kadar alp T1 noktalar merkez olmak zere O2 merkezli daire kesitirilir ve T2 noktalar bulunur. T1 ve T2 teet noktalar birletirilerek teet doru izilir (ekil 2.32)

ekil 2.32 : ki daireye iten ortak teet izmek.

61

2.3.5.2. Gnye Yardmyla izim 90o lik gnyenin dik kenar iki daireye teet olacak ekilde ayarlanr. Gnyenin dik kenar T cetveli zerinde kaydrlarak O1 ve O2 merkezlerinden geen dorularla T1 ve T2 noktalar bulunur. T1 ve T2 noktalar dairenin arasndan geecek ekilde birletirilerek iten teet izimi tamamlanr (ekil 2.33)

ekil 2.33 : ki daireye iten ortak teet izmek.

2.3.6. genin ine Teet Daire izmek genin a ortaylar izilir. A ortaylarn kesime noktas olan O izilecek dairenin merkezidir. O noktasndan gen kenarlarndan birine dikme inilerek T teet noktas bulunur. OT yarapl daire ile genin iine daire izilmi olur (ekil 2.34).

ekil 2.34 : genin iine daire izmek.

2.3.7. genin Kelerinden Geen Daire izmek 1. genin kenar orta dikmeleri izilir. 2. Kenar orta dikmelerinin kesitii O noktas izilecek dairenin merkezidir. 3. O merkezine gre genin kelerinden geen daire izilir (ekil 2.35).

ekil 2.35 : gen dna daire izmek.

62

2.3.8. Bir Doruyla Bir Noktay Yayla Teet Birletirmek Verilen doruya R uzaklkta paralel doru izilir. P noktas merkez olmak zere R yarapl yayla doru, C noktasnda kesilir. C noktasndan verilen doruya dikme inilerek T noktas bulunur. C merkez olarak R yarapl yayla P ve T noktalar birletirilir (ekil 2.36).

ekil 2.36 : Doru ve noktay yayla birletirmek.

2.3.9. Bir Noktayla Doru zerindeki Bir Noktay Yayla Birletirmek P noktas ile doru zerindeki A noktasn birletiren doru izilir. PA dorusunun orta dikmesi izilir ve doru zerindeki A noktasndan da doruya dik doru izilir. ki dikmenin kesitii B noktas merkez olmak zere A ve P noktalarndan geen yay izilir (ekil 2.37).

ekil 2.37 : Doru ve noktay yayla birletirmek.

63

2.3.10. Birbirine Dik ki Doruyu Bir Yayla Birletirmek 2.3.10.1. Birbirine Dik ki Doruyu Bir Yayla Birletirmek Dorularn kesime noktas A merkez olmak zere R yarapl yayla dorular kesitirilir. Bulunan noktalar T teet noktalardr. T noktalar merkez olmak zere R yaylaryla O merkez noktas bulunur. Pergel akl bozulmadan T noktalar aras R yayyla birletirilir (ekil 2.38).

ekil 2.38 : Birbirine dik iki doruyu yayla birletirmek.

2.3.10.2. Dar A Yapan ki Doruyu Yayla Birletirmek Dar aya ait dorulara pergel yardmyla R yarap mesafesinde paralel dorular izilir. Bu dorularn kesime noktas O merkez noktasdr. T teet noktalar iin O merkez noktasndan a kollarna dik dorular izilir. R yarapl yay, O merkezi olarak T teet noktalar arasna izilir (ekil 2.39).

ekil 2.39 : Dar a yapan iki doruyu yayla birletirmek.

64

2.3.10.3. Geni A Yapan ki Doruyu Yayla Birletirmek Geni a yapan dorulara pergel yardmyla R yarap mesafesinde paralel dorular izilir. Bu dorularn kesitii O merkez noktas bulunur. O noktasndan a kollarna dik dorular izilerek T teet noktalar bulunur. R yarapl yay, O merkezine gre T teet noktalar arasna izilir (ekil 2.40).

ekil 2.40 : Geni a yapan iki doruyu yayla birletirmek.

2.3.11. ki Doruyu ki Ayr Yayla Birletirmek 2.3.11.1. Birbirine Paralel ki Doruyu ki Yayla Birletirmek Dorular zerindeki A ve B noktalar birletirilir. AB dorusu zerinde herhangi bir T noktas iaretlenir. Bulunan AT ve BT dorularnn orta dikmeleri izilir. A ve B noktalarndan da dorulara dikmeler klr. Dorularn kesitii C ve D noktalar merkez olmak zere AT ve BT noktalar arasnda yaylar izilir (ekil 2.41).

ekil 2.41 : ki doruyu iki yayla birletirmek.

2.3.11.2. Doru zerindeki Bir Noktayla Dier Doruyu Birletirmek Doru zerindeki A noktasndan dikme klr. R yarap ls iaretlenerek B merkezli R yay izilir.

65

Yine B merkez olmak zere pergel 2R kadar alarak bir yay daha izilir. Dier doruya R mesafesinde paralel doru izilerek 2R yayn kestii C noktas bulunur. B ve C merkez noktalar birletirilerek ve C noktasndan doruya dik inilerek T teet noktalar bulunur. C merkez olmak zere R yarapl yayla daha nce izilmi yay T noktalar arasnda birletirilir ( ekil 2.42).

ekil 2.42 : ki doruyu iki yayla birletirmek.

2.3.12. Doruya, Daireyi veya Yay, Verilen Yayla Birletirmek 2.3.12.1. Bir Doru ile Bir Yay ten Bir Yayla Birletirmek Verilen doruya R mesafesinde paralel doru izilir. O merkezli yayn yarapna R yarap ilave edilerek R+R1 yarapl yay ile doru kesitirilir ve C noktas bulunur. Bulunan C noktas ile O noktas birletirilerek T, C noktasndan doruya dikme inilerek T1 noktas elde edilir. C merkez olmak zere T ve T1 noktalar R yarapl yayla birletirilir (ekil 2.43).

ekil 2.43 : Bir doru ile bir yay iten bir yayla birletirmek.

2.3.12.2. Bir Doru ile Bir Yay Dtan Bir Yayla Birletirmek Verilen doruya R mesafesinde paralel doru izilir.

66

R1 yarapl dairenin O merkezine gre R1-R deerinde yeni bir yay izilerek C kesime noktas bulunur. Bulunan C noktas ile O noktas birletirilip uzatlarak T, C noktasndan doruya dikme inilerek T1 noktas elde edilir. C merkez olmak zere T ve T1 noktalar R yayyla birletirilir (ekil 2.44)

ekil 2.44 : Bir doru ile bir yay dtan bir yayla birletirmek.

2.3.13. ki Daireyi Verilen Bir Yayla Birletirmek 2.3.13.1. ki Daireyi Bir Yayla ten Birletirmek Birinci dairenin O1 merkezinden R1+R yarapl bir yay izilir. kinci dairenin O2 merkezinden R2+R yarapl yay izilir. ki yayn kesitii A noktas iaretlenir. O1 ve O2 merkezleriyle A noktasn birletiren dorular izilip daire zerinde T1 ve T2 teet noktalar bulunur. A merkezinden R yarapl yayla T1 ve T2 noktalar aras iten birletirilir (ekil 2.45).

ekil 2.45 : ki daireyi iten bir yayla birletirmek.

67

2.3.13.2. ki Daireyi Bir Yayla Dtan Birletirmek Birinci dairenin O1 merkezinden R-R1 yarapl yay, O2 merkezinden R-R2 yarapl yay izilir. Yaylarn kesitii A noktasyla O1 ve O2 merkezleri birletirilip uzatlr. izilen dorularn daireleri d tarafta kestii noktalar T1 ve T2 noktalar aras dtan birletirilir (ekil 2.46)

ekil 2.46 : ki daireyi dtan bir yayla birletirmek.

2.3.13.3. ki Daireyi Bir Yayla ten ve Dtan Birletirmek O1 merkezine gre R+R1 yarapl, O2 merkezine gre R-R2 yarapl yaylar izilir. ki yayn kesitii A noktas iaretlenir. A noktas O1 merkeziyle birletirildiinde T1 noktas O2 merkezleriyle birletirilip uzatldnda T2 teet noktas bulunur. A merkez olmak zere R yarapl yayla T1 ve T2 noktalar aras birletirilir (ekil 2.47).

ekil 2.47 : ki daireyi iten ve dtan teet olan bir yayla birletirmek.

68

2.3.14. Daire ve Bir Noktann Verilen Bir Yayla Teet Birletirilmesi P noktas merkez olmak zere R yarapl yay izilir. O merkezine gre R+R1 yarapl bir yay daha izilerek kesitirilir. A kesime noktas ile O merkezi birletirilip T teet noktas bulunur. A kesime noktas merkez olmak zere R yarapl yayla P ve T noktalar aras birletirilir (ekil 2.48)

ekil 2.48 : Daire ile bir noktann bir yayla teet birletirilmesi.

2.4. Oval izimleri

Oval: Elips ekillerin izilmesi zor olduundan, pergel yardmyla izilen elipse benzer izimlere denir. 2.4.1. Byk Ekseni Verilen Ovali izmek Ovalin yatay ve dey eksenleri izilir. Eksenlerin kesime noktas O ya gre AO/2 ile C ve OB/2 ile D noktalar iaretlenir. Bulunan C ve D ile O noktas merkez olmak zere R=AB/4 daireleri izilir. izilen dairelerin birbirini kestii E ve H noktalar C merkezi, F ve G noktalar D merkeziyle birletirilip uzatlr. Bu uzantlarn daireleri kestii J, I ve K, L noktalar teet noktas olarak iaretlenir. izilen uzantlarn dikey ekseni kestii M ve N noktalar da merkez olarak bulunur. Bulunan M merkezine gre IL, N merkezine gre JK, C merkezine gre IJ ve D merkezine gre KL yaylar izilerek oval izimi tamamlanr (ekil 2.49).

69

ekil 2.49 : Byk ekseni verilen oval izimi.

2.4.2. Kk Ekseni Verilen Ovali izmek Ovalin eksenleri izilerek C ve D noktalar iaretlenir. OC uzunluu eit paraya blnr. O merkez olmak zere O2 kadar alan pergelle bir daire izilir, yatay eksenle kesime noktalar E ve F elde edilir. C ve D noktalar, E ve F noktalar ile birletirilerek uzatlr. C merkez olmak zere D den geen GH yay, D merkez olmak zere C den geen JI yay izilir. E merkezine IH ve F merkezine gre GJ yay izilerek oval izimi tamamlanr (ekil 2.50).

ekil 2.50 : Kk ekseni verilen oval izimi.

70

2.5. Elips izimleri

Bir dairesel yzeyin iz dmleri, temel iz dm dzlemlerine gre eik tutularak izildiinde elde edilen ekle elips ad verilir (ekil 2.51).

ekil 2.51 : Elipsin meydana gelii.

Silindir, koni, kre gibi cisimler tabanlarna veya eksenlerine gre eik kesildiklerinde bu yzeylerin grnlerindeki ekil elipstir (ekil 2.52). Elips izimlerinde, elipse ait noktalar bulunduktan sonra elle veya eri cetvelleriyle birletirilerek elips izimleri tamamlanr.

ekil 2.52 : Cisimlerde elips.

71

2.5.1. Pergel Yardmyla Elips izimi Yatay ve dikey eksenler izildikten sonra elipsin byk ekseni A ve B ile kk ekseni C ve D noktalar eksenler zerinde iaretlenir. Byk eksenin yars R=AB/2 lsnde C ve D merkezli yaylarla yatay eksen zerinde F1 ve F2 odak noktalar bulunur. F1O arasnda istenen sayda nokta iaretlenir (burada be nokta iaretlendi). Pergelin inesi A noktasna batrlp 3 noktasna kadar alr, F1 ve F2 merkezli st ve alt yaylar izilir. Pergelin inesi B noktasna batrlp 3 noktas kadar alr. F2 odak noktasna konup daha nceki yay kesecek ekilde B3 yarapl yaylarla drt tane 3 noktas bulunur. Ayn ilemler dier noktalar iin uygulanp 1, 2, 4, 5 noktalar bulunur. Bulunan noktalar eri izgilerle veya eri cetveli yardmyla birletirilip elips izimi tamamlanr (ekil 2.53).

ekil 2.53 : Pergel yardmyla elips izimi.

72

2.5.2. Daireler Yardmyla Elips izimi Ekipsin byk ve kk eksenine gre daireler izilir. izilen bu daireler istenilen sayda paralara blnr. Merkezden geen blntlerin byk ve kk daireleri kestii noktalar iaretlenir. Byk dairedeki noktalardan dikey, kk dairedeki noktalardan yatay izgilerle kesime yerlerinde elipse ait noktalar bulunur. Bulunan noktalar serbest elle veya eri cetveli yardmyla birletirilerek elips tamamlanr (ekil 2.54).

ekil 2.54 : Daire yardmyla elips izimi.

73

2.5.3. Dikdrtgen Yardmyla Elips izimi Yatay ve dikey eksen izildikten sonra byk eksenin A ve B, kk eksenin C ve D noktalar iaretlenip bu noktalardan geen dikdrtgen izilir. Dikdrtgenin AO ve AE uzunluklar ayn sayda eit paralara blnr. AE zerindeki noktalar C noktasyla birletirilir. AO zerindeki noktalar D noktasyla birletirilip daha nce izilmi dorular kesecek ekilde uzatlr. Dorularn kesime noktalar elipse ait noktalardr. Elde edilen noktalar eri cetveliyle birletirilip elips tamamlanr (ekil 2.55).

ekil 2.55 : Dikdrtgen yardmyla elips izimi.

2.6. Helis izimleri

Dnel yzeyler zerinde bulunan ve ana dorularla eit alar yapan uzay erilerine helis ad verilir. Dnel yzey, silindir seilmi ise; bu silindir zerinde bir nokta dnelim: O noktas, eksen boyunca dzgn hareket yaparken, eksen etrafnda da yine dzgn olarak dnerse, silindir yzeyinde bir eri izer. Bu tr eriye silindirik helis erisi denilir. Helis

74

erisi silindir yzeyine stteki ekilde grld gibi n tarafta, sa yukarya doru karak sarlrsa sa helis, yzeyin n tarafnda, sol yukarya doru sarlrsa sol helis olur. Vida dileri ve hz deiimli kam diyagramlarnn iziminde, helisel yay, helis dili ark, sonsuz vida ve karlk dilisinin hesaplarnda kullanlr. Yukardaki aklamalara gre, kendi ekseni etrafnda sabit hzla dnen bir silindir zerinde, silindir ekseni boyunca sabit hzla ilerleyen bir noktann brakt izler helis erisini meydana getirir. Bu noktann bir devirde eksensel ilerlemesine adm denir. Bir silindir etrafnda sarld kabul edilen bir dik genin hipotens helis erisini meydana getirir. Helis erisinin anm bir dorudur (ekil 2.56).

ekil 2.56 : Helis erisinin meydana gelmesi.

2.6.1. Helis Erisini izmek ap d olan silindirin nden ve stten grn izilir. Daire olan stten grn eit paralara blnr (burada sekize blnd) ve numaralandrlr. Silindirin nden grnnde P adm ayn sayda eit paraya blnr (burada sekize blnd) ve numaralandrlr. stten grnteki blntler, nden grnteki ayn blntler, nden grnteki ayn blntlere ait dorular kesecek ekilde tanp noktalar bulunur. Ayn numaral noktalar serbest elle veya pistole ile birletirilip helis erisi izilir (ekil 2.57a).

75

2.6.2. Helis Erisinin Anmn izmek Silindirin nden grnnde silindir tabanna ait yatay izgi izilir. Bu izgi zerinde silindirin evresine eit (evre =.d) anm ls iaretlenir. Anm ls sekiz eit paraya blnp numaralandrlr. Son blntden dikey bir doru izilerek sekiz blnt noktas iaretlenir. O noktas ile 8 noktas birletirilerek helis erisine ait anm izilir (ekil 2.57b).

ekil 2.57 : Helis erisi izimi.

76

UYGULAMA FAALYET
retmen tarafndan verilecek olan, Dorular, Daireler ve Dzlemler konusuna ait uygulama faaliyetlerini aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak yapnz. lem Basamaklar neriler Standart kd resim masasna nlnz giyiniz. balaynz.. alma ortamnzn (resim masas) temizliini kontrol ediniz, izim iin uygun hale getiriniz. izim iin kullanacanz kalem, silgi, bant, resim kd vb. aralarnz kontrol edip hazrlaynz. Resim kdnz, T cetveli kullanarak dzgn bir ekilde masanza bant kullanarak sabitleyiniz izim aralarn metotlarna uygun olarak kullannz. Daireleri ve temel geometrik ekilleri metoduna uygun olarak iziniz. izimini yapacanz geometrik ekil iin uygun izim takmlarn belirleyiniz. Pergelinizin ularn kontrol ediniz. izimini yapacanz geometrik ekillerin izim aamalarn gzden geiriniz. Geometrik ekillerin izim metotlarn, srasna gre uygulamaya zen gsteriniz.

1-Bir A4 kdnn yarsna uygun izim metodunu kullanarak, ap 60 mm olan bir daire ierisine ekenar begen iziniz. 2-

77

Yukarda verilen ekildeki, daire aplar ve eksenler aras llerini zerinden lerek, yarm A4 kdna iziniz. Dairelere dtan ortak teet dorularn metoduna uygun olarak iziniz.

78

LME VE DEERLENDRME
A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki testte oktan semeli 8 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir ekilde okuyunuz ve doru seenei yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz 10 dakikadr. 1. Standart gnyeler yardmyla ka derecelik a ve katlarn kolayca izebiliriz? A) 30o ve katlar C) 15o ve katlar B) 45o ve katlar D) 75o ve katlar 2. Ayn dzlem iinde olan ve kesimeyen dorulara ne ad verilir? A) Dik a C) Yay B) Teet D) Paralel 3. ember zerinde alnan farkl iki nokta arasndaki ember parasna ne ad verilir? A) Yay C) ember B) Doru D) Teet 4. Dairenin merkezinden geen, yatay ve dey noktal kesik izgilere verilen isim aadakilerden hangisidir.? A) Teet C) Mastar B) Eksen D) Orijin 5. Ekenar bir altgende kenarlarn birbiriyle yapt a aadakilerden hangisidir.? A) 60o C) 120o o B) 30 D) 180o 6. Genel metotla on bir keli okgen izilecektir. okgenin ke noktalarn tespit etmek iin aadaki ilemlerden hangisi uygulanmaldr? A) Dey eksen 11 eit paraya blnr. C) Daire zeri pergelle 11 e blnr. B) Yatay eksen 11 eit paraya blnr. D) A ler ile evre 11 e blnr. 7. Bir dairesel yzeyin iz dmleri, temel iz dm dzlemlerine gre eik tutularak izildiinde elde edilen ekle verilen ad aadakilerden hangisidir?. A) Parabol C) Helis B) Evolvent D) Elips 8. Silindir zerindeki bir noktann, bir turda eksen dorultusunda ald yola verilen ad aadakilerden hangisidir? A) Adm C) evre B) Hamle D) Ykseklik

79

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Ad

Dorular, Daireler Dzlemler izmek

ve

Modl Eitimi Alan Kiinin

Ama

Standart ve teknik resim kurallarna gre dorular, daireler ve dzlemler izebileceksiniz.

Ad ve Soyad

AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 nln giydiniz mi? izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m? izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz m? izim iin uygun resim kdn setiniz mi? Kdnz izim masasna sabitlediniz mi? T cetveli ve gnyeleri kullanarak eksen izgilerini uygun kalnlkta izdiniz mi? Pergel kullanarak daireleri ve yaylar metoduna uygun olarak izdiniz mi? izim metotlarn sras ile uyguladnz m? izgi kalnlklarn doru setiniz mi? Fazla ve gereksiz izgi ve lekeleri temizlediniz mi? izim ortamnz temizlediniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Uygulayamad davrantan dier davrana gemek mmkn olamayacandan faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz

80

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

YETERLLK LME
1- Aada verilen grnn izimini, teknik resim kurallarna uygun olarak bir A4 kdnn yarsna iziniz.

2- Aada verilen standart yaz rneklerini ayn llerde bir A4 kadnn yarsna, yardmc izgi kullanarak kurun kalemle yaznz.

Not: Zmre retmenleri karar ile farkl modl deerlendirme sorular da sorulabilir.

81

KONTROL LSTES
Modl Eitimi Alan Kiinin Faaliyet Ad Geometrik izimler modl Ad ve Soyad Gerekli ortam salandnda bu modl ile renci; Standart ve teknik resim kurallarna uygun olarak geometrik izimler yapabilecektir.

Ama

AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini retmeniniz doldurmasn isteyiniz. Aada listelenen davranlarn her birinin uygulamay yapan tarafndan yaplp yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 nln giydiniz mi? izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m? izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz m? izilecek grnlerin boyutuna gre standart lek ve kt setiniz mi? Resim kdnz masaya sabitlediniz mi? izim aralarn kurallara uygun olarak kullandnz m? izim yaparken ilem basamaklarn uyguladnz m? Daire ve yaylar dzgn izdiniz mi? Teet ve birletirmeleri hatasz izdiniz mi? izgi kalnlklar standartlara uygun mu? ekli hatasz izdiniz mi? Yaz ve rakamlar standartlara uygun yazld m? Gereksiz ve taan izgiler temizlendi mi? izim yaplan kt dzgn olarak masadan skld m? alma ortam temizlendi mi? Evet Hayr

DEERLENDRME renci deerlendirmedeki davranlar srasyla doru olarak uygulayabilmelidir. Uygulayamad davrantan dier davrana gemesi mmkn olmayacandan, ilgili retim faaliyetini veya modl tekrar etmesini isteyiniz. Kontrol listesindeki davranlar doru yapan rencilerin bir sonraki modle gemesini neriniz.

82

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. B A D B D C A C B B

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. C D A B C A D A

83

KAYNAKA

KAYNAKA
ARSLAN Mehmet, Uygulamal Teknik Resim, Arslan Yaynclk, stanbul. PLKOLU KOPARAL , Teknik Resim Ksm 1 14. Bask. en . Zeki ve zilingir, Nail, Teknik Resim Temel Bilgiler. stanbul: Ege Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, 2002. zilingir Nail ve en, . Zeki, Temel Teknik Resim. stanbul: Ders kitaplar Anonim irketi, 1994. zilingir Nail ve en, . Zeki,. Makine Resmi. stanbul: Ege Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, 2004. TS 88 Teknik Resim Gsterile lgili Genel Prensipler. TS 11432 / Resim Katlar / Ankara 1994. TS 10841 EN ISO 3098 2 Teknik Mamul Dokmantasyonu Yazlar Blm 2: Latin Alfabesi Rakamlar ve aretler. Trk Standartlar Enstitsnn konularla ilgili standartlar. Prof. Dr. Nevzat Gzaydn, Prof. Dr. smail Parlatr ve Prof. Dr. Hamza Zlfikar. Okul Szl. Ankara: Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Trk Dil Kurumu yaynlar: 603, 1997.

84

T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

NAAT TEKNOLOJS

Z DM

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER NDEKLER
NDEKLER ......................................................................................................... i AIKLAMALAR ................................................................................................... iii GR....................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................... 3 1.NOKTANIN Z DMNN ZLMES ....................................................... 3 1.1. z dm........................................................................................................ 3 1.1.1. Tanm .................................................................................................... 3 1.1.2. nemi..................................................................................................... 4 1.2. z Dm Elemanlar ..................................................................................... 4 1.3. zdm Metotlar.......................................................................................... 5 1.3.1.Merkezi (Konik) z Dm: ..................................................................... 5 1.3.2. Paralel z Dm..................................................................................... 7 1.3.3.Kotlu z Dm ..................................................................................... 10 1.4. z Dm Dzlemleri................................................................................... 12 1.4.1. Epr Dzlemi........................................................................................ 12 1.4.2. Diedri Dzlemi ..................................................................................... 13 1.4.3. Aln z Dm Dzlemi ........................................................................ 13 1.4.4. Yatay (yer) z dm Dzlemi .............................................................. 14 1.4.5. Profil zdm Dzlemi ........................................................................ 15 1.4.6.Yardmc z Dm Dzlemleri ............................................................. 17 1.4.7.z Dm Dzlemleri Ara Kesitleri ........................................................ 19 1.5. Noktann zdm...................................................................................... 20 1.5.1. Tanm .................................................................................................. 20 1.5.2. nemi................................................................................................... 23 1.5.3.Noktann zel Durumlar....................................................................... 26 LME VE DEERLENDRME...................................................................... 31 RENME FAALYET-2 ................................................................................... 33 2.DORUNUN ZDMNN ZLMES .................................................... 33 2.1. Tanm ......................................................................................................... 33 2.1.1. Dzleme Dik Dorular .......................................................................... 35 2.1.2. Dzleme Paralel Dorular ..................................................................... 37 2.1.3. Dzlemle A Yapan Dorular .............................................................. 39 LME VE DEERLENDRME...................................................................... 49 RENME FAALYET-3 ................................................................................... 51 3. DZLEMN Z DM ................................................................................ 51 3.1. Aln Dzlemine Dik Dzlemler ................................................................... 51 3.1.1. Tanm .................................................................................................. 51 3.1.2. Konumlar............................................................................................. 52 3.2. Yer ( Yatay ) Dzlemine Dik Dzlemler ...................................................... 52 3.2.1. Tanm .................................................................................................. 52 3.2.2. Konumlar............................................................................................. 53 i

3.3. Profil Dzlemine Dik Dzlemler.................................................................. 54 3.3.1. Tanm .................................................................................................. 54 3.3.2. Konumlar............................................................................................ 55 3.4. Geliigzel Dzlemler ................................................................................. 55 3.4.1. Tanm .................................................................................................. 55 3.4.2. Konumlar............................................................................................. 56 LME VE DEERLENDRME...................................................................... 61 RENME FAALYET-4 ................................................................................... 62 4.GEOMETRK CSMLERN ZDM......................................................... 62 4.1. Dzgn Drtyzl Prizma: .......................................................................... 62 4.1.1. Tanm .................................................................................................. 62 4.1.2. eitleri ................................................................................................ 62 LME VE DEERLENDRME...................................................................... 70 MODL DEERLENDRME ............................................................................... 72 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................... 75 KAYNAKA......................................................................................................... 78

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 582N001
naat Teknolojisi Alan Ortak z dm z dm izimleri ile ilgili konularn ilendii renme 40/24 Bu modl iin n koul yoktur. z Dm izimleri yapmak

MODLN TANIMI materyalidir. SRE N KOUL YETERLK

Genel Ama: Gerekli izim ortam salandnda teknik izim kurallarna uygun olarak iz dm ile ilgili izimleri yapabileceksiniz. Amalar: 1. Noktann iz dmn teknik resim kurallarna uygun olarak izebileceksiniz. MODLN AMACI 2. Dorunun iz dmn teknik resim kurallarna uygun olarak izebileceksiniz. 3. Dzlemin iz dmn teknik resim kurallarna uygun olarak izebileceksiniz. 4. Geometrik cisimlerin iz dmn teknik resim kurallarna uygun olarak izebileceksiniz.

ETM RETM Donanm: izim masas, resim kad, yaptrma band, ORTAMLARI VE temizlik aralar, T cetveli, gnye, pergel ve izim kalemleri. DONANIMLARI
Her renme faaliyeti sonunda kendinizi

LME VE deerlendirebileceiniz lme aralar yer almaktadr. DEERLENDRME retmeniniz tarafndan hazrlanan lme aralar ile modl
sonunda deerlendirmeye tabi tutulacaksnz.

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Her meslek dalnda (mimari, makine paralar imalat, mobilyaclk, giyim endstrisi, inaat, vb. ) hazrlanacak projeler iin gerekli n incelemeler yaplr, dokmanlar toplanr, ilk hazrlk almalarndan sonra yaplacak imalatn tasarmna geilir. Bu modl, yukardaki satrlarda bahsettiimiz tasarmlarn, dolaysyla teknik resmin temelini oluturan iz dm konusunu anlamanz ve ihtiya duyduunuzda uygulayabilmeniz iin hazrlanmtr. amzda, cisimlerin anlatm, teknik resim, perspektif ve fotoraflarla birlikte en iyi iz dm izimleri ile yaplabilmektedir. zellikle mhendislikte ve mimaride iz dmn nemi ok byktr. Sayfalar dolusu yaz ile zor anlatlan, bazen anlatlamayan bir para ya da durum ok defa ematik bir perspektifle veya geometrik bir izim ile ok daha rahat bir ekilde tanmlanabilmektedir. Bunun iindir ki teknik resim ve iz dm birbirinden ayrlmaz ve vazgeilmez bir bilim daldr. Cisimlerin analizi bile artk bu bilimsel izimlerle gerekletirilebilmektedir. Bu hazrlam olduum modlle size iz dm kural ve kaidelerini anlatmaya altk. Umarm ki sizlere faydal olabiliriz. Seeceiniz mesleinizde ve hayatnzda sizlere baarlar diliyoruz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Gerekli izim koullar salandnda teknik resim kurallarna uygun olarak noktann iz dmn izebileceksiniz.

ARATIRMA
Karanlk bir odada mum nda nce elinizin sonra da bardak, kitap gibi bir cismin duvarda yapt izi gzlemleyiniz. Elinizi ve cismi muma yaklatrarak ve uzaklatrarak izde grdnz deiiklikleri not alarak arkadalarnzla ve retmeninizle snfta paylanz.

1.NOKTANIN Z DMNN ZLMES

1.1. z dm
1.1.1. Tanm
Uzaydaki bir cismin grntsn bir dzlem zerinde elde etmek iin kabul edilen metoda iz dm metodu denilir. zdm: Bir cismin, bir dzlem zerine, nlarn etkisiyle drlen grntsne, o cismin iz dm, grntnn elde edilebilmesi iin uygulanan metoda ise izdm metodu denir. Bu metotta, cismin zerindeki noktalardan geirilerek uzatlan nlar (iz dm izgileri), grntnn elde edilecei dzlemi deler. Delme noktalarnn meydana getirdii ekil, cismin o dzlemdeki izdm baka bir deyile de grndr(ekil 1.1).

ekil 1.1: z dmn anlatlmas

ekil1.1'de grld gibi bir masa zerine dik gelebilecek ekilde bir dzlemi ve masann br ucuna bir mum koyalm. zerinde A delii bulunan IIK GERMEZ BIR DZLEM, mum ile dzleminin arasnda tutarsak n A deliinden geip dzleminin zerine dtn ve orada bir iz braktn grrz. te karanlkta yaplan bu deney, izdmn temel prensibini aka ortaya koymaktadr.

1.1.2. nemi
z dm metodunun uygulamalar cisimlerin biimlerinin teknik ve meslek resmi ynnden anlatlmasna hizmet eder. Gnmzde, cisimlerin anlatm, teknik resim, perspektif ve fotoraflarla birlikte en iyi ekilde tasar geometri izimleri ile yaplabilmektedir. zellikle mhendislikte ve mimaride iz dmn nemi ok byktr. Bir teknik eleman; insanlarn ihtiyalarnda kullanmak istedii herhangi bir eyi dnp yaptrabilmesi iin, yapacak olan kiiye gerek rneini, vermesi veya kk lekte modelini (maketini) yapmas gerekir. Bu anlatm ok masrafl ve zaman alc olacandan, izimle anlatmda kolaylk salayan, teknik resim kurallar uygulanarak i resimleri izilmektedir. Teknik resim; tanmlanmas istenen cisimlerin geometrik yaplarn, konusunu, ekil ve boyutlarn tam veya bir lek altnda belirtir. Bu tanmlama, boyutlu cisimlerin iki boyutlu dzlemler zerine uygun bir metotla izilmelerini ve llendirilmelerini gerektirir. ki boyutlu dzlem zerinde yaplacak izimin gerekletirilmesi ancak iz dm metotlarnn uygulanmas ile mmkn olur.

1.2. z Dm Elemanlar
Bir iz dmn meydana gelebilmesi iin u unsurlarn birlikte bulunmas ve kullanlmas gerekir; Cisim z dm dzlemi Ik kayna (gzlem-bak- noktas)

ekil.1.2: z dm oluturan elemanlar

ekil 1.2de iz dm iin gerekli olan unsurlarn bir arada verilmi rnei grlmektedir. Bak noktas (k kayna), cisim ve iz dm dzlemi. Bu iz dm elemanlarndan bir tanesinin bile olmamas halinde iz dm olay gereklemeyecektir. ekil 1.2de grld gibi bir A, B, C genini bak noktasndan (BN) gzleyerek A dzlemi zerindeki izdmnn nasl bulunduunu grelim. Burada noktay, doruyu, dzlemi veya cismin kelerini belirleyen noktalar byk harflerle ifade edeceiz. (A, B, C, D veya I, II, III, IV gibi). BN bak noktasndan kan nlarn iz dm dzlemini deldii kabul edilen noktalara da farkl isimler verilir. Bak noktasndan kan nlar cismin hangi noktasndan geerek geliyorsa, o noktann harfini kk harfle (a, b, c, d gibi) yazarz. zerine de s olarak izdmn olutuu dzlemin ismi byk harfle yazlarak ifade edilir.( a A , b A , c A gibi.) BN bak (gzlem) noktasndan kan ve A noktasndan geerek A iz dm dzlemini a noktasndan deldii dnr. Bu nokta cismin A kesinin A iz dm dzlemi zerindeki iz dm olur ve a A olarak adlandrlr. zdm iin gerekli olan her noktadan geirilen iz dm nlarnn dzlemi deldii kabul edilen dier noktalar da ayn yntemle isimlendirilir ve (a A ), (b A ), (c A ) olarak ifade edilir. Cismin dier kelerinden geen nlar izdm dzlemi zerinde birletirilir. Bu noktalar iz dm bulunacak geometrik cismin karakteristik noktalar olduundan kendi aralarnda ve uygun ekilde birletirilecek olurlarsa, uzayda bulunan cismin (A) dzlemi zerindeki izdm bulunmu olur.
A

1.3. zdm Metotlar

Merkezi (konik) iz dm Paralel iz dm Kotlu iz dmdr.

Bu iz dm metotlar da kendi aralarnda alt guruplara ayrlmlardr. imdi bu izdm metotlarn ayr ayr inceleyelim.

1.3.1.Merkezi (Konik) z Dm:

Bir merkezden kan nlarn a oluturarak, cismin evre ve kenarlarndan geerek, dzlem zerinde bir grnt meydana getirmesiyle oluur. zdm dzlemine sonsuz uzaklkta olmayan bir gzlem noktasndan nlar gnderilerek, bir cismin iz dm dzlemi zerindeki grntsn bulma yoluna merkezi iz dm ad verilir (ekil 1.3).

ekil 1.3: zdm oluturan elemanlarn konik izdmle gsterilmesi

ekil 1.4: Merkezi konik iz dm (cisim iz dm dzleminin arkasnda)

Bu iz dm metodunda, cismin boyutlar ile izdmn boyutlar birbirinden farkldr. Grnt byyp kldnden teknik resimlerin izilmesinde kullanlmaz. Meydana gelen grntnn (z dmn) ekli ve bykl, o cismin ekline, duruuna,

izdm merkezinin, cisim ve iz dm dzlemine uzaklna baldr. Merkezi (konik) iz dm, genellikle, dekor, afi ve mimari izimler iin kullanlr. Merkezi iz dmde nlar, ekillerde grld gibi, izdm dzlemlerinden pek uzakta olmayan, bak noktasnda birletiklerinden birbirlerine paralel deildirler. Cismin, iz dm dzlemi zerindeki grntsnn, biim ve bykl, cismin kendi biim ve duruuna ek olarak, ayn zamanda cismin ve bak noktasnn iz dm dzleminden olan uzaklna da baldr. ekil 1.4de olduu gibi cisim dzlemin arkasnda durursa iz dm gerek lsnden kk olur. Cisim dzlemle gzlem noktasnn arasnda alnrsa iz dm gerek lsnden byk olur. Bu iki deiik durum nedeni ile zellikle mimaride bu metot geni bir kullanm alan bulmaktadr.

1.3.2. Paralel z Dm
Bak noktas cisme sonsuz uzaklkta ise, bak noktasndan kan nlar birbirine paralel olarak gelir. Bu nlarla elde edilen iz dme paralel iz dm denir. z dren nlarn cisme ve izdm dzlemlerine geli alarna gre paralel izdm metodu ikiye ayrlr. Bunlar; Paralel dik iz dm Paralel eik iz dm.

1.3.2.1.Paralel Dik zdm: Bu metotta nlar birbirine paralel olarak cismin evre ve kenarlarndan geer ve dzlem zerinde bir grnt meydana getirir. Eer nlar dzleme 90lik bir a altnda geliyorsa, buna da paralel dik iz dm denir. Bu metotta izdm nlar, birbirine paralel, iz dm dzlemine ise dik olarak gelir. Cismin duruunun sabit olmas halinde, dzlem ve cisim arasndaki mesafe deise bile iz dmde herhangi bir deiiklik meydana gelmez. Gelen nlar birbirine paralel kabul edilebileceinden cismin iz dmnde kendisine gre bir byme veya klme meydana gelmez.

ekil 1.5: Paralel dik izdm

1.3.2.2.Paralel Eik zdm: Inlar, iz dm dzlemine herhangi bir ayla da gelebilir. Eer nlar dzleme 90 den farkl bir ada gelirse, grntye paralel eik iz dm denir. Bu metotta nlar birbirine paralel, izdm dzlemine eiktir. Cismin bir yz iz dm dzlemine paralel olduu halde, nlar 90den farkl bir ayla izdm dzlemine gelir. Yukardaki ekil 1.5de grlecei gibi cisme gelen nlar, sonsuzdan gelmektedir. Ayn zamanda cisim iz dm dzlemine paralel olarak durmaktadr. Bylelikle nlar cisme ve dzleme paralel olarak gelir ve iz dm dzlemindeki grnt cisimle ayn byklkte olur. Bu metotta iz dmn gerek byklkte kmasn temin iin para iz dm dzlemine paralel olarak tutulmas gerekmektedir. Aksi halde gelen nlarn paralel olmasna ramen cisim iz dm dzlemlerine paralel durmazsa elde edilecek iz dm cisimle ayn byklkte olmayacaktr. ekil 1.5te grld gibi A, B, C, D drtgeni iz dm dzlemine paralel konumdadr. z dm de kendisi ile ayn byklktedir. Fakat A, B, C geni iz dm dzlemine eik konumlu olduundan onun iz dm kendi byklnden farkl kmaktadr(ekil 1.6).

ekil 1.6: Paralel dik ve eik izdm

1.3.2.3.Dik izdm metodunun baz nemli sonular: Cisim iz dm dzlemine paralel olacak ekilde durursa, nlar izdm dzlemine dik olduklarndan ona paralel olan yzeyler de dik olur. Bylelikle yzeyinin de iz dm Gerek Byklkte olur. GB ile ifade edilir. Eer bir dzlem yzey, iz dm dzlemine paralel tutulmazsa, bu yzeyin iz dm gerek byklkte olmaz. Bu yzn iz dm, gerek byklkte olmayp daha kk bir yzey olur. Cismin yzeylerinden biri iz dm dzlemine dik durursa bu yzn iz dm bir izgi olur. Buna; (Bu gibi izgilere):yzeylerin izgi Grntleri ad verilir. G ile ifade edilir. Bir doru izgi uzayda iz dm dzlemine paralel konumlu ise iz dmnn uzunluu dorunun Tam Boyunda olur ve TB ile gsterilir. Eer bir doru izgi, iz dm dzlemine dik konumlu ise, bu dorunun iz dm bir nokta olur. Bu noktaya dorunun Nokta Grnts ismini verilir ve N.G. ile gsterilir. Cismin derinlik ls, izdm dzlemine dik durduundan bu iz dmde derinlik hi grlmez. z dm dzlemine paralel olarak durmayan uzunluklarn tam boylarn gremeyiz. Aka grlyor ki, ykseklik, genilik ve derinlik (veya en, boy, ykseklik) dorultular birbirine dik olduundan, bir cismin bu temel lsn bir tek iz dm dzlemi zerinde tam boyda grmek mmkn deildir.

1.3.3.Kotlu z Dm
Cismin uzaydaki yeri (veya noktalarn yerleri) iz dm dzleminden ok yksek, daha alak veya dzlemin ok altnda olabilir. Bu durumda noktann uzaydaki yeri bir iz dm ile tanmlanamaz Bir noktann uzaydaki yeri sadece dzlem zerindeki, bir izdm ile belirtilemez. Bu tip izdmlere en ak rnek olarak haritalar gsterebiliriz. Jeoloji (yeryz ekillerini inceleyen bilim dal) haritalar tek grnl olmalarna ramen, farkl bir iz dm metoduna gre izildikleri iin boyutlu olarak okunabilinmektedir. Bylelikle ykseklikler (dalar, tepeler) ile deniz seviyeleri ince birer snr izgisi ile belirtilerek kotlandrlm olur(ekil 1.7).

ekil 1.7: Jeoloji haritasnda kotlu iz dm kavram

Uzayda bir (M) noktas alalm. Bu noktann yatay izdm (m A ) izilecek olursa, yatay iz dm dzlemine olan uzakl belli olmaz. Ancak, kot (ykseklik), m noktasnn iz dm yanna yazlrsa, noktann uzaydaki yeri belirtilmi olur(ekil 1.8).

10

ekil 1.8: Noktalarn uzaydaki konumlarnn kotlu iz dm kavram ile ifadesi

(M) noktasnn (Y) dzlemine olan uzakl kot (ykseklik) adn alr. (Y) dzleminin st tarafndaki noktalarn kotlar (+), alt tarafndaki noktalarn kotlar ise (-) iareti alr. Nokta, yzey veya cisimlerin bu ekilde tek grnte belirtilmesine kotlu iz dm ad verilir. Ayn usulle bir dzleme gre bir baka dzlemin konumu da ifade edilebilir. Bu takdirde kotun sembol olan baz iaretler kullanlr. Bunlarn ekli grn ve kesitleri de ayr olur(ekil 1.9).

ekil 1.9: Dzlemlerin uzaydaki konumlarnn kotlu iz dm kavram ile ifadesi

11

ekil 1.9da (B) dzlemi, yatay iz dm dzlemi gibi, esas olarak kabul edilmi ve ( 0.00) kotu ile ifade edilmitir. Buna bal olarak (A) dzlemi bu dzlemden 1.00 m aada olduu iin -1,00 kotu ile ifade edilmitir. Ayn ekilde (C) dzlemi (A) dzleminden 1,50 m yukarda olduundan + 1,50 kotu ile durumu belirtilmitir. Bu ekilde nokta, yzey veya cisimlerin tek grnle belirtilmesi mmkn olduundan ehir planlarnn ve haritalarn, hazrlanmasnda bu metot geni lde kullanlmaktadr. Ksaca, yksekliklerin noktalarn yanna yazlarak uzaydaki yer, tespitine yarayan metoda kotlu iz dm metodu denir

1.4. z Dm Dzlemleri
1.4.1. Epr Dzlemi
Bir cismin izimle tam olarak ifade edilebilmesi iin, iki ya da daha fazla ynden bakp, iz dm dzlemlerine drlen diklerle grnlerinin izilmesi ve bu grnlerin uygun bir ekilde yerletirilmesi gerekir. Cisimleri resimlendirmek iin ok sayda iz dm dzlemlerinin kullanlmas gereklidir. Yukardaki diedri dzleminin alm haline ise epr (epr dzlemi) denilmektedir (ekil 1.10). Diedri eklinde verilmi olan perspektif iz dmlerde noktann, dorunun ve dzlemlerin iz dm dzlemlerine olan gerek mesafeleri tam olarak bulunamaz ve llemez. Gerekli artlarn salanabilmesi iin, profil ve yatay dzlemleri 90 evrilerek dzlem haline getirilecek olursa bu ekle epr ad verilir. Eprlerde dzlemleri snrlayan izgilere her zaman ihtiya olmadndan, izilmeyebilir veya sadece koordinat ekseni olan (+) eklindeki epr izilebilir. nemli olan koordinatlar verilen bir noktann perspektifini ve daha nemlisi de eprn izmektir. nk teknik resimlerin izilmesinde perspektiften ok eprlerin elde edilmesinden yararlanlr.

ekil 1.10: Epr dzlemi

12

1.4.2. Diedri Dzlemi

Genel olarak iz dm dzlemleri, drt ana blgeye ayrlmtr, lkemizde ve birok Avrupa lkesinde de I. Blge denilen blgede iz dmler izilmektedir. Bu birinci blgenin almam, yan kapal haline diedri denilir (ekil 1.11).

ekil 1.11: Diedri dzlemi

Diedri ad verilen dzlemin, uzayda aln iz dm dzlemine dik olan yatay iz dm dzlemi, bu iki dzlemin arakesiti etrafnda 90 dndrlerek resim kdna yatrlmtr. z dm dzlemlerinin bu alm haline epr, (ak iz dm dzlemleri), bu dzlemler zerindeki grnlerin meydana getirdii resme cismin epr veya ok grnl resmi ad verilir. Bylece tek bir dzlem (resim kd dzlemi) zerinde sistemli bir ekilde sralanm, dik iz dm metoduna gre elde edilen grnlere ok grnl resim denir.

1.4.3. Aln z Dm Dzlemi

Teknik resimde ikiden fazla grn izilecekse, iz dm dzlemleri genel olarak birbirine dik alnr. Bu dzlemlerden, durgun su yzeyine paralel olarak kabul edilenine yatay (Y), buna dik olana da aln (A) ve her ikisine birden dik olana da profil (P) izdm dzlemi adlar verilir. ekil 1.11de bu dzlemler grlmektedir. lerleyen konularda dzlemlerin elde edilii daha farkl ekillerde anlatlacaktr. Buna gre; Aln z dm Dzleminde n Grn Profil z dm Dzleminde Sol Yan Grn Yatay z dm Dzleminde de st Grn izilerek gsterilmi olur.

13

Aln iz dm dzlemi zerindeki izdme aln iz dm veya cismin nden grn ad verilir nk ekil 1.12deki nden grnte cismin derinlii hi grlmediinden ekil 1.13deki aln iz dm dzlemine dik konumlu olan yatay iz dm dzlemi zerine bu derinlik tam boyda der. nden grn cismin genilik ve ykseklik llerini, stten grn ise cismin genilik ve derinlik llerini vermektedir.

ekil 1.12: Bir cismin paralel dik izdm metoduyla nden grnnn elde edilmesi

1.4.4. Yatay (yer) z dm Dzlemi

ekil 1.13de bir parann nden grnne ek olarak stten baklarak, stten grnnn nasl elde edildii perspektif olarak gsterilmitir. Burada cismin derinlii de grlebilmitir.

ekil 1.13: Bir cismin nden ve stten grnnn elde edilmesi

14

1.4.5. Profil zdm Dzlemi

Ayrca, perspektif grnte cisim ortadan kaldrlr ve yatay iz dm dzlemi okla gsterilen ynde ve aln iz dm dzlemi ile ayn hizaya gelinceye kadar alrsa, ekil 1. 14 teki grnler elde edilmi olur

ekil 1.14: Bir Cismin nden stten ve Sol yandan Grnnn Elde Edilmesi

Baz hallerde cisimlerin belirtilmesinde bazen bu grn yeterli gelmeyebilir. Bu durumda cisme dier ynlerden de baklarak yeteri kadar grn izilir. En genel halde cisme her ynnden (alt ynden) bakld dnlrse, bu takdirde, cismi ekil1.15 ve1.16 da grld gibi iz dm dzlemlerinden meydana gelmi bir kp veya dikdrtgen prizmas iine alnm gibi dnlr. Bu kp'n alp yzeylerinin kt dzlemi iine getirilmesi ile cismin alt grn elde edilir. Bu grnler daima ekil 1.16daki sraya gre yerletirilir.

ekil 1.15: Alt Ayr ynden grnn elde edilecei cismin perspektifi

15

ekil 1.16: Bir cismin alt ayr ynden grn

a)Cisme nden baklarak aln dzleminde elde edilen grne, n grn veya aln iz dm, b) Cisme stten baklarak yatay dzlemde elde edilen grne, st grn veya yatay iz dm, c) Cisme soldan baklarak profilde elde edilen grne, sol yan grn veya sol profil iz dm, d) Cisme sadan baklarak sa profil dzleminde elde edilen grne, sa yan grn veya sa profil iz dm, e) Cisme alttan baklarak st dzlemde elde edilen grne, alt grn veya yatay alt iz dm, f) Cisme arkadan baklarak n aln dzleminde elde edilen grne de arka grn veya arka aln iz dm ad verilir.

Uzayda, durgun su yzeyine paralel olan sonsuz bir dzlem; snrsz dier bir dzlemin dik olarak kestii kabul edilir. Bu iki dzlem uzayda drt blge meydana getirir.

16

ekil 1.17: Temel iz dm dzlemlerinin iki farkl ekilde gsterilmesi

Dik iz dm iin kullanlan temel iz dm dzlemleri de uzayda birbirlerine dik olarak kabul edilir. Belli ve kesin bir snrla belirtilmediklerinden ekil 1.17de grld gibi uzayda 4 blge meydana getirirler. z dm bulunacak olan cisim ve noktalar bu dzlemler arasnda tutulmak suretiyle uzaydaki yerleri, konumlar ve durumlar belirlenmi olur. Bu arada gerekirse gerek boylar da bulunabilir. Daha nce de belirtildii gibi resim izerken cisim, iz dm dzlemi ile gz arasnda tutulmaldr. Bu durum ise I numaral blgeye uygun der. Bu nedenle bu metoda I. A metodu da denir. I. Blgede dzlemler k geirmez olarak kabul edilir. Memleketimizde ve Avrupa'da, metreyi uzunluk ls birimi olarak kabul eden dier lkelerde de genellikle bu metot kullanlmaktadr.

1.4.6.Yardmc z Dm Dzlemleri
Bir parann uzaydaki durumunu aka belirten gerekli detaylarn (grnlerini) temel iz dm dzlemleri ile ve rendiimiz alt dzlem zerinde izmek her zaman mmkndr. Ancak kark ekilli paralarn baz ayrntlarn bilinen bu alt dzlemin dnda bir dzlem semek suretiyle daha iyi bir ekilde ve ksa yoldan anlatmak daha ok tercih edilmektedir. te temel iz dm dzlemlerinin dnda seilen bu dzleme yardmc iz dm dzlemi ve izilen grne de yardmc iz dm denir(ekil 1.18).

17

ekil 1.18: Yardmc iz dm dzleminin iki farkl ekilde gsterilmesi

Yardmc iz dm dzlemleri geliigzel izilemez. Bu dzlemin temel iz dm dzlemlerinden birine (aln, yatay veya profile) dik olmas gereklidir. Bu dzlem de gerektiinde temel iz dm dzlemleri gibi 90 alarak (yatrlarak) epr iz dm elde edilir. Herhangi bir iz dm dzlemine paralel ya da akk olmayan doru ve dzlemlerin gerek byklklerinin veya tam boylarnn bulunabilmesi iin yardmc iz dm dzlemi metodu kullanlmaktadr.

ekil 1.19: Yardmc iz dm dzleminin EPR eklinde gsterilmesi

18

Yardmc iz dm dzleminin, aln iz dm dzlemine dik konumda olmas halini ekil 1.19da grmekteyiz. Uzayda bulunan herhangi bir (T) noktasnn yardmc iz dm metodu ile Diedri ve Epr grlmektedir.

1.4.7.z Dm Dzlemleri Ara Kesitleri

Kapal durumda bulunan, yani birbirlerine 90lik a altnda dik olarak duran iz dm dzlemlerine diedri denildiini grmtk. Bu dzlemler arasnda bulunan bir noktann elde edilen iz dmne de noktann diedrideki iz dm diyeceiz. Diedri veya eprde dzlemler arasndaki kesime izgilerine yer ekseni (ara kesit izgisi) veya dier bir deyimle katlama ekseni ad verilmektedir. Bu yer eksenleri, temel iz dm dzlemlerinin ayrlma blgelerini belirtir ve bir iz dm dzleminde alrken dier iz dm dzlemlerinin izgi grnts olarak kabul edilir. Diedri konumunda temel iz dm dzlemlerinin birbirine dik olduklarn biliyoruz. Eprde yer ekseni veya katlama izgileri, temel iz dm dzlemlerinin ayrlma blgelerini belirtir. Teknik ve meslek resimleri izilirken bu izgiler yardmc olarak izilir veya var olduu dnlrse de, net olarak bitmi resimlerde bu izgiler ve dier yardmc izgiler silinerek temizlenebilir. Endstride kullanlan teknik resimlerin ounda iz dm dzlemlerinin kesimeleriyle meydana gelen ara kesit izgilerinin gsterilmesi gerekmez. Birbirine dik ve bitiik iz dm dzlemlerinin ara kesiti olan bu izgilere sadece ara kesitler veya katlama izgileri adn vereceiz. ekil 1.20te ara kesit izgileri veya katlama izgilerinin nasl olutuu anlatlmaya allmtr.

ekil 1.20: Arakesit izgilerinin farkl hallerde gsterilmesi

19

A Aln ve yatay iz dm dzlemleri arasndaki katlama izgisi Y ile belirtilecektir. Burada A aln iz dm dzleminin, Y ise yatay iz dm dzleminin sembolleridir.

ekil 1.20te aln ve yatay iz dm dzlemlerinin alm hali gsterilmektedir. ekildeki n grnte, katlama izgisi ayn zamanda yatay iz dm dzlemlerinin izgi grntsdr. nk yatay dzlem uzayda aln dzlemine dik durduundan, nden grn iin olan bak dorultusu yatay dzleme paralel olur. Dolaysyla bu dzlemin nden grn izgi grntsnde kar. Bu grnte katlama izgisini aln dzleminin izgi grnts olarak kabul etmeliyiz. nk bu iki dzlem uzayda birbirlerine dik olduklarndan, yataya dik bakan ahs aln iz dm dzlemini bir izgi olarak grr. Sol yan grnn zerinde olan profil iz dm dzlemi. Bu dzlem uzayda hem yatay, hem de aln iz dm dzlemine diktir. Alnla profil iz dm arasndaki katlama A izgisi, P , yatayla profil iz dm dzlemleri arasndaki ise Y ile gsterilir. Profil iz P
A dm dzlemi zerindeki bir grnn incelenmesinde P katlama izgisi, aln dzleminin izgi grnts demektir. nk n grnn incelenmesi halinde, profil iz dm dzleminin izgi grnts olarak dnlmelidir (ekil 1.21).

ekil 1.21: Aln ve profil iz dm dzlemleri arasndaki arakesit izgilerinin gsterilmesi

1.5. Noktann zdm

1.5.1. Tanm
Teknik resimde izilen paralarn grnlerini tahlil edersek cisimlerin dzlemlerden, dzlemlerin dorulardan, dorularn da noktalardan meydana geldiini grrz. Genel olarak iki nokta bir doruyu, dorular yzeyleri, yzeyler cisimleri ekillendirdiklerinden bir cismi,

20

verilen grnlerini nokta nokta incelemek yolu ile canlandrabiliriz. Bu bakmdan iz dmlerin incelenmesi nokta ile balar. Noktann teorik olarak bir ls olmayp ancak uzayda bir yeri vardr. Noktann yerini, birbirini kesen iki ya da daha fazla n tayin eder. Uygulamalarmzda noktay kesien iki ksa izgi, bazen ii bo kk bir daire ile gstereceiz. ekil 1.22te uzaydaki herhangi bir A noktasnn Yatay z Dm Dzlemindeki izdm grlmektedir ve a Y olarak ifade edilmektedir. Uzaydaki noktalar byk harflerle, iz dmleri ise kk harfleri ile gsterilir. Mesela: uzaydaki D noktasnn st grn d Y , n grn d A ve yandan grn d P ile sembolize edilir(ekil 1.23- 1.24).

ekil 1.22: Uzaydaki bir A noktasnn yatay iz dm dzlemindeki grnts

ekil 1.23: Uzaydaki bir D noktasnn DEDR dzlemi zerinde aln ve yatay izdm dzlemlerindeki grnts

21

ekil 1.24: Uzaydaki bir D noktasnn aln ve yatay iz dm dzlemlerinde DEDR ve EPR dzlemlerinde elde edilmesi

ekil 1.25: Uzaydaki Bir M Noktasnn Diedri ve Eprdeki Esas Grnts.

ekil 1.25de M noktasnn stten grn m Y , nden grn m A ve P yandan grn m ile gsterilmektedir. Yatay ve profil iz dm dzlemleri aln iz dm dzlemine diktirler. Bu nedenle, A noktasnn aln iz dm dzleminden olan uzakl U, hem yatay hem de profil iz dm dzlemi zerinde gerek byklkte grlr. Dolaysyla bu noktann stten

22

A A grn Y katlama izgisinden, yandan grn P katlama izgisinden ayn U uzaklndadr.

1.5.2. nemi
Herhangi bir cismin tasarlanmas veya izilmi resminin okunmas, bununla ilikin noktalara ait grnlerin analiz edilmesi ile salanr. Bu yle bir sra takip eder: ki nokta bir doruyu, dorular yzeyi ve yzeyler de cismi meydana getirir. Bu nedenle, iz dm tekniinin ve teknik resmin prensiplerinin kavranlmasna noktann iz dmleri ile balanr. ekil 1.26da grld gibi bak noktasndan gnderilen nlar M noktasnn yerini belirlemektedir. Ayn nlar noktann iz dmn bulmamz da salamaktadr. Bu nlara dikkat edildiinde noktann iz dmnn de en kolay ekilde dik iz dm kurallarna gre elde edilebildii aka grlr. Bu arada noktann yatay iz dm dzlemine olan uzaklna kot (K); aln iz dm dzlemine olan mesafesine uzaklk (U) ve profil iz dm dzlemine olan uzaklna da aralk (A) ad verilmektedir. ekil 1.26 ve 1.27da uzaydaki bir M noktasnn diedrideki ve eprdeki kot, uzaklk ve aralk kavramlar ile birlikte iz dmleri grlmektedir.

ekil1.26: Uzaydaki bir M noktasnn izdmlerinin DEDRde KOT, ARALIK UZAKLIK kavramlar ile birlikte gsterilmesi

23

ekil 1.27: Uzaydaki bir M noktasnn EPRde KOT, ARALIK ve UZAKLIK kavramlar ile gsterilmesi

Kot, uzaklk ve aralk llerinin grnn ekil 1.28 ve 1.29da aka izleyebilmekteyiz. Konuyu daha fazla aklayacak olursak; Bu lleri rakamla gstermek gerektii zaman noktann yeri una benzer ekillerde belirtilir: M: (10, 25, 15) Bu ifadede M noktasnn; Aral: 25 birim, Kotu: 10 birim, Uzakl: 15 birim alnacak demektir.

ekil 1.28: Uzaydaki bir M noktasnn EPRde KOT, ARALIK ve UZAKLIK kavramlarnn rakamsal ifadelerle gsterilmesi

Byle bir problemle karlatmz zaman izleyeceimiz ilem sras u ekilde olmaldr: Kdmzn uygun yerine ak iz dm eprn izeriz.

24

(O) balama noktasndan itibaren dey ara kesit zerinde noktann kotunu st tarafa doru alrz. (Burada KOT: 10 birim verildii iin yukar istikamette 10 birim alnacaktr) Bulduumuz noktay iaretliyoruz. Bu noktadan sol tarafa doru verilen noktann (A) aralk deerini alp (rnekte 25 birim olarak verildii iin 25 birim sola doru alyoruz.) gnyeler yardmyla dik karak iaretliyoruz. Bulduumuz bu nokta,(iki yardmc izginin kesitii nokta) koordinatlar verilen uzaydaki M noktasnn aln iz dm dzlemindeki iz dm olduundan m A olarak iaretliyoruz. Bulduumuz ve iaretlediimiz m A noktasndan yatay arakesit izgisine doru kot kadar gnyeler yardmyla dik iniyoruz (Eer bir yanllk yaplmamsa yatay ara kesit izgisi zerinde olmamz lazm). Yatay ara kesit izgisi zerinden aaya doru dik olarak (U) Uzaklk deerini (Burada 15 birim verilmitir) alyoruz. Bulduumuz bu noktay da iaretliyoruz (Aln dzlemden indirilen aralk izgisi ile uzaklk deerinin iaretlendii yardmc izgilerin kesitii nokta). Bu nokta koordinatlar verilen uzaydaki M noktasnn yatay iz dm Dzlemindeki iz dmdr. Buray da m Y olarak isimlendiriyoruz. u anda M noktasnn hem aln, hem de yatay iz dm dzlemlerindeki grntsn ( m A , m Y ) bulmu durumdayz. m Y noktasndan dey ara kesit izgisine doru gnyeler yardmyla dik karak arakesit izgisini kestii noktay iaretliyoruz. 45lik gnye yardmyla bulduumuz bu noktadan profil iz dm dzlemine doru 45lik bir doru izip, yatay ara kesit izgisini kestii noktay buluyoruz. Bu noktadan st tarafa doru yine (K) kot deerini (10 birim) alp iaretliyoruz. Bulduumuz bu nokta koordinatlar verilen uzaydaki M noktasnn profil iz dm dzlemindeki iz dmdr. Buray da m P olarak isimlendiriyoruz. Bulduumuz m A noktas ile m P noktasn bir yatay doru ile birletirerek resmi tamamlyoruz (ekil 1.28).

NOT: 7. maddede ki 45 lik izginin alternatifleri de vardr. Bunlara tama izgisi denilmektedir. Eprlerin elde edilmesinde mesafeler, genellikle yardmc izgilerle tanarak bulunur. Bunun iinde yatay dzlemdeki uzaklklar ile paraya ait derinlik lleri profil dzleme tanrken eyrek daire, eik kegen izgileri veya yardmc olarak izilen 45lik bir ara eksen izgisi kullanlr. Bu ilemlerden hangisi kolaynza giderse onu kullanabilirsiniz. Ancak daire izmek her zaman kolay olmayaca iin 45lik izgiler kullanlmas nerilir.

25

Aadaki ekil 1.29 ve ekil 1.30te tama izgisinin deiik ekilleri grlmektedir.

ekil 1.29: Nokta grnlerinin EPRde tanmasnda kullanlan deiik TAIMA ZGLER

ekil 1.30: Dzlem grnlerinin EPRde tanmasnda kullanlan deiik TAIMA ZGLER

1.5.3.Noktann zel Durumlar

Verilen nokta, aln iz dm dzlemi zerinde ise uzakl sfra eittir. Bundan dolay yatay iz dm, yatay ile aln arasndaki katlama izgisi zerinde bulunur. Nokta, yatay iz dm zerinde ise kotu sfra eittir ve aln iz dm aln ile yatay arasndaki katlama izgisi zerinde bulunur. Nokta, katlama izgisi zerinde ise noktann aln ve yatay iz dmleri ayn noktada birleir. Her iki iz dmnde katlama izgisi zerinde bulunur. Bu durumda noktann kot ve uzakl sfra eittir.

26

Noktann z Dm le lgili Uygulama almas_1 Aada koordinatlar verilen M noktasnn iz dmlerini bulunuz

27

Noktann zdm ile lgili Uygulama almas _1in Cevab:

28

DEERLENDRME LE
Sevgili renciler: Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME LE

Dersin Ad Ama Konu

Teknik izimler Noktann iz dmn izme becerinizi lebileceksiniz Noktann iz dmn izmek
Deerlendirme ltleri Evet ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Hayr ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Resim kdn kurallarna uygun olarak masaya yaptrdnz m 1 ? 2 Kdnzn uygun yerine ak iz dm eprn izdiniz mi? Balama noktasndan itibaren dey ara kesit zerinde noktann 3 kotunu st tarafa doru alp, bulduumuz noktay iaretlediniz mi? Verilen noktann (A) Aralk deerini alp gnyeler yardmyla 4 dik karak bulduumuz noktay iaretlediniz mi? aretlediimiz uzaydaki M noktasnn aln iz dm 5 dzlemindeki izdm olduundan m A olarak isimlendiniz mi? Bulduumuz ve iaretlediimiz m A noktasndan yatay ara 6 kesit izgisine doru kot deeri kadar gnyeler yardmyla dik indiniz mi? Yatay ara kesit izgisi zerinden aaya doru dik olarak (U) 7 Uzaklk deerini alp bulduumuz bu noktay iaretlediniz mi? aretlediimiz uzaydaki M noktasnn yatay iz dm 8 dzlemindeki iz dm olduundan bu noktay da m Y olarak isimlendirdiniz mi? m Y noktasndan dey ara kesit izgisine dik bir izgi izerek, 9 bu kesiim noktasndan 45 lik gnye yardmyla 45lik bir doru ile profil dzleminin ara kesit izgisini kestii noktay buldunuz mu? Bu noktadan st tarafa doru (K) Kot deeri kadar alp 10 bulduumuz noktay iaretleyerek m P olarak isimlendirdik mi? Bulduumuz m P noktasnn doruluunu teyit etmek iin 11 m A noktasndan yatay bir doru izerek m A ile m P

( ) ( ) ( )

( ) ( ) ( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

29

noktalarnn birletiini grebildiniz mi? eklin doruluunu grdkten sonra kd kelerini yrtmadan 12 masadan karp, etrafn tertip ve dzenini saladnz m?

( )

( )

aretleme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

30

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz.

A) LME SORULARI (Doru-Yanl)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. ( ) Uzaydaki bir cismin grntsn bir dzlem zerinde elde etmek iin kabul edilen metoda iz dm metodu denir. ( ) Herhangi bir noktadan gnderilen nlarn iz dm dzlemini deldii kabul edilen noktaya, o noktann yerden ykseklii denir. ( ) z dm kurallarndan hi birisini kullanmadan da rahatlkla imalat resmi izilebilir. ( ) z dm olaynn gerekleebilmesi iin cisim, iz dm dzlemi ve bak noktasnn mutlaka ayn anda bulunmas gereklidir. ( ) Bir cisme belirli bir noktadan bakldnda karsnda bulunan dzlemde beliren izine iz drc n denir. ( ) Btn iz dm ekillerinde cisim ile dzlem mutlaka birbirlerine paralel olmaldr. ( ) Merkezi iz dmde iz drc nlar izdmn almak istediimiz eklin cismin tam merkezinden gemesi gerekir. ( ) malat resimlerinde cisim hakknda en iyi bilgiyi verdii iin genellikle paralel eik iz dm kullanlr. ( ) Merkezi iz dmde cisme gelen nlar sonsuz uzaklkta olmayan bir noktadan geldii kabul edilir. ( ) Jeoloji haritalar paralel iz dm yntemi ile izilir. ( ) Dik iz dm iin kullanlan temel iz dm dzlemlerinin uzayda birbirlerine dik olduu kabul edilir. ( ) Kapal konumda birbirlerine dik konumda bulunan iz dm dzlemlerine diedri dzlemi denir. ( ) Durgun su yzeyine paralel olduu kabul edilen dzleme aln iz dm dzlemi denir. ( ) Uzunluk l birimi olarak metreyi kullanan Trkiye, Almanya, talya gibi lkeler her zaman I.Blgede iz dmlerini izerler. ( ) Epr dzlemi alt yz de kapal olan bir iz dm dzlemine verilen addr. ( ) Yardmc iz dm dzlemi hibir iz dm dzleminde gerek boy ve dzlemle yapt ay bulamadmz zaman kullandmz zahiri (greceli) bir dzlemdir. ( ) Birbirlerine dik ve bitiik dzlemlerin katlama izgisi de denilen aralarndaki izgiye ara kesit izgisi denilir. ( ) Noktann iz dmn izebilmek iin mutlaka diedri dzleminin olmas gereklidir. ( ) Noktann iz dm konusu doru, dzlem ve cisimlerin iz dm konularnn temelini oluturduu iin ok nemlidir. ( ) Yardmc iz dm dzlemi geliigzel izilemez. Mutlaka iz dm dzlemlerinden birine dik olmas gerekir.

31

21.

( ) Tama izgileri sadece iki farkl ekilde profil iz dm dzlemine izgileri aktarabiliriz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme sonucunda yanl cevaplarnz faaliyete dnerek tekrarlaynz.

32

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Gerekli izim koullar salandnda teknik resim kurallarna uygun olarak dorunun z Dmn izebileceksiniz.

ARATIRMA
Doru bir cismi, (inaat demiri, elektrik direi, ahap bir sopa kalem v.b gibi) eer tam kardan grmyorsanz uzunluunu belirleyebilir misiniz? Gneli bir havada sokakta yrrken, glgenizin boyu ile gnein konumu arasnda bir iliki kurabilir misiniz? Mesela tam len sularnda gne tepedeyken glgenizin durumu ne ekildedir? Yukardaki sorular dnnz ve gzlemleyiniz. Elde ettiiniz sonular snfta arkadalarnzla paylanz.

2. DORUNUN Z DMNN ZLMES

2.1. Tanm
Hareket halindeki noktann yn deitirmeden meydana getirdii yrngeye DORU denir. Genel olarak dorularn boylar belirsizdir ve sadece iki noktann bilinmesi ile uzaysal konumlar belirlenmi olur. Uygulamalarmzda, koordinatlar verilen iki nokta ile belirlenen dorularn uzaydaki konumlarn inceleyeceiz. Teorik olarak bir doru sonsuz uzunluktadr. Uygulamalarda ounlukla doru paralar olarak geer. Problemler, kullanlan dorularn snrl olduunu belirteceklerinden, doru paras veya snrl doru terimi kullanlmayacaktr. Dorular uzayda deiik konumlarda bulunabilirler. Bu konumuzda dorular iki ana gurupta inceleyeceiz: 1- zel konumlu dorular: Temel iz dm dzlemlerine dik veya paralel olan dorulara zel konumlu dorular denir. Bu eit dorular iki gurupta inceleyeceiz: Temel iz dm dzlemlerine paralel konumlu dorular.

33

Temel iz dm dzlemlerine dik konumlu dorular.

zel dorular, paralel olduklar dzlemde tam boy verir, dier dzlemlerdeki grntleri ise dzleme paralel veya nokta eklindedir(ekil 2.1).

ekil 2.1: zdm dzlemlerine paralel ve dik konumlu dorular

2- Geliigzel konumlu dorular: Temel z Dm Dzlemlerinden hibirine dik ya da paralel olmayan dorulara geliigzel konumlu dorular denir.

ekil 2.2: z dm Dzlemine Eik Doru

ekil 2.1de iz dm dzlemine dik olan, bir doru ve iz dm dzlemindeki grntnn nokta grnt (ksaca NG) olduu gsterilmitir.Yine ekil 2.1de iz dm dzlemine paralel olan, bir doru ve iz dm dzlemindeki grntsnn tam boyda (TB) olduu gsterilmitir.ekil 2.2de ise iz dm dzlemine eik durumda, yatayla a yapan ve bu nedenle de iz dm dzlemindeki grnts tam boyundan ksa (KS) olan doru gsterilmektedir. Geliigzel dorularda ise bu zelliklerden hibiri olmadndan, temel iz dm dzlemlerinde tam boyda, nokta grntde ve gerek a verecek durumda grnmemektedir.

34

Ayrca, grld zere, temel iz dm dzlemlerinden birine dik olan dorular; dik olduklar dzlemde nokta grntde, dier dzlemlerdeki iz dm de tam boydadr. Temel iz dm dzlemlerinden birine paralel olan dorular, paralel olduklar dzlemde tam boyda, dier dzlemlerdeki iz dmleri de eksen ve katlama izgilerine paralel durumdadr.

2.1.1. Dzleme Dik Dorular

z dm dzlemlerinin herhangi bir tanesine dik, br dzlemlere paralel konumlu olan dorulara dik konumlu dorular denilir. Bunlar ayr ekilde karmza kabilir:

2.1.1.1.Aln z Dm Dzlemine Dik Konumlu Dorular

Aln da NG, profil ve yatayda TB verir(ekil 2.3-2.4).

ekil 2.3:Aln iz dm dzlemine dik B-G dorusunun diedri ve epr grnleri

ekil 2.4:Aln iz dm dzlemine dik C-K dorusunun epr grnleri

35

2.1.1.2.Yatay zdm Dzlemine Dik Konumlu Olan Dorular Bu dorular yatayda (NG) nokta grnts, profil ve alnda (TB) tam boy verir(ekil 2.5 - 2.6).

ekil 2.5:YATAY iz dm dzlemine dik G-D dorusunun epr grnleri

ekil 2.6:YATAY iz dm dzlemine dik G-D dorusunun epr grnleri

2.1.1.3.Profil z Dm Dzlemine Dik Konumlu Olan Dorular Bunlar profil de (NG) nokta grnts veren dorulardr. Yatayda ve Aln zdm dzleminde (TB) tam boy da olur(ekil 2.7 -2.8).

ekil 2.7:PROFL iz dm dzlemine dik H-G dorusunun diedri grnleri

ekil 2.8:PROFL iz dm dzlemine dik H-G dorusunun epr grn

36

Yukardaki ekil 2.7 ile ekil 2.8 arasndaki ekillerde grld gibi herhangi bir iz dm dzlemine dik olan dorular NG dier iki iz dm dzleminde ise TB dr. Dorunun dik konumda olduu z Dm Dzleminde NG olduu iin doruyu snrlayan C ve K noktalar st ste grlr ve ck A ,hg P veya gd Y olarak ifade edilir. Dier dzlemlerdeki iz dmler ise daha nceki konularda anlatld gibi dorunun snr noktalar kk harflerle yazlp, iz dmnn bulunduu dzlemin ad s olarak byk harfle zerine yazlr. (k A , g P , d Y ) gibi.

2.1.2. Dzleme Paralel Dorular

Temel iz dm dzlemlerine paralel dorular: Aln, Yatay veya Profil iz dm dzlemlerinden birine paralel konumludurlar ve paralel o1duklar dzlemlere gre adlandrlr. 2.1.2.1. Aln Dorusu Aln iz dm dzlemine paralel veya akk olan doruya denir. ekil 2.9 ve 2.10da grld gibi bu dorunun profildeki ve yataydaki iz dmleri mutlaka aln ara kesit izgisine paralel olur. Doru aln iz dmnde TB da grnr. Eprde de dorunun alnla yatayla ve profille yapt ay okumak ve TB da grmek mmkndr.

ekil 2.9:ALIN Dorusunun DEDR grn

ekil 2.10:ALIN Dorusunun EPR grn

2.1.2.2. Yatay Dorusu Yatay iz dm dzlemine paralel veya akk olan doruya denir. Yatay dorunun alndaki ve profildeki iz dmleri yatay iz dm dzlemine diedri ve eprde de mutlaka paralel olur. Yatayda TBda bulunan doru aln ve profille yapt alar da verir. Bu durumu ekil 2.11 ve ekil 2.12yi inceleyerek de grebiliriz.

37

ekil 2.11: YATAY dorusunun DEDR grn

ekil 2.12:YATAY dorusunun EPR grn

Bak dorultusu, st grn iin yatay iz dm dzlemine dik olduundan, yatay bir doruya da diktir. Bu sebepten, yatay bir dorunun stten grn T.B. da olur. st grnte, aln ve profil iz dm dzlemleri izgi grntsndedir. Yatay bir doru, stten grnte T.B. da olur .Bu dorunun aln ve profil iz dm dzlemleri ile uzayda yapt ann gerek deerlerini ancak stten grn verebilir. 2.1.2.3. Profil Dorusu Profil iz dm dzlemine paralel veya akk olan doruya denir. Profil dorusunun alndaki ve yataydaki izdmleri profil iz dm dzlemine mutlaka paralel olur. Doru profil iz dm dzleminde TB da bulunur. Aln ve yatayla yapt ay da profil iz dm dzleminde okuyabiliriz.

ekil 2.13:PROFL dorusunun DEDR grn.

ekil 2.14:PROFL dorusunun EPR grn.

38

Bak dorultusu, eer uzayda bir doruya dik alnrsa o bakla elde edilen iz dm dorusunun tam boyunu (TB) verir. ekil 2.13 ve2.14de profil iz dm dzlemine paralel bir doru grlmektedir. Bu dorunun sol yan grn iin bak dorultusu, profil iz dm dzlemine dik olduundan, doruya da diktir. Bu sebepten dorunun dzlem zerindeki iz dmnn uzunluu dorunun kendi uzunluuna eittir.

2.1.3. Dzlemle A Yapan Dorular

Temel iz dm dzlemlerinden hibirine dik ya da paralel olmayan dorulara geliigzel konumlu dorular veya dzlemle a yapan dorular denilir. Bu dorular, ara kesit izgisine de dik ya da paralel olmazlar. Bir baka deyile esas iz dm dzlemlerinin hepsine eik konumda duran dorulara geliigzel dorular denilir. Dorunun konumunu anlatmak iin iki grn yettii halde geliigzel konumlu dorularn zel durumlar nedeni ile nc grnnn de izilmesi gerekir. ekil 2.15 ve 2.16 da iz dm dzlemleri arasna yerletirilmi bir geliigzel konumlu bir D-E dorusunun Aln, Yatay ve Profil iz dmlerini grmekteyiz.

ekil 2.15: Geliigzel konumlu D-E dorusunun Diedri grn

ekil 2.16: Geliigzel konumlu M-K dorusunun epr grn

ekildeki D-E dorusu iz dm dzlemlerine eik durmaktadr. Bak dorultusu iz dm dzlemine dik olduundan doruya eiktir. Bylece, D-E dorusunun dzlem zerindeki iz dmnn uzunluu dorunun kendi uzunluundan ksa olur. Temel iz dm dzlemlerinin hibirine paralel olmayan dorularn iz dmleri hibir zaman T.B. vermez. Bu tr dorularn zellikle T.B izimleri nem gstermektedir. Bunlar zmlemek iin de genellikle Yardmc z Dm Dzlemleri yntemi kullanlr.

39

imdi buraya kadar anlattmz konular nda, noktann iz dm konusundaki bilgilerimizi de kullanarak geliigzel konumda bulunan A-B dorusunun aln, profil ve yatay iz dm dzlemlerindeki iz dmlerinin nasl elde edildiini kademe kademe anlatmaya alalm(ekil 2.17).

ekil 2.17: Nokta kotlar verilmi A-B geliigzel konumlu dorusunun izilmi hali

Kot-Aralk-Uzaklk ile ilgili problemleri zerken uyulacak ilem sras yledir: Unutulmamas gereken en nemli husus alnan btn rakamsal deerlerin (20, 10, 15, v.b.) KATLAMA ZGLER diye adlandrdmz eksen izgilerinin kesime noktas (M) merkez kabul edilerek bu noktadan balamaldr. Alnan btn uzunluklar, alnd ara kesit(katlama izgisi) izgilerine dik olmaldr. Karlatmz problem bazen bir noktann, bazen bir dorunun, baz hallerde dzlem, hatta geometrik bir cisim olabilir. Bu hallerde noktalar teker teker ele alp, aln, profil ve yatay iz dm dzlemlerinde noktalarn yerlerini belirledikten sonra bunlar birbirleriyle birletirerek doruyu veya dzlemi oluturmalyz. ncelikle A noktasndan balayalm; YKSEKLK=20 deeri iin M noktasndan yukarya doru eksen zerinde 20 birimlik deer alnr ve bulunan nokta iaretlenir. UZAKLIK=5 deeri iin daha nce dey eksen zerinde kot deeri iin bulduumuz noktadan profil dzlemine doru (Sa Tarafa) 5 birim uzaklk alnarak bir nokta ile iaretlenir. Bulduumuz bu nokta a
P

noktasdr.

40

ARALIK=10 deeri iin yine 3. maddede bulduumuz dey eksen zerindeki ykseklik deerinin (yk.=20) olduu noktadan itibaren aln dzlemine doru (sol tarafa) 10 birim mesafe alnarak uzatlr ve a A noktasnn yeri iaretlenir. Bulduumuz a A noktasndan katlama izgisine bir gnye yardmyla dik inilir. Yatay eksenle kesitii noktadan itibaren (aaya) yatay iz dm dzlemine doru uzaklk deeri olan 5 birim alnarak yatay iz dm dzleminde de a Y noktas bulunmu olur. Ayn ilemler B noktasnn iz dmleri iin de yaplr. Srasyla nce M noktasndan itibaren ykseklik (Kot) 10 birim, sonra profil dzlemine doru uzaklk olan 20 birim alnp iaretlenir ve b P noktas bulunur. Daha sonra da dey ara kesit izgisinden sol tarafa aln iz dm dzlemine doru aralk 15 birim alnarak iaretlenir, b A noktasnn yeri bulunmu olur. Bu noktadan yatay ara kesit izgisine dik inilir. Dik indiimiz noktadan uzaklk deeri olan 5 birim alnr ve son olarak b Y noktas bulunmu olur.

Bulduumuz noktalardan a A ve b A birletirilir, dorunun aln iz dm dzlemindeki iz dm bulunur. Sonra a Y ile b Y birletirilir, dorunun yatay iz dm dzlemindeki iz dm bulunur. Son olarak ta a P ve b P birletirilir, dorunun profil iz dm dzlemindeki iz dm bulunur.

Yukarda maddelerle anlattmz alma, bu ekilde verilen nokta, doru veya dzlemlerin iz dmlerinin bulunmasnda uygulanlacak genel bir ilem srasdr. Uygulanlacak ilemler hepsinde de ayn yollar izlemektedir. Aada da yine ekil 2.18-2.21e kadar A ve B eklinde verilen iki noktann koordinatlar blmler halinde gsterilmitir. Yukardaki ekil ve metinde anlattmz konularn izim aamalarnn kademe kademe gsterildii ekilleri dikkatle inceleyiniz.

41

ekil 2.18: Koordinatlar verilen A noktasnn iz dmlerinin bulunmas

42

ekil 2.19: Koordinatlar verilen B noktasnn iz dmlerinin bulunmas

ekil 2.20: A ve B noktalarnn koordinatlar ile birlikte gsterilmesi

43

ekil 2.21: A-B dorusunun iz dm dzlemlerindeki grntlerinin bitmi hali

44

Dorunun z dm le lgili Uygulama _1

Aada iki grn verilen m-k dorusunun eksik olan nc grnn iz dm kurallarna gre tamamlaynz.

45

Dorunun z Dm le lgili Uygulama _1in Cevab:

46

DEERLENDRME LE
Sevgili renci, Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME LE

Dersin Ad Ama Konu

Teknik izimler Dorunun iz dmn izme becerinizi lebileceksiniz. Dorunun izdmn izmek
Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Resim kdn kurallarna uygun olarak masaya yaptrdnz m 1 ? 2 Kdnzn uygun yerine ak iz dm eprn izdiniz mi? Balama noktasndan itibaren dey ara kesit zerinde A ve B 3 noktasnn kotlarn st tarafa doru alp, bulduumuz noktalar iaretlediniz mi? Verilen noktalarn (A) Aralk deerlerini alp gnyeler 4 yardmyla dik karak bulduumuz noktalar iaretlediniz mi? aretlediimiz uzaydaki A ve B noktasnn aln iz dm 5 dzlemindeki iz dmleri olduundan a A ve b A olarak isimlendirdiniz mi? Bulduumuz ve iaretlediimiz a A ve b A noktasndan 6 yatay ara kesit izgisine doru kot deeri kadar gnyeler yardmyla dikler indiniz mi? Yatay ara kesit izgisi zerinden aaya doru dik olarak (U) 7 Uzaklk deerlerini alp bulduumuz bu noktalar iaretlediniz mi? aretlediimiz uzaydaki A ve B noktasnn yatay iz dm 8 dzlemindeki iz dmleri olduundan bu noktay da a Y ve b Y olarak isimlendirdiniz mi? a Y ve b Y noktalarndan dey ara kesit izgisine dik izgiler 9 izerek, bu kesiim noktalarndan 45 lik gnye yardmyla 45lik dorular ile profil dzleminin ara kesit izgisini kestii noktalar buldunuz mu? Bu noktadan st tarafa doru (K) Kot deeri kadar alp 10 bulduumuz noktalar iaretleyerek a P ve b P olarak isimlendirdiniz mi?

47

Bulduumuz a P ve b P noktalar ile a A ve b A 11 noktalarn tama izgileri ile birletirerek ekil zerinde bulmu olduunuz noktalarn doruluunu grebildiniz mi? Aln, Profil ve Yatay izdm dzlemlerinde bulmu olduunuz A A Y Y P P 12 a ve b , a ve b ile a ve b noktalarn birbirleri ile birletirerek A-B dorusunun izdm dzlemleri zerindeki grntlerini buldunuz mu? eklin doruluunu grdkten sonra kd kelerini yrtmadan 13 masadan karp, etrafn tertip ve dzenini saladnz m? aretleme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

48

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz. A) LME SORULARI (oktan Semeli Sorular) 1. Aadakilerden hangisi hareket halindeki noktann yn deitirmeden meydana getirdii yrngenin addr? A) Dzlem B) Doru C) Seri halde nokta D) Geometrik cisim 2. Dzleme dik konumda bulunan bir doru iz dm dzleminde aadakilerden hangisi gibi grnr? A) Tam boy B) Ksa boy C) Olduundan daha uzun D) Nokta grnt 3. Geliigzel konumlu bir dorunun uzaydaki konumunu aadaki dzlemlerden hangisinde en iyi ekilde grebiliriz? A) Diedri dzlemi B) Epr dzlemi C) Aln dzlemi D) Profil dzlemi 4. z drc nlar doruya 90 dnda bir ayla gelirse dorunun iz dm aadaki ifadelerden hangisi ile belirtilir? A) T.B. B) N.G. C) K.S. D) G.B. 5. Bir iz dm dzleminin ad ile anlan doru, ad ile anld dzleme hangi konumda olur? A) Dik B) Paralel C) Al D) Eik

49

6. Aln iz dm dzlemine dik konumda bulunan T-R, dorusunun aln iz dm dzlemindeki isimlendirmesi aadakilerden hangisi ile ifade edilir? A) r = t A B) T = R A C) T R A D) t r A 7. Geliigzel konumlu dorular hangi dzlemde tam boy olarak gzkr? A) Aln iz dm dzlemi B) Yatay iz dm dzlemi C) Profil iz dm dzlemi D) Hibiri 8. Yatay iz dm dzlemine paralel veya akk konumlu olan bir dorunun dier iki dzlemdeki grnts nasl olur? A) Alnda: ksa profilde: nokta grntsnde B) Alnda: paralel profilde: eik grntde C) Alnda: paralel profilde: paralel grntde D) Alnda: nokta profilde tam boy grntsnde 9. Profil izdm dzleminde tam boy olarak grnen eik konumlu bir dorunun dier dzlemlerde yapt a hangi dzlemde okunabilir? A) Aln iz dm dzlemi B) Yatay iz dm dzlemi C) Profil iz dm dzlemi D) Hibiri DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme sonucunda yanl cevaplarnz faaliyete dnerek tekrarlaynz.

50

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

AMA
Gerekli izim koullar salandnda teknik resim kurallarna uygun olarak dzlemin iz dmn izebileceksiniz.

ARATIRMA
Elinizde tuttuunuz kd ileri doru tutarak deiik konumlarda neler grdnz not alnz. Bu konuyu dier dzlemlere uyguladnz dnerek hangi sonularla karlaacanz tahmin etmeye alnz.

3. DZLEMN Z DM
3.1. Aln Dzlemine Dik Dzlemler
3.1.1. Tanm
Aln iz dm dzlemine paralel ya da akk konumlu olan dzlemlere aln dzlemi denir. Bu dzlemlerin alndaki iz dm GB olur. Alna akk veya paralel konumlu olabilir. Yatay iz dm dzleminde ve profil iz dm dzleminde ise .G. olur(ekil 3.13.2).

ekil 3.1:Aln dzlemine akk dzlem

ekil 3.2: Aln dzlemine paralel dzlem

51

3.1.2. Konumlar
Aln iz dm dzlemine dik konumlu dzlemler, alnda .G. verir. Profil ve yatay iz dm dzlemlerinde geliigzel konumda bulunur. Aln iz dm dzleminde, dzlemin yatayla ve profille yapt alar da grnr (ekil 3.3).

ekil 3.3:Alna dik konumlu dzlemin epr grn

3.2. Yer ( Yatay ) Dzlemine Dik Dzlemler

3.2.1. Tanm
Yatay iz dm dzlemine paraleldir ve yatayda G.B. verir. Alnda ve profilde (.G.) izgi grntsndedir. Yataya akk veya paralel konumlu olabilir(ekil 3.4 -3.5).

ekil 3.4:Yatay dzlemine akk dzlem

52

ekil 3.5: Yatay dzlemine paralel dzlem

3.2.2. Konumlar
Yatay iz dm dzlemine dik konumlu dzlemler yatayda (.G.) izgi grnts verir. Aln ve profil iz dm dzlemleri ile yaptklar alar okunabilir. Alnda ve profilde geliigzel konumda bulunur. (ekil 3.6).

ekil 3.6:Yatay dzlemine dik konumlu dzlem

53

3.3. Profil Dzlemine Dik Dzlemler

3.3.1. Tanm
Profil dzlemi: Profil iz dm dzlemine paralel konumlu olan dzleme denir. Bu dzlem profilde (G.B.), alnda ve yatayda (.G.) grlr. Profil iz dm dzlemine paralel konumlu olan dzlemler uzayda veya profile akk durumlarda bulunabilir(ekil 3.7-3.8).

ekil 3.7:Profil dzlemine akk konumlu dzlemler

ekil 3.8:Profil dzlemine paralel konumlu dzlemler

54

3.3.2. Konumlar
Profil izdm dzlemine dik konumda dzlemler profil dzleminde (G) verirler.Yatay ve aln dzlemleri ile yapt alar okunabilir. Yatayda ve alnda geliigzel konumda bulunurlar (ekil 3.9)

ekil 3.9: Profil dzlemine dik konumlu dzlemler

3.4. Geliigzel Dzlemler

3.4.1. Tanm
Temel iz dm dzlemlerinin hibirine paralel veya dik olmayan dzlemlerdir. Bu dzlemlerin hibir iz dm gerek bykl vermez (ekil 3.10 - 3.11).

ekil 3.10: Geliigzel konumlu dzlemin perspektif grn

55

3.4.2. Konumlar
Temel iz dm dzlemlerine dik ya da paralel konumlu olmayan dzlemlere denir. Hibir temel iz dm dzleminde (GB) gerek byklk ve izgi grnts (G) vermez ve bu dzlemlerle yaptklar alar okunamaz. Her dzlemde de deiik bir iz dm verirler (ekil 3.11).

ekil 3.11: Geliigzel konumlu dzlemin epr grn

Dzlemin z Dm ile lgili Uygulama almas-1 Aada iki grn verilen A, B, C dzleminin eksik olan nc grnn izdm kurallarna gre tamamlaynz.

56

Dzlemin z Dm ile lgili Uygulama almas _2

ekil zerinde verilen harfleri yandaki grnler zerinde uygun olan yerlere yaznz.

57

Dzlemin z Dm ile lgili Uygulama Sorusu_1in Cevab

Dzlemin z Dm ile lgili Uygulama Sorusu_2nin Cevab

58

DEERLENDRME LE
Sevgili renci, Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES

DEERLENDRME LE
Dersin Ad Ama Konu

Teknik izimler Dzlemin iz dmn izebilme becerinizi lebileceksiniz Dzlemin iz dmn izmek
Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Resim kdn kurallarna uygun olarak masaya yaptrdnz m 1 ? 2 Kdnzn uygun yerine ak iz dm eprn izdiniz mi? z dmn izeceiniz gelii gzel konumlu A, B, C geninin 3 aln iz dm dzlemindeki grnn izdiniz mi? A, B, C geninin ke noktalarnn aln iz dm dzlemindeki A A A 4 grnlerini a , b ve c olarak isimlendirip; noktalar birbirleri ile birletirerek genin grntsn aln da elde edebildiniz mi? Aln iz dm dzleminden doru tama izgileriyle genin 5 ke noktalarndan tadnz grnty yatay iz dm dzlemine izdiniz mi? A, B, C geninin ke noktalarnn iz dm dzlemindeki Y Y Y 6 grnlerine a , b ve c olarak isimlendirip; noktalar birbirleri ile birletirerek genin grntsn yatay da elde edebildiniz mi? Aln ve yatay izdm dzlemlerindeki grnty tama izgileri kurallarna uygun olarak profil dzlemine hem yatay iz 7 dm dzleminden, hem de aln iz dm dzleminden tadnz m? Dzlemlerin iz dm konusunda ok nemli olan ayn 8 noktalarn farkl iz dm dzlemlerinde tama izgileri ile tanp birbirleri ile kesitirilmesine dikkat ettiniz mi? Profil iz dm dzleminde yataydan ve profilden tadnz 9 nokta iz dmlerini a P , b P ve c P noktalar birbirleri ile birletirerek genin grntsn profil de elde edebildiniz mi? eklin doruluunu kontrol edip, doru ise kdn kelerini 10 yrtmadan masadan karp, etrafn tertip ve dzenini saladnz

59

m? aretleme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

60

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz. LME SORULARI (Doru-Yanl)

( ) 1. Esas iz dm dzlemlerinden herhangi birine paralel olan dzlemler paralel olduu dzlemin ad ile anlr. ( ) 2. Yatay iz dm dzlemine paralel olan dzlem her zaman yatay dzlemde gerek byklk olarak gzkmeyebilir. ( ) ( ) ( )
3. Temel iz dm dzlemlerine paralel veya dik konumlu olmayan dzlemlere zel dzlemler denilir. 4. Aln iz dm dzlemine paralel konumlu olan dzlemler yatayda izgi grnts (G) verir. 5. Temel iz dm dzlemlerinden birine dik olup, dierlerine paralel olmayan dzlemlerin grntlerinden biri izgi grntsndedir.

6. Temel iz dm dzlemlerinden herhangi birine dik veya paralel olmayan dzlemlerin gerek byklk ve izgi grntsnn grlmesi mmkn deildir.

( )

( ) 7. Bir dzlemin temel iz dm dzlemleri ile yapt gerek a ancak gerek bykln GB grnd dzlemde okunabilir. ( )
8. Aln iz dm dzlemine akk konumlu olan dzlemlerin yatay ve profildeki grntleri gerek byklnden daha kktr.

( )

9. Yatay iz dm dzlemine dik konumlu olan dzlemler yatayda izgi grnts G verir. Aln ve profil iz dm dzlemi ile yaptklar alar okunabilir. ( ) 10. Bir dorunun kendi dorultusunda olmakszn hareket halindeyken yn deitirmeden meydana getirdii ekle doru paras denir. DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme sonucunda yanl cevaplarnz faaliyete dnerek tekrarlaynz.

61

RENME FAALYET-4 RENME FAALYET-4

AMA
Gerekli izim koullar salandnda teknik resim kurallarna uygun olarak geometrik cisimlerin zdmn izebileceksiniz.

ARATIRMA
Birbirine genelde benzemekle birlikte kp ile kare tabanl prizmann farkn syleyebilir misiniz? Koni nedir, aratrnz. Etrafnzda koniye benzer ekiller iin rnekler veriniz.

4. GEOMETRK CSMLERN ZDM

4.1. Dzgn Drtyzl Prizma:
4.1.1. Tanm
Uygulamalarda daha ok geometrik cisimlerin iz dmleri hakknda bilgi verilecektir. Bu guruba giren cisimler geometrik zelliklere sahiptir. izimleri belli kurallara dayandndan dolay daha kolaydr. Ayrca bu cisimlerin llmesi, teknik resimlerinin yaplmas, doru ve noktalar yardmyla iz dmlerinin bulunmas da mmkndr.

4.1.2.eitleri
Geometrik cisimler de kendi aralarnda iki guruba ayrlr: 1. Dzlem yzeyli cisimler 2.. Dnel yzeyli cisimler 4.1.2.1. Dzlem Yzeyli isimler: Bu cisimler, dzlemsel yzeylerden meydana gelir. zelliklerine gre iki eide ayrlrlar: Paralel ayrtl cisimler Merkezi ayrtl cisimler

62

Paralel Ayrtl Cisimler Taban ve taban haricindeki btn ayrtlar paralel olan ayrtl cisimlere denir. Btn yzeyleri ve ayrtlar paralel olan cisimlerdir. Bunlar: Kp, Kare Prizma, gen Prizma, Begen Prizma, vb. dir(ekil 4.1).

ekil 4.1: Paralel ayrtl cisimlerden kp, dikdrtgen prizma, gen prizma ve begen prizma

Merkezi Ayrtl Cisimler Taban ayrtlarnn dnda kalan ayrtlar bir noktada (bir merkezde) birleen geometrik cisimlere denilir. rnek verecek olursak; ( gen Tabanl Piramitler, Drtgen Tabanl Piramitler, Kare Tabanl Piramitler, vb.)(ekil 4.2).

ekil.4.2: Merkezi ayrtl cisimlerden kare tabanl piramit

4.1.2.2.Dnel Yzeyli Cisimler Bu guruptaki cisimler. Silindir, Koni ve Kredir. Dnel yzeyli cisimlerin gerek byklkleri ancak anmlarn izerek bulabiliriz. z dmlerini izerken kenar ayrt zerinde taban ve tavan merkezlerinde harflendirme yaparak nlar gnderilir(ekil 4.3).

ekil.4.3: Dnel yzeyli cisimlerden kre, silindir ve koni

63

Kpn z Dm Hepimizin yakndan bilip tand geometrik cisimlerden biri olan kp, temel iz dm dzlemleri arasna, taban yatay iz dm dzlemine paralel olacak ekilde yerletirilir. Bu kpn iz dmlerini elde etmek iin ya ayrtlarn birer doru kabul edip dik nlarla iz dmlerini buluruz ya da her keye bir harf vererek dzlemlere dik nlar gndererek izeriz. Bu gruba giren geometrik cisimler genellikle tek grnle de anlatlabilmektedir (ekil 4.4).

ekil.4.4: Kpn zdmleri..

Kare Tabanl Prizma Bu prizmann iz dmn bulmak iin kelerini harflendirerek ve nlar gndererek diedrisini ve eprn izeriz. alndaki iz dm ile ifade edilen prizmann taban kare olduu iin profildeki grnts de alndakinin ayn olacaktr (ekil 4.5)

ekil.4.5: Kare tabanl prizma

64

Silindirin z Dm
1. Kdnzn uygun bir yerine iz dm eksenlerini iziniz. 2. Silindirin taban yzeyini, yatay dzlem zerine iziniz. 3. nden bakld zaman silindiri evreleyen dikdrtgeni dey dzlem zerine; yatay iz dme gre iziniz. 4. z dm kurallarna gre profil dzlemdeki ekli iziniz.

ekil 4.6: Silindirin iz dm:

Altgen Tabanl Piramit

ekil.4.7: Altgen tabanl piramidin iz dm

65

Koni

ekil 4.8: Koninin iz dm.

ekil.4.9: Tabana eik kesilmi altgen prizmann izdm

66

Geometrik Cisimlerin z Dm ile lgili Uygulama Sorusu_1: Perspektifi verilen geometrik cismin epr dzlemindeki izdmn llerine dikkat ederek iziniz.

67

Geometrik Cisimlerin z Dm ile lgili Uygulama Soru_1in Cevab:

68

DEERLENDRME LE
Sevgili renci, Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME LE

Dersin Ad Ama Konu Teknik izimler

Geometrik cisimlerin iz dmn izebilme becerinizi leceksiniz. Geometrik cisimlerin iz dmn izmek Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1 Resim kdn kurallarna uygun olarak masaya yaptrdnz m ? 2 Kdnzn uygun yerine ak iz dm eprn izdiniz mi? z dmn izeceiniz dzgn yzeyli okgenin stten 3 grnn yatay iz dm dzlemine, kenarlar katlama izgilerine paralel olacak ekilde yerletirdiniz mi? izmi olduunuz okgenin yatay iz dm dzlemindeki ke 4 noktalarn a Y , b Y , c Y gibi isimlendirdiniz mi? okgenin ke noktalarn yatay iz dm dzleminden aln iz 5 dm dzlemine doru tama izgileriyle tadnz m? okgeninin nden grnn kenar noktalar dey ara kesit 6 izgilerine paralel olacak ekilde aadaki yatay dzleminden tadnz tama izgilerine de uyarak yerletirdiniz mi? Dzgn yzeyli okgenin aln iz dm dzlemindeki ke noktalarna a A , b A , c A gibi; st ste gelen ve arkada kalp 7 gzkmeyen noktalarn isimlerini de a f A, b e A, c dA olacak ekilde verdiniz mi? Aln ve yatay iz dm dzlemlerindeki grntleri tama izgileri kurallarna uygun olarak profil dzlemine hem yatay iz dm 8 dzleminden, hem de aln iz dm dzleminden ke noktalarnn isimlerine dikkat ederek tadnz m? Birbirleriyle alakal olan noktalardan ( a A ile a Y , b A ile b Y , c A Y 9 ile c .) gelen tama izgilerini profilP iz dm dzleminde birletirerek kesiim noktalarna a P , b P , c gibi isimler vererek adlandrdnz m? eklin doruluunu kontrol edip, doru ise fazlalk izgileri sildiniz 10 mi? Kdn kelerini yrtmadan masadan karp, etrafn tertip ve 11 dzenini saladnz m? aretleme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

69

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz. LME SORULARI (oktan Semeli Sorular) 1. Uzayda yer kaplayan ve ktlesi olan eylere ne denir? A) ekil B) Hacim C) Ktle D) Cisim 2. Kat cisimler ka deiik ekilde incelenebilir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 3. Aadaki cisim guruplarndan hangisi dzlem yzeyli cisimlerden deildir? A) Paralel ayrtl cisimler B) Merkezi ayrtl cisimler C) Sivri ayrtl cisimler D) Dnel yzeyli cisimler 4. Aadakilerden hangisi dnel yzeyli cisim deildir? A) Koni B) Kre C) Kare piramit D) Silindir 5. Tabana eik kesilmi prizma veya benzeri geometrik cisimlerin profil iz dm dzlemindeki iz dmleri izilirken dikkat edilmesi gereken en nemli husus aadakilerden hangisidir? A) Aln ve yatay dzlemlerdeki alara dikkat etmek gerekir. B) Cismin aralk, uzaklk, kot llerine dikkat etmek gerekir C) Cismin st grnteki konumuna dikkat etmek gerekir. D) Aln ve yatay dzlemde kesilen ksmn noktalarnn profil dzlemindeki kesiimlerini iyi belirlemek gerekir.

70

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme sonucunda yanl cevaplarnz faaliyete dnerek tekrarlaynz.

71

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

6 cm apndaki daire iine izilmi, 8cm yksekliindeki dzgn begen prizmann tabandan 3 cm ykseklikte yataya 30 eik kesilmesiyle elde edilen eklin iz dmn ak epr dzlemi zerine kurallarna uygun olarak iziniz.

NOT: Bu alma iin gerekli olan sre 40 dakikadr.

72

DEERLENDRME LE

PERFORMANS TEST
Dersin Ad Ama Konu Sre Teknik izimler
RENCNN

Verilen cismin iz dmn izebileceksiniz. Tabana eik kesilmi begen prizman iz dm

Bu alma iin gerekli olan sre 40 dakikadr. Ad Soyad: Snf Nu: Evet Hayr

Deerlendirme ltleri 1 2 3 Resim kdn kurallarna uygun olarak masaya yaptrld m? Kdnzn uygun yerine ak iz dm eprn izildi mi?

Kesik iz dmn izeceiniz begen prizmay izebilmek iin gerekli olan 6 cm apndaki daireyi yatay iz dm dzlemine, kurallarna uygun olarak izildi mi? izmi olduunuz dairenin iine teknik resim kurallarna gre 4 dzgn begeni izildi mi? izdiiniz begenin ke noktalarn yatay iz dm 5 dzleminden aln iz dm dzlemine doru tama izgileriyle tand m? Dzgn begen prizmann nden grnn kenar noktalar dey ara kesit izgilerine paralel olacak ekilde aadaki yatay 6 dzleminden tadnz tama izgilerine de uyarak yerletirdiniz mi? Dzgn begen prizmann aln izdm dzlemindeki ke noktalarna aA, bA, cA gibi; st ste gelen ve arkada kalp 7 gzkmeyen noktalarn isimlerini de a f A, b e A, c dA olacak ekilde verdiniz mi? Aln ve yatay izdm dzlemlerindeki grntleri tama izgileri kurallarna uygun olarak profil dzlemine hem yatay iz 8 dm dzleminden, hem de aln iz dm dzleminden ke noktalarnn isimlerine dikkat ederek tandnz m? Birbirleriyle alakal olan noktalardan ( a A ile a Y , b A ile b Y , A ile c Y .) gelen tama izgilerini profil izdm 9 c P P P dzleminde birletirerek kesiim noktalarna a , b , c gibi isimler vererek adlandnz m? Epr dzlemindeki izimi ve isimlendirmesi tamamlanan 10 dzgn begen prizmann aln iz dm dzlemindeki grn

73

zerinde tabandan 3 cm ykseklik alp iaretlediniz mi? aretlediiniz bu noktaya bu izim zerinde daha nce vermediiniz baka bir isim verdiniz mi? 30lik gnye yardmyla yataya eik bir izgiyle dzgn begen prizmann aln iz dm dzleminde kesilen yeri belirlediniz mi? Dzgn begen prizmann aln iz dm dzleminde gzken kenar ayrtlarnn 30lik eik izgi ile kesilen kelerine de yeni isimler verdiniz mi? Aln iz dm dzleminde kesilen kenar ayrtlarndan ve yatay iz dm dzlemindeki kenar noktalarndan tama izgisi kurallarna uygun olarak profil izdm dzlemine kesilen noktalar tadnz m? Birbirleriyle alakal noktalar birletirerek profil iz dm dzlemi zerinde yeni grnt buldunuz mu? eklin doruluu kontrol edilip, doru ise fazlalk izgiler sildiniz mi? Kdn kelerini yrtmadan masadan karlp, etrafn tertip ve dzenini saladnz m?

11 12

13

14

15 16 17

Modln deerlendirilmesi sonucunda eksik olduunuz konular yeniden tekrar ederek eksik bilgilerinizi tamamlaynz. Kendinizi yeterli gryorsanz bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

74

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 D Y Y D Y Y Y Y D Y D D Y D Y D D Y D D Y

75

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9

B D A C B A D C C

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D Y Y D D D Y Y D Y

76

RENME FAALYET 4 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 D B C C D

77

KAYNAKA KAYNAKA
ASLAN Mehmet, Uygulamal Teknik Resim, Acar Matbaaclk, stanbul, 1999. DANI smet, naat Teknik Resmi Temel Ders Kitab, Mesleki Ve Teknik retim (MEB)Yaynlar, STANBUL, 1981. DNEL Kemal, IIK Zafer, Aa leri Teknik Resmi, MEB Yaynlar, Ankara, 1989. HORNNGER H, Tasar Geometri Dersleri I-II, st. Tek. nv. Ktphanesi Matbaa Teknisyenleri Basmevi, stanbul, 1962. KARABAY Macit, Necmettin DERCOLU, Teknik Tasar Geometri, San Matbaas, 1966. KARATEPE .Cavit, UAR Salih, KAVAL Mustafa, TMAY zkan, Osanor (Okul Sanayi Ortaklaa Eitimi) Projesi Mak. Ress. Bl. Tasar Geometri, Mesleki ve Teknik Akretim Okulu Matbaas, Ankara. KARAYEL Bekir, Yapda Teknik Resim, Yaynlanmam Ders Notlar. KONAK Kemal, Zeki UUZ, Muammer BATANCI, Ali ZER, Duran DNER. Yap Meslek Liseleri Yap Res. Bl. Ve lem Yapraklar Snf_I, Yk. Tek. rt. Okulu Matbaas, ANK, 1975. KK Cahit, Yaynlanmam Ders Notlar. M.E.B. Komisyonu, Talk, Duvarclk Teknik ve Meslek Resmi, M.E.B. Yaynlar, Ankara, 1990. NOAY Sami, raklk Eitim Merkezleri in Teknik Resim, Ankara, 1990. NOAY Sami, End. Meslek Liseleri in Uygulamal Teknik Resim, ANKARA, 1990. Prof. AHNLER Orhan, Perspektif, Baha Matbaas.

78

T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

NAAT TEKNOLOJS ALANI

TEMEL GRNLER

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER NDEKLER
NDEKLER ...............................................................................................................................i AIKLAMALAR..........................................................................................................................ii GR..............................................................................................................................................1 RENME FAALYET -1.........................................................................................................3 1. TEMEL GRNLER .........................................................................................................3 1.1. Tama Inlar ................................................................................................................................3 1.1.1. Tanm.3 1.1.2. Yn4 1.1.3. izimde Kullanlan izgiler...5 1.2. Temel Grnler ..........................................................................................................................5 1.2.1. Tanm..5 1.2.2. nemi..7 1.2.2.1. n Grn (esas grn)..7 1.2.2.2. st Grn.9 1.2.2.3. Sol Yan Grn11 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................................. 13 LME VE DEERLENDRME ................................................................................................. 14 RENME FAALYET -2.......................................................................................................16 2. K GRN VERLEN PARALARIN NC GRN ( EPRDE ) .....16 2.1. Verilen Grnlerin lsne Uygun Olarak zdm Dzlemlerine Tanmas .... 16 2.2. Ara Kesit Noktalarnn zerindeki Noktann Komu Ara Kesite Tanmas................ 21 2.3. zdm Inlarnn Kesitirilmesi .......................................................................................... 22 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................................. 22 LME VE DEERLENDRME ................................................................................................. 26 MODL DEERLENDRME...................................................................................................28 CEVAP ANAHTARLARI..........................................................................................................30 KAYNAKA...............................................................................................................................32

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN MESLEK/DAL MODLN ADI MODLN TANIMI SRE MODLN N KOULU YETERLK 580TC0002 naat Teknolojisi Alan Ortak Temel Grnler Basit cisimlerin temel grnlerinin, iki grn verilen paralarn nc grnnn anlatld, bilgi ve becerilerin verildii renme materyalidir. 40/24 zdm modln baarm olmak. Cismin temel grnlerini izmek. Genel Ama Gerekli ortam salandnda cismin temel grnlerini ve basit paralarn perspektiflerini kurallarna uygun izebileceksiniz. Amalar MODLN AMACI 1. Basit cisimlerin grnlerini kuralna uygun izebileceksiniz. 2. ki grn verilen paralarn nc grnn izdm kuralna uygun izebileceksiniz. ETM RETM ORTAMI VE DONANIM Ortam: Snf, Atlye. Donanm:izim masas, resim kad, yaptrma band, temizlik aralar, T cetveli, gnye, pergel ve izim kalemleri ( H, HB, 2B ). Modlde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendi kendinizi deerlendirebileceksiniz. retmen, modl sonunda lme arac (lme testleri) uygulayarak kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renciler, Kelimelerin bittii, bir eylerin sylenemedii durumlarda, insanolu yaam boyunca izgilerle anlamay tercih etmitir. Gelien teknolojiye ramen izgi dili, her zaman geerliliini yitirmeyen tek dil olarak kalmtr. Geri kalm kltrlerden, gelimi lkelerin teknolojilerine kadar, her alanda izgi teknolojisi en ince ayrntsna kadar kullanlmaktadr. Grnt alanndaki teknolojik gelimeler dnldnde, hl en mkemmel anlatm sanatnn izgi teknolojisi ve buna bal olarak da grnt teknolojisi, olduu grlecektir. Gnmzde nitelikli, yetimi meslek elemanlarna ihtiya duyulmaktadr. Bundan dolay bireyin ynelmeyi dnd meslein gerektirdii becerilere sahip olup olmadn bilmesinde yarar vardr. Hazrlanan bu modlde; temel dzlemleri ve dzlemler zerine cephe grnlerini tama konular anlatlacaktr. Bu modl baar ile tamamlayan renciler, daha bilinli, kurallarna gre teknik izim yapabilen ve cisimlerin farkl perspektiflerini izebilecek yeterlilie sahip olacaktr. Meslek yaamnzda hepinize baarlar dileriz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET -1

AMA
Uygun ortam salandnda basit izimlerin grnlerini kuralna uygun izebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde bulunan kk objeleri aratrnz; n, st ve sol yan grnlerini izmeye alarak aralarndaki farklar veya benzerliliklerini karlatrarak bilgi toplaynz.

1. TEMEL GRNLER
1.1. Tama Inlar
Teknik resim ve mimari projelerin izimlerinde kullanlan izgi kalnlklar farkllklar gstermektedir; ancak bu farklln nne geebilmek iin belirli standartlar oluturulmutur. Her lkenin kendine zg standartlar vardr.. Baz lkelerin standartlarnda kullanlan ksaltmalar aada verilmitir: TS = Trkiye DIN = Almanya NFE = Fransa ASA. = Amerika CSA = Kanada JIS.. = Japonya gibi. Trkiyenin de teknik resim alannda yaymlanm standartlar ( TS 88-30, TS 5620, TS 7015, vb.) mevcuttur. Yaplan almalarda bu kurallara uyulmas esastr.

1.1.1. Tanm
zdmn meydana gelebilmesi iin k kayna veya bak noktasnn, izdm dzleminin ve izdm izilecek bir cismin var olmas gerekir. Burada bahsedilen bak noktas, genellikle resmi izen kii; izdm dzlemi, kt veya benzeri iki boyutlu bir yzeyi, cisim ise anlatlmak istenen eya, makine, v.b. eylerdir. Bu ilemin yaplmas srasnda bak noktasndan iz drc nlarn kt ve cismin kelerinden geerek dzleme kadar gittii kabul edilen nlara tama nlar denilir. Tama nlar, genellikle ince izgi ile gsterilir(ekil 1.1).

ekil 1.1: Tama nlarnn gsterilmesi

1.1.2. Yn
Tama izgilerinde yn, hangi dzlem zerine grnt aktarlacak ise o ynde olmaldr. Genellikle nlar, gzlem noktasnn ke noktalarndan geerek izdm dzleminde son bulur. zdm yn, yaplacak dzleme ve bak noktasna gre deiir(ekil 1.2).

ekil 1 2: Epr dzlemleri zerine izdm nlar yardm ile grnlerin kartlmas

1.1.3. iziminde kullanlan izgiler

Genellikle izgiler cismin veya eklin grnen ksmlarnn tanmas iin kullanlr. Ancak cismin grnnn daha iyi anlatlabilmesi iin grnmeyen ksmlarn da grnler zerine aktarlmas gerekir. Bu durumda nlar, kesik izgi olarak bu noktalardan geirilerek ifadenin anlalr hale gelmesi salanr. TSE nin yaynlam olduu standartlarda izgilerin nerelerde ve nasl kullanlmas gerektii detayl olarak anlatlmtr. Tama izgilerinin ( nlar ) ince dz izgi ve izginin zerine yn dorultusunda kk ok iaretlerinin yaplmas, grn veya izimin daha anlalr olmasn salayacaktr.

1.2. Temel Grnler

1.2.1. Tanm
Her bak ynne gre dzlemlere yansd dnlen glgeler, birer iz dmdr. Bu izdmlerin, teknik resim kurallarna gre izgilerle belirtilen teknik ifadesine grn denilir.Dier bir ifadayle cisimlerin izdm metotlarna gre temel dzlemler zerine izilen ekillerine grn denilir.

1.2.2. nemi
Cisimler hakknda hkm verebilmek iin detayl bilgilere sahip olunmas gerekir. Bazen alglama iin tek bir boyut yeterli gelmemektedir. Bunun yerine en az boyutun (en, boy, ykseklik) yer ald grnlere ihtiya duyulmaktadr. Bu nedenle en az temel grnn izilmesi, cisimlerin daha iyi anlalmasn salayacaktr.

ekil.1 3: Deiik ekillerde dzenlenmi bina grnleri

NEML HATIRLATMA !...

a. izim masalarnda eer T cetveli kullanlacaksa; masann boyutuna gre T cetveli seilmelidir. b. Masa kenar ile T cetvelinin balk ksmna 90 lik a olacak ekilde konmasna dikkat edilmelidir. c. izim yaplacak resim kad masa alt ve kenar ksmndan 10 15 cm boluk brakldktan sonra selefon bant ile pot vermeyecek ve gergin bir vaziyette keleri birbirine apraz olacak ekilde tutturulur. d. Resim kadnn diklii T cetveli ve gnye ile 90lik ada kontrol edilir. e. Kalemler izim yaplacak ie gre seilmelidir.

Yumuak 4B 3B

2B

Orta sert HB H

2H

Sert 3H 4H

f. Yazlar iin HB, uygulamal izimler iin 2H, H, B kalemleri tercih edilmelidir. g. Kurun kalemle sa ynde izim yaparken 60den fazla a verdirilmemelidir. h. Teknik izime uygun kalitede olan 45lik , ve 60lik gnyeler kullanlmaldr. . izimlerde oluacak hatalarn silinebilmesi iin kaliteli kurun kalem silgisinin kullanlmasna zen gsterilmelidir.

1.2.2.1. n Grn ( esas grn ): Cisme nden baklarak izilen ve

grnmez izgilerin en az, detayn ise en fazla olduu grntdr ( Bu grnt aln dzlem zerinde yer alr.). Genel olarak cisim hakknda istenen detay vermesine ramen, cismin zellii veya istenen i nedeniyle sadece n grn yeterli olamamaktadr. Bu nedenle dier grnlerin de ( st, sol yan grn ) izilmesi cismin alglanmasn mmkn hale getirir(ekil 1.4).

ekil 1.4: n grn

n cephe grnnn izilebilmesi iin aadaki ilem basamaklar takip edilmelidir a. Cismin genel hatlar, bak noktasna gre belirlenir. b. Cismin ke noktalar, grnen yzeylerden balanarak harf veya rakam ile isimlendirilir. c. Daha iyi alglanabilmesi iin (izdm modlnde de anlatld gibi ) cisim izdm dzlemlerinden olan aln (dey), yer ( yatay) ve profil (yanal ) dzlemleriyle snrlandrlr(ekil 1.5).

ekil 1.5: Cismin aln dzlem zerine yerletirilmesi

d. zdm kurallar erevesinde istenilen cismin n grn aln dzlem zerine aktarlr. e. Aktarlan cismin grnrlk kurallar evresinde en nde olan ksmlar koyu,( B izim kalemi veya 0,5 rapido kalemi) onun arkasnda olan ksmlar az koyu, ( HB izim kalemi veya 0,3 rapido kalemi) onunda arkasnda ve grnmeyen ksmlar ise daha silik olarak izilmelidir ( H izim kalemi veya 0,2-0,1 rapido kalemi).

1.2.2.2. st grn: Cisme stten bakldnda yatay (yer) izdm dzlemine tanan grntr (B..: bak n, B..: Bak st).

ekil 1 6: Cismin yatay epr dzlemi zerine tanmas

n grnte olduu gibi bak yn dorultusunda yatay ( yer) dzlem zerine cismin izdm aktarlr. Aktarlan cisim tam boydur.

n grnte de anlatld gibi cismin genel hatlar, bak noktasna gre belirlenir (ekil 1.6). Tm grnen noktalar harf veya rakam ile isimlendirilir.

10

1.2.2.3.Sol yan grn: Cisme sol taraftan bakarak profil (yanal ) izdm
dzlemine izilen grntr. n grn ve st grnte olduu gibi bak yn dorultusunda profil ( yanal) dzlem zerine cismin izdm aktarlr. Aktarlan cisim tam boydur(ekil 1.7).

ekil 1.7: Sol yan grn

ekil 1.8:Cismin genel hatlar ile birlikte ynleri bak noktasna gre belirlenir

ekil 1 9: Bak ynne gre cisim izdm Teknii kullanlarak profil dzlem zerine aktarlr

11

ekil 1 10: Kapal eprde izilen cisim ak epre alndnda cephe grnn en iyi ekilde ifade etmi olmaldr.

12

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

UYGULAMALI ALITIRMA Yukarda anlatlanlardan yola karak aada verilmi olan perspektifi ak epr zerinde n, st ve sol yan cephe grnlerini iziniz.
Not: ller, ekil zerinden gnye ile llerek alnacaktr.

DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre, kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz. Dersin Temel Grnler ad Temel grnlerden olan n, st, sol veya sa yan grnlerini kurallarna gre Ama izme becerisini lme Konu Epr zerinde n, st ve sol yan cephe grnlerini izme Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1 Resim kdn tekniine uygun olarak yaptrdnz m? 2 X ve Y koordinat izgilerini izdiniz mi? 3 Epr dzlemlerini isimlendirdiniz mi? (A, Y, P) 4 n grn aln dzlem zerine izdiniz mi? 5 st grn yatay dzlem zerine izdiniz mi? 6 Sol yan cephe grn profil dzlem zerine izdiniz mi? 7 Kullanlan malzemelerin temizliini yaptnz m ? Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

13

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak belirleyebilirsiniz. 1) Aadaki ekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmi eklin n grndr? B) C) D)

A)

2)

Aadaki ekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmi eklin st grndr? B) C) D)

A)

3)

Aadaki ekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmi eklin sol yan grndr? B) C) D)

A)

4. A)

Aadaki ekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmi eklin sol yan grndr? B) C) D)

5)

Aadaki ekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmi eklin st grndr? B) C) D)

A)

14

6)

Aadaki ekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmi eklin n grndr?

A)

B)

C)

D)

Aklama: Aada verilen 7. ve 8. sorular alglama zerine hazrlanm sorulardr. Soru: Aada verilmi olan perspektiflerin zerindeki harfleri epr zerinde yer alan n, sol yan ve st grnlere ait olduunu dndnz yzeylerine yazarak gsteriniz.

7.

8.

15

RENME FAALYET2 RENME FAALYET -2

AMA
Uygun ortam salandnda, iki grn verilen paralarn nc grnn izdm kuralna uygun izebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde bulunan kk objeleri aratrarak veya bir st faaliyette yer alan altrmalardan yola karak epr zerine izilen objelerin olumasnda yardmc izgilerin nasl olutuklarn incelemeye alarak, bu alanda bilgi toplaynz.

2. K GRN VERLEN PARALARIN NC GRN ( EPRDE )

2.1. Verilen Grnleri lsne Uygun Olarak zdm Dzlemlerine Tanmas ( Epr )
Bir nceki renme faaliyetinde anlatld gibi temel izdm dzlemimiz bulunmaktadr. zdm dzlemleri, konunun daha iyi alglanabilmesi iin snrlandrlmtr. Fakat gerekte bu dzlemler snrsz kabul edilerek resimler hazrlanmaktadr. Cismin anlatmnda yeterli bulunan grn, cismin llerinden yola karak, epr zerine kurallarna gre tanarak bulunur. EPR: eitli ynlerden baklarak cismin yeteri kadar grnn izmek iin oluturulan dzlemlere EPR denir Aslnda cimsin n, arka, st, alt, sol yan ve sa yan cepheleri, dzlemlere olan mesafeleri deitirilmeden ,kendi lleri sabit tutularak epr iine izilir(ekil 2.1). Cismin perspektif grnts ortadan kaldrlr ve dzlem zerine aktarlr(ekil 2.2).

ekil 2.1.:Cismin alt grn

16

ekil 2.2: zdm dzlemlerinin almas

Ancak teknik resimde esas olan izimin tam ve doru bir ekilde anlatlmasdr. Birbirine benzeyen veya grnmeyen kenarlar ifade eden cepheler atlarak temel cephe esas alnr(ekil 2.3).

ekil 2.3.: zdm dzlemlerinin aln dzlemiyle akarak tek dzlem halinde gsterilmesi

17

ekil 2.4.: Noktann Kot, Uzaklk, Aralk ifadelerinin kapal ve ak epr zerinde gsterilii

Perspektif halinde verilen cismin ak epr zerine doru bir ekilde aktarlabilmesi iin verilen perspektif grnn, lerek veya llendirmelerden faydalanarak epr dzlemi zerine izilir. Bunun yaplabilmesi iinde izdm modlnde anlatld gibi kot, uzaklk ve aralk ifadelerine dikkat edilmesi gerekir(ekil 2.4).

ZEL HATIRLATMA !... Epr dzlem zerine izim yapabilmek iin kot, uzaklk ve aralk ifadelerinin doru bir ekilde uygulanmas gerekir. Kot: Cismin yatay izdm dzlemine olan mesafesidir. Buna ykseklik de denir. Kot: K sembol ile gsterilir. Uzaklk: Cismin aln dzleme olan mesafesidir. Uzaklk: U sembol ile gsterilir. Aralk: Cismin profil (yanal) izdm dzlemine olan mesafesidir. Aralk: A sembol ile gsterilir.

18

UYGULAMA FAALYET
Aada perspektifi verilmi olan ekli temel dzlem zerine n, sol yan ve st grnlerini izdm kurallar erevesinde izimini yaparak izilen ekillerin hangi dzlemler zerinde olduunu yaznz.

Not: ller perspektif grnn zerinden alnacaktr. Kot: 1 cm, Uzaklk: 1 cm, Aralk: 1 cm olarak alnacaktr.

Yukarda verilen eklin doru cevab aadaki gibi olacaktr. Yanl yapp yapmadnz kontrol ederek karlatrnz.

19

DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Verilen grnleri llerine uygun olarak izdm dzlemine tamak Grnleri lsne uygun olarak izdm dzlemlerine tama Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1 Resim kdn tekniine uygun olarak yaptrdnz m? 2 X ve Y koordinat izgilerini izdiniz mi? 3 Epr dzlemlerini isimlendirdiniz mi? (A, Y, P) n grn cisim zerinden lerek aln dzlem zerine 4 izdiniz mi? st grn cisim zerinden lerek yatay dzlem zerine 5 izdiniz mi? Profil dzlem zerine aln ve yatay dzlem zerinden tama 6 nlarn izdiniz mi? Sol yan cephe grn cisim zerinden lerek profil dzlem 7 zerine izdiniz mi? 8 Yardmc n izgilerini sildiniz mi? 9 Kullanlan malzemelerin temizliini yaptnz m? Toplam Evet ve Hayr cevap saylar Bu deerlendirme sonunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

Dersin ad Ama Konu

Temel Grnler

20

2.2. Ara Kesit Noktalarnn zerindeki Noktann Komu Ara Kesite Tanmas
Grnler arasnda bulunan ve grnleri birbirine balayan ince izgiler ( tama izgisi ), ara izgisi olarak adlandrlr. Bu ara izgiler, aln ( nden ) ve yatay ( st ) dzlemde izilmi olan grnler arasnda dey olarak aln ve profil (sol yan ) dzlem zerinde izilmi olan grnler arasnda ise yatay konumda bulunur. Yatay konumdaki ara izgiler eklide de grld gibi T cetveli veya paralel cetvel, dey konumdaki ara izgiler ise gnye ile izilir(ekil 2.5).

ekil 2.5.: Ara izgilerin gnye ile gsterilmesi

Bir parann grnleri izilirken genellikle girinti ve kntlarn en iyi grnd grnten balanr, bu da genellikle n grntr. Dier grnler daha sonra izilir. Tama nlarnn ara kesit noktalarna ulatrlmas iin farkl yntemler kullanlmaktadr. En ok kullanlan yntem 45 lik a ile yaplan nlarn tanmas yntemidir(ekil 2.6). 45 lik gnye kullanlmasnn nedeni, yatay dzlemdeki derinliin D en doru olarak aktarlmas iindir. Bu yntem grnler arasnda eit boluun olumas durumunda kullanlmaktadr.

ekil 2.6.: Ara izgilerin 45lik gnye ile izilmesi

21

Yatay dzlemdeki uzaklklar ile paraya ait derinlik lleri profil dzleme tanrken drtte bir daire, 45 eik kegen izgileri ve yardmc olarak izilen 45lik ara eksen izgileri metotlar kullanlmaktadr. Her metotla da izim yaplabilecei gibi yine de en salkl ve doru izimi vermesi nedeniyle nc yntemin kullanlmas tercih edilmelidir(ekil 2.7).

Drtte bir daire metodu

45eik kegen izgiler metodu 45lik ara eksen izgiler metodu

ekil 2.7 : Aln ve yatay dzlemdeki boyutlarn profil izdm dzlemine tanmas

2.3. zdm Inlarnn Kesitirilmesi

Grnler arasndaki boluk uygun olarak belirlenmi olsun. Bu mesafelerin bitiminden izilen (1) ve (2) nolu tama nlar bir noktada kesitirilir. Bu kesime noktasndan 45 lik gnye ile (3) nolu yardmc izgisi izilir. ( ekil 2.8.) Bu izgiden istifade ederek yataydan bu izgiye kadar yatay ara izgileri, kesime noktalarndan profil dzleme dey ara izgileri izilir. Bylece derinlik boyutu doru bir ekilde tanm olur.
ekil 2.8.: Ara eksen izgilerin45lik gnye ile izilmesi

UYGULAMA FAALYET

22

UYGULAMA FAALYET
Yukarda anlatlanlar gz nnde bulunduralm ve aada, aln ve yatay dzlem zerinde ekli izilmi olarak verilen grnlerden yola karak nc grn profil dzlem zerine ilem basamaklarna dikkat ederek izimimizi yapalm. a. lk nce iki grn verilmi olan A4 kadmz kurallarna uygun olarak izim masasnn zerine yaptralm.

b. ki grn verilen ksm zerinde yatay ve dey eksen izgilerini izelim. c. Parann ke noktalarn numaralandralm. d. Aln ve yatay dzlem zerinden profil dzlem zerine olacak ekilde tama nlarn kesitirelim.
Not: Inlarn kesimesi iin 45 lik a yntemi uygulanacaktr.

e. Profil dzlemde kesien nlar bata olmak zere perspektif grnt, taslak olarak ortaya kar. Bundan sonra HB veya B kalemi ile cismin zelliine gre kenar izgilerini koyulatralm. f. Cisim ortaya kartldktan sonra yardmc nlarn temizleyerek ak epr zerinde nc grnn de ortaya kmasn salam oluruz(ekil 2.9). g. izim ii bittikten sonra masa ve eyalarmz temizleyelim.

23

ekil 2.9: Ak epr zerinde nc grnn kartlmas

24

DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre, kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz. Dersin ad Ama Konu Temel Grnler

Ara kesit noktalarnn zerindeki noktay komu ara kesite tamak Ara kesit noktalarnn zerindeki noktann komu ara kesite tanmas Deerlendirme ltleri Evet 1 Resim kdn tekniine uygun olarak yaptrdnz m? 2 X ve Y koordinat izgilerini izdiniz mi? 3 Epr dzlemlerini isimlendirdiniz mi? (A, Y, P) Aln dzlem zerinden profil dzlem zerine nlar tadnz 4 m? Yatay dzlem zerinden profil dzlem zerine nlar 5 tadnz m? Profil dzlem zerine aln ve yatay dzlem zerinden gelen 7 tama nlarn izdiniz mi? Profil dzlem zerine yer alan sol yan grn cephelerini 8 izdiniz mi? 9 Yardmc n izgilerini sildiniz mi? 10 Kullanlan malzemelerin temizliini yaptnz m ? Toplam Evet ve Hayr cevap saylar

Hayr

Bu deerlendirme sonunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak belirleyebilirsiniz. 1. Yanda verilmi olan ekle bakarak, aadaki klarn hangisinde profil dzlemde yer alan grn doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

2. Yanda verilmi olan ekle bakarak, aadaki klarn hangisinde yatay dzlemde yer alan grn doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

3. Yanda verilmi olan ekle bakarak, aadaki klarn hangisinde aln dzlemde yer alan grn doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

4. Yanda verilmi olan ekle bakarak, aadaki klarn hangisinde profil dzlemde yer alan grn doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

5. Yanda verilmi olan ekle bakarak, aadaki klarn hangisinde yatay dzlemde yer alan grn doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

26

6. Yanda dzlem zerine izilmi olan grnlerden yararlanarak, aadaki klarn hangisinde grnlerin perspektifi gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

7. Yanda dzlem zerine izilmi olan grnlerden yararlanarak, aadaki klarn hangisinde grnlerin perspektifi doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

8. Yanda dzlem zerine izilmi olan grnlerden yararlanarak, aadaki klarn hangisinde grnlerin perspektifi doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

9. Yanda dzlem zerine izilmi olan grnlerden yararlanarak, aadaki klarn hangisinde grnlerin perspektifi doru gsterilmitir?

A)

B)

C)

D)

27

MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
Aada verilmi olan perspektifi ak epr zerinde n, st ve sol yan cephe grnlerini iziniz. Not: ller kt zerinden alnarak yaplacaktr.

28

retmeniniz, modldeki faaliyetleriniz ve aratrma almalarnz sonunda kazandnz bilgi ve becerilerinizi lme aralaryla llerek sizin modl ile ilgili durumunuzu deerlendirecek ve sonucunu size bildirecektir. PERFORMANS TEST Dersin Temel Grnler rencinin ad Temel grnlerden olan n, st, sol veya Ama Ad soyad sa yan grnlerini kurallarna gre izmek Perspektifi verilen cismin temel grnlerini Konu Snf /No izme Balang saati Zaman Biti saati Toplam sre Gzlenecek Davranlar Temel grnleri verilen paralarn grnlerini aln, yatay ve profil dzlem zerine izme 1 Resim kadn tekniine uygun olarak yaptrd m? 2 X ve Y koordinat izgilerini izdi mi? 3 Epr dzlemlerini isimlendirdi mi? (A, Y, P) 4 Cismin n grnn zerinden llerini ald m? 5 Alnan llere gre cismi aln dzlem zerine izdi mi? Aln dzlem zerinden profil dzlem zerine tama nlarn 6 izdi mi? 7 Cismin st grn zerinden llerini ald m? Alnan llere gre st grn yatay dzlem zerine izdi 8 mi? Yatay izdm dzlemi zerinden profil izdm dzlemi 9 zerine nlar izdi mi? Profil izdm dzlemi zerinde cisme ait sol yan grnn 10 snr izgilerini izdi mi? Dzlem zerinde yer alan grnlerin daha iyi anlalmas 11 iin ( H, HB ve B ) farkl kalem eitlerini kulland m? 12 izim yaplan ortam ve ara gereci temizledi mi? Toplam Evet ve Hayr cevap saylar

Evet

Hayr

Not: Zmre retmenler karar ile farkl performans testi uygulanabilir.

29

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 C B D C A C

7.

8.

30

RENME FAALYET2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 C A C B A B A C D

31

KAYNAKA KAYNAKA
Do Dr. ARUNTA, Ylmaz. Teknik Danman, Ankara,Gazi niversitesi. Teknik Eitim Fakltesi retim Grevlisi AYIK Abdurrahman Teknik retmen, Ders Bilgi Notlar EN Zeki, Nail zilingir, Temel Teknik Resim, Ders Aralar Anonim irketi, stanbul, 1994. ZKARA Hamdi. Teknik Resim, (Endstri Meslek Liseleri), Ankara, 2001. DANI smet, naat Teknik Resmi, Milli Eitim Bakanl Basmevi. stanbul: 2001 BACI Mustafa, Cemil Bac, Teknik Resim Cilt I-II,Bac Yaynevi, Ankara,1979. NOGAY Sami, Teknik Resim (raklk Eitim Merkezleri in), Sanem Matbaaclk, 1990. TRKDEMR Kemal, Teknik Resim I, Denizli Pamukkale niversitesi,2000. TRKDEMR Kemal, A4 Uygulama niversitesi, 2002, Levhalar, Denizli: Pamukkale

AHNLER Orhan, Fehmi Kzl, Mimarlkta Teknik Resim,Yap Yayn, stanbul, Nisan, 2003. KK Mehmet, Teknik Resim Temel Ders Kitab, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, stanbul, 2002 ARSLAN Mehmet, Uygulamal Teknik Resim, Arslan Yaynclk, stanbul, 2002.

32

T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

NAAT TEKNOLOJS ALANI

PERSPEKTF ZM

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................... ii GR....................................................................................................................... 1 RENME FAALYET 1...................................................................................... 3 1. BAST CSMLERN PERSPEKTFNN ZM .............................................. 3 1.1. Perspektif ....................................................................................................... 3 1.1.1. Tanm...................................................................................................... 3 1.1.2. Perspektif eitleri.................................................................................... 4 UYGULAMA FAALYET-1............................................................................. 18 PERFORMANS DEERLENDRME-1............................................................. 20 UYGULAMA FAALYET-2............................................................................. 21 PERFORMANS DEERLENDRME-2............................................................. 22 LME VE DEERLENDRME ...................................................................... 23 RENME FAALYET-2 ................................................................................... 25 2. KARMAIK CSMLERN PERSPEKTFNN ZM................................... 25 2.1. Bak Yn Belirlemek ................................................................................ 25 2.2. Grnmeyen Kenarlarn izimlerle fade Edilmesi....................................... 27 UYGULAMA FAALYET-1............................................................................. 28 PERFORMANS DEERLENDRME-1............................................................. 29 2.3. Grnmeyen Boluklarn izimlerle fade Edilmesi ..................................... 30 UYGULAMA FAALYET-2............................................................................. 31 PERFORMANS DEERLENDRME-2............................................................. 32 UYGULAMA FAALYET-3............................................................................. 33 PERFORMANS DEERLENDRME-3............................................................. 35 RENME FAALYET-3 ................................................................................... 38 3. PERSPEKTFN GLGELENDRLMES........................................................ 38 3.1. Glgelendirme.............................................................................................. 38 3.1.1. Tanm.................................................................................................... 38 3.2. Glgelendirme Teknikleri............................................................................. 38 3.2.1. Ik Kaynann Yeri .............................................................................. 38 3.2.2. Bak Noktasnn Yeri ............................................................................ 39 LME VE DEERLENDRME ...................................................................... 41 MODL DEERLENDRME ............................................................................... 43 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................... 45 KAYNAKLAR ...................................................................................................... 46

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK
580TC0003

MODLN AMACI

naat Teknolojisi 10. snf alan ortak Perspektif izim Bu modl basit paralarn perspektifini izme, karmak paralarn perspektifini izme, perspektifi glgelendirme ile ilgili konulardan oluan renme materyalidir. 40/24 z dm modln baarm olmak. Perspektif resimlerini izmek Genel Ama Gerekli ortam salandnda kuralna uygun olarak perspektif resimlerini izebileceksiniz. Amalar 1. Kurallarna uygun olarak basit cisimlerin perspektifini izebileceksiniz. 2. Kurallarna uygun olarak karmak cisimlerin perspektifini izebileceksiniz. 3. Tekniine uygun olarak cisimlerin perspektiflerinin glgelendirmesini yapabileceksiniz. izim masas, izilmi perspektif resmi, yaptrma band, temizlik aralar, T cetveli, gnye, pergel, izim kalemleri. Modl ieriinde yer alan faaliyetleri tamamladktan sonra verilen lme aralar ile kazandnz bilgi, beceri ve uygulamalarnz deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda performans testi uygulayarak, kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Kelimelerin bittii, bir eylerin sylemedii durumlarda insanolu yaam boyunca izgilerle anlamay tercih etmitir. izgi, doru kullanldnda insana mutluluk veren bir aratr. Gnmzde nitelikli yetimi meslek elemanlarna ihtiya duyulmaktadr. Bundan dolay bireyin, ynelmeyi dnd mesleklerin gerektirdii becerilere sahip olup olmadn bilmesinde yarar vardr. Modllerin amac, meslek seimi aamasnda rencilerin kendilerini tanmaya ynlendirecek uygulamalara ve onlarn meslek alanlarn tercih etmelerine yardmc olmaktr. Hazrlanan bu modlde, kurallarna uygun olarak karmak paralarn perspektifini ve tekniine uygun olarak izilen cisimlerin perspektiflerinin glgelendirmesi konularnda bilgiler anlatlacaktr. Bu modl baar ile tamamlayan renciler; daha bilinli, kurallarna ve tekniine uygun izim yapabilen ve farkl zellie sahip cisimlerin perspektiflerini izebilecek yeterlilie sahip olacaktr. Mesleki yaamnzda hepinize baarlar dileriz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET 1

AMA
Uygun ortam salandnda perspektifin tanmn yapabilmeyi, perspektif eitlerini ve zelliklerini, kullanld yerleri ifade etmeyi, ayrca basit paralarn perspektiflerini izme becerilerine sahip olabileceksiniz.

ARATIRMA

evrenizde bulunan kk objeleri aratrarak en, boy ve ykseklik kavramlar hakknda bilgiler toplayarak, grn ifade eden ekillerin nasl farkl olabileceklerini incelemeye alarak bu alanda bilgi toplaynz.

1. BAST CSMLERN PERSPEKTFNN ZM

1.1. Perspektif
1.1.1. Tanm
Cismin yzn gsteren, tek grnl resimlerdir. Cisimlerin, gzmzn grd ekle benzer zelliklerdeki boyutlu (hacimsel) anlatmn bir grnte ifade etmek iin izilen resimlere perspektif denir. Dier bir ifadeyle cisimleri, insan gznn grd gibi boyutlu olarak izebilme olanan salayan yntemlere de perspektif ad verilir. Perspektif resimler, paralar tam olarak aklayamaz. Yapm resmi olarak kullanlmaz. Ancak okullarda eitim ve retim maksadyla rnler iin katalog ve brorlerde, bunun yannda d biimlerini aklamak iin mimaride, tasarlanan binalarn i ve d grnlerinin iziminde, mobilya izimlerinde ve gzel sanatlar gibi alanlarda uygulanmaktadr.

1.1.2. Perspektif eitleri

Perspektif, iz dm kurallarna gre kt dzlemi zerine izilmi, boyutu da grlen (en, derinlik ve ykseklik) bir cismin iz dmnden ibarettir. z dmler; iz dm dzlemleri, bak noktalar, cisimlerin uzaydaki konumlar ve cismin kelerinden geen nlarn iz dm dzlemine dik veya eik olmasna gre elde edilir(ekil 1.1).

ekil 1.1: Perspektif izimi iin gereken artlar

Drt eit perspektif (iz dm) vardr(ekil 1.2): Paralel perspektif (iz dm) Aksonometrik perspektif (iz dm) Eik perspektif (iz dm) Merkezi (konik) perspektif (iz dm) 4

ekil 1.2: Perspektif eitleri

1.1.2.1. Paralel Perspektif

Bir cismin, nlarn cisme sonsuzdan gelip iz dm dzlemine paralel olarak aktarlmas ile elde edilen grnne paralel perspektif denir. Bu iz dmde cisim ile iz dm ayn boyutta olmaktadr. Paralel perspektif; ounlukla makine paralarnn, benzer biimdeki kk boyutlu cisimlerin, inaat sektrndeki sistem detaylarnn izilmesinde kullanlmaktadr (ekil 1.3).

ekil 1.3: Paralel perspektif (iz dm)

1.1.2.2. Aksonometrik Perspektif

Inlarn dik geldii paralel bir iz dmdr. Cisim, iz dm dzlemine belli alar yapacak ekilde oturtulur. Bu esaslara gre izilen iz dmlere dik aksonometrik perspektif denir. Bir cisim (rnein bir kp) taban yatay dzleme paralel kalmak artyla bir yne dndrlp, ynelen paralel nlarn kpn yzn grmesi salandnda elde edilen iz dme aksonometrik perspektif denir (ekil 1.4).

ekil 1.4: Aksonometrik (iz dm) perspektifin gsterilii

ekil 1.4de grld gibi kp ne doru eerek perspektif (iz dm) elde edilmeye allr. Eilme sonucunda elde edilen iz dmlerde kenarlarn iz dmleri, tam boy olmayacaktr ve klecektir. Bu klme, emenin durumuna gre ya btn kenarlarda eit oranlarda ya da iki kenarda ayn, nc kenarda ise ayr veya kenarda da ayr ayr olacaktr Aksonometrik perspektif kullanm yerlerine gre e ayrlmaktadr: zometrik perspektif Dimetrik perspektif Trimetrik perspektif zometrik Perspektif

Perspektif iziminde eme sonucunda klme oranlar, btn kenarlarda ayn olan iz dmlere izometrik perspektif ( iz dm ) denilmektedir. zometrik kelimesi, eit l anlamna gelir. zometrik perspektifi izilecek cisim, belirli kenarlar iz dm dzlemi ile eit alar yapacak ekilde yerletirilir. Elde edilen iz dmde kenarlar, cismin gerek boyutlarnn % 82si kadardr. Yani tam boy % 18 orannda azalmaktadr. Yer ekseni ile taban kenarlar arasndaki a 30 dir. Ancak izim esnasnda ve 7

hesaplamalarda hatalarn ortaya kmas nedeniyle uygulamada izometrik perspektif izilirken kenarlar 1:1 orannda alnr (ekil 1.5).

ekil 1.5: zometrik perspektif

Dimetrik Perspektif

ki kenar da ayn (1:1) olup nc kenar farkl (1:2) olan iz dmlere dimetrik perspektif denilmektedir. Dimetrik szc, iki lekli anlamna gelir. Eksenlerinden iki tanesi iz dm dzlemi ile eit a yapacak ekilde yerletirilen bir cismin iz dmne dimetrik perspektif (iz dm ) denir. nc eksen, iz dm dzlemi ile daha farkl alar oluturur. Alar yaklak 42 ve 7 dir. 42 a yapan kenarn ksalma oran 1:2, dierleri ise 1:1 orannda kabul edilirler (ekil 1.6).

ekil 1.6: Dimetrik perspektif

ekil 1.7de T cetveli ve gnye yardmyla farkl alarn elde edilmesi grlmektedir.

ekil 1.7: T cetveli ve gnye yardm ile farkl alarn oluturulmas

Trimetrik Perspektif

Btn kenarlar farkl olan iz dmlere trimetrik perspektif (iz dm) denilmektedir. Perspektif eksenlerinin resim dzlemiyle yapt alar, deiik llerde ve perspektif eksenleri zerindeki kenarlarn ksalma oranlar birbirinden farklysa meydana gelen iz dme trimetrik perspektif denir. Trimetrik ifadesi, lekli anlamna gelmektedir. Kenarlarn yapt alar farkl olduu iin ksalma oranlar da farkldr. Trimetrik perspektifi geree en yakn ekilde izebilmek iin kenarlarn her birinin ksalma orann yatrma metodu ile belirlemek gerekir. Ancak uygulamada ksalma oranlar X ekseninde 1:1 (tam boy), Y ekseninde 1:6/7 ve Z ekseninde 1: 2/3 olduundan fazla tercih edilmeyen bir perspektif trdr (ekil 1.8).

ekil 1.8: Trimetrik perspektif (iz dm) ve a konumu

Eik Perspektif

Cismin kelerinden geen nlar, iz dm dzlemine eiktir. Bu ekilde elde edilen iz dme eik perspektif ( iz dm ) denir. Eik perspektif, aksonometrik perspektifte olduu gibi cismin kenarlarnn paralel izildii perspektiftir. Ancak aksonometrik perspektifteki gibi resim dzlemine dik bak dorultusu ve nlar kullanlmaz. Eik perspektifin zellii, uzaydaki cisme olan bak dorultusunun, resim dzlemine eik olmasdr (ekil 1.9).

ekil 1.9: Eik perspektif

Kavaliyer Perspektif

Bir cismin perspektifi izilirken nce cismin n grn, aln dzlemine izilir. Daha sonra oluturulan kenarlar yer ekseni ile 30, 45 veya 60 a yapacak ekilde uzatlr. Bu kenarlar gerek uzunlukta veya 3 : 4, 1 : 2, 5 : 8 orannda ksaltlarak izilir (ekil 1.10).

10

ekil 1.10: Kavaliyer perspektif

Kabine Perspektif

Cismin n grn, aln dzleme paralel olacak ekilde yerletirilir. Daha sonra oluturulan kenarlar yer ekseni ile 45 lik a yapacak ekilde yerletirilen ve derinlik ls ise 1:2 orannda azalarak izilen perspektife kabine perspektif denir (ekil 1.11).

ekil 1.11: Kabine perspektif

Militer Perspektif

Eski Fransz planlarnda kullanlm bir perspektif eididir. Bu sebeple buna asker perspektif anlamnda militer perspektif denilmitir. Bu perspektif trnde, X ve Z eksenlerindeki boyutlar tam boyda alnr. Y eksenindeki boyutlar, bak asna gre klse bile genellikle tam boyda (1:1) alnmaktadr (ekil 1.12).

11

ekil 1.12: Militer perspektif

Kavaliyer perspektifin aksine stten grn tam boyda izilir. st yzlerinde daire, dikdrtgen, gen, altgen gibi ekiller bulunan paralarn perspektiflerinin iziminde byk kolaylk salad iin tercih edilmektedir. Militer perspektifte, bir kpn yzeyindeki dairenin perspektifi de daire olarak grnr. Dier yzeydeki daireler ise elips olarak izilir (ekil 1.13).

ekil 1.13: Kpn yzeyindeki dairenin militer perspektifi

12

Merkezi (Konik ) Perspektif

ekil 1.14: Merkezi (konik ) perspektif

Merkezi (konik) perspektif, insann tabiattaki cisimleri gr ekline gre en yakn ekilde izimine olanak verdii iin dier perspektiflere nazaran daha ok tercih edilmektedir. Konik perspektifte cismin boyutlar, cisim dzleminin cisme olan mesafesine bal olarak deiir. Perspektif resmin, cisme nazaran daha kk olduu grlr (ekil 1.14). Resim dzlemi, bak noktasna yaklatka perspektif resmi klr; uzaklatka byr. Resim dzlemi cismin arkasnda olduunda da perspektif resim, cisimden daha byk olur. Konik perspektifte cismin hem yatay hem de dey boyutlarnda deime olur (ekil 1.15, ekil 1.16).

ekil 1.15: Merkezi perspektifte bak noktasnn cismin bykln veya kkln etkilemesi

13

ekil 1.16: Merkezi perspektifte bak noktasnn cismin grnne etkisi

Konik perspektif, daha ok mimari izimlerde kullanlmaktadr. Bir yap veya yap topluluunun zemin ve evresiyle ilikisini daha izim hlindeyken deerlendirebilmek konusunda perspektif etkin bir rol oynamaktadr.

ekil 1.17: Merkezi (konik) perspektif (iki kama noktal )

14

ekil 1.18: Merkezi (konik) perspektif (tek veya kama noktal)

Merkezi (konik) perspektif, cisimlerin daha iyi ifade edilmesi iin ksma ayrlarak incelenir: Bir kama noktal perspektif (ekil 1.18) ki kama noktal perspektif (ekil 1.17) kama noktal perspektif (ekil 1.18) Bir Kama Noktal Perspektif

Cismin n yz, resim dzlemine (RD) paralel yerletirilir. Perspektif grnte hangi yzeyin grnmesi isteniyorsa bak noktas ( BN ) ufuk izgisinin ( UF ) altnda sa tarafta bir yere yerletirilir. Meydana gelen konik iz dm, bir kama noktal konik perspektiftir. Bak noktasndan ufuk izgisi zerinde olacak ekilde ka noktas (KN) iaretlenir. Cismin n yz, yer izgisi zerine yerletirilerek ka noktas ile birletirilir. Resim dzlemi (RD) zerinde yerletirilen st grnn keleri, bak noktas ile birletirilir. Bak noktasna giden nlarn resim dzlemini kestii yerden dey olarak aa tanr ve perspektif tamamlanr(ekil 1.19, ekil 1.20).

15

ekil 1.19: Bir kama noktal perspektif

16

ekil 1.20: Bir kama noktal perspektif

17

UYGULAMA FAALYET-1 UYGULAMA FAALYET

Basit Bir Cismin zometrik Perspektifinin izilmesi Yukarda anlatlanlardan yola karak aada grnleri verilen cismin izometrik perspektifini, teknik resim izim kurallarna ve ilem basamaklarna gre A4 kdna izelim. lem Basamaklar neriler Perspektif iziminde kullanlacak ara ve gereleri hazrlaynz (kt, kalem silgi v.b). izimde kullanacanz A4 kdn izim masasna yaptrnz.

Perspektifi izilen model veya parann grnn detayl olarak inceleyiniz (zometrik resimler izilirken boyutlarn gerek lleri ile alnacan unutmaynz).

30lik gnye ile nce sola, sonra saa yer ekseni oluturunuz. Kesime (Z) noktasndan dik knz.

llerden yola karak kabaca dikdrtgenler prizmasnn izilmesi ile ekil daha iyi alglanacandan kbik bir ekil oluturunuz.

Grnen izgiler ile grnmeyen izgileri birbirinden ayrnz. Ana hatlar bata olmak zere kp iine cismin detaylarn yerletiriniz.

18

 Gereksiz izgileri siliniz izimde kullanlan izim masas ve teknik resimde kullanlan gnyeleri temizleyiniz. izimin zelliine gre izgileri koyulatrnz.

19

PERFORMANS DEERLENDRME-1 PERFORMANS DEERLENDRME

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt uygulamay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Dersin ad Ama Konu

Perspektif izim Basit cisimlerin perspektifini izme becerilerinin llmesi Basit cisimlerin perspektifinin izimi

rencinin Ad soyad Snf / Nu

Deerlendirme ltleri
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Perspektif iziminde kullanlacak ara ve gereleri hazrladnz m? izimde kullanacanz A4 kdn hazrladnz m? Kdnz dzgn bir ekilde masaya yaptrdnz m? Perspektifi izilen model veya parann grn detayl olarak incelediniz mi? 30lik gnye ile nce sola, sonra saa yer ekseni oluturdunuz mu? Kesime (Z) noktasndan dik ktnz m? lleri kullanarak kabaca dikdrtgenler, prizma eklinde kbik bir ekil oluturdunuz mu? Ana hatlar bata olmak zere kp iine cismin detaylarn yerletirdiniz mi? Grnen izgiler ile grnmeyen izgileri birbirinden ayrdnz m? Gereksiz izgileri sildiniz mi? izimin zelliine gre izgileri koyulatrdnz m? izimde kullanlan izim masas ve teknik resimde kullanlan gnyeleri temizlediniz mi?

Evet

Hayr

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

20

UYGULAMA FAALYET-2 UYGULAMA FAALYET

Yukarda anlatlanlardan yola karak aada grnleri verilen cismin dimetrik perspektifini teknik resim kurallar erevesinde A4 teknik resim kdna iziniz. Not: ller ekiller zerinden alnacaktr.

21

PERFORMANS DEERLENDRME-2 PERFORMANS DEERLENDRME

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt uygulamay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.
Dersin Perspektif izim ad Ama Konu

rencinin

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Basit cisimlerin perspektifini izme Ad soyad becerilerinin llmesi Basit cisimlerin perspektifinin izimi Snf / Nu Deerlendirme ltleri Perspektif iziminde kullanlacak ara ve gereleri hazrladnz m? izimde kullanacanz A4 kdn hazrladnz m? Kdnz dzgn bir ekilde masaya yaptrdnz m? Dimetrik perspektif alarn oluturdunuz mu? Bak ynn belirlediniz mi? Cismin en geni ebatlarna gre prizma oluturdunuz mu? n grn yerletirdiniz mi? n grne gre st ve yan grnleri oluturdunuz mu? Grnlere gre kontrol ettiniz mi? izgileri kalnlatrdnz m? Fazla izgileri sildiniz mi?

Evet

Hayr

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

22

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak belirleyeceksiniz. 1. Aadakilerden hangisinde perspektifin tanm yanl olarak verilmitir? A) Cismin yzn gsteren, tek grnl resimlerdir. B) Cisimlerin, gzmzn grd ekle benzer zelliklerdeki boyutlu (hacimsel) anlatmn bir grnte ifade etmek iin izilen resimlere perspektif denir. C) Cisimlerin, insan gznn grd gibi boyutlu olarak izebilme olanan salayan bu yntemlere perspektif denir. D) Cisimlerin, gzmzn grd ekilde sadece bir boyutlu olarak anlatmn ifade etmek iin izilen resimlere perspektif denir. 2. Aadakilerden hangisi perspektif eitleri arasnda yer almaz? A) Paralel perspektif (iz dm) C) Eik perspektif (iz dm) B) Dik al perspektif (iz dm) D) Merkezi (konik) perspektif (iz dm)

3. Inlarn cisme sonsuzdan gelip iz dm dzlemine paralel olarak aktarlmas ile elde edilen perspektif aadakilerden hangisidir? A) Paralel B) Konik C) Eik D) Merkezi

4. Cismin, iz dm dzlemlerinin nnde belirlenmi alar kadar dndrlmesinden sonra iz dm dzlemine dik baklarak elde edilen perspektif (iz dm) aadakilerden hangisidir? A) Paralel B) Konik C) Aksonometrik D) Eik

Aadaki sorular alglama zerine hazrlanm sorulardr. Ltfen dikkatlice ekilleri inceleyiniz. ekille ilgili soruya izilen ekle gre cevap veriniz. 5. Yandaki ekil aadaki perspektiflerden hangisi ile izilmitir? A) Kavaliyer C) Dimetrik B) Trimetrik D) zometrik

6.

Yandaki ekil aadaki perspektiflerden hangisi ile izilmitir? A) Kavaliyer C) Dimetrik B) Trimetrik D) zometrik

23

7.

Yandaki ekil aadaki perspektiflerden hangisi ile izilmitir? A) Kavaliyer C) Dimetrik B) Trimetrik D) zometrik

8.

Yandaki ekil aadaki perspektiflerden hangisi ile izilmitir? A) Kavaliyer C) Dimetrik B) Trimetrik D) zometrik

9. Yandaki ekil aadaki perspektiflerden hangisi ile izilmitir? A) ki kama noktal perspektif B) Bir kama noktal perspektif C) kama noktal perspektif D) Eik perspektif

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek deerlendiriniz. Eksik olduunuz konulara dnerek tekrarlaynz. Tm sorular doru yantladysanz dier faaliyete geiniz.

24

RENME FAALYET-2
AMA

RENME FAALYET-2

Uygun ortam salandnda, farkl perspektif eitlerini kullanarak karmak paralarn perspektiflerini tekniine uygun olarak izebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki cisimleri farkl noktalardan ve farkl bak alarndan bakarak inceleyiniz. Herhangi bir cismin nden, stten ve yandan resmini ekip bu cismin nasl bir cisim olduunu arkadalarnzla birlikte yorumlaynz.

2. KARMAIK CSMLERN PERSPEKTFNN ZM

2.1. Bak Yn Belirlemek
Herhangi bir cismin perspektifini izmek veya bir perspektifin grnlerini izmek iin nce uygun bir bak yn belirlememiz gerekir. Bu belirlediimiz bak yn, cismin n grndr. Dier grnler ise st grn, sol yan grn, sa yan grn, alt grn ve arka grntr (ekil 2.1).

ekil 2.1: Bak ynne gre temel grnn elde edilmesi

25

ekil 2.2: Bak ynne gre cismin grnnn elde dilmesi

Genel olarak bir cismi ifade etmede n grn, st grn ve sol yan grn yeterlidir; fakat ok karmak zel paralarn iziminde dier grnler de izilebilir (ekil 2.2). Bak yn belirlenirken cismin en karmak, en fazla girinti-knt ve boluk olan ksm, cismin bak yn ( n gr ) olarak seilmelidir (ekil 2.3).

ekil 2.3: Cisme bak ynnn tayin edilmesi

26

2.2. Grnmeyen Kenarlarn izimlerle fade Edilmesi

Perspektifte bulunan fakat bak yn dorultusunda grnmeyen kenarlar, perspektifin grnlerinde kesik izgilerle ifade edilir (ekil 2.4).

ekil 2.4: Kesik izgilerin kullanlmas

27

UYGULAMA FAALYET-1 UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Perspektif grnn elde edilebilmesi iin dikdrtgen prizmann bir kenar yer dzlemine teet olacak ekilde 30lik (kavaliyer perspektif) a yapacak ekilde izilmelidir. neriler Dikdrtgen prizmann hazrlanabilmesi iin cisim zerinden veya llendirmelerden yararlanlmaldr.

Prizma iinde boaltlmas gereken yerler, llerine uygun olarak boaltlmaldr.

Dikdrtgen prizma iindeki cephe grnleri izildikten sonra fazla olan yardmc izgiler silinerek grn ortaya kartlmaldr.

Dikdrtgen prizma iine n, sol yan ve st grnlerden yola karak boaltmalar yaplmaldr.

28

PERFORMANS DEERLENDRME-1 PERFORMANS DEERLENDRME

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt uygulamay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Dersin Perspektif izim ad Ama Konu

rencinin

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Karmak cisimlerin perspektifini izme Ad-soyad becerilerinin llmesi Karmak Cisimlerin Perspektifinin izimi Snf / Nu Deerlendirme ltleri Perspektif iziminde kullanlacak ara ve gereleri hazrladnz m? izimde kullanacanz A4 kdn hazrladnz m? Kdnz dzgn bir ekilde masaya yaptrdnz m? Kavaliyer perspektif alarn oluturdunuz mu? Bak ynn belirlediniz mi? Cismin en geni ebatlarna gre dikdrtgen prizma oluturdunuz mu? n grn yerletirdiniz mi? n grnten sonra prizma zerine st ve yan grnleri oluturdunuz mu? Grnleri kontrol ettiniz mi? izgileri kalnlatrdnz m? Fazla izgileri sildiniz mi?

Evet

Hayr

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

29

2.3. Grnmeyen Boluklarn izimlerle fade Edilmesi

Perspektifte bulunan fakat bak yn dorultusunda grnmeyen boluklar, perspektifin grnlerinde kesik izgilerle ifade edilir (ekil 2.5).

ekil 2.5: Grnmeyen boluklarn ifade edilmesi

30

UYGULAMA FAALYET-2 UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Grnn kartlabilmesi iin dikdrtgen prizmann izilmesi gereklidir. Grnlerin en geni u noktalarndan yatay ve dey izgiler izerek kare veya dikdrtgen yzeyler oluturulur ve bu oluturduumuz yzeylerde meydana gelen boluklar numaralandrlr.

neriler Grnn elde edilebilmesi iin izometrik perspektif tercih edilmelidir. Grnlerden faydalanlarak cismin en uzun dorular seilerek bir prizma izilir.

n grnte oluan 1 numaral boluk, prizmadan karlarak izilir.

st grnte oluan 2 numaral boluk, prizmadan karlarak izilir.

Sol yan grnte oluan 3 numaral boluk, prizmadan karlarak izilir.

Dikdrtgen prizma iine n, sol yan ve st grnlerden yola karak boaltmalar yaplmaldr.

Sol yan grnte oluan 4 numaral boluk, prizmadan karlarak izilir. Cepheler zerine ilenen grnler izildikten sonra yardmc izgiler silinmelidir.

Prizmann yardmc d izgileri kaldrlarak perspektif izilir.

31

PERFORMANS DEERLENDRME-2 PERFORMANS DEERLENDRME

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre, kendiniz ya da arkadanzn yapt uygulamay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.
Dersin Perspektif izim ad Ama Konu

rencinin

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Karmak cisimlerin perspektifini izme Ad-soyad becerilerinin llmesi Karmak Cisimlerin Perspektifinin izimi Snf / Nu Deerlendirme ltleri Perspektif iziminde kullanlacak ara ve gereleri hazrladnz m? izimde kullanacanz A4 kdn hazrladnz m? Kdnz dzgn bir ekilde masaya yaptrdnz m? zometrik perspektif alarn oluturdunuz mu? Bak ynn belirlediniz mi? Cismin en geni ebatlarna gre dikdrtgen prizma oluturdunuz mu? n grn yerletirdiniz mi? n grnten sonra prizma zerine st ve yan grnleri oluturdunuz mu? Grnleri kontrol ettiniz mi? izgileri kalnlatrdnz m? Fazla izgileri sildiniz mi?

Evet

Hayr

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

32

UYGULAMA FAALYET-3 UYGULAMA FAALYET

Karmak cisimlerin perspektifinin izilmesi Aadaki rnekte grn verilen bir cismin izometrik perspektifi, grnmeyen kenar ve boluklarn oluturulmas ilem basamaklarna gre kademeler halinde izilmitir. Siz de aadaki ilem basamaklarna gre bu perspektifi 1/1 leinde A4 ebadndaki resim kdna izip llendiriniz (ekil 2.6).

ekil 2.6: Grnten perspektif karma

33

lem Basamaklar Perspektif iziminde kullanlan ara ve gerelerinizi hazrlaynz. n, st ve sol yan grnlerinde verilen llere gre bak yn belirleyerek cismin en geni ebatlarna gre bir dikdrtgen prizma iziniz.

neriler A4 resim kdn masaya yaptrnz.

Cismin st grnnde bulunan boluu, llerine gre prizmada oluturunuz.

Cismin n grnnde bulunan boluu, llerine gre prizmada oluturunuz.

Perspektifin grnlerini farkl ekillerde tarayarak eksik kalan bir ksmnn olup olmadn kontrol ediniz. Eksik yoksa izgileri kalnlatrp perspektifi llendiriniz.

34

PERFORMANS DEERLENDRME-3 PERFORMANS DEERLENDRME

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanz faaliyette yaptz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Dersin Perspektif izim ad Ama Konu

rencinin

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Karmak cisimlerin perspektifini izme Ad-soyad becerilerinin llmesi Karmak Cisimlerin Perspektifinin izimi Snf / Nu Deerlendirme ltleri Perspektif iziminde kullanlacak ara ve gereleri, hazrladnz m? izimde kullanacanz A4 kdn hazrladnz m? Kdnz dzgn bir ekilde masaya yaptrdnz m? zometrik perspektif alarn oluturdunuz mu? Bak ynn belirlediniz mi? Cismin en geni ebatlarna gre prizma oluturdunuz mu? n grnteki boluu oluturdunuz mu? st grnteki boluu oluturdunuz mu? Grnlere gre kontrol ettiniz mi? izgileri kalnlatrdnz m? Fazla izgileri sildiniz mi? Perspektifin grnlerini farkl taradnz m? Perspektifi llendirdiniz mi?

Evet

Hayr

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

35

LME VE DEERLENDRME
Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak belirleyebileceksiniz. 1. Perspektifin grnlerinde grnmeyen kenarlar aadaki izgilerden hangisi ile izilmelidir? A) Dz izgi B) Noktal kesik izgi C) Kesik izgi D) Eik izgi Grnmeyen boluklar aada verilen hangi izgi tr ve kalnl ile izilmelidir? A) Dz, kaln izgi B) Noktal kesik, ince izgi C) Kesik, kaln izgi D) nce, kesik izgi Aadakilerden hangisi perspektif izmek iin gerekli olan en az grn saysdr? A) 1 B) 3 C) 4 D) 6

2.

3.

Aadaki sorular, alglama zerine hazrlanm sorulardr. Ltfen dikkatlice ekilleri inceleyiniz. ekille ilgili soruya izilen ekle gre cevap veriniz.

4.

Yukardaki perspektifin st grn aadakilerden hangisidir?

A)

B) 36

C)

D)

5-

Yukardaki grnlere gre izilen izometrik perspektif aadakilerden hangisidir?

A)

B)

C)

D)

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek deerlendiriniz. Eksik olduunuz konulara dnerek tekrarlaynz. Tm sorular doru yantladysanz dier faaliyete geiniz.

37

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

kullanarak

AMA

Uygun ortam salandnda farkl glgelendirme tekniklerini perspektiflerin glgelendirmesini, tekniine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Karanlk bir ortamda tek bir k kayna ile (mum, fener, ampul vb. ) herhangi bir cismin bu k kayna ile oluturduu glgeyi farkl a ve uzaklklar kullanarak inceleyiniz ve sonularn arkadalarnzla tartnz.

3. PERSPEKTFN GLGELENDRLMES
3.1. Glgelendirme
3.1.1. Tanm
Bir cismin d eklini hacimli olarak gsteren n, o cisim zerinde ve bulunduu zeminde meydana getirdii koyuluklara glge denir.

3.1.2. zellikler
Cisimler ya dorudan doruya k kaynandan gelen nlarla veya dier cisimlerden gelen yansmalarla aydnlanr. Bu aydnlanmalar sonucunda da btn canl ve cansz cisimlerde bir glge meydana gelir. Glgeler k kaynann etkisine, uzaklna ve cisme gelen asna gre deiir.

3.2. Glgelendirme Teknikleri

3.2.1. Ik Kaynann Yeri
Genel olarak Ik kayna ok uzakta ise ( gne veya ay gibi) n kaynandan dik olarak geldii kabul edilir ve cismin glgesinin geniliinde bir deime olmaz. Fakat k kaynandan gelen nlarn asna gre boyunda uzama veya ksalma meydana gelir (ekil 3.1).

38

ekil 3.1: Cisme gelen k kaynana bal olarak cismin glgesinin boyunun deiimi

Ik kayna normal bir uzaklkta ise ( elektrik, mum, fener ) k kaynandan gelen nlar, farkl alarla geleceinden k kaynann uzaklna ve asna gre cismin glgesinin genilii ve boyu deiir (ekil 3.2).

ekil .3.2: Ik kaynann uzaklna ve asna gre cismin glgesinin geniliinde ve boyunda deimeler olmas

3.2.2. Bak Noktasnn Yeri

Bak noktasnn yeri cismin oluturduu glgeyi nasl ve ne kadarn grebileceimizi etkiler. Genel olarak

Bak noktas, k kayna ile ayn dorultuda farkl alarda ise glgenin bir ksmn grebiliriz (ekil 3.3).

ekil 3.3: Bak noktas, k kayna ile ayn dorultuda ise cisme ait glgenin bir ksmnn grlmesi

39

Bak noktas, k kayna ile ayn noktada ise cismin oluturduu glgeyi gremeyiz (ekil 3.4).

ekil 3.4: Bak noktas, k kayna ile ayn noktada ise cisme ait glgenin grlmemesi

Bak noktas, glgenin olutuu yzeye dik ise glgenin tamamn grrz (ekil 3.5).

ekil 3.5: Bak noktas, glgenin oluturduu yzeye dik ise cisme ait glgenin tamamnn grlmesi

Bak noktas, glgenin olutuu yzeye farkl alarda ise glgenin alan klerek grnr(ekil 3.6).

ekil 3.6: Bak noktas glgenin oluturduu yzeye farkl alarda geldii taktirde cisme ait glgenin alannn klerek grlmesi

40

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak belirleyebileceksiniz. 1. Bak noktas, k kayna ile ayn dorultuda ve farkl alarda ise aadakilerden hangisi meydana gelir? A) Cismin oluturduu glgenin bir ksmn grebiliriz. B) Cismin oluturduu glgenin tamamn grebiliriz. C) Cismin oluturduu glgenin yarsn grebiliriz. D) Cismin oluturduu glgenin te birini grebiliriz. Bak noktas, glgenin olutuu yzeye farkl alarda ise aadakilerden hangisi meydana gelir? A) Glgenin alan byyerek grnr. B) Glgenin alan grnmez. C) Glgenin alannn yars grnr. D) Glgenin alan klerek grnr. Gne, ay gibi ok uzak k kaynaklarnn oluturduu glgelerde aadaki hangi deiimler meydana gelir? A) Cismin glgesinin eni deimez fakat n asna gre boyu uzar veya ksalr. B) Cismin glgesinde hi deiiklik olmaz. C) Cismin glgesinin alan byr. D) Cismin glgesi grnmez.

2.

3.

Aadaki soru, alglama zerine hazrlanm sorudur. Ltfen dikkatlice ekli inceleyiniz. Soruya izilen ekle gre cevap veriniz. 4. Aadaki cismin oluturduu glge iin bak as ve k yn, aada hangi cmlede doru olarak ifade edilmitir.

A) Bak noktas, k kayna ile ayn dorultudadr. B) Bak noktas, k kayna ile ayn dorultuda fakat farkl adadr. C) Bak noktas, k kaynann tersindedir. D) Bak noktas, k kaynann be metre uzandadr.

41

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek deerlendiriniz. Eksik olduunuz konulara dnerek tekrarlaynz. Tm sorular doru yantladysanz dier faaliyete geiniz.

42

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

retmeniniz, modldeki faaliyetleriniz ve aratrma almalarnz sonunda kazandnz bilgi ve becerilerinizi lme aralaryla lerek, sizin modl ile ilgili durumunuzu deerlendirecek ve sonucunu size bildirecektir. Aada n, st ve sol yan grn verilen izometrik perspektifi, llerine gre 1/1 leinde izim kurallarna uygun olarak iziniz.

43

PERFORMANS DEERLENDRME
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanz faaliyette yaptz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.
Dersin ad Ama Konu Zaman

Perspektif izim Cisimlerin perspektifini glgelendirme becerisinin llmesi Perspektifin Glgelendirilmesi

Balang saati Biti saati Toplam sre

rencinin Ad-soyad Snf / No

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 14

Deerlendirme ltleri Perspektif iziminde kullanlacak ara ve gereleri hazrlad m? izimde kullanacanz A4 kdn hazrlad m? Kdn dzgn bir ekilde masaya yaptrd m? zometrik perspektif alarn oluturdu mu? Bak ynn belirledi mi? Cismin en geni ebatlarna gre prizma oluturdu mu? n grn yerletirdi mi? n grne gre st grn oluturdu mu? n grne gre yan grn oluturdu mu? Oluan perspektifi kontrol etti mi? izgileri kalnlatrd m? Fazla izgileri sildi mi? Perspektifin grnlerini farkl tarad m? Perspektifin glgelendirmesini yapt m? Perspektifi llendirdi mi?

Evet

Hayr

Not: Zmre retmenler karar ile farkl performans testi uygulanabilir.

44

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 D B A C A D C B B

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 C D B D A

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 A D A B

45

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
ARSLAN Mehmet, Uygulamal Teknik Resim, Arslan Yaynclk, stanbul 2002. Do. Dr. ARUNTA Ylmaz, Teknik danman, G.. Teknik Eitim Fakltesi retim Grevlisi ALARCA Sadettin, Perspektif Resmi ve Glge izimi, nklap Kitabevi Yayn Sanayi ve Tic. A.. DANI smet, naat Teknik Resmi, Milli Eitim Bakanl Basmevi, stanbul 2001. KONAK Kemal, AKAY Bilal, BOSTANCI Muammer, ZER M. Ali, DNER Duran, Yap Ressaml ve lem Yapraklar, Milli Eitim Bakanl Basmevi. KK Mehmet, Teknik Resim Temel Ders Kitab, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, stanbul 2002. ZKARA Hamdi, Teknik Resim (Endstri Meslek Liseleri), Ankara 2001. EN Zeki, ZLNGR Nail, Temel Teknik Resim Ders Aralar, Anonim irketi.

46

T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP
MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES

NAAT TEKNOLOJS

KESTLER

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER NDEKLER
GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET - 1 ...............................................................................................3 1. KEST TERMLER ........................................................................................................3 1.1. Kesit karma ...............................................................................................................3 1.2. Kesit Alma Yeri ve Ynn Belirlemek.........................................................................4 1.3 Kesitlerde Kullanlan izgiler ........................................................................................4 1.3.1. Grn izgileri...............................................................................................4 1.3.2. Kesilen Ksmlarn evre izgileri .....................................................................4 1.3.3. Kesit Dzlem izgileri.......................................................................................5 1.3.4. Eksen izgileri...................................................................................................5 1.3.5. Serbest El izgileri ............................................................................................5 1.3.6. Tarama izgileri ...............................................................................................5 1.3.7. Serbest Elle Tarama Yaplmas...........................................................................5 1.4. izgi kalnlklar............................................................................................................6 1.5. Simetri ..........................................................................................................................6 1.5.1. Tanm ................................................................................................................6 1.5.2. Kullanld Yerler .............................................................................................6 1.6 Tarama...........................................................................................................................7 1.6.1. Tanm ................................................................................................................7 1.6.2.eitleri ..............................................................................................................7 1.6.3. nemi ................................................................................................................7 1.7 Semboller.......................................................................................................................8 1.7.1.Tanm .................................................................................................................8 1.8 Kesit Resimlerinde Yaknlk ve Uzakln izgi Kalnlklar le fade Edilmesi ..............8 DEERLENDRME LE.............................................................................................9 LME VE DEERLENDRME .....................................................................................10 RENME FAALYET - 2 .............................................................................................11 2. CSMLERN TAM KESTN ZMEK ......................................................................11 2.1. Tam Kesit....................................................................................................................11 2.1.1. Tanm ..............................................................................................................11 2.2 Bir Cismin Tam Kesitinin izilmesi .............................................................................12 DEERLENDRME LE...........................................................................................12 LME VE DEERLENDRME .....................................................................................14 RENME FAALYET - 3 .............................................................................................16 3. CSMLERN YARIM KESTN ZMEK .................................................................16 3.1. Yarm Kesit.................................................................................................................16 3.1.1. Tanm ..............................................................................................................16 3.1.2. Kullanld Yerler ...........................................................................................16 3.2 Bir Cismin Yarm Kesitinin karlmas .......................................................................18 DEERLENDRME LE...........................................................................................19 LME VE DEERLENDRME .....................................................................................20 RENME FAALYET - 4 .............................................................................................21 4. CSMLERN BLGESEL KESTN ZMEK ...........................................................21 4.1. Ksmi (Blgesel) Kesitler ...........................................................................................21 4.1.1. Tanm ..............................................................................................................21

4.1.2. Kullanld Yerler ...........................................................................................21 4.2 Bir Cismin Blgesel Kesitinin izilmesi.......................................................................22 4.3 Bir Duvar Blmesinin Kesitinin izilmesi ....................................................................23 DEERLENDRME LE...........................................................................................24 LME VE DEERLENDRME .....................................................................................25 RENME FAALYET - 5 .............................................................................................26 5. CSMLERN KADEMEL KESTN ZMEK...........................................................26 5.1. Kademeli Kesitler........................................................................................................26 5.1.2. Kullanld yerler ............................................................................................26 5.2. Bir Cismin Kademeli Kesitini izmek .........................................................................27 DEERLENDRME LE...........................................................................................28 LME VE DEERLENDRME .....................................................................................29 MODL DEERLENDRME...........................................................................................30 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................31 KAYNAKLAR ..................................................................................................................33

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI
580TC0004

SRE N KOUL YETERLK

naat Teknolojisi 10.Snf Alan Ortak Kesitler Cismin iyapsnn teknik resim kurallarna gre izilmesi ve okunabilmesi amacyla hazrlanm olan retim materyalidir. 40/32 Temel grnler modln tamamlam olmak. Kesit resimleri izmek. Genel ama: Bu modldeki bilgilerle uygun ortamda teknik resim kurallarna uygun olarak cisimlerin kesitlerini izebileceksiniz. Amalar; 1. Kesit terimlerini kavrayabileceksiniz. 2. Cisimlerin tam kesitini tekniine uygun olarak izebileceksiniz. 3. Cisimlerin yarm kesitini tekniine uygun olarak izebileceksiniz. 4. Cisimlerin blgesel kesitini tekniine uygun olarak izebileceksiniz. 5. Cisimlerin kademeli kesitini tekniine uygun olarak izebileceksiniz. Ortam: Teknik resim salonu. Donanmlar: izim masas, cismin perspektif resmi veya grnleri, yaptrma band, kalem, T cetveli , gnye, pergel vb. Bu modln iinde yer alan her faaliyetten sonra verilen, lme aralaryla lme teknii ile kendi kendinizi lerek kazandnz bilgi ve becerileri deerlendireceksiniz. retmen, bu modl sonunda size uygun lme arac uygulayarak kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci,
nsanolu, yeryznde var olduu tarihten itibaren d etki ve tehlikelerden korunmak iin barnma ihtiyac duymutur. Bu ihtiya, dnya zerinde inaat sektrnn olumasna zemin hazrlamtr. naat sektr, eitli meslek alanlarn bir araya getirerek yeni meslek dallarn ortaya karmtr. Yaplarn ina edilebilmesi iin ncelikle projelerin izilmesi gerekir. Bunlar sektrde faaliyet gsteren mhendis, mimar, tekniker ve teknisyenler izmektedir. Projelerin izimleri belirli kurallara gre yaplmaktadr. Proje izimlerinin n basama ve en nemli konusu olan kesitler, teknik resim kurallarna uygun olarak izilmelidir. Kesitler, yap elemanlarnda kullanlan malzemelerin yaplar, yap projelerinin katlarnda meydana gelen hareketlenmeleri gstermek amacyla kullanlr. Kesitlerin, kurallarna uygun taramalarla ifade edilerek izilmesi ile yap elemanlarnn i yaplar, malzeme kalnlklar, daha kolay okunmakta ve anlalmaktadr. Cisimlerin ve yap elemanlarnn farkllklar, uygun blgede eitli kesit alma yntemleriyle izilmektedir. Siz de bu modlde kesit ve kesit karma yntemlerini grdkten sonra basit cisimlerin kesitlerini izebileceksiniz.

RENME FAALYET-1
AMA

RENME FAALYET - 1

Bu faaliyette, kesitler konusunda temel bilgileri, teknik resim standartlarna uygun olarak kazanm olacaksnz.

AR ARATIRMA ATIRMA
Kesit karma, simetri ve taramalar konusunda bilgi toplaynz ve elde ettiiniz sonular raporlatrarak snfta tartnz.

1. KEST TERMLER
1.1. Kesit karma
Bir cismin d hatlar ve genel grn hakknda gerekli bilgiyi yeterli sayda grn izerek elde etmek mmkndr. Cismin i ksmlarnn kalnlklar, malzemeleri hakknda bilgi d grn izimleriyle elde edilemez. Cisimlerin i ksmlarn anlalr ekilde resimlemek ve llendirmek iin kesme dzlemleri kullanarak cismi uygun yerinden kesip kesme dzlemine dik olarak baktmzda elde edilen grne kesit grn veya kesit denir. Cismin i ksmnda, en fazla bilgi verecek biimde kesme hatt belirlenir. Cismin bu hat zerinde bir dzlemle kesildii kabul edilir. Bu dzleme kesme dzlemi denir. Bak noktasyla kesme dzlemi arasnda kalan ksm atlr. Kalan ksm teknik resim kurallarna gre izilir. Bu ileme kesit karma ad verilir (ekil 1).
Cisim kesme dzleminden kesilir. Kesme dzlemi

A-A Kesiti

Bak yn ekil 1

1.2. Kesit Alma Yeri ve Ynn Belirlemek

Kesit alma yeri, cismin boluklu ve yapsal farkll olan , en karmak yerinden geecek ekilde belirlenir. Kesit alma yn, yapsal farklln okunabilecei, anlalabilecei taraf yn olarak belirlenir. Yn sembolleri ile bak yn gsterilir (ekil 2).

ekil 2

1.3 Kesitlerde Kullanlan izgiler

1.3.1. Grn izgileri Grnen evre izgileri: Cisimlerin evre snr izgilerini ve ii taranmak suretiyle kesit yzeylerinin evresindeki srekli-orta kalnlktaki izgilerdir.

Grnmeyen evre izgileri: Cisimlerin i ksmlarndaki, hareketlenmeleri ve ayrntlar ifade eden kesik-orta kalnlktaki izgilerdir.

1.3.2. Kesilen Ksmlarn evre izgileri Cisimlerin kesilen yzeylerinde, yaknlk ifade etmek ve izimle kesit ifadesini glendirmek iin srekli-kaln izilen izgilerdir.

1.3.3. Kesit Dzlem izgileri Kesme dzleminin getii yzeyin yerini belirten, bak yn okuyla birlikte noktalkesik izilen izgilerdir.

1.3.4. Eksen izgileri

Kesitlerde, simetri ekseni, eksen ve akslarda kullanlan noktal-kesik ince izilen izgilerdir.

1.3.5. Serbest El izgileri

Kesitlerde, tarama ve ksmi kesit izimlerinde kullanlan izgilerdir.

1.3.6. Tarama izgileri

Kesitlerin i yaplarn, malzeme farkllklarn ifade etmek iin kullanlan srekli- ince, kesik ince izgilerdir (ekil 3).

ekil-3

1.3.7. Serbest Elle Tarama Yaplmas lem basamaklar 1- Uygun tarama eklini seiniz. 2- Taramanza uygun kalemi seiniz. 3- Serbest elle basit tarama yapnz. 4- Uygun tarama ( gnye, cetvel..) ara ve gereleri ile tarama yapnz. 5- Yaptnz taramay kontrol ediniz.

1.4. izgi kalnlklar

Tablo 1. izgi kalnlklar

lekler

izgi kalnlklar mm. 1.Grup nce 0,1 Orta 0,2 2.Grup 0,13 0,25 0,5 0,25 0,5 1,0 0,35 0,7 1,4

1/500 1/200 1/100 1/50 1/20 1/10 1/5 1/2 1/1

Kaln 0,4
nce 0,3 Orta 0,6

Kaln 1,2
nce 0,3 Orta 0,6

Kaln 1,2

Tablo 2. Tavsiye edile kalemler ve kalnlklar

Tavsiye edilen kalemler.

Kalnlk nce Rapido kalem 0,1- 0,13- 0,18- 1,2- 0,25 Kurun kalem

2H- 3H- 4H H- F

Orta

0,3- 0,35- 0,4- 0,5- 0,6

Kaln

0,7- 0,8- 1,0- 1,21,4- 1,6- 2,0

HB- B- 2B

1.5. Simetri
1.5.1. Tanm Bir btn olan cismin bir eksen (simetri ekseni) tarafndan kesilmesi halinde her iki tarafn ekil olarak birbirine uyumuna simetri denir. (ekil 4) 1.5.2. Kullanld Yerler Yap elemanlarnn birbirine benzedii noktalarda kullanlmaktadr.

Simetri ekseni

a
ekil 4

1.6 Tarama
1.6.1. Tanm Deiik gerelerle yaplan yapnn ksmlarnn nasl bir gerele ina edildiini gsteren, yan yana izilmi izgi ve boyamalara tarama denir. 1.6.2.eitleri Tam tarama: Bir btn olarak kesilen cismin kesit yzeyinin tamamnn taranmasdr (ekil 5). Ksmi tarama: Ayn malzemeden oluan kesit yzeyinde zaman ve izimi azaltmak iin belirli ksmlarn taranmasdr (ekil 5) 1.6.3. nemi

Taramalar, cisimlerin i ksmlarndaki farkl eleman, malzeme gibi unsurlarn nitelik ve eitlerinin belirlenmesinde ve izilen resimlerin doru okunmasnda nemli rol oynar. Taramalar, kesitin zelliine gre uygun izim aralaryla izim ekseni veya esas kenarlara gre 45 olacak ekilde izilir.

ekil 5

1.7 Semboller
1.7.1.Tanm Teknik ve meslek resim izimlerinde, izimlerin okunmasn kolaylatrmak iin kullanlan anlaml ekillere sembol denir.

1.8 Kesit Resimlerinde Yaknlk ve Uzakln izgi Kalnlklar le fade Edilmesi

Kesitlerde, cismin kenar bitim izgileri kaln ve koyu izgilerle izilir. Cismin kesilen ksmlarnn yakn grnmesi salanr. Kesitlerde grn izgileri ince izgilerle ifade edilir. Bu izgilerle, kesilmemi grn izgileri ve cismin kenar izgilerinin uzak grnmesi salanr (ekil 6) Kesit izgileri, kesilen dzlemin yakn grnmesini salar

ekil 6

Grn izgileri kesit izgilerinden ince izilir ve uzak grnmeyi salar.

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre, yaptnz uygulamay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 Kesme dzleminin ilevini rendiniz mi? Kesit karmann nemini kavradnz m? Kesitlerde kullanlan izgilerin nemini kavradnz m? Tarama ve tarama izgilerinin nemini kavradnz m? Sembol kavramnn teknik resimdeki nemini kavradnz m? Yaknlk ve uzaklk kavramnn kesitlerdeki nemini kavradnz m?

Evet ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Hayr ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda cevaplandrarak belirleyiniz. hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular

Aada verilen sorularda doru olduunu dndnz bir seenei iaretleyiniz.

LME SORULARI 1. Aadakilerden hangisi cisimlerin, kesitlerinin izilme nedenlerinden biridir? A) Resimleri sslemek iin izilir B) izimlerin fazlalklarn kesmek iin izilir C) Cisimlerin i ksmlar hakknda bilgi edinmek iin izilir D) Cisimlerin i ksmlar taramak iin izilir 2. Simetri ekseni kullanmada temel ama aadakilerden hangisidir? A) Cismin kesitini karmaktr B) Zamandan ve iilikten tasarruf salamaktr C) Resimde izgileri dzeltmektir D) Resimlere gzellik salamaktr 3. Kesitlerde sembol kullanma nedeni aadakilerden hangisidir? A) Sembol cisimleri llendirmek iin kullanlr B) Cisimleri yaknlk ve uzaklk kavramlarn ifade etmek iin kullanlr C) Cisimlerin taramalarn renklendirmek iin kullanlr D) izimlerin okunmasn kolaylatrmak iin kullanlr

4. Cisimlerin kesit resimlerinde, taramalarn kullanlmamasnn douraca saknca aadakilerden hangisidir? A) Kesit resimleri anlalr ekilde okunur B) Kesit resimlerinde detaylar gsterilir C) Kesit resimlerinde evre izgileri anlamn kaybeder D) Kesit resimlerinde malzeme farkllklar belirlenemez 5- Kesit resimlerinin taranmasnda, ksm tarama nedeni aadakilerden hangisidir? A) Ayn ierikli taramalarda, zamandan kazanmak iin yaplr B) Kesit resminin izgilerini belirtmek iin yaplr C) Kesit resimlerine gzellik kazandrmak iin yaplr D) Farkl ierikli malzeme yaplarn belirtmek iin yaplr

10

RENME FAALYET-2

AMA

RENME FAALYET - 2

Bu faaliyetteki bilgiler dorultusunda, teknik resim standartlarna uygun olarak cisimlerin tam kesitini izebileceksiniz. ARATIRMA ARATIRMA Tam kesitin inaat teknolojisinde kullanld yerleri ve uygulamasn aratrnz. nternet ortamndan sektrde faaliyet gsteren firmalardan kesitler hakknda bilgi toplaynz. Topladnz bilgileri raporlatrarak snf ortamnda sununuz.

2. CSMLERN TAM KESTN ZMEK

2.1. Tam Kesit
2.1.1. Tanm Cismin i ksmlarn tam olarak anlatan, kesme dzlemi eksene paralel ve ortas ikiye blnm dnlen kesite tam kesit denir (ekil 1, ekil 2).

cisim

kesme dzlemi atlacak para

cisim

atlan para bak yn

ekil 1

ekil 2

11

2.2 Bir Cismin Tam Kesitinin izilmesi

lem basamaklar: 1-Teknik resim masanz temizleyiniz. 2-Resim takmlarnz hazrlaynz. 3-Resim kdn masaya bant yardmyla yaptrnz. iziminizi yaparken T cetveli kullanrsanz, hatalar en aza indirebilirsiniz. 4-n ve st grn iziniz. st grn (ekil 3) n grn (ekil 4) 5-Kesme dzlemini geiriniz (ekil 3) 6- Kesme dzleminde, bak ynnden grdnz ekli yardmc izgilerle iziniz (ekil 4). 7-Yardmc izgileri, yaknlk ve uzaklk belirtecek ekilde koyulatrnz (ekil 6). 8-Taramalar, A-A kesiti zerinde, cismin kenar izgilerini tarmadan iziniz (ekil 7).
ekil 6 ekil 4 n grn ekil 5 A

st grn ekil 3 A

A-A kesiti
ekil 7

Kullanld yerler: Yaplarda tam kesit, dey kesit eklinde izilir ve isimlendirilir

ekil 8:Yapda tam (dey) kesit.

12

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre, yaptnz izimi deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 Teknik resim masasn temizlediniz mi? izim takmlarn hazrladnz m? Resim kdn bantla uygun ekilde yaptrdnz m? Resmin n ve st grnn veya perspektifini aldnz m? st grn zerinde kesme dzleminin geecei kesit izgilerini izdiniz mi? Kesit yzeyini yardmc izgilerle izdiniz mi? Kesit ve grn evre izgilerini kaln olarak kuralna uygun izdiniz mi? Taramalar yaptnz m?

Evet ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Hayr ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

13

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda cevaplandrarak belirleyiniz. hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular

Aada verilen sorularda doru olduunu dndnz bir seenei iaretleyiniz.

LME VE DEERLENDRME
LME SORULARI

1.

Perspektifi verilen cismin A-A kesiti aadakilerden hangisidir?

A)

B)

C)

D)

14

2.

A-A kesiti verilen cismin perspektifi aadakilerden hangisidir?

A)

B)

C)

D)-

3. Tam kesitlerin kullanlmasndaki ama aadakilerden hangisidir? A) Cismi gzelletirmek iin B) Cisme tarama yapmak iin C) Cisme derinlik kazandrmak iin D) Cismin iyapsn gstermek iin

15

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET - 3

AMA
Bu faaliyetteki bilgiler dorultusunda teknik resim kuralna uygun olarak cisimlerin yarm kesitini izebileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA
Yarm kesitin uygulama alanlarn ve kullanld yerleri aratrnz. Aratrma sonularn snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

3. CSMLERN YARIM KESTN ZMEK

3.1. Yarm Kesit
3.1.1. Tanm Kesme dzlemi, cismin drtte birini (1 / 4) karacak ekilde yerletirilerek elde edilen kesite yarm kesit denir. 3.1.2. Kullanld Yerler Genellikle makine paralarnn kesitlerinin izilmesinde kullanlr. naat sektrnde fazlaca kullanlmaz.

16

1- Kesme dzlemi zerinde eksen izgileri izilir

(ekil 1).

ekil 1

2- Cismin drtte birlik ksm kesilir (ekil 2).

ekil 2

17

3.2 Bir Cismin Yarm Kesitinin karlmas

lem Basamaklar: 1- Teknik resim masanz temizleyiniz. 2- Resim takmlarnz temizleyip, hazrlaynz. 3- Resim kdn masaya bant yardmyla yaptrnz
st grn ekil 3

4- Cismin n ve st grn resimlerini iziniz. n grn (ekil 4) st grn (ekil 3) 5- Cismin drtte birlik ksmnn kesildiini dnnz. ( ekil 2) 6- Drtte birlik paray kestikten sonra cisimde kalan paray (ekil 1) den yararlanarak yardmc izgilerle iziniz.
ekil 4: n grn ekil 5

ekil 6

7- Tayc izgileri, yaknlk uzaklk belirtecek ekilde koyulatrnz. (ekil 6). 8- Cismin kenar izgilerini amayacak ekilde taramalar izilir. (ekil 7).

A-A KEST ekil 7

18

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz izimi deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

1 2 3 4 5 6 7 8

Deerlendirme ltleri Teknik resim masasn temizlediniz mi? izim takmlarn hazrladnz m? Resim kdn bantla uygun ekilde yaptrdnz m? Cismin n ve st grnn veya perspektifini aldnz m? Kesit yzeyini yardmc izgilerle izdiniz mi? st grn zerinden cismin 1/4 lk ksmn kararak izdiniz mi? Kesit, grn ve evre izgilerini kaln olarak izdiniz mi? Taramalar yaptnz m?

Evet ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Hayr ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Bu deerlendirme sonucunda, eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

19

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen sorular D (doru) veya Y (yanl) Cevaplarnz retmeninizle deerlendiriniz. eklinde cevaplaynz.

LME SORULARI
) 1. Kesme dzlemi cismin 1/4n (drtte bir) karacak ekilde yerletirilerek elde edilen kesite yarm kesit denir. ) 2. Yarm kesitte kaln izgiler grnn ifade edilmesinde kullanlr. ) 3. Kesitlerde taramalar, cismin kenar izgilerinden tamayacak ekilde izilir.

( (

20

RENME FAALYET-4 RENME AMA FAALYET - 4

Bu faaliyetteki bilgiler dorultusunda teknik resim kuralna uygun olarak cisimlerin blgesel kesitini izebileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA
Blgesel kesitin yap projesinde kullanld noktalar aratrnz ve elde ettiiniz sonular snfta arkadalarnzla paylanz.

4. CSMLERN BLGESEL KESTN ZMEK

4.1. Ksmi (Blgesel) Kesitler
4.1.1. Tanm Tam ve yarm kesitin izilmesine gerek olmad durumlarda uygun olan ksmda kesit izilir. Kesilmi ksmlar kademeler halinde gsteren bu kesite ksmi (blgesel) kesit denir. Ksmlarn grnle olan biti izgileri serbest elle eri olarak izilir. Blgesel kesitte grnmeyen ksmlar kesik izgi ile izilmez. 4.1.2. Kullanld Yerler Yap projelerinin duvar ve yaltm detaylarnn izimi ve teras atlarn detay resimlerinin iziminde kullanlr.

21

4.2 Bir Cismin Blgesel Kesitinin izilmesi

lem basamaklar : 1- Teknik resim masanz temizleyiniz. 2- Resim takmlarnz hazrlaynz. 3- Resim kdn masaya bant yardm ile yaptrnz.
ekil 1: st grn

4- Ksmi kesitin izilecei blgeyi seiniz (ekil 3). Dikkat: Ksmi kesit izimi yapacanz eleman veya cismin llerini kt zerine tayc izgilerle izmeyi unutmaynz. 5- Elemann veya cismin kenar izgilerini iziniz (ekil 3). 6- Serbest elle farkl malzeme kademelerini iziniz (ekil 4). 7- izilen ksmlarn taramalarn malzemelerine uygun olarak yapnz. 8- Ksm adlarn, llerini yaznz. Dikkat: Kdnzn temizliine dikkat ediniz.
A-A kesiti ekil 4

ekil 2: n grn

ekil 3

22

4.3 Bir Duvar Blmesinin Kesitinin izilmesi

lem basamaklar: 1- Teknik resim masanz temizleyiniz. 2- Resim takmlarnz hazrlaynz. 3- Resim kdn masaya bant yardm ile yaptrnz. 4- Ksmi kesitin izilecei blgeyi seiniz. (ekil 4) Dikkat: Ksmi kesit izimi yapacanz eleman veya cismin llerini kat zerine tayc izgilerle izmeyi unutmaynz. 5- Elemann veya cismin kenar izgilerini iziniz. (ekil 4) 6- Serbest elle farkl malzeme kademelerini iziniz. (ekil 5) 7- izilen ksmlarn taramalarn malzemelerine uygun olarak yapnz. (ekil 6) 8- Ksm adlarn, llerini yaznz.
ekil 4

ekil 5 tula duvar

Dikkat: Kadnzn temizliine dikkat ediniz.

boya

ince sva ekil 6

kaba sva

23

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre, evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 Teknik resim masasn temizlediniz mi? izim takmlarn hazrladnz m? Resim kdn bantla uygun ekilde yaptrdnz m? Ksmi kesit geireceiniz blgeyi belirlediniz mi? Serbest elle ksmi kesit izgilerini izdiniz mi? Kesit ve grn evre izgilerini uygun olarak izdiniz mi? Serbest elle taramalar yaptnz m?

Evet ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Hayr ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Bu deerlendirme sonucunda, eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

24

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen sorular D (doru) veya Y (yanl) Cevaplarnz retmeninizle deerlendiriniz. LME SORULARI ( ) ( ) 1. Blgesel kesitte grnmeyen ksmlar kesik izgi ile izilir. 2. Blgesel kesitte, yap ksmlarnn elemanlarnn baz yerlerine ait aydnlatc bilgiler resim zerinde verilir. 3. Tam ve yarm kesitin izilmesine gerek olmad durumlarda uygun olan blge kesit olarak izilir. eklinde yantlaynz.

( )

25

RENME FAALYET-5
AMA

RENME FAALYET - 5

Bu faaliyetteki bilgiler dorultusunda teknik resim standartlarna uygun olarak cisimlerin kademeli kesitini izebileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA
Binann hangi ksmlarnda kademeli kesit izilir? Aratrnz. Sonularn snfta arkadalarnzla paylanz.

5. CSMLERN KADEMEL KESTN ZMEK

5.1. Kademeli Kesitler
5.1.1. Tanm Farkl malzeme yaplarnn ayn eksen zerinde olmayan tek bir dzlemle kesilerek, bir kesit grnte gsterilmesidir. 5.1.2. Kullanld yerler Yapda farkl noktalar hakknda ayrntl bilgiler elde etmek iin kullanlr (dk deme, merdiven gibi).

Kademeli kesit dzleminin geirildii eksenler.

Bak yn ekil 1

26

5.2. Bir Cismin Kademeli Kesitini izmek

lem basamaklar
1- Teknik resim masasn temizleyiniz. 2- Resim takmlarn hazrlaynz 3- Resim kdn yaptrnz. 4- Kademeli kesitin geecei blgeyi seerek bak ynn belirleyiniz (ekil 1). 5- Ayn dorultudaki fark eksenleri iziniz (ekil 2).
A ekil 2: st grn

6- Yardmc dorular kullanarak grnten kesiti karnz (ekil 4).

ekil 3: n grn

ekil 4

7- Cismin kenar izgilerini koyulatrarak iziniz (ekil 5).

ekil 5

8- izilen ksmlarn taramalarn, cismin kenar izgilerini tarmadan malzemelerine uygun olarak yapnz (ekil 6). 9- Ksm adlarn ve llerini yaznz.

A-A kesiti ekil 6

27

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz izimi deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet- hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

1 2 3 4 5 6 7 8

Deerlendirme ltleri Teknik resim masasn temizlediniz mi? izim takmlarn hazrladnz m? Resim kadn bantla uygun ekilde yaptrdnz m? Kademeli kesitin geecei blgeyi seerek bak ynn belirlediniz mi? Kesit yzeyini yardmc izgilerle izdiniz mi? st grn zerinde kesit izgisini farkl noktalardan geirdiniz mi? Kesit, grn ve evre izgilerini kaln olarak izdiniz mi? Taramalar yaptnz m?

Evet ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Hayr ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

28

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen sorular D (doru) ya da Y (yanl ) eklinde yantlaynz. LME SORULARI ( ) 1. Farkl malzeme yaplarnn ayn eksen zerinde olmayan tek bir dzlemle kesilerek bir kesit grnte gsterilmesine blgesel kesit denir. ( ) 2. Kademeli kesit; ayn eksen zerinde bulunmayan ayrntlarn, kademeli kesit dzlemi geirilerek izilmesidir.

29

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Soru: Yukarda verilen eklin A-A kesitini, 1/1 leinde tam kesitini iziniz. Not: ller cm dir. Aadaki performans testi ile modlle kazandnz yeterlilii lebilirsiniz. Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Teknik resim masasn temizlediniz mi? izim takmlarn hazrladnz m? Resim kdn bantla uygun ekilde yaptrdnz m? Resmin n ve st grnn veya perspektifini aldnz m? st grn zerinde kesme dzleminin geecei kesit izgilerini izdiniz mi? Kesit yzeyini yardmc izgilerle izdiniz mi? Kesit ve grn evre izgilerini kaln olarak kuralna uygun izdiniz mi? Taramalar yaptnz m? l izgilerini izdiniz mi? l rakam ve yazlarnz norm yaz kurallarna gre yazdnz m? Kdnzn temizliine dikkat ettiniz mi?
Evet ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Hayr ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Performans testi deerlendirmesi sonucunda eksik olduunuz konular yeniden tekrar ederek eksik bilgilerinizi tamamlaynz. Kendinizi yeterli gryorsanz bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

30

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI
1. 2. 3. 4. 5. C B D D A

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 A C D

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 D Y D

31

RENME FAALYET 4 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 Y D D

RENME FAALYET 5 CEVAP ANAHTARI

1 2 Y D

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Yanl cevaplar iin renme faaliyetindeki ilgili blme geri dnerek konuyu tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap vermiseniz dier renme faaliyetine geiniz

32

KAYNAKLAR

KAYNAKLAR
ARSLAN Mehmet, Uygulamal Meslek Resim, Arslan Yaynclk, stanbul 2003. DANI smet, naat Teknik Resmi. Milli Eitim Basmevi, stanbul 1981. ERM Muammer, Yusuf MEK, Salih UZUNOLU, M.Ali YAVUZ, Doramaclk Teknik ve Meslek Resmi. Milli Eitim Basmevi stanbul 1992. CAL M.Emin, Ali PANCARCI, Yap Teknik Resmi. Kemal Matbaas A. Adana 1978 ZKARA Hamdi, Teknik Resim, Ankara 1998.

33

Bu yayn Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyetinin mali katksyla hazrlanmtr. Bu yaynn ieriinden yanlzca Havza Teknik ve Endstri Meslek Lisesi sorumludur ve bu ierik hibir ekilde Avrupa Birlii veya Trkiye Cumhuriyetinin gr ve tutumunu yanstmamaktadr.