T.C.

SAKARYA NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
MAKNE MHENDSL BLM

Makine Elemanlar Dersi Dnem i Projesi

Ad Soyad Numara Snf Konu retim Grevlisi

: : : : : ki Kademeli Dz Dili Redktr Projesi : Do. Dr. Vahdet UAR

ekilde iki kademeli dz dili bir redktr grlmektedir. Giri mili A ve B ; ara mil C ve D ;k mili D ve E yataklar ile yataklanmtr. Giri gc P=1.5Kw giri hz n1 = 1385 dev/dak toplam evrim oran itop = 8.08dir. 1.kademe verimi 12 = 0,98 2.kademe verimi 34 = 0,98 yataklar y = 0,97

Redktre Ait Genel Byklkler k hz Giri hz n1 = 1385 dev/dak ve toplam evrim oran itop = 8.08 itop = n1 / n3 k hz n3 n3 = 1385 / 8.08 n3 = 171.41 dev/dak olarak bulunur. evrim Oranlar Z2 ve z3 ayn ayn mil zerinde ve hzlar ayndr. itop = i12 . i34 1.kademede i12 = 1,2 itop ve ve 2. kademede i34= itop / i12 olarak tavsiye edilir. 2

Buna gre i12= 3,408 i34 = 2,37 bulunur. kinci milin hz n2 = n1 / i12 n2 = 406,396 dev/dak arklarn Di Saylar Dndren arklar iin uygun di saylar seilecek ve bunlara gre dier di saylar hesaplanacaktr. z1 = 17 z3 = 19seildi (ort hzlarda 14-20 arasnda seilmesi tavsiye edilir.) z2 = i12 . z1 = 58 adet bulundu. z4 = i34 . z3 = 45 adet bulundu.

letilecek Dndrme Momentleri top= 12 . 34 .y = 0,94 giri milinde ara milde k milinde Md1 = 9550 . P / n1 = 10,34 Nm Md2 = 9550. P . 12 / n2 = 34,54 Nm Md3 = 9550. P top /n3 = 33,6 Nm

Dili arklarn Boyutlandrlmas 1. Kademe z1 = 17 ve z2 = 58 Di genilii : iki taraftan yataklanm rijit millerde alan dililerin geni olmas stnlk salar. arkn mukavemeti byk oranda genilie baldr. Malzeme sertletirildike ark daraltlabilir. Modl belirli olmadndan genilik says seilecektir. = 18 alnd. Dinamik yk faktr Form faktr entik faktr Malzeme Kopma mukavemeti Brinnel sertlii Elastisite katsays : Kd = 1,15 : Kf = 3,18 (z1=17 iin) : K = 1,5 : slah elii 28Mn6 seildi. : k = 700N/mm2 : Hb = 2230 N/mm2 : E = 2,1 . 105 N/mm2

D = 0,55. k alnabilir. D = 385 N/mm2

3

Em = D / K = 257N/mm2
d yzeylerin tayabilecei maksimum basn Pmax < Pem = 0,25 HB = 558N/mm2 emniyet faktr : S = 1,25 iletilecek moment : Md1 = 10,34 Nm kavrama oran : = 1,25 Di Kk Mukavemetine Gre Modl m=3 2 SM d 2 K d K fn cos

z 3 . m . . em m = 0,98 mm

Di Yzeyi Ezilmesine Gre Modl m = ( 2.S.Md1 . Kd.Ki E / z12 . m . . Pem2 )1/3 Ki = [ ( i12 +1 ) / i12 ] = 1,37 m = 1,61 mm standart modl m = 3 mm alnd. arklarn Mukavemet Kontrol Modller emniyet derleri esas alnarak belirlendiine gre , normal koullarda kontrol hesaplarna gerek yoktur. Ancak baz zel durumlarda mil apn referans alarak dndren arkn yuvarlanma apn semek suretiyle hesaplara balamak uygun olur. Bu amala d1 ~ 1,1 dmil .z1 (z1-2,5) amprik bants kullanlabilir. Buradan modl m =d1 /z1 olarak keyfi seilmi olur. Byle durumlarda kontrol hesaplar kanlmaz olur. Eilmeden tr Di Dibi Krlmas Asndan Kontrol em mb di genilii b= m = 18.3 = 54mm

e max =

K d .K f F

evre kuvveti F =2S.Md1/d1 = 2.1,25.10340 / 51 = 506,8 N emax = 1,15.3,18.506,8 / 161,5 = 11,47 N/mm2 Yzey Ezilmesi Asndan Kontrol Yzey ezilmesine Hertz basnc neden olmaktadr. Hertz bantsna gre Pmax = Km.K K. ( Kd F ( i12 +1 ) / b.d1. i12 )1/2 Km = malzeme katsays = 0,35.2 E1 E2 /( E1 + E2 ) d1 = m.z1

ark malzemeleri ayn olduundan Km = 0,35 E = 270

K = yuvarlanma noktas katsays = 1/(sin.cos) = 1,76 (=20dir) K = di uzunluk katsays = 1 = 0,89

Pmax = 270.1,76.0,89.( 1,15.506,8.(3,408+1)/3,408.54.3.17) Pmax = 115,76 N/mm2 115,76 < 558 Pmax < Pem olduundan arklar ezilme andan emniyetlidir. 2. Kademe z3 = 19 ve z4 = 45 Modl belirli olmadndan genilik says seilecektir. = 18 alnd. Dinamik yk faktr Form faktr entik faktr Malzeme Kopma mukavemeti Brinnel sertlii Elastisite katsays : Kd = 1,15 : Kf = 3,18 (z1=17 iin) : K = 1,5 : slah elii 28Mn6 seildi. : k = 700N/mm2 : Hb = 2230 N/mm2 : E = 2,1 . 105 N/mm2

D = 0,55. k alnabilir. D = 385 N/mm2 Em = D / K = 257N/mm2

d yzeylerin tayabilecei maksimum basn Pmax < Pem = 0,25 HB = 558N/mm2 emniyet faktr : S = 1,25 iletilecek moment : Md2 = 34,54 Nm kavrama oran : = 1,25 Di Kk Mukavemetine Gre Modl m=3 2 SM d 2 K d K fn cos

z 3 . m . . em m = 1,02 mm

Di Yzeyi Ezilmesine Gre Modl 2 SM d 2 EK d K fn cos 4 i34 + 1 . 2 i34 z 3 . m Pem m = 0,22 mm m=3 standart modl m = 3 mm alnd. arklarn mukavemet kontrol Modller emniyet deerleri esas alnarak belirlendiine gre , normal koullarda kontrol hesaplarna gerek yoktur. Ancak baz zel durumlarda mil apn referans alarak dndren arkn yuvarlanma apn semek suretiyle hesaplara balamak uygun olur. Bu amala d1 ~ 1,1 dmil .z1 (z1-2,5) ampirik bants kullanlabilir. Buradan modl m =d1 /z1 olarak keyfi seilmi olur. Byle durumlarda kontrol hesaplar kanlmaz olur. Eilmeden tr di dibi krlmas asndan kontrol

e max = Kd .Kf F / m..b <= em

di genilii b= m = 18.3 = 54mm evre kuvveti F =2S.Md1/d1 = 2.1,25.10340 / 51 = 506,8 N emax = 1,15.3,18.506,8 / 161,5 = 11,47 N/mm2 Yzey ezilmesi asndan kontrol Yzey ezilmesine Hertz basnc neden olmaktadr. Hertz bantsna gre Pmax = Km.K K. ( Kd F ( i12 +1 ) / b.d1. i12 )1/2 Km = malzeme katsays = 0,35.2 E1 E2 /( E1 + E2 ) ark malzemeleri ayn olduundan Km = (0,35 E ) = 270 K = yuvarlanma noktas katsays = 1/(sin.cos) = 1,76 (=20dir) K = di uzunluk katsays = 1/ (1/2 ) = 0,89 Pmax = 270.1,76.0,89.( 1,15.506,8.(3,408+1)/3,408.54.3.17) Pmax = 115,76 N/mm2 115,76 < 558 Pmax < Pem olduundan arklar ezilme asndan emniyetlidir. d1 = m.z1

Di Kuvvetleri Ve Yataklardaki Tepkiler

Fz : di kuvvetleri , Fr : Radyal Fa : Eksenel Fn : Normal F : evre (teetsel) kuvvetler ark numaralar ile birlikte belirtilecektir. arklarn birbirine uyguladklar teetsel kuvvetler F21 = -F12 = 2.S.Md1 / d1 = 2.12,25.10340/51 = 506,86 N F43 = - F34 =2.S.Md2 /d3 = 2.1,25.34540/57= 1514 N 1.kademede radyal kuvvetler Fr21= -Fr12 = F21 tan = 506,86.tan20 = 184,48 N 2.kademede radyal kuvvetler Fr43= -Fr34 = F34 tan = 1514.tan20 = 551,05 N 1.ve 2. kademede eksenel kuvvet yok. YATAKLARA GELEN KUVVETLER

1. Mil , A ve B yataklarna gelen kuvetler Yataklar ars mesafe 80 mm alnd. ark ortadadr. X-y dzleminde sadece radyal kuvvetler vardr. MA = 0 FBy.80 Fr21 .40 = 0 FBy = 92,24 N Fy=0 FAy = 92,24 N (x-z) dzleminde (FAz , FBz ) sadece evre kuvveti vardr. MA = 0

40

40

FBz.80 F21 .40 = 0 FBz = 253,43 N Fy=0 FAz = 253,43 N A yatana gelen bileke kuvvet FAr =
2 2 FAy + FAz = 269,69 N

B yatana gelen bileke kuvvet FBr =

2 2 FBy + FBz

= 269,69 N

Bunlar radyal dorultuda olan kuvvetlerdir. Ve yatak seiminde kullanlacaktr. Bileke moment diyagram milin imalat resmi altnda izilecektir.

Ara Mil , C ve D yataklarna gelen kuvvetler x-y dzleminde (FCy, FDy ) arklar ve yataklar aras mesafeler arklarn genilikleri ve yatak genilikleri de gz nne alnarak 40mm+100mm+4mm olarak belirlendi . MC = 0 184,48.40+551,05.140-FCy.180 = 0 FCy = 469,59 N x-z dzleminde (FCz, FDz ) MC = 0 F12 .40 F34 .140 + FDz. 180 = 0 506,86.40 1514.140 + FDz. 180 = 0 FDz = 987,14 Fy = 0 Fcz 506,86 +1514 987,14 = 0 Fcz = -20 N

C yatana gelen Bileke radyal kuvvet

2 2 Fcr = FCy + FCz = 469,59 2 + 20 2

FCr = 470,015 N D yatana gelen Bileke radyal kuvvet

2 2 FDr = FDy + FDz = 486,12 2 + 987,14 2

FDr = 1100 N 3. Mil (k mili) , E ve F yataklarna gelen kuvvetler x-y dzleminde (FEy, FFy ) ME = 0 -551,05.40 + Ffy 80 =0 Ffy = 275,525 N Fy = 0 -FEy - FFy+ Fr34 = 0 FEy = 275,525 N x-z dzleminde (FEz, FFz ) ME = 0 F34 .40 - FFz .80 = 0 1514.40- FFz .80 = 0 FFz = 757 N Fy = 0 FEz = 257 N

E yatana gelen Bileke radyal kuvvet

2 2 FEr = FEy + FEz = 275,25 2 + 257 2

FCr = 376,57 N D yatana gelen Bileke radyal kuvvet

2 2 FFr = FFy + FFz = 275,25 2 + 257 2

FDr = 376,5 N Millerin mukavemet ve deformasyon asndan kontrol Miller statik kabul edilen burulmann yannda tadklar eilme momenti ve yaptklar dnme hareketinden tr dinamik eilme gerilmeleri tarafndan zorlanrlar. Fatura kavaklar ve kama yuvalarnn bulunduu kesitlerde entik etkisi oluur. Bu nedenle millerin srekli mukavemete gre boyutlandrlmalar gerekir. BU ilemleri yapabilmek iin bu aamada millerin malzeme geometri ve imalat koullar belirlenmi olmaldr. Giri mili , srekli mukavemet asndan kontrol : Giri mili z1 ark ile birlikte tek para imal edilecektir. Malzeme 28Mn6 seilmiti.

ak = 440 N/mm2 D = 385 N/mm2

Ak = 220 N/mm2 maksimum eilme momenti Me max =
2 M y + M z2

My= -92,24.40 = 3689,6 Nmm Mz = 9417,2 Nmm Me max = 10114,8 Nmm Maksimum burulma momenti Mbmax = SMd1 = 1,25.10,34 = 12,925 Nmm

Mil iin n ap hesab em = Ak Smil = 22N/mm2 alnd. Sadece burulmann olduu giri ksm iin ;

10

d 3

16 M b max 3 16.12925 = = 14,41 mm em .22

d = 15 mm seilir. Deformasyon Kontrol Maksimum deformasyonlar emniyet snrlarn amamaldr. Eilme asndan ; (x-z) dzleminde Fr21 den tr bir sehim oluur yr = y = Fr 21 .L3 184,48.80 3 = = 0,000082 mm 48 E.I 48.2,1.10 5113503

x-z dzleminde F21 neden olduu sehim 506,86.803 / 48.2,1.105 .113503 = 0,00022 mm

max

1 olduundan emniyetlidir. 3000

Burulma deformasyonu asndan em = (1/4) 0,00436 rad kabul edilir. max = Mbmax .L/GIp < em max = 12925.80.32/8,1.104 . d4 =0,0024 max < em olduundan emniyetlidir. Ara mil srekli mukavemet kontrol Bileke eilme momenti Mebil =
2 M y + M z2

Ara mil z3 ark ile tek para halinde imal edilmi olup C ve D de yataklanmtr. Z2 dilisi mile kamalanmtr. Z2 nin kamaland kesitte bileke moment Me2 = 2376 2 + 17360 2 = 17571 Nmm

Z3 kesitinde bileke moment Me3 = 435012 + 70250 2 = 86453 Nmm

Mbmax = S Md2 = 1,25.34540= 43175 Nmm En tehlikeli kesitler kama yuvasnn bulunduu ksmlardr.burada malzeme 21NiCr Mo 2 elii seildi.

ak = 1200 N/mm2 D = 660 N/mm2

11

Ak = 40 N/mm2 Milin en ince yerinde d ap 32 M b max 32.43175 =3 = 22,23 mm bulundu em 3,14.40 mukavemet ve konstrksiyon gerei bu ksmda mil ap 35mm, D yatann oturduu ap ise 40mm alnd . z3 dilisinin taban dairesi d3 )48mm olarak belirlenmiti . d1 =
3

Kama Yuvasnn Bulunduu Kesiti Srekli Mukavemet Asndan Kontrol Kesit alan A= d2 /4 = 3,14.352 /4 = 962mm2 Kesit eilme diren momenti We =d3 /32 4027mm3 Kesit burulma diren moment Wb = d3 /16 = 8414 mm3 Bu kesitte dinamik eilme momenti Me= 17571 Nmm , statik burulma gerilmesi = Mbmax /Wb = 5,13 N/mm2 k mili Srekli mukavemet asndan kontrol Mebil =
2 M y + M z2 =

36854 2 + 68452 2 = 89751

arktan sonra ka doru her kesitte burulma momenti oluur. Mbmax = S Md3 = 1,25. 33600 = 42000 Nmm Mil ap ini n hesap Mil malzemesi olarak Fe 70 seildi

ak = 620 N/mm2 em = 30 N/mm2 D = 370 N/mm2

Ak = 260 N/mm2 sadece burulma momentinin bulunduu k ksmnda ap d 3 16 M b max 16.89751 =3 = 24,77 mm em 3,14.30

Bu ksmda mil ap 40mm alnd. Rulmanlarn oturduu aplar 45 mm ve z4 arknn kamaland ap ise 50mm alnd. Deformasyon asndan kontrol Fr 34 .L3 551,05.80 3 r = = = 0,000091mm 48 E.I 48.2,1.10 5.306640

12

 max

1 olduundan emniyetlidir. 3000

Burulma deformasyonu asndan em = (1/4) 0,00436 rad kabul edilir. max = Mbmax .L/GIp < em max = 42000.80.32/8,1.104 . 504 =0,000067 rad max < em olduundan emniyetlidir. RULMANLI YATAKLARIN SEM Giri milinin yataklanmas Eksenel yk yoktur. A ve B yataklar radyal yk eit paylaacaktr. FAr = FBr = 269,69 N Yataklarn oturaca aplar 30 mm dir. Yatak tipi tek sra bilyal derin yivli rulman stenen mr Lh = 20000 i saati , milin hz n1 = 1600 d/dak edeer yk F = Far = 1246 N Gerekli yk emniyet derecesi C/F = 12,4 C=12,4.269,69 = 3344,15 Niap d=30 mm olan dinamik yk says gerekenden daha byk olan (C=19500N) 6206 sayl yatak seildi. Ara milin yataklanmas Eksenel yk C yatana tatlacaktr. D yata sadece radyal yk tayacaktr. C yatann seimi Yatak tipi . ykler by olmad iin her iki ynde de eksenel yk tayabilen tek sera bilyal rulman seilecektir. Yatak byklnn belirlenmesi Yatan oturaca milin ap d= 35 mm milin hz n2 = 406,396 d/dak D yatann seilmesi Yatak tipi: tek sra bilyal derin yivli rulman Radyal yk : FDr =1100 N Eksenel yk : C yatana tatldndan eksenel yk yoktur. Yatan oturaca ap d=40 mm stenen mr Lh = 20000 i sa. Edeer yk F = FDr =1100 N Gerekli yk emniyet derecesi C/F = 33,07 ( n2 ve istenen Lh iin cetvelden seildi.) Dinamik yk saysn salayan yatak 6308 seri nolu yatak seildi.

13

E yatann seimi Yatak tipi: tek sra bilyal derin yivli rulman Yatak byklnn belirlenmesi Her iki yatan oturaca aplar d = 45mm stenen mr Lh = 20000 i.sa n3 = 171.41 dev/dak edeer yk =1100 N gerekli emniyet derecesi C/F = 7,81 (n3= ve L iin ) 6210 nolu rulman seilir. F yatann seimi Yatak tipi : tek sra bilyal derin yivli Yatak byklnn belirlenmesi Radyal yk FFr = 376,5 N Eksenel yk yoktur. Her iki yatan oturaca aplar d = 45mm stenen mr Lh = 20000 i.sa n3 = 171.41 dev/dak edeer yk =1100 N gerekli emniyet derecesi C/F = 8,15 (n4= ve L iin ) 6209 nolu rulman seilir KAMALARIN BOYTULANDIRILMASI z2 ve z4 arklar kamalarla balanmtr. Kama malzemesi olarak Fe 70 seildi. Kamalar kar malzemelerden daha sert olmad iin ezilme kontrolleri sadece kama asndan yaplacaktr. ak = 450 N/mm2 em = ak / S = 130 N/mm2 Ak = 260 N/mm2 em = 45 N/mm2 z2 arkn balayan paralel yzl gmme kama: Mil ap d= 35 mm iin kama genilii h= 8mm t1 = 5mm t2 = 3,3 mm okundu. Kamay ezilmeye ve kesilmeye zorlayan kuvvetler mil evresindeki evre kuvvetidir.

14

F = 2.SMd2 /d = 2.1,25.34540/35 = 2467,14 N Kama boyunun belirlenmesi; Kesilmeye gre;

F bl

em olmaldr. = em alnarak

l = 2467,14 / 45.10 = 5,48 mm z2 arknn gbek genilii gz nne alnarak standart bir boy olarak 40 mm seildi. Ezilme kontrol P= F l.t 2 = 2467,14 = 18,6 N / mm 2 < Pem olup emniyetlidir. 40.3,3

z4 arkn k miline balayan kama paralel yzl gmme kama . mil ap 40mm kama boylar b= 12mm h= 8mm t1 = 5mm t2 = 3,3 mm F = 2.SMd3 /d = 2.1,25.33600/40 = 2100 N Kesilmeye gre kama boyu,

F bl

em olmaldr. = em alnarak

l = 2100 / 45.10 = 4,67 mm z4 arknn genilii gz nne alnarak standart bir boy olan 50m seildi. Ezilme kontrol P= F l.t 2 = 2100 = 12,72 N / mm 2 < Pem olup emniyetlidir. 50.3,3

Isnma kontrol Isl denge denklemi Srtnmelerden dolay aa kan s < atlan s 860.P(1-)< k.A.(t-t0 ) bu denge salanrsa kutu kendini soutabilir. Ayrca soutma nlemi almaya gerek kalmaz. 15

P: iletilen g [kW] : mekanizma verimi k: s iletim katsays 19 kcal/m2.h.C A : kutunun alt yz hari toplam evre yzeyi t: kutunun scakl t0 : ortamn scakl 860.P (1 ) k . A.(t t 0 ) t = 860.P (1 ) + t t em k.A

t em emniyet scakldr. 60-70C kabul edilebilir. Atmosferle evrelene kutu yzeyi A 2 An + 2 Ayan + 2 Ast 4,58d 1 + d 2 + d 3 + d 4 ).l.10 6 = 4,5(57 + 129 + 54,9 + 92,5)180.10 6 = 0,27 m 2 t= 860.1,5(0,97) + 20 = 27,54 C 60 C 19.0,27

Olduundan kutu kendini soutabilir. Yalama doldurma yntemiyle olacaktr. Karterde bulunmas gereken ya miktar ; G=(2,5:1,5)q/860=5.P(1-)=2 litre

16