MAR HUKUKU mar mevzuat, bata Anayasa olmak zere imar ile ilgili kanunlar, kanun hkmnde kararname,

tzk, ynetmelik, genelge, teblii iermektedir. Her tr ve lekteki planlarda genel dzenleyici idari ilemlerdir. darenin tzk ve ynetmelik dnda genel, soyut, objektif, srekli olma kriterleri gerei imar planlar Dantay kararlarnda da dzenleyici idari ilem olarak kabul edilmektedir. Yargnn itihat niteliindeki kararlar da imara ilikin uygulamalar ynlendirmektedir. Planlama ve imar dzeninin genel erevesini Trkiye Cumhuriyeti Anayasas izmektedir. Anayasaya uygun olarak karlan birok imara ilikin yasalar bulunmaktadr. Bu yasalardan imar ile ilgili dorudan ilgili olan ve imar bir btn olarak ele alan 3194 sayl mar Kanunu 1985 ylnda yaymlanarak yrrle girmitir. 3194 sayl mar Kanunundan nce 1933 ylnda 2290 sayl Belediye Yap ve Yollar Kanunu, 1956 ylnda 6785 sayl mar Kanunu yrrle girmitir. Dier yasalarda olduu gibi imar yasalarn da kendi iinde bulunduu koullar iinde deerlendirmek gerekir. lkenin nfus art, kentleme ve kentsel gelime sreleri, siyasal yaklamlar, idari yaplanma, ekonomik, sosyal ve kltrel yaplar ve gelimeler, sektrlerin gelimeleri, uluslararas deiimler, aktrler yasalarn ortaya kmasnda ve ekillenmesinde etkili olur. Yasalarn ortaya k bu erevede deerlendirildii gibi, yasalarn uygulanp uygulanmad, uygulamadan kaynaklanan sorunlar, sre iinde deiimlerinin de ayrca ele alnmas gerekmektedir. 3194 sayl mar Kanunu 1985 ylnda, tek parti dneminde lkenin yeni bir ekonomik sisteme getii dnemde yrrle girmitir. 3194 sayl mar Kanunu ile birlikte Valilik ve belediyelerin yani yerel ynetimlerin imara ilikin yetkileri artrlm, planlama varsa st lekli planlarla birlikte eski yasalara gre bir sisteme balanm, harita, planlama, uygulama, yaplama ve kullanm konularnda ilikiler kurulmu ve yeni dzenlemeler getirilmitir. 1982 ANAYASASI 1924 ve 1961 Anayasalarnda imar plan kavramna tam olarak deinilmemesine ramen, 1982de kabul edilen Anayasamzda planlamaya ilikin yeni ilke ve hedefler belirlenmitir. Devletin temel esaslarnn belirlendii 2. maddesinde yer alan, Trkiye Cumhuriyetinin demokratik, laik, sosyal ve hukuka bal bir devlet olmas ilkesi hukuki birer belge olan imar planlarnn uygulanabilirlii bakmndan nemlidir. Anayasann 23. madde ile, salkl ve dzenli kentlemeyi gerekletirmek ve kamu mallarn korumak amacyla yerleme zgrlne snrlama getirilebilecei belirtilmitir. Anayasann 35. maddesiyle, mutlak bir hak olarak grlen mlkiyet hakkna kamu yarar amacyla snrlama getirilmi, mlkiyet hakknn toplum yararna aykr kullanlamayacana ilikin son fkrayla, ada anayasalardaki mlkiyet dzenlemelerine uygun olarak, dengesiz ve salksz kentlemeyi, toprak speklasyonunu nleyebilmek asndan bir gvence getirilmitir. Anayasada 56. madde ile herkese salkl ve dengeli bir evrede yaama hakk salanmtr. evre hakknn, zellikle kentsel alanlarda doru biimde uygulanmas, ayn zamanda kentli haklarnn bir gereidir. evre hakknn Anayasada yer almas hem kentsel alanlardaki evre deerlerinin korumas bakmndan hem de dzenli ve salkl bir kentleme hedefine ulalmas bakmndan nemli bir yasal dayanaktr. Anayasann bu hkm ile; evre ve kentli haklar ile kentsel yaam kalitesinin blnmezlii bir kez daha ortaya konulmaktadr. Benzer biimde konut hakk balkl 57. madde ile getirilen: Devlet, ehirlerin zelliklerini ve evre artlarn gzeten bir planlama erevesinde, konut ihtiyacn karlayacak tedbirler alr ifadesi konut hakknn elde edilmesi bakmndan dzenli kentsel gelimenin ne denli nemli olduunu vurgulanmaktadr. Maddeyle, imar planlar; Devletin konut hakkn gerekletirmesi iin bir ara olarak tanmlanmaktadr.

Anayasann 166. maddesi lkenin planl kalknmasndan sz etmektedir. Planl kalknmann neminin vurguland ilgili maddede, ekonomik, sosyal ve kltrel kalknmay, zellikle sanayinin ve tarmn yurt dzeyinde dengeli ve uyumlu biimde salanmasnn gerei zerinde durulmaktadr. 1982 Anayasasnda planlama ile baz dolayl dzenlemelerde bulunmaktadr. Bunlar; kylarn devletin hkm ve tasarrufunda olduu belirten 43. madde, lke topraklarnn korunup, verimli iletilmesinin devlete bir dev olarak verildii 44. madde, kamulatrmann dzenlendii 46. madde, tarih, kltr ve tabiat varlklarnn korunmasna ilikin 63. madde, idarenin her trl eylem ve ilemine kar yarg yolunun ak olduunun belirtildii 125. madde, imar planlama yetkisine sahip belediyeler ile dier yerel ynetim organlarnn kurulu ve grevleri hakkndaki 127. madde, imar planlarnn da yer ald asli ve srekli kamu grevlerinin ancak memurlar ve dier kamu grevlilerince yrtleceinin vurguland 128. madde, Dantayn yaps ve grevlerini dzenleyen 155. madde olarak sralanabilir. L ZEL DARES KANUNU 5302 sayl l zel daresi Kanunu 4 Mart 2005 gnl ve 25745 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. l zel daresi Kanunun uygulanmayacak hkmler balkl 70. maddesinde; 3194 sayl mar Kanunu, Umum Hfzsshha Kanunu, 5442 sayl l daresi Kanunu, Harlar Kanunu, 3572 sayl yeri Ama ve alma Ruhsatlarna Dair Kanun Hkmnde Kararnamenin Deitirilerek Kabulne Dair Kanun sralanmakta ve sralanan kanunlarda l zel daresi Kanunu hkmlerine aykrlk bulunmas halinde l zel daresi Kanunu hkmlerinin uygulanaca belirtilmektedir. Bu durumda, l zel daresi Kanununun 70. maddesi ile 3194 sayl mar Kanununun 4. maddesi uyarnca imar konularnda l zel daresi Kanunu ile 3194 sayl mar Kanunu hkmlerinin elimesi durumunda l zel daresi Kanunun uygulanmas gerekmektedir. Dolaysyla, idarenin yetki ve sorumluklar dnda, Planlama ve mar konularnda 3194 sayl mar Kanunu hkmleri sakldr. Yetki Alan: l zel daresi Kanununun 6. maddesine gre, il zel idaresinin grev ve sorumluluklar il snrlar iinde ve belediye snrlar dnda farkl olarak tanmlanmaktadr. l snrlar iinde planlama, yaplama hizmetleri olarak; ilin evre dzeni plan, bayndrlk ve iskan ilk ve orta retim kurumlarnn arsa temini binalarn yapm, bakm ve onarm belediye snrlar dnda planlama, yaplama hizmetleri olarak; imar konular belirtilmektedir. l zel daresi Kanununda mcavir alan tanm ile mcavir alana ilikin bir hkm bulunmadndan, belediye snrlar dnda kalan mcavir alanlarda imara ilikin grev ve sorumluklara ynelik yetki sorunu ortaya kmaktadr. 3194 sayl mar Kanunu uyarnca imar mevzuat bakmndan belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altna verilmi olan mcavir alanlarda imara ilikin yetkilerin ilgili belediyelerin grev sorumluluu altnda yrtlmesi gerekmektedir. l zel daresi Kanununun 6. maddesi son fkrasnda 4562 sayl Organize Sanayi Blgeleri Kanunu, Kanun kapsam dnda tutulmaktadr. Dier sektrlere ilikin zel kanunlar bu madde iinde belirtilmediinden, l zel daresi Kanunu kapsam dnda olup olmad ynnde tereddtler olumaktadr. Ancak l zel daresi Kanununun 70.

maddesinde sz konusu dier zel kanunlar sralanmadndan planlama konusundaki yetkilerin zel kanunlara gre yrtlmesi gereklidir. 3194 SAYILI MAR KANUNU Amac, Kapsam ve Esaslar mar Kanunu yerleme yerleri ve bu yerlerdeki yaplanmalarn plan, fen, salk ve evre artlarna uygun teekkln salamay amalamaktadr. Kanun dier ilgili hkmlerle birlikte deerlendirildiinde, hem insanlarn yaadklar evrelerin, tarihi, kltrel deerlerin hem de doann korunmasn, koruma ve kullanm dengesinin salanmasn, planl ve yaanabilir yerlemelerin olumasn ve gelimesini, blgesel ve yerel kalknmann gerekletirilmesini, salkl ve gvenli yaplamann salanmasn ve kullanmn amalamaktadr. Kanun belediye ve mcavir alan snrlar ile bu snrlar dnda kalan alanlar ile resmi ve zel btn yaplar kapsamakta ve bu alanlarla ilgili dzenlemeler getirmektedir. Planl alanlar yansra plansz alanlar iinde dzenlemeler ngrmektedir. Kanun herhangi bir alann belli bir ama iin kullanm iin, her tr lekteki plan esaslarna, bulunduu blgenin artlarna ve Kanun uyarnca yaymlanan ynetmelik hkmlerine uygun olacan belirtmitir. 3194 Sayl mar Kanunu le Dier Kanunlarn likisi mar Kanunun istisna maddesi olan 4 nc maddesinde, bir ksm kanun isimleri belirtilerek (Turizmi Tevik Kanunu, Boazii Kanunu vb.) bir ksm da ......dier zel Kanunlar ad altnda saylarak, mar Kanunun zel kanunlara aykr olmayan hkmlerinin uygulanaca hkm altna alnmtr. Bu hkmlerle dier zel kanunlarn mar Kanunu nnde olduu belirtilmitir. mar Kanunu ile dier zel kanunlarda imara ilikin hkmler olmas durumunda, zel kanun hkmleri geerli olmaktadr. Dier zel kanunlarda harita, planlama ve yaplamaya ilikin bir hkm bulunmamas halinde ise 3194 sayl mar Kanunu hkmleri geerlidir. 2864 sayl Turizmi Tevik Kanunu uyarnca Bakanlar Kurulu tarafndan ilan edilen kltr ve turizm koruma ve gelime blgeleri, alanlar ve merkezlerinde Kltr ve Turizm Bakanl her tr ve lekte plan yapm, yaptrlmas ve onanmasnda yetkilidir. 2864 sayl Kanun uyarnca yaymlanan ynetmelik hkmlerine gre planlar yaplmaktadr. 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununda koruma amal imar plan tanm yaplm, bu planlarn hangi srelerle nasl yaplaca hkm altna alnmtr. 2864 sayl Kanun, 2863 sayl Kanun gibi planlama, imar uygulamalar, yaplamalar konusunda birok yasa yrrlktedir. Bunun dnda imara ilikin zel kanunlarca yaymlanan ynetmeliklerde bulunmaktadr. Plan yapmnda, ifraz ve tevhit ilemleri ile dier imar uygulamalarnda mar Kanunu ve ilgili ynetmeliklerinde hkm bulunmamas veya aykr hkmler bulunmas halinde bu dzenlemelere uyulmas gerekmektedir. 3194 sayl mar Kanunu imar konularnda temel bir kanun olmas gerekirken, dier zel kanunlarn mar Kanununu geersiz klacak istisna hkm olmas mar Kanunu zayflatmaktadr. Ayrca imar konularnda karmaaya neden olmakta, yetki ve uygulamalarda ok balla yol amakta, planlamann ve imar uygulamalarnn etkinliini azaltmaktadr. Sektrel, genel, zel yasalarda imara ilikin dzenlemelerin olmas imarn bir btn olarak, sistemli bir ekilde ele alnmasn da nlemekte, paral bir yapnn olumasna yol amaktadr. mara likin Sreler ve Planlama 3194 sayl mar Kanunu bir alana ilikin halihazr harita yapmndan balayarak, bu alanda yaplama ve kullanma kadar sreleri iermektedir. mar Kanunu en genel anlamda harita, planlama, imar uygulamas, yaplama srelerini iermektedir. Bu sre kendi iinde biraz daha detaylandrldnda halihazr harita, planlama, imar program, arazi ve arsa dzenlemesi (parselasyon plan), yap ruhsat, yapnn denetimi, yap kullanma izni olarak da

snflandrlabilir. Genel anlamda birok alanda yap yaplmas iin byle bir sre izlenmekte ve bu srecin kendi iinde istisnalar da bulunmaktadr. mar bir btn olarak ieren bu aamalar arasnda srekli olarak bir iliki kurmak, birbirlerine uygunluunu kontrol etmek, her bir aamay birbirinin paras eklinde dnmek gerekir. Her bir aama aslnda Kanunun banda belirtilen amaca ulamak yolunda bir aratr. Bu aamalardan birinin veya bir kann yerine getirilmemesi uygulamada sorunlara yol amakta, yaam kalitesi dk, gvenliksiz, salksz evrelerin olumasna yol amaktadr. Bu aamalarn her biri bir formalite, bir brokratik i olarak grlmemeli her bir aamada ama kalitenin artrlmas, toplum yararnn salanmas olmaldr. Bir alanda herhangi bir lekte ve trde plan yaplmas iin ncelikle o lekte onayl gncel halihazr haritalarn ilgili idarece onaylanmas gerekir. Planlar halihazr haritalar zerine izilir. Planlar plan notlar, aklama raporu ile bir btndr ve birlikte deerlendirilmesi gerekir. Planlar 3194 sayl mar Kanunu uyarnca yaymlanan Plan Yapmna Ait Esaslara Dair Ynetmelik hkmlerine, dier ilgili mevzuata, planlama esaslarna, ehircilik ilkelerine ve kamu yararna uygun olarak yaplr, yaptrlr, onaylanr. Blge plan, evre dzeni plan, nazm ve uygulama imar plan kamu kurum ve kurulularnca yaplr, yaptrlrken, mevzii imar planlar mlk sahipleri tarafndan da yaptrlmaktadr. Her tr ve lekteki plan kamu kurumlarnca onaylanmakta ve yrrle girmektedir. Mevzii imar plannn, st lekli plan bulunan alan snrlar dnda yaplmas zorunludur. Uygulama imar planlarn yaplmas iin ncelikle nazm imar planlarnn yaplmas ve uygulama imar planlarnn nazm imar planna uygun olmas gerekir. evre dzeni plan, nazm imar plan ve uygulama imar plan yaplmadan nce, plan snrlar iinde bulunan alanlarn jeolojik-jeoteknik ettlerin yaplmas ve ilgili idarece onaylanmas gerekir. Planlarn hazrlanmas srasnda elde edilecek dier veriler ve aratrmalar gibi bu ettlerinde dikkate alnmas ve plan kararlarnn bu raporlara gre oluturulmas gerekir. Arazi ve Arsa Dzenlemesi mar Kanunun arazi ve arsa dzenlemelerini aklayan 18 inci maddesinde; hazrlanan imar planlarnn araziye yanstlarak, dzgn bir kentleme ve yaplamann salanmas, imar plannda yer alan ve dzenlemeye tabi tutulan yerlerin ihtiyac olan Milli Eitim Bakanlna bal ilk ve ortaretim kurumlar, yol, meydan, otopark, park, ocuk bahesi, yeil saha, ibadet yeri, karakol gibi umumi hizmetlere ayrlan alanlarn kamunun kullanmna almas, inaata msait olmayan kadastral parsellerin imar parselleri haline getirilmesine ilikin ayrntl hkmler yer almaktadr. mar planlarnn uygulanmas iin parselasyon planlar nemli bir aratr ve parselasyon planlarnn uygulama imar plan kararlarna uygun olmas gerekir. mar Kanununun 18. ve 23. maddeleri uyarnca, imar plan hkmleri erevesinde uygulama yaplabilmesi iin parselasyon plan yaplarak imar parsellerinin oluturulmas gerekmektedir. Bu ilem yaplmadan kadastral parsel zerinden inaat ruhsat dzenlenmesi sz konusu olmayp, 3194 sayl mar Kanunu uyarnca yaymlanan ilgili ynetmeliklerde istisnai hallere ilikin aklamalara yer verilmitir. Dier taraftan, mar Kanununun 15 inci ve 16 nc maddeleri ile belirlenen ifraz ve tevhit ilemleri, 18 inci madde kapsamnda yaplacak arazi ve arsa dzenlemesi ilemi yerine geecek bir ilem deildir. Bu maddeler uyarnca yaplacak ilemler, 18 inci madde uygulamas yaplarak imar parseli oluturulmu alanlarda gndeme getirilebilecek uygulamalardr. mar planlarnn uygulanmas, dzenli ve plana uygun gelimeyi salamak amac ile, ncelikle mar Kanununun 18 inci maddesi uyarnca ilem yaplmas ve imar parsellerinin elde edilmesi, kamu hizmet ve kullanm alanlarnn kamu eline geiinin salanmas zorunludur. 3194 Sayl mar Kanununun 18 inci maddesi, umumi hizmet ve tesis alanlarnn, dzenleme sahas iinde kalan ve en fazla % 40a kadar olan blmnn, o saha iin

hesaplanan DOP miktar orannda ve bir hizmet karl olarak, eit olarak gayrimenkul sahiplerinden alnmasn ngrmtr. Bu madde hkmlerinin uygulanmasnda nemli olan, imar plan btnnde hesaplanacak DOP orannn her dzenleme sahasnda salanabilmesidir. Yani, kentsel deer artnn kente geri dnnde mlk sahipleri arasnda adaleti salamann bir yntemi de bu olacaktr. fraz ve Tevhit 3194 sayl mar Kanununun ifraz ve tevhite ilikin 15. maddesi ve parselasyon planlarna ilikin 19. maddesi uyarnca imar plan bulunan alanlarda ifraz ve tevhit yaplabilmesi iin ncelikle parselasyon plannn onaylanmas gerekmektedir. mar planlarnda; meydan, yol, park, yeil saha, otopark, toplu tama istasyonu ve terminal gibi umumi hizmetlere ayrlm yerlere rastlayan (Vakflar Genel Mdrlne ait gayrimenkullar ile askeri yasak blgeler, gvenlik blgeleri ile lke gvenlii ile dorudan doruya ilgili Trk Silahl Kuvvetlerine ait harekat ve savunma amal yerler hari) hazine ve zel idareye ait arazi ve arsalar belediye ve mcavir alan snrlar iinde belediyeye; bedelsiz terk edilir ve tapu kayd terkin edilir. Bu suretle mal edilen arazi ve arsalar belediye veya zel idare tarafndan satlamaz ve baka bir amala kullanlamaz. Bu hususta tapu ktnn beyanlar hanesine gerekli erh konur. Plansz alanlarda ise Plansz Alanlar mar Ynetmeliinde belirlenen koullardan dk ifrazlara izin verilmeyecei hkme balanm olup, ilgili Ynetmelik olan Plansz Alanlar mar Ynetmeliinin 4., 5. ve 6. blmlerinde ifraz ve tevhit artlar yer almaktadr. Yap Ruhsat ve Yap Kullanma zni Yap ruhsat mar Kanununun 5 inci maddesinde, karada ve suda daimi veya muvakkat, resmi ve hususi, yeralt ve yerst inaat ile, bunlarn ilave, deiiklik ve tamirlerini iine alan sabit ve mteharrik tesisleri yap olarak tanmlamtr. Kanunun 20. maddesi ile yapnn; Kurulu veya kiilerce, kendilerine ait tapusu bulunan, arazi, arsa veya parsellerde, Kurulu veya kiilerce, kendilerine ait tapusu bulunmamakla birlikte kamu kurum ve kurulularnn vermi olduklar tahsis belgeleri ile ve imar plan, ynetmelik, ruhsat ve eklerine uygun olarak yaplabilecei hkme balanmaktadr. Bu madde hkmne gre yap yaplabilmesi iin koul vardr. Birincisi mlkiyetin belgelenmesidir. kincisi yaplmak istenen yapnn imar plan, ynetmelik ve dier ilgili mevzuata uygun olarak ruhsata balanmasdr. ncs ise, yapnn ruhsat ve eklerine uygun olarak ina edilmesidir. 21. maddesinde, mar Kanunun kapsamna giren btn yaplar iin 27 nci maddede belirtilen istisna dnda belediye veya valiliklerden yap ruhsat alnmasnn mecburi olduu, ruhsat alnm yaplarda herhangi bir deiiklik yaplmasnn da yeniden ruhsat alnmasna bal olduu, 22. maddesinde; yap ruhsat almak iin ilgili idarelere yap sahipleri veya kanunu vekillerince dileke ile mracaat edilecei, dilekeye sadece tapu, istisnai hallerde tapu senedi yerine geecek belge, mimari proje, statik proje, elektrik ve tesisat projeleri, resim ve hesaplar rperli veya yoksa ebatl kroki eklenmesinin gerekli olduu, belediyeler veya valiliklerce ruhsat ve ekleri incelenerek eksik ve yanl bulunmuyorsa mracaat tarihinden itibaren en ge otuz gn iinde yap ruhsat verilecei, eksik ve yanl olduu taktirde mracaat tarihinden itibaren onbe gn iinde mracaatya ilgili btn eksik ve yanllarnn yaz ile bildirilecei, eksik ve yanllar giderildikten sonra yaplacak mracaattan itibaren en ge onbe gn iinde yap ruhsat verilecei,

26. maddesinde, kamu kurum ve kurulularnca yaplacak veya yaptrlacak yaplara imar planlarnda o maksada tahsis edilmi olmak, plan ve mevzuata aykr olmamak zere mimari, statik, tesisat ve her trl fenni mesuliyeti bu kamu kurum ve kurularnca stlenilmesi ve mlkiyetin belgelenmesi kaydyla avan projeye gre ruhsat verilecei, hkm altna alnmtr. Yap ruhsat belediyenin en nemli uygulama ve kontrol aralarndandr. Hazrlanan mimari, statik ve tesisat projelerinin fen, salk ve evre artlarna uygunluu belediyece kontrol edilerek onaylanmaktadr. Onaylanan projenin kanuna, plana ve ynetmeliklere uygunluu yaplamann dzenli ve salkl olmalar sonucunu da doal olarak yaratacaktr. Ruhsat tek bana bir belge deildir. Mlkiyete dair belgeler ve projeleri ile bir btndr. Yap ruhsat konusunda bir dier nemli husus da ruhsatn inaata balanmadan verilmi olmasdr. Yani, inaatn ilk aamas olan hafriyat ilemine dahi ruhsat olmakszn balanamaz. 30 Ocak 2007 tarihli ve 26419 sayl Resmi Gazetede ileri Bakanlnca Yap Ruhsat ve Yap Kullanma zin Belgesi Kullanlmasna likin Mecburi Standart Teblii yaymlanarak, il zel idaresi, belediye veya organize sanayi blgesi mdrlnn standart yap ruhsat ile yap kullanma izin belgesinin eklerine uygun ekilde dzenlenecei ngrlmtr. mar Kanununun 29 uncu maddesinde; yap ruhsatnn verildii tarihten itibaren 2 yl iinde inaata balanmamas ve 5 yl iinde tamamlanmamas ve ruhsatn bu sre iinde yenilenmemesi halinde, ruhsatn hkmsz olaca 31 inci maddesinde de yap kullanma izninin verildii tarihin inaatn tamamland tarih olduu hkm altna alnmtr. Kanunun 29 uncu maddesinde balanm inaatlarda mktesep haklar sakldr hkm 5 yllk sre iin geerli olup bu sreden sonra yeniden ruhsat dzenlenmesi srasnda yrrlkteki imar plan ve mevzuat hkmlerinin uygulanmas gerekmektedir. Yap ruhsat ve eki projeler, imar hukukunda tek bana mktesep hak tekil etmemektedir. Mktesep hak, yapnn ruhsat sresi iinde, ruhsat ve eklerine uygun olarak yaplan ksm iin geerli olup, bu husus Dantay Kararlarna da konu olmutur. Yaplarda tadilat yaplmas da, yeni bir ruhsat konusu olacandan yrrlkteki plan ve mevzuata uygunluk koulunun aranmas gerekmektedir. Yap kullanma izni 3194 sayl mar Kanununun 22 nci maddesi ile ruhsat alma artlar belirlenmi olup, 30 uncu maddesinde, yap tamamen bittii taktirde tamamnn, ksmen kullanlmas mmkn ksmlar tamamland taktirde bu ksmlarnn kullanlabilmesi iin inaat ruhsatn veren ilgili belediye ve valilikten izin alnmasnn mecburi olduu, mal sahibinin mracaat zerine yapnn ruhsat ve eklerine uygun olduu ve kullanlmasnda fen bakmndan mahzur grlmediinin tespiti gerektii, bu maddeye gre verilen iznin yap sahibinin kanuna, ruhsat ve eklerine riayetsizlikten doacak mesuliyetten kurtarmayaca gibi her trl vergi resim ve har deme mkellefiyetinden de kurtarmayaca, 31. maddesinde, inaatn bitme gnnn, kullanma izninin verildii tarih olduu, kullanma izni verilmeyen ve alnmayan yaplarda izin alnncaya kadar elektrik, su ve kanalizasyon hizmetlerinden ve tesislerinden faydalandrlmayacaklar, hkm altna alnmtr. Yap kullanma izninin ksmi olarak dzenlenebilecei, mar Kanunu hkmdr. Yapnn tamam veya tamamlanan ksmlar iin yap kullanma izni dzenlenmesi srasnda, sadece bamsz blme yap kullanma izni dzenlenmesi sz konusu olmayp, kullanma hazr hale gelmi bamsz blmlerle birlikte ortak kullanm alanlarnn da kullanma hazr hale gelmi olmas zorunludur. Yapnn ortak kullanm alanlar tamamlanarak kullanma hazr hale gelmeden, yapnn tamamnn veya tamamlanan ksmlarnn kullanlmas mmkn deildir. Sadece bamsz blmler iin kullanma izni dzenlenmesi halinde, yapnn ortak kullanm alanlarnn kullanma izni olmadndan, mar Kanunu hkmlerine aykr davranlm olacak,

Kanunun 29 uncu maddesi ile ilgili uygulamalarda da sre asndan alamaz sorunlarla karlalacaktr. Zira, ksmi kullanma izni dzenlenmi olmas, 29 uncu maddedeki sreleri etkilememektedir. Daha nce ksmi kullanma izni dzenlenmi olmas, yapnn tamamnn bitmesi sonrasnda dzenlenmesi gereken ve yapnn tamamnn kullanlmasnda saknca bulunmadn belirleyen yap kullanma izninin ayrca dzenlenmesi zorunluluunu ortadan kaldrmaz. Ancak daha nce ksmi kullanma izni dzenlenen yap blmleri iin tekrar har alnmaz. Bir parselde birden ok yap bulunmas durumunda yaplardan birinde tespit edilen aykrlk, plan ve mevzuata uygun olarak ina edilmi dier yaplara ksmi kullanma izni dzenlenmesini engellemez. Yap Kullanma zni ile ilgili i ve ilemlerde kullanlan standart form, gerek mar Kanunu Ynetmeliklerinde yaplan deiiklikler, gerekse Yap Denetimi Hakknda Kanun hkmlerine uyum salamak zere, yeniden dzenlenmi ve 30 Ocak 2007 tarihli ve 26419 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak zorunlu standart olarak yrrle girmitir. Kamu Yaplar 3030 sayl Kanun Kapsam Dnda Kalan Belediyeler Tip imar Ynetmeliinin Kanunun 26 nc maddesine aklk getiren 02.09.1999 tarihli ve 23804 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan Ynetmelikle deiik 59 uncu maddesinin birinci fkrasnda, kamu kurum ve kurulularnca yaplacak veya yaptrlacak yaplara imar planlarnda o maksada tahsis edilmi olmak, plan ve mevzuata aykr olmamak zere, mimari, statik, tesisat ve her trl fenni mesuliyeti ve kamu kurum ve kurulularnca stlenilmesi ve mlkiyetin belgelenmesi kayd ile avan proje gre ruhsat verilecei hkm altna alnmtr. 31.01.2000 gn 2023-86 sayl Bakanlk Genelgesinin Kamu Yaplar balkl blmnde de ayrntl bilgi yer almaktadr. Bu fkradan anlald zere; kamu kurum ve kurulularna ait yaplara ruhsat dzenlenebilmesi iin, mlkiyete ilikin belgenin ilgili idareye ibraz edilmesi, ruhsat talep edilen veya ina edilmesi dnlen yapnn imar plannda karar altna alnm olmas, avan projelerinin ve dier resim, hesap ve belgelerin 57 nci maddede belirtilen imar durum belgesi ve ilgili idareden talep ve temin edilen benzeri belgelere, kanuna, ynetmeliklere ve dier mevzuata uygunluun ilgili idarece saptanm olmas, her trl fenni mesuliyetin kamu kuruluunda grevli mimar ve mhendislerce stlenildiine ilikin olarak bu kiilerce yap ruhsat formunun imzalanm olmas gerekmekte veya bu tr yaplarn fenni mesuliyetinin sorumluluunu alacak kiilerin o kurum tarafndan istihdam edilmesi gerekir. lgili kurumda bu nitelikte bir eleman bulunmamas veya fenni mesuliyeti stlenen kamu grevlisi teknik elemanlarn grev yerinin deimesi durumunda, ilgili kamu kurum ve kuruluunca ayn uzmanlk konusuna uygun yeni bir kamu grevlisinin fenni mesuliyeti stlenmek zere atanmas mmkndr. Ancak, dier tm yaplarda olduu gibi, kamu yaplarnda da fenni mesuliyet stlenilmesi iin, her trl ihtisas konusu ile ilgili olarak, mimar, inaat mhendisi, makine mhendisi, elektrik mhendisi, gerektiinde harita mhendisi ve peyzaj mimar bulundurulmas zorunludur. Yapnn avan projelerinin hazrlanabilmesi iin ncelikle, ilgili idareden Ynetmeliin 57 nci maddesinde belirtilen yapnn yaplaca yere ilikin tm belgelerin temin edilmesi gerekmektedir. Dier taraftan, Ynetmeliin deiik 59 uncu maddesinde de kamu kurum veya kurulularnca yaplacak veya yaptrlacak olan karayolu, demiryolu, tnel, kpr, menfez, baraj, hidroelektrik santral, sulama ve su tama hatlar, enerji nakil hatlar, boru hatlar (doalgaz, petrol boru hatt vb.), silo, rafineri gibi enerji, sulama, doal kaynaklar, ulatrma hizmetleri ile ilgili tesisler ve bunlarn mtemilat niteliinde olan kontrol kulbesi, trafo, eanjr, elevatr, konveyr gibi yaplarn inaat ruhsatna tabi olmad, bu tr tesislerin

inasna balanacann ilgili yatrmc kamu kurum ve kuruluu tarafndan mlkiyete ilikin bilgiyle birlikte yazl olarak ilgili idareye bildirilmesi gerektii, hkme balanmtr. Bu maddede sz edilen ulatrma hizmetleri ile ilgili tesisler ifadesi ile karayolu, demiryolu, tnel, kpr vb. tesisler kastedilmekte olup madde hkm terminal, gar, otogar ve benzeri tesisleri, maddede saylan tesislerle balantl da olsa lojman, sosyal tesis,ve benzeri tesisleri kapsamamaktadr. Kamu kurum ve kurulularnca yaptrlacak enerji, sulama, tabii kaynaklar, ulatrma tesislerinin btn yaplarnn ruhsatsz olarak yaplmas mmkn deildir. Sadece, enerji, sulama, tabii kaynaklar, ulatrma hizmetleri kapsamnda kalan; karayolu, demiryolu, tnel, kpr, menfez, baraj, hidroelektrik santral, sulama ve su tama hatlar, enerji nakil hatlar, boru hatlar, silo, rafineri gibi yaplar ruhsatsz olarak yaplabilir. Ayrca, yaplan deiiklik ile enerji, sulama, tabi kaynaklar ve ulatrma ile ilgili tesislerin btn mtemilatlarnn ruhsatsz olarak yaplmas engellenmi, sadece beki kulbesi ile eanjr, elavatr, konveyr gibi teknolojik bina tanmna girmeyen veya altnda canllarn barnmad, faaliyetin ana unsuruna ilikin mtemilat yaplarnn ruhsatsz yaplabilecei, hkm altna alnmtr. Ruhsatsz olarak yaplabilecek kamu yap ve tesisleri ile ruhsata tabi kamu yaplar gibi 3194 sayl mar Kanununun 3 ve 26 nc maddeleri kapsamnda kuruluun mlkiyetinde veya tahsis edilen alanda yaplacak olmas ve plan kararna konu olmas gerekmektedir. Ruhsata Tabi Olmayan Yaplar 3194 Sayl mar Kanununun 27. maddesinde ve Plansz Alanlar mar Ynetmeliinin 57. maddesinde; Belediye ve mcavir alanlar dnda ky nfusuna kaytl ve kyde srekli oturanlarn ky yerleik alanlar ve civarnda ve mezralarda yaptraca konut, hayvanclk veya tarmsal amal yaplar iin inaat ve iskan ruhsat aranmayaca, muhtarlk iznine tabi olduu aklanmtr. Plansz Alanlar mar Ynetmeliinin 4. maddesinin (4) bendinde; belediye ve mcavir alan snrlar dnda kalan ky ve mezralarn yerleik alan ve civar tanmlanm olup; 43. maddesinde; Ky ve mezralar ile civarnn yerleik alan tespitinin bir defaya mahsus olmak zere yaplaca, bu snrlarn geniletilemeyecei ve geniletilmesine dnk olarak birletirilemeyecei, 46. maddesinde; bina cephe ve istikametlerinin, ky ve mezralarn mevcut teekkl esas alnarak tayin ve tespitine ky ihtiyar heyetinin yetkili olduu, 47. maddesinde; komu mesafelerinin, civarn yap dzeni ve karakterine, yaplacak binalarn mnferit konut veya tarmsal iletme birimi, (ahr, samanlk, arabalk v.b.) oluuna gre Ky htiyar Heyeti tarafndan taktir ve tayin olunaca, 50. maddesinde; ifraz edilmedike bir parsel zerine ky nfusuna kaytl ve kyde srekli oturanlarca yaplacak konut, tarmsal ve hayvanclk amal yaplar ve bunlarn lzumlu mtemilat binalar dnda birden fazla yap yaplamayaca, ancak bir yapda birden fazla bamsz blm yaplabilecei, 57. maddesinde; ky ve mezralarn yerleik alanlarnda ve civarnda sadece ky nfusuna kaytl ve kyde srekli oturanlarca yaplacak konut, tarm ve hayvanclk amal yaplar ile mtemilat binalarnn yap ruhsat ve yap kullanma iznine tabi olmad, ancak yap projelerinin fen ve salk kurallarna uygun olduuna dair valilik gr alnmasndan sonra, muhtarlka izin verilmesi ve bu izne uygun olarak yapnn yaplmasnn art olduu, 58. maddesinde ise; 57. maddede saylanlar dnda kalan yaplar ile ky nfusuna kaytl olmayanlar, kyde srekli oturmayanlar ve ky nfusuna kaytl olmakla birlikte kyde srekli oturmayanlar tarafndan yaplacak tm yaplarn yap ruhsat ve yap kullanma iznine tabi olduu aklanmtr.

MAR KANUNUNDA DENETM 3194 sayl mar Kanununun 42. maddesi Anayasa Mahkemesinin iptal karar ile yeniden dzenlenirken, ayn zamanda 28. maddesi de tamamyla deitirilmitir. Ruhsatsz, ruhsat eki ett ve projelere veya imar mevzuatna aykr yaplan yaplarn yap sahibi, yap mteahhidi ve fenni mesullere yani yap sorumlularna idari para cezas ngren 42. maddesi yaplarn mevzuata aykr yaplmas durumunda gndeme gelmektedir. Oysa yaplarn imar mevzuatna aykr yaplmasn nleyecek tedbirlerin nceden alnmas, yaplarn imar plan ve imar mevzuatna uygun olarak yaplmasn salayacak bir srecin tanmlanmas gerekmektedir. Bu amala, yaplarn salkl, gvenli ve yaanabilir ekilde, imar plan ve imar mevzuatna uygun ina edilmesini salamaya ynelik olarak mar Kanununun 28. maddesinde deiiklik ngrlmtr. Sz konusu deiiklik mar Kanunu ile Bayndrlk ve skan Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamede Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun 17 Aralk 2009 tarihli ve 27435 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr. Kanun ile; yaplarn ina srecinde yer alan yap mteahhidi, antiye efi ve zellikle fenni mesullerin grev ve sorumluluklar aka belirlenmitir. Ayrca 4708 sayl Yap Denetimi Hakknda Kanun uyarnca yap denetim kurulularnn grevleri ile yap sorumlularn grevleri arasnda uyum salanmtr. Kanunda yapm srecinde rol alan yap sahibi, yap mteahhidi, fenni mesul, antiye efi, fen adamlar, usta ile kurumlarn grevleri ve sorumluluklar yeniden dzenlenmitir. Yazda; yapm sreci ile bu srete yer alan aktrlerin grev ve sorumluklarnn neler olduu, ne tr yenilikler getirildiine deinilerek aralarndaki ilikiler kurulacak ve deerlendirme yaplacaktr. ehir Plancs, Mimar ve Mhendislerin Sorumluluklar Kanunun birinci fkras ile harita, plan, ett, proje hizmetlerinin yapm ve denetiminde grev alan ehir plancs, mimar ve mhendislerin, yaptklar ileri 3194 sayl mar Kanunu ve ilgili dier mevzuata uygun olarak gerekletirmekten sorumlu olduklar hkme balanmtr. 3194 sayl mar Kanunu ve ilgili dier mevzuata uymadklar durumda ehir plancs, mimar ve mhendisler kanun ile verilen sorumluluklar yerine getirmemi olacaklardr. Yaanabilir, kaliteli evreler elde edilebilmesi iin, yapnn plan btn, evresi ile birlikte ele alnmas gerekir. Meslek adamlar dier mesleklerin yapt i ve ilemlerden bilgi sahibi olmalar yannda, imar sreci iinde dier mesleklerin dilinden anlamalar gerekir. Ayrca imar srecinde rol alan ehir plancs, mimar ve mhendislerin mimarlk ve mhendislik hizmetlerini, yasal dzenlemelere uygunluu kadar, meslek ilkelerine, meslek etiine uygun olarak yapmalar gerekir. Yaam kalitesi yksek evreler ve yaanabilir yaplar ancak plan, uygulama, yapm, kullanm, denetim srecinin niteliinin, ilikisinin artrlmas, otokontroln salanmas ile mmkn olacaktr. Yaplarn sadece bir noktada denetim mekanizmalarnn iletilmesi ile denetlenmesi istenilen amaca ulalmasn engelleyecektir. Her bir aamann kendi otokontrolnn sre iinde kurgulanmas gerecektir. Yaplan iin denetimi kadar, srete rol alan ehir plancs, mimar ve mhendislerin denetimi ve niteliinin artrlmas da nemlidir. Fenni Mesullerin Sorumluluklar Yrrlkten kaldrlan 28. madde, fenni mesullerin grevlerini yapnn ruhsat ve eklerine uygun olarak yaptrmaya, ruhsat ve eklerine aykr olarak yaplmamas halinde aykrl ilgili idareye bildirmekle snrl idi. Yeni dzenleme ile fenni mesullerin, yapnn inaat ve tesisat ileri ile kullanlan malzemelerin denetimini, 4708 sayl Yap Denetimi Hakknda Kanun ile uyumlu olarak stlenmesini ngrmtr. Ayrca fenni mesuller yapnn uygulama imar plan, ruhsat eki ett ve projelere, standartlara, teknik artnamelere, mar Kanununa ve ilgili mevzuata uygun olarak ina edilmesini denetlemekle sorumlu klnmtr. Fenni mesuller yeni dzenleme ile; sorumluluklar yasa ile geniletilmi, yaplarn salkl, gvenli ina

edilmesinde nemli grevler verilmitir. Fenni mesuller sadece yapm ii yan sra, yaplacak yapnn uygulama imar plan kararlarna uygun olarak ina edilip edilmedii, aplikasyonu gibi hususlarda da yetkilendirilmi, denetimin imar sreci btnnde yaplmas amalanmtr. Fenni mesuller yaplarn denetimini kamu adna gerekletirmektedir. Yaplarn denetiminde, mimari, statik, mekanik, elektrik olmak zere en az drt alanda fenni mesul bulundurulmak zorundadr. mar Kanunu ve ilgili ynetmelikleri daha fazla alanda fenni mesul bulundurulmasnn da nn amakta, herhangi bir snrlama getirmemektedir. ncelikle yapya balamadan nce, fenni mesullerin belirlenmesi ve ruhsat formlarnn ilgili blmlerinin doldurularak imza altna alnmas gerekir. Fenni mesulun istifas halinde, yeni mesul atanmadan yapnn devamna izin verilemeyecei de yasa iinde ngrlmtr. Fenni mesuller kamu adna bu grevi yaptklarndan, istifalarnn zorunlu gerekelere ve belgelere dayandrlmas gerekir. Fenni mesul grevini brakmas halinde, daha nceki yaplan ilemlerden sorumlu olduu gibi yeni dzenleme bu konuda yeni atanan fenni mesule de sorumluluklar getirmektedir. Yeni fenni mesul daha nce yaplan ilerde eksiklik varsa bunlarn giderilmesini salayarak, inaatn devamnda grev almas gerekir. Burada ama, fenni mesullerin grev sresi iinde sorumluluk alanlarn belirlemek, yapnn denetim gzetiminde, mevzuata uygun ina edilmesini salamaktr. Fenni Mesullerin Grevleri Fenni mesuller grevlerini istenilen dzeyde yerine getirmeleri iin yapm aamalarnda yap yerinde bulunmalar zorunludur. Planl Alanlar Tip mar Ynetmeliinin 57. maddesinde fenni mesullerin ileri tanmlanm ve fenni mesullerin yap denetim defteri tutmalar gerektii belirtilmitir. mar Kanununun 28. maddesi uyarnca fenni mesuller yapt ileri ve tespitleri bu deftere ilemek ve idareye vermekle ykmldr. Fenni mesullerin ilerini nitelikli yapmalar iin, anlan Ynetmelikle denetleyecekleri yapm iine ynelik olarak m2 snrlamas ve mesafe koulu getirilmitir. Fenni mesuller yap kullanma izni belgesi alnmadan nce kendi uzmanlk ve alma alanna gre rapor hazrlamak zorundadr. Yapnn inaat ve tesisat ileri ile kullanlan malzemelerin uygulama imar plan, ruhsat eki ett ve projelere, standartlara, teknik artnamelere, mar Kanunu ve ilgili mevzuata uygun olarak ina edildiine ilikin her bir fenni mesulce rapor dzenlenmesi ve idareye verilmesi gerekir. Bu rapor olmadan fenni mesuller grevlerini tamamlam saylmazlar. Fenni mesullerin, ayn zamanda ve ayn yapda yapm sorumlusu olarak yap mteahhitlii, antiye eflii, taeronluk ve malzeme satcl grevlerini stlenemeyecekleri ve yap sahibinin kendi yapsnda fenni mesul olamayaca hkm haline getirilerek, yapm ve denetim srelerinin birbirinden ayrlmas salanmtr. Belediye ve l zel darelerin Denetime likin Sorumluluklar Bilindii zere belediye ve mcavir alan snrlar iinde belediye, dnda il zel idaresi yap ruhsat ve yap kullanma izni verilmesi ve denetim srelerinde yetkili ilgili idarelerdir. dare, yapm ilerinin denetimi, fenni mesullerce gereklese dahi, denetim iinden dolay sorumluluu ortadan kalkmamaktadr. lgili idare, fenni mesullerin sorumlu olduu gibi, yapnn imar plan, ruhsat eki projelere, mar Kanunu ve imar mevzuatna uygun olarak yapmndan sorumludur.

10

lgili idare, yapm iinde rol alan yap mteahhidini, fenni mesulu her aamada denetlemekle ve gerekli ilemlerin yerine getirilmesini salamakla grevlidir. Ayrca gerekli idari para cezas vermeye de yetkilidir. dare yap kullanma izni dzenlemeden nce, yapnn yerinde bulunarak fenni mesullerden rapor istemek, gerekli tespit ve deerlendirmeleri yapmak zorundadr.

MAR KANUNUNUN 32. MADDE UYGULAMASI 3194 sayl mar Kanununun 20, 21 ve 22. maddelerinde yap ruhsatiyesi ve ruhsat alma artlar aklanm olup, yapnn yaplmasna balanmadan nce mutlaka ilgili idareden ruhsatn alnmas ve Kanunun 29. maddesi ile Planl Alanlar Tip mar Ynetmeliinin 12. maddesinde belirtilen sreler iinde yapnn tamamlanmas, tamamlanamayaca durumlarda da ruhsat yenilemesi yaplmas gereklilii ifade edilmitir. mar Kanununun 32. maddesi ruhsatsz veya ruhsat ve eki projelere aykr olarak inaat yapanlar hakkndaki prosedrn nasl olacan aklamaktadr. Buna gre, bir yapnn ruhsatsz veya ruhsat ve eki projelere aykr olduunun ilgili idarece farkna varlmasndan sonra idare tarafndan inaatn durum tespiti yaplp, yapnn mhrlenmesinden sonra en ge bir ay ierisinde yapnn ruhsatl veya ruhsat ve eki projelere uygun hale getirilmesi istenir eer uygun hale getirilirse, mhr kaldrlp inaatn devamna izin verilir. Eer yap mevzuata uygun hale getirilmez ise yap yktrlr ve masrafI yap sahibinden tahsil edilir. mar mevzuatna aykr yaplara 3194 sayl mar Kanununun 32. ve 42. maddelerinin uygulanmas zorunludur. Her iki madde hkm, mevzuata aykr bir durum sz konusu olduunda uygulanmas zorunlu hkmler olmakla birlikte, sonular itibariyle farkl hkmlerdir. yle ki; Kanunun 32. maddesinde belirtilen sreler iinde yapnn mevzuata uygun hale getirilmesi, 42. maddede belirtilen para cezalarnn uygulanmas zorunluluunu ortadan kaldrmayaca gibi, mevzuata uygun hale getirilmeyen bir yapya, para cezas denmi olsa dahi, ruhsat dzenlenmesi ya da inaatna devam etmesine izin verilmesi mmkn deildir MAR KANUNUNDA DAR MEYYDELER Anayasa Mahkemesinin 17.4.2008 gnl, 2005/5 Esas sayl ve 2008/93 Karar sayl karar ile; 3194 sayl mar Kanununun 42. maddesinin birinci fkrasnn 500 000 TL. dan 25 000 000 liraya kadar para cezas verilir blmnn Anayasaya aykr olduuna ve iptaline karar verilmitir. Ayrca, kararda iptal edilen hkmn douraca hukuksal boluk kamu yararn ihlal edici nitelikte grldnden, Anayasann 153. maddesinin nc fkrasyla 2949 sayl Yasann 53. maddesinin drdnc ve beinci fkralar gereince iptal hkmnn, kararn Resmi Gazetede yaymlanmasndan balayarak drt ay sonra yrrle girmesi ngrlmtr. Karar 5 Kasm 2008 tarihli ve 27045 sayl Resmi Gazetede yaymlanm ve drt ay sonra olan, 5 Mart 2009 tarihinde yrrle girmitir.

11

mar Kanununun 42. maddesi, 17 Aralk 2009 tarihli ve 27435 sayl Resmi Gazetede yaymlanan mar Kanunu ile Bayndrlk ve skan Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamede Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun ile deitirilmitir. Anlan Kanunun 2. maddesi ile, 3194 sayl mar Kanununun 42 nci maddesi idari meyyideler bal ile birlikte tamamyla deitirilmitir. mar Kanununun 42. maddesi 17 Aralk 2009 tarihinde yrrle girdiinden, mar Kanununun 42. maddesinin 5 Mart 2009 ve 17 Aralk 2009 tarihleri arasnda uygulanmasnda hukuksal boluk domutur. Bu tarihler arasnda, imar mevzuatna aykr olan yaplara muttali yani haberdar olunmas halinde, para cezalarnn uygulanmas mmkn olmayacaktr. mar Kanununda yaplan deiiklik sonucunda Anayasa Mahkemesi kararnda yer alan gerekeler de dikkate alnarak para cezalarna ynelik olarak aada yer alan dzenlemeler getirilmitir. Cezalarn Karara Balanmas mar Kanununun 32. maddesi uyarnca imar mevzuatna aykr olduu tespit edilen yaplarn, tespit edildii, tutanak dzenlendii tarihten itibaren on i gn iinde encmene iletilmesi ve bu sre iinde cezaya ilikin kararn alnmas zorunludur. Aksi halde, bu sreye uyulmad durumlarda, srenin almas halinde, ekil ynnden yasann amir hkmleri yerine getirilmemi olacaktr. Bu dzenleme ile, mevzuata aykrl tespit edilen yapnn idare tarafndan bekletilmeden cezaya ilikin kararn ivedilikle alnmas ngrlmtr. Srenin, on gn yerine, i gn says dikkate alnarak hesaplanmas gerekir. Mevzuata Aykr Ksmn Hesaplanmas mar mevzuatna aykr yapyla ilgili para cezas, yapnn inaat alan zerinden, aykrla konu alan dikkate alnarak hesaplama yaplacaktr. Para cezalarna konu olan alann hesaplanmasnda, aykrlktan etkilenen alann dikkate alnaca ngrlmtr. Yapdaki mevzuata aykrlk, kaplad alan dnda, ayn zamanda yapnn tamamn veya bir blmn etkiliyorsa aykrlktan etkilenen alan dikkate alnarak hesap yaplmas gerekir. rnein tayc sistemdeki bir aykrlk yapnn tamamn etkiliyor, sonu itibariyle yapnn tamamnda bir ykm gerektirecek bir konu ise para cezasnn hesaplanmasnda yapnn tamamnn hesaplanmasnda yarar grlmektedir. Mevzuata aykrln giderilmesi sadece mevzuata aykr ksmlar deil, baka alanlar da etkiliyorsa bu alanlarn hesaba katlmas gerekir. Para Cezalarn Hesaplanmas ncelikle mevzuata aykrl tespit edilen yapnn, 3194 sayl mar Kanununun 42 nci maddesinin (a) veya (b) bentlerinde ifade edilen mevzuata aykrln inaat alan zerinden hesaplanmasnn mmkn olup olmadnn belirlenmesi gerekir. Kanunun 42 nci maddesi uyarnca para cezas, maddenin (a) veya (b) bentlerinden hangisinin kapsamnda kaldnn tespiti ile temel (birim, asgari) ceza miktarnn belirlenmesi, cezay artrc hususlar olarak sralanan (c) bendinde belirlenen oranlar erevesinde hesaplanan miktarlar temel ceza miktarna eklenerek, uygulanacak toplam para cezas miktar hesaplanmaldr. Mevzuata aykrl inaat alan zerinden hesaplanmas mmkn olan yaplarda, 42 nci maddenin (a) bendine gre; mevzuata aykrln her bir metrekaresinin, (a) bendindeki yap snf ve gruplarna gre belirlenen ceza rakam ile arplmak suretiyle temel para cezasnn belirlenmesi, daha sonra bu temel para cezasna, para cezasn artrc sebepler olarak yapnn (c) bendinde sralanan koullarn hangilerini kapsad belirlenerek, bu koullara

12

ilikin oranlar kadar ayr ayr cezai miktar ilave edilmesi suretiyle, uygulanacak nihai toplam para cezas miktarnn belirlenmesidir. 42 nci maddede yaplan dzenleme erevesinde, yap snf ve gruplar iin maddenin (a) bendinde belirtilen birim m ceza miktarlar, idarece, her yl 213 sayl Vergi Usul Kanununun 298 inci maddesi hkm uyarnca tespit ve ilan edilen yeniden deerleme orannda Trk lirasnn ksuru da dikkate alnmak suretiyle artrlarak uygulanmas gerekir. Mevzuata aykrl yap inaat alan zerinden hesaplanmas mmkn olmayan uygulamalar iin, birim fiyat listesine gre ilgili idarece belirlenen bedelin % 20si kadar temel (birim, asgari) para cezasnn hesaplanmas, temel para cezasna, (c) bendinde sralanan unsurlardan hangisini ieriyorsa, o hususun karsndaki oranlar kadar ayr ayr ilave edilmek suretiyle toplam para cezas belirlenir. Yaplarn Niteliinin ve Snfnn Dikkate Alnmas Anayasa Mahkemesi kararna gre, Bayndrlk ve skan Bakanlnca yaymlanan Mimarlk ve Mhendislik Hizmet Bedellerinin Hesabnda Kullanlacak Yap Yaklak Birim Maliyetleri Hakknda Tebli uyarnca belirlenen snf ve gruba gre para cezalar farkllamaktadr. Teblide; mimarlk hizmetlerine esas olan yap snflandrmalar yaplmakta ve her bir yap snf kendi iinde gruplara ayrlarak, yap yaklak birim maliyetleri belirlenmektedir. Teblide yer almayan yaplar iin projelerin metraj ve kefi usulne gre hesaplanmas gerekir. naat Alan zerinden Hesap Edilemeyen Aykrlklar Mevzuata aykrl yap inaat alan zerinden hesap edilemeyen yapnn cephelerini ve dier yap elemanlarn deitiren veya yap malzemesi iin ngrlen gereklere aykr olan yaplara da para cezas verilmesi ngrlmtr. Bayndrlk ve skan Bakanlnca yaymlanan ve aykrla konu imalatn tespiti tarihinde yrrlkte bulunan naat ve Tesisat Analiz ve Birim Fiyat Listesine gre para cezasnn hesaplanmas gerekir. Bu hkm ile cezann kapsam geniletilmi, yaplarda mevzuata uygun malzeme kullanlmas amalanmtr. Cezalar Artrc Hususlar Anayasa Mahkemesi kararnda yer alan gerekelere dayanlarak, yapnn ruhsatsz, ruhsat eki projelere veya imar mevzuatna aykrl yan sra cezay artran ilave hususlarda yasayla dzenlenmitir. Mlkiyet Durumu: Bilindii zere yapnn inasna balanlmadan, ruhsat alnmadan nce hisse maliklerin her birinin muvafakatinin alnmas gerekmektedir. Mlkiyet sahiplerinin, hissedarlarn izni alnmamas, bakalarnn arazilerine veya hazine arazilerine, kamu mlkiyetindeki arazilere yap yaplmas halinde cezalar yasada belirlenen oranlarda artrlmaktadr. 775 sayl Gecekondu Kanununun 18 inci maddesi ile, mar Kanununun 42 nci maddesi sonular ve yaptrmlar asndan birbirinden farkl uygulamalar olduundan, koullar olumas halinde her iki yasay birlikte uygulamak mmkndr.

13

Planlama: Mevzuata aykr yap, uygulama imar plan bulunan bir alanda ve uygulama imar plannda kamu tesis alan veya umumi hizmet alan olarak karar getirilmi bir kullanmda yaplmas durumunda cezalar artrlmaktadr. Burada ama, uygulama imar planlarnda kamu veya umumi tesis alan olarak belirlenen alanlarn kamu eline geiinin salanarak, herkesin kullanmna almasnn nndeki engellerin kaldrlmas ve caydrc olmasdr. Can ve Mal Gvenlii: Mevzuata aykr bir yap sadece mevcut hali ile deil, ngrlen bir afet tehlikesi karsnda gvenli bir yap deil ise, can ve mal emniyetini tehdit ediyorsa ceza oran belirlenen temel cezann bir kat kadar artrlmasn iermektedir. zin: 3194 sayl mar Kanunu uyarnca yaplarn ina edilmesi iin yap ruhsat alnmas gerekmektedir. Ruhsatsz yaplacak yaplarn yaplmasn nlemek, caydrc olmak iin ruhsatsz yaplacak yaplarla ilgili ceza oranlar dier unsurlara gre yasada daha fazla oranda tanmlanmtr. Ruhsat alarak inaata balanm, tamamlanm ya da tamamlanmam ya da ruhsat sresi dolmu yaplarda, tadilat ruhsat alnmadan yaplan mevzuata aykrlklar ruhsatsz yap kapsamnda deerlendirmemek gerekir. Kullanm: mar Kanunu uyarnca yap ruhsat alarak inaat faaliyetleri tamamlanm ancak yap kullanma izin belgesi alnmadan kullanlan veya kullanlmayan yaplar iin de ceza oranlar farkllamaktadr. evre: lgili idarelerce mevzuata aykr yapnn evre ve grnt kirliliine neden olmas durumunda yasada belirlenen oranda ceza miktar artmaktadr. Alann zellii: Mevzuata aykr yap gerek imar plan kararlar gerekse zel yasalar uyarnca yaplamaya yasaklam bir alanda ise ceza belirlenen oranda artmaktadr. Planlarda yap yasakl alanlar veya birinci derece doal sit alanlar bu kapsamda deerlendirilebilir. Dier taraftan Trk Ceza Kanununda belirlenen, zel yasalarla belirlenmi organize sanayi alan, turizm merkezi gibi zel imar rejimine tabi alanlarda mevzuata aykr yap yapmak ceza miktarn artran ilave dier bir unsurdur. Yap Sorumlularna Ynelik Cezalar: mar Kanununun 18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 maddelerde yer alan sorumluluklar yerine getirmeyen veya bu maddelere uymayan yap veya parsel sahibi, harita, plan, ett ve proje melliflerine, fenni mesullere, yap mteahhidine ve antiye efine maktu para cezalar ngrlmektedir. Bu para cezalar fiilin evre ve salk artlarna aykr olmas, can ve mal gvenliini tehdit etmesine gre artrlmaktadr. 42 inci maddenin 3 nc fkrasnda, 32 inci maddeye atfta bulunularak, 32 nci madde hkmleri uyarnca yapdaki mevzuata aykrl, idareye bildirmeyen fenni mesullere ya da bir aylk yasal sre ierisinde plan, ruhsat ve eklerine uygun hale getirmeyen yap sahibine maktu olarak para cezasn ngrmektedir. Yasada yapm srecinde hibir ekilde uygulamada bulunmayan yap sahibinin sorumluluklar kaldrldndan cezada bu kapsamda deerlendirilmitir. Yap sahibinin grev stlendii ve sorumluluk ald yapm ilerinden dolay cezalarda tanmlanmtr. Ayn Sutan Birden Fazla Ceza Uygulamama; Ayn su kapsamnda birden fazla ceza uygulanamayaca ilkesinden dolay, 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 184 nc maddesi

14

hkm uyarnca mahkm olanlara, ayn fiil nedeniyle 42 inci madde hkm erevesinde dzenlenerek tahsil edilen idari para cezas bedeli, faizsiz olarak iade edilmelidir. Trk Ceza Kanununun 184 nc maddesine gre mahkumiyet alp cezas para evrilenler de bu kapsamda dnlmelidir. Krsalda Mevzuata Aykr Yaplarn Cezalarnda ndirim mar Kanununun 27 nci maddesine gre ky yerleme alan snrlar iinde, kyn nfusuna kaytl ve kyde srekli oturanlar tarafndan yaplan ruhsatsz yaplar ile ruhsata tabi tarm ve hayvanclk amal yaplardaki aykrlklar iin verilecek olan idari para cezas da ayn ekilde hesaplanmaktadr. Yani Kanunun 42 nci maddesi uyarnca para cezas, maddenin (a) veya (b) bentlerinden hangisinin kapsamnda kaldnn tespiti ile temel (birim, asgari) ceza miktarnn belirlendikten sonra, cezay artrc hususlar olarak sralanan (c) bendinde oranlar erevesinde hesaplanan miktarlar temel ceza miktarna eklenerek, uygulanacak toplam para cezas miktar hesaplanmaktadr. Ancak toplam para cezas miktarnn bete biri alnarak para cezas karara balanmaktadr. Sonu olarak, imar mevzuatna aykr yaplan yaplara uygulanacak cezalar adaletli olacak ekilde aka tarif edilmektedir. dareler tarafndan uygulanacak cezalarn keyfiliinin nlenmesi iin belirgin, somut koullara yer verilmektedir. Cezalar aykrlk zerinden hesaplanmak sureti ile, aykrln niteliine, insana ve evreye etkisi ve konumuna gre yap yaklak maliyetinin en az % 4 ile en fazla % 25 olacak ekilde caydrc olmas amalanmaktadr. Mevzuata aykr yapnn insan, evre asndan yarataca olumsuz koullarda dikkate alnarak cezann artrlmas ngrlmektedir. lgili idareler tarafndan yasann hkmlerinin uygulanmas iin ncelikle tutanaklarn doru tutulmas, tespitlerin gerekli ayrntlar, izimleri, belgeleri iermesi gerekir. Aksi halde verilen cezalar yarg tarafndan iptale konu olabilecektir. PLANLAR LE YNETMELKLER ARASINDAK LK Bakanlmzn 31.10.2008 tarih ve 1734/9089 sayl Genelgesinde; Tanmlar ve ruhsata ilikin hkmlerin, Planl Alanlar Tip mar Ynetmelii dnda, uygulama imar plan hkm ile veya bykehir belediyeleri veya dier idarelerin mar Ynetmelikleri ile veya bakaca bir yolla deitirilmesi uygulamada kargaaya yol at aklanarak plan notlarnn ve bykehir belediyesi imar ynetmeliklerinin Tip mar Ynetmeliinin tanmlar ve ruhsata ilikin hkmleri gibi temel kurallarna uygun olmak zorunda olduu belirtilmitir. Yine ayn genelgede belirtildii zere; Bykehir belediyelerince yaplacak imar ynetmelii revizyon almalarnda; Planl Alanlar Tip mar Ynetmeliinin genel hkmlerine, tanmlar ve ruhsata ilikin hkmlerine aykr hkmlere yer verilmemesi, Tip mar Ynetmeliinde parsel ve yaplamaya ilikin olarak belirlenen azami veya asgari snrlarn, uygulama imar plan ile hkm getirilmeksizin sadece ynetmelik hkm olarak almas uygun mtalaa edilmemektedir. Planl Alanlar Tip mar Ynetmeliinin 16. maddesinin birinci fkrasnn, 1.bendinde taban alan, 2. bendinde TAKS, Ynetmeliin 13/7/2000 tarih ve 24108 sayl R.G. de yaymlanan ynetmelik ile deiik 4. bendinde KAKS tanmlar yaplm olup, uygulamada birliktelik asndan plan notlarnda bu tanmlara uyulmas, herhangi bir ek ya da deiiklik yaplmamas zorunludur. Anlan ynetmeliin 2. maddesi uyarnca da tanmlar ve ruhsata ilikin hkmlerle ilgili olarak imar planna plan notu konulamayacandan, belediyelerin de bu ynde karar almamas gereklidir.

15

Belediye Meclislerinin, plan mellifinin yerine geerek, imar planna eklenmek zere plan notu oluturmalar mmkn deildir. ncelikle plan ve plan notlarnn bir btn olduu ve plan notlarnda yaplacak herhangi bir deiiklik ya da ilavenin plan deiiklii hkmlerine ve srecine tabi olduu bilinmelidir. Ayrca plan notlarnn, tm ehrin imar planlarna ilenmek zere deil, her bir uygulama imar plan iin kendine zg koullar dikkate alnarak ve kendi iinde incelenerek belirlenmesi gerekmektedir. Planl Alanlar Tip mar Ynetmeliinin 3. Maddesi ile Belediyeler mar Planlarnda aklanmam ve bu Ynetmelikte de yer almam hususlarda lzum ve ihtiyaca ve civarn karakterine gre uygulanacak ekli takdire, 10. Maddesi ile uygun grd yerlerde yaplarn estetii ile ilgili kurallar getirmeye yetkili klnmtr.

16